Tiltoestellen

Een tiltoestel is een hulpmiddel dat ons toelaat om cliënten die niet of in mindere mate in
staat zijn te helpen of te steunen tijdens een transfer (om eender welke medische of
niet-medische reden ook) te transfereren van bed naar rolstoel, toilet of
douchestoel/douche brancard,… zonder de cliënt zelf te moeten tillen.

Als ergotherapeut kan er verwacht worden dat je een tiltoestel kan gebruiken. Verder
kan het gebruik van een tiltoestel het mogelijk maken om een cliënt goed te kunnen
positioneren, zowel in bed als in de rolstoel.

Soorten tiltoestellen

Passieve tillift

Een passieve tillift is een tilsysteem dat bestaat

uit een U-vormig onderstel op wieltjes en een
opstaand gedeelte met een elektrisch in hoogte
verstelbare arm waaraan een draagsysteem
bevestigd is. De poten van het onderstel kunnen
in- of uitklappen om te manoeuvreren in een
kleine ruimte, om onder het bed of langs de
zetel te kunnen, of om de tillfit op een
beperktere ruimte op te bergen. De stabiliteit is
zowel met in- als uitgeklapte poten groot
genoeg. De tilfunctie wordt geactiveerd via een
afstandsbediening die aan de lift vasthangt.

Een passieve tillift tilt de persoon helemaal vanuit lig naar een halfliggende of zittende
houding. In bepaalde gevallen (bij zeer zware cliënten) kan een elektrisch kanteljuk deze
beweging vergemakkelijken. Een passieve tillift is geschikt voor verplaatsingen over iets
langere afstand. Veel passieve tilliften kunnen cliënten rechtstreeks van de grond
optillen.
Plafondtillift

Een plafondlift (of plafondsysteem) is een tilsysteem

dat bestaat uit een rail of een railsysteem en een
liftgedeelte (ook wel plafondmotor genoemd). De
rail of het railsysteem wordt aan het plafond
bevestigd. De persoon wordt getild met een
draagsysteem dat aan het liftgedeelte bevestigd is.
Het liftgedeelte is een cassette met ingebouwde
elektromotor die via een kabel het draagsysteem
omhoog en omlaag brengt. De cassette kan door de
mantelzorger of gemotoriseerd langs de rail
verplaatst worden. De mantelzorger of de cliënt zelf
bedient de lift via een afstandsbediening. De keuze
van een plafondsysteem is afhankelijk van de
structuur van de ruimte en van de eventuele nood
om de lift in verschillende ruimtes te gebruiken.
Men kan kiezen voor een monorail, een
traversesysteem of een vrijstaand systeem, voor
een vaste plafondmotor of voor een draagbare.

Actieve tillift

Een actieve tillift is een tilsysteem dat

bestaat uit een U-vormig onderstel op
wieltjes met een staplatform en een
opstaand gedeelte. Aan het opstaand
gedeelte zijn beensteunen bevestigd en een
elektrisch in hoogte verstelbare arm met
handgrepen. De poten van het onderstel
kunnen in- of uitklappen om te
manoeuvreren in een kleine ruimte, om
onder het bed of langs de zetel te kunnen,
of om de tillfit op een beperktere ruimte op
te bergen. De stabiliteit is zowel met in- als
uitgeklapte poten groot genoeg. De
tilfunctie wordt geactiveerd via een
afstandsbediening die aan de lift vasthangt.
Een actieve tillift (ook stalift genoemd) tilt de persoon op tot stand of gedeeltelijke stand.
Meestal ondersteunt een band onder de oksels hierbij de persoon bij het opstaan. De
beensteunen blokkeren de onderbenen ter hoogte van de knieën. Een band rond de romp
kan een extra beveiliging zijn. Ook de knieën kunnen gefixeerd worden met een band.

Een actieve tillift is vooral geschikt voor transfers van zittend op de rand van bed/stoel
naar stoel/toilet (en omgekeerd) en voor korte verplaatsingen in staande houding

Een belangrijk aandachtspunt bij het gebruik van een actieve tillift zijn de schouders van
de cliënt. Als de cliënt problemen heeft aan 1 of beide schouders en/of bovenste
ledematen, is het gebruik van een actieve tillift niet aangewezen.

Wanneer te gebruiken

Wanneer niet?

Werkende binnen een revalidatiesetting wordt een tiltoestel zo weinig mogelijk gebruikt.
Het is dan immers de bedoeling dat de cliënt leert om zich zelfstandig (of met hulp van
de mantelzorger) te verplaatsen en te transfereren. Elke transfer probeer je dan zo actief
mogelijk te houden, waarbij er zoveel mogelijk inspanning van de cliënt wordt gevraagd
in de hoop dat de cliënt dit uiteindelijk zelfstandig zal kunnen. Dus die cliënten die in
staat zijn om te helpen tijdens een passieve/activo-passieve transfer, worden niet
getransfereerd met een tillift. Vaak zal je dan ook zien in een revalidatiecentrum dat ook
het verplegend en verzorgend personeel de transfers zo actief mogelijk uitvoeren, en dus
geen tiltoestel zullen gebruiken

Wanneer wel?

Soms werk je in een revalidatiesetting met cliënten die medisch nog niet in staat zijn om
te transfereren, die door hun aandoening een heel andere manier van transfers zullen
moeten aanleren (in de toekomst), of die geen steunname mogen nemen op beide
onderste ledematen, die door een progressieve aandoening niet meer tot transfers in
staat zijn of die door een zwaar NAH niet voldoende bewust zijn om te kunnen helpen bij
de transfer. Dan wordt er binnen de revalidatiesetting gebruikt gemaakt van een tillift.

Binnen de dienstverlenende context kan het gebruik van een tillift ook verwacht worden.

Wanneer een passieve tillift gebruiken?

Een passieve tillift wordt gebruikt bij cliënten met verminderde kracht en mobiliteit die
zich niet zelfstandig kunnen oprichten of verplaatsen en die onvoldoende actief kunnen of
willen meewerken aan het tilproces.
Wanneer een actieve tillift gebruiken?

De actieve tillift wordt gebruikt als de cliënt moeite heeft om vanuit zit tot stand te
komen en andersom. Verder wordt deze tillift ook vaak op de verpleegafdeling gebruikt
als het te moeilijk is om de cliënt met hulp tot stand te brengen. Maar, de actieve tillift
laat toe dat de cliënt zelf rechtstaat en op die manier zo actief mogelijk is. Immers,
terwijl de cliënt op de tillift staat, kan hij met de tillift gereden worden naar zijn
bestemming (de toilet, het bed, de rolstoel, luie zetel,…).

Cliënten met verminderde kracht en mobiliteit die zich niet zelfstandig kunnen oprichten
of verplaatsen:
• die nog actief aan het opstaan kunnen deelnemen en die enige controle hebben
over de onderste ledematen;
• met voldoende controle in hoofd- en schoudergordel;
• die begrijpen wat er gebeurt en gevraagd wordt.

Wanneer een plafondlift gebruiken?

Een plafondlift wordt in de woonsituatie gebruikt bij cliënten met verminderde kracht en
mobiliteit die zich niet zelfstandig kunnen oprichten of verplaatsen en die onvoldoende
actief kunnen of willen meewerken aan het tilproces. Een plafondlift vergt de minste
fysieke inspanning van de mantelzorger.

Het mooie aan de plafondlift is dat hij toelaat dat de cliënt die cognitief voldoende
mogelijkheden heeft en net voldoende motorische mogelijkheden heeft om bijvoorbeeld
de haken zelf aan te doen, zelf de beugels onder de oksels te brengen en de
afstandsbediening te gebruiken, zelfstandig een transfer kan uitvoeren met zo’n
plafondlift.

Aandachtspunten

Voor het gebruik van de tillift

• Zorg dat de cliënt goed weet wat er gaat gebeuren. Vertel steeds wanneer je de tillift
in gang zet, terug laat zakken,… Zitten/hangen in een tildoek kan beangstigend
overkomen.
• Is de tildoek de correcte maat en het correcte type?
• Kan de tillift de belasting/het gewicht van de cliënt dragen (zwaar obese cliënten
kunnen niet met elke tillift getransfereerd worden. Voor deze cliënten bestaan
gespecialiseerde tilliften).
• Zijn er specifieke zaken in de huidige toestand van de cliënt die problemen kunnen
veroorzaken tijdens het tillen (bv: een onrustige cliënt die uit de haken van de
plafondlift kan glijden, een zware decubituswonde aan de rug of stuit wat het correct
positioneren een belangrijk aandachtspunt maakt TIJDENS de transfer,…)

Tijdens het gebruik van de tillift

• Ligt/staat al het nodige materiaal in de buurt?

• Is er voldoende ruimte om te manoeuvreren?
• Is de tildoek correct geplaatst?
• Zijn de lussen correct en veilig aangehaakt (op de zelfde lengte aan beide zijden)?
• Test of de lussen effectief zijn aangehaakt?
• Rijden gebeurt met de benen van de tillift evenwijdig (dus gesloten). De gespreide
benen van de tillift gebruikt u om rond een rolstoel of zetel te geraken.
• Geeft de cliënt een comfortabele en veilige indruk?
• Til tot de lussen onder spanning staan.
• Hou de persoon op ooghoogte of iets lager. Dat is aangenaam voor de cliënt.

Na gebruik van de tillift

• Check de positie en comfort van de cliënt alvorens de tildoek te verwijderen.

• Ben je zeker dat de persoon zich in een veilige situatie bevindt?
• Moet de tildoek/tillift worden schoongemaakt?
• Plaats het materiaal terug en laadt de tillift op indien nodig.

Belangrijk bij het gebruik van een tildoek

Tildoeken aanbrengen en verwijderen moet zo gemakkelijk mogelijk gaan. Het is nodig

dat de begeleider deze techniek aanleert. Een tildoek wordt best verwijderd na de
transfer. Of een tildoek na de transfer toch kan blijven zitten, is afhankelijk van de
problematiek, de duur en de frequentie van de transfer.

Een tildoek mag enkel blijven zitten in het belang van de persoon:

• wanneer het voor de persoon zeer moeilijk en pijnlijk is om gemanipuleerd te

worden;
• bij zeer zwakke cliënten of zeer zwaarlijvige cliënten in een zitschelp of een
ligorthese;
• wanneer de tijd tussen twee transfers zeer kort is;
• wanneer de persoon frequent moet getild worden o.a. bij deelname aan therapieën
of andere activiteiten.

Een tildoek MAG NIET blijven zitten omwille van de situatie:

• omdat de verzorger denkt dat het tijdsparend is. De huidige tildoeken zijn immers
heel gemakkelijk aan te brengen;
• om de verzorger te stimuleren gebruik te maken van het tilsysteem om transfers uit
te voeren.

Als het tildoek niet verwijderd kan worden, moet er op gelet worden dat er geen
decubitusletsels optreden. Extra controle is zeker aangewezen. De kans is groot dat er
extra drukpunten komen bij de persoon. Bovendien zijn de cliënten waarbij het tildoek
blijft zitten, meestal zeer gevoelig voor decubitusletsels. Als het tildoek moet blijven
zitten, is zéér dunne stof (parachutestof) en een tildoek zonder tillussen en zonder
gepolsterde beenflappen het meest aangewezen. Tildoeken zijn van een sterk materiaal
gemaakt maar slijten toch. Daarom is het belangrijk regelmatig de tildoeken te
controleren en deze dan tijdig te vervangen.

(kenniscentrum Hulpmiddelen)