Dự kiến 20h-3/10/2021

CHỦ ĐỀ 19: TỔNG HỢP DAO ĐỘNG ĐIỀU HÒA

I. LÝ THUYẾT TRỌNG TÂM VÀ PHƯƠNG PHÁP GIẢI
1. Vecto quay.

Ta có phương trình x  A cos     là phương trình của hình chiếu của vecto quay OM lên trục x.
Dựa vào dao động điều hòa người ta đưa ra cách biểu diễn phương trình của dao động điều hòa bằng
một vecto quay được vẽ tại thời điểm ban đầu. Vecto quay có đặc điểm:
+) Có gốc tại gốc tọa độ của trục Ox.
+) Có độ dài bằng biên độ dao động OM = A.
+) Hợp với trục Ox một góc bằng pha ban đầu (chọn chiều dương là chiều dương của đường tròn lượng
giác).

2. Phương pháp giản đồ Fre-nen

Giả sử ta cần tổng hợp của hai dạo động điều hòa cùng phương, cùng
tần số sau:

x1  A1 cos t  1  và x 2  A2 cos t  2  .

+) Vẽ lần lượt hai vecto quay A1 và A2 biểu diễn

hai li độ x1  A1 cos t  1  và x2  A2 cos t  2 

tại thời điểm ban đầu.

+) Sau đó vẽ vecto A  A1  A2 theo quy tắc hình bình hành.

Dự kiến 20h-3/10/2021
Khi đó vecto chéo A là vecto quay với tốc độ góc  quanh gốc tọa độ O.

Vì tổng các hình chiếu của hai vecto A1 và A2 lên trục Ox bằng hình chiếu của vecto A lên trục đó,
nên vecto quay A biểu diễn phương trình dao động điều hòa tổng hợp là x  A cos t    .

Vậy, dao động tổng hợp của hai dao động điều hòa cùng phương, cùng tần số là một dao động điều hòa
cùng phương, cùng tần số với hai dao động đó.
Trong trường hợp tổng quát, biên độ và pha ban đầu được tính bằng các công thức sau:
A1 sin 1  A2 sin  2
A2  A12  A22  2 A1 A2 cos 1  2  và tan   .
A1 cos 1  A2 cos  2

Từ công thức trên ta thấy rằng biên độ dao động tổng hợp phụ thuộc vào các biên độ thành phần và độ
lệch pha   1  2 .

+) Nếu hai dao động cùng pha: 1   2  k 2  A  Amax  A1  A2 .

+) Nếu hai dao động ngược pha: 1  2    k 2  A  Amin  A1  A2 .


+) Nếu hai dao động vuông pha: 2  1   k  A  A12  A22 .
2

 Trong mọi trường hợp giá trị của A thuộc: A1  A2  A  A1  A2 .

3. Tổng hợp nhiều dao động.

Biểu diễn mỗi dao động bằng một vecto quay trong mặt phẳng Oxy, gốc tại O.
Thiết lập phương trình tổng hợp: x  x1  x2  ..  xn .

Khi đó A  A1  A2  ...  An . Chiếu phương trình lên các trục tọa độ Ox, Oy ta có:

 Ax  A1x  A2 x  ....  Anx

  Ax  A1 cos 1  A2 cos 2  ....  An cos n

 suy ra  .
 Ay  A1 y  A1 y  ....  Any
  Ay  A1 sin 1  A2 sin 2  ....  An sin n


 A  A2  A2
 x y

Khi đó ta có:  Ay .
 tan  
 Ax

4. Tổng hợp dao động bằng máy tính CASIO 570

Để tổng hợp các dao động: x1  A1 cos t  1  ; x2  A2 cos t  2  ,...., xn  An cos t  n  ta viết
dưới dạng số phức xi  Ai cos t  i   xi  Ai i .

Khi đó x  x1  x2  ..x n  A11  A22  ..  Ann .

Dự kiến 20h-3/10/2021
Chú ý: nếu phương trình để ở dạng sin ta phải đưa phương trình về dạng chuẩn x  A cos t    .

Thao tác. Màn hình hiển thị.

Bước 1: Chuyển sang chế độ radian bằng thao tác

SHIFT MODE 4

(các bạn có thể để ở chế độ độ vẫn được).

Bước 2: Nhấn MODE 2 để chuyển sang chế độ CMPLX để nhân chia cộng trừ số phức.

Bước 3: Cộng, trừ các dao động thành phần.

A1 SHIFT    1  A2 SHIFT    2  ....

Sau khi được tổng các dao động ta bấm

SHIFT 2 3  để kết quả về dạng A .

   
Câu: Tổng hợp 2 dao động x1  5cos  t   và x2  5 3 cos  t   ta nhập:
 3  2

 
5 SHIFT     5 SHIFT    
3 2

Sau đó nhấn SHIFT 2 3  ta được kết quả là 5 .
3
Dự kiến 20h-3/10/2021
 
Như vậy x  x1  x2  5cos  t   .
 3

Máy tính 580 : bước 1chuyển cộng 2 số phức: bấm MENU bấm 2

Bước 2: ( Bấm ghi nhớ và chuyển về số phức )

5. Bài toán nghịch.

Nếu biết một dao động thành phần là x1  A1 cos t  1  và dao động tổng hợp có phương trình là
x  A cos t    thì dao động thành phần là x2  A2 cos t  2  được xác định bởi x2  x  x1 :

 A22  A2  A12  2 AA1 cos   1 


A22  A  A11 hoặc  A1 sin   A1 sin 1 .
 tan  
A cos   A1 cos 1
2

Dự kiến 20h-3/10/2021
Dạng 1. Tổng hợp 2 dao động.
Câu 1. [Trích đề thi đại học năm 2013]. Hai dao động điều hòa cùng phương, cùng tần số có biên độ

lần lượt là A1  8 cm, A2  15 cm và lệch pha nhau . Dao động tổng hợp của hai dao động này có
2
biên độ bằng
A. 7 cm. B. 11 cm. C. 17 cm. D. 23 cm.
...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

Câu 2. Chuyển động của một vật là tổng hợp của hai dạo động điều hòa cùng phương. Hai dao động

   3 
này có phương trình lần lượt là x1  4 cos 10t   cm và x2  3cos 10t   cm . Độ lớn vận tốc
 4  4 

của vật này ở vị trí cân bằng là

A. 80 cm / s . B. 100 cm / s .C. 10 cm / s . D. 50 cm / s .
...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

Câu 3. [Trích đề thi đại học năm 2010]. Dao động tổng hợp của hai dao động điều hòa cùng phương,

 5 
cùng tần số có phương trình li độ x  3cos   t   cm. Biết dao động thư nhất có phương trình li độ
 6 

 
x1  5cos   t   cm. Dao động thứ hai có phương trình li độ là
 6

   
A. x2  8cos   t   cm. B. x2  2 cos   t   cm.
 6  6
Dự kiến 20h-3/10/2021
 5   5 
C. x2  2 cos   t   cm. D. x2  8cos   t   cm.
 6   6 

...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

 
Câu 4. Một chất điểm tham gia đồng thời hai dao động có các phương trình x1  A1 cos  t   cm;
 6

3  2 
x2  3 cos t    . Phương trình dao động tổng hợp là x  cos  t   cm. Giá trị của A1 và 
2  3 

là

3  3 5
A. A1  ;  . B. A1  ;  .
2 6 2 6
 5
C. A1  3;   . D. A1  3;   .
6 6
...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

 
Câu 5. Một vật thực hiện đồng thời hai dao động điều hòa x1  A cos 10 t   ;
 3

 
x2  B cos 10 t   . Khi x2  0,5B 3 và đang tăng thì vận tốc của vật bằng 80 cm/s độ lớn thì
 2

bằng một nửa giá trị cực đại. Giá trị của A là

A. 8 3 cm. B. 16 cm. C. 16 3 cm. D. 32 cm.

Dự kiến 20h-3/10/2021
...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

Câu 6. [Đề thi thử chuyên Quốc Học Huế 2017]. Một vật thực hiện đồng thời ba dao động điều hòa

 2 
cùng phương, cùng tần số có phương trình lần lượt là x1  A1 cos  2 t   cm, x2  A2 cos  2 t  ,
 3 

 2 
x3  A3 cos  2 t   cm. Tại thời điểm t1 các giá trị có li độ là x1  20 cm, x2  80 cm, x3  40
 3 

T
cm. Tại thời điểm t2  t1  các giá trị li độ x1  20 3 cm, x2  0 cm, x3  40 3 cm. Phương trình
4

của dao động tổng hợp là

   
A. x  50 cos  2 t   cm. B. x  40 cos  2 t   cm.
 3  3

   
C. x  40 cos  2 t   cm. D. x  20 cos  2 t   cm.
 3  3

...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

Câu 7. Hai dao động điều hòa, cùng phương, cùng tần số, biên độ dao động thứ nhất là A1  10 cm.

Khi x1  5 cm thì li độ tổng hợp x  2 cm. Khi x 2  0 , thì x  5 3 cm. Độ lệch pha của dao động

của hai dao động nhỏ hơn  2 . Tính biên độ của dao động tổng hợp

20 10
A. 14 cm. B. 20 cm. C. cm. D. cm.
3 3
Dự kiến 20h-3/10/2021
...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

LOẠI 2: BÀI TOÁN KHOẢNG CÁCH VÀ BIỆN LUẬN

6. Bài toán khoảng cách trong dao động điều hòa.

Hai chất điểm dao động trên cùng trục tọa độ, chất điểm thứ nhất có phương trình

x1  A1 cos t  1  chất điểm thứ hai có phương trình x2  A2 cos t  2  , hai chất điểm không va
chạm nhau thì khoảng cách giữa chúng là:

d  x1  x2  A cos t   

 A  A11  A22 , với A2  A12  A22  2 A1 A2 cos  .

Khi đó:
+) Khoảng cách lớn nhất giữa 2 chất điểm: dmax  A .

+) Hai chất điểm gặp nhau: d  0 .

Một số công thức toán và chú ý:
A1 A A
 Định lý sin:  2 
sin  sin  sin 

Sử dụng hàm sin khi bài toán cho một cặp cạnh và góc đối nhau là hằng số.

 Định lý hàm cosin: A2  A12  A22  2 A1 A2 cos 

Sử dụng hàm cosin khi bài toán đã cho 2 cạnh và góc xen giữa.
a c ac
 Tỉ lệ thức:   .
b d bd

 Li độ tổng hợp bằng tổng các li độ thành phần: xt  x1t  x2t  ...

 Véc-tơ tổng hợp luôn nằm giữa 2 véc-tơ thành phần, tức nó nhanh pha hơn một dao động thành phần
và chậm pha hơn dao động thành phần còn lại.
Dự kiến 20h-3/10/2021

Câu 8. Hai vật thực hiện dao động điều hoà cùng phương, có phương trình dao động lần lượt là

 
x1  4cos  5t   cm; x 2  3cos  5t  cm trên hai đường thẳng song song cạnh nhau có chung vị trí
 2
cân bằng . , Khoảng cách lớn nhahát của hai vật có giá trị bằng:
O1

O2

A. 5cm B. 6cm C. 7cm D. 10cm

...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

Câu 9. ........... Hai vật thực hiện dao động điều hoà cùng phương, có phương trình dao động lần lượt là

   
x1  4 3 cos  5t   cm; x 2  4 3 cos  5t   cm trên hai đường thẳng song song quanh vị trí cân
 4  12 

bằng O1, O2 như hình vẽ. Cho biết O1O2 = 4 cm, Khoảng cách lớn nhahát của hai vật có giá trị bằng:

O1

O2

A. 12cm B. 8cm C. 6cm D. 10cm

...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................
Dự kiến 20h-3/10/2021
Câu 10. Hai con lắc lò xo giống hệt nhau được treo vào hai điểm ở cùng độ cao, cách nhau 3 cm. Kích

thích cho hai con lắc dao động điều hòa theo phương thẳng đứng với phương trình lần lượt

 
x1  3cos  t(cm) và x 2  6 cos  t   cm . Trong quá trình dao động, khoảng cách lớn nhất giữa hai
 2

vật nhỏ của các con lắc bằng:

A. 8,5cm B. 9cm C. 6cm D. 5,2cm

...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

Câu 11. Hai chất điểm M và N có cùng khổi lượng, dao động điều hòa cùng tần số góc theo hai đường

thẳng song song kề nhau và song song với trục tọa độ Ox. Vị trí cân bằng của M và của N đều ở trên

một đường thẳng qua gốc tọa độ và vuông góc với Ox. Biên độ của M là 6 cm, của N là 8 cm. Trong

quá trình dao động, khoảng cách lớn nhất giữa M và N theo phương Ox là 10 cm. Mốc thế năng tại vị

trí cân bằng. Ở thời điểm mà M có động năng bằng thế năng, tỉ số động năng của M và động năng của

N là

16 9 3 4
A. . B. .C. . D. .
9 16 4 3
Dự kiến 20h-3/10/2021
...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

Câu 12. Hai con lắc lò xo giống hệt nhau dao động điều hòa trên mặt phẳng nằm ngang, dọc theo hai

đường thẳng song song cạnh nhau và song song với trục Ox Biên độ của con lắc một là A1  2 cm con

lắc hai là A2  4 cm. Con lắc hai dao động nhanh hơn con lắc một và trong quá trình dao động khoảng

cách lớn nhất giữa hai vật dọc theo trục Ox là 2 3 cm. Khi động năng của con lắc một cực tiểu thì

động năng con lắc thứ 2 bằng

A. 1 4 giá trị cực đại. B. 3 4 giá trị cực đại.

C. 2 3 giá trị cực đại. D. 1 2 giá trị cực đại.

...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

Câu 13. Một chất điểm tham gia đồng thời hai dao động cùng phương. Phương trình ly độ của các dao

động thành phần và dao động tổng hợp lần lượt là x1  A1 cos t  cm; x2  3cos t    cm; và

x  A cos t   6  cm. Biên độ dao động A1 có giá trị lớn nhất là

A. 9 cm. B. 6 cm. C. 8 cm. D. 12 cm.

Dự kiến 20h-3/10/2021
...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

Câu 14. Một chất điểm tham gia đồng thời hai dao động điều hòa cùng phương, cùng tần số, có

phương trình x1  A1 cos t   3 và x 2  A2 cos t   3 . Dao động tổng hợp có biên độ 4 3 cm.

Khi A1 đạt giá trị cực đại thì A2 có giá trị là

A. 2 cm. B. 3 cm. C. 5 cm. D. 4 cm.

...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

 
Câu 15. Hai dao động cùng phương lần lượt có phương trình x1  A1 cos   t   cm và
 6

 
x 2  6 cos   t   cm. Dao động tổng hợp của hai dao động này có phương trình x  A cos  t   
 2

cm. Thay đổi A1 cho đến khi biên độ A đạt giá trị cực tiểu thì

 
A.    rad. B.    rad. C.   0 rad. D.   rad.
3 6
...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................
Dự kiến 20h-3/10/2021
...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

Câu 16. Một vật có khối lượng không đổi, thực hiện đồng thời hai dao động điều hòa có phương trình

 2 
dao động lần lượt là x1  8cos  2 t    và x2  A2 cos  2   cm thì phương trình dao động tổng
 3 

 
hợp là x  A cos  2 t   cm. Để năng lượng dao động đạt giá trị cực đại thì biên độ dao động A2
 2

phải có giá trị

8 16
A. cm. B. 8 3 cm. C. cm. D. 16 cm.
3 3
...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

Câu 17. [Trích đề thi đại học năm 2014]. Cho hai dao động điều hòa cùng phương với các phương

trình lần lượt là x1  A1 cos t  0,35 cm và x2  A2 cos t  1,57  cm. Dao động tổng hợp của hai

dao động này có phương trình là x  20cos t    cm. Giá trị cực đại của  A1  A2  gần giá trị nào

nhất sau đây?

A. 40 cm. B. 20 cm. C. 25 cm. D. 35 cm.

...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................
Dự kiến 20h-3/10/2021
...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

Câu 18. Hai vật dao động điều hòa dọc theo các trục song song với nhau. Phương trình dao động của

các vật lần lượt là: x1  3cos  5 t   3 và x2  cos  5 t   6  (x tính bằng cm; t tính bằng s). Trong

khoảng thời gian 1s đầu tiên thì hai vật gặp nhau mấy lần?

A. 3 lần. B. 2 lần. C. 6 lần. D. 5 lần.

...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................