Bài 1

Vào phủ Chúa Trịnh

(Trích Thượng kinh kí sự, Lê Hữu Trác)
I.Tìm hiểu chung
1. Tác giả

- Lê Hữu Trác (1724-1791) hiệu Hải Thượng Lãn Ông, quê làng Liêu Xá, H. Đường
Hào, phủ Thượng Hồng, trấn Hải Dương (nay Hưng Yên)
- Xuất thân: Gia đình có truyền thống học hành thi cử, đỗ đạt làm quan (cha là quan
Hữu Thị Lang Bộ Công).
- Bản thân: Là danh y nổi tiếng, tâm huyết, đức độ, không chỉ chữa bệnh mà còn
soạn sách, mở trường dạy nghề thuốc để truyền bá y học. Đồng thời là nhà văn nhà thơ.
- Sự nghiệp sáng tác: Bộ Hải thượng y tông tâm lĩnh gồm 66 quyển.

2. Tác phẩm: “Thượng kinh kí sự” (Kí sự đến kinh đô)

- Thể loại: Kí
- Viết bằng chữ Hán, hoàn thành năm 1783, được xếp cuối bộ Hải thượng y tông
tâm lĩnh.
3. Đoạn trích: “Vào phủ chúa Trịnh”
- Kể về việc Lê Hữu Trác lên kinh đô, vào phủ chúa để bắt mạch, kê đơn cho Trịnh
Cán.
Tóm tắt theo sơ đồ:
-Thánh chỉ vào cungnhiều lần cửa vườn cây, hành langhậu mã quân túc
trựcqua mấy lần trướng gấmhậu cungbắt mạch, kê đơn về nơi nhà trọ

II. Đọc hiểu

1.Quang cảnh, cung cách sinh hoạt trong phủ chúa Trịnh và thái độ của tác giả
a. Quang cảnh trong phủ chúa
- Đường vào phủ chúa: Khi vào phủ phải qua nhiều lần cửa, cây cối um tùm, chim
kêu ríu rít, nhũng dãy hành lang quanh co nối tiếp nhau .
- Bên ngoài phủ: có những cây lạ lùng, những hòn đá kì lạ
- Bên trong phủ:là những nhà ”Đại đường”, ”Quyển bồng”, ”Gác tía” với kiệu
son, võng điều, đồ nghi trượng sơn son thiếp vàng”,… những đồ đạc nhân gian chưa từng
thấy”...
- Nội cung của thế tử phải qua năm, sáu lần trướng gấm. Trong phòng thắp nến, có
sập thiếp vàng, ghế rồng....hương hoa ngào ngạt..
=> Quang cảnh phủ chúa cực kì tráng lệ, lộng lẫy, tôn nghiêm không đâu sánh bằng
Nhưng có phần ngô ̣t ngạt thiếu khí trời
b. Cung cách sinh hoạt trong phủ chúa
- Cảnh sinh hoạt:
+ Hậu mã quân túc trực.
+ Vào phủ phải có thẻ
Tài liệu Ngữ văn 11, GV Đào Tấn Trực, THPT chuyên Lương Văn Chánh - 1
 + Hê ̣ thống quan lại, người hầu đông đúc
+ Ăn bằng mâm vàng chén bạc, toàn là của ngon vật lạ.
- Kẻ hầu người hạ:
+ Chúa Trịnh luôn có “phi tần chầu chực” xung quanh.
+ Xem bệnh xong không được trao đổi với chúa mà chỉ được viết tờ khải
dâng lên chúa.
-Cách đón thầy thuốc:
+ “đầy tớ chạy trước hét đường”
+ “người giữ cửa truyền báo rộn ràng, người có việc quan qua lại như mắc
cửi”
- Cảnh khám bệnh:
+ Tác giả không được thấy mặt chúa mà chỉ làm theo lệnh.
+ Thế tử bị bệnh có đến bảy, tám thầy thuốc phục dịch và lúc nào cũng có
đầy tớ đứng hầu.
+ Thế tử chỉ là đứa bé năm, sáu tuổi nhưng khi vào xem bệnh, một cụ già,
phải quỳ lạy bốn lạy, xem xong lại lạy bốn lạy trước khi ra.
- Xưng hô:
+ Thánh thượng, Đông cung thế tử...
+ Lời lẽ nhắc đến chúa và thế tử đều phải hết sức cung kính, lễ độ.
=>Với những lễ nghi, khuôn phép, cách nói năng, người hầu kẻ hạ,...tác giả đã
cho thấy được sự cao sang, quyền uy tột đỉnh cùng, cuộc sống hưởng thụ xa hoa cực
điểm, sự lộng quyền của nhà chúa.

c. Cách nhìn, thái độ của tác giả đối với cuộc sống nơi phủ chúa
+ “bước chân tới đây mới hay cảnh giàu sang của vua chúa khác hẳn người thường”
+ “Cả trời Nam sang nhất là đây”
+ “Vì thế tử ở trong chốn màn che trướng phủ, ăn quá no, mặc quá ấm nên tạng phủ
yếu đi”...

→Mặc dù khen cái đẹp, cái sang nơi phủ chúa song tác giả tỏ ra dửng dưng trước
những quyến rũ vật chất nơi đây và không đồng tình với cuộc sống quá no đủ, tiện
nghi nhưng thiếu khí trời và không khí tự do.

2. Diễn biến tâm trạng của tác giả

+ Mâu thuẫn: Hiểu căn bệnh, biết cách chữa bệnh nhưng chữa có hiệu quả ngay sẽ
được chúa tin dùng bị công danh trói buộc.

Muốn chữa bệnh cầm chừng nhưng lại sợ trái với lương tâm y đức, phụ lòng cha
ông.
+Bộc lộ phẩm chất con người:
- Là một thầy thuốc giỏi, kiến thức y học uyên thâm, già dặn kinh nghiệm.
- Là một thầy thuốc có lương tâm và đức độ.
- Ông coi thường danh lợi, quyền quý, yêu thích tự do và lối sống thanh đạm.
Tài liệu Ngữ văn 11, GV Đào Tấn Trực, THPT chuyên Lương Văn Chánh - 2
III. Tổng kết:
1.Nội dung: Đoạn trích vừa mang giá trị hiện thực vừa thể hiện phẩm chất một thầy
thuốc giàu tài năng, bản lĩnh, sống gần gũi chan hoà với thiên nhiên, coi thường danh
vọng, suốt đời chăm lo cho y đức.
2. Nghệ thuật:
- Bút pháp kí sự đặc sắc.
- Tài quan sát tỉ mỉ, ghi chép trung thực, tả cảnh sinh động, kể chuyện khéo léo, lôi cuốn

3. Các câu hỏi sgk

Câu 1 (trang 9 sgk Ngữ văn 11 Tập 1)
* Quang cảnh trong phủ Chúa
- Phải đi qua nhiều lần cửa, với những dãy hành lang dài quanh co nối nhau liên
tiếp, ở mỗi cửa đều có lính canh gác, ai muốn vào phải có thẻ.
- Vườn hoa trong phủ Chúa cây cối um tùm, chim kêu ríu rít, danh hoa cỏ thắm, gió
đưa thoang thoảng mùi hương
- Bên trong phủ là nhà Đại đường, Quyển bổng, Gác tía với kiệu son, võng điều, đồ
nghi trượng ơn son thếp vàng và những đồ đạc nhân gian chưa từng thấy.
- Đồ dùng tiếp khách ăn uống toàn là mâm vàng chén bạc
- Đến nội cung phải đi qua 5, 6 lần trướng gấm
- Phòng thắp nến, sập thếp vàng, ghế rồng sơn son, nệm gấm mà che
⇒ Quang cảnh ở phủ chúa cực kì tráng lệ lộng lẫy, không đâu sánh bằng
* Cung cách sinh hoạt trong phủ Chúa
- Khi đi thì có tên đầy tớ chạy trước hét đường
- Trong phủ người giữ cửa truyền báo rộn ràng, người có việc qua lại như mắc cửi
- Lời lẽ nhắc đến thế tử đều hết mực cung kính, lễ độ tránh phạm úy.
- Chúa Trịnh luôn cho phi tần chầu chực xung quanh. Tác gải không được thấy mặt
Chúa
- Thế tử bệnh có 7, 8 người thầy thuốc tục chực, phục dịch
- Tác giả phải quỳ lạy 4 lần lúc đến và 4 lần lúc về
⇒ Cung cách sinh hoạt trong phủ chúa với những lễ nghi, khuôn phép, cách nói
năng, người hầu kẻ hạ cho thấy sự cao sáng, quyền uy, cùng với cuộc sống hưởng thụ xa
hoa đến cực điểm và sự lộng quyền của nhà chúa.
* Cách nhìn, thái độ của Lê Hữu Trác đối với cuộc sống trong phủ
- Lê Hữu Trác mặc dù khen cái đẹp, cái sang nơi phủ Chúa những tác giả tỏ vẻ
dửng dưng trước những thứ vật chất xa hoa và không đồng tình với cuộc sống quá xa xỉ,
thừa thãi, hưởng lạc nhưng thiếu khí trời và tự do như ở trong phủ Chúa
Câu 2 (trang 9 sgk Ngữ văn 11 Tập 1): Chi tiết được cho là đắt nhất
- “Một đứa bé độ 5, 6 tuổi ngồi chễm chệ trên sập vàng” để cho thầy thuốc già cúi
lạy bốn lần rồi cười và ban một lời khen “ông này lạy khéo”. Khi đi đi qua độ 5, 6 lần
trướng gấm tối om như vậy là một khung cảnh vàng son nhưng tù hãm, thiếu sinh khí của
thế tử. Xung quanh lấp lánh, hương hoa ngào ngạt mấy người hầu cận đứng xúm xít.

Tài liệu Ngữ văn 11, GV Đào Tấn Trực, THPT chuyên Lương Văn Chánh - 3
 - Qua chi ấy cho thấy cuộc sống ăn chơi hưởng lạc trong phủ Chúa. Thế tử được
mọi người chăm sóc, hầu cận đến phát bệnh. Không gian ngột ngạt, tù túng, thiếu sinh khí
trong phủ Chúa.
Câu 3 (trang 9 sgk Ngữ văn 11 Tập 1)
- Cách chẩn đoán bệnh của Lê Hưu Trác cho thấy ông là một người thầy thuốc giỏi,
giàu kinh nghiệm
- Ông là một thầy thuốc có lương tâm và đức độ
- Đặc biệt ông còn có những phẩm chất cao quý: khinh thường danh lợi, quyền quý,
yêu thích tự do và nếp sống thanh đạm, giản dị
Câu 4 (trang 9 sgk Ngữ văn 11 Tập 1): Bút pháp đặc sắc trong truyện
- Sự quan sát tỉ mỉ, ghi chép trung thực những gì đã nhìn thấy
- Tả cảnh sinh động
- Kể diễn biến sự việc một cách khéo léo, lôi cuốn người đọc
Luyện tập (trang 9 sgk Ngữ văn 11 Tập 1)
So sánh hai đoạn trích “Vào phủ chúa Trịnh” (Lê Hữu Trác) với “Chuyện cũ trong
phủ chúa Trịnh” (Phạm Đình Hổ)
* Giống nhau: Đều phán ánh hiện thực cuộc sống xa hoa trong phủ chúa Trịnh
* Khác nhau:
- Chuyện cũ trong phủ chúa Trịnh – Phạm Đình Hổ
    + Phản ánh sự nhũng nhiễu của quan lại đối với nhân dân
    + Các sự kiện được kể một cách tản mạn, ghép nối
    + Thể hiện thái độ phê phán gay gắt của tác giả đối với Chúa và quan lại
- Vào phủ chúa Trịnh – Lê Hữu Trác
    + Ghi chép sự việc theo trình tự thời gian một cách tỉ mỉ và trung thực
    + Thể hiện thái độ phê phán một cách kín đáo
  + Thể hiện thái độ dửng dưng, coi thường vinh hóa phú quý và tấm lòng y đức của Lê
Hữu Trác

Tài liệu Ngữ văn 11, GV Đào Tấn Trực, THPT chuyên Lương Văn Chánh - 4