|| ौी गणेशाय नम: ||

|| ौी दत्ताऽेयाय नम: ||

|| ौी ःवामी समथर् ||
ौी ःवामी समथर् चिरऽ सारामृत
ःवामी समथार्ंचा आशीवार्द "िभऊ नकोस मी तुझ्या पाठीशी आहे "

अध्याय १
॥ पिहला अध्याय ॥
ौी गणेशाय नमः ॥ ौी सरःवत्यै नमः ॥ ौी गुरुभ्यो नमः ॥ ौी कुलदे वतायै नमः ॥
ौी अक्कलकोटिनवासी - पूणद
र् त्तावतार - िदगंबर - यितवयर् ःवािमराजाय नमः ॥

श्लोक ... ॄह्मानंद परमसुखदं केवलं ज्ञानमूितर् । द्वं द्वातीतं गगनसदृशं तत्त्वमःयािदलआयम ् ॥
एकं िनत्यं िवमलमचलं सवर्धीसािक्षभूतं । भावातीतं िऽगुणरिहतं सदगुरुं तं नमािम ॥
जयजय ौीजगरक्षका । जयजयाजी भक्तपालका । जयजय किलमलनाशका । अनािदिसद्ध जगदगुरु ॥१॥
जयजय क्षीरसागर िवलासा । मायाचबचालका अिवनाशा । शेषशयन अनंतवेषा । अनामातीता अनंता ॥२॥
जयजयाजी गरुडवाहना । जयजयाजी कमललोचना । जयजयाजी पिततपावना । रमारमणा िवश्वेशा ॥३॥
मेघवणर् आकार शांत । मःतकी िकरीट िवरािजत । तोच ःवयंभू आिदत्य । तेज विणर्ले न जाय ॥४॥
िवशाळ भाळ आकणर् नयन । सरळ नािसका सुहाःय वदन । दं तपंिक्त कुंदकळ्यांसमान । शुॅवणर् िवराजती ॥५॥
रत्नमाला हदयावरी । जे कोटी सूयार्चे तेज हरी । हे ममय भूषणे सािजरी । कौःतुभमिण िवशेष ॥६॥
वत्सलांच्छनाचे भूषण । तेिच ूेमळ भक्तीची खूण । उदरी िऽवळी शोभायमान । िऽवेणीसंगमासारखी ॥७॥
नािभकमल सुंदर अित । जेथे िवधात्याची उत्पत्ती । की चराचरा जन्मदाती । मूळ जननी तेिच पै ॥८॥
जानूपयर्ंत कर शोभती । मनगटी कंकणे िवराजती । करकमलांची आकृ ित । रक्तपंकजासमान ॥९॥
भक्ता द्यावया अभय वर । िसद्ध सवर्दा सव्य कर । गदा पद्म शंख चब । चार हःती आयुधे ॥१०॥
कांसे किसला पीतांबर । िवद्युल्लतेसम तेज अपार । कदर् ळीःतंभापिर सुंदर । उभय जंघा िदसताती ॥११॥
जेथे भक्तजन सुखावती । ज्याच्या दशर्ने पितत तरती । ज्याते अहोराऽ ध्याती । नारदािद ऋिषवयर् ॥१२॥
ज्याते कमला करे चुरीत । संध्यारागा समान रक्त । तळवे योग्य िचन्हें मंिडत । विणर्ता वेद शीणले ॥१३॥
चौदा िवद्या चौसष्ट कला । ज्याते विणर्ता थकल्या सकळा । ऐशा त्या परम मंगला । अल्पमती केिव वणूर् ॥१४॥
नारदािद मुनीश्वर । व्यास वाल्मीकािद किववर । बमू न शकले मिहमांवर । तेथे पामर मी काय ॥१५॥
जो सकळ िवश्वाचा जिनता । समुिकन्या ज्याची कांता । जो सवर् कारण कतार् । मंथारं भी नमू तया ॥१६॥
त्या महािवंणूचा अवतार । गजवदन िशवकुमर । एकदं त फरशधर । अगम्य लीला जयांची ॥१७॥
जो सकळ िवद्यांचा सागर । चौसष्ट कलांचे माहे र । ऋिद्ध िसद्धीचा दातार । भक्त पालक दयाळू ॥१८॥
मंगल कायीर् किरता ःमरण । िवघ्ने जाती िनरसोन । भजका होई िदव्य ज्ञान । वेदांतसार कळे पां ॥१९॥
सकल कायार्रंभी जाणा । किरती ज्याच्या नामःमरणा । ज्याच्या वरूसादे नाना । मंथरचना किरती कवी ॥२०॥
तया मंगलासी साष्टांग नमन । करुनी मागे वरदान । ःवामी चिरऽ सारामृत पूणर् । िनिवर्घ्नपणे होवो हे ॥२१॥
िजचा वरूसाद िमळता । मूढ पंिडत होती तत्त्वता । सकळ काव्याथर् येत हाता । ती ॄह्मसुता निमयेली ॥२२॥
मूढमती मी अज्ञान । काव्यािदकांचे नसे ज्ञान । माते तू ूसन्न होवोन । मंथरचना करवावी ॥२३॥
जो अज्ञानितिमरनाशक । अिवद्याकाननच्छे दक । जो सदबुद्धीचा ूकाशक । िवद्यादायक गुरुवयर् ॥२४॥
ज्यािचया कृ पेकरोन । सिच्छंया लाधे िदव्यज्ञान । तेणेच जगी मानवपण । येतसे की िनश्चये ॥२५॥
मी मितमंद अज्ञ बाळ । घेतली असे थोर आळ । ती पुरिवणार दयाळ । सदगुरुराज आपणची ॥२७॥
नवमास उदरी पािळले । ूसववेदनांते सोिशले । कौतुके करुनी वाढिवले ॥२८॥
जननीजनका समान । अन्य दै वत आहे कोण । वारं वार साष्टांग नमन । चरणी तयांच्या करीतसे ॥२९॥
ॄह्मा िवंणु महे श्वर । ितन्ही दे वांचा अवतार । लीलािवमही अिऽकुमर । दत्ताऽेय निमयेला ॥३०॥
तीन मुखे सहा हात । गळा पुंपमाळा शोभत । कणीर् कुंडले तेज अिमत । िवद्युल्लतेसमान ॥३१॥
कामधेनु असोिन जवळी । हाती धिरली असे झोळी । जो पाहता एक ःथळी । कोणासही िदसेना ॥३२॥
चार वेद होऊनी श्वान । वसती समीप राऽंिदन । ज्याचे िऽभुवनी गमन । मनावेगे जात जो ॥३३॥
त्या परॄह्मासी नमन । करोिन मागे वरदान । ःवामी चिरऽ सारामृत पूवर् । होवो कृ पेने आपुल्या ॥३४॥
वाढला कलीचा ूताप । करु लागले लोक पाप । पावली भूिम संताप । धमर्ॅष्ट लोक बहू ॥३५॥
पहा कैसे दै व िविचऽ । आयार्वतीर् आयर्पुऽ । वैभवहीन झाले अपार । दािरद्र्य, दःखे
ु भोिगती ॥३६॥
िशिथल झाली धमर्बंधने । नािःतक न मािनती वेदवचने । िदवसेिदवस होमहवने । कमी होऊ लागली ॥३७॥
सुटला धमार्चा राजाौय । अधमर्ूवतर्का नाही भय । उत्तरोत्तर नािःतकमय । भरतखंड जाहले ॥३८॥
नाना िवद्या आिण कला । अःतालागी गेल्या सकला । ऐिहक भोगेच्छा बळावल्या । तेणे सुटला परमाथर् ॥३९॥
धमर्संःथापनाकारणे । युगायुगी अवतार घेणे । नानािवध वेष नटणे । जगत्पतीचे कतर्व्य ॥४०॥
लोक बहु ॅष्ट झाले । ःवधमार्तें िवसरले । नािःतकमतवादी मातले । आयर्धमार्िवरुद्ध ॥४१॥
मग घेतसे अवतार । ूत्यक्ष जो का अिऽकुमर । अक्कलकोटी साचार । ूिसद्ध झाला ःवामीरुपे ॥४२॥
कोठे आिण कोणत्या काळी । कोण्या जातीत कोणत्या कुळी । कोण वणार्ौम धमर् मुळी । कोणासही कळे ना ॥४३॥
ते ःवामी नामे महािसद्ध । अक्कलकोटी झाले ूिसद्ध । चमत्कार दािवले नानािवध । भक्त मनोरथ पुरिवले ॥४४॥
त्यांसी साष्टांग नमोनी । करी ूाथर्ना कर जोडोनी । आपुला िवख्यात मिहमा जनी । गावयाचे योिजले ॥४५॥
तुमचे चिरऽ महासागर । पावेन कैसा पैलतीर । पिर आत्मसाथर्क करावया साचार । मीन तेथे जाहलो ॥४६॥
िकंवा अफाट गगनसमान । अगाध आपुले मिहमाना अल्पमती मी अज्ञान । आबमण केवी करु ॥४७॥
िपपीिलका म्हणे िगरीसी । उचलून घालीन काखेसी । िकंवा खद्योत सूयार्सी । लोपवीन म्हणे ःवतेजे ॥४८॥
तैसी असे माझी आळ । बाळ जाणूनी लिडवाळ । पुरिवता तू दयाळ । िदनबंधू यितवयार् ॥४९॥
कतार् आिण करिवता । तूंिच एक ःवामीनाथा । मािझया ठाई वातार् । मीपणाची नसेची ॥५०॥
ऐसी ऐकुिनया ःतुती । संतोषली ःवामीराजमूितर् । किवलागी अभय दे ती । वरदहःते करोनी ॥५१॥
उणे न पडे मंथात । सफल होतील मनोरथ । पाहनी
ू आयर्जन समःत । संतोषतील िनश्चये ॥५२॥
ऐसी ऐकोिन अभयवाणी । संतोष झाला मािझया मनी । यशःवी होवोनी लेखणी । मंथसमाप्तीूित पावो ॥५३॥
आता नमू साधूवंद
ृ । ज्यासी नाही भेदाभेद । जे ःवात्मसुखी आनंदमय । सदोिदत राहती ॥५४॥
मग निमले किवश्वर । जे शब्दसृष्टीचे ईश्वर । ज्यांची काव्ये सवर्ऽ । ूिसद्ध असती या लोकीं ॥५५॥
व्यास वाल्मीक महाज्ञानी । बहत
ु मंथ रिचले ज्यांनी । वारं वार तयांच्या चरणी । नमन माझे साष्टांग ॥५६॥
किवकुलमुकुटावतंस । निमले किव कािलदास । ज्यांची नाट्यरचना िवशेष । िूय जगीं जाहली ॥५७॥
ौीधर आिण वामन । ज्यांची मंथरचना पाहोन । ज्ञातेही डोलािवती मान । तयांचे चरण निमयेले ॥५८॥
ईशचरणी जडले िचत्त । ऐसे तुकारामािदक भक्त मंथारं भी तया निमत । वरूसादाकारणे ॥५९॥
अहो तुम्ही संत जनी । मज दीनावरी कृ पा करोनी । आपण हदयःथ राहोनी । मंथरचना करवावी ॥६०॥
आता करु नमन । जे का ौोते िवचक्षण । महाज्ञानी आिण िवद्वान । ौवणी सादर बैसले ॥६१॥
महापंिडत आिण चतुर । ऐसा ौोतृसमाज थोर । मितमंद मी त्यांच्यासमोर । आपले किवत्व केवी आणू ॥६२॥
परी थोरांचे लक्षण । एक मला ठाउके पूणर् । काही असता सदगुण । आदर किरती तयाचा ॥६३॥
संःकृ ताचा नसे गंध । मराठीही न ये शुद्ध । नाही पढलो शास्तर्छं द । किवत्वशक्ती अंगी नसे ॥६४॥
परी हे अमृत जाणोनी । आदर धरावा जी ौवणी । असे माझे असंःकृ त वाणी । ितयेकडे न पहावे ॥६५॥
न पाहता जी अवगुण । माह्य िततुकेंच घ्यावे पूणर् । एवढी िवनंती कर जोडोनी । चरणी आपुल्या करीतसे ॥६६॥
ःवामींच्या लीला बहत
ु । असती ूिसद्ध लोकांत । त्या सवर् विणर्ता मंथ । पसरे ल समुिसा ॥६७॥
त्या महोदधीतुनी पाही । अमोल मुक्ताफळे घेतली काही । द्यावया मान सुज्ञाही । अनमान काही न करावा ॥६८॥
की हे उद्यान िवःतीणर् । तयामाजी ूवेश करीन । सुंदर कुसुमे िनवडोन । हार त्यांचा गुंिफला ॥६९॥
किव होवोिनया माळी । घाली ौोत्यांच्या गळी । उभा ठाकोिन बद्धांजुळी । करी ूाथर्ने सूेमे ॥७०॥
अहो या पुंपांचा सुवास । तृप्त करील आपुले मानस । हा सुगंध नावडे जयास । तेिच पूणर् अभागी ॥७१॥
आता असोत हे बोल । पुढे कथा बहु अमोल । वदिवता ःवामी दयाळ । िनिमत्त माऽ िवंणुकिव ॥७२॥
वैराग्ये ूत्यक्ष शंकर । तेजे जैसा सहस्तर्कर । दष्टा
ु केवळ सूयप
र् ुऽ । भक्ता मातेसमान ॥७३॥
यितराजपदकल्हार । िवंणुकिव होऊनी ॅमर । ज्ञानमधुःतव साचार । रुं जी तेथे घलीतसे ॥७४॥
ःवामी चिरऽ सारामृत ॥ नाना ूाकृ त कथासंमत । आदरे भक्त पिरसोत । ूथमोऽध्याय गोड हा ॥७५॥
ौीशंकरापर्णमःतु । ौी ौीपादौीवल्लभापर्णमःतु ।
इित ौी ःवामी चिरऽ सारामृते मंगलाचरणं नाम ूथमोऽध्यायः ॥१॥
ःवामी समथार्ंचा आशीवार्द "िभऊ नकोस मी तुझ्या पाठीशी आहे "

अध्याय २
॥ दसरा
ु अध्याय ॥

ौी गणेशाय नमः ।
कामना धरोनी जे भजती । होय त्यांची मनोरथपूितर् । तैसेिच िनंकाम भक्ताूती । कैवल्यूाप्ती होतसे ॥१॥
नृिसंहसरःवती ूगट झाले । अगिणत पापी तािरले । कदर् वीवनी गुप्त जहाले । गुरुचिरऽी ती कथा ॥२॥
पुढे लोकोद्धाराकारणे । भाग पडले ूगट होणे । धुंिडली बहत
ु पट्टणे । तेिच ःवामी यितवयर् ॥३॥
ःवामींची जन्मपिऽका । एका भक्ते केली दे खा । परी ितजिवषयी शंका । मनामाजी येतसे ॥४॥
गुरुराज गुप्त झाले । ःवामीरुपे ूगटले । त्यांचे शकूमाण न िमळे । म्हणोिन शंका पिऽकेची ॥५॥
ते केवळ अनािदिसद्ध । खुंटला तेथें पिऽकावाद । लोकोद्धारासाठी ूिसद्ध मानवरुपे जाहले ॥६॥
अक्कलकोटा - माझारी । राचाप्पा मोदी याचे घरी । बैसली समथार्ंची ःवारी । भक्तमंडळी वेिष्टत ॥७॥
साहे ब कोणी कलकत्त्याचा । हे तू धरोनी दशर्नाचा । पातला त्याच िदवशी साचा । आदर तयाचा केला की ॥८॥
त्याजसवे एक पारसी । आता होता दशर्नासी । ते येण्यापूवीर् मंडळीसी । महाराजांनी सुचिवले ॥९॥
तीन खुच्यार् आणोनी बाहे री । मांडा म्हणती एके हारी । दोघांसी बैसवोनी दोहोंवरी । ितसरीवरी बैसले आपण ॥१०॥
ू
पाहोनी समथार्ंचे तेज । उभयतांसी वाटले चोज । साहे बाने ूश्न केला सहज । आपण आता कोठनी ॥११॥
ःवामीनी हाःयमुख करोनी । उत्तर िदलें तयालागोनी । आम्ही कदर् लीवनांतुनी । ूथमारं भी िनघालो ॥१२॥
मग पािहले कलकत्ता शहर । दसरी
ु नगरे दे िखली अपूवर् । बंगालदे श समम । आम्ही असे पािहला ॥१३॥
घेतले कालीचे दशर्न । पािहले गंगातटाक पावन । नाना तीथेर् िहं डोन । हिरद्वाराूित गेलो ॥१४॥
पुढे पािहले केदारे श्वर । िहं डलो तीथर् समम । ऐंशी हजारो हजार । नगरे आम्ही दे िखली ॥१५॥
मग तेथुनी सहज गती । पातलो गोदातटाकाूित । िजयेची महाूख्याती । पुराणांतरी विणर्ली ॥१६॥
केले गोदावरीचे ःनान । ःथळे पािहली परम पावन । काही िदवस िफरोन । है दाराबादे सी पातलो ॥१७॥
येउिनया मंगळवेढ्यास । बहत
ु िदवस केला वास । मग येउिनया पंढरपुरास । ःवेच्छे ने तेथे रािहलो ॥१८॥
तदनंतर बेगमपूर । पािहले आम्ही सुंदर । रमले आमुचे अंतर । काही िदवस रािहलो ॥१९॥
तेथोिन ःवेच्छे ने केवळ मग पािहले मोहोळ । दे श िहं डोनी सकळ । सोलापुरी पातलो ॥२०॥
तेथे आम्ही काही मिहने । वास केला ःवेच्छे ने । अक्कलकोटा - ूित येणे । तेथोिनया जाहले ॥२१॥
तैपासूिन या नगरात । आनंदे आहो नांदत । ऐसे आमुचे सकल वृत्त । असे मूळापासोिन ॥२२॥
ऐकोिनया ऐशी वाणी । उभयता संतोषले मनी । मग ःवामी आज्ञा घेवोनी । गेले उठोनी उभयता ॥२३॥
द्वादश वषेर् मंगळवेढ्याूित । रािहले ःवामीराज यती । परी त्या ःथळी ूख्याती । िवशेष त्यांची न जाहली ॥२४॥
सदा वास अरण्यात । बहधा
ु न येती गावात । जरी आिलया क्विचत । गिलच्छ जागी बैसती ॥२५॥
कोणी काही आणोिन दे ती । तेिच महाराज भिक्षती । क्षणैक राहिन
ू मागुती । अरण्यात जाती उठोनी ॥२६॥
वेडा बुवा तयांूती । गावातील लोक म्हणती । कोणीही अज्ञाने नेणती । परॄम्हरुप हे ॥२७॥
त्या समयी नामे िदगंबर । वृत्तीने केवळ जे शंकर । तेव्हा तयांचा अवतार । सोलापूरी जाहला ॥२८॥
ते जाणोनी अंतरखूण । ःवामींसी मािनती ईश्वरासमान । परी दसरे
ु अज्ञ जन । वेडा म्हणोनी लेिखती ॥२९॥
दशर्ना येता िदगंबर । लीलािवमही यितवयर् । कंबरे वरी ठे वूनी कर । दशर्न दे ती तयासी ॥३०॥
अमृतासमान पुढें कथा । ऐकता पावन ौोता वक्ता । ःवामी समथर् वदिवता । ज्यांची सत्तासवर्ऽ ॥३१॥
अहो हे ःवामी चिरऽ । भरला असे क्षीरसागर । मुक्त करोनी ौवणद्वर । ूाशन करा ौोते हो ॥३२॥
तुम्हा नसावा येथे वीट । सवर्दा सेवावे आकंठ । भवभयाचे अिरष्ट । तेणे चुके िवंणू म्हणे ॥३३॥
ःवामी चिरऽ सारामृत । नाना ूाकृ त कथासंमत । आनंदे भक्त पिरसोत । िद्वतीयोऽध्याय गोड हा ॥३४॥
इित ौी ःवामी चिरऽ सारामृते िद्वतीयोऽध्यायः । ौीरःतु ॥ शुभमःतु ॥
ःवामी समथार्ंचा आशीवार्द "िभऊ नकोस मी तुझ्या पाठीशी आहे "

अध्याय ३
|| ितसरा अध्याय ||

ौी गणेशाय नमः ॥
धन्य धन्य ते या जगती । ःवामीचरणी ज्यांची भक्ती । त्यांसी नाही पुनरावृत्ती । पद पावती कैवल्य ॥१॥
गताध्यायी कथा सुंदर । ःवामींनी िनवेिदले ःवचिरऽ । आिण बाबा िदगंबर । त्यांचे वृत्त िनवेिदले ॥२॥
िनिवर्कार ःवामीमूितर् । लोका चमत्कार दािवती । काही वषेर् करोनी वःती । मंगळवेढे सोिडले ॥३॥
मोहोळमाजी वाःतव्य करीत । आप्पा टोळ झाले भक्त । तेथीचे साकल्य वृत्त । अल्पमती केवी वणूर् ॥४॥
ःवामी चिरऽाचे हे सार । म्हणूनी केला नाहीं िवःतार । विणर्ता कथा समम । मंथ पसरे उदधीसम ् ॥५॥
सवे घेउनी ःवामींसी । टोळ जाती अक्कलकोटासी । अधर्मागार्वरुनी टोळांसी । मागे परतणे भाग पडे ॥६॥
टोळे आज्ञािपले सेवका जोवरी आम्ही येउ का । तोवरी ःवामींसी सोडू नका । येथेच मुक्काम करावा ॥७॥
टोळ गेिलया परतोनी । ःवामी चालले उठोनी । बहत
ु विजर्ले सेवकांनी । परी नच मािनले त्या ॥८॥
तेथोिनया िनघाले । अक्कलकोटाूित आले । मामद्वारी बैसले । यितराज ःवेच्छे ने ॥९॥
तेथे एक अिवंध होता । तो करी तयांची थट्टा । परी काही चमत्कार पाहता । महािसद्ध समजला ॥१०॥
पूवप
र् ुण्याःतव िनिश्चती । आले चोळाप्पाचे गृहाूती । ःवामीसी जाणोनी ईश्वरमूतीर् । चोळाप्पा करी आदर ॥११॥
चोळाप्पाचे भाग्य उदे ले । यितराज गृहासी आले । जैसी कामधेनू आपण बळे । दािरद्र्याच्या घरी जाय ॥१२॥
पूवप
र् ुण्य होते गाठी । म्हणून घडल्या या गोष्टी । झाली ःवामीराज भेटी । परम भाग्य तयाचे ॥१३॥
धन्य धन्य तयाचे सदन । जे ःवामींचे वाःतव्यःथान । सुरवरा जे दलर्
ु भ चरण । तयाच्या घरी लागले ॥१४॥
योगाभ्यासी योग सािधती । तडी तापडी मागीर् ौमती । िनराहार िकतीक राहती । मौन धिरती िकती एक ॥१५॥
एक चरणी उभे राहोन । सदा िवलोिकती गगन । एक िगिरगव्हरी बैसोन । तपश्चयार् किरताती ॥१६॥
एक पंचािग्नसाधन किरती । एक पवनाते भिक्षती । िकत्येक संन्यासी होती । संसार अवघा सांडोनी ॥१७॥
एक किरती कीतर्न । एक मांिडती पूजन । एक किरती होमहवन । एक षटकमेर् आचिरती ॥१८॥
एक लोका उपदे िशती । एक मांिडती पूजन । एक ॄाह्मण भोजन किरती । एक बांिधती दे वालये ॥१९॥
परी जयाचे चरण । दलर्
ु भ सदभक्तीवाचोन । केिलयासी नाना साधन । भावािवण सवर् व्यथर् ॥२०॥
योगयागािदक काही । चोळापाने केले नाही । परी भिक्तःतव पाही । ःवामी आले सदनाते ॥२१॥
तयाची दे खोिनया भक्ती । ःवामी तेथे भोजन किरती । तेव्हा चोळाप्पाचे िचत्ती । आनंद झाला बहसाळ
ु ॥२२॥
तैपासून तयाचे घरी । रािहले ःवामी अवतारी । िदवसेंिदवस चाकरी । चोळाप्पा करी अिधकािधक ॥२३॥
तेव्हा राज्यपदािधकारी । मालोजीराजे गादीवरी । दक्ष असोिन कारभारी परम ज्ञानी असती जे ॥२४॥
अक्कलकोटची ूख्याती । तेव्हा काही िवशेष नव्हती । परी तयांचे भाग्य िनिश्चती । ःवामी चरणीं उदे लें ॥२५॥
तैपासून जगांत । त्या नगराचें नाव गाजत । अूिसद्ध ते ूख्यात । िकतीएक जाहले ॥२६॥
चोळाप्पाचे गृहाूती । आले कोणी एक यती । लोका चमत्कार दािवती । गावात मात पसरली ॥२७॥
आपुली व्हावी ूख्याती । ऐसे नाही जयांचे िचत्ती । म्हणूिनया ःवामीराज यती । बहधा
ु न जाती िफरावया ॥२८॥
लोकांमाजी पसरली मात । नृपासी कळला वृतांत । की आपुिलया नगरात । यती िवख्यात पातले ॥२९॥
राहती चोळप्पाचे घरी । दशर्ना जाती नरनारी । असती केवळ अवतारी । लीला ज्यांची िविचऽ ॥३०॥
वातार् ऐसी ऐकोनी । राव बोलले काय वाणी । गावात यती येवोनी । फार िदवस जाहले ॥३१॥
परी आम्हा ौुत पाही । आजवरी जाहले नाही । आता जावोनी लवलाही । भेटू तया तियवयार् ॥३२॥
परी ते केवळ अंतज्ञार्नी । ऐसी वातार् ऐकली कानी । हे सत्य तरी येवोनी । आताच दे ती दशर्ना ॥३३॥
रावमुखातून वाणी िनघाली । तोिच यितमूतीर् पुढे ठे ली । सकल सभा चिकत झाली । मित गुंगली रायाची ॥३४॥
िसंहासनाखाली उतरोन । राव घाली लोटांगण । ूेमाौुन
ं ी भरले नयन । कंठ झाला सदगिदत ॥३५॥
दृढ घातली िमठी चरणी । चरण धुतले नेऽाौून
ं ी । मग तयां हःतकीं धरोनी । आसनावरी बैसिवले ॥३६॥
खूण पटली अंतरी । ःवामी केवळ अवतारी । अभक्ती पळोनी गेली दरी
ू । चरणी भक्ती जडली तै ॥३७॥
सकळ सभा आनंदली । समःती पाऊले विदली । षोडशोपचारे पूिजली । ःवामीमूतीर् नृपराये ॥३८॥
िनराकार आिण िनगुण
र् । भक्तांसाठी झाले सगुण । तयांच्या पादका
ु िशरी धरोन । िवंणू नाचे ॄम्हानंदे ॥३९॥
ःवामी चिरऽ सारामृत । नाना ूाकृ त कथा संमत । ूेमळ भक्त पिरसोत । तृतीयोऽध्याय गोड हा ॥४०॥
ौीरःतु ॥ शुभं भवतु ॥ इित ौीःवामीचिरऽसारामृत अक्कलकोटनगरूवेशे तृतीयोऽध्याय ॥
ःवामी समथार्ंचा आशीवार्द "िभऊ नकोस मी तुझ्या पाठीशी आहे "

अध्याय ४
|| चौथा अध्याय ||

ौी गणेशाय नमः ॥ मुखें कीतर्न करावे । अथवा ौवणी ऐकावे । षोडशोपचारे पूजावे । ःवामीचरण भक्तीने ॥१॥
नलगे करणे तीथार्टन । योगाभ्यास होमहवन । सांडोिनया अवघा शीण । नामःमरण करावे ॥२॥
ःवामी नामाचा जप किरता । चारी पुरुषाथर् येती हाता । ःवामीचिरऽ गात ऐकता । पुनरावृित्त चुकेल ॥३॥
गताध्यायाचे अंती । अक्कलकोटी आले यित । नृपराया दशर्न दे ती । ःवेच्छे ने राहती तया पुरी ॥४॥
चोळाप्पाचा दृढ भाव । घरी रािहले ःवामीराव । हे तयाचे सुकृत पूवर् । िनत्य सेवा घडे त्याते ॥५॥
जे केवळ वैकुंठवासी । अष्टिसद्धी ज्यांच्या दासी । नविनधी तत्पर सेवेसी । ते धिरती मानवरुप ॥६॥
चोळाप्पा केवळ िनधर्न । परी ःवामीकृ पा होता पूणर् । लआमी होऊिनया आपण । सहज आली तया घरी ॥७॥
कैसी आहे तयाची भक्ती । िनत्य पाहती परीक्षा यित । नाना ूकारे ऽास दे ती । परी तो कधी न कंटाळे ॥८॥
चोळाप्पाची सदगुणी कांता । तीही केवळ पितोता । सदोिदत ितच्या िचत्ता । आनंद ःवामीसेवेचा ॥९॥
ःवामी नाना खेळ खेळती । िविचऽ लीला दाखिवती । नगरवासी जनांची भक्ती । िदवसेंिदवस दृढ जडली ॥१०॥
ःवामी केवळ ईश्वरमूतीर् । दे शोदे शी झाली ख्याती । बहत
ु लोक दशर्ना येती । कामना िचत्ती धरोनी ॥११॥
कोणी संपत्तीकारणे । कोणी मागती संताने । व्हावी म्हणोिनया लग्ने । येती दरू दे शाहनी
ू ॥१२॥
शरीरभोगें कष्टले । संसारतापे तप्त झाले । मायामय पसार्याते फसले । ऐसे आले िकतीएक ॥१३॥
सवार्ंशी कल्पिमासमान
ु । होऊनी कामना किरती पूणर् । भक्तकाजाःतव अवतीणर् । मानवरुपे जाहले ॥१४॥
भक्त अंतरीं जे जे इिच्छती । ते ते यितराज पुरिवती । दृढ चरणी जयांची भिक्त । त्यासी होती कल्पतरु ॥१५॥
जे का िनंदक कुिटल । तया शाःते केवळ । नािःतकाूती तात्काळ । योग्य शासन किरताती ॥१६॥
मिहमा वाढला िवशेष । िकत्येक करु लागले द्वे ष । कोणा एका समयास । वतर्मान घडले पै ॥१७॥
कोणी दोन संन्यासी । आले अक्कलकोटासी । हासोिन म्हणती जनांसी । ढोंिगयाच्या नादी लागला ॥१८॥
हा ःवामी नव्हे ढोंगी । जो नाना भोग भोगी । साधू लक्षणे याचे अंगी । कोणते हो वसतसे ॥१९॥
काय तुम्हा वेड लागले । वंिदता ढोंग्याची पाऊले । यात ःवाथर् ना परमाथर् िमळे । फसला तुम्ही अवघेही ॥२०॥
ऐसे तयांनी िनंिदले । समथार्ंनी अंतरी जािणले । जेव्हा ते भेटीसी आले । तेव्हा केले नवल एक ॥२१॥
पहावया आले लक्षण । समथर्ं समजले ती खूण । ज्या घरी बैसले तेथोन । उठोिनया चािलले ॥२२॥
एका भक्तािचया घरी । पातली समथार्ंची ःवारी । तेही दोघे अिवचारी । होते बरोबरी संन्यासी ॥२३॥
तेथे या ितन्ही मूतीर् । बैसिवल्या भक्ते पाटावरती । ौी ःवामी आपुले िचत्ती । चमत्कार म्हणती करु आता ॥२४॥
दशर्नेच्छू जन असंख्यात । पातले तेथे क्षणाधार्ंत । समाज दाटला बहत
ु । एकच गदीर् जाहली ॥२५॥
दशर्न घेउन चरणांचे । मंगल नांव गजर्ती वाचे । हे तू पुरवावे मनीचे । म्हणोिनया िवनिवती ॥२६॥
कोणी िव्य पुढे ठे िवती । कोणी फळे समिपर्ती । नाना वःतू अपर्ण किरती । नाही िमती तयांते ॥२७॥
कोणी नवसाते किरती । कोणी आणोिनया दे ती । कोणी काही संकल्प किरती । चरण पूिजती आनंदे ॥२८॥
संन्यासी कौतुक पाहती । मनामाजी आश्चयर् किरती । क्षण एक तटःथ होती । वैरभाव िवसरोनी ॥२९॥
क्षण एक घडता सत्संगती । तत्काळ पालटे की कुमित । म्हणोनी किव विणर्ताती । संतमिहमा िवशेष ॥३०॥
ःवामीपुढे जे जे पदाथर् । पडले होते असंख्यात । ते िनजहःते समथर् । संन्यासापुढे लोिटती ॥३१॥
पाणी सुटले त्यांच्या मुखासी । म्हणती यथेच्छ िमळे ल खावयासी । आजा सारा िदवस उपवासी । जीव आमुचा कवळवला ॥३२॥
मोडली जनांची गदीर् । तो येवोनी सेवेकरी । संन्याशांपुढल्या नानापरी । वःतू नेऊ लागले ॥३३॥
तेव्हा एका क्षणाधार्त िव्यािदक सारे नेत । संन्यासी मनी झुरत । व्याकुळ होत भुकेने ॥३४॥
समथार्ंनी त्या िदवशी । ःपशर् न केला अन्नोदकासी । सूयर् जाता अःताचळाची । तेथोिनया उठले ॥३५॥
दोघे सन्यासी त्या िदवशी । रािहले केवळ उपवासी । राऽ होता तयांसी । अन्नोदक वज्यर् असे ॥३६॥
जे पातले करु छळणा । त्यांची जाहली िवटं बना । दं डावया कुित्सत जना । अवतरले यितवयर् ॥३७॥
त्यांच्या चरणी ज्यांची भिक्त । त्यांचे मनोरथ पुरिवती । पसरली जगी ऐशी ख्याती । लीला ज्यांची िविचऽ ॥३८॥
ौीपादवल्लभ भिक्त । किलयुगीं वाढे ल िनिश्चती । त्यांचा अवतार ःवामी यित । विणर् कीतीर् िवंणुदास ॥३९॥
ौीःवामीचिरऽसारामृत । नाना ूाकृ त कथा संमत । सदा पिरसोत ूेमळ । भक्त चतुथोर्ऽध्याय गोड हा ॥४०॥
ौीःवामीराजापर्णमःतु ॥ ौीरःतु ॥ शुभं भवतु ॥
ःवामी समथार्ंचा आशीवार्द "िभऊ नकोस मी तुझ्या पाठीशी आहे "

अध्याय ५
|| पाचवा अध्याय ||

ौी गणेशाय नमः ॥ भवकानन वैश्वानरा । अज्ञानतमच्छे दका भाःकरा । पूणस

र् ाक्षी परात्परा । भक्ता खरा सदय तू ॥१॥
गंगाजळ जैसे िनमर्ळ । तैसे तुझे मन कोमल । तुजसी ःतिवता ूेमळ । सत्वर त्याते पावसी ॥२॥
िवशेष गंगाजळाहन
ू । आपुले असे मिहमान । पाप ताप आिण दै न्य । तुमच्या ःमरणे िनवारती ॥३॥
ःवामीचिरऽ कराया ौवण । ौोते बैसले सावधान । ूसंगाहिन
ू ूसंग पूणर् । रसभिरत पुढे पुढे ॥४॥
ज्यांचे सबळ पूवप
र् ुण्य । तया झाले ःवामी दशर्न । ऐसे चोळाप्पा आदीकरुन । भाग्यवंत सेवेकरी ॥५॥
अक्कलकोट नगरात । एक तपपयर्ंत । ःवामीराज वास करीत । भक्त बहत
ु जाहले ॥६॥
वातार् पसरली चहकडे
ू । कोणासी पडता साकडे । धाव घेती ःवामींकडे । राजेराजवाडे थोर थोर ॥७॥
म्हणती भोसल्यांचे भाग्य परम । ःवामीरत्न लाधले उत्तम । नृपतीही भक्त िनःसीम । ःवामी चरणी िचत्त त्यांचे ॥८॥
तेव्हा िकतीएक नृपती । ःवामीदशर्न घेऊ इिच्छती । आिण आपुल्या नगराूती । आणू म्हणती तयांसी ॥९॥
अक्कलकोटाहनी
ू ःवामीसी । आणावे आपुल्या नगरासी । मग कोणे एके िदवशी । सभेमाजी बैसले ॥११॥
िदवाण आिण सरदार । मानकरी तैसे थोर थोर । बैसले असता समम । बोले नृपवर तयांूती ॥१२॥
कोणी जाऊनी अक्कलकोटासी । येथे आणील ःवामीसी । तरी आम्ही तयासी । इनाम दे ऊ बहत
ु ॥१३॥
त्याचा राखू सन्मान । लागेल िततुके दे ऊ धन । ही वटपुरी वैकुंठभवन । वसता ःवामी होईल ॥१४॥
कायर् जाणूनीकठीण । कोणी न बोलती वचन । कोणा एका लागून । गोष्ट मान्य करवेना ॥१५॥
तेव्हा तात्यासाहे ब सरदार । होता योग्य आिण चतुर । तो बोलता झाला उत्तर । नृपलागी पिरयेसा ॥१६॥
आपुली जरी इच्छा ऐसी । ःवामीते आणावे वटपुरीसी । तरी मी आणीन तयांसी । िनश्चय मानसी असो द्या ॥१७॥
ऐसे ऐकोनी उत्तर । संतोषला तो नृपवर । तैसी सभाही समम । आनंिदत जाहली ॥१८॥
संिजवनी िवद्या साधण्याकरीता । शुबाजवळी कच जाता । दे वी सन्मािनला होता । बहत
ु आनंदे करोनी ॥१९॥
नृपतीसह सकळ जने । त्यावरी तात्यासी सन्माने । गौरवोिन मधुर वचने । यशःवी हो म्हणती तया ॥२०॥
बहत
ु धन दे त नृपती । सेवक िदधले सांगाती । जावया अक्कलोटाूती । आज्ञा िदली तात्याते ॥२१॥
तात्यासाहे ब िनघाले । सत्वर अक्कलकोटी आले । नगर पाहनी
ू संतोषले । जे केवळ वैकुंठ ॥२२॥
पाहनी
ु ःवामीची िदव्य मूतीर् । आनंद झाले िचत्ती । तेथील जनांची पाहनी
ु भक्ती । धन्य म्हणती तयाते ॥२३॥
अक्कलकोटीचे नृपती । ःवामीचरणी त्यांची भक्ती । राजघराण्यातील युवती । त्याही किरती ःवामीसेवा ॥२४॥
आिण सवर् नागिरक । तेही झाले ःवामीसेवक । त्यांत विरष्ठ चोळाप्पािदक । सेवेकरी िनःसीम ॥२५॥
ऐसे पाहनी
ू तात्यांसी । िवचार पडला मानसी । या नगरातुनी ःवामींसी । कैसे नेऊ आपण ॥२६॥
अक्कलकोटीचे सकल जन । ःवामीभक्त झाले पूणर् । ःवामींचेही मन रमोन । गेले ऐसे ह्या ठाया ॥२७॥
ूयत्नांती परमेश्वर । ूयत्ने कायर् होय सत्वर । लढवोनी युक्ती थोर । कायर् आपण साधावे ॥२८॥
ऐसा मनी िवचार करोनी । कायर् आरं िभले तात्यांनी । संतुष्ट रहावे सेवकजनी । ऐसे सदा किरताती ॥२९॥
करोनी नाना पक्वान्ने । किरती ॄाह्मणभोजने । िदधली बहसाल
ु दाने । याचक धने तृप्त केले ॥३०॥
ःवामीिचया पूजेूती । नाना िव्ये समिपर्ती । जेणे सेवेकरी संतुष्ट होती । ऐसे करीती सवर्दा ॥३१॥
ूसन्न व्हावे भक्तवत्सले । कायर् साधावे आपुले । म्हणोनी नाना उपाय केले । िव्य वेिचले तात्यांनी ॥३२॥
ऐशीयाने काही न झाले । केले िततुके व्यथर् गेले । तात्या मनी िखन्न झाले । िवचार पडला तयांसी ॥३३॥
 ू
मग लढिवली एक युक्ती । एकांती गाठनी चोळाप्पाूती । त्याजलागी िवनंती किरती । बुिद्धवाद सांगती त्या ॥३४॥
जरी तुम्ही समथार्ंसी । घेऊनी याल बडोद्यासी । मग मल्हारराव आदरे सी । इनाम दे तील तुम्हाते ॥३५॥
मान राहील दरबारी । आिण दे तील जहािगरी । ऐसे नानाूकारी । चोळाप्पाते सांिगतले ॥३६॥
िव्येण सवेर् वशाः । चोळाप्पासी लागली आशा । तयाच्या अंतरी भरवसा । जहािगरीचा बहसाल
ु ॥३७॥
मग कोणे एके िदवशी । करीत असता ःवामीसेवेसी । यितराज तया समयासी । आनंदवृत्ती बैसले ॥३८॥
चोळाप्पाने कर जोडोनी । िवनंती केली मधुर वचनी । कृ पाळू होऊनी समथार्ंनी । बडोद्याूती चलावे ॥३९॥
तेणे माझे कल्याण । िमळे ल मला बहत
ु धन । आपुलाही योग्य सन्मान । तेथे जाता होईल ॥४०॥
ऐसे ऐकोिनया वचन । समथार्ंनी हाःय करोन । उत्तर चोळाप्पालागोन । काय िदले सत्वर ॥४१॥
रावमल्हार नृपती । त्याच्या अंतरी नाही भक्ती । मग आम्ही बडोद्याूती । काय म्हणोनी चलावे ॥४२॥
पुढले अध्यायी सुंदर कथा । पावन होय ौोता वक्ता । ौीःवामीराज वदिवता । िनिमत्त िवंणुदास असे ॥४३॥
इित ौीःवामीचिरऽसारामृत । नाना ूाकृ त कथा संमत । सदा ऐकोत भािवक भक्त । पंचमोऽध्याय गोड हा ॥४४॥
ौीरःतुः शुभं भवतु ॥
ःवामी समथार्ंचा आशीवार्द "िभऊ नकोस मी तुझ्या पाठीशी आहे "

अध्याय ६
|| सहावा अध्याय ||

ौी गणेशाय नमः ॥ धरोनी िशशूचा हात । अक्षरे पंिडत िलहवीत । तैसे ःवामीचिरऽामृत । ःवामी समथर् वदिवती ॥१॥
मी केवळ मितमंद । केवी वणूर् चिरऽ अगाध । परी माझा हा छं द । ःवामी समथर् पुरिवती ॥२॥
ज्यांच्या वरूसादे करुन । मुढा होय शास्तर्ज्ञान । त्या समथार्ंचे चरण । वारवार निमतसे ॥३॥
कृ पाळू होऊन समथर्ं । वदवावे आपुल्या चिरता । ौवणे ौोतयांच्या िचत्ता । ॄह्मानंद ूाप्त होवो ॥४॥
सुरतरुची घेऊनी सुमने । त्यासीच अपार्वी ूीतीने । झाला मंथ ःवामी कृ पेने । त्यांच्याच पदी अिपर्जे ॥५॥
मागील अध्यायाच्या अंती । चोळाप्पा िवनवी ःवामीूती । कृ पा करोनी मजवरती । बडोद्यासी चलावे ॥६॥
भाषण ऐसे ऐकोनी । समथर्ं बोलती हांसोनी । मल्हाररावािचया मनी । आम्हांिवषयी भाव नसे ॥७॥
म्हणोनी तयाच्या नगरात । आम्हा जाणे नव्हे उिचत । अक्कलकोट नगरात । आम्हा राहणे आवडे ॥८॥
ऐसी ऐकोिनया वाणी । चोळाप्पा िखन्न झाला मनी । त्याने सत्वर येवोनी । तात्याूती सांिगतले ॥९॥
ऐसा यत्न व्यथर् गेला । तात्या मनी िचंतावला । आपण आलो ज्या कायार्ला । ते न जाय िसद्धीसी ॥१०॥
परी पहावी यत्न करोनी । ऐसा िवचार केला मनी । मग काय केले तात्यांनी । अनुष्ठान आरं िभले ॥११॥
ऐसे नाना उपाय केले । परी ते सवर् व्यथर् गेले । कायर् िसिद्धस न गेले । िखन्न झाले मुख त्यांचे ॥१२॥
भक्ती नाही अंतरी । दांिभक साधनाते करी । तयांते ःवामी नरहरी । ूसन्न कैसे होतील ॥१३॥
तयांनी माजिवली ढोंगे । आिण केली नाना सोंगे । भक्तीिवण हठयोगे । ःवामी कृ पा न होय ॥१४॥
मग तात्यांनी काय केले । सप्ताहासी ॄाह्मण बैसिवले । गुरुचिरऽ आरं िभले । व्हावयासी ःवामीकृ पा ॥१५॥
परी तयाच्या वाड्यात । कधी न गेले समथर् । तात्या झाला व्यमिचत्त । काही उपाय सुचेना ॥१६॥
मल्हारराव नृपाने । पाठिवले ज्या कायार्कारणे । ते आपल्या हातून होणे । अशक्य असे वाटते ॥१७॥
आता जाऊनी बडोद्यासी । काय सांगावे रािजयासी । आिण सकळ जनांसी । तोंड कैसे दाखवावे ॥१८॥
ऐशा उपाये करोन । न होती ःवामी ूसन्न । आता एक युक्ती योजुन । न्यावे पळवोन यतीसी ॥१९॥
ःवामी केवळ ईश्वरमूतीर् । हे नेणे तो मंदमती । म्हणूनी योिजली कपटयुक्ती । परी ते िसद्धीते न जाय ॥२०॥
असो कोणे एके िदवशी । साधोनी योग्य समायासी । मेण्यात घालोनी ःवामीसी । तात्यासाहे ब िनघाले ॥२१॥
कडपगांवचा मागर् धिरला । अधर्मागीर् मेणा आला । अंतरसाक्षी समथार्ला । गोष्ट िविदत जाहली ॥२२॥
मेण्यातूनी उतरले । मागुती अक्कलकोटी आले । ऐसे बहत
ु वेळा घडले । हाही उपाय खुंटला ॥२३॥
मग पुढे राजवाड्यात । जाऊिनया रािहले समथर् । तेव्हा उपाय खुंटत । टे िकले हात तात्यांनी ॥२४॥
या ूकारे यत्न केले । परी िततुके व्यथर् गेले । व्यथर् िदवस गपािवले । िव्य खिचर्ले व्यथर्ची ॥२५॥
मग अपयशाते घेवोनी । बडोद्यासी आले परतोनी । समथर्कृपा भक्तीवाचोनी । अन्य उपाय न होय ॥२६॥
परी मल्हारसव नृपती । ूयत्न आरं भीती पुढती । सवर्ऽांसी िवचािरती । कोण जातो ःवामींकडे ॥२७॥
तेव्हा मराठा उमराव । यशवंत तयांचे नाव । नृपकायार्ची धरुन हाव । आपण पुढे जाहला ॥२८॥
ःवामीकारणे वस्तर्े भूषणे । धन आिण अमोल रत्ने । दे ऊनी त्याजवळी नृपाने । आज्ञा िदधली जावया ॥२९॥
तो येवोिन अक्कलकोटी । घेतली समथार्ंची भेटी । वस्तर्े अलंकार सुवणर्ताटी । ःवामीपुढे ठे िवत ॥३०॥
ती पाहनी
ू समथार्ला । तेव्हा अिनवार बोध आला । यशवंता पाहोनी डोळा । काय तेव्हा बोलले ॥३१॥
अरे बेडी आणोनी । सत्वर ठोका याचे चरणी । ऐसे िऽवार मोठ्यांनी । समथर् बोधे बोलले ॥३२॥
बोध मुिा पाहोनी । यशवंतराव भ्याला मनी । पळाले तोंडचे पाणी । लटलटा कापू लागला ॥३३॥
मग थोड्याच िदवशी । आज्ञा आली यशवंतासी । सत्वर यावे बडोद्यासी । तेथील कायार्सी सोडोनी ॥३४॥
साहे बा िवषूयोग केला । मल्हाररावावरी आळ आला । त्या कृ त्यामाजी यशवंताला । गुन्हे गार लेिखले ॥३५॥
हाती पायी बेडी पडली । ःवामीवचनाची ूिचती आली । अघिटत लीला दािवली । ख्याती झाली सवर्ऽ ॥३६॥
समथार्ंची अवकृ पा जयावरी । त्याच्या कष्ट होती शरीरी । कृ पा होय ज्यावरी । तया सवार्नंद ूाप्त होय ॥३७॥
महासमथार् भक्त पालका । अनािदिसद्धा जगन्नायका । िनिशिदनी शंकर सखा । िवंणूिचया मनी वसे ॥३८॥
इित ौीःवामीचिरऽसारामृत । नाना ूाकृ त कथा संमत । सदा भक्त पिरसोत । षष्ठोऽध्यायः गोड हा ॥३९॥
इित ौीःवामीचिरऽसारामृते षष्ठोऽध्याय ॥ शुभं भवतु ॥
ःवामी समथार्ंचा आशीवार्द "िभऊ नकोस मी तुझ्या पाठीशी आहे ."

अध्याय ७
|| सातवा अध्याय ||

ौी गणेशाय नमः ॥ जयजयाजी िनगुण

र् ा । जयजयाजी सनातना । जयजयाजी अघहरणा । लोकपाला सवेर्शा ॥१॥
आपुल्या कृ पेकरोन । अल्प विणर्ले आपले गुण । ौोती द्यावे अवधान । ौवणी आदर धरावा ॥२॥
अक्कलकोटी मालोजी नृपती । समथर्चरणी जयाची भिक्त । ःवहःते सेवा िनत्य करोिन । किरती यती परॄह्मा ॥३॥
वेदांत आवडे तयासी । ौवण किरती िदवसिनशी । हे रळीकरािदक शास्तर्ासी । वेतने दे ऊिन ठे िवले ॥४॥
त्या समयी मुंबापुरी । िवंणुबुवा ॄह्मचारी । ूाकृ त भाषणे वेदांतावरी । करुनी लोका उपदे िशती ॥५॥
कैकांचे ॅम दविडले । परधमोर्पदे शका िजंिकले । कुमागर्वितर्यासी आिणले । सन्मागार्वरी तयानी ॥६॥
त्यासी आणावे अक्कलकोटी । हे तु उपजला नृपापोटी । बहत
ु करोनी खटपटी । बुवांसी शेवटी आिणले ॥७॥
नृपा आवडे वेदांत । बुवा त्यात पारं गत । भाषणे ौोतयाचे िचत्त । आकषूिर् न घेती ते ॥८॥
राऽंिदन नृपमंिदरी । वेदांतचचार् ॄह्माचारी । किरती तेणे अंतरी । नृपती बहत
ु सुखावे ॥९॥
अमुतानुभविद मंथ । आिण ज्ञानेश्वरी िवख्यात । िकत्येक संःकृ त ूाकृ त । वेदात मंथ होते जे ॥१०॥
त्याचे करोनी िववरण । संतोिषत केले सवर् जन । तया नगरी सन्मान । बहत
ु पावले ॄह्माचारी ॥११॥
ख्याती वाढली लोकांत । ःतुित किरती जन समःत । सदा चचार् वेदात । राजगृही होतसे ॥१२॥
जे भक्त जनांचे माहे र । ूत्यक्ष दत्ताचा अवतार । ते समथर् यतीश्वर । अक्कलकोटी नांदती ॥१३॥
एके िदवशी सहज िःथती । ॄह्माचारी दशर्ना येती । ौेष्ठ जन सांगती । िकत्येक होते तया वेळी ॥१४॥
ू । ूश्न किरती ःवामीसी ॥१५॥
पहावया यतीचे लक्षण । ॄह्माचारी किरती भाषण । काही वेदांतिवषय काढन
ॄह्मपद तदाकार । काय केल्याने होय िनधार्र । ऐसे ऐकोिन सत्वर । यितराज हासले ॥१६॥
मुखे काही न बोलती । वारं वार हाःय किरती । पाहनी
ू ऐशी िविचऽ वृित्त । बुवा म्हणती काय मनी ॥१७॥
हा तो वेडा संन्यासी । भुरळ पडली लोकांसी । लागले व्यथर् भक्तीसी । याने ढोंग माजिवले ॥१८॥
तेथोिन िनघाले ॄह्मचारी । आले सत्वर बाहे री । लोका बोलती हाःयोत्तरी । तुम्ही व्यथर् फसला हो ॥१९॥
परमेश्वररुप म्हणता यती । आिण किरता त्याची भिक्त । परी हा ॅम तुम्हाूती । पडला असे सत्यची ॥२०॥
पाहोिन तुमचे अज्ञान । याचे वाढले ढोंग पूणर् । वेदशास्तर्ािदक ज्ञान । याते काही असेना ॥२१॥
ऐसे ॄह्मचारी बोलोनी । पातले आपुल्या ःवःथानी । िवकल्प पातला मनीं । ःवामीसी तुच्छ मािनती ॥२२॥
िनत्यिनयम सारोन । ॄह्मचारी किरती शयन । जवळी पारशी दोघेजण । तेही िनििःथ जाहले ॥२३॥
िनिा लागली बुवांसी । लोटली कांही िनशी । एक ःवप्न तयांसी । चमत्कािरक पडलेसे ॥२४॥
आपुल्या अंगावरी वृिश्चक । एकाएकी चढले असंख्य । महािवषारी त्यातुनी एक । दं श आपणा करीतसे ॥२५॥
ऐसे पाहोनी ॄह्मचारी । खडबडोनी उठले लौकरी । बोबडी पडली वैखरी । शब्द एक ना बोलवे ॥२६॥
जवळी होते जे पारशी । जागृती आली तयांसी । त्यांनी धरोनी बुवांसी । सावध केले त्या वेळी ॥२७॥
हदय धडाधड उडू लागले । घमेर् शरीर झाले ओले । तेव्हा पारशांनी पुसले । काय झाले म्हणोनी ॥२८॥
मग ःवप्नीचा वृत्तांत । तयासी सांगती समःत । म्हणती यात काय अथर् । ऐसी ःवप्ने कैक पडती ॥२९॥
असो दसर्
ु या िदवशी । बुवा आले ःवामीपाशी । पुसता मागील ूश्नासी । खदखदा ःवामी हासले ॥३०॥
मग काय बोलती यतीश्वर । ॄह्मापद तदाकार । होण्यािवषयी अंतर । तुझे जरी इिच्छतसे ॥३१॥
तरी ःवप्नी दे खोनी वृिश्चकांसी । काय म्हणोनी भ्यालासी । जरी वृथा भय मािनतोसी । मग ॄह्मापद जाणसी कैसे ॥३२॥
ॄह्मापद तदाकार होणे । हे नव्हे सोपे बोलणे । यासी लागती कष्ट करणे । फुकट हाता न येिच ॥३३॥
बुवांूती पटली खूण । धिरले तत्काळ ःवामीचरण । ूेमाौून
ं ी भरले नयन । कंठ झाला सदगिदत ॥३४॥
तया समयापासोनी । भक्ती जडली ःवामीचरणी । अहं कार गेला गळोनी । ॄह्मापद योग्य झाले ॥३५॥
ःवामीचिरऽ महासागर । त्यातूनी मुक्ते िनवडिन
ू सुंदर । त्याचा करोिनया हार । अपीर् शंकर िवंणुकवी ॥३६॥
इित ौीःवामीचिरऽसारामृत । नाना ूाकृ त कथा समत । सदा पिरसोत भािवक भक्त । सप्तमोऽध्याय गोड हा ॥३७॥
ौीराजािधराज योिगराज ौी ःवामी समथार्पण
र् मःतु ॥
ःवामी समथार्ंचा आशीवार्द "िभऊ नकोस मी तुझ्या पाठीशी आहे ."

अध्याय ८
|| आठवा अध्याय ||

ौी गणेशाय नमः ॥ जयजयाजी सुखधामा । जयजयाजी परॄह्मा । जयजय भक्तजन िवौामा । अनंतवेषा अनंता ॥१॥
तुझ्याच कृ पे िनिश्चत । अल्प विणर्ले ःवामीचिरत । पुढे कथा सुरस अत्यंत । वदिवता तू दयाळ ॥२॥
मागील अध्यायाचे अंती । िवंणुबुवा ॄह्मचार्यांूती । चमत्कार दािवती यती । ते चिरऽ विणर्ले ॥३॥
अक्कलकोटी वास केला । जन लािवले भजनाला । आनंद होतसे सकला । वैकुंठासम नगरी ते ॥४॥
राजे िनजाम सरकार । त्यांचे पदरी दप्तरदार । राजे रायबहाद्दरू । शंकरराव नामक ॥५॥
सहा लक्षांची जहागीर त्याूती । सकल सुखे अनुकूल असती । िवपुल संपित्त संतती । काही कमती असेना ॥६॥
परी पूवक
र् मर् अगाध । तया लागला ॄह्मासमंध । उपाय केले नानािवध । परी बाधा न सोडी ॥७॥
समंधबाधा म्हणोन । चैन न पडे राऽंिदन । गेले शरीर सुकोन । गोड न लागे अन्नपाणी ॥८॥
नावडे भोगिवलास । सुखोपभोग कैचा त्यास । िनिा न येिच राऽंिदवस । िचंतानले पोळले ॥९॥
केली िकत्येक अनुष्ठाने । तैशीच ॄाह्मण संतपर्णे । बहसाल
ु िदधली दाने । आरोग्य व्हावे म्हणोनी ॥१०॥
िवटले संसारसौख्यासी । ऽासले या भवयाऽेसी । कृ ंणवणर् आला शरीरासी । राऽंिदन चैन नसे ॥११॥
िवधीने लेख भाळी िलिहला । तो न चुके कवणाला । तदनुसार ूािणमाऽाला । भोगणे ूाप्त असे की ॥१२॥
कोणालागी जावे शरण । मजवरी कृ पा करील कोण । सोडवील व्याधीपासोन । ऐसा कोण समथर् ॥१३॥
मग केला एक िवचार । ूिसद्ध क्षेऽ ौीगाणगापूर । तेथे जाऊिन अहोराऽ । दत्तसेवा करावी ॥१४॥
ऐसा िवचार करोनी । तात्काळ आले त्या ःथानी । ःवतः बैसले अनुष्ठानी । व्याधी दरू व्हावया ॥१५॥
सेवा केली बहवस
ु । ऐसे लोटले तीन मास । एके राऽी तयास । ःवप्नी दृष्टांत जाहला ॥१६॥
अक्कलकोटी जावे तुवा । तेथे करावी ःवामीसेवा । यितवचनी भाव धरावा । तेणे व्याधी जाय दरी
ू ॥१७॥
शंकररावांची भक्ती । ःवामीचरणी काही नव्हती । म्हणोनी दृष्टांतावरती । गाणगापूर न सोिडले ॥१८॥
ते तेथेिच रािहले । आणखी अनुष्ठान आरं िभले । पुन्हा तयांसी ःवप्नी पडले । अक्कलकोटी जावे त्वा ॥१९॥
हे जाणोिन िहतगोष्टी । मानसी िवचारुनी शेवटी । त्विरत आले अक्कलकोटी । िूयपत्नीसिहत ॥२०॥
अक्कलकोट नगरात । शंबरराव ूवेशत । तो दे िखले जन समःत । ूेमळ भक्त ःवामीचे ॥२१॥
ःवामीनाम वदती वाचे । कीतर्न ःवामीचिरऽाचे । पूजन ःवामीचरणांचे । आराध्यदै वत ःवामीच ।\२२॥
तया नगरीच्या नरनारी । कामधंदा किरता घरी । ःवामीचिरऽ परःपरी । ूेमभावे सांगती ॥२३॥
िकत्येक ूातः ःनाने करोनी । पूजािव्य घेवोनी । अपार्वया समथर्चरणी । जाती अित त्वरे ने ॥२४॥
महाराष्टर् भाषा उद्यान । पद्मकुसुमे िनवडोन । शंकर िवंणू दोघेजण । ःवामीचरण पुिजती ॥२५॥
ौी ःवामीचरणारिवंदापर्णमःतु ॥ इितौीःवामीचिरऽसारामृते अष्टमोऽध्याय ॥ ौीरःतु ॥
ःवामी समथार्ंचा आशीवार्द "िभऊ नकोस मी तुझ्या पाठीशी आहे ."

अध्याय ९
|| नववा अध्याय ||

ौी गणेशाय नमः ॥ घरोघरी ःवामीकीतर्ने । िनत्य होती ॄाह्मण - भोजने । ःवामीनामाची जप ध्याने अखंिडत चालती ॥१॥
िदगंतरी गाजली ख्याती । कामना धरोनी िचत्ती । बहत
ु लोक दशर्ना येती । अक्कलकोट नगरात ॥२॥
ॄाह्मण क्षिऽय वैँयािदक । शूि आिण अनािमक । पारसी यवन भािवक । दशर्ना येती धावोनी ॥३॥
याऽेची गदीर् भारी । सदा आनंदमय नगरी । साधु संत ॄह्मचारी । फकीर संन्यासी येती पै ॥४॥
िकती वणार्वे मिहमान । जेथे अवतरले परॄह्म । ते नगरी वैकुंठधाम । ूत्यक्ष भासू लागली ॥५॥
असो ऐशा नगरात । शंकरराव ूवेशत । आनंदमय झाले िचत्त । समाधान वाटले ॥६॥
याऽेची झाली दाटी । कैशी होईल ःवामीभेटी । हे िचंता उपजली पोटी । मग उपाय योिजला ॥७॥
जे होते ःवामीसेवक । त्यात सुंदराबाई मुख्य । ःवामीसेवा सकिळक । ितच्या हःते होतसे ॥८॥
ितयेची घेउनी गाठी । शंकरराव सांगती गोष्टी । करोनी द्याल ःवामी भेटी । तरी उपकार होतील ॥९॥
व्याधी दरू करावी म्हणोनी । िवनंती करला ःवामीचरणी । तरी आपणा लागोनी । िव्य काही दे ईन ॥१०॥
बाईसी िव्यलोभ पूणर् । आनंदले ितयेचे मन । म्हणे मी इतुके करीन । दोन सहस्तर् रुपये द्याल की ॥११॥
ते म्हणती बाईसी । इतुके कायर् जरी किरती । तरी दहा सहस्तर् रुपयांसी । दे ईन सत्य वचन हे ॥१२॥
बाई िविःमत झाली अंतरीं । ती म्हणे हे सत्य जरी । तरी उदक घेऊनी करी । संकल्प आपण सोडावा ॥१३॥
शंकरराव तैसे किरती । बाई आनंदली िचत्ती । म्हणे मी ूाथुिर् नया ःवामीूती । कायर् आपुले करीन ॥१४॥
मग एके िदवशी यती । बैसले होते आनंदवृित्त । शंकरराव दशर्न. घेती । भाव िचत्ती िवशेष ॥१५॥
बाई ःवामींसी बोले वचन । हे गृहःथ थोर कुलीन । परी पूवक
र् मेर् यालागून । ॄहमसमंध पीिडती ॥१६॥
तरी आता कृ पा करोनी । मुक्त करावे व्याधीपासोनी । ऐसे ऐकता वरदानी । समथर् तेथोनी उठले ॥१७॥
चालले गावाबाहे री । आले शेखनुराचे दग्यार्वरी । शंकररावही बरोबरी । त्या ःथळी पातले ॥१८॥
यवनःमशानभूमीत । आले यितराज त्विरत । एका नूतन खाचेत । िनजे छाटी टाकोनी ॥१९॥
सेवेकरी शंकररावासी । म्हणती लीला करुन ऐसी । चुकिवले तुमच्या मरणासी । िनश्चय मानसी धरावा ॥२०॥
काही वेळ गेल्यावरी । उठली समथार्ंची ःवारी । शेखनुराचे दग्यार्वरी । येउनी पुढे चालले ॥२१॥
शंकररावे तया िदवशी । खाना िदधला फिकरासी । आिण शेखनूर दग्यार्सी । एक कफनी चढिवली ॥२२॥
ू
मग काही िदवस लोटत । ःवामीराज आज्ञािपत । बारीक वाटनी िनंबपऽ । दहा िमरे त्यात घालावी ॥२३॥
ते घ्यावे हो औषध । तेणे जाईल ॄह्मासमंध । जाहला ःवामीराज वैद्य । व्याधी पळे आपणची ॥२४॥
ःवामीवचनी धरुनी भाव । औषध घेती शंकरराव । तयासी आला अनुभव । दहा िदवस लोटले ॥२५॥
ूकृ तीची आराम पडला । राव गेले ःवनगराला । काही मास लोटता तयाला । ॄह्मसंमधे सोिडले ॥२६॥
मग पुन्हा आनंदेसी । दशर्ना आले अक्कलकोटासी । घेउनी ःवामीदशर्नासी । आनंिदत जाहले ॥२७॥
म्हणती व्याधी गेल्यानंतर । रुपये दे ईन दहा सहस्तर् । ऐसा केला िनधार्र । त्याचे काय करावे ॥२८॥
महाराज आज्ञािपती । गावाबाहे र आहे मारुती । तेथे चुनेगच्ची िनिश्चती । मठ तुम्ही बांधावा ॥२९॥
ऐिशया एकांत ःथानी । राहणार नाही कोणी । ऐसी िवनंती ःवामीचरणी । कारभारी किरताती ॥३०॥
पिर पुन्हा आज्ञा झाली । मठ बांिधला चुनेगच्ची । कीतीर् शंकररावाची । अजरामर रािहली ॥३२॥
अगाध ःवामीचिरऽ । तयाचा न लगेची पार । परी गंगोदक पिवऽ । अल्प सेिवता दोष जाती ॥३३॥
ौवणी धरावा आदर । तेणे साधती इहपरऽ । जे झाले ःवामीिककर । िवंणू शंकर विदती त्या ॥३४॥
ौी ःवामीसमथर्चिरऽसारामृत । नाना ूाकृ त कथा संमत । सदा पिरसोत भािवक भक्त । नवमोऽध्याय गोड हा ॥३५॥
॥ ौी ःवामीराजापर्णमःतु ॥ शुभं भवतु ॥ ौीरःतु ॥
ःवामी समथार्ंचा आशीवार्द "िभऊ नकोस मी तुझ्या पाठीशी आहे ."

अध्याय १०
|| दहावा अध्याय ||

ौी गणेशाय नमः ॥ गाठी होते पूवप

र् ूण्य । म्हणूनी पावलो नरजन्म । याचे साथर्क उत्तम । करणे उिचत आपणा ॥१॥
ऐसा मनी करुनी िवचार । आरं िभले ःवामीचिरऽ । ते शेवटासी नेणार । ःवामी समथर् असती पै ॥२॥
हावेरी नाम मामी । यजुवद
ेर् ी गृहःथाौमी । बाळाप्पा नामे िद्वज कोणी । राहत होते आनंदे ॥३॥
संपित्त आिण संतती । अनुकूल सवर् तयांूती । सावकारी सराफी किरती । जनी वागती ूितिष्ठत ॥४॥
तीस वषार्ंचे वय झाले । संसाराते उबगले । सदगुरुसेवेचे िदवस असाले । मती पालटली तयांची ॥५॥
लिटका अवघा संसार । यामाजी नाही सार । परलोकी दारा पुऽ । कोणी नये कामाते ॥६॥
इहलोकी जे जे करावे । परलोकी त्याचे फळ भोगावे । दंकमार्
ु ने दःख
ु भोगावे सत्कमेर् सौख्य पािवजे ॥७॥
बाळाप्पाचे मनात । यापरी िवचार येत । सदा उिद्वग्न िचत्त । व्यवहारी सौख्या वाटे ना ॥८॥
जरी संसारी वतर्ती । तरी मनी नाही शांती । योग्य सदगुरु आपणाूती । कोठे आता भेटेल ॥९॥
हािच िवचार राऽंिदन । िचत्ताचे न होय समाधान । तयांूती सुःवप्न । तीन राऽी एक पडे ॥१०॥
पंचपक्कान्ने सुवणर् ताटी । भरोनी आपणापुढे येती । पाहोिनया ऐशा गोष्टी । उल्हासले मानस ॥११॥
तात्काळ केला िनधार्र । सोडावे सवर् घरदार । मायापाश दृढतर । िववेकशस्तर्े तोडावा ॥१२॥
सोलापुरी काम आम्हांसी । ऐसे सांगूनी सवर्ऽांसी । िनघाले सदगुरु शोधासी । घरदार सोिडले ॥१३॥
मुरगोड माम ूख्यात । तेथे आले िफरत िफरत । जेथे िचदं बर दीिक्षत । महापुरुष जन्मले ॥१४॥
ते ईश्वरी अवतार । लोकां दािवले चमत्कार । तयांचा मिहमा अपार । वणूर् केवी अल्प मती ॥१५॥
ःवामीचिरऽ विणर्तां । िचदं बर दीिक्षतांची कथा । आठवली ते विणर्ता । सवर् दोष हरतील ॥१६॥
महायाऽा संकल्पेकरुन । जन िनघती घराहन
ू । परी मागीर् लागल्या । पुण्यःथान, ःनानदान किरताती ॥१७॥
महायाऽा ःवामीचिरऽ । मंथ बिमता मी िकंकर । मागीर् लागले अित पिवऽ । िचदं बर पुण्यःथान ॥१८॥
तयांचे घेऊनी दशर्न । पुढे करावे मागर्बमण । ौोती होउनी सावधान । ौवणी सादर असावे ॥१९॥
मुरगोडी मल्हार दीिक्षत । वेदशास्तर्ी पारं गत । धमर्कमीर् सदारत । ईश्वरभक्त तैसाची ॥२०॥
जयांची ख्याती सवर्ऽ । िवद्याधनाचे माहे र । अिलप्तपणे संसार । करोनी काळ बिमताती ॥२१॥
परी तया नाही संतती । म्हणोिनया उिद्वग्न िचत्ती । मग िशवाराधना किरती । कामना िचत्ती धरोनी ॥२२॥
द्वादश वषेर् अनुष्ठान । केले शंकराचें पूजन । सदािशव ूसन्न होऊन । वर दे त तयांसी ॥२३॥
तुझी भक्ती पाहोन । संतुष्ट झाले माझे मन । मीच तुझा पुऽ होईन । भरवसा पूणर् असावा ॥२४॥
ऐकोिनया वरासी । आनंदले मानसी । वातार् सांगता कांतेसी । तेही िचत्ती तोषली ॥२५॥
ितयेसी झाले गभर्धारण । आनंदले उभयतांचे मन । जो साक्षात ् उमारमण । ितच्या उदरी रािहला ॥२६॥
अनंत ॄह्मांड ज्याचे उदरी । इच्छामाऽे घडी मोडी । तो परमात्मा िऽपुरारी । गभर्वास भोगीत ॥२७॥
नवमास भरता पूणर् । कांता ूसवली पुऽरत्न । मल्हार दीिक्षते आनंदोन । संःकार केले यथािवधी ॥२८॥
िचदं बर नामािभधान । ठे िवयले तयालागून । शुक्ल पक्षीय शिशसमान । बाळ वाढू लागले ॥२९॥
ूत्यक्ष शंकर अवतरला । करु लागला बाललीला । पाहोनी जननी - जनकाला । कौतुक अत्यंत वाटतसे ॥३०॥
पुढे केले मौजीबंधन । वेदशास्तर्ी झाले िनपुण । िनघंट िशक्षा व्याकरण । काव्यमंथ पढिवले ॥३१॥
एकदा यजमानाचे घरी । ोत होते गजगौरी । िचदं बर तया अवसरी । पूजेलागी आिणले ॥३२॥
मृित्तकेचा गज करोन । पूजा किरती यजमान । यथािवधी सवर् पूजन । दीिक्षत त्यांसी सांगती ॥३३॥
ूाणूितष्ठा मंऽ म्हणता । गजासी ूाण येउनी तत्त्वता । चालू लागला हे पाहता िविःमत झाले यजमान ॥३४॥
बाळपणी ऐशी कृ ित । पाहोनी सवर् आश्चयर् किरती । हे ईश्वर अवतार म्हणती । सवर्ऽ ख्याती पसरली ॥३५॥
ऐशा लीला अपार । दाखिवती िचदं बर । ूत्यक्ष जे का शंकर । जगदद्धाराथर्
ु अवतरले ॥३६॥
असो पुढे ूौढपणी । यज्ञ केला दीिक्षतांनी । सवर् साममी िमळवूनी । िव्य बहत
ु खिचर्ले ॥३७॥
तया समयी एके िदनी । ॄाह्मण बैसले भोजनी । तूप गेले सरोनी । दीिक्षताते समजले ॥३८॥
जले भरले होते घट । तयांसी लािवता अमृतहःत । ते घृत झाले समःत । आश्चयर् किरती सवर् जन ॥३९॥
तेव्हा पुणे शहारामाजी । पेशवे होते रावबाजी । एके समयी ते सहजी । दशर्नाते पातले ॥४०॥
अन्यायाने राज्य करीत । दसर्
ु यांचे िव्य हरीत । यामुळे जन झाले ऽःत । दाद त्यांची लागेना ॥४१॥
तयांनी हे ऐकोन । मुरगोडी आले धावोन । म्हणती दीिक्षतांसी सांगून । दाद आपुली लावावी ॥४२॥
रावबाजीसी वृत्तान्त । कणोर्पकणीर् झाला ौुत । म्हणती जे सांगतील दीिक्षत । ते अमान्य करवेना ॥४३॥
मग दीिक्षतांसी िनरोप पाठिवला । आम्ही येतो दशर्नाला । परी आपण आम्हांला । त्विरत िनरोप दे ईजे ॥४४॥
ऐसे सांगता दीिक्षतांूती । तया वेळी काय बोलती । आता पालटली तुझी मती । त्विरत मागसी िनरोप ॥४५॥
कोपला तुजवरी ईश्वर । जाईल राजलआमी सवर् । वचनी ठे वी िनधार्र । िनरोप तुज िदला असे ॥४६॥
िसद्धवाक्य सत्य झाले । रावबाजीचे राज्य गेले । ॄह्मावतीर् रािहले । परतंऽ जन्मवरी ॥४७॥
एके समयी अक्कलकोटी । दीिक्षतांच्या िनघाल्या गोष्टी । तेव्हा बोलले ःवामी यती । आम्ही त्याते जाणतो ॥४८॥
यज्ञसमारं भाचे अवसरी । आम्ही होतो त्यांच्या घरी । तूप वाढण्याची कामिगरी । आम्हांकडे तै होती ॥४९॥
लीलािवमही ौीःवामी । जयांचे आगमन िऽभुवनी । ते िदिक्षतांच्या सदनी । असतील नवल नसेची ॥५०॥
महािसद्ध दीिक्षत । त्यांचे विणर्ले अल्पवृत्त । मुरगोडी बाळाप्पा येत ॥ पुण्यःथान जाणोनी ॥५१॥
ितथे ऐिकला वृत्तान्त । अक्कलकोटी ःवामीसमथर् । भक्तजन तारणाथर् । यितरुपे ूगटले ॥५२॥
अमृतासमान रसाळ कथा । ऐकता पावन ौोता - वक्ता । करोिनया एकाम िचत्ता । अवधान द्यावे ौोते हो ॥५३॥
पुढले अध्यायी कथन । बाळाप्पा करील जप ध्यान । तयाची भक्ती दे खोन । ःवामी कृ पा करतील ॥५४॥
भक्तजनांची माउली । अक्कलकोटी ूगटली । सदा कृ पेची साउली । आम्हांवरी करो ते ॥५५॥
मागणे हे िच ःवामीूती । दृढ इच्छा माझे िचत्ती । शंकराची ूेमळ ूीित । दास िवंणुवरी असो ॥५६॥
इित ौीःवामीचिरऽसारामृत । नाना ूाकृ त कथा संमत । सदा पिरसोत ूेमळ भक्त । दशमोऽध्याय गोड हा ॥५७॥
ौी ःवामीराजापर्णमःतु ॥ शुभं भवतु । ौीरःतु ॥
ःवामी समथार्ंचा आशीवार्द "िभऊ नकोस मी तुझ्या पाठीशी आहे ."

अध्याय ११
|| अकरावा अध्याय ||

ौी गणेशाय नमः ॥ मागले अध्यायी विणर्ले । बाळाप्पा मुरगोडी आले । पुण्यःथानी रािहले । तीन राऽी आनंदे ॥१॥
तेथे कळला वृत्तांन्त । अक्कलकोटी साक्षात । यितरुपे ौीदत्त । वाःतव्य सांूत किरताती ॥२॥
तेथे आपुला मनोदय । िसद्धीस जाईल िनःसंशय । िफटे ल सवर्ही संदेह । ौी सदगरुकृ पेने ॥३॥
परी मुरगोडीचे िवू । बाळाप्पासी सांगत । गाणगापूर िवख्यात । महाक्षेऽ भीमातीरी ॥४॥
तेथे आपण जावोनी । बैसावे हो अनुष्ठानी । ौीगुरु ःवप्नी येवोिन । सांगती तैसे करावे ॥५॥
मानला तयासी िवचार । िनघाले तेथूनी सत्वर । जवळी केले गाणगापूर । परम पावन ःथान ते ॥६॥
कामना धरोनी िचत्ती । सेवेकरी सेवा किरती । जेथे वाहे भीमरथी । ःनान किरती भक्तजन ॥७॥
पुऽकामना धरुनी िचत्ती । आरािधती नृिसंहसरःवती । दिरिी धन इिच्छित । रोगीजन आरोग्य ॥८॥
कोणी घािलती ूदिक्षणा । कोणी ॄाह्मणभोजना । कोणी किरती गंगाःनाना । नमःकार घािलती कोणी ॥९॥
तेथील सवर् सेवेकरी । िनत्य िनयमे दोन ूहरी । मागोिनया मधुकरी । िनवार्ह किरती आपुला ॥१०॥
बाळाप्पा तेथे पातले । ःथान पाहोनी आनंदले । नृिसंहसरःवती पाऊले । ूेमभावे विदली ॥११॥
ूातः काळी उठोनी । संगमावरी ःनान करोनी । जप ध्यान आटपोनी । मागुती येती गावात ॥१२॥
सेवेकर्यांबरोबरी । मागोिनया माधुकरी । भोजनोत्तर संगमावरी । परतोिन येती ते ॥१३॥
माध्यान्ह ःनान करोनी । पुन्हा बैसती जप ध्यानी । अःता जाता वासरमणी । संध्याःनान करावे ॥१४॥
करोिनया संध्यावंदन । जप आिण नामःमरण । राऽ पडता परतोन । मामामाजी येती ते ॥१५॥
बाळाप्पा ते गृहःथाौमी । संतती संपत्ती सवर् सदनी । परान्न ठावे नसे ःवप्नी । सांूत िभक्षा मागती ॥१६॥
सदगुरुूाप्तीकिरता । सोडनी
ू गृह - सुत - कांता । शीतोंणाची पवार् न किरता । आनंदवृत्ती राहती ॥१७॥
पंचपक्कान्ने सेिवती घरी । येथे मागती मधुकरी । िमळती कोरड्या भाकरी । उदर पूतीर् न होय ॥१८॥
शीतोंणाचा होय ऽास । अधर्पोटी उपवास । परी तयांचे मानस । कदा उदास नोहे ची ॥१९॥
अय्याराम सेवेकरी । राहत होते गाणगापुरी । त्यांनी दे खुनी ऐसीपरी । बाळाप्पासी बोलती ॥२०॥
तुम्ही िभक्षाअ घेवोनी । िनत्य यावे आमुचे सदनी । जे जे पडे ल तुम्हांस कमी । ते ते आम्ही पुरवू जी ॥२१॥
बाळाप्पासी मानवले । दोन िदवस तैसे केले । पोटभरोनी जेवले । परी संकोच मानसी ॥२२॥
जाणे सोिडले त्यांचे घरी । मागोिनया मधुकरी । जावोिनया संगमावरी । झोळी उदकी बुडवावी ॥२३॥
आणोिनया बाहे री । बैसोनी ितथे िशळे वरी । मग खाव्या भाकरी । ऐसा नेम चालिवला ॥२४॥
ऐसे लोटले काही िदवस । सवर् शरीर झाले कृ श । िनिशिदनी िचंता िचत्तास । सदगुरुूाप्तीची लागली ॥२५॥
घरदार सोिडले । विनता पुऽा त्यािगले । अिततर कष्ट सोिशले । सदगुरुकृ पा नोहे ची ॥२६॥
हीन आपुले ूाक्तन । भोग भोगवी दारुण । पहावे सदगुरुचरण । ऐसे पुण्य नसेची ॥२७॥
ऐसे िवचार िनिशिदनी । येती बाळाप्पाचे मनी । तथािप कष्ट सोसोनी । िनत्य नेम चालिवला ॥२८॥
एक मास होता िनिश्चती । ःवप्नी तीन यितमूतीर् । येवोिनया दशर्न दे ती । बाळाप्पा िचत्ती सुखावे ॥२९॥
पंधरा िदवस गेल्यावरी । िनििःत असता एके राऽी । एक ॄाह्मण ःवप्नाभीतरी । येवोिनया आज्ञापी ॥३०॥
अक्कलकोटी ौीदत्त । ःवामीरुपे नांदत । तेथे जाउनी त्विरत । कायर् इिच्छत साधावे ॥३१॥
पाहोिनया ऐसे ःवप्न । मनी पावले समाधान । म्हणती केले कष्ट दारुण । त्याचे फळ िमळे ल की ॥३२॥
अक्कलकोटी त्विरत । जावयाचा िवचार करीत । तंव तयासी एक पऽ । शय्येखाली मापडले ॥३३॥
त्यात िलिहली एक ओळी । करु नये उतावळी । ऐसे पाहोनी त्या वेळी । िवचार केला मानसी ॥३४॥
आपण केले अनुष्ठान । परी ते जाहले पूणर् । आणखीही काही िदन । बम आपुला चालवावा ॥३५॥
मग कोणे एके िदवशी । बाळाप्पा आले संगमासी । वृक्षातळी ठे वून वस्तर्ासी । गेले ःनान करावया ॥३६॥
परतले ःनान करोनी । सत्वर आले त्या ःथानी । वस्तर् उचिलता खालोनी । वृिश्चक एक िनघाला ॥३७॥
तयासी त्यांनी न मािरले । िनत्यकमर् आटोिपले । मामामाजी परत आले । गेले िभक्षेकारणे ॥३८॥
त्या िदवशी मामाभीतरी । पक्वान्न िमळाले घरोघरी । बाळाप्पा तोषले अंतरी । उत्तम िदन मािनला ॥३९॥
अक्कलकोटी जावयासी । िनघाले मग त्याच िदवशी । उत्तम शकुन तयांसी । मागार्वरी जाहले ॥४०॥
चरण - चाली चालोनी । अक्कलकोटी दसरे
ु िदनी । बाळाप्पा पोचले येवोनी । नगरी रम्य दे िखली ॥४१॥
जेथे नृिसंहसरःवती । यितरुपे वास किरतो । तेथे सवर् सौख्ये नांदती । आनंद भरला सवर्ऽ ॥४२॥
तया नगरीच्या नारी । कामधंदा करीता घरी । गीत गाउनी परोपरी । ःवामीमिहमा विणर्ती ॥४३॥
दरू दे शीचे ॄाह्मण । वैँयािदक इतर वणर् । ःवामीमिहमा ऐकोन । दशर्नाते धावती ॥४४॥
तयांची जाहली गदीर् । याऽा उत्तरे घरोघरी । नामघोषे ते नगरी । राऽिदन गजबजे ॥४५॥
राजे आिण पंिडत । शास्तर्ी वेदांती येत । तैसे िभक्षुक गृहःथ । ःवामीदशर्नाकारणे ॥४६॥
कानफाटे नाथपंथी । संन्यासी फकीर यती । रामदासी अघोरपंथी । दशर्ना येती ःवामींच्या ॥४७॥
कोणी किरती कीतर्न । गायन आिण वादन । कोणी भजनी नाचोन । ःवामीमिहमा विणर्ती ॥४८॥
तया क्षेऽीचे मिहमान । केवी वणूर् मी अज्ञान । ूत्यक्ष जे वैकुंठभुवन । ःवामीकृ पेने जाहले ॥४९॥
पुण्यपावन दे खोन नगरी । बाळाप्पा तोषले अंतरी । पूवप
र् ुण्य तयांचे पदरी । जन्मसाथर्क जाहले ॥५०॥
बाळाप्पा होउनी सेवेकरी । ःवहःते करील ौीचाकरी । ती मधुर कथा चतुरी । पुढीले अध्यायी पिरसावी ॥५१॥
जयाचा मिहमा अगाध । जो केवळ सिच्चदानंद । िवंणूशंकरी अभेद । िमऽत्व ठे वो जन्मवरी ॥५२॥
ौीःवामी चिरऽ सारामृत । नाना ूाकृ त कथा संमत । ौोते सदा पिरसोत । एकादशोऽध्याय गोड हा ॥५३॥
॥ ौीरःतु ॥ ॥ शुभं भवतु ॥
ःवामी समथार्ंचा आशीवार्द "िभऊ नकोस मी तुझ्या पाठीशी आहे ."

अध्याय १२
|| बारावा अध्याय ||

ौी गणेशाय नमः ॥ करावया जगदद्धार

ु । हरावया भूभार । वारं वार परमेश्वर । नाना अवतार धरीतसे ॥१॥
भक्तजन तारणाथर् । अक्कलकोटी ौीदत्त । यितरुपे ूगट होत । तेची समथर् ौीःवामी ॥२॥
गताध्यायाचे अंती । बाळाप्पा आले अक्कलकोटी । पुण्यनगर पाहोनी दृष्टी । आनंद पोटी नच मावे ॥३॥
त्या िदवशी ौी समथर् । होते खासबागेत । याऽा आली बहत
ु । गदीर् झाली ौीजवळी ॥४॥
बाळाप्पाचे मानसी । तेव्हा िचंता पडली ऐशी । ऐशा गदीर्त आपणासी । दशर्न कैसे होईल ॥५॥
परी दशर्न घेतल्यािवण । आज करु नये भोजन । बाळाप्पाचे तनमन । ःवामीचरणी लागले ॥६॥
दशर्नेच्छा उत्कट िचत्ती । खडीसाखर घेवोनी हाती । गदीर्माजी ूवेश किरती । ःवामी सािन्नध पातले ॥७॥
आजानुबाह सुहाःयवदन । ौीःवामीमूतीर् पाहोन । बाळाप्पाने धावोन । दृढ चरण धिरयेले ॥८॥
कंठ सदगिदत जाहला । चरणी भाळ ठे िवला । क्षणैक मीपण िवसरला । परम तोषला मानसी ॥९॥
गंगा मीनली सागरी । जैसे तरं ग जलाभीतरी । तैसे बाळाप्पा ते अवसरी । ःवामीचरणी दृढ झाले ॥१०॥
मधुःतव ॅमर जैसा । कमलपुंप न सोडी सहसा । ःवामीचरणी बाळाप्पा तैसा । दृढ जडला ःवभावे ॥११॥
येवोिनया भानावरती । ौीचरणांची सोिडली िमठी । ॄह्मानंद न मावे पोटी । ःतोऽ ओठी गातसे ॥१२॥
ौी ःवामी समथर् त्या वेळी । पडले होते भूतळी । उठोिनया काय केली । लीला एक िविचऽ ॥१३॥
सवर् वृक्षांसी आिलंगन । िदले त्यांनी ूेमेकरोन । बाळाप्पावरचे ूेम । ऐशा कृ तीने दािवले ॥१४॥
धन्यता मानोनी मनी । बाळाप्पा िनघाले तेथोनी । परी तयांचे ौीचरणी । िचत्त गुंतले अखंड ॥१५॥
त्यासवे एक जहािगरदार । ते होते िबर्हाडावर । ःवयंपाक करोनी तयार । म्हणती जाऊ दशर्ना ॥१६॥
बाळाप्पा दशर्न करोन । आले िबर्हाडी परतोन । जहािगरदारे नैवेद्य काढोन । बाळाप्पा हाती दीधला ॥१७॥
म्हणती जाउनी ःवामींसी । अपर्ण करा नैवेद्यासी । अवँय म्हणोिन तयांसी । बाळाप्पा तेव्हा चालले ॥१८॥
म्हणती नैवेद्य दाखवून । मग करु ूसाद भक्षण । मागीर् तयांसी वतर्मान । िवदीत एक जाहले ॥१९॥
या समयी ौी समथर् । असती नृप मंिदरात । राजाज्ञे वाचूनी तेथ । ूवेश कोणाचा न होय ॥२०॥
ऐसे ऐकूनी वतर्मान । बाळाप्पा मनी झाले िखन्न । म्हणती आज नैवेद्यापर्ण । आपुल्या हःते नोहे ची ॥२१॥
मागार्वरुनी परतले । सत्वर िबर्हाडावरी आले । तेथे नैवेद्यापर्ण केले । मग सािरले भोजन ॥२२॥
िनत्य ूातः काळी उठोन । षटकमार्ते आचरोन । घेवोनी ःवामी दशर्न । जपालागी बैसावे ॥२३॥
ौी शंकर उपाःय दै वत । त्याचे करावे पूजन िनत्य । माध्यान्ही येता आिदत्य । जपानुष्ठान आटपावे ॥२४॥
करी झोळी घेवोनी । ौी ःवामीजवळी येवोनी । मःतक ठे वोनी चरणी । जावे िभक्षेकारणे ॥२५॥
मागोिनया माधुकरी । मग यावे िबर्हाडावरी । जी िमळे ल भाजीभाकरी । त्याने पोट भरावे ॥२६॥
घ्यावे ःवामी दशर्न । मग करावे अनुष्ठान । ऐशा ूकारे करोन । अक्कलकोटी रािहले ॥२७॥
चोळाप्पा आदीकरोन । सेवेकरी बहतजण
ु । त्यांत सुंदराबाई म्हणून । मुख्य होती त्या वेळी ॥२८॥
आपण व्हावे सेवेकरी । इच्छा बाळाप्पाचे अंतरी । सुंदराबाईिचये करी । आिधपत्य सवर् असे ॥२९॥
एके िदवशी तयासी । बाई आज्ञा करी ऐशी । आपणही ौीसेवेसी । करीत जावे आनंदे ॥३०॥
बाळाप्पा मनीं आनंदला । म्हणे सुिदन आज उगवला । सदगुरुसेवेचा लाभ झाला । जाहले साथर्क जन्मांचे ॥३१॥
बहत
ु जण सेवेकरी । बाई मुख्य त्यांमाझारी । सवर् अिधकार ितच्या करी । व्यवःथेचा होता पै ॥३२॥
मी िूय बहू ःवामींसी । ऐसा अिभमान ितयेसी । गवर्भरे इतरांसी । तुच्छ मानू लागली ॥३३॥
या कारणे आपसात । भांडणे होती सदोिदत । ःवामीसेवेची तेथ । अव्यवःथा होतसे ॥३४॥
हे बाळप्पांनी पाहोन । नाना युक्ती योजून । मोडनी
ु टािकले भांडण । एकिचत्त सवर् केले ॥३५॥
कोठे ही असता समथर् । पूजािदक व्हावया यथाथर् । तत्संबंधी सवर् सािहत्य । बाळाप्पा िसद्ध ठे िवती ॥३६॥
समथार्ंच्या येता िचत्ती । अरण्यांतही वःती किरती । परी तेथेही पूजा आरती । िनयमे किरती बाळाप्पा ॥३७॥
बाळाप्पांची ूेमळ भक्ती । पाहनी
ु संतोष ःवामीूती । दृढ भाव धरुनी िचत्ती । सेवा किरती आनंदे ॥३८॥
ऐसे लोटता काही िदवस बाळाप्पािचया शरीरास । व्याधी जडली राऽंिदवस । चैन नसे क्षणभरी ॥३९॥
बेबीमधूिनया रक्त । वहातसे िदवसराऽ । तया दःखे
ु िवव्हळ होत । म्हणती कैसे करावे ॥४०॥
भोग भोिगला काही िदन । कागदाची पुडी बेंबीतून । पडली ती पहाता उकलोन । िवष त्यात िनघाले ॥४१॥
पूवीर् कोण्या कृ तघ्ने । बाळाप्पासी यावे मरण । िवष िदधले कानोल्यातून । पडले आज बाहे र ॥४२॥
ःवामीकृ पेने आजवरी । गुप्त रािहले होते उदरी । सदगुरुसेवा त्यांचे करी । व्हावी िलिखत िवधीचे ॥४३॥
आजवरी बहतापरी
ु । बाळाप्पा करी चाकरी । तयाचे अंतर परी । ःवामीमय न जाहले ॥४४॥
ूत्येक सोमवारी तयांनी । महादे वाची पूजा करोनी । मग यावे परतोनी । ःवामीसेवेकारणे ॥४५॥
हे पाहोनी एके िदवशी । बाई िवनवी समथार्ंसी । आपण सांगुिन बाळाप्पासी । शंकरपूजनी वजार्वे ॥४६॥
तैशी आझा तयाूती । एके िदनी समथर् किरती । परी बाळाप्पाचे िचत्ती । िवश्वास काही पटे ना ॥४७॥
बाईच्या आमहावरुन । समथर् िदली आज्ञा जाण । हे नसेल सत्य पूणर् । िवनोद केला िनश्चये ॥४८॥
पूजा करणे उिचत । न करावी हे िच सत्य । यापरी िचठ्ठ्या िलिहत । ूश्न पाहत बाळप्पा ॥४९॥
एक िचठ्ठी तयातून । उचलुनी पाहता वाचून । न करावेची पूजन । तयामाजी िलिहलेसे ॥५०॥
तेव्हा सवर् ॅांती िफटली । ःवामी आज्ञा सत्य मािनली । ही भानगड पािहली । ौीपाद भटजीने ॥५१॥
समथार्ंचा पूणर् भक्त । चोळाप्पा नामे िवख्यात । तयाचा हा जामात । ौीपादभट्ट जािणजे ॥५२॥
ःवामींपुढे भक्तजन । ठे िवती िव्यािदक आणोन । ते सुंदराबाई उचलोन । नेत असे सत्वर ॥५३॥
त्यामुळे चोळाप्पाूती । अल्प होई िव्यूाप्ती । बाळाप्पामुळे म्हणती । नुकसान होते आपुले ॥५४॥
तेव्हा जमात श्वशुर । उभयता किरती िवचार । बाळाप्पाते आता दरू । केले पािहजे युक्तीने ॥५५॥
ौीपादभट्ट एके िदवशी । काय बोलती बाळाप्पासी । दासपुऽ सोडनी
ु दे शी । आपण येथे रािहला ॥५६॥
आपण आल्यापासोन । आमुचे होते नुकसान । ऐसे बोल ऐकोन । बाळाप्पा मनी िखन्न झाला ॥५७॥
बाळाप्पा बोले वचन । तुमचे अन्न खावोन । किरतो तुमचे नुकसान । व्यथर् माझा जन्म हा ॥५८॥
ःवामीनी मज आज्ञा द्यावी । मी जातो आपुल्या गावी । परी तुम्ही युक्ती योजावी । आज्ञा होईल ऐशीच ॥५९॥
ौीपादभट्टे एके िदवशी । िवचारले समथार्ंसी । कुलदे वतेच्या दशर्नासी । जावया इच्छी बाळाप्पा ॥६०॥
ऐसे ऐकुिनया समथर् । हाःयमुखे काय बोलत । कुलदे वतेचे दशर्न िनत्य । बाळाप्पा येथे करीतसे ॥६१॥
तेव्हा िनरुत्तर जाहला । ऐसा उपाय खुंटला । मग तयाने पािहला । कारभार िचठ्ठ्यांचा ॥६२॥
तयाने पुिसले वतर्मान । बाळाप्पा सांगे संपूणर् । ौीपादभट्टे ऐकोन । कापट्य मनी आिणले ॥६३॥
म्हणे जावया आपणासी । समथर् न दे ती आज्ञेसी । तरी टाकून िचठ्ठ्यांसी । आज्ञा घ्यावी आपण ॥६४॥
तयांचे कपट न जाणोनी । अवँय म्हणे त्याच िदनी । दोन िचठ्ठ्या िलहोनी । उभयतांनी टािकल्या ॥६५॥
िचठ्ठी आपुल्या करी । भटजी उचली सत्वरी । येथे राहनी
ु चाकरी । करी ऐसे िलिहलेसे ॥६६॥
भटजी मनी िखन्न झाला । सवर् उपाय खुंटला । महाराज आता बाळाप्पाला । न सोिडतील िनश्चये ॥६७॥
ःवामी चरणी दृढ भक्ती । बाळाप्पाची जडली होती । कैसा दरू तयाूती । किरतील यित दयाळ ॥६८॥
जो केवळ दयाघन । भक्तकाजकल्पिम
ु । िवंणू शंकर दोघेजण । तयांसी शरण सदै व ॥६९॥
इित ौी ःवामीचिरऽ । नाना ूाकृ त कथा संमत । सदा ूेमळ पिरसोत । द्वादशोऽध्याय गोड हा ॥७०॥
ौीराजािधराज योगीराज ौीःवामीसमथर्महाराजापर्णमःतु ॥
ःवामी समथार्ंचा आशीवार्द "िभऊ नकोस मी तुझ्या पाठीशी आहे ."

अध्याय १३
|| तेरावा अध्याय ||

ौी गणेशाय नमः ॥
शुक्लपक्षीचा शिशकार । वाढे जैसा उत्तरोत्तर । तैसे हे ःवामी चिरऽ । अध्यायाध्यी वाढले द्वादशोऽध्यायाचे अंती ॥१॥
ौीपादभट्ट बाळाप्पाूती । कपट युक्तीने फसवू पाहती । परी झाले व्यथर्ची ॥२॥
िखन्न झाला चोळाप्पा । म्हणे ौीची पूणर् कृ पा । मजहनी
ु तया बाळाप्पा । िूय असे जाहला ॥३॥
वतर्ले ऐसे वतर्मान । बाळाप्पा एकिनष्ठा धरोन । ःवामीसेवा राऽिदन । अत्यानंदे करीतसे ॥४॥
ःवयंपाकािदक करावयासी । लज्जा वाटतसे त्यासी । तयाते एके समयासी । काय बोलती समथर् ॥५॥
िनलर्ज्जासी सिन्नध गुरु । असे जाण िनरं तरु । ऐसे बोलता सदगुरु । बाळाप्पा मनी समजला ॥६॥
अनेक उपाये करोन । शुद्ध केले बाळाप्पाचे मन । ःवामीिवणे दै वत अन्य । नसेिच थोर या जगी ॥७॥
सेवेकर्यांमाजी विरष्ठ । सुंदराबाई होती तेथ । ितने सेवेकर्यास िनत्य । ऽास द्यावा व्यथर्ची ॥८॥
नाना ूकारे बोलोन । करी सवार्ंचा अपमान । परी बाळाप्पावरी पूणर् । िवश्वास होता ितयेचा ॥९॥
परी कोणे एके िदवशी । मध्यराऽीच्या समयासी । लघुशंका लागता ःवामीसी । बाळाप्पाते उठिवले ॥१०॥
ौीते धरोिनया करी । घेऊनी गेले बाहे री । पाहोिनया ऐशी परी । बाई अंतरी कोपली ॥११॥
म्हणे याने येवोन । ःवामी केले आपणा आधीन । माझे गेले ौेष्ठपण । अपमान जाहला ॥१२॥
तैपासूनी बाळाप्पासी । ऽास दे त अहिनर्शी । गार्हाणे सांगता समथार्ंसी । बाईते शब्दे तािडती ॥१३॥
अक्कलकोटी ौीसमथर् । ूथमतः ज्याचे घरी येत । तो चोळाप्पा िवख्यात । ःवामी भक्त जाहला ॥१४॥
एक तपपयर्ंत । ःवामीसेवा तो करीत । तयासी िव्याशा बहत
ु । असे सांूत लागली ॥१५॥
िदवाळीचा सण येत । राजमंिदरामाजी समथर् । रािहले असता आनंदात । वतर्मान वतर्ले ॥१६॥
कोण्या भक्ते समथार्ंसी । अिपर्ले होते चंिहारासी । सणािनिमत्त त्या िदवशी । अगांवरी घालावा ॥१७॥
राणीिचये मनांत । िवचार येता त्विरत । सुंदराबाईसी बोलत । चंिहार द्यावा की ॥१८॥
सुंदराबाई बोलली । तो आहे चोळाप्पाजवळी । ऐसे ऐकतां त्या काळी । जमादार पाठिवला ॥१९॥
गंगुलाल जमादार । चोळाप्पाजवळी ये सत्वर । म्हणे द्यावा जी चंिहार । राणीसाहे ब मागती ॥२०॥
चोळाप्पा बोले तयांसी । हार नाही आम्हापासी । बाळाप्पा ठे िवतो तयासी । तुम्ही मागून घ्यावा की ॥२१॥
ऐसे ऐकूनी उत्तर । गंगुलाल जमादार । बाळाप्पा - जवळी येउनी सत्वर । हार मागू लागला ॥२२॥
बाळाप्पा बोले उत्तर । आपणापासी चंिहार । परी चोळाप्पाची त्यावर । सत्ता असे सवर्ःवे ॥२३॥
ऐसे ऐकुनी बोलणे । जमादार पुसे चोळाप्पाकारणे । जबाब िदधला चोळाप्पाने । बाळाप्पा दे ती तरी घेइजे ॥२४॥
ऐसे भाषण ऐकोन । जमादार परतोन । नृपमंिदरी येवोन । वतर्मान सवर् सांगे ॥२५॥
चोळाप्पाची ऐकून कृ ती । राग आला राणीूती । सुंदराबाईनेही गोष्टी । तयािवरुद्ध सांिगतल्या ॥२६॥
ू
कारभार चोळाप्पाचे करी । जो होता आजवरी । तो काढनी ू । करावे राणी म्हणतसे ॥२७॥
त्यास दरी
पिहलेच होते बाईच्या मनी । साहाय्य झाली आता राणी । सुंदराबाईच्या गगनी । हषर् तेव्हा न समावे ॥२८॥
चोळाप्पाने आजवरी । केली समथार्ंची चाकरी । धनूाप्ती तया भारी । समथर्कृपेने होतसे ॥२९॥
असो एके अवसरी । काय झाली नवलपरी । बैसली समथार्ंची ःवारी । भक्तमंडळी वेिष्टत ॥३०॥
एक वस्तर् तया वेळी । पडले होते ौीजवळी । तयाची करोिनया झोळी । समथेर् करी घेतली ॥३१॥
अल्लख शब्द उच्चािरला । म्हणती िभक्षा द्या आम्हाला । तया वेळी सवर्ऽाला । आश्चयर् वाटले ॥३२॥
झोळी घेतली समथेर् । काय असे उणे तेथे । जे जे दशर्ना आले होते । त्यांनी िभक्षा घातली ॥३३॥
कोणी एक कोणी दोन । रुपये टाकती आणोन । न लागता एक क्षण । शंभरावर गणती झाली ॥३४॥
झोळी चोळाप्पाते दे वोन । समथर् बोले काय वचन । चोळाप्पा तुझे िफटले रीण । ःवःथ आता असावे ॥३५॥
पाहोिनया िव्यासी । आनंद झाला तयासी । परी न आले मानसी । ौीचरण अंतरले ॥३६॥
तयासी झाले मास दोन । पुढे काय झाले वतर्मान । राणीच्या आज्ञेने िशपाई दोन । ःवामीजवळी पातले ॥३७॥
त्यांनी उठवून चोळाप्पासी । आपण बैसले ःवामीपाशी । चोळाप्पाच्या मानसी । दःख
ु फार जाहले ॥३८॥
ःवामीपुढे वःतू येती । त्या िशपाई उचिलती । चोळाप्पाते काही न दे ती । ने तरी घेती िहरावोनी ॥३९॥
चोळाप्पासी दरू केले । बाईसी बरे वाटले । ऐसे कांही िदवस गेले । बाळाप्पा सेवा किरताती ॥४०॥
कोणे एके अवसरी । सुंदराबाई बाळाप्पावरी । रागावोनी दष्टोत्तरी
ु । ताडण करी बहसाळ
ु ॥४१॥
ते ऐकोनी बाळाप्पासी । दःख
ु झाले मानसी । सोडन
ू ःवामीचरणांसी । म्हणती जावे येथोनी ॥४२॥
ऐसा केला िवचार । जाहली असता राऽ । बाळाप्पा गेले िबर्हाडावर । िखन्न झाले मानसी ॥४३॥
आज्ञा समथार्ंची घेवोनी । म्हणती जावे येथोनी । याकिरता दसरे
ु िदनी । समथार्ंजवळी पातले ॥४४॥
आपुली आज्ञा घ्यावयासी बाळाप्पा येतो या समयासी । अंतज्ञार्नी समथार्ंसी । तत्काळ िविदत जाहले ॥४५॥
तेव्हा एक सेवेकर्यांस । बोलले काय समथर् । बाळाप्पा दशर्नास येत । त्यासी आसन दाखवावे ॥४६॥
बाळाप्पा येता त्या ःथानी । आसन दावले सेवेकर्यांनी । तेव्हा समजले िनजमनी । आज्ञा आपणा िमळे ना ॥४७॥
कोठे मांडावे आसन । िवचार पडला त्यालागून । तो त्याच राऽी ःवप्न । बाळाप्पाने दे िखले ॥४८॥
ौीमारुतीचे मंिदर । ःवप्नी आले सुंदर । तेथे जाउनी सत्वर । आसन त्यांनी मांिडले ॥४९॥
ौीःवामी समथर् । या मंऽाचा जप करीत । एक वेळ दशर्ना येत । िहशेब ठे वीत जपाचा ॥५०॥
ू
काढनी िदले बाळाप्पासी । आनंद झाला बाईसी । गवर्भरे ती कोणासी । मानीनाशी जाहली ॥५१॥
सुंदरबाईसी करावे दरू । समथार्ंचा झाला िवचार । त्याूमाणे चमत्कार । करोिनया दािव ती ॥५२॥
जे कोनी दशर्ना येत । त्यांसी बाई िव्य मागत । धन - धान्य साठवीत । ऐशा ूकारे करोनी ॥५३॥
बाईची कृ त्ये दरबारी । िविदत केली थोर थोरी । बाईने रहावे दरी
ू । ौीचरणापासून ॥५४॥
परी राणीची ूीित । बाईवरी बहू होती । याकारणे कोणाूती । धैयर् कही होईना ॥५५॥
अक्कलकोटी त्या अवसरी । माधवराव बवेर् कारभारी । तयांसी हक
ु ू म झाला सत्वरी । बाईसी दरी
ु करावे ॥५६॥
परी राणीस िभवोनी । तैसे न केले तयांनी । समथर् दशर्नासी एके िदनी । कारभारी पातले ॥५७॥
तयांसी बोलती समथर् । कैसा किरता कारभार । ऐसे ऐकोिनया उत्तर । बवेर् मनी समजले ॥५८॥
मग त्यांनी त्याच िदवशी । पाठिवले फौजदारासी । कैद करुनीया बाईसी । आणावी म्हणती सत्वर ॥५९॥
आज्ञेूमाणे सत्वर । बाईसी बांधी फौजदार । बाई करी शोक फार । घेत ऊर बडवूनी ॥६०॥
ःवामीिचंया सेवेकिरता । सरकारांतूनी तत्त्वता । पंच नेमूनी व्यवःथा । केली असे नृपराये ॥६१॥
मग सेवा करावयासी । घेउनी गेले बाळाप्पासी । म्हणती दे ऊ तुम्हांसी । पगार सरकारांतूनी ॥६२॥
बाळाप्पा बोलले तयांसी । िव्याशा नाही आम्हांसी । आम्ही िनलोर्भ मानसी । ःवामीसेवा करु की ॥६३॥
बाळाप्पाचा जप होता पूणर् । एक भक्तास सांगोन । करिवले ौीती उद्यापन । िहशेब जपाचा घेतला ॥६४॥
बाळाप्पांनी चाकरी । एक तप सरासरी । केली उत्तम ूकारी । समथार् ते िूय झाले ॥६५॥
अक्कलकोट नगरात । अद्यािप बाळाप्पा रहात । ौीपादकां
ु ची पूजा करीत । िनराहार राहोनी ॥६६॥
जे जे झाले ःवामीभक्त । त्यात बाळाप्पा ौेष्ठ । तयावरी ौी समथर् । करीत होते ूेम बहू ॥६७॥
ऐसे बाळाप्पाचे चिरऽ । विणर्ले असे संकिलत । ःवामी चिरऽ सारामृत । चिरऽसार घेतले ॥६८॥
दृढिनश्चय आिण भक्ती । तैसी सदगुरुचरणी आसिक्त । तेणे येत मोक्ष हाती । अन्य साधने व्यथर्ची ॥६९॥
िनश्चयाचे उदाहरण । हे चिरऽ असे पूणर् । ौोती होउनी सावधान । ौवणी आदर धरावा ॥७०॥
उगीच किरती दांिभक भक्ती । त्यावरी ःवामी कृ पा न किरती । सदभावे जे नमःकािरती । त्यावरी होती कृ पाळू ॥७१॥
पुढले अध्यायी सुंदर कथा । ऐका ौोते दे ऊनी िचत्ता । जेणे िनवारे सवर् व्यथा । पापराशी दग्ध होती ॥७२॥
अक्कलकोटिनवािसया । जयजयाजी ःवामीराया । राऽंिदन तुझ्या पाया । िवंणू शंकर वंिदती ॥७३॥
इित ौीःवामीचिरऽ । नाना ूाकृ त कथा संमत । सदा भक्त पिरसोत । ऽयोदशोऽध्याय गोड हा ॥७४॥
इित ौीःवामीचिरऽसारामृते ऽयोदशोऽध्यायः ॥ ौीःवामीचरणापर्णमःतु । शुभं भवतु ॥
ःवामी समथार्ंचा आशीवार्द "िभऊ नकोस मी तुझ्या पाठीशी आहे ."

अध्याय १४
|| चौदावा अध्याय ||

ौी गणेशाय नमः । जयजयाजी करुणाघना । जयजयाजी अघशमना । जयजयाजी परमपावना । दीनबंधो जगदगुरु ॥१॥
आपुल्या कृ पे िनिश्चत । ऽयोदश अध्यायापयर्ंत । विणर्ले ःवामी चिरऽामृत । आता पुढे वदवावे ॥२॥
आपुल्या कथा वदावया । बुद्धी दे ई ःवामीराया । चिरऽ ऐकोनी ौोतया । संतोष होवो बहसाळ
ु ॥३॥
कैसी करावी आपुली भक्ती । हे नेणे मी मंदमती । परी ूश्न किरता ौोती । अल्पमती सांगतसे ॥४॥
ूातः काळी उठोन । आधी करावे नामःमरण । अंतरी घ्यावे ःवामीचरण । शुद्ध मन करोनी ॥५॥
ूातः कमेर् आटपोनी । मग बैसावे आसनी । भक्ती धरोनी ःवामीचरणी । पूजन करावे िविधयुक्त ॥६॥
एकाम करोनी मन । घालावे शुद्धोदक ःनान । सुगंध चंदन लावोन । सुवािसक कुसूमे अपार्वी ॥७॥
धूप - दीप - नैवेद्य । फल तांबूल दिक्षणा शुद्ध । अपार्वे नाना खाद्य । नैवेद्याकारणे ःवामींच्या ॥८॥
षोडशोपचारे पूजन । करावे सदभावे करुन । धूप - दीपातीर् अपून
र् । नमःकार करावा ॥९॥
जोडोिनया दोन्ही कर । उभे रहावे समोर । मुखे म्हणावे ूाथर्ना ःतोऽ । नाममंऽ ौेष्ठ पै ॥१०॥
आजानुबाहू सुहाःयवदन । काषायवस्तर् पिरधान । भव्य आिण मनोरम । मूतीर् िदसे सािजरी ॥११॥
मग करावी ूाथर्ना । जयजयाजी अघहरणा । परात्परा कैवल्यसदना । ॄह्मानंदा यितवयार् ॥१२॥
जयजयाजी पुराणपुरुषा । लोकपाला सवेर्शा । अनंत ॄह्मांडाधीशा । वेदवंद्या जगदगुरु ॥१३॥
सुखधामिनवािसया । सवर्साक्षी करुणालया । भक्तजन ताराया । अनंतरुपे नटलासी ॥१४॥
तू अिग्न तू पवन । तू आकाश तू जीवन । तूची वसुंधरा पूणर् । चंि सूयर् तूच पै ॥१५॥
तू िवंणू आिण शंकर । तू िवधाता तू इं ि । अष्टिदकपालािद समम । तूच रुपे नटलासी ॥१६॥
कतार् आिण करिवता । तूच हवी आिण होता । दाता आिण दे विवता । तूच समथार् िनश्चये ॥१७॥
जंगम आिण िःथर । तूच व्यािपले समम । तुजलागी आिदमध्याम । कोठे नसे पाहता ॥१८॥
असोिनया िनगुण
र् । रुपे नटलासी सगुण । ज्ञाता आिण ज्ञान । तूच एक िवश्वेशा ॥१९॥
वेदांचाही तकर् चाचरे । शास्तर्ांतेिह नावरे । िवंणू शंकर एकसरे । कुंिठत झाले सवर्िह ॥२०॥
मी केवळ अल्पमती । करु केवी आपुली ःतुती । सहस्तर्मुखही िनिश्चती । िशणला ख्याती विणर्ता ॥२१॥
दृढ ठे िवला चरणी माथा । रक्षावे मजसी समथार् । कृ पाकटाक्षे दीनानाथा । दासाकडे पहावे ॥२२॥
आता इतुकी ूाथर्ना । आणावी जी आपुल्या मना । कृ पासमुिी या मीना । आौय दे ईजे सदै व ॥२३॥
पाप ताप आिण दै न्य । सवर् जावो िनरसोन । इहलोकी सौख्य दे वोन । परलोकसाधन करवावे ॥२४॥
दःतर
ु हा भवसागर । याचे पावावया पैलतीर । त्वन्नाम तरणी साचार । ूाप्त होवो मजला ते ॥२५॥
आशा मनीषा तृंणा । कल्पना आिण वासना । ॅांती भुली नाना । न बाधोत तुझ्या कृ पे ॥२६॥
िकती वणूर् आपुले गुण । द्यावे मज सुख साधन । अज्ञान ितिमर िनरसोन । ज्ञानाकर् हदयी ूगटो पै ॥२७॥
शांती मनी सदा वसो । वृथािभमान नसो । सदा समाधान वसो । तुझ्या कृ पेने अंतरी ॥२८॥
भवदःखे
ु हे िनरसो । तुझ्या भजनी िचत्त वसो । वृथा िवषयांची नसो । वासना या मनाते ॥२९॥
सदा साधु - समागम । तुझे भजन उत्तम । तेणे होवो हा सुगम । दगर्
ु म जो भवपंथ ॥३०॥
व्यवहारी वतर्ता । न पडो ॅांती िचत्ता । अंगी न यावी असत्यता । सत्य िवजयी सवर्दा ॥३१॥
आप्तवगार्चे पोषण । न्याय मागार्वलंबन । इतुके द्यावे वरदान । कृ पा करुनी समथार् ॥३२॥
असोिनया संसारात । ूाशीन व नामामृत । ूपंच आिण परमाथर् । तेणे सुगम मजलागी ॥३३॥
ऐशी ूाथर्ना किरता । आनंद होय समथार् । संतोषोिन तत्त्वता । वरूसाद दे तील ॥३४॥
गुरुवारी उपोषण । िविधयुक्त करावे ःवामीपूजन । ूदोषसमय होता जाण । उपोषणे सोडावे ॥३५॥
तेणे वाढे ल बुद्धी । सत्यसत्य हे िऽशुद्धी । अनुभवाची ूिसिद्ध । किरताती ःवामीभक्त ॥३६॥
ौी ःवामी समथर् । ऐसा षडाक्षरी मंऽ । ूीतीने जपावा अहोराऽ । तेणे सवार्थर् पािवजे ॥३७॥
ॄाह्मणा क्षिऽयांिदका लागोनी । मुख्य जप हा चहवणीर्
ू । िस्तर्यांनीही िनिशिदनी । जप याचा करावा ॥३८॥
ूसंगी मानसपूजा किरता । तेिह िूय होय समथार् । ःवामीचिरऽ वािचता ऐकता । सकल दोष जातील ॥३९॥
कैसी करावी ःवामी भक्ती । हे नेणे मी मंदमती । परी असता शुद्धिचत्ती । तेची भक्ती ौेष्ठ पै ॥४०॥
आम्ही आहो ःवामी भक्त । िमरवू नये लोकात । जयासी भक्तीचा दभ व्यथर् । िनंफळ भक्ती तयाची ॥४१॥
दं भ षोडशोपचारे पूिजता । परी िूय नव्हे िच समथार् । भावे पऽ - पुंप अिपर्ता । समाधान ःवामीते ॥४२॥
जयाजयाजी आनंदकंदा । जयाजयाजी करुणासमुिा । िवंणू शंकरािचया छं दा । कृ पा करोनी पुरवावे ॥४३॥
ौी ःवामीचिरऽ सारामृत । नाना ूाकृ त कथा संमत । सदा ऐकोत भािवक भक्त । चतुदर्शोऽध्याय गोड हा ॥४४॥
ौीरःतु । शुभं भवतु ॥
ःवामी समथार्ंचा आशीवार्द "िभऊ नकोस मी तुझ्या पाठीशी आहे ."

अध्याय १५
|| पंधरावा अध्याय ||

ौी गणेशाय नमः ॥ नलगे करणे तीथार्टन । हठयोगािदक साधन । वेदाभ्यास शास्तर्ज्ञान । मोक्षसाधनकारणे ॥१॥
अंतरी ःवामीभक्ती जडता । चारी पुरुषाथर् येती हाता । पाप ताप दै न्य वातार् । तेथे काही नुरेची ॥२॥
वतर्त असता संसारी । ःवामीपद आठवी अंतरी । तयाते या भवसागरी । िनश्चये तािरती समथर् ॥३॥
सवर् कामना पुरवोन । अंती दािवती सुरभुवन । जे नर किरती नामःमरण । ते मुक्त याच दे ही ॥४॥
मंगळवेढे मामात । राहत असता ौीसमथर् । मामवासी जन समःत । वेडा म्हणती तयांसी ॥५॥
आपुली व्हावी ूख्याती । हे नसेिच जयाच्या िचत्ती । ःवेच्छे वतर्न किरती । काही न जाणती जनवातार् ॥६॥
कोणासी भाषण न किरती । कवणाचे गृहा न जाती । दष्टोत्तरे
ु जन तािडती । तरी बोध नयेची ॥७॥
शीतोंणाची भीती । नसेची ज्यांिचया िचत्ती । सदा अरण्यात वसती । एकान्तःथळी समथर् ॥८॥
सुखदःख
ु समान । सदा तृप्त असे मन । लोकवःती आिण ोन । दोन्ही जया सारखी ॥९॥
परमेश्वरःवरुप यती । ऐसे ज्यांच्या वाटे िचत्ती । ते किरता ःवामीभक्ती । जन हासती तयाते ॥१०॥
या वेळी मंगळवेढ्यात । बसाप्पा तेली राहात । दािरद्र्ये पीिडला बहत
ु । दीन िःथती तयाची ॥११॥
बसाप्पा व्यवसाय करी । पुरे न पडे त्यामाझारी । अठरािवश्वे दािरद्र्य घरी । पोटा भाकरी िमळे ना ॥१२॥
तो एके िदनी िफरत िफरत । सहज वनामाजी जात । तो दे िखले ौीसमथर् । िदगंबर यितराज ॥१३॥
कंटकशय्या करोन । ितयेवरी केले शयन । ऐसे नवल दे खोन । लोटांगण घािलतसे ॥१४॥
अंतरी पटली खूण । यित ईश्वरांश पूणर् । म्हणूनी सुखे शयन । कंटकशय्येवरी केले ॥१५॥
अष्टभावे दाटोनी । माथा ठे वी ौीचरणी । म्हणे कृ पाकटाक्षे करोनी । दासाकडे पहावे ॥१६॥
ःवामीचरणांचा ःपशर् होता । ज्ञानी झाला तो तत्त्वता । कर जोडोिनया ःतिवता । झाला बहत
ु ूकारे ॥१७॥
सकल ॄह्मांडनायका । कृ पाधना भक्तपालका । पाप, ताप आिण दै न्य हारका । िवश्वपते जगदगुरु ॥१८॥
पाहिनया
ु ूेमळ भक्ती । अंतरी संतोषले यित । वरदहःत ठे िवती । तत्काळ मःतकी तयाचे ॥१९॥
बसाप्पाचे ौीचरणी । मन जडले तैपासोनी । राहू लागला िनिशिदनी । ःवामीसिन्नध आनंदे ॥२०॥
िजकडे जातील समथर् । ितकडे आपणही जात । ऐसे पाहनी
ु हासत । कुिटल जन तयाते ॥२१॥
वेड्याच्या नादी लागला । संसार याने सोिडला । घरदार िवसरला । वेडा झाला िनश्चये ॥२२॥
मग बसाप्पाची कांता । ऐकूिनया ऐशी वातार् । करीतसे आकांता । म्हणे घर बुडाले ॥२३॥
आधीच आम्ही िनधर्न । परी मोलमजुरी करोन । करीत होतो उपजीवन । आता काय करावे ॥२४॥
बसाप्पा येता गृहासी । दष्टोत्तरे
ु बोले त्यासी । म्हणे सोिडले संसारासी । वेड काय लागले ॥२५॥
परी बसाप्पाचे िचत्त । ःवामींचरणी आसक्त । जनापवादा न भीत । नसे चाड कोणाची ॥२६॥
ऐसे लोटले काही िदन । काय झाले वतर्मान । ते होवोनी सावधान । िचत्त दे उनी ऐकावे ॥२७॥
एके िदवशी अरण्यात । बसाप्पा ःवामीसेवा करीत । तव झाली असे रात । घोर तम दाटले ॥२८॥
िचत्त जडले ौीचरणी । भीती नसे काही मनी । दोन ूहर होता रजनी । समथर् उठोनी चालले ॥२९॥
पुढे जाता समथर् । बसाप्पा मागे चालत । ूवेशले घोर अरण्यात । बूर श्वापदे ओरडती ॥३०॥
आधीच राऽ अंधारी । वृक्ष दाटले नाना परी । मागर् न िदसे त्या माझारी । चरणी रुतती कंटक ॥३१॥
परी बसाप्पाचे िचत्ती । न वाटे काही भीती । ःवामीचरणी जडली वृत्ती । दे हभान नसेची ॥३२॥
तो समथर् केले नवल । ूगट झाले असंख्य व्याल । भूभाग व्यािपला सकळ । तेजे अग्नीसमान ॥३३॥
पादःपशर् सपार् झाला । बसाप्पा भानावरी आला । अपिरिमत दे िखला । सपर्समूह चोहीकडे ॥३४॥
वृक्षशाखा अवलोिकत । तो सपर्मय िदसत । मागे पुढे पहात । तो िदसत सपर्मय ॥३५॥
वाहोिनया ऐशी परी । भयभीत झाला अंतरी । तो तयासी मधुरोत्तरी । समथर् काय बोलले ॥३६॥
िभऊ नको या समयी । िजतुके पािहजे िततुके घेई । न करी अनुमान काही । दै व तुझे उदे ले ॥३७॥
ऐसे बोलता समथर् । बसाप्पा भय सोडनी
ू त्विरत । करी घेवोिन अंगवस्तर् । टाकीत एका सपार्वरी ॥३८॥
गुंडाळोनी सपार् त्विरत । सत्वर उचलोनी घेत । तव सपर् झाले गुप्त । तेजही नष्ट जाहले ॥३९॥
तेथोिनया परतले । सत्वर मामामाजी आले । बसाप्पासिहत बैसले । समथर् एका दे ऊळी ॥४०॥
तेथे आपुले अंगवस्तर् । बसाप्पा सोडोनी पहात । तव त्यात सुवणर् िदसत । सपर् गुप्त झाला ॥४१॥
ऐसे नवल दे खोनी । चिकत झाला अंतःकरणी । माथा ठे वी ःवामींचरणी । ूेमाौू नयनी वहाती ॥४२॥
त्यासी बोलती यतीश्वर । घरी जावे त्वा सत्वर । सुखे करावा संसार । दारा पुऽा पोिशजे ॥४३॥
आनंदोनी मानसी । बसाप्पा गेला गृहासी । वतर्मान सांगता कांतेसी । तेिह अंतरी सुखावे ॥४४॥
कृ पा होता समथार्ंची । वातार् नुरेची दै न्याची । यािवषयी ही बसाप्पाची । गोष्ट साक्ष दे तसे ॥४५॥
असो तो बसाप्पा भक्त । संसारसुख उपभोगीत । राऽिदन '' ौी ःवामी समथर् '' । मंऽ जपे त्यादरे ॥४६॥
पाप, ताप आिण दै न्य । ज्यांचे दशर्ने िनरसोन । जाय ते पद राऽंिदन । ूेमे िवंणू शंकर ध्याती ॥४७॥
पुढे कथा सुंदर । ःवामीसुताचे चिरऽ । मन करोिनया िःथर । सादर होउनी ऐकावे ॥४८॥
इित ौी ःवामीचिरऽामृत । नाना ूाकृ त कथा संमत । सदा भािवक पिरसोत । पंचदशोऽध्याय गोड हा ॥४९॥
ौी ःवामीचरणापर्णमःतु ॥ ौीरःतु ॥ शुभं भवतु ॥
ःवामी समथार्ंचा आशीवार्द "िभऊ नकोस मी तुझ्या पाठीशी आहे ."

अध्याय १६
|| सोळावा अध्याय ||

ौी गणेशाय नमः ॥ भक्तजन तारणाथर् । यितरुपे ौीदत्त । भूवरी ूगट होत । अक्कलकोटी वास केला ॥१॥
जे जे झाले त्यांचे भक्त । त्यात ौेष्ठ ःवामीसुत । ऐकता त्यांचे चिरऽ । महादोष जातील ॥२॥
ूिसद्ध मुंबई शहरात । हरीभाऊ नामे िवख्यात । आनंदे होते नांदत । िनवार्ह करीत नौकरीने ॥३॥
कोकणूांती राजापूर । तालुक्यात इिटया गाव सुंदर । हरीभाऊ तेथील राहणार । जात मराठे तयांची ॥४॥
ते खोत त्या गावचे । होते संपन्न पूवीर्चे । त्याच गावी तयांचे । माता - बंधू राहती ॥५॥
मुंबईत तयांचे िमऽ । ॄाह्मण उपनाव पंिडत । ते किरता व्यापार त्यात । तोटा आला तयांसी ॥६॥
एके समयी पंिडतांनी । ःवामीकीितर् ऐिकली कानी । तेव्हा भाव धरोनी मनी । नवस केला ःवामीते ॥७॥
जरी आठ िदवसात । मी होईन कजर्मुक्त । तरी दशर्ना त्विरत । अक्कलकोटी येईन ॥८॥
यासी सात िदवस झाले । काही अनुभव न आले । तो नवल एक वतर्ले । ऐका िचत्त दे उिन ॥९॥
हरीभाऊ आिण त्यांचे िमऽ । अफूचा व्यापार किरता त्यात । आपणा नुकसान सत्य । येईल ऐसे वाटले ॥१०॥
त्यांनी कािढली एक युक्ती । बोलावुनी पंिडताूती । सवर् वतर्मान त्या सांगती । म्हणती काय करावे ॥११॥
हे नुकसान भरावयासी । िव्य नाही आम्हांपाशी । िफयार्द होता अॄुसी । बट्टा लागेल आमुच्या ॥१२॥
तेव्हा पंिडत बोलले । मलाही कजर् काही झाले । िनघाले माझे िदवाळे । यात संशय असेना ॥१३॥
तुम्ही व्हावया कजर्मुक्त । यासी करावी युक्ती एक । तुमचा होउनी मी मालक । िलहन
ू दे तो पेढीवर ॥१४॥
उभयतांसी ते मानले । तत्काळ तयांपरी केले । तो नवल एक वतर्ले । ऐका सादर होवोनी ॥१५॥
अफूचा भाव वाढला । व्यापारात नफा जाहला । हे सांगावया पंिडताला । मारवाडी आला आनंदे ॥१६॥
पंिडत ऐकोन वतर्मान । आनंद झाला त्यालागोन । हरीभाऊते भेटोन । वृत्त िनवेदन केले ॥१७॥
अक्कलकोटी ःवामी समथर् । सांूतकाळी वास करीत । त्यांचीच कृ पा ही सत्य । कजर्मुक्त झालो आम्ही ॥१८॥
नवस केला तयांसी । जाऊ आता दशर्नासी । वातार् ऐकूनी उभयतांसी । चमत्कार वाटला ॥१९॥
ज्यांनी आपुले मनोरथ । पूणर् केले असती सत्य । ऐसे जे का समथर् । अक्कलकोटी नांदती ॥२०॥
तरी अक्कलकोटाूती । येतो तुमच्या सांगाती । आम्ही पाहिनया
ु ःवामीमूतीर् । जन्म साथर्क करु की ॥२१॥
गजानन हिरभाऊ पंिडत । िऽवगर् अक्कलकोटी जात । समथार्ंचे दशर्न घेत । पूजन करीत भक्तीने ॥२२॥
पाहनी
ू समथार्ंची मूतीर् । तल्लीन हरीभाऊंची वृत्ती । मुख पाहता नयनपाती । न लवती तयांची ॥२३॥
तेव्हा समथेर् तयांसी । िशव, राम, मारुती ऐसी । नामे िदधली िऽवगार्सी । आिणक मंऽ िदधले ॥२४॥
पंिडता राम म्हटले । गजानना िशवनाम िदधले । मारुती हरीभाऊस म्हटले । ितघे केले एकरुप ॥२५॥
मग समथेर् त्या वेळे । िऽवगार् जवळ बोलािवले । ितघांशी तीन श्लोक िदधले । मंऽ म्हणोनी ते ऐका ॥२६॥
॥ श्लोक ॥ गुरुॄर्ह्मा गुरुिवर्ंणूः गुरुदेर् वो महे श्वरः । गुरुदेर् वपरॄह्म तःमै ौी गुरवे नमः ॥१॥
ऐसा मंऽ हरीभाऊते । िदधला असे समथेर् । तेव्हा तयाच्या आनंदाते । पारावार नसेची ॥२७॥
दसरा
ु मंऽ गजाननाला । तया वेळी ौींनी िदधला । तेव्हा तयांच्या मनाला । आनंद झाला बहसाळ
ु ॥२८॥
॥ श्लोक ॥ आकाशात ् पितत तोय यथा गच्छित सागरम ् ॥ सवर् - दे व - नमःकारः केशव ूित गच्छित ॥२॥
संतोषले त्याचे मन । मग पंिडता जवळ घेवोन । एक मंऽ उपदे शोन । केले पावन तयाते ॥२९॥
॥ श्लोक ॥ इदमेव िशवम ् इदमेव िशवम ् । इदमेव िशवम ् इदमेव िशवः ॥३॥
तीनशे रुपये तयांनी । आिणले होते मुंबईहनी
ू । त्यांचे काय करावे म्हणोनी । िवचािरले समथार्ंते ॥३०॥
ऐसा ूश्न ऐकोनी । समथर् बोलले त्या लागोनी । त्यांच्या पादका
ु बनवोनी । येथे आणाव्या सत्वर ॥३१॥
ःवामीसिन्नध काही िदन । िऽवगर् रािहले आनंदाने । हिरभाऊंचे तनमन । ःवामींचरणी दृढ जडले ॥३२॥
काही िदवस गेल्यावरी । िऽवगर् एके अवसरी । उभे राहनी
ू जोडल्या करी । आज्ञा मागती जावया ॥३३॥
आज्ञा िमळता तयांसी । आनंदे आले मुंबईसी । हरीभाऊंच्या मानसी । ध्यास लागला ःवामींचा ॥३४॥
व्यवहारी वतर्ता । ःवःथता नसेची िचत्ता । गोड न लागती संसारवातार् । चैन नसे क्षणभरी ॥३५॥
असो पुढे िऽवगार्नी । चांदीच्या पादका
ु करवोनी । अपार्वया ःवामींचरणी । आले अक्कलकोटाते ॥३६॥
भक्तजनांचा कैवारी । पाहोिनया डोळे भरी । माथा ठे िवला चरणांवरी । बहत
ु अंतरी सुखावले ॥३७॥
चांदीच्या पादका
ु आिणल्या । त्या ौी चरणीं अपर्ण केल्या । समथेर् आदरे घेतल्या । पायी घातल्या त्याच वेळी ॥३८॥
त्या आत्मिलंग पादका
ु । चौदा िदवसांपयर्ंत दे खा । पायी वागवी भक्तसखा । िदधल्या नाही कोणाते ॥३९॥
हरीभाऊ एके िदनी । समथार्ंसिन्नध येवोनी । दशर्न घेवोन ौीचरणी । मःतक त्यांनी ठे िवले ॥४०॥
तो समथेर् त्याूती । घेवोिनया मांडीवरती । वरदहःत सत्वरगती । मःतकी त्यांचे ठे िवला ॥४१॥
म्हणती तू माझा सूत । झालासी आता िनिश्चत । पिरधान करी भगवे वस्तर् । संसार दे ई सोडोनी ॥४२॥
मग छाटी कफनी झोळी । समथेर् तयांसी िदधली । ती घेवोनी तया वेळी । पिरधान केली सत्वर ॥४३॥
आत्मिलंग पादका
ु सत्वरी । दे ती हरीभाऊंचे करी । म्हणती जाऊनी सागरतीरी । िकल्ला बांधोनी राहावे ॥४४॥
धरु नको आता लाज । उभार माझा यशध्वज । नको करु अन्य काज । जन भजना लावावे ॥४५॥
जाऊनी आता सत्वर । लुटवी आपुला संसार । लोभ मोह अणुमाऽ । िचत्ती तुवा न धरावा ॥४६॥
आज्ञा ऐकोिनया ऐसी । आनंद झाला मानसी । सत्वर आले मुंबईसी । साधूवेष घेवोनी ॥४७॥
सदगुरुने मःतकी हःत । ठे िवता झाले ज्ञानवंत । धन्य धन्य ते ःवामीसुत । धन्य ःवामी दयाळ ॥४८॥
सदगुरुचा उपदे श होता । तात्काळ गेली भवव्यथा । उपरती झाली िचत्ता । षडिवकार िनमाले ॥४९॥
बहत
ु गुरु जगी असती । नाना मंऽ उपदे िशती । िव्यूाप्तीःतव िनिश्चती । ढोंग माजिवती बहत
ु ॥५०॥
तयांचा उपदे श न फळे । आत्मरुपी मन न वळे । सत्यज्ञान काही न कळे । मन न चळे ूपंची ॥५१॥
तयांसी न म्हणावे गुरु । ते केवळ पोटभरु । भवसागर पैलतीरु । उतरतील ते कैसे ॥५२॥
तैसे नव्हे ची समथर् । जे परमेश्वर साक्षात । मःतकी ठे िवता वरदहःत । िदव्यज्ञान िशंयांते ॥५३॥
असो हरीभाऊंनी काय केले । ॄाह्मणांसी बोलािवले । संकल्प करोनी ठे िवले । तुळसीपऽ घरावरी ॥५४॥
हरीभाऊ घर लुटिवता । तारा नामे त्यांची कांता । ती करी बहत
ु आकांता । घेत ऊर बडवोनी ॥५५॥
म्हणे जोडोिनया कर । लुटिवता तुम्ही संसार । हा नव्हे िवचार । दःख
ु लागेल भोगावे ॥५६॥
आजवर अॄूने । िदवस कािढले आपण । परी आता अवलक्षण । आपणा काय आठवले ॥५७॥
हांसतील सकल जन । िधक्कारतील िपशून । उपास पडता कोण । खावयाते घालील ॥५८॥
अल्पवयी आपणासी । बुद्धी सुचली ही कैसी । त्यागोिनया संसारसुखासी । दःखडोही
ु का पडता ॥५९॥
संसारसुख भोगोन । पुढे येता वृद्धपण । मग करावे मोक्षसाधन । सेवावे वन तपाथर् ॥६०॥
आपल्या विडलांची थोरवी । मनामाजी आणावी । त्यांची कीितर् मळवावी । उिचत नसे आपणा ॥६१॥
तुम्ही संसार सोडोनी । जाऊनी बसाल जरी वनी । तरी मग सांगा कोणी । मजलागी पोसावे ॥६२॥
माझे किरता पािणमहण । अिग्न ॄाह्मण साक्ष ठे वोन । आपण वािहली असे आण । ःमरण करावे मानसी ॥६३॥
तुम्ही म्हणाल मजसवे । तूिह घरदार सोडावे । मजसमागमे िफरावे । िभक्षा मागत घरोघरी ॥६४॥
तरी संसारसुखासक्त । मी असे जी सत्य सत्य । संसारी मन िवरक्त । माझे न होय कदाही ॥६५॥
आता जरी आपण । संसार टािकला लुटोन । हे केले महत्पुण्य । ऐसे कोण म्हणेल ॥६६॥
कुटंु बा उपवासी मारावे । सवर्ःव धमर् करावे । यासी काय पुण्य कायर् म्हणावे । पाप उलटे होतसे ॥६७॥
िवनिवते जोडोनी कर । अद्यािप ःवःथ करा अंतर । आपला हा िवचार । सोडोनी द्यावा ूाणिूया ॥६८॥
ऐशी ितयेची उत्तरे । ऐकोिनया ःवामीकुमरे । समाधान बहत
ु ूकारे । करीतसे ितयेचे ॥६९॥
परी तारे च्या िचत्तात । षडिरपु होते जागत । संसाराचे िमथ्यत्त्व । ितयेलागी कळे ना ॥७०॥
आशा, मनीषा, ॅांती आिण । कल्पना वासना या डािकणी । त्यांनी ितजला झडपोनी । आपणाधीन केलेसे ॥७१॥
त्यायोगे सिद्वचार । ितयेसी न सुचे अणुमाऽ । धरोिनया दरामह
ु । ःवामीसुता बोधीतसे ॥७२॥
षडिवकार त्यागोनी । रतला जो ःवामीचरणी । दृढ िनश्चय केला मनी । संसार त्याग करावा ॥७३॥
िस्तर्येच्या अंगावरी अलंकार । तेिह लुटिवले समम । ितये िदधले शुॅ वस्तर् । पिरधान करावया ॥७४॥
आत्मिलंग समथेर् । ःवामीसुताते िदधले होते । त्या पादका
ु ःवहःते । मठामाजी ःथािपल्या ॥७५॥
कामाठीपुर्यात त्या समयी । मठ ःथािपला असे पाही । हरीभाऊ होऊनी गोसावी । मठामाजी रािहले ॥७६॥
धन्य धन्य ते ःवामीसुत । गुवार्ज्ञेने झाले िवरक्त । परी जन त्याते िनंिदत । नाना दोष दे वोनी ॥७७॥
पूवज
र् न्मी तप केले । त्याचे फळ ूाप्त झाले । सदगुरुचरणी िवनटले । सवर् िफटले भवदःख
ु ॥७८॥
इित ौी ःवामीचिरऽ सारामृत । नाना ूाकृ त कथा संमत । सदा भािवक भक्त पिरसोत । षोडशोऽध्याय गोड हा ॥८०॥
ौीरःतु । शुभं भवतु ॥
ःवामी समथार्ंचा आशीवार्द "िभऊ नकोस मी तुझ्या पाठीशी आहे ."

अध्याय १७
|| सतरावा अध्याय ||

ौी गणेशाय नमः ॥
मागील अध्यायी कथा सुंदर । ूख्यात जे मुंबई शहर । तेथे येऊनी ःवामीकुमर । मठ ःथािपती समथार्ंचा ॥१॥
षडिवकार िजंिकले । संसाराते त्यािगले । राऽंिदन रत झाले । ःवामी भजनी सुखाने ॥२॥
ःवात्मसुखी तल्लीन वृत्ती । तेणे हरली संसिृ त । कवणाची नाही भीती । सदा िचत्ती आनंद ॥३॥
ःवामीनामाचे भजन । त्यांिचया चिरऽाचे कीतर्न । त्याहनी
ु व्यवसाय अन्य । ःवामीसुत नेणती ॥४॥
संसाराते सोडोन । बैसले गोसावी होवोन । हे पाहनी
ू िकत्येकजण । हांसताती तयाते ॥५॥
परी त्याचा िवषाद िचत्ती । ःवामीसुत न मािनती । अंगी बाणली पूणर् िवरिक्त । िवषयासिक्त नसेची ॥६॥
ःवामीसुताची जननी । काकूबाई नामे करोनी । ितने हे वृत्त ऐकोनी । दःख
ु केले अिनवार ॥७॥
मोहावतीर् सापडले । मायावश जे झाले । त्यांसी ूपंचावेगळे । गोड काही न लागेची ॥८॥
पुऽवात्सल्येकरोनी पाही । शोक करीत काकूबाई । मुंबईत लवलाही । सुताजवळी पातल्या ॥९॥
गोसावी िनजसुता पाहोनी । वक्षःःथळ घेती बडवोनी । अंग टाकीयले धरणी । बहत
ु आबोश मांडीला ॥१०॥
िनजमातेचा शोक पाहोन । दःिखत
ु झाले अंतःकरण । ितयेलागी सावरुन । धिरले सत्वर ूेमाने ॥११॥
तुझ्या उदरी जन्मास आलो । सदगुरुपायी िवनटलो । जन्ममरणाते चुकलो । मुक्त झालो सहजची ॥१२॥
धन्य धन्य तू गे जननी । मजलागी ूसवोनी । मान्य झालीस िऽभुवनी । काय धन्यता वणार्वी ॥१३॥
अशा ूकारे ःवामीसुत । मातेचे समाधान करीत । मधुर शब्दे समजावीत । परमाथर् गोष्टी सांगोनी ॥१४॥
परी त्याच्या या गोष्टी । ितयेसी गोड न लागती । म्हणे याची ॅष्ट मती । खिचत असे जाहली ॥१५॥
यासी िपशाच्चबाधा झाली । िकंवा कोणी करणी केली । याची सोय पािहजे पािहली । पंचाक्षरी आणोनी ॥१६॥
त्या समयी ूख्यात थोर । यशवंतराव भोसेकर । जयांसी दे व मामलेदार । सवर् लोक बोलती ॥१७॥
तयांची घेवोन भेटी । िवचारावी काही युक्ती । ते जरी कृ पा किरती । तरी होय आरोग्य ॥१८॥
ऐसा िवचार करोनी पोटी । दशर्ना आल्या उठाउठी । सांिगतल्या सुताच्या गोष्टी । मुळापासोन सवर्िह ॥१९॥
होवोिनया दीनवदन । किरती िवनंती कर जोडोन । म्हणती सवर्ज्ञ आपण । उपाय यासी सांगावा ॥२०॥
ऐकोिनया दे व मामलेदार । हांसोनी दे ती उत्तर । त्यासी िपशाच्च लागले थोर । माझेनी दरू नोहे ची ॥२१॥
ऐसे उत्तर ऐकोिन । दःिखत
ु झाले अंतःकरणी । मग ते ःवामीसुताची जननी । अक्कलकोटी येतसे ॥२२॥
म्हणे ज्याने वेड लािवले । त्याचीच धरावी पाउले । येणे उपाये आपुले । कायर् सत्य होईल ॥२३॥
असो इकडे ःवामीसुत । मुंबईमाजी वाःतव्य करीत । िहं द ू पारसी ःवामीभक्त । त्यांच्या उपदे शे जहाले ॥२४॥
मठ होता कामाठीपुर्यात । तेथे जागा नव्हती ूशःत । मग िदली कांदेवाडीत । जागा एक भिक्तणीने ॥२५॥
िनःसीम जे ःवामीभक्त । आनंदे भजनी नाचत । कुटील जन त्याते हासत । ढोंग अवघे म्हणती हे ॥२६॥
परी िनंदा आिण ःतुती । दोन्ही समान जे मािनती । ौीचरणांवीण आसिक्त । अन्य िवषयावरी नसे ॥२७॥
जन िनंदा किरताती । अनेक ूकारे दषण
ू दे ती । परी शांत िचत्ते त्याूती । उपदे िशती ःवामीसुत ॥२८॥
जे अहं कारे बुडले । सत्य पथाचरण चुकले । िनत्य कायार्ंते िवसरले । मोहे पडले भवजाली ॥२९॥
ऐसे जे का मूढ जन । ते भक्ता दे ती दषण
ू । परी तेणे अंतःकरण । दःिखत
ु नोहे तयांचे ॥३०॥
तारा नामे त्यांची कांता । तेही ऽास दे ती ःवामीसुता । परी तयांच्या िचत्ता । दःख
ु खेद नसेची ॥३१॥
ूथम मुंबई शहरात । शके सऽाशे त्र्याण्णवात । फाल्गुन कृ ंण ऽयोदशीस । ःवामी जयंती केलीसे ॥३२॥
कोणे एके समयासी । नगरकर नाना जोशी । सहज आले मुंबईसी । त्यांनी ऐिकले वतर्मान ॥३३॥
या नगरांत सांूत । ःवामीसुत ःवामीभक्त । गोसावी होऊनी राहात । महाज्ञानी असती ते ॥३४॥
एकवार पहावे तयांसी । इच्छा झाली नानांसी । मग कोणे एके समयासी । मठामाजी पातले ॥३५॥
पाहनी
ु ःवामीसुताूती । आनंदले नाना िचत्ती । ूेमानंदे चरण वंिदती । ःतवन किरती तयांचे ॥३६॥
ःवामीसुते तयासी । लािवयले ःवामीभक्तीसी । धन्य झाले नाना जोशी । रं गले भजनी समथार्ंच्या ॥३७॥
ऐसे िकत्येक सज्जन । ःवामीसुते िशंय करोन । वाढिवले महात्म्य पूणर् । ौीसमथर् भक्तींचे ॥३८॥
पुढे जोशी बुवांनी ःवामीची पिऽका करोनी । ती अपार्वया ौीचरणी । अक्कलकोटी पातले ॥३९॥
पिऽका ौीचरनी अिपर्ली । ःवामीमूतीर् आनंदली । समथेर् त्यांसी आज्ञा केली । नगारा वाजवा म्हणोनी ॥४०॥
नगारा वाजिवता जोशी । हसू आले समथार्ंसी । पाहोिनया ःवभक्तासी । परमानंद जाहला ॥४१॥
अक्कलकोटी ःवामीसुत । ौीसिन्नध भजन करीत । कीतर्नी आनंदे नाचत । लोकलज्जा सोडोनी ॥४२॥
लोकापवादाचे मनी भय । तो भक्ती करील काय । ूेमानंद िचत्त नोहे । भजनी मन लागेना ॥४३॥
िऽिवध जन नानारीती । िनंदा ःतुित किरताती । खेदानंद मािनता िचत्ती । िचत्तवृित्त िद्वधा होय ॥४४॥
असो अक्कलकोट नगरांत । शके सतराशे त्र्याण्णवात । ूथम ःवामी जयंती करीत । ःवामीसुत आनंदे ॥४५॥
छे ली खेडे मामांत । ूथम ःवामी ूगट होत । िवजयिसंग नामे भक्त । गोट्या खेळत त्यांसवे ॥४६॥
ऐसे ःवामीसुताचे मत । परी िदसे आधाररिहत । सत्यासत्य जाणती समथर् । आपण तेथे अज्ञानी ॥४७॥
ःवामीसुत िदवसेिदवस । ःवामीभक्ती करी िवशेष । जन लािवले भजनास । कीितर्ध्वज उभारीला ॥४८॥
मनामाजी धरुनी कामना । कोणी येतािच दशर्ना । त्यासी समथर् किरती आज्ञा । सुताकडे जावयाची ॥४९॥
ःवामीसुतिह त्यांूती । मनांतील खूण सांगती । ऐकोनी जन चिकत होती । विणर्ती ख्याती सुताची ॥५०॥
एकदा सहज ःवामीसुत । अक्कलकोटी दशर्ना येत । तेव्हा समथर् राजवाड्यात । रािहले होते आनंदे ॥५१॥
राणीिचये आज्ञेवाचोिन । दशर्न नोहे कोणालागोनी । ऐसे वतर्मान ऐकोनी । िखन्न मनी ःवामीसुत ॥५२॥
ःवामीदशर्न घेतल्यािवण । तो न सेवी उदकान्न । ऐसे िदवस झाले तीन । िनराहार रािहला ॥५३॥
मग वाड्यासमोर जावोन । आरं िभले ूेमळ भजन । जे करुणरसे भरले पूणर् । ऐिकले आंतून राणीने ॥५४॥
हा समथार्ंचा िनःसीम भक्त । आनंदे भजनी नाचत । समथर् दशर्नाची धिरत । दृढ इच्छा अंतरी ॥५५॥
सेवकांसी म्हणे सत्वरी । तुम्ही जाऊनी या अवसरी । त्य साधूते मंिदरी । ूाथोर्िनया आणावे ॥५६॥
ऐसी राणीची आज्ञा होता । सेवक धावले तत्त्वता । ूाथूिर् नया ःवामीसुता । मंिदरामाजी आिणले ॥५७॥
पाहोिनया समथार्ंसी । उल्हास सुताचे मानसी । धावोिनया वेगेसी । िमठी चरणी घातली ॥५८॥
सदगिदत अंतःकरणी । चरण क्षािळले नयनाौून
ं ी । दे हभान गेले िवसरोनी । ःवामीपदी सुखावला ॥५९॥
बाळ चुकले मातेसी । ते भेटले बहत
ु िदवसी । मग तयांच्या आनंदासी । पारावार नसेची ॥६०॥
िनजसुताते पाहोनी । आनंदले समथर् मनी । कर िफरिवला मुखावरुनी । हःती धरुनी उठिवले ॥६१॥
अक्कलकोटी त्या अवसरी । बहत
ु होते सेवेकरी । परी समथार्ंची ूीित खरी । ःवामीसुतावरी होती ॥६२॥
त्यांत होते जे दजर्
ु न ते सुताचा उत्कषर् पाहोन । दिषत
ू होय त्यांचे मन । द्वे ष पूणर् किरताती ॥६३॥
काही उपाय करोन । िफरवोन समथार्ंचे मन । ःवामीसुतावरचे ूेम । कमी करु पाहताती ॥६४॥
ःवामीसुत राऽंिदन । समथार्ंपुढे किरती भजन । पायी खडावा घालोन । ूेमरं गे नाचती ॥६५॥
एके िदवशी ौीसमथर् । बैसले असता आनंदात । ःवामीसुत भजन करीत । पायी खडावा घालोन ॥६६॥
ऐशी वेळ साधोनी । समथार्ं सांिगतले दजर्
ु नी । ःवामीसुत हे करणी । योग्य नसे सवर्था ॥६७॥
बैसला असता आपण । पायी खडावा घालोन । हा नाचतो काय म्हणून । आपुला अपमान करावया ॥६८॥
परकी आिण िनजसुत । समान लेिखती जे सत्य । जे सवार्ंसी आिलप्त । ौेष्ठ किनष्ठ कोण त्यांते ॥६९॥
आता खडावा काढोनी । मग नाचावे त्वां भजनी । ऐशी आज्ञा सुतालागोनी । केली समथेर् त्या वेळी ॥७०॥
तोच उठले िकत्येकजण । खडावा घेतल्या काढोन । ःवामीसुताचा अपमान । केला ऐशा ूकारे ॥७१॥
पाहोिनया ऐशी परी । िखन्न झाला सुत अंतरी । काळजात बोचली सुरी । अपमान दःखे
ु दखावला
ु ॥७२॥
मरणाहनी
ु परम कठीण । दःख
ु दे तसे अपमान । उतरले सुताचे वदन । िनःतेज झाले सत्वर ॥७३॥
तयाते होते जे वैरी । ते आनंदले अंतरी । म्हणती मोडली खोड बरी । अिभमान उतरला ॥७४॥
असो मग ःवामीसुत । ते ःथळ सोडोनी त्विरत । नगराबाहे र येत । मागर् धरीत मुंबईचा ॥७५॥
अपमान दःखे
ु दखावला
ु । अंतरी बहू िखन्न झाला । परतोनी नाही आला । जन्मभरी अक्कलकोटी ॥७६॥
ःवािभमानी जो नर । त्याचे दखिवता
ु अंतर । ते दःख
ु जन्मभर । त्याच्या मनी जाचतसे ॥७७॥
त्या दःखे
ु उत्तरोत्तर । क्षीण झाला ःवामीकुमर । दःख
ु करी िदवसराऽ । चैन नसे क्षणभरी ॥७८॥
तोची रोग लागला । शेवटी आजारी पडला । ऐसा समाचार समजला । अक्कलकोटी समथार्ते ॥७९॥
ःवामीसुताची जननी । राहातसे त्या ःथानी । ितने हे वतर्मान ऐकोनी । िवनवीत समथार्ते ॥८०॥
म्हणे कृ पा करोिनया । सुतात ए आणावे या ठाया । कृ पादृष्टी पाहोिनया । आरोग्य तया करावे ॥८१॥
मग समथेर् त्या अवसरी । मुंबईस पाठिवले सेवेकरी । म्हणती सुताते सत्वरी । मजसिन्नध आणावे ॥८२॥
परी सुत त्या सांगाती । आला नाही अक्कलकोटी । अपमान दःख
ु त्याचे पोटी । राऽंिदन सलतसे ॥८३॥
सेवेकरी परतोनी आले । समथार्ंते वृत्त किथले । आणखी दसरे
ु पाठिवले । त्यांची गती तीच झाली ॥८४॥
मग सांगती समथर् । त्यासी घालोिन पेटीत । घेवोिन यावे त्विरत । कोणी तरी जावोिन ॥८५॥
तथािप ःवामीसुत पाही । अक्कलकोटी आला नाही । िदवसेिदवस दे ही । क्षीण होत चालला ॥८६॥
शेवटी बोलले समथर् । आता जरी न ये सत्य । तरी तोफ भरुनी यथाथर् । ठे िवली ती उडवू की ॥८७॥
याचा अथर् ःपष्ट होता । तो समजला ःवामीसुता । परी तो न आला अक्कलकोटा । जीिवतपवार् न केली ॥८८॥
आजार वाढला िवशेष । ौावण शुद्ध ूितपदे स । केला असे कैलासवास । सवर् लोक हळहळती ॥८९॥
त्या समयी मुंबईत । तयांचे जे िशंय होत । त्यांसी झाले दःख
ु अिमत । शोकसागरी बुडाले ॥९०॥
अक्कलकोटी त्या िदनी । समथर् किरती िविचऽ करणी । बैसले ःनान करोनी । परी गंध न लािवती ॥९१॥
भोजनाते न उठती । धरणीवरी अंग टािकती । कोणासंगे न बोलती । रुदन किरती क्षणोक्षणी ॥९२॥
इतुक्यामाजी सत्वर । मुंबईहनी
ू आली तार । ौुत झाला समाचार । ःवामीसुत गत झाला ॥९३॥
उदािसनता त्या िदवशी । आली सवर् नगरासी । चैन न पडे काकूबाईंसी । पुसती समथार् क्षणोक्षणी ॥९४॥
मग काकूबाईंने सत्वर । जवळी केले मुंबापूर । तेथे समजला समाचार । परऽ पावला आत्मज ॥९५॥
िनजपुऽमरणवातार् । ऐकुनी किरती आकांता । तो दःखद
ु समय विणर्ता । दःख
ु अंतरी होतसे ॥९६॥
असो मग काकूबाई । अक्कलकोटी लवलाही । परतोनी आल्या पाही । बोलल्या काय समथार्ंते ॥९७॥
सुत आपुला भक्त असोन । अकाली पावला का मरण । मग ःमरती जे हे चरण । त्यांचे तारण होय कैसे ॥९८॥
ू
समथर् बोलले ितयेसी । उल्लंिघले आमुच्या आज्ञेसी । संधी सापडली काळासी । ओढनी बळे ची मग नेला ॥९९॥
पुऽशोके करोन । दःख
ु करी राऽंिदन । समथर् ितयेचे समाधान । परोपरी किरताती ॥१००॥
नरजन्मा येऊनी सत्य । भक्ती केली एकिनष्ठ । केले जन्माचे साथर्क । परमपदा पावले ॥१०१॥
उच्च नीच भगवंती । नसे काही िनिश्चती । ज्याची असेल जैसी भक्ती । ौेष्ठ किनष्ठ तेणेिच ॥१०२॥
धन्य धन्य ःवामीकुमर । उतरला भवौदिध दःतर
ु । ख्याती झाली सवर्ऽ । कीितर् अमर रािहली ॥१०३॥
ःवामीसुताच्या गादीवर । कोण नेमावा अिधकारी । ऐसा ूश्न एके अवसरी । पुसती सेवेकरी समथार्ते ॥१०४॥
ते कथा रसाळ अत्यंत । विणर्ले पुढील अध्यायात । ौोते होऊनी सावधिचत्त । अवधान द्यावे कथेसी ॥१०५॥
जयजय ौीभक्तपालका । जयजयाजी परम मंगला । िवंणू शंकराची िवमला । कीितर् पसरो सवर्ऽ ॥१०६॥
इित ौी ःवामीचिरऽ सारामृत । नाना ूाकृ त कथा संमत । भािवक भक्त पिरसोत । सप्तदशोऽध्याय गोड हा ॥१०७॥
ौी भगवच्चरणापर्णमःतु ॥ ौीरःतु ॥ शुभं भवतुं ॥
ःवामी समथार्ंचा आशीवार्द "िभऊ नकोस मी तुझ्या पाठीशी आहे ."

अध्याय १८
|| अठरावा अध्याय ||

ौी गणेशाय नमः ॥ ःवामीसुताच्या गादीवरी । कोण नेमावा अिधकारी । ऐसा ूश्न सेवेकरी । किरताती समथार्ंते ॥१॥
तेव्हा बोलले समथर् । सेवेकरी असती सांूत । परी एकही मजला त्यात । योग्य कोणी िदसेना ॥२॥
जेव्हा येईल आमुच्या मानसी । त्या समयी मोर पांखरासी । अिधकारी नेमू गादीसी । िचंता तुम्ही न करावी ॥३॥
मोर पांखरा मोर पांखरा । समथर् म्हणती वेळोवेळा । राऽंिदन तोची चाळा । मोठमोठ्याने ओरडती ॥४॥
आमुची पायाची वीट । जतन करावी नीट । वारं वार म्हणती समथर् । काकूबाईलागोनी ॥५॥
लपवूनी ठे िवले िवटे सी । ती िदली पािहजे आम्हांसी । याचा अथर् करणासी । ःपष्ट काही कळे ना ॥६॥
असो ःवामीसुताचा ॅाता । कोकणांत राहात होता । ःवामीसुत मृत्यु पावता । वतर्मान कळले त्या ॥७॥
तो केवळ अज्ञान । दादा तयांचे अिभधान । त्याचे शरीरी असमाधान । कृ श होत चालला ॥८॥
काकूबाईने तयासी । आणिवले आपणापासी । एके िदवशी समथार्ंसी । दादाूती दाखिवले ॥९॥
बाळ चालले वाळोनी । यासी अमृतदृष्टीने पाहोनी । िनरोगी करावे जी ःवामी । बाई िवनवी समथार्ंते ॥१०॥
समथर् बोलले बाईसी । चार वेळा जेवू घाला यासी । आरोग्य होईल बाळासी । िचंता मानसी करु नको ॥११॥
त्याूमाणे बाई किरता । दादासी झाली आरोग्यता । समथार्ंची कृ पा होता । रोग कोठे राहील ॥१२॥
केजगांव मोगलाईत । तेथे नानासाहे ब भक्त । त्यांनी बांिधला ौींचा मठ । िव्य बहत
ु खिचर्ले ॥१३॥
ौींची आज्ञा घेऊनी सत्य । पादका
ु ःथापाव्या मठात । याकारणे अक्कलकोटी येत । दशर्न घेत समथार्ंचे ॥१४॥
ते म्हणती काकूबाईसी । पादका
ु ःथापन करायासी । तुम्ही पाठवा दादासी । समागमे आमुच्या ॥१५॥
बाई म्हणे तो अज्ञान । तशात शरीरी असमाधान । त्याची काळजी घेईल कोण । सत्य सांगा मजलागी ॥१६॥
परी आज्ञा दे तील समथर् । तरी पाठवीन मी सत्य । मग समथार्ंजवळी येत । घेवोिनया दादासी ॥१७॥
समथेर् वृत्त एकोन । म्हणती द्यावे पाठवून । बाळ जरी आहे अज्ञ । तरी सांभाळू तयासी ॥१८॥
काकूबाई बहत
ु ूकारे । समथार् सांगे मधुरोत्तरे । दादासी पाठिवणे नाही बरे । वजार्वे आपण सवार्ते ॥१९॥
समथर् ितयेसी बोलले । त्यात तुमचे काय गेले । आम्हांसी िदसेल जे भले । तेच आम्ही करु की ॥२०॥
शेवटी मंडळी सांगाती । दादासी पाठिवले केजेूती । पादका
ु ःथापन झाल्यावरती । दादा आला परतोनी ॥२१॥
पुढे सेवेकर्यां सांगाती । त्यासी मुंबईस पाठिवती । ॄह्मचार्यांसी आज्ञा किरती । यासी ःथापा गादीवरी ॥२२॥
ॄह्मचारीबुवांजवळी । दादासी नेत मंडळीं । जी समथेर् आज्ञा केली । ती सांिगतली तत्काळ ॥२३॥
दादासी करुनी गोसावी । मुंबईची गादी चालवावी । ःवामीसुताची यासी द्यावी । कफनी झोळी िनशाण ॥२४॥
ॄह्मचारी दादासी । उपदे िशती िदवस िनशी । गोसावी होऊनी गादीसी । चालवावे आपण ॥२५॥
दादा जरी अज्ञान होता । तरी ऐशा गोष्टीकरीता । नकार म्हणेची सवर्था । न रुचे िचत्ता त्यािचया ॥२६॥
यापरी ॄह्मचार्यांनी । पािहली खटपट करोनी । शेवटी दादांसी मुंबईहनी
ू । अक्कलकोटा पाठिवले ॥२७॥
दादास घेऊनी सत्वरी । ौीसिन्नध आले टाळकरी । तेव्हा दादा घेवोनी तुंबरी । भजन करीत आनंदे ॥२८॥
समथेर् ऐसा समयासी । आज्ञा केली भुजंगासी । घेऊनी माझ्या पादकां
ु सी । मःतकी ठे व दादाच्या ॥२९॥
मोचेर्ल आणूिन सत्वरी । धरा म्हणती त्यावरी । आज्ञेपमाणे सेवेकरी । किरताती तैसेिच ॥३०॥
ौींच्या पादका
ु िशरी पडता । उपरती झाली त्याच्या िचत्ता । हदयी ूगटला ज्ञानसिवता । अज्ञान गेले लयाते ॥३१॥
दादा भजनी रं गला । दे हभानिह िवसरला । ःवःवरुपी लीन झाला । सवर् पळाला अहं भाव ॥३२॥
धन्य गुरुचे मिहमान । पादका
ु ःपशर् करोन । जहाले तत्काळ ॄह्मज्ञान । काय धन्यता वणार्वी ॥३३॥
असो दादांची पाहन
ू वृत्ती । काकूबाई दचकली िचत्ती । म्हणे समथेर् दादांूती । वेड खिचत लािवले ॥३४॥
ती म्हणे जी समथार् । आपण हे काय करता । दादांिचया िशरी ठे िवता । पादका
ु काय म्हणोनी ॥३५॥
समथर् बोलले तयेसी । जे बरे वाटले आम्हासी । तेिच करु या समयासी । व्यथर् बडबड करु नको ॥३६॥
काकूबाई बोले वचन । एकासी गोसावी बनवोन । टािकला आपण मारुन । इतुकेिच पुरे झाले ॥३७॥
ऐकोन ऐशा वचनाला । समथार्ंसी बोध आला । घाला म्हणती बाईला । खोड्यामाजी सत्वर ॥३८॥
काकूबाईने आकांत । करुिनया मांिडला अनथर् । नाना अपशब्द बोलत । भाळ िपटीत ःवहःते ॥३९॥
परी समथेर् त्या समयीं । लक्ष ितकडे िदले नाही । दादांसी बनिवले गोसावी । कफनी झोळी अिपर्ली ॥४०॥
दसरे
ु िदवशी दादांसी । समथर् पाठिवती िभक्षेसी । ते पाहनी
ू काकूबाईसी । दःख
ु झाले अपार ॥४१॥
लोळे समथार्ंच्या चरणांवरी । करुणा भाकी पदर पसरी । िवनवीतसे नानापरी । शोक करी अपार ॥४२॥
समथार्ंसी हसू आले । अिधकिच कौतुक मांिडले । दादांसी जवळ बोलािवले । काय सांिगतले तयासी ॥४३॥
अनुसया तुझी माता । ितजपाशी िभक्षा माग आता । अवँय म्हणोनी तत्त्वता । जननीजवळ पातला ॥४४॥
ऐसे बाईंने पाहोनी । बोधािवष्ट अंतःकरणी । म्हणे तुझी ही करणी । लोकापवादाकारण ॥४५॥
िभक्षान्न आपण सेवावे । हे नव्हे ची जाण बरवे । चाळे अवघे सोडावे । संसारी व्हावे सुखाने ॥४६॥
ऐकोनी वचन । उदास झाले ितचे मन । असो दादा गोसावी होवोन । ःवामीभजनी रं गले ॥४८॥
काही िदवस झाल्यावरी । मग आले मुंबापुरी । ःवामीसुताच्या गादीवरी । बसोन संःथा चालिवली ॥४९॥
किलयुगी िदवसेिदवस । वाढे ल ःवामी मिहमा िवशेष । ऐसे बोलले ःवामीदास । येथे िवश्वास धरावा ॥५०॥
दोघा बंधूंचे ऐसे वृत्त । विणर्ले असे संकिलत । केला नाही िवःतार येथ । सार माऽ घेतले ॥५१॥
इित ौी ःवामीचिरऽ सारामृत । नाना ूाकृ त कथा संमत । सदा ूेमळ पिरसोत । अष्टदशोऽध्याय गोड हा ॥५२॥
ौीरःतु ॥ शुभं भवतु ॥
ःवामी समथार्ंचा आशीवार्द "िभऊ नकोस मी तुझ्या पाठीशी आहे ."

अध्याय १९
|| एकोिणसावा अध्याय ||

ौी गणेशाय नमः ॥
एकामिचत्ते किरता ौवण । तेणे होय िदव्य ज्ञान । त्या ज्ञाने परमाथर्साधन । पंथ सुलभ होतसे ॥१॥
सच्चिरऽे ौवण किरता । परमानंद होय िचत्ता । ओळखू ये सत्यासत्यता । परमाथर् ूपंचाची ॥२॥
या नरदे हा येवोन । काय करावे आपण । जेणे होईल सुगम । दःतर
ु हा भवपंथ ॥३॥
ज्यांसी वािनती भले । सज्जन ज्या मागेर् गेले । सवर् दःखमु
ु क्त झाले । तो पंथ धरावा ॥४॥
बोलणे असो हे आता । वणूर्ं पुढे ःवामीचिरता । अत्त्यादरे ौवण किरता । सवार्थर् पािवजे िनश्चये ॥५॥
ूिसद्ध आळं दी क्षेऽी । नामे नृिसंहसरःवती । जयांची सवर्ऽ ख्याती । अजरामर रािहली ॥६॥
कृ ंणातटाकी क्षेऽे पिवऽ । ती दे िखली त्यांनी समःत । नाना योग्याभासी बहत
ु । महासाधू दे िखले ॥७॥
करावे हठयोगसाधन । ऐसी इच्छा बहत
ु िदन । नाना ःथाने िफरोन । शोध करीती गुरुचा ॥८॥
जपी तपी संन्यासी । दे िखले अनेक तापसी । जे सदा अरण्यवासी । योगाभ्यासी बैसले ॥९॥
एक सूयम
र् ंडळ िवलोिकती । एक पंचािग्नसाधन किरती । एक वायू भिक्षताती । मौन धिरती िकतीएक ॥१०॥
एक झाले िदगंबर । एकी केला उध्वर् कर । एक घािलती नमःकार । एक ध्यानःथ बैसले ॥११॥
एक आौमी राहोन । िशंया सांगती गुह्यज्ञान । एक किरती तीथार्टन । एक पूजनी बैसले ॥१२॥
ऐसे असंख्य दे िखले । ज्ञान तयांचे पािहले । िकत्येकांचे चरण धिरले । पिर गेले व्यथर्ची ॥१३॥
ठयोग परम कठीण । कैसा करावा साध्य आपण । यािवषयी पूणर् ज्ञान । कोणी तयाते सांगेना ॥१४॥
एके समयी अक्कलकोटी । ःवामीदशर्नेच्छा । धरुनी पोटी । आले नृिसंहसरःवती । मिहमा ौीचा ऐकोनी ॥१५॥
नृिसंहसरःवती दशर्नासी । येती कळले समथार्ंसी । जािणले त्यांच्या हदगतासी । अंतरामाजी आधीच ॥१६॥
सन्मुख पाहोनी तयांना । आज्ञाचब भेदांतला । एक श्लोक सत्वर म्हटला । ौवणी पडला तयांच्या ॥१७॥
श्लोक ऐकता तेथेिच । समाधी लागली साची । ःमृित न रािहली दे हाची । ॄह्मारं ीी ूाणवायू ॥१८॥
आश्चयर् किरती सकळ । असो झािलया काही वेळ । समाधी उतरोनी तत्काळ । नृिसंहसरःवती धावले ॥१९॥
ःवामी पदांबुजांवरी । मःतक ठे िवले झडकरी । सदगिदत झाले अंतरी । हषर् पोटी न सामावे ॥२०॥
उठोिनया किरती ःतुती । धन्य धन्य हे यितमूतीर् । केवळ परमेश्वर असती । रुप घेती मानवाचे ॥२१॥
मी आज िकत्येक िदवस । हठयोगसाधन करायास । केले बहत
ु सायास । परी सवर् व्यथर् गेले ॥२२॥
ःवामीकृ पा आज झाली । तेणे माझी इच्छा पुरली । िचंता सकल दरू झाली । कायर्भाग साधला ॥२३॥
असो नृिसंहसरःवती । आळं दी क्षेऽी परतोन येती । तेथेिच वाःतव्य किरती । िसद्धी ूसन्न जयांना ॥२४॥
बहत
ु धमर्कृत्ये केली । दरदर
ू ू कीितर् गेली । काही िदवशी एकेवेळी । अक्कलकोटी पातले ॥२५॥
घेतले समथार्चे दशर्न । उभे रािहले कर जोडोिन । झाले बहत
ु समाधान ॥२६॥
पाहोनी नृिसंहसरःवतीसी । समथर् बोलले त्या समयासी । लोकी धन्यता पावलासी । वारयोिषता पाळोनी ॥२७॥
ितयेसी द्यावे सोडोनी । तरीच ौेष्ठत्व पावसी जनी । मग सहजिच सुरभुवनी । अंती जासी सुखाने ॥२८॥
ऐकोनी समथार्ंची वाणी । आश्चयर् वाटले सकला मनी । नृिसंहसरःवती ःवामी असोनी । िवपरीत केवी किरतील ॥२९॥
परी अंतरीची खूण । यित तत्काळ जाणोन । पाहो लागले अधोवदन । शब्द एक न बोलवे ॥३०॥
िसद्धी करोनी ूसन्न । वाढिवले आपुले मिहमान । तेिच वारयोिषतेसमान । अथर् ःवामीवचनाचा ॥३१॥
असो तेव्हापासोिन । िसद्धी िदधली सोडोनी । येवोनी रािहले ःवःथानी । धमर्कृत्ये बहु केली ॥३२॥
यशवंतराव भोसेकर । नामे दे व मामलेदार । त्यासीही ज्ञान साचार । समथर्कृपेने जहाले ॥३३॥
ऐसे सिच्छंय अनेक । ौीकृ पेने ज्ञानी िवशेष । ज्यांनी ओळिखले आत्मःवरुप । मिहमा त्यांचा न वणर्वे ॥३४॥
वासुदेव ॄाह्मण थोर । ज्यांची ूिसद्धी सवर्ऽ । इं मजी अंमलात अिनवार । होऊनी बंड केले ज्यांनी ॥३५॥
समथार्ंची कृ पा होता । इिच्छत कायर् साधेल तत्त्वता । ऐसे वाटले त्याचे िचत्ता । दशर्नाते पातला ॥३६॥
करी नग्न तलवार । घेवोन आला ौीसमोर । घालोन साष्टांग नमःकार । मनामाजी ूाथीर्त ॥३७॥
ःवकायर् िचंतोिन अंतरीं । खङ्ग िदधले ौीच्या करी । म्हणे मजवरी कृ पा जरी । तरी खङ्ग हाती दे तील ॥३८॥
जावोिन बैसला दरू । ौीनी जािणले अंतर । त्यांचे पाहोिन कमर् घोर । राजिोह मानसी ॥३९॥
लगबगे उठली ःवारी । सत्वर आली बाहे री । तरवडाचे झाडावरी । तलवार िदली टाकोनी ॥४०॥
वासुदेवराव पाहोनी । िखन्न झाला अंतः करणी । समथार्ंते आपुली करणी । नावडे सवर्था म्हणतसे ॥४१॥
कायर् आपण योिजले । ते शेवटा न जाय भले । ऐसे समथेर् दशर्िवले । म्हणूनी न िदले खङ्ग करी ॥४२॥
परी तो अिभमानी पुरुष । खङ्ग घेवोिन तैसेच । आला परत ःवःथानास । झेंडा उभािरला बंडाचा ॥४३॥
त्यात त्यासी यश न आले । सवर् हे तू िनंफळ झाले । शेवटी पािरपत्य भोगले । कष्ट गेले व्यथर्िच ॥४४॥
असो ःवामीचे भक्त । तात्या भोसले िवख्यात । राहती अक्कलकोटात । राजािौत सरदार ॥४५॥
काही कारण जहाले । संसारी मन िवटले । मग ूपंचाते सोिडले । भक्त झाले ःवामींचे ॥४६॥
मायापाश तोडोनी । दृढ झाले ःवामीचरणी । भजन पूजन िनिशिदनी । किरताती आनंदे ॥४७॥
अकःमात एके िदवशी । भयभीत झाले मानसी । यमदत
ू िदसती दृष्टीसी । मृत्यूसमय पातला ॥४८॥
पाहोिनया िवपरीत परी । ौीचरण धिरले झडकरी । उभा रािहला काळ दरी
ू । नवलपरी जाहले ॥४९॥
दीन वदन होवोनी । दृढ घातली िमठी चरणी । तात्या किरती िवनवणी । मरण माझे चुकवावे ॥५०॥
ते पाहोनी ौीसमथर् । कृ तान्तासी काय सांगत । हा असे माझा भक्त । आयुंय याचे न सरले ॥५१॥
पैल तो वृषभ िदसत । त्याचा आज असे अंत । त्यासी न्यावे त्वा त्विरत । ःपशर् याते करु नको ॥५२॥
ऐसे समथर् बोलले । तोची नवल वतर्ले । तत्काळ वृषभाचे ूाण गेले । धरणी पडले कलेवर ॥५३॥
जन पाहोनी आश्चयर् किरती । धन्यता थोर विणर्ताती । बैलाूती िदधली मुक्ती । मरण चुकले तात्यांचे ॥५४॥
ऐशा लीला असंख्य । वणूर् जाता वाढे ल मंथ । हे ःवामीचिरऽ सारामृत । चिरऽसारमाऽ येथे ॥५५॥
जयाची लीला अगम्य । ध्याती ज्याते िनगमागम । सुर - नर विणर्ताती गुण । अनािदिसद्ध परमात्मा ॥५६॥
नानारुपे नटोनी । ःवेच्छे िवचरे जो या जनी । भक्ता सन्मागर् दाखवोनी । भवसागरी तारीत ॥५७॥
त्या परमात्म्याचा अवतार । ौीःवामी यित िदगंबर । ूगट झाले धरणीवर । जगदद्धाराकारणे
ु ॥५८॥
त्यांची पदसेवा िनिशिदनी । करोनी तत्पर सदा भजनी । िवंणू शंकराचे मनी । हे िच वसो सदै व ॥५९॥
इित ौी ःवामीचिरऽ सारामृत । नाना ूाकृ त कथा संमत । सदा पिरसोत ूेमळ भक्त । एकोणिवसावा अध्याय गोड हा ॥६०॥
॥ ौीरःतु ॥ शुभं भवतु ॥
ःवामी समथार्ंचा आशीवार्द "िभऊ नकोस मी तुझ्या पाठीशी आहे ."

अध्याय २०
|| िवसावा अध्याय ||

ौी गणेशाय नमः ॥ जयजयाजी करुणाकरा । जयजयाजी यितवरा । भक्तजन संतापहरा । सवेर्श्वरा गुरुराया ॥१॥
लीलावेषधारी दत्ता । सवर्साक्षी अनंता । िवमलरुपा गुरुनाथा । परॄह्म सनातना ॥२॥
तुझे चिरऽ अगाध । केवी वणूर् मी मितमंद । परी घेतला असे छं द । पूणर् केला पािहजे ॥३॥
तुझ्या गुणांचे वणर्न । किरता भागे सहस्तर्वदन । िनगमागमासिह जाण । नसे पार लागला ॥४॥
तुझे वणार्वया चिरऽ । तुजसम कवी पािहजेत । तरी अल्पमतीने अत्यल्प । गुणानुवाद का न गावे ॥५॥
विणर्ता समथार्ंचे गुण । नाना दोष होती दहन । सांगता ऐकता पावन । वक्ता ौोता दोघेिह ॥६॥
अक्कलकोटी वास केला । जना दाखिवल्या अनंत लीला । उद्धिरले कैक पाप्यला । अदभुत चिरऽ ःवामींचे ॥७॥
असो कोणे एके िदवशी । इच्छा धरोनी मानसी । गृहःथ एक दशर्नासी । समथार्ंच्या पातला ॥८॥
करोिनया ौीची ःतुती । माथा ठे िवला चरणावती । तेव्हा समथर् त्याते वदती । हाःयवदने करोनी ॥९॥
फिकराते दे ई खाना । तेणे पुरतील सवर् कामना । पक्वान्ने करोनी नाना । यथेच्छ भोजन दे ईजे ॥१०॥
गृहःथे आज्ञा म्हणोन । केली नाना पक्वान्ने । फकीर बोलािवले पाच जण । जेवू घातले तयाते ॥११॥
फकीर तृप्त होवोन जाती । उिच्छष्ट उरले पाऽावरती । तेव्ह समथर् आज्ञािपती । गृहःथाते सत्वर ॥१२॥
शेष अन्न करी महण । तुझे मनोरथ होतील पूणर् । परी त्या गृहःथाचे मन । साशंक झाले तेधवा ॥१३॥
म्हणे यवन यती अपिवऽ । त्यांचे कैसे घेऊ उिच्छष्ट । याती मध्ये पावेन कष्ट । कळता ःवजना गोष्ट हे ॥१४॥
आला मनी ऐसा िवचार । तो समथार्स कळला सत्वर । म्हणती हा अभािवक नर । िवकल्प िचत्ती यािचया ॥१५॥
इतक्यामाजी साहिजक । कोणी ॅिमष्ट गृहःथ एक । येवोन ःवामीसन्मुख । ःवःथ उभा रािहला ॥१६॥
दािरद्र्ये मःत झाला म्हणोन । ॅिमष्ट िफरे राऽंिदन । िव्य मेळवाया साधन । त्याजवळी नसे परी ॥१७॥
त्यासी दे खोन समथर् । म्हणती हे उिच्छष्ट घे त्विरत । तो िनःशंक मनांत । पाऽावरी बैसला ॥१८॥
त्यासी बोलले समथर् । तु मुंबापुरी जाई त्विरत । सफल होतील मनोरथ । िव्यूाप्ती होईल ॥१९॥
ःवामीवचनी भाव धिरला । तात्काळ मुंबईस आला । उगाच भटको लागला । िव्य िमळे ल म्हणोनी ॥२०॥
ूभात समयी एके िदवशी । गृहःथ िनघाला िफरायासी । येऊन एका घरापाशी । ःवःथ उभा रािहला ॥२१॥
तो घरातून एक वृद्ध बाई । दार उघडोन घाईघाई । बाहे र येवोिनया पाही । गृहःथ पडला दृष्टीसी ॥२२॥
ितने बोलािवले त्याला । आसनावरी बैसिवला । दहा हजारांच्या िदधल्या । नोटा आणून सत्वरी ॥२३॥
गृहःथ मनी आनंदला । बाईते आशीवार्द िदधला । िव्यलाभ होता आला । शुद्धीवर सत्वर ॥२४॥
समथार्चे वचन सत्य । गृहःथा आली ूचीत । वारं वार ःतुती करीत । ःतोऽ गत ःवामीचे ॥२५॥
समथार्ंचे लीला िविचऽ । केवी वंद ू शके मी पामर । ज्या विणर्ता थोर थोर । ौिमत झाले किवराज ॥२६॥
कोणी दाता नृपवर । दान कराया भांडार । मोकळे करी परी शक्त्यनुसार । याचक नेती बांधोनी ॥२७॥
षसस अन्नाचे ढीग पडले । क्षुिधत जन तेथे आले । त्यांनी त्यातून भिक्षले । क्षुधा शांत होई तो ॥२८॥
ःवामीचिरऽ भांडारातून । रत्ने घेतली िनवडोन । ूेमादरे माळ करोन । ौोतयांचे कंठी घातली ॥२९॥
ौी ःवामीचरणसरोजी । िवंणुॅमर घाली रुं जी । अत्यादरे चरण पूजी । ःतोऽ गातसे ॥३०॥
इित ौी ःवामीचिरऽ सारामृत । नाना ूाकृ त कथा संमत । सदा ऐकोत भािवक भक्त । िवसावा अध्याय गोड हा ॥३१॥
॥ ौीरःतु ॥ शुभं भवतु ॥
ःवामी समथार्ंचा आशीवार्द "िभऊ नकोस मी तुझ्या पाठीशी आहे ."

अध्याय २१
|| एकिवसावा अध्याय ||

ौी गणेशाय नमः ॥
िनिमर्ली सुंदर दे वमंिदरे । चौक बैठका नाना ूकारे । कळस ठे वल्यावरी सारे । पूणर् झाले म्हणती त्या ॥१॥
ःवामीचिरऽ सारामृत । झाले वीस अध्यायापयर्ंत । करोनी माझे मुख िनिमत्त । वदले ौीःवामीराज ॥२॥
आता कळसाध्याय एकिवसावा । कृ पा करोनी वदवावा । हा मंथ संपूणर् करावा । भक्तजनांकारणे ॥३॥
संपवावा अवतार आता । ऐसे मनामाजी येता । जडदे ह त्यागोिन तत्त्वता । गेले ःवःथानी यितराज ॥४॥
शके अठराशे पूणर् । संवत्सर ते बहधान्य
ु । मास चैऽ पक्ष कृ ंण । ऽयोदशी मंगळवार ॥५॥
िदवस गेला तीन ूहर । चतुथर् ूहाराचा अवसर । िचत्त करोनी एकाम । िनमग्न झाले िनजरुपी ॥६॥
षटचबाते भेदोन । ॄह्मरं ीा छे दन
ू । आत्मज्योत िनघाली पूणर् । हदयामधुनी तेधवा ॥७॥
जवळ होते सेवेकरी । त्यांच्या दःख
ु झाले अंतरी । शोक करीता नानापरी । तो विणर्ला न जाय ॥८॥
अक्कलकोटीचे जन समःत । दःखे
ु करुन आबंदत । तो वृत्तान्त विणर्ता मंथ । वाढे ल समुिसा ॥९॥
असो ःवामींच्या अनंत लीला । जना सन्मागर् दािवला । उद्धिरले जडमूढाला । तो मिहमा कोण वणीर् ॥१०॥
कोकणांत समुितीरी । ूिसद्ध िजल्हा रत्नािगरी । पालशेत मामामाझारी । जन्म माझा झालासे ॥११॥
ौेष्ठ िचत्तपावन ज्ञातीत । उपनाम असे थोरात । बळवंत पावर्तीसुत । नाम माझे िवंणू असे ॥१२॥
तेथेिच बाळपण गेले । आता कोपरलीस येणे केले । उपिशक्षक पद िमळाले । िवद्यालयी सांूत ॥१३॥
वाणी मारवाडी ौेष्ठ । नाम ज्यांचे शंकरशेट । त्यांसी ःनेह झाला िनकट । आौयदाते ते माझे ॥१४॥
त्यांची ःवामीचरणी भक्ती । भावाथेर् पूजन किरती । िदवसा उपजली िचत्ती । ःवामीचिरऽ ौवणाची ॥१५॥
ते मजला सांिगतले । मी ःवामी गुणानुवाद गाइले । हे ःवामी चिरऽ िलिहले । अल्प मतीने अत्यल्प ॥१६॥
शब्द सोपे व्यावहािरक भाषा । ूत्येक अध्याय लहानसा । आबालवृद्धा समजे असा । लघु मंा रिचला हा ॥१७॥
ूथमाध्यायी मंगलाचरण । कायर्िसद्ध्यथर् दे वताःतवन । आधार ःवामी चिरऽास कोण । हे िच कथन केलेसे ॥१८॥
ौीगुरु कदर् ळीवनातूनी आले । ःवामीरुपे ूगटले । भुवरी ूख्यात झाले । हे कथन िद्वतीयाध्यायी ॥१९॥
तारावया भक्तजनांला । अक्कलकोटी ूवेश केला । तेथीचा मिहमा विणर्ला । तृतीयाध्यायी िनश्चये ॥२०॥
ःवामींचा करावया छळ । आले दोन संन्यासी खल । तेिच वृत्त सकल । चवथ्यामाजी विणर्ले ॥२१॥
मल्हारराव राजा बडोद्यासी । त्याने न्यावया ःवामीसी । पाठिवले कारभार्यासी । पाचव्यांत ते कथा ॥२२॥
यशवंतराव सरदार । त्यासी दािवला चमत्कार । तयांचे वृत्त समम । सहाव्यात विणर्ले ॥२३॥
िवंणुबुवा ॄह्मचारी । त्यांची ःवामीचरणांवरी । भक्ती जडली कोणे ूकारी । ते सातव्यात सांिगतले ॥२४॥
शंकर नामे एक गृहःथ । होता ॄह्मासमधे मःत । त्यासी केले दःखमु
ु क्त । आठव्यात ते कथा ॥२५॥
खचोर्िनया िव्य बहत
ु । त्यांनी बांिधला सुंदर मठ । ते वणर्न समःत । नवव्यात केलेसे ॥२६॥
िचदं बर दीिक्षतांचे वृत्त । विणर्ले दशमाध्यायात । ते ऐकता पुनीत । होती सत्यिच ॥२७॥
अकरावा आिण बारावा । तैसािच अध्याय तेरावा । बाळाप्पाचा इितहास बरवा । त्यामाजी िनरुिपला ॥२८॥
भिक्तमागर् िनरुपण । संकिलत केले वणर्न । तो चवदावा अध्याय पूणर् । सत्तारक भािवका ॥२९॥
बसप्पा तेली सदभक्त । तो कैसा झाला भाग्यवंत । त्याची कथा गोड बहत
ु । पंधराव्यांत विणर्ली ॥३०॥
हरीभाऊ मराठे गृहःथ । कैसे झाले ःवामीभक्त । सोळा सतरा यात िनिश्चत । वृत्त त्यांचे विणर्ले ॥३१॥
ःवामीसुतांचा किनष्ठ बंधू । त्यासी लागला भजनछं द ू । जे दादाबुवा ूिसद्धु । अठाराव्यात वृत्त त्यांचे ॥३२॥
वासुदेव फडक्यांची गोष्ट । आिण तात्यांचे वृत्त । विणर्ले एकोणिवसाव्यांत । सारांशरुपे सत्य पै ॥३३॥
एक गृहःथ िनधर्न । त्यासी आले भाग्य पूणर् । तेिच केले वणर्न । िवसाव्यांत िनधार्रे ॥३४॥
ःवामी समािधःत झाले । एकिवसाव्यांत विणर्ले । मंथूयोजन किववृत्त िनवेिदले । पूणर् केले ःवामीचिरऽ ॥३५॥
शके अठराशे एकोणवीस । वसंतऋतू चैऽ मास । गुरुवार वद्य ऽयोदशीस । पूणर् केला मंथ हा ॥३६॥
बळवंत नामे माझा िपता । पावर्ती माता पितोता । वंदोनी त्या उभयंता । मंथ समाप्त केलासे ॥३७॥
ःवामीनी िदधला हा वर । जो भावे वाचील हे चिरऽ । त्यासी आयुरारोग्य अपार । संपत्ती, संतित ूाप्त होय ॥३८॥
त्याची वाढो िवमल कीितर् । मुखी वसो सरःवती । भवसागर तरोन अंती । मोक्षपद िमळो त्या ॥३९॥
अंगी सवर्दा िवनय वसो । वृथािभमान तो नसो । सवर् िवद्यासागर गवसो । भक्तौेष्ठा लागूनी ॥४०॥
ज्या कारणे मंथ रिचला । िजही ूिसद्धीस आिणला । त्यासी रक्षावे दयाळा । कृ पाघना समथार् ॥४१॥
मी केवळ मितमंद । परी भावे घेतला छं द । कृ पाळू तू सिच्चदानंद । पूणर् केला दयाळवा
ु ॥४२॥
दोन्ही कर जोडोनी । आता हे िच िवनवणी । मंथसंरक्षकालोगोिन । सुखी ठे वी दयाळा ॥४३॥
आता ज्ञानी वाचक असती । त्यास करु एक िवनंती । मी केवळ हीनमित । किवत्व करु नेणेची ॥४४॥
परी माझी ही आषर् उत्तरे । वाचावी ऐकावी आदरे । उबग न मानावा चतुरे । ःवामीचिरऽ म्हणोनी ॥४५॥
जयजयाजी परमानंदा । वैकुंठवासी ौीगोिवंदा । भक्ततारका आनंदकंदा । अनामातीता अभेदा ॥४६॥
अिरमदर् ना सवेर्शा । िवश्वंभरा अिवनाशा । पुराणपुरुषा अनंतवेशा । भवपाशा सोडवी ॥४७॥
जयजयाजी कमलासना । कमलावरा कमलनयना । िविधतात कमलवदना । हदयकमली वसावे ॥४८॥
मत्ःय कूमर् वराह जाण । नृिसंह आिण वामन । परशुराम दशरथनंदन । कृ ंण बौद्ध कलंकी तू ॥४९॥
ःवामीचिरऽ सुंदर उद्यान । त्यातील कुसुमे वेचून । सुंदर माळ करोन । आला घेवोनी िवंणू किव ॥५०॥
आपुल्या कंठी तात्काळ । घालोनी चरणी ठे िवला भाल । सदोिदत याचा ूितपाल । करावा बाळ आपुले ॥५१॥
इित ौी ःवामीचिरऽ सारामृत । नाना ूाकृ त कथा संमत । सदा पिरसोत भािवक भक्त । एकिवसावा अध्याय गोड हा ॥५२॥
ौी ःवामीचरणापर्णमःतु ॥ शुभं भवतु ॥