‫‪ .

‬د حنفي فقه لمونځ د قرآن او سنتو په رڼا کې مکمل بيان شوی دی او د هر رکن ‪ ،‬حکم او عمل شرعي نص ذکر شوی دی‬
‫آن الين اسالمې الرښود – د اسالمې څيړنو او تحقيقاتو معتبر سايټ‪ ‬‬

‫‪Home‬‬ ‫‪Qur'an Explorer‬‬

‫‪Ummat Fi‬‬ ‫‪MultiLanguage‬‬
‫‪Al-Fiqh‬‬ ‫‪Quran‬‬
‫‪5 Pillars of‬‬ ‫‪Qur'an and‬‬
‫‪Islam‬‬ ‫‪Science‬‬
‫‪Hajj and‬‬ ‫‪Yassernal‬‬
‫‪Umrah‬‬ ‫‪Qur'an‬‬
‫‪Watch‬‬ ‫‪Rights in Islam‬‬
‫‪Haramain‬‬ ‫‪Asma Ul Husna‬‬
‫‪Live‬‬ ‫‪Asma An Nabi‬‬
‫‪3d Screen‬‬ ‫َت َعلَى ْال ُم ْؤ ِمنِينَ ِكتَابًا[ َّموْ قُوتًا[‬
‫صالَةَ َكان ْ‬
‫صالَةَ إِ َّن ال َّ‬ ‫‪).‬النساء ‪](۱۰۳‬فَأَقِي ُم ْ‬
‫وا ال َّ‬ ‫‪S.A.W.‬‬
‫‪Saver‬‬ ‫‪Hadith Explorer‬‬
‫‪Blog‬‬ ‫الحمدهلل نحمده ونستعينه ‪،‬ونستغفره ‪،‬من يهده‪ ‬هللا فالمضل له ‪،‬ومن يضل فالهادی له ‪ ،‬و‌اشهد االاله هللا اال هللا وحده الشريک له ‪ ،‬واشهدان‬ ‫‪40 Ahadith‬‬
‫‪Live Chat‬‬ ‫‪ .‬محمد ا عبده‪ ‬ورسوله ‪ ‬صلی هللا عليه وسلم‬ ‫‪Qudsi‬‬
‫‪Testimonials‬‬ ‫‪Salat Explorer‬‬
‫‪Islamic‬‬ ‫د احنافو لمونځ د قرآن او سنتو په رڼا کېد طهارت او لمانځه د احکامو معتبره او نادره مجموعه‬ ‫‪Dua' Explorer‬‬
‫‪Websites‬‬ ‫‪Stories of‬‬
‫‪Islamic‬‬ ‫‪Qur'an‬‬
‫‪Gallery‬‬ ‫اوس عصر کې ځينې داسې کسان پيدا شوي دي چې د خير القرون (‪ ۸۰‬هجري ) د زماني تابعينو ‪ ،‬ائمه کرامو پسې‬ ‫‪Stories of‬‬
‫‪Islamic‬‬ ‫هم خبرې کوي او د اسالمي امت د اهل سنت او جماعت (څلور فقهي مذاهب) چې د خير القرون څخه تر نن پورې‬ ‫‪Prophets‬‬
‫‪Calendar‬‬ ‫‪Stories of‬‬
‫‪Downloads‬‬ ‫‪ : ‬څوارلس پېړۍ په همدې باندې د امت اجماع ده نيوکه کوي حال دا چې رسول هللا صلی هللا عليه[ وسلم فرمايلي[ دي‬ ‫‪Sahaba‬‬
‫‪Articles‬‬ ‫ضاَل لَ ٍة َويَ ُد هَّللا ِ َم َع ْال َج َما َع ِة‪( ‬ترمذي(رقم‪ .)2167‬باسناد«‬ ‫إِ َّن هَّللا َ اَل يَجْ َم ُع أُ َّمتِي أَوْ قَا َل أُ َّمةَ ُم َح َّم ٍد َ‬
‫صلَّى‪ ‬هَّللا ُ َعلَ ْي ِه َو َسلَّ َم َعلَى َ‬ ‫‪Great Imams‬‬
‫‪Zakat‬‬ ‫‪.‬صحيح‬ ‫‪Darul Ifta‬‬
‫‪Calculator‬‬ ‫‪Sister's Section‬‬
‫‪Global Salat‬‬ ‫‪Kid's Section‬‬
‫‪Times‬‬ ‫يعنې ‪ :‬يقينا ً چې هللا تعالی[ زما امت – امت محمد صلی هللا عليه وسلم په ګمراهۍ سره نشي جمع کيدالی او د هللا مرسته‬ ‫‪New Muslim‬‬
‫‪F.A.Q.‬‬ ‫‪Section‬‬
‫‪Section‬‬
‫‪ .‬او مدد له جماعت سره دی‬
‫‪Pashto‬‬
‫‪Ulama‬‬ ‫هغوی مذهب ‪ ،‬تقليد او بل فقهي او په دين پوه کس په رايه باندې عمل کول نه مني حال دا چې هللا سبحانه وتعالی‬
‫‪About Us‬‬
‫‪ :‬فرمايي[ ‪ :‬هلل جل جال له فرمايي‬
‫‪Contact Us‬‬ ‫وا أَ ْه َل ال ِّذ ْك ِر إِن ُكنتُ ْم الَ تَ ْعلَ ُمونَ ‪( 43‬النحل )‪ ‬‬
‫‪ .‬فَاسْأَلُ ْ‬

‫يعنې کوم خلک چې د دين په احکامو نه پوهيږي هغوی به د دين د پوهانو نه پوښتنه کوي او نا پوهانو باندې دا واجبه‬
‫‪ .‬ده چې د پوهانو په الرښونه عمل وکړي چې د بل په الرښونه باندې عمل کولو ته تقليد وايي‬

‫‪ :‬نو د دغه روانې لړۍ له خپرولو څخه هدف دا دی‬

‫د حنفي فقه لمونځ د قرآن او سنتو په رڼا کې مکمل بيان[ شوی دی او د هر رکن ‪ ،‬حکم او عمل شرعي نص ذکر ‪۱-‬‬
‫‪ .‬شوی دی‬

‫دا د طهارت (نجاست[ پيژندلو ‪ ،‬اودس ‪ ،‬غسل او تيمم ) او د لمانځه د احکامو معتبره او نادره مجموعه ده چې تر ‪۲-‬‬
‫دې مهال په پښتو ژبه کې په دې شان مطالب ندي خپاره شوي نو هر مسلمان نارينه[ او ښځې ته پکار دي چې دغه پرله‬
‫‪ .‬پسې لړۍ تعقيب کړي او د خپل طهارت او لمانځه کولو په پوره والي کې کوښښ وکړي‬

‫مسلمانان بايد دې ته ښه متوجه شي چې په دين کې لمونځ داسې دی لکه د انسان په بدن کې سر که سر نه وي ‪۳-‬‬
‫انسان ژوند نشي کوالی همداسې که لمونځ خراب شو د انسان د دنيا او آخرت ژوند برباد دی او هغه کاميابۍ نشي‬
‫موندالی او کچېرې د چا لمونځ سم شو د هغه نور اعمال به هم سميږي ‪ ،‬د قيامت په ورځ لومړي حساب د لمانځه دی‬
‫‪ .‬که د چا لمونځ سم شو نور حساب به يې د لمانځه له مخې حسابيږي‬

‫بیرنه ‪ ‬لوړ ‪ ‬والړ سی‬

‫د لمانځه اهميت‬
‫اصالً په اسالم کې چې څومره عبادتونه[ فرض کړ شوی دي هر يو پر خپل ځای کې خاص اهميت لري مګر په‬
‫اسالمي شريعت کې لمانځه[ ته خاص اهميت[ حاصل شوی دی دا د اسالم يو داسې رکن دی چې په هر مسلمان نارينه[ او‬
‫ښځه ‪ ،‬روغ او ناروغ ‪ ،‬غريب او مالدار ‪ ،‬مقيم او مسافر فرض دی دا د اسالم داسې رکن دی‪ ‬چې که څوک يې په‬
‫والړه نشي ادا کوالی هغه به يې په ناسته[ ادا کوي که په ناسته نشي ادا کوالی هغه به يې په څمالستو ادا کوي عرض‬
‫دا چې لمونځ په هيڅ حالت کې نه معاف کيږي د لمانځه[ د اهميت په باره کې زيات شمير قراني او نبي[ نصوص راغلي‬
‫‪ :‬دي چې ځنې په الندې ډول دي‬
 ‫صالَةَ تَ ْنهَى[ ع َِن ْالفَحْ َشاء َو ْال ُمن َك ِر َولَ ِذ ْك ُر هَّللا ِ أَ ْكبَ ُر َوهَّللا ُ يَ ْعلَ ُم َما‪ ‬‬ ‫هللا سبحانه وتعالی فرمايي[ ‪َ [:‬وأَقِ ِم ال َّ‬
‫صالَةَ إِ َّن ال َّ‬
‫‪.‬تَصْ نَعُونَ ]‪( ‬العنکبوت ‪)۴۵‬‬

‫ژباړه‪ :‬او لمونځ ودروه يقيناً[ لمونځ د بې حيایی او ناروا کارونو مخه نيسي او د هللا ياد د هر څه نه ډير لوی دی او هللا‬
‫‪ .‬ته ستاسې کړنې ډيرې ښې معلومې دي‬

‫ارثُونَ ‪ ،‬الَّ ِذينَ يَ ِرثُونَ ْالفِرْ دَوْ َ‬

‫س هُ ْم فِيهَا خَالِ ُدونَ [‬ ‫صلَ َواتِ ِه ْم يُ َحافِظُونَ ‪ ،‬أُوْ لَئِ َ‬
‫ك هُ ُم ْال َو ِ‬ ‫‪) .‬المؤمنين ‪َ ] (۱۱-۹‬والَّ ِذينَ هُ ْم َعلَى َ‬

‫ژباړه‪ :‬اوهغه‪ ( ‬کسان هم کامياب شول‪ )  ‬چه دوی هميشه د لمونځونو خپلو ساتنه کوي (چه تل يې سم ادا کوي سره له‪ ‬‬
‫ټولو حقوقو ) هم دغه (مؤمنان ) هم دوی دی وارثان هغه (وارثان ) چه په ميراث به اخلي فردوس دوی به پدغه جنت‬
‫‪.‬الفردوس کې تل پاتې[ کيدونکي‪ ‬دي‬

‫صالَةَ َوآتَ ُو ْا ال َّز َكاةَ لَهُ ْم أَجْ ُرهُ ْم ِعن َد َربِّ ِه ْم َوالَ َخوْ ٌ‬
‫ف َعلَ ْي ِه ْم َوالَ هُ ْم يَحْ َزنُونَ [‬ ‫ت َوأَقَا ُم ْ‬
‫وا ال َّ‬ ‫وا َو َع ِملُ ْ‬
‫وا الصَّالِ َحا ِ‬ ‫(‪] ‬إن الَّ ِذينَ آ َمنُ ْ‬
‫َّ‬
‫‪).‬البقره ‪۲۷۷‬‬

‫ژباړه‪ :‬يقيناْ هغه کسان چه ايمان يې راوړی دی‪  ‬او کوي دوی ښه عملونه او قايموي لمونځ (په ښه شان ) او ورکوي‬
‫دوی زکات شته دوی لره اجر په نزد د رب د دوی او نشته هيڅ ډول وېره پر دوی‪ ‬باندې او نه به دوی ( هيڅکله )‬
‫‪.‬غمجن‪ ‬کيږي‬

‫ات ُم ْك َر ُمونَ [‬ ‫صالَتِ ِه ْم يُ َحافِظُونَ ‪ ،‬أُوْ لَئِ َ‬

‫ك فِي َجنَّ ٍّ‬ ‫) المعارج ‪َ ] (۳۵‬والَّ ِذينَ هُ ْم َعلَى َ‬

‫‪ .‬ژباړه‪ :‬هغه کسان‪ ‬چه دوی د خپل لمانځه ساتنه کوي‪  ‬دغه کسان به په عزت سره د جنت په باغونو کې اوسيږی‬

‫‪ :‬نبوي (صلی هللا عليه وسلم ) ارشادات‬

‫ک«‬ ‫ت عَلی اُ ُّمتِ َ‬ ‫ع َْن ابی قتاده بن ِربْعی رضی هللا عنه قَال قَال رسول هللا صلی هللا عليه وسلم قَا َل هللاُ تعالی[ اِنِّی ا ْفتَ َرضْ ُ‬
‫ت ِع ْن ِدی َع ْهدًا اَنَّه َم ْن خَافَظَ َعلَ ْي ِه َّن لِ َو ْقتِ ِه َّن اَ ْدخ َْلتُهُ ْال َجنَّةَ ِف ْی َع ْه ِدی َو َم ْن لَّم يُ َحافِ ْ‬
‫ظ فَالَ َع ْه َد لَه ِع ْن ِدی»‬ ‫ت َو َع ِه ْد ُّ‬
‫صلَواَ ٍ‬ ‫َخ ْم َ‬
‫س َ‬
 ‫‪(.‬ابوداود‪،‬ابن ماجه‪،‬بيهقی)‬

‫ژباړه‪ :‬ابی قتاده بن ربعی رضی هللا عنه روايت کوي چې رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرمايي‪ [:‬چې هللا سبحانه[‬
‫وتعالی فرمايي چې‪ :‬ما ستا په امت پنځه وخته لمونځونه فرض کړي دي او ددې مې خپل ځان سره وعده کړې ده چه‬
‫څوک دا پنځه[ لمونځونه په خپل وخت کښې ادا کولو پابندي وکړي هغه به پخپله ذمه وارۍ جنت ته داخلومه اوڅوک‬
‫‪ .‬چه ددې لمونځونو اهتمام[ نه کوي نو په ما باندې د هغوی هيڅ ذمه داري نشته‬

‫صلَّى قَ ْب َل طُلُ ِ‬
‫وع ال َّش ْم ِ‬
‫س َوقَ ْب َل ُغرُوبِهَا«‪ ‬‬ ‫وعن أَبي زهير ُعمارة بن ُر َؤ ْيبَةَ‪ ‬قَا َل‪َ :‬س ِمع ُ‬
‫ْت رسو َل اللهلَ ْن يَلِ َج النَّا َر أ َح ٌد َ‬
‫‪ ».‬يعني ‪ :‬الفَجْ َر وال َعصْ َر‪ ( ‬رواه المسلم )‬

‫ژباړه‪ :‬له ابی زهير عماره بن رويبة رضی هللا عنهنه روايت چه ما د رسول صلی هللا عليه وسلم څخه واورېدل چه‬
‫هغه سړی به هيڅ کله دوزخ ته داخل نشي چا چې د نمرختلو او پرېوتلو نه مخکی لمونځونه يعنی د سهار او مازيګر‬
‫‪ .‬لمونځونه ادا کړي‬

‫‪ :‬رسول هللا د ژوندو په ورستی وخت دا سې ټينګار کولو‪ ‬‬

‫ت أَ ْي َمانُ ُك ْم»(‪ ‬ابي داود‪,‬ابن ماجه‪ ,‬ومسند أحمد)«‬

‫صاَل ةَ َو َما َملَ َك ْ‬
‫صاَل ةَ ال َّ‬
‫‪.‬ال َّ‬

‫‪.‬ژباړه‪ :‬د لمانځه ادا کول‪،‬د لمانځه په ادا کولو او له مزدورانو سره د ښې رويې کولو خيال ساتئ‬

‫‪ :‬او فرمايي[‬

‫َت لَهُ نُوراً وبُرْ هَانا ً َونَ َجاةً يَوْ َم القيا َم ِة‪َ ،‬و َم ْن لَ ْم يُ َحافِ ْ‬
‫ظ َعلَ ْيهَا‪ [،‬لَ ْم يَ ُك ْن لَهُ بُرْ ه ٌ‬
‫َان َوال نُو ٌر َواَل نَ َجاةٌ‪«،‬‬ ‫َم ْن حافَظَ َعلَ ْيهَا‪َ ،‬كان ْ‬
‫ف»‪( ‬مسند امام أحمد وابن حبان)‬ ‫َو َكانَ يَوْ َم القِيَا َم ِة َم َع قارُونَ ‪َ ،‬وها َمانَ ‪َ ،‬وفِرْ عَوْ نَ ‪َ ،‬وأُبَ ِّي ب ِْن َخلَ ٍ‬

‫ژباړه‪ :‬څوک چه په‪ ‬لمانځه‪( ‬سره له‪ ‬حقوق) هميشه پابند[ وي هغه لمونځ به د قيامت په ورځ دده لپاره دليل ‪،‬وسيله او‪ ‬‬
‫رڼايې وګرځي‪ ،‬او څوک چه د لمانځه پابندي ونه کړي دده لپاره به په قيامت کې‪ ‬نه‪ ‬دليل ‪ ‬وي ‪،‬نه وسيله‪،‬نه نجات او نه‬
‫‪.‬به ‪  ‬نور وي ‪،‬او د قيامت په ورځ به له قارون‪،‬فرعون‪،‬هامان او ابی بن خلف سره يو ځای حشر کيږي‬
 ‫صالَ ِة»‪ ( ‬صحيح المسلم)‬ ‫او فرمايي[ ‪«:‬بَ ْينَ ال َّرج ُِل َوبَ ْينَ ال ِّشرْ ِك َو ْال ُك ْف ِر تَرْ ُ‬
‫ك ال َّ‬

‫‪.‬ژباړه‪ :‬فرق‪ ‬په مابين[ د‪ ‬مؤمن او كافر او مشرك‪ ‬کې د لمانځه ترك کول دي‬

‫َّ‬
‫وفرمايل‪«:‬إن أ َّو َل َما يُ َحا َسبُ بِ ِه ال َع ْب ُد يَوْ َم‬ ‫د ابی هريره رضی هللا عنه نه روايت دی چې رسول هللا صلی هللا عليه وسلم‬
‫َ‬
‫ضتِ ِه َش ْي ٌء‪ ‬قا َل‬ ‫َ‬
‫ض ِم ْن ف ِري َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬
‫إن انتَق َ[‬ ‫َ‬
‫َس َر ‪ ،‬ف ْ‬
‫َاب َوخ ِ‬ ‫َت ‪ ،‬فَقَ ْد خ َ‬ ‫ت ‪ ،‬فَقَ ْد أ ْفلَ َح وأَ ْن َج َح‪َ  ‬و ْ‬
‫إن فَ َسد ْ‬ ‫صلَ َح ْ‬ ‫صالَتُهُ ‪ ،‬فَ ْ‬
‫إن َ‬ ‫القِيَا َم ِة ِم ْن َع َملِ ِه َ‬
‫ون َسائِ ُر أ ْع َمالِ ِ[ه َعلَى هَ َذا‪(» ‬رواه‬ ‫ُ‬
‫ض ِة ؟‪ ‬ث َّم تَ ُك ُ‬
‫ص ِمنَ الفَ ِري َ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬
‫ع ‪ ،‬فَيُ َك َّم ُل ِمنهَا َما انتَقَ َ‬ ‫الرَّبُ ‪ ‬ج ا ْنظُرُوا هَلْ لِ َعبدي من تط ّو ٍ‬
‫‪.‬الترمذي)‬

‫ژباړه‪ :‬د قيامت په ورځ به د بنده په اعمالو کې (د ټولو نه مخکې ) د هغه د لمانځه حساب وي که چېرې د هغه‪ ‬د‬
‫لمانځه حساب صحيح ووتلو نو کامياب[ شو او نجات يې وموند او که چېرې خراب راووت نو نامراد او تاواني شو که‬
‫د فرضو څخه کم را ووتل نو هللا تعالی به وفرمايي وګورئ‪ ‬که دده په عمل نامه کې نفل وي نو د هغه په وسيله دا کمی‬
‫‪ .‬پوره کړئ ددې ورسته د پاتې[ اعمالو حساب کتاب[ هم له دې انذازه‪ ‬کيږي‬

‫له ابن مسعود رضی هللا عنه نه روايت چې ما رسول هللا‪ ‬صلی هللا عليه وسلم نه پوښتنه وکړه چه کوم عمل غوره‬
‫‪ :‬دی‪ ‬نبی صلی هللا عليه وسلم وفرمايل[‬

‫ق َعلَي ِه)«‬
‫يل هللاِ»(متف ٌ‬ ‫قلت ‪ :‬ثُ َّم أيٌّ ؟ قَا َل ‪ِ :‬‬
‫الجهَا ُد في َسبِ ِ‬ ‫‪،‬قلت ‪ :‬ثُ َّم أيٌّ ؟ قَا َل ‪ :‬بِرُّ ال َوالِ َدي ِْن‪ُ ،‬‬
‫ُ‬ ‫صالَةُ َعلَى َو ْقتِهَا‬
‫ال َّ‬

‫يعنې ‪ :‬په خپل وخت لمونځ کول ‪،‬ماوويل ددی نه ورسته ؟ نبی صلی هللا عليه[ وسلم‪ ‬وفرمايل د مور او پالر سره ښه‪ ‬‬
‫سلوک !ماپوښتنه وکړه ددې نه ورسته کوم؟ هغوی صلی هللا عليه وسلم وفرمايل[ د هللا (جال جالله) په الر کی جهاد‬
‫‪(.‬بخاری اومسلم)‬

‫بیرنه ‪ ‬لوړ ‪ ‬والړ سی‬

‫د لمانځه فرضيت‬
‫لمونځ چې په عربي کې ورته الصالة وايي الصالة په لغت کې دعا ته وايي او په اصطالح کې لمونځ د خاصو افعالو او‬
 ‫ارکانو لکه ‪ :‬قيام ‪ ،‬رکوع ‪ ،‬سجدې او قعدې څخه عبارت دی چې په تکبير تحريمه سره پيل او په سالم ګرځولو سره‬
‫‪ .‬پای ته رسيږي‬

‫لمونځ ته ځکه دعا ويل شوی دی چې ددې په وسيله د هللا سبحانه[ وتعالی د جالل ‪ ،‬ربوبيت[ او عظمت او خپلې بنده‬
‫‪ .‬ګۍ ‪ ،‬عاجزۍ او بې چارګۍ اظهار کيږي‬

‫‪ .‬په لمانځه سره بنده د نېغې الرې ‪ ،‬هدايت او له ګمراهۍ څخه د نجات دعا کوي‬

‫‪ :‬د‪ ‬لمانځه فرضيت‬

‫لمونځ د هجرت څخه مخکې د معراج په شپه باندې فرض شوی دی لمونځ په قرآن ‪ ،‬سنتو او اجماع په هر مکلف‬
‫‪ :‬باندې فرض عين دی ‪ ،‬لقوله سبحانه[ وتعالی‬

‫َت َعلَى ْال ُم ْؤ ِمنِينَ ِكتَابًا َّموْ قُوتًا[‬

‫صالَةَ َكان ْ‬
‫صالَةَ إِ َّن ال َّ‬ ‫‪).‬النساء ‪](۱۰۳‬فَأَقِي ُم ْ‬
‫وا ال َّ‬

‫‪ .‬ژباړه‪:‬او دروئ لمونځ يقينا ً لمونځ پر مؤمنانو په ټاکلو وختونو کې فرض کړای شوی دی‬

‫َص ُموا بِاهَّلل ِ هُ َو َموْ الَ ُك ْم فَنِ ْع َم ْال َموْ لَى َونِ ْع َم النَّ ِ‬
‫صي ُر[‬ ‫‪) .‬الحج ‪ ] (۷۸‬فَأَقِي ُموا ال َّ‬
‫صالَةَ َوآتُوا ال َّز َكاةَ َوا ْعت ِ‬

‫ژباړه‪:‬ادا کوئ تاسې لمونځ او ورکوئ تاسې زکات او ښه ټينګ ونيسئ دين د هللا دغه (هللا ) ستاسې مالک دی ‪ ،‬پس ښه‬
‫‪ .‬مالک دی (هللا) او ښه مدد کوونکی دی (هللا )‬

‫ي إِلَ ْي ِه تُحْ َشرُونَ [‬ ‫(‪] ‬وأَ ْن أَقِي ُم ْ‬

‫وا الصَّالةَ َواتَّقُوهُ َوهُ َو الَّ ِذ َ‬ ‫‪).‬االنعام ‪َ ۷۲‬‬

‫ژباړه ‪ :‬او مونږ ته امر شوی دی چې لمونځونه ودروئ له هللا نه وډار شئ او يوازې د هغه په لور به تاسې را ټول‬
‫‪ .‬کړای شئ‬

‫‪ :‬او په سنتو کې داسې ارشادات راغلي دي‪ ‬‬

 ‫اس َحتَّى يَ ْشهَ ُدوا ْ‬
‫أن الَ‬ ‫أن أُقَاتِ َل النَّ َ‬
‫ت ْ‬ ‫أن َرسُول هللا صلي هللا عليه[ وسلم ‪ ،‬قَا َل‪ : ‬أُ ِمرْ ُ‬ ‫وعن ابن عمر رضي هللا عنهما ‪َّ « :‬‬
‫ص ُموا ِمنِّي ِد َماءهُ ْم َوأ ْم َوالَهُ ْم‬ ‫ك َع َ‬‫أن ُم َح َّمداً َرسُول هللا ‪َ ،‬ويُقي ُموا الصَّالةَ ‪َ ،‬ويُؤتُوا ال َّز َكاةَ ‪ ،‬فَإِ َذا فَ َعلُوا ذلِ َ‬‫إلهَ إالَّ هللا ‪َ ،‬و َّ‬
‫ق َعلَي ِه )‬‫‪ُ (»….‬متَّفَ ٌ[‬

‫ژباړه‪:‬له ابن عمر رضی هللا عنه نه روايت دی چې رسول هللا صلي هللا عليه وسلم‪ ‬فرمايلي ‪:‬ما ته حکم شوی چې‬
‫ترهغه پورې له خلکو سره جنګ كوم‪ ‬تر څو چه هغوي گواهي ونه کړي‪ ‬چه بغير له هللا (جل جالله) بل معبود نشته او‬
‫محمد صلی هللا عليه وسلم د هللا (جل جالله) رسول دی ‪،‬او لمونځ قائم نکړي او زکات ورنکړي ‪،‬چه کله هغوی‬
‫‪.‬داسې‪ ‬اعمال شروع کړي نو د هغوی وينه ‪،‬د هغوی مال‪ ‬محفوظ او په امن شول‬

‫لمونځ په هر مکلف (بالغ او عاقل ) فرض عين دی دا چې لمونځ زيات اهميت لري جناب رسول هللا صلی هللا عليه‪ ‬‬
‫وسلم حکم کړی دی چې تاسې مو اوالدونو ته په اوه کلنۍ کې په لمانځه کولو حکم وکړئ او په لس کلنۍ د لمانځه په‬
‫‪ .‬ترک کولو بدني تأديب ورکړئ څو دوی په لمانځه کولو عادت شي او د بلوغ سره سم د لمانځه پوره اهتمام ومړي‬

‫صالَ ِة َوهُ ْم أَ ْبنَا ُء َسبْع ِسنِينَ َواضْ ِربُوهُ ْم َعلَ ْيهَا[ َوهُ ْم أَ ْبنَا ُء َع ْش ٍر‪َ ،‬وفَرِّ قُوا بَ ْينَهُ ْم«‬
‫ُمرُوا أَوْ الَ َد ُكم بال َّ‬

‫اج ِع»‪( ‬البخاری)‬
‫ض ِ‬‫في ال َم َ‬

‫ژباړه‪ :‬کله مو چې اوالدونه اوه کلنۍ ته ورسيدل هغوی ته په لمانځه کولو امر وکړئ‪ ‬اوکله چې‪ ‬لس کلنۍ‪ ‬ته ورسيږي‬
‫‪.‬لمونځ ونه کړي‪ ‬هغوی‪ ‬ووهي‪ ‬او په همدې سن کې د دوی بستری ور جال کړئ‬

‫په شپه او ورځ کې پنځه لمونځونه فرض کړ شوي دي په دليل د دغه حديث شريف ‪«:‬خمس صلوات في اليوم و‬
‫‪ .‬الليلة»(متفق عليه )‬

‫‪ .‬يعنې[ ‪ :‬په شپه او ورځ کې پنځه لمونځونه دي‬

‫‪.‬أن هللا تعالى فرض عليهم خمس صلوات في كل يوم وليلة»‪( ‬متفق عليه)[‪« ‬‬
 ‫‪ .‬ژباړه ‪ :‬يقيناً[ هللا تعالی[ پر تاسې په هره شپه او ورځ کې پنځه لمونځونه فرض کړي دي‬

‫‪ :‬د امام ابوحنيفه په نزد د پنځه وخته فرض لمانځه څخه عالوه دری رکعته وتر واجب دي په دليل د دغه حديث شريف‬
‫إن هللا قد زادكم صالة‪ ،‬وهي الوتر»‪( ‬رواه الطبراني)[ او فرمايي‪«:‬الوتر واجب على كل مسلم»‪( ‬رواه أبو داود«‬
‫‪ .‬والنسائي[ وابن ماجه وأحمد وابن حبان)‬

‫بیرنه ‪ ‬لوړ ‪ ‬والړ سی‬

‫د لمانځه د ترک کولو حکم‬
‫‪ :‬د لمانځه قصداً ترک کول‬

‫لمونځ په دين کې داسې دی لکه د انسان په بدن کې سر نو پوه شئ چې لمونځ څومره اهميت لري ؟‬

‫خدای (جل جالله ) مه کړه که څوک د لمانځه په غفلت اخته شول نو خپل ځان يې د تباهۍ[ لويې کندې ته برابر کړی‬
‫‪ .‬دی هغه دې ژر تر ژره توبه وباسي‬

‫ك ِمنَ ْال ُم َ‬
‫صلِّي]‪( ‬المدثر‪)۴۳‬‬ ‫‪.‬هللا سبحانه وتعالی فرمايي[ ‪َ [ :‬ما َسلَ َك ُك ْم فِي َسقَ َر ‪ ۴۲‬قَالُوا لَ ْم نَ ُ‬

‫‪.‬تاسې څه شي دوزخ ته بوتلئ ‪ ،‬هغوی به ووايي مونږ له لمونځ کونکو څخه نه ؤ‬

‫‪ :‬د لمانځه د ترک کولو حکم‬

‫د جمهورو فقهاؤ قول دا دی که څوک قصداً لمونځ ترک کوي او له وجوب څخه يې منکر وي هغه کافر او مرتد دی ‪،‬‬
‫دری ورځې وخت به ورکړل شي که توبه يې وايستله ښه او که نه قتل دې شي ‪ ،‬د هغه سره نکاح ختمه ده ‪ ،‬د هغه د‬
‫الس ذبيحه خوړل جايز نه دي (د ذبيحې بغير نور خواړه باک نه لري ) په هغه باندې د جنازې لمونځ نه ادا کيږي ‪ ،‬د‬
‫‪ .‬مسلمانانو[ په هرېره کې نه دفن کيږي ‪ ،‬ميراث يې درست نه دی ‪ ،‬د هغه مال به د بيت المال په خزانه کې جمع کيږي‬

‫په دليل د دغه حديث شريف ‪ ” :‬العهد الذي بيننا[ وبينهم الصالة فمن تركها فقد كفر ”‪ ‬أخرجه اإلمام أحمد وأهل السنن‬
 ‫‪ .‬بإسناد[ صحيح ‪ ،‬وقوله صلى هللا عليه وسلم ‪ ” : ‬بين الرجل وبين الكفر والشرك ترك الصالة ”‪ ‬أخرجه اإلمام مسلم‬

‫مګر که د لمانځه په وجوب باندې ايمان ولري مګر د سستی او ټمبلۍ له وجې لمونځ ترک کوي هغه مسلمان دی ‪،‬‬
‫‪ .‬نکاح يې صحي ده ‪ ،‬ذبيحه او خوراک يې صحي دي خو د کبيره ګناه او ستر جرم مرتکب شوی دی‬

‫د لمانځه د ترک کولو سزا د امام ابوحنيفه[ رحمه هللا په نزد دا ده چې تر هغه وخت دې بندي کړ شي څو لمونځ وکړي‬
‫‪ .‬او ځنې احناف وايي داسې دې ووهل شي څو له بدن څخه يې ويني جايري شي‬

‫‪ .‬د امام شافعي رحمه هللا او امام مالک رحمه هللا په نزد د تارک صالة جزا د هغه قتل دی‬

‫‪ .‬او د امام احمد په نزد د تارک صالة جزا دا ده چې هغه به د کفر او ارتداد په وجه وژل کيږي‬

‫‪ :‬جاء في الموسوعة الفقهية‬

‫‪ .‬اتّفق الفقهاء على تحريم تأخير الصّالة حتّى يخرج وقتها بال عذر شرع ّي‪ ‬‬

‫أ ّما من ترك الصّالة كسالً وهو موقن بوجوبها ‪ ،‬وكان تركه لها بال عذر وال تأ ّول وال جهل ‪ ،‬فقال الحنفيّة ‪ :‬يحبس حتّى‬
‫ق ‪ .‬وقيل ‪ :‬يضرب حتّى يسيل منه ال ّدم‬ ‫ق ) أح ّ‬
‫ق ( الح ّ‬ ‫‪ .‬يصلّي ‪ .‬قال الحصكف ّي ‪ :‬ألنّه يحبس لح ّ‬
‫ق العبد ‪ ،‬فح ّ‬

‫صالة عن وقتها دعي إلى فعلها ‪ ،‬فإن‬‫وذهب المالكيّة[ وال ّشافعيّة ‪ ،‬وهو إحدى الرّوايتين[ عن أحمد ‪ :‬إلى أنّه إذا أ ّخر ال ّ‬
‫صالة ‪ ،‬يقتل ح ّداً ‪ .‬والرّواية الثّانية عن أحمد أنّه يقتل لكفره ‪ .‬قال في اإلنصاف ‪ :‬وهو‬‫تضيّق وقت الّتي تليها ‪ ،‬وأبى ال ّ‬
‫صالة إلى آخر وقتها فهو خالف األولى لقوله صلى هللا عليه وسلم ‪« :‬‬ ‫المذهب ‪ ،‬وعليه جمهور األصحاب ‪ .‬أ ّما تأخير ال ّ‬
‫أ ّول الوقت رضوان هّللا ‪ ،‬ووسطه رحمة هّللا ‪ ،‬وآخره عفو هّللا » ويكره التّأخير إلى أحد أوقات الكراهة ‪ .‬وينظر التّفصيل‬
‫‪ .‬في مصطلح ( أوقات الصّالة )‬

‫بیرنه ‪ ‬لوړ ‪ ‬والړ سی‬

‫د سهار د لمانځه د ترک کولو وعيدونه‬
 ‫دا مقاله د هغو وروڼو او خوندو د پاره نصيحت دی چې د شپي تر ډيره وخته پورې ناست وي او بيا سهار په داسې‬
‫وخت کې له خوب څخه پاڅيږي چې لمر ختلی او لمونځ قضا وي دغه عادت په ډيرو کسانو کې شته ‪ ،‬بايد له هللا تعالی‬
‫‪ .‬څخه ووېريږي خپل ځان ته متوجه او د وختي پاڅيدلو او لمونځ کولو الرې برابري کړي‬

‫‪ :‬دا چې مطلب اوږ نشي دلته يوازې د سهار د لمانځه د ترک کولو وعيدونه بيانوو‬

‫‪ :‬د سهاد د لمانځه د پريښودلو وعيدونه‬

‫‪ :‬اول وعيد د شيطان استهزاء‬
‫عن عبد هللا بن مسعود رضى هللا عنه قال ‪ :‬ذكر عند رسول هللا صلى هللا عليه وسلم رجل نام ليلة ‪ ،‬حتى أصبح ‪ ،‬قال‬
‫‪ : ‬صلى هللا عليه وسلم‬

‫)) ذاك رجل بال الشيطان[ في أذنية ‪ ،‬أو قال ‪ :‬في أذنه ((‬

‫‪ :‬عبدهللا بن مسعود رضی هللا عنه وايي‬

‫د رسول هللا صلی هللا عليه وسلم په حضور کې د‪ ‬‬
‫‪ ‬هغه چا په باب يادونه وشوه چې د شپې تر لمر ختلو پورې بيده وي‪ ‬‬
‫‪ : ‬رسول هللا صلی هللا عليه وسلم وفرمايل[ ‪ ) ،‬څو لمونځ ور باندې قضا شي(‬
‫‪ .‬د داسې کس په عوږ کې شيطان[ بولې يا متيازې کوي‬

‫امام القرطبي رحمه هللا وايي ‪ :‬په عوږ کې د شيطان بولې کنايه ده چې شيطان د خوب کونکي د عوږ پرده کرځي تر‬
‫‪ .‬څو د هللا ذکر وا نه وري‬

‫‪ :‬دوهمه جزا ټمبلي[ او د زړه خباثت‬

‫عن أبي هريرة رضى هللا عنه أن رسول هللا صلى هللا عليه وسلم قال ‪ (( :‬يعقد الشيطان على قافيو أحدكم إذا هو نام ثالث‬
‫عقد يضرب كل عقدة عليك ليل طويل فارقد ‪ ،‬فإن استيقظ[ فذكر هللا انحلت عقدة فإن تؤضأ انحلت عقدة فإن صلى انحلت‬
‫عقدة فأصبح نشيطا ً طيب النفس وإال أصبح خبيث النفس كسالن » (بخاري‪)1142:‬‬

‫‪ : ‬ابوهريرة وايي ‪ :‬رسول هللا صلی هللا عليه[ وسلم وفرمايلي‬

‫د شپې چې کله تاسې بيده کيږئ ‪،‬شيطان ستاسو غاړو ته دری غوټې اچوي او وايي ‪ :‬شپه اوږده ده خوب کوه ‪ .‬که چا د‬
‫( هغه خبرې ته غوږ و نه نيولو ) له خوب څخه پاڅيدو د هللا ياد يې وکړ ‪ ،‬د شيطان له غوټو څخه به يوه غوټه خالصه‬
‫شي ‪ ،‬او که اودس وکړي دوهمه غوټه به پرانيستل[ شي او که لمونځ وکړي دريم غوټه به خالصه شي ‪ .‬په دې حالت‬
‫کې به په هغه سبا کيدل په خوشحالۍ او تازګۍ (پيل) شي‪ ،‬او که داسې و نه کړي د خوب څخه به ټمبل او پريشانه‬
‫‪ .‬پورته کيږي‬

‫‪ :‬دريمه جزا او عاقبت په منافقينو کې داخليدل‬

‫عن أبي هريرة رضى هللا عنه قال ‪ :‬قال رسول هللا صلى هللا عليه وسلم ‪ (( :‬ليس صالة أثقل على المنافقين من صالة‬
‫… الفجر والعشاء‬

‫‪.‬پر منافقانو باندې بل لمونځ دومره سخت او درومند نه وي لکه د سهار او ماسختن لمونځ‬

‫‪ :‬څلورمه جزا‪  ‬د هللا تعالی د امان او حفاظت څخه محرومېدل‬

‫‪ : ‬عن جندب بن عبد هللا رضى هللا عنه قال‬
‫قال رسول هللا صلى هللا عليه[ وسلم (( من صلى صالة الصبح فهو في ذمة هللا‬
‫‪ … ‬‬
‫)رواه المسلم(‬

‫له جندب بن عبدهللا رضی هللا عنه نه روايت دی چې رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرمايلي ‪ :‬چا چې د سهار لمونځ‬
‫‪ .‬وکړ هغه د هللا په امان کې دی‬

‫امام نووي رحمه هللا په شرحه د دغه حديث کې وايي ‪ :‬د امان څخه ضمانت او امن مراد دی‪ .‬يعنې څوک چې د سهار‬
‫لمونځ ادا کړي هغه د هللا تعالی په امان او ساتنه[ کې وي او څوک چې د سهار لمونځ نه ادا کوي هغه د هللا تعالی له‬
‫‪ .‬ضمانت او امان څخه محروم دی‬

‫‪ :‬پنځمه جزا‪  ‬په هغه باندې مالئېکې شهادت نه وايي‬

‫عن أبي هريرة رضى هللا عنه أن رسول هللا صلى هللا عليه وسلم قال ‪ (( :‬يتعاقبون[ فيكم مالئكة بالليل[ ‪ ،‬ومالئكة بالنهار‬
‫ويجتمعون في صالة الفجر وصالة العصر ثم يعرج الذين باتوا فيكم فيسألهم ربهم – وهو أعلم – كيف تركتم عبادي‬
 ‫) فيقولون ‪ :‬تركناهم[ وهم يصلون وأتيناهم[ وهم يصلون ))‪.‬بخاری ‪۵۵۵‬‬

‫‪ :‬ابوهريرة وايي ‪ :‬رسول هللا صلی هللا عليه[ وسلم فرمايلي[‬

‫ستاسې سره د شپې مالئکی او د ورځې مالئکې په نوبت اوسي ‪ ،‬د سهار او ماذديګر د لمانځه په وخت کې سره يو‪ ‬‬
‫ځای کيږي ‪ .‬وروسته هغه مالئکې ستا سره د شپه تيره کړی وي پورته کيږي ‪ .‬هللا جل جال له‪  ‬چې سره له دې چې‬
‫بندګانو په حال ښه پوهيږي له هغوی څخه پوښتنه کوي ‪ :‬کله چې راتللی زما بنده ګانو په څه حال کې وليدل ؟‬

‫مالئېکي وايي‪ :‬ای زمونږ ربه ! کله چې هغوی ته ورغلو او کله چې له هغوی څخه راتلو هغوی په لمانځه او عبادت‬
‫‪ .‬مشغول وو‬

‫‪ :‬شپږمه جزا په قيامت کې به هغوی ته‪  ‬نور او رڼا نه وي‬

‫رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرمايلي‪(( :‬ب ّشر المشائين[ في الظلم إلى المساجد بالنور التا ّم يوم القيامة))[ (ابؤداود ‪ ،‬ابن‬
‫‪.‬ماجه )‬

‫هغو کسانو ته چه په تياره کې جوماتونو ته ځي زيری ورکړي په کامل نور سره په ورځ د قيامت[ (دغه جومات ته ټګ‬
‫‪.‬به په ورځ د قيامت هغوی ته نور وګرځي)‬

‫‪ :‬او همدارنګه د نېمې شپې د نفلي عبادت د ثواب څخه محروميدل‬

‫له عثمان[ بن عفان (رض) نه روايت دی چې رسول هللا (ص) فرمايل‪(( :‬من صلّى العشاء في جماعة فكأنّما قام نصف‬
‫الليل‪ ،‬ومن صلّى الصبح في جماعة فكأنّما صلّى الليل كلّه)) (مسلم ‪) 656‬‬

‫څوک چه د نماسختن لمونځ په َج مع ادا کړي داسې دی لکه تر نمې شپی يې چه لمونځونه کړي وي اوڅوک چې د‬
‫سهار لمونځ په َج مع ادا کړي داسې دی لکه ټوله شپه يې چې په لمونځ کولو سبا کړي وي ( د بيګا او سبا لمونځ په‬
‫جمع ادا کولو ثواب د ټولې شپي له عبادت[ سره مساوي دی )‬

‫‪ :‬اومه جزا د هللا تعالی د ديدار څخه محرومېدل‬

‫عن جرير بن عبد هللا البجلي رضى هللا عنه قال ‪ :‬كنا عند النبي[ صلى هللا عليه وسلم فنظر إلى القمر ليلة البدر فقال ‪:‬‬
‫(( إنكم سترون ربكم كما ترون هذا القمر ال تضامون رؤيته فإن استطعتم أال تغلبوا على صالة قبل طلوع الشمس ‪ ،‬وقبل‬
‫) غروبها فافعلوا )) ‪.‬البخاری ‪۵۵۴‬‬

‫جرير بن عبدهللا رضی هللا عنه وايي ‪ :‬يوه شپه د رسول هللا صلی هللا عليه وسلم په خدمت کې وم هغوی سپوژمۍ ته‬
‫وکتل و يې وفرمايل ‪ :‬لکه څنګه چې دا مياشت[ وينی همداسې به خپل پروردګار ووينئ ‪ .‬او په دې باره کې به ستاسې د‬
‫پاره څه مانع او مزاحمت نه وي ‪ ( .‬که غواړئ چې د هللا ديدار مو په نصيب شي ) د سهار او ماذديګر د لمانځه په ادا‬
‫‪ :‬کولو کې کوښښ کوئ او ضرور دا کار وکړئ او بيا یې دا آيت شريف تالوت کړ‬

‫‪ :‬آتمه جزا وعيد د ويل په عذاب باندې‬

‫قال هللا تعالى ‪{ :‬فويل للمصلين [‪ ]4‬الذين هم عن صالتهم ساهون } الماعون ‪4،5‬‬
‫‪ .‬ژباړه ‪ :‬د ويل عذاب دی لمونځ کوونکو لره ‪ ،‬هغه لمونځ کوونکي چې له خپل لمونځ څخه غافله دي‬

‫ابن کثير نقلوي چې ‪ :‬رسول هللا صلی هللا عليه وسلم د سعد بن ابی وقاص رضی هللا عنه په ځواب کې چې له هغوی‬
‫صاَل تِ ِه ْم َساهُونَ ) کوم کسان دي ؟ و يې فرمايل ‪ :‬هغه کسان چې لمونځ له خپل وخت‬
‫څخه يې و پوښتل چې د (هُ ْم ع َْن َ‬
‫‪ .‬نه تأخير او ځنډوي‬

‫ابن عباس رضی هللا عنه په بيان د سبب د نزول د دغه آيت کې وايي ‪ :‬دا آيت شريف د منافقانو په باره کې نازل شوی‬
‫دی چې کله به مؤمنانو موجود وو دوی به لمونځ کولو يا هغه لمونځونه به يې ادا کول چې دوی به خلکو ليدل او هغه‬
‫‪ .‬لمونځونه چې په شپه کې ادا کيږي دوی به ترک کول‬

‫‪ :‬نهمه جزا د لمانځه د ترک و عيد‬

‫ت فَ َسوْ فَ يَ ْلقَوْ نَ َغيًّا } مريم ‪59‬‬ ‫ف أَ َ‬

‫ضا ُعوا الصَّالةَ َواتَّبَعُوا ال َّشهَ َوا ِ‬ ‫قال هللا تعالى ‪ {:‬فَ َخلَفَ ِم ْن بَ ْع ِد ِه ْم خ َْل ٌ‬
‫ژباړه ‪ :‬نو تر دوی وروسته داسې خلک راغلل چې لمونځ يې پريښود او د شهوتونو پيروي يې وکړه ‪ ،‬نو دوی به‬
‫‪( .‬ژر) د د خپلې الر ورکۍ (جزا) وويني‬
‫‪ :‬رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرمايلي دي‬

‫َت لَهُ نُوراً وبُرْ هَانا ً َونَ َجاةً يَوْ َم القيا َم ِة‪َ ،‬و َم ْن لَ ْم يُ َحافِ ْ‬
‫ظ َعلَ ْيهَا‪ [،‬لَ ْم يَ ُك ْن لَهُ بُرْ ه ٌ‬
‫َان َوال نُو ٌر َواَل نَ َجاةٌ‪«،‬‬ ‫َم ْن حافَظَ َعلَ ْيهَا‪َ ،‬كان ْ‬
 ‫‪َ » ‬و َكانَ يَوْ َم القِيَا َم ِ[ة َم َع قارُونَ ‪َ ،‬وها َمانَ ‪َ [،‬وفِرْ عَوْ نَ ‪َ ،‬وأُبَ ِّي ب ِْن َخلَ ٍ‬
‫ف‬

‫څوک چه په‪ ‬لمانځه‪( ‬سره له‪  ‬حقوق) دايمی پابندوي هغه لمونځ به دقيامت په ورځ دده لپاره دليل ‪،‬وسيله اورڼايې((‪ ‬‬
‫وګرځي‪ ،‬اوڅوک چه دلمانځه پابندی ونه کړي دده لپاره به په قيامت کې‪ ‬نه‪ ‬دليل ‪ ‬وي ‪،‬نه وسيله‪،‬نه نجات اونه به ‪ ‬نور‬
‫رواه أحمد ( ‪)).‬وي ‪، ‬اودقيامت[ په ورځ به له قارون‪،‬فرعون‪،‬هامان[ اوابی بن خلف سره يو ځای حشر کيږي‬
‫‪، )2/196‬والدارمي (‪. )2721‬وابن حبان (‪)1467‬‬

‫‪ :‬قرآنکريم د رښتينو مؤمنانو صفات بيانوي چې‬

‫المعارج‪} 23 ‬الذين هم على صالتهم دائمون{‬

‫‪ .‬هغه کسان چې دوی پر خپل لمانځه ټينګ وي (پنځه وخته لمونځ پر خپل وخت ادا کوي )‬
‫المعارج‪} 34 ‬والذين هم على صالتهم يحافظون{‬
‫‪ .‬او هغه کسان چې د خپل لمانځه ساتونکي دي (پنځه وخته لمونځ ادا کوي )‬
‫ك فِي َجنَّاتٍُّ ْك َر ُمونَ ‪( ‬المعارج ‪) ۳۵‬‬
‫صالَتِ ِه ْم يُ َحافِظُونَ ‪ ۳۴‬أُوْ لَئِ َ‬
‫َوالَّ ِذينَ هُ ْم َعلَى َ‬

‫هغه کسان‪ ‬چه دوی دخپل لمانځه ساتنه[ کوي‪ ‬دغه کسان ‪ ‬به په عزت سره دجنت په باغونو کې اوسيږی‬

‫ارثُونَ ‪ ۱۰‬الَّ ِذينَ يَ ِرثُونَ ْالفِرْ دَوْ َ‬

‫س هُ ْم فِيهَا خَالِ ُدونَ (المؤمنين ‪ )۱۱-۹‬‬ ‫صلَ َواتِ ِه ْم يُ َحافِظُونَ ‪ ۹‬أُوْ لَئِ َ‬
‫ك هُ ُم ْال َو ِ‬ ‫‪َ .‬والَّ ِذينَ هُ ْم َعلَى َ‬

‫اوهغه‪ ( ‬کسان هم کامياب شول‪ ) ‬چه دوی هميشه دلمونځونو خپلو ساتنه[ کوي (چه تل يې سم اداکوی سره له ټولو‪ ‬‬
‫حقوقو ) هم دغه (مؤمنان ) هم دوی دی وارثان هغه (وارثان ) چه په ميراث به اخلی فردوس دوی پدغه جنت‬
‫‪.‬الفردوس کې تل پاتې[ کيدونکي‪  ‬دي‬

‫هللا جل جال له‪  ‬دې د عمل توفيق راکړي (آمين)[‬

‫و هللا سبحانه وتعالی اعلم‬

 ‫بیرنه ‪ ‬لوړ ‪ ‬والړ سی‬

‫د لمانځه وختونه‬
‫‪ :‬د لمانځه وختونه په قرآني آيتونو کې داسې بيان شوي دي‬

‫ق اللَّي ِْل َوقُرْ آنَ ْالفَجْ ِر إِ َّن قُرْ آنَ ْالفَجْ ِر َكانَ َم ْشهُودًا[‬ ‫‪).‬االسراء ‪] (۷۷‬أَقِ ِم ال َّ‬
‫صالَةَ لِ ُدلُ ِ‬
‫وك ال َّش ْم ِ‬
‫س إِلَى َغ َس ِ‬

‫ژباړه ‪:‬لمونځ قائم کړه د لمر له زوال نه د شپې تر تيارې (د ماسپښين[ ‪ ،‬مازديګر ‪ ،‬ماښام او ماسختن لمونځ ادا کړه ) او‬
‫‪.‬د سهار قرآن هم ( سهار لمونځ کوه) ځکه چې د سهار قرآن ته د شپې او ورځې دواړه مالئکې حاضريږي‬

‫ك ِذ ْك َرى لِ َّ‬
‫لذا ِك ِرينَ [‬ ‫ت ي ُْذ ِه ْبنَ السَّـيِّئَا ِ[‬
‫ت َذلِ َ‬ ‫ار َو ُزلَفًا ِّمنَ اللَّي ِْل إِ َّن ْال َح َسنَا ِ‬ ‫‪).‬هود ‪َ ](۱۱۴‬وأَقِ ِم ال َّ‬
‫صالَةَ طَ َرفَ ِي النَّهَ ِ‬

‫‪.‬ژباړه‪ :‬او لمونځ کوه د ورځې په دواړو اړخونو او د شپې په اوږدو کې يقينا ً چې نيکي بدي له مينځه وړي‬

‫‪ .‬د [طَ َرفَ ِي النَّهَ ِ‬

‫ار ] نه مطلب د ورځې اول اړخ نه سهار او د ورځې د دوهم اړخ نه ماسپښين او مازديګر مراد دي‬

‫‪ .‬د [ َو ُزلَفًا ِّمنَ اللَّي ِْل][ نه مطلب د ماښام او ماسختن لمونځونه دي‬

‫ځنې مفسرين د [ َو ُزلَفًا ِّمنَ اللَّي ِْل] نه مطلب د سهار ‪ ،‬ماښام او ماسختن لمونځونه بولې او د د [طَ َرفَ ِي النَّهَ ِ‬
‫ار] نه مطلب د‬
‫ماسپښين ‪ ،‬مازديګر لمونځونه بولې (تفسير القرطبي سوره هود )‬

‫صلَّي ُ‬
‫ْت َم َعهُ ثُ َّم‬ ‫صلَّي ُ‬
‫ْت َم َعهُ ثُ َّم َ‬ ‫صلَّي ُ‬
‫ْت َم َعهُ ثُ َّم َ‬ ‫رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرمايي ‪ «:‬نَ َز َل ِجب ِْري ُل فَأ َ َّمنِي فَ َ‬
‫صلَّي ُ‬
‫ْت َم َعهُ ثُ َّم َ‬
‫ت»‪( ‬بخاري)‬ ‫صلَ َوا ٍ‬ ‫ْت َم َعهُ يَحْ سُبُ بِأ َ َ‬
‫صابِ ِع ِه َخ ْم َ‬
‫س َ‬ ‫صلَّي ُ‬
‫َ‬

‫ژباړه‪ :‬جبرل نازل شو او ما د هغه په امامت له هغه سره لمونځ وکړ‪،‬بيا مې ورسره لمونځ وکړ‪ ،‬بيا[ مې ورسره لمونځ‬
‫‪.‬وکړ‪ ،‬بيا مې ورسره لمونځ وکړ‪ ،‬بيا[ مې‪  ‬ورسره لمونځ وکړ‪،‬په ګوتو سره يی پنځه لمونځونه حساب کړل‬

‫صلي هللا عليه و آله و سلم‪  ‬معاذ بن جبل رضی هللا عنه يمن ته لېږلو هغه ته يې داسې‬
‫کله چه رسول هللا َ‬
 ‫َمس‬
‫ض عليهم خ َ‬ ‫أن هّللا َ افت َر َ‬
‫أن ال إله إالّ هّللا ُ وأني رسو ُل هّللا ِ‪ ،‬فإن هُ ْم أطاعوا لذلك فأ َ ْعلِ ْمهُم ّ‬
‫وفرمايل‪«:‬ا ْد ُعهم إِلَى‪ :‬شهاد ِة ْ‬
‫ُ‬
‫افترض عليهم صدقةً في أموالِه ْم‪ ،‬تُؤ َخذ من أغنيائهم[ وتُ َر ُّد‬ ‫َ‬ ‫هّللا‬
‫أن َ‬ ‫َ‬
‫يوم وليلة‪ ،‬فإن هم أطاعوا لذلك‪ ،‬فأ ْعلِ ْمهُم ّ‬ ‫ت في ك ّل ٍ‬ ‫صلوا ٍ‬
‫َ‬
‫‪ .‬على فُقَرائهم»‪( ‬البخاري ‪) ۱۳۷۷‬‬

‫أن ال إله إالّ هّللا ُ وأني رسو ُل هّللا ِ‪ ‬پس که هغوی دا دعوت قبول کړ‪،‬نو بيا‬
‫ژباړه‪ :‬هغوی دعوت کړه په شهادت د شهاد ِة ْ‬
‫يې‪ ‬پوه کړه چې هللا تعالی[ فرض کړي‪ ‬پرتاسې‪ ‬په هره شپه او ورځ کې پنځه وخته لمونځونه بيا يې‪ ‬چه لدې‪ ‬حکم څخه‬
‫پيروي وکړه نو خبر يې کړه چه هللا تعالی پرتاسې‪  ‬صدقه (زکات ) فرض کړی ‪،‬چه د مالدارو د هغوی نه به اخستل‬
‫‪.‬کيږي پر فقرآء او تنګالسو د هغوی به ويشل کيږي‬

‫مګرشيعيه[ چه د پنځو وختو لمونځونه په دريو وختو کې کوي‪ ‬صريح مخالف له قرآن او احاديث د رسول هللا صلی هللا‬
‫‪ .‬عليه وسلم‪  ‬سره کوي‬

‫‪:‬په دې اړه محمد عبدا لطيف انصاری مدني په خپل کتاب (يا غافالً عن الصالة)‪ ‬کې داسې ليکي‬

‫حضرت علی (رضی هللا عنه)[ د خپل خالفت په دوران کې د اسالمی خالفت ټولو واليانو ته داسې مکتوب وليږه او په‬
‫‪ .‬هغه مکتوب کې د پنځه وخته لمانځه واضح حکم شوی دی‬

‫‪:‬دغه حکم‪ ‬له‪ ‬کتاب[ نهج البالغه‪ ‬چه معتبرترين کتاب[ پس له قرآن کريم په نزد د شيعيه ګانو دی نقل کوم‬

‫ضا ُء َحيَّةٌ فِي عُضْ ٍو«‬ ‫صلُّوا بِ ِه ُم اَ ْل َعصْ َر َو اَل َّش ْمسُ بَ ْي َ‬
‫ض اَ ْل َع ْن ِز َو َ‬
‫لظ ْه َر َحتَّى تَفِي َء اَل َّش ْمسُ ِم ْن َمرْ بِ ِ‬ ‫اس اَ ُّ‬
‫صلُّوا بِالنَّ ِ‬‫أَ َّما بَ ْع ُد فَ َ‬
‫صلُّوا بِ ِه ُم اَ ْل ِع َشا َء‬
‫ب ِحينَ يُ ْف ِط ُر اَلصَّائِ ُم َو يَ ْدفَ ُع اَ ْل َحاجُّ إِلَى ِمنًى َو َ‬ ‫صلُّوا بِ ِه ُم اَ ْل َم ْغ ِر َ‬ ‫ار ِحينَ يُ َسا ُر فِيهَا فَرْ َسخ ِ‬
‫َان َو َ‬ ‫ِمنَ اَلنَّهَ ِ‬
‫احبِ ِه »‪( ‬ليک‪ ۵۲ ‬نهج البالغه)[‬ ‫ص ِ‬ ‫ف َوجْ هَ َ‬ ‫صلُّوا بِ ِه ُم اَ ْل َغدَاةَ َو اَل َّر ُج ُل يَع ِ‬
‫ْر ُ‬ ‫ث اَللَّي ِْل َو َ‬
‫ق إِلَى ثُلُ ِ‬
‫‪ِ .‬حينَ يَتَ َوا َرى اَل َّشفَ ُ‬

‫اما بعد! د ظهرلمونځ له خلکو سره تر هغه ادا کړئ چه د لمر سيوری په اندازه د ځای د وزی د چمالستي شی‪،‬او د‬
‫عصر لمونځ له هغوی سره هغه وخت ادا کړئ چه لمر سپين وي او دومره پاتې[ وي چه دوه فرسنګه الره طی شي‪،‬او‬
‫د مغرب لمونځ هغه وخت ادا کړئ چه روژه دار روژه ماتوي او حاجی منا ته روانيږي ‪،‬او د ماسختن لمونځ له هغوی‬
‫سره ادا کړئ د شفق له ورکيدو څخه ‪  ‬تر دريمې حصې د شپی پوری يې ادا کوئ ‪،‬او د سهار لمونځ هغه وخت‪ ‬له‬
‫‪ .‬هغوی سره ادا کوئ چه هرڅوک يو او بل وپيژني‬
 ‫‪ .‬دا ؤ د پنځه وخته لمونځونو د اوقاتو په اړه د حضرت علي رضی هللا عنه فرمان‬

‫خو بيا هم هغه کسان چه د حضرت علی (رضی هللا عنه)[‪    ‬د محبت دعواوې کوي ولې پنځه وخته لمونځونه په دريو‬
‫وختونو کې ادا کوی؟ ‪،‬دغه عمل له قرآن ‪،‬سنتو او د حضرت علی رضی هللا عنه له حکم سره ښکاره مخالفت نه دی ؟‬

‫‪ :‬د‪ ‬لمانځه‪ ‬د‪ ‬اداکولو وختونه‬

‫‪ .‬د‪ ‬سهار د‪ ‬لمانځه وخت ‪ :‬د صبح صادق څخه شروع تر لمر ختلو پورې ‪۱-‬‬

‫صبح صادق ‪ :‬رښتنې سبا ته وايي چې د صبح کاذب (درواغجن سبا) څخه وروسته پيل[ کيږي رښتنی سبا يا د سپېدو‬
‫‪ .‬چاودل عبارت له هغه سپينوالي څخه دي چې د آسمان په څنډو کې خپرېږي‬

‫‪ .‬په دليل د دغه حديث شريف ‪:‬ووقت صالة الصبح من طلوع الفجر‪ ،‬ما لم تطلع الشمس‪( ‬المسلم )‬

‫‪ .‬يعنې[ ‪ :‬د سهار د لمانځه وخت د سبا ختلو (رښتنې سبا) څخه تر لمر ختلو پورې دی‬

‫د‪ ‬ماسپښين‪ K‬د‪ ‬لمانځه وخت ‪:‬دلمر له زوال څخه شروع‪ ‬آخر وخت يې کله چه دهر شي سيوری‪ ‬د اصلی سيوري ‪۲-‬‬
‫‪ .‬سربيره دوچنده شي‬

‫‪ .‬د لمر زوال ‪  :‬کله چې لمر د استوا (برابرۍ ) نه د لمر لوېدو په طرف ميالن وکړي‬

‫د صاحبينو په نزد آخر وخت کله چې د هر شي سيوری د هغه په مثل شي او د امام ابوحنيفه[ په نزد کله چې د هر شي‬
‫‪ :‬سيوری د هغه دوچندی ته ورسيږي د امام ابوحنيفه دليل دا حديث شريف دی‬

‫أبردوا بالظهر‪ ،‬فإن شدة الحر من فيح جهنم»‪( ‬البخاري)«‬

‫‪.‬يعنې ‪ :‬د ماسپښين[ لمونځ لږ وروسته ادا کړئ تر څو هوا لږ سړه شي ځکه ډيره ګرمه هوا د دوزخ نفس دی‬
 ‫‪ .‬او د هغوی په ديار کې به چې کله سيوری د شي برابر شو نو د ګرمۍ شدت به وو‬

‫مګر د لمانځه د شروع وخت په اتفاق د فقهاؤ د زوال څخه پيل کيږي ‪ ،‬لقوله سبحانه وتعالی‪[ :‬أقم الصالة لدلوك‬
‫‪.‬الشمس](اإلسراء)‬

‫‪.‬ژباړه ‪:‬قائموئ لمونځ ورسته له زواله د لمر‬

‫د‪ ‬مازديګر د‪ ‬لمانځه وخت‪ : ‬د ماسپښين[ د لمانځه‪ ‬د وخت په ختميدو سره د مازديګر وخت‪ ‬پيل کيږی تر لمر لوېدو‪۳- ‬‬
‫‪ .‬پورې‬

‫صالتَهُ‪َ ،‬وإِ َذا أَ ْد َر َ‬

‫ك‬ ‫ُب ال َّش ْمسُ ‪ ،‬فَ ْليُتِ َّم َ‬
‫صال ِة ْال َعصْ ِر قَ ْب َل أَ ْن تَ ْغر َ‬
‫ك أَ َح ُد ُك ْم َسجْ َدةً ِم ْن َ‬‫په دليل د دغه حديث شريف ‪«:‬إِ َذا أَ ْد َر َ‬
‫صالتَهُ»‪(.‬بخارى‪)556:‬‬ ‫َطلُ َع ال َّش ْمسُ ‪ ،‬فَ ْليُتِ َّم َ‬‫صال ِة الصُّ بْح قَ ْب َل أَ ْن ت ْ‬
‫َسجْ َدةً ِم ْن َ‬
‫ِ‬

‫ژباړه ‪ :‬هر چا چې يو رکعت د مازديګر له لمانځه څخه د لمر لوېدو مخکې وموند هغه خپل لمونځ کامل کړ او هر چا‬
‫‪ .‬چې يو رکعت د سهار له لمانځه څخه د لمر ختلو مخکې وموند پاتې لمونځ دې ادا او پوره کړي‬

‫مګر په اتفاق د فقهاؤ کله چې لمر زيړ شي د مازديګر لمونځ کول مکروه دي په دليل د دغه حديث شريف ‪“:‬تلك[ صالة‬
‫المنافق‪ ،‬تلك صالة المنافق‪ ،‬تلك صالة المنافق‪ [،‬يرقب الشمس حتى إذا كانت بين قرني شيطان قام فنقر أربعا ً اليذكر فيها‬
‫‪.‬إال قليال”‪( ‬رواه المسلم)‬

‫يعنې ‪ :‬دا د منافق لمونځ دی ‪ ،‬دا د منافق لمونځ دی ‪ ،‬دا د منافق لمونځ دی چه سړی ناست وي د لمر انتظار کوي تر‬
‫څو ښه زيړ شي او د شيطان د دوه ښکرو په مينځ کې راشي – نو پاڅي څلور تونګې ووهي او په دې کې هللا ډير کم‬
‫‪ .‬ياد کړي‬

‫‪ .‬د‪ ‬ماښام د‪ ‬لمانځه وخت ‪ :‬د لمر لويدو نه ورسته شروع‪ ‬کيږي او د شفق‪ ‬د سوروالی له منځه تللو پورې‪۴- ‬‬

‫‪ .‬په دليل د دغه حديث شريف ‪« :‬وقت المغرب ما لم يغب الشفق»‪( ‬المسلم)‬

 ‫شفق د امام يوسف ‪ ،‬امام محمد ‪ ،‬امام شافعی او امام احمد په نزد سوروالی دی په دليل د قول د ابن عمر «الشفق‪:‬‬
‫الحمرة» (دارالقطني و ابن خزيمة)‬
‫د امام ابوحنيفه په نزد هغه سپينوالی دی چې افق کې خپرېږي او وروسته د سوروالی څخه پاتې کيږي او بيا تياره‬
‫‪.‬څرګنديږي‬

‫په دليل د دغه حديث شريف ‪« :‬وآخر وقت المغرب إذا اسود األفق»‪( ‬الترمذي)‬

‫‪.‬يعنې ‪ :‬د ماښام آخر وخت هغه دی چې په افق باندې تياره خپره شي‬

‫د دوو شفق تر مينځ دری درجې فرق دی او هره درجه څلور دقيقې کيږي يعنې د دوو شفق تر مينځ ‪ ۱۲‬دقيقې فرق دی‬
‫‪.‬‬
‫وعند أبي حنيفة‪ [:‬هو البياض الذي يستمر في األفق ويبقى عادة بعد الحمرة‪ ،‬ثم يظهر السواد‪ ،‬وبين الشفقين تفاوت يقدر‬
‫‪ .‬بثالث درجات‪ ،‬والدرجة أربع دقائق(فقه االسالمي وادله )‬

‫‪ .‬د‪ ‬ماسختن د‪ ‬لمانځه وخت ‪  :‬د سوروالي د ورکيدو نه پس تر صبح صادق پوری‪ ‬د ماسخوتن د لمانځه وخت دی‪۵- ‬‬

‫چې رابطه العالم االسالمي د حساب له مخې زمونږ په هيواد کې د ماښام د لمانځه د اول وخت څخه تقريبا ً يو نيم‬
‫‪ .‬ساعت (‪ )۱:۳۰‬وروسته د ماسختن د لمانځه وخت داخليږي‬

‫بیرنه ‪ ‬لوړ ‪ ‬والړ سی‬

‫افضل او مستحب وخت کوم دی ؟‬

‫د احنافو په نزد د سهار د لمانځه افضل وخت دا دی تر څو څه روښنايي[ خپره شي (يو بل معلوم شي ) په دليل د دغه‬
‫‪.‬حديث شريف ‪« :‬أسفروا بالفجر‪ ،‬فإنه أعظم لألجر»‪( ‬الترمذي باسناد حسن)‬

‫او بل په روښنايی[ کې کثرت د جماعت وي ځکه چې د سهار په جماعت کې لوی فضيلت دی ‪« :‬من صلى الفجر في‬
‫‪» .‬جماعة‪ ،‬ثم قعد يذكر هللا تعالى[ حتى تطلع الشمس‪ ،‬ثم صلى ركعتين‪ ،‬كانت[ كأجر حجة تامة‪ [،‬وعمرة تامة[‬
 ‫‪) .‬فقه االسالمي وادله ‪ ،‬فتح القدير والعناية‪(156/1:‬‬

‫د ماسپښين لمونځ تأخير په اوړې او ګرمو سيمو کې مسحب دی په دليل د دغه حديث شريف ‪«:‬أبردوا بالظهر‪ ،‬فإن شدة‬
‫»الحر من فيح جهنم‬

‫‪.‬يعنې ‪ :‬د ماسپښين[ لمونځ لږ وروسته ادا کړئ تر څو هوا لږ سړه شي ځکه ډيره ګرمه هوا د دوزخ نفس دی‬

‫‪ :‬مګر په ژمي او سړه هوا کې د ماسپښين[ په لمانځه کې بيړه کول مستحب دي ‪ :‬په دليل د دغه حديث‬

‫‪ .‬كان النبي صلّى هللا عليه وسلم إذا اشتدا لبرد ب َّكر بالصالة ‪ ،‬وإذا اشتد الحر أبرد بالصالة»(البخاري)«‬

‫يعنې ‪ :‬رسول هللا عادت مبارت دا ؤ چې کله يخه هوا کې به يې په لمونځ ادا کولو کې بيړه کوله خو په ګرمه هوا لمونځ‬
‫‪ .‬څه ځنډولو‬

‫او د مازديګر د لمانځه تأخير مستحب دی د پاره ددې چې د نفلو د ادا کولو د پاره د وخت پراخي وي ځکه د مازديګر‬
‫‪ .‬د لمانځه[ وروسته نفل کول منع دي مګر دومره تأخير نه چې لمر تغير او زيړ شي‬

‫‪ :‬جاء في فقه االسالمي وادله‬

‫ً‬
‫ويستحب تأخير العصر مطلقا ‪ ،‬توسعة ألداء النوافل‪ ،‬ما لم تتغير الشمس بذهاب ضوئها‪ ،‬فال يتحير فيها البصر‪ ،‬سواء في‬
‫‪.‬الشتاء أم الصيف‪ ،‬لما فيه من التمكن من تكثير النوافل‪ ،‬لكراهتها بعد العصر‬

‫د ماښام په لمانځه کې مطلق بيړه او عجله کول مستحب دي ځکه تأخير مکروه دی‬

‫په دليل د دغه حديث ‪« :‬ال يزال الناس بخير ما عجلوا الفطر»‪( ‬بخاری ‪)۱۸۵۶‬‬

‫‪ .‬يعنې[ ‪:‬څو پورې چې زما امت په روژه ماتي کې بيړه کوي نو هغوی به په ښه حال کې وي‬
‫ي أَع َجلُهُم فِطراً»‪( ‬الترمذي«‬
‫صلَّى هللا َعلَ ْي ِه َو َسلَّ َم‪“ :‬قَا َل هللا ع َّز وجلَّ‪ :‬أَحبُّ ِعبا ِدي إِل َّ‬
‫عن أَبي هُريرةَ قَا َل‪ -:‬قَا َل َرسُو ُل هللا َ‬
‫‪) ۶۹۶ .‬‬

‫ژباړه‪ :‬له ابی هريرة (رضی هللا عنه)[ نه روايت دی چې رسول هللا صلّى هللا عليْه وسلم فرمايلي[ ‪ :‬د هللا تعالی ارشاد دی‬
‫چې پخپلو بنده ګانو کې ما ته هغه بنده خوښ دی چې په روژه ماتي[ کې بيړه کوي ‪ .‬يعنې چې کله ماښام شي نو بيا‬
‫‪ .‬وخت نه تيروي‬

‫‪ :‬د ماسخوتن د لمانځه غوره وخت د شپې نيمه يا دريمه حصه ده په دليل د دغه حديث شريف‬

‫لوال أن أشق على أمتي ألمرتُهم أن يؤخروا العشاء إلى ثلث الليل أو نصفه»‪( ‬رواه أحمد وابن ماجه والترمذي«‬
‫‪ .‬وصححه)‬

‫يعنې ‪ :‬که زما په امت باندې دا نه سخت کيدای ما به هغوی ته امر کړی وای چې د ماسختن لمونځ يې د شبې دريمې يا‬
‫‪.‬نيمې حصې ته آخر کړی وای‬

‫بیرنه ‪ ‬لوړ ‪ ‬والړ سی‬

‫‪ :‬مکروهه وختونونه‬
‫مکروه وختونه هغه وختونه دي چې په هغه وختونو کې لمونځ او د مړي خښول منع شوي دي دا وختونه دری دي لکه‬
‫‪ :‬د سهار د لمانځه وروسته تر لمر ختلو پورې ‪،‬د لمر برابري يا غرمه او د مازديګر د لمانځه وروسته تر لمر لوېدو‬
‫‪ .‬پورې‬

‫د مسلم شريف په حديث کې راغلي دي ‪« :‬ال صالة بعد الصبح حتى تطلع الشمس‪ ،‬وال صالة بعد العصر حتى تغيب‬
‫»الشمس‬

‫ژباړه ‪ :‬لمونځ نشته پس د سهار د لمانځه څخه تر لمر ختلو پورې او لمونځ نشته د مازديګر د لمانځه څخه تر لمر‬
‫‪ .‬لوېدو پورې‬
 ‫‪ .‬او همدارنګه د غرمې په باره د منع دا حديث شريف راغلی دی ‪ :‬وحين يقوم قائم الظهيرة(المسلم )‬

‫همدارنګه په دوو نورو وختونو کې هم لمونځ کول او د مړي خښول مکروه دي لکه ‪ :‬د لمر ختل څو پورې چې د يوې‬
‫‪ .‬نېزې په اندازه لوړ شي او د لمر زېړېدل کله چې ډوبيږي‬

‫په دليل د دغه حديث شريف ‪« :‬ثالث ساعات كان رسول هللا صلّى هللا عليه وسلم ينهانا أن نصلِّي فيهن‪ ،‬وأن نقبُر فيهن‬
‫موتانا‪ :‬حين تطل ُع الشمس بازغة حتى ترتفع‪ ،‬وحين يقوم قائم الظهيرة حتى تزول الشمس ‪ ،‬وحين تتضيَّف الشمس‬
‫‪» .‬لغروب‬

‫يعنې ‪ :‬رسول هللا صلی هللا عليه وسلم مونږ په دريو وختونو کې د لمانځه کولو او خپلو مړو خښولو څخه منع کړي یو ‪،‬‬
‫کله چې لمر راخيږي څو پورې پورته شوی نه وي ‪ ،‬کله چې لمر برابر شي (غرمه) او کله چې لمر زيړ او ضعيف‬
‫‪ .‬شي د ډوبېدو لپاره‬

‫په دغه وختونو کې د منع دليل دا دی چې د لمر را ختلو او لمر ډوبېدو په وخت کفار عبادت کوي او د لمر د برابرۍ‬
‫‪ .‬يا غرمې پر مهال د دوزخ دروازې پرانيستل[ کيږي (فقه االسالمي وادله )‬

‫په مکروهه وختونو کې هر قسم لمونځ فرض‪ ،‬واجب ‪ ،‬قضايي او نفل ‪ ،‬د جنازې لمونځ او د تالوت سجده مکروه‬
‫تحريمي دي (فقه االسالمي وادله ‪،‬فتح القدير مع العناية‪ ، ۱۶۶/۱-۱۶۱[:‬مراقي الفالح‪ :‬ص‪ ،۳۱‬الدر المختار‪-۱/۳۴۳:‬‬
‫‪)۳۴۹ .‬‬

‫بیرنه ‪ ‬لوړ ‪ ‬والړ سی‬

‫‪ ‬د لمانځه د وجوب شرطونه‬

‫‪ .‬اسالم ‪ :‬په کافر باندې لمونځ واجب نه دی ‪۱-‬‬

‫بلوغ ‪ :‬لمونځ په نابالغ[ فرض نه دی مګر جناب رسول هللا صلی هللا عليه وسلم حکم کړی چې کله ماشومان (نارينه[ ‪۲-‬‬
‫يا ښځينه ) اوه کلنۍ ته ورسيږي هغوی ته په لمانځه کولو حکم وکړئ او چې کله لس کلنی ته ورسيد د لمانځ په ترک‬
 ‫يې ووهي تر څو په لمانځه کولو عادت شي په دليل د دغه حديث شريف ‪«:‬مروا أوالدكم بالصالة وهم أبناء سبع سنين‪،‬‬
‫‪ .‬واضربوهم عليها وهم أبناء عشر سنين‪ ،‬وفرقوا بينهم[ في المضاجع»(احمد و ابوداود )‬

‫‪.‬مګر وهل به سخت نه وي په الس سره به وي په لرګي به نه وي تر دريو وارو به زيات نه وي (فقه االسالمي وادله )‬

‫‪ .‬عقل ‪ :‬په ليوني باندې لمونځ واجب نه دی ‪۳-‬‬

‫‪ .‬همدارنګه په حائضه او نفاسه ښځه باندې لمونځ واجب نه دی‬

‫د لمانځه د صحت شرطونه‬

‫د لمانځه د صحت شرطونه يا د لمانځه فرضونه چې ځنې د لمانځه[ څخه بهر دي چې د لمانځه شرطونه بلل کيږي او‬
‫‪ .‬ځنې د لمانځه په دننه کې دي چې د لمانځه ارکان يا داخلي فرضونه بلل کيږي‬

‫‪ :‬اول – د لمانځه شرطونه يا خارجي فرضونه‬

‫‪ :‬اول شرط ‪ ،‬د لمانځه وخت‬

‫د لمانځه وخت پيژندل[ د لمانځه د صحت شرط دی ‪،‬د وخت نه مخکې يا ورسته لمونځ کول نه صحي کيږي‪ ،‬لمونځ به‬
‫په همغه ټاکل شويو وختونو ادا کيږي کوم چې مخکې بيان شول په دليل د دغه آيت شريف ‪[:‬إن الصالة كانت[ على‬
‫‪.‬المؤمنين كتاباً[ موقوتاً](النساء‪)۱۰۳/۴:‬‬

‫‪.‬ژباړه ‪:‬يقينا ً چه لمونځ دی پرمؤمنانو فرض کړي‪ ‬شوی په معلومو وختونو کې‬

‫‪ :‬دوهم شرط ‪،‬د‪ ‬بدن پاکوالی‬

‫د لمونځ کونکي‪ ‬بدن به د حقيقي (نجاست[ ) او حکمي نا پاکۍ نه پاک وي که اودس نلري‪ ‬اودس به کوي او که غسل‬
‫‪ .‬نلري غسل به کوي‬
 ‫په دليل د دغه آیت کريمه ‪[:‬يا أيها الذين آمنوا إذا قمتم إلى الصالة فاغسلوا وجوهكم وأيديكم إلى المرافق ]‪[ ...‬وإن كنتم‬
‫جنبا ً فاطهروا](المائدة‪)۶/۵:‬‬

‫ژباړه ‪ :‬اي مؤمنانو ! کله چې پاڅيږئ تاسې لمانځه ته نو ووينځئ تاسې مخونه خپل ‪ ،‬او السونو خپل تر څنګلو پورې‬
‫‪ ..… .‬او که تاسې جنب ياست[ نو ځان پاک کړئ (غسل وکړئ )‬

‫‪.‬او رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرمايي‪« :‬اليقبل هللا صالة بغير طهور»‪( ‬رواه جماعة اال البخاري)‬

‫‪ .‬يعنې[ ‪ :‬هللا تعالی بغير له طهارت (دا چې بدن يې په نجاست ککړ وي اودس ونلري يا جنب وي ) لمونځ نه قبلوي‬

‫‪ :‬دريم شرط ‪،‬د‪ ‬جامو پاکوالی‬

‫جامی به پاکې وي که نجاست غليظه يا خفيفه وي هغه به پريمنځي ‪ ،‬په دليل د دغه آيت شريف ‪[:‬وثيابك[ فطهر](المدثر‪:‬‬
‫‪)۴/۷۴.‬‬

‫‪ .‬يعنې ‪ :‬او جامې خپلې دې پاکې وساته ( له نجاست څخه لکه بدن دې چې پاک ساتې )‬

‫‪:‬څلورم شرط ‪ ،‬د‪ ‬لمانځه‪ ‬د‪ ‬ځای پاکوالی‬

‫‪.‬په کوم ځای کې چې لمونځ ادا کيږي لکه ‪ :‬ځمکه ‪ ،‬فرش او جاينماز[ هغه به له نجاست څخه پاک وي‬

‫‪.‬لقوله سبحانه[ وتعالی ‪[:‬أَن طَهِّ َرا بَ ْيتِ َي لِلطَّائِفِينَ َو ْال َعا ِكفِينَ َوالرُّ َّك ِع ال ُّسجُو ِد] (البقره ‪) ۱۲۵‬‬

‫‪ .‬ژباړه‪ :‬دا چې پاک کړئ کور زما ( ځای د عبادت ) لپاره د طواف کوونکو او عاکفينو او رکوع او سجده کوونکو‬

‫او بل په دليل د هغه حديث شريف چې عرابي په جومات کې ميتيازې کړې وې جناب رسول هللا عليه وسلم په هغه‬
‫‪ .‬باندې د ابو اچولو حکم کړی وو‪« ‬دعوه وأهريقوا على بولِه دَل ًوا ِمن ما ٍء أو َسجْ اًل ِمن ما ٍء»(صحيح ابن حبان ‪) ۱۴۰۰‬‬
 ‫‪ :‬پنځم شرط‪ ،‬سترعورت‬

‫په لمانځه کې د بدن پټول يا د بدن د هغو ځايونو پټول چې هغه ته نظر کول حرام دي ستر عورت وايي په لمانځه کې د‬
‫‪ .‬عورت پټول شرط دی په دليل دغه قول د هللا تعالی ‪[:‬خذوا زينتكم عند كل مسجد](األعراف‪)۳۱‬‬

‫‪ .‬يعنې[ ‪ :‬واخلئ تاسې زينت ( واغوندې پاکې جامې ) په وخت د هر لمانځه کې‬

‫ابن عباس رضی هللا عنه وايي د زينت[ څخه مراد د لمانځه[ جامې دي‬

‫ابن عابدين وايی ‪:‬که څه هم څوک نه وي او شپه وي بيا هم په لوڅ شان سره لمونځ کول نه صحي کيږي( رد المحتار‪:‬‬
‫‪)۳۷۵/۱.‬‬

‫‪ .‬د ښځې عورت پرته له مخ ‪ ،‬السونو او پښو نور ټول بدن عورت دی‬

‫‪.‬لقوله سبحانه[ وتعالی ‪[:‬وال يبدين[ زينتهن إال ما ظهر منها)(النور‪)۳۱[:‬‬

‫‪ .‬ژباړه ‪:‬او خپل ښايست دې پرته له هغه چې ښکاره دی نه په ډاګه کوي‬

‫‪ .‬هغه څه چې ظاهر دي او ښکارې د هغې څخه مخ ‪ ،‬السونه او قدمونه مراد دی‬

‫همدارنګه رسول صلّى هللا عليه وسلم فرمايي‪« [:‬ال يقبل هللا صالة حائض إال بخمار»‪( ‬رواه حاکم ‪ ،‬وصححه ابن‬
‫‪.‬خزيمة)[‬

‫‪ .‬ژباړه ‪ :‬هللا تعالی د حائضې ښځې (بالغې[ ښځې ) لمونځ پرته له خمار څخه نه قبلوي‬

‫‪.‬خمار هغه لوی چادر ته وايي چې بغير له مخ او السونو ټول بدن پټ کړي‬
‫جامې به دومره نازکې او نری نه وي چې د پوست رنګ ورڅخه معلوم شي يا ويښتان ورڅخه ښکاره شي په داسې‬
‫جامه کې لمونځ کول نه صحي کيږي چې د پوست رنګ او ويښتان ورڅخه څرګند شي ځکه چې داسې جامې د ستر او‬
 ‫‪ .‬پردې حکم نلري‬

‫د نارينه[ عورت د نامه الندې تر ګونډو يا زنګونو پورې چې خپله ګونډې هم په عورت کې شامل دي (الدر المختار‪:‬‬
‫‪ ،-۳۹۷/۱-۳۷۵.‬تبيين[ الحقائق للزيلعي‪)۹۵/۱-۹۷:‬‬

‫په دليل د دغه حديث شريف ‪ :‬فال ينظر إلى ما دون السرة وفوق الركبة‪ [،‬فإن تحت السرة إلى الركبة من‬
‫‪ .‬العورة»(الدارقطني ‪ ،‬احمد و ابوداود)‬

‫‪ .‬ژباړه ‪ :‬پس نظر دې نه کوي د نامه[ نه الندې تر ګونډو پورې ‪ ،‬ځکه د نامه نه الندې تر ګونډو پورې عورت دی‬

‫‪ :‬شپږم شرط‪،‬مخامخ قبلی درېدل‬

‫په لمانځه کې قبلې ته مخامخ درېدل د لمانځه د صحت شرط دی ‪ ،‬لقوله سبحانه[ وتعالی ‪ [:‬فو ّل وجهك شطر المسجد‬
‫‪.‬الحرام‪ ،‬وحيثما[ كنتم فولوا وجوهكم شطره](البقرة‪)۱۵۰[:‬‬

‫ژباړه‪:‬نو وګرځوه مخ خپل په لورې د مجسد الحرام (کعبې شريفې) او په هر ځای کې چې اوسيږئ وګرځوئ مخونه‬
‫‪ .‬خپل لورې (د کعبې ته )‬

‫‪ :‬اوم شرط ‪،‬د‪ ‬لمانځه نيت کول‬

‫‪ .‬د لمانځه[ لپاره نيت[ کول فرض او د لمانځه د صحت شرط بلل کيږي‬

‫نيت په لغت کې قصد او ارادې کولو ته وايي او په اصطالح کې د عبادت[ لپاره د زړه عزم او ارادې ته د هللا تعالی د‬
‫‪ .‬تقرب او رضا لپاره نيت ويل کيږي‬

‫‪.‬هللا سبحانه وتعالی فرمايي[ ‪َ  [:‬و َما أُ ِمرُوا إِاَّل لِيَ ْعبُ ُدوا هَّللا َ ُم ْخلِ ِ‬
‫صينَ لَهُ ال ِّدينَ ](البينة‪)۸۹/۵:‬‬

‫ژباړه ‪:‬دوي ته امر نه دی شوی مګر ددې چې د یو هللا (جل جالله) عبادت وکړي‪ ،‬مخلصین وي هللا (جل جالله) ته د‬
 ‫‪ .‬دين له رويه‬

‫‪ .‬او رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرمايي ‪ :‬إنما األعمال بالنيات وإنما لكل امرئ ما نوى‪( ‬متفق عليه )‬

‫‪.‬ژباړه ‪:‬د ټولو عملونو قبلېدل په نيت پورې اړه لري ‪ ،‬انسان ته د ده د نيت[ موافق ثواب او بدله ورکول کيږي‬

‫د لمانځه نيت[ عبارت دی د لمانځه د پاره اداره کول يوازې د هللا تعالی د رضا لپاره ‪ ،‬او اراده د زړه عمل يعنې[ د نيت‬
‫او ادارې ځای زړه دی او په ژبه تکرار يې شرط نه دی مګر په ژبه تکرارول ښه او مستحب کار دی ځکه د زړه سره‬
‫‪ .‬کومک دی‬

‫فنية الصالة‪ :‬هي إرادة الصالة هلل تعالى‪ ،‬واإلرادة عمل القلب‪ ،‬فمحل النية‪ [:‬هو القلب‪ :‬بأن يعلم بقلبه أي صالة يصلي‪ ،‬وال‬
‫يشترط الذكر باللسان‪ [،‬وإنما يستحب إعانة للقلب الجمع بين نية القلب وتلفظ اللسان (البدائع‪ ۱۲۷/۱/‬ومابعدها‪ ،‬الدر‬
‫‪.‬المختار‪)۴۰۶/۱:‬‬

‫آن الين اسالمي الرښود‬

‫بیرنه ‪ ‬لوړ ‪ ‬والړ سی‬

‫د لمانځه ارکان (داخلي فرضونه)‬

‫‪ :‬اول رکن ‪ ،‬تکبير تحريمه‬

‫‪،‬د نيت[ تړلو په وخت کښې هللا اکبر ويل فرض دي‪ ،‬لقوله سبحانه[ وتعالی ‪[:‬وربَّك فكبر](المدثر‪)۳:‬‬

‫‪ .‬ژباړه ‪ :‬او ربک خپل پس په لويی سره يادوه‬

‫او په دليل د قول د رسول هللا صلی هللا عليه وسلم چې فرمايي ‪« :‬مفتاح الصالة الطهور‪ ،‬وتحريمها التكبير»(رواه أبو‬
‫‪.‬داود والترمذي بإسناد[ صحيح)‬
‫يعنې ‪ :‬د لمانځه کلۍ اودس دی او تحريم يې تکبير دی ( په تکبير تحريمه[ سره سړی په لمانځه[ کې داخليږي‪ ،‬خبرې‬
‫‪.‬کول ‪ ،‬عمل کثير او نور په سړي باندې حرام ګرځي )‬

‫او فرمايي‪«:‬ال يقبل[ هللا صالة امرئ حتى يضع الوضوء مواضعه‪ ،‬ثم يستقبل القبلة‪ ،‬فيقول‪ :‬هللا أكبر»(رواه أصحاب‬
‫‪.‬السنن األربعة والطبراني)[‬

‫‪ .‬ژباړه ‪ :‬هللا تعالی د چا لمونځ نه قبلوي مګر دا چې اودس وکړي ‪ ،‬بيا قبلې ته مخامخ شي او بیا ووايي ‪ :‬هللا أکبر‬

‫‪ :‬دوهم رکن ‪ ،‬قيام‬

‫‪.‬يعنې د الحمدهلل او سورت لوستلو لپاره درېدل ‪ ،‬لقوله سبحانه[ وتعالی ‪[:‬وقوموا هلل قانتين](البقرة‪)۲۳۸:‬‬

‫‪ .‬ژباړه‪:‬او ودرېږئ تاسې هللا ته ودرېدونکي (په ادب )‬

‫او د عمران بن حصين په حديث کې رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرمايلي[ ‪« :‬صل قائماً»(رواه حاکم)‪( .‬په والړه‬
‫‪ .‬لمونځ وکړه )‬

‫مګر دا چې ناروغ وي يا معيوب وي چې درېدالی نشي په هغه باندې درېدل فرض نه دي بلکي درېدل په هعه چا‬
‫‪ .‬باندې فرض دي چې د درېدلو توان لري‬

‫صلِّ قَائِ ًما فَإِ ْن لَ ْم تَ ْست َِط ْع فَقَا ِعدًا فَإِ ْن لَ ْم تَ ْست َِط ْع فَ َعلَى َج ْن ٍ‬
‫ب»‪( ‬البخاري )‬ ‫په دليل د دغه حديث ‪َ «:‬‬

‫ژباړه‪ :‬په والړه لمونځ کوه ‪ ،‬کچيرې نه توانيدې په ناسته[ سره لمونځ کوه او که (په ناسته نه توانيدې ) نو په څنګ‬
‫‪ .‬لمونځ کوه‬

‫همدارنګه په درېدلو کې استقالل شرط دی کچېرې په همسا ‪ ،‬ديوال وغيره تکيه کړي وي که شی ترې لري شی‬
‫‪ .‬لويږي دا قيام صحي نه دی مګر دا چې عذر ولري‬
 ‫قال الحنفية‪ [:‬يشترط للقادر االستقالل في الفرض‪ ،‬فمن اتكأ على عصاه‪ ،‬أو على حائط ونحوه‪ ،‬بحيث يسقط لو زال‪ ،‬لم‬
‫‪ .‬تصح صالته‪ ،‬فإن كان لعذر صحت (فقه االسالمي وادله )‬

‫‪ :‬دريم رکن‪ ‬قرآئت‪ ‬لوستل‪K‬‬

‫د الحمدهلل اوآمين نه ورسته يو ستر آيت لکه آيت الکرسي يا دری لنډ آيته لوستل په ټولو لمونځونو کې فرض دي‪ ،‬لقوله‬
‫‪.‬سبحانه وتعالی ‪ [:‬فَا ْق َر ُؤوا َما تَيَ َّس َر‪ِ  ‬منَ ْالقُرْ ِ‬
‫آن‪( ] ‬المزمل‪)۲۰/۷۳:‬‬

‫‪ .‬ژباړه ‪:‬پس ولولئ (په لمانځه کې ) هومره چې آسان وي له قرآن نه‬

‫‪.‬و لقوله صلّى هللا عليه وسلم ‪« :‬ال صالة إال بقراءة»‪( ‬المسلم )‬

‫‪.‬يعنې ‪ :‬او دا قول د رسول هللا صلی هللا عليه وسلم چې ‪ :‬هغه لمونځ نه دی په کوم کې چې قرائت ونه ويل شي‬

‫د فرض قرائت مقدار دري لنډ آيتونه[ وي يا يو اوږد آيت چې د دريو لڼدو آيتونو په مثل وي (الدر المختار و رد‬
‫‪.‬المحتار‪ ،۴۱۵/۱:‬البدائع‪)۱۱۰/۱:‬‬

‫په قرائت کې شرط دا دی چې په هغه کې به داسې لحن (غلطي ) نه وي چې معنی تغير شي لکه ‪ :‬د (ض) د تورې پر‬
‫ُ‬
‫(أنعت)[‬ ‫‪.‬ځای (ظ) يا (د) توری ويل يا د تورې حرکات بدلول لکه ‪( :‬أنعتَ ) د زور پر ځای پيښ ويل لکه ‪:‬‬

‫‪ :‬څلورم رکن رکوع‬

‫رکوع په لغت کې انحناء او ټېټېدو ته وايي په شريعت کې د سر او شاه داسې ټيټېدل چې سر له شا سره يو شان او‬
‫برابر وي رکوع وايي ‪ ،‬لقوله سبحانه[ وتعالی ‪[:‬يا أيها الذين آمنوا اركعوا](الحج‪ ،)۷۷/۲۲:‬او په دليل د دغه حديث ‪«:‬‬
‫‪ .‬ثُ َّم ارْ َك ْع َحتَّى ت ْ‬
‫َط َمئِ َّن َرا ِكعًا»‪( ‬متفق[ عليه )‬

‫‪ .‬ژباړه ‪ :‬وروسته رکوع ته الړ شه تر هغه چې بدن دې آرام او بې حرکته شي‬

‫عائشه رضی هللا عنها روايت کوي ‪« :‬كان رسول هللا صلّى هللا عليه وسلم إذا ركع لم يرفع رأسه ولم يصوبه‪ ،‬ولكن بين‬
‫‪.‬ذلك»‪( ‬متفق عليه)[‬

‫‪ .‬ژباړه ‪ :‬رسول هللا صلی هللا عليه وسلم به چې کله رکوع کوله سر به يې ( له شا سره ) برابر ؤ نه پورته ؤ او نه ټيټ‬

‫‪.‬او همدارنګه په حديث کې راغلي‪« ‬أنه كان إذا ركع‪ ،‬لو كان قدح ماء على ظهره ما تحرك»‪ ‬وذلك الستواء ظهره‬

‫يعنې ‪ :‬جناب نبی کريم صلی هللا عليه وسلم به چې کله رکوع کوله ‪ ،‬کچيرې د هغه په شا باندې د اوبو لوښی وای‬
‫‪ .‬حرکت به يې نه کولو ( په رکوع کې شا برابر د تختې په شان نيوله )‬

‫‪ :‬په رکوع کې په قدر د تسبيح[ ويلو ځنډ او اطمنان واجب دی په حديث شريف راغلي‬

‫أسوأ الناس سرقة الذي يسرق من صالته‪ ،‬قيل‪ :‬وكيف يسرق من صالته؟ قال‪ :‬ال يتم ركوعها وال سجودها«‬
‫‪.‬والخشوعها»‪( ‬رواه أحمد والحاكم)‬

‫ژباړه ‪ :‬بدترين د خلکو هغه غل دی چې له لمانځه څخه غال کوي ‪ ،‬چا وويل ‪ :‬څنګه له لمانځه څخه غال ؟ داسې چې نه‬
‫‪ .‬پوره کوي رکوع ‪ ،‬نه سجده او نه هم په هغه کې خشوع وي‬

‫‪ :‬پنځم رکن ‪ ،‬سجده‬

‫دوه ځله سجده کول په لمانځه کې فرض دي ‪ ،‬سجده په لغت کې خضوع او عاجزۍ ته وايي او په شريعت کې د تندې ‪،‬‬
‫‪ .‬پوزې او نورو ايښول په ځمکه باندې سجده بلل کيږي‬

‫‪ :‬هللا سبحانه وتعالی فرمايي[‬

‫]الحج‪] [22/77:‬يا أيها الذين آمنوا اركعوا واسجدوا[‬

‫‪ .‬ژباړه ‪ :‬ای مؤمنانو ! رکوع کوئ تاسې او سجده کوئ تاسې‬

 ‫اجدًا‪ ،‬ثُ َّم ارْ فَ ْع َحتَّى ت ْ‬
‫َط َمئِ َّن َجالِسًا»(متفق عليه)[‬ ‫‪ .‬او په دليل د دغه حديث شريف ‪« :‬ثُ َّم ا ْس ُج ْد َحتَّى ت ْ‬
‫َط َمئِ َّن َس ِ‬

‫ژباړه‪ :‬بيا سجده ادا کړه داسې چې بدن دې آرام او بې خځښته شي بيا دې سر له سجدې پورته کړه تر څو د کيناستلو په‬
‫‪.‬حال کې آرام او بې حرکته شي‬

‫سجده په اوو اندامونو تر سره کيږي په سجده کې د پوزې نه لګول يا د دواړو پښو په پورته کولو سره سجده نه ادا‬
‫‪ .‬کيږي‬

‫که دواړه پښی په ټوله سجده کې پورته کړ شي نو سجده نه ادا کيږي کله چه سجده ادا نشو نو لمونځ فاسد شو (فتاوي‬
‫‪ .‬دارالعلوم ديوبند ج ‪ ۱‬ص ‪) ۱۸۴‬‬

‫‪ :‬داځکه چې سجده بايد په اوو اندامو ادا شي ‪ ،‬جناب نبي کريم صلی هللا عليه[ وسلم فرمايي[‬

‫أمرت أن أسجد على سبعة أعظم‪ ،‬على الجبهة – وأشار بيده على أنفه – واليدين‪ ،‬والركبتين‪ ،‬وأطراف القدمين‪ ،‬وال«‬
‫‪.‬نكفت الثياب[ والشعر»‪( ‬بخاري او مسلم)‬

‫ژباړه‪ :‬ما ته حکم راکړ شوی دی (د هللا د طرف نه ماته حکم شوی دی ) چه زه په اوو اندامونو باندې سجده وکړم (‬
‫يعنی سجده داسې وکړم چه دا اوه اندامونه پر ځمکه ايښودل شوی وي تندی ‪ ،‬د دواړه السونه ‪،‬دواړه ګونډې ‪،‬او د‬
‫‪ .‬دواړو پښو کنارې او دا هم حکم دی چه مونږ به خپلې جامې او ويښتان نه راغونډوو‬

‫‪ :‬شپږم رکن ‪ ،‬آخره قعده‬

‫په آخره قعده کې په څومره وخت کې چه تشهد لوستی شي دومره ساعت کيناستل[ فرض دي په دليل د دغه حديث ‪ «:‬ثم‬
‫فاطمئن جالسًا ‪ ،‬ثم قُ ْم ‪ ،‬فإذا فعلتَ ذلك فقد ْ‬
‫تمت صالتُك ‪ ،‬وإن انتقَصتَ منه شيئًا انتقصْ تَ‬ ‫َّ‬ ‫اسج ْد فاعت ِدلْ ساجدًا ‪ ،‬ثم اجلِسْ‬
‫‪ .‬من صالتِك »‪( ‬الدارقطني ‪ ،‬الترمذي و ابوداود)‬

‫ژباړه ‪ :‬بيا سجده وکړه په اطمنان او سکون سره سجده ‪ ،‬بيا کينه په اطمنان او سکون کيناستلو سره ‪ ،‬بيا پورته شه ‪،‬‬
 ‫‪.‬پس کله دې چې دا کارونه وکړل لمونځ دې پوره شو او که کوم شی درڅخه پاتې شول نو لمونځ دې مات شو‬

‫‪ .‬او د ځنو فقهاؤ په نزد د لمانځه[ وتل په سالم ګرځولو سره د لمانځه رکن دی‬

‫‪.‬که له شرطونو او ارکانو‪ ‬يو هم قصداً يا په هيره سره پاتې[ شي لمونځ‪ ‬نه صحی کيږي‬

‫آن الين اسالمي الرښود‬

‫بیرنه ‪ ‬لوړ ‪ ‬والړ سی‬

‫د لمانځه واجبات‬
‫واجبات په لمانځه کې هغه اعمال دي چې که قصداً ترک شي لمونځ نه صحي کيږي خو که سهواً او په هېره سره‬
‫‪ .‬ترک شي سجده سهوه واجبيږي‬

‫‪.‬د فاتحه (الحمدهلل ) لوستل په دليل د دغه حديث شريف ‪ «:‬ال صالة لمن لم يقرأ بفاتحة[ الكتاب»‪( ‬البخاري) ‪۱-‬‬

‫‪ .‬ژباړه ‪ :‬د هيچا لمونځ پرته له فاتحې ويلو نه صحي کيږي‬

‫د سورت فاتحه سره د دريو لنډو آيتونو پيوسته[ کول په دليل د دغه حديث شريف‪«:‬أمرنا أن نقرأ بفاتحة الكتاب‪ [،‬وما ‪۲-‬‬
‫‪ .‬تيسر»‪( ‬رواه أبو داود وابن حبان وأحمد)‬

‫‪ .‬ژباړه ‪ :‬مونږ ته امر شوی دی په ويلو د فاتحې او هغه چې درته آسان وي (څو آيتونه لوستل)‬

‫‪ .‬په پورته حديث شريف کې امر په وجوب داللت کوي‬

‫دری لنډ آیتونه لکه ‪{:‬ثم نظر‪ ،‬ثم عبس وبسر‪ ،‬ثم أدبر واستكبر}‬

‫د فرضو په‪ ‬اولو دوو‪  ‬رکعتو کې او د وترو‪،‬سنتو او نفلو په ټولو رکعتونو کې تر فاتحې ورسته څه‪ ‬سورت يا دری ‪۳-‬‬
 ‫‪ :‬ايتونه لوستل واجب‪ ‬دي‪ ،‬په دليل د دغه حديث شريف‬

‫ال صالةَ إاَّل بفاتح ِة الكتا ِ‬

‫ب وآيتَي ِْن معها»‪( ‬الطبراني[ ‪«۲/۳۷۱‬‬

‫‪ .‬يعنې[ ‪ :‬پرته له فاتحې او د هغه سره دوه ايتونو لوستلو لمونځ نه صحي کيږي‬

‫‪).‬ال تجزئ صالة إال بفاتحة[ الكتاب‪ ،‬وسورة في فريضة أو غيرها»‪ ‬رواه ابن عدي في الكامل ‪-‬نصب الراية‪:«۳۶۳/۱ :‬‬

‫يعنې ‪ :‬لمونځ جايز او صحي نه دی مګر دا چې په هغه کې فاتحه او سورت په فرضي او نورو لمونځونو کې ولوستل‬
‫‪ .‬شي‬

‫‪ .‬سورت فاتحه د بل سورة نه مخکې لوستل واجب دي‪۴- ‬‬

‫ټول ارکان په ترتيب[ او پرله پسې ادا کول واجب دي ‪  :‬يعنی[ که د يوه رکن نه پس د دوهم رکن په ادا کولو کښی په ‪۵-‬‬
‫بی فکری يا هيری سره دومره وخت تير شي څومره وخت چه د رکوع يا سجدې کولو کښی تير شي نو سجده سهوه‬
‫‪ .‬الزميږي‬

‫او همدارنګه په قيام ‪،‬قرائت ‪،‬رکوع او سجده کې ترتيب ساتل واجب دي که د رکوع نه مخکې سجده وکړي او د‬
‫‪.‬سجدې نه مخکی قعده وشي نوسجده سهوه الزميږي مګر که قصداً داسې وکړي لمونځ فاسديږي‬

‫‪ :‬ځکه رسول صلی هللا عليه وسلم د لمانځه په ترتيب[ ادا کولو حکم کړی دی‬

‫آن‪ ،‬ثُ َّم ارْ َك ْع َحتَّى ت ْ‬

‫َط َمئِ َّن َرا ِكعًا‪ ،‬ثُ َّم ارْ فَ ْع َحتَّى تَ ْع ِد َل قَائِ ًما‪ ،‬ثُ َّم ا ْس ُج ْد«‬ ‫ثُ ّم ا ْستَ ْقبِ ِ[ل ْالقِ ْبلَةَ فَ َكبِّرْ ‪ ،‬ثُ َّم ا ْق َر ْأ َما تَيَ َّس َر َم َع َ‬
‫ك ِمنَ ْالقُرْ ِ‬
‫َط َمئِ َّن َجالِسًا»(متفق[ عليه )‬ ‫اجدًا‪ ،‬ثُ َّم ارْ فَ ْع َحتَّى ت ْ‬ ‫َط َمئِ َّن َس ِ‬ ‫‪َ .‬حتَّى ت ْ‬

‫ژباړه‪ :‬وروسته دې مخ پر قبله کړه او تکبير ووايه ‪،‬وروسه د قرآن څخه هغه ووايه چې درته آسانه[ وي ‪،‬وروسته‬
‫رکوع ته الړ شه تر هغه چې بدن دې آرام او بې حرکته شي ‪ ،‬بيا له رکوع پورته شه په سم او آرام ډول دريدلو سره ‪،‬‬
‫بيا سجده ادا کړه داسې چې بدن دې آرام او بې خځښته شي بيا دې سر له سجدې پورته کړه تر څو د کيناستلو په حال‬
 ‫‪.‬کې آرام او بې حرکته شي‬

‫په سجده کې د پوزې يو ځای کول له تندې سره همدارنګه په سجده او رکوع کی دومره ځنډ تيرول په څومره وخت ‪۶-‬‬
‫کې چه سړی سبحان ربی الغظيم اوسبحان ربی االعلی‪ ‬ووايي – کوم خلک چه ډير‪ ‬ژر ژر رکوع اوسجده کوي‪ ‬د‬
‫‪.‬هغوی لمونځ نه کيږي ‪ ،‬ددې دليل مخکې د لمانځه په ارکانو کې بیان شو‬

‫قومه کول – يعنی[ د رکوع ‪  ‬نه پس په ښه شان درېدل ‪ ،‬قومه او جلسه د کمال ابن الهمام او متأخرينو احنافو په نزد ‪۷-‬‬
‫‪ .‬واجب مګر د امام يوسف په نزد فرض ده‬

‫ق لِألَ ِدلَّ ِة َو َعلَ ْي ِها ْل َك َما ُل اب ُْن ْالهُ َم ِام َو َم ْن بَ ْع َدهُ ِمنَا ْل ُمتَأ َ ِّخ ِرينَ ‪َ .‬وقَا َل أَبُو يُوسُفَ بِفَرْ ِ‬
‫ضيَّ ِة‬ ‫ي ُوجُوبُهَا‪َ ،‬وهُ َو ْال ُم َوافِ ُ‬
‫َور ُِو َ‬
‫‪ْ .‬ال ُكلِّ ‪( ‬برنامج الموسوعة الفقهية جزء ‪ ۲۷‬ص ‪) ۷۹‬‬

‫صلَّى هَّللا ِ َعلَ ْي ِه َوآلِ ِه َو َسلَّ َم يو سړی وليد چې په نا سم ډول او بدون له اطمنان او سکون‬
‫په دليل د دغه حديث ‪ :‬رسول هللا َ‬
‫يې لمونځ کولو (په لمانځه کې حرکت کول او په بيړه د ارکانو ادا کول ‪ ،‬قومه او جلسه صحي نه ادا کول) امر يې‬
‫صلِّ‬ ‫صلِّ فَإنّ َ‬
‫ك لَ ْم تُ َ‬ ‫»ورته وکړ چې لمونځ دې له سره ادا کړه «إرْ ِج ْع فَ َ‬

‫‪ .‬يعنې‪ :‬لمونځ له سره وګرځوه ځکه چې تا لمونځ ونه کړ (متفق عليه )‬

‫جلسه کول – يعنی د دوو سجدو په مابين کې په ښه شان کيناستل[ چه د بدن ټول اندامونه کرار شي او د پوره ناستي[ ‪۸-‬‬
‫‪ .‬ګمان پری وشي‬

‫اجدًا‪ ،‬ثُ َّم ارْ فَ ْع َحتَّى ت ْ‬

‫َط َمئِ َّن َجالِسًا‪( ‬متفق[ عليه )‬ ‫‪ .‬په دليل د دغه حديث شريف ‪ :‬ثُ َّم ا ْس ُج ْد َحتَّى ت ْ‬
‫َط َمئِ َّن َس ِ‬

‫يعنې ‪ :‬بيا سجده ادا کړه داسې چې بدن دې آرام او بې خځښته شي بيا دې سر له سجدې پورته کړه تر څو د کيناستلو په‬
‫‪ .‬حال کې آرام او بې حرکته شي‬

‫‪ .‬او د امام يوسف په نزد قومه ادا کول فرض دي کوم چې دليل يې مخکې ذکر شو‬
 ‫ځنی کسان د چرګ په شان ټونګې وهي چه لمونځ يې نه صحي کيږي ځکه جلسه واجبه ده د واجبو په قصدي ترک‬
‫‪ .‬سره لمونځ فاسديږي‬

‫لومړی قعده واجب ده ‪ ،‬په دليل د مواظبت د رسول هللا صلی هللا عليه وسلم (رواه الجماعة عن عبد هللا بن بُ َح ْينَة – ‪۹‬‬
‫‪(.‬نيل[ األوطار‪)۲۷۳/۲ :‬‬

‫په دواړو رکعتونو کی تشهد لوستل په دليل د دغه حديث شريف ‪«:‬إذا قعدتم في كل ركعتين‪ ،‬فقولوا‪ :‬التحيات هلل ‪۱۰-‬‬
‫‪( »….‬رواه أحمد والنسائي عن ابن مسعود)‬

‫… ژباړه ‪ :‬کله چې تاسې کينئ په هرو رکعتونو کې بيا ووايئ ‪ :‬التحيات هلل‬

‫تعديل ارکان ‪ :‬ټول ارکان په اطمنان[ کراره تسلې او آرامۍ سره ادا کول لکه قومه ‪،‬جلسه ‪،‬رکوع او سجده داسې ‪۱۱-‬‬
‫چې د بدن مفصلونه او اندامونه ښه مطمئن او ځای پر ځای شي ‪ ،‬په دليل د دغه حديث شريف ‪ :‬ثُ َّم ارْ َك ْع َحتَّى ت ْ‬
‫َط َمئِ َّن‬
‫اجدًا‪ ،‬ثُ َّم ارْ فَ ْع َحتَّى ت ْ‬
‫َط َمئِ َّن َجالِسًا‪( ‬متفق[ عليه )‬ ‫‪َ .‬را ِكعًا‪ ،‬ثُ َّم ارْ فَ ْع َحتَّى تَ ْع ِد َل قَائِ ًما‪ [،‬ثُ َّم ا ْس ُج ْد َحتَّى ت ْ‬
‫َط َمئِ َّن َس ِ‬

‫ژباړه‪ :‬وروسته رکوع ته الړ شه تر هغه چې بدن دې آرام او بې حرکته شي ‪ ،‬بيا له رکوع پورته شه په سم او آرام‬
‫ډول دريدلو سره ‪ ،‬بيا سجده ادا کړه داسې چې بدن دې آرام او بې خځښته شي بيا دې سر له سجدې پورته کړه تر څو د‬
‫‪ .‬کيناستلو[ په حال کې آرام او بې حرکته شي‬

‫َب أَبُو يُوسُفَ إِلَى أَنَّهُ‬

‫مګر د امام يوسف رحمه هللا په نزد تعديل[ ارکان او اطمنان فرض او د لمانځه رکن دی‪َ ::‬و َذه َ‬
‫ك لَ ْم تُ َ‬
‫صلِّ‬ ‫صلَّى هَّللا ُ َعلَ ْي ِه َو َسلَّ َم‪«:‬إرْ ِج ْع فَ َ‬
‫صلِّ فَإنّ َ‬ ‫»فَرْ ضٌ ” لِقَوْ ل النَّبِ ّ[‬
‫ي َ‬

‫‪) .‬برنامج[ الموسوعة الفقهية جزء ‪ ۲۷‬ص ‪(۷۸‬‬

‫د امام يوسف رحمه هللا دليل دا دی چې يو کس لمونځ په اطمنان او سکون نه ادا کولو ‪ ،‬رسول هللا صلی هللا عليه وسلم‬
‫‪.‬هغه ته وويل ‪ :‬لمونځ له سره وګرځوه ځکه چې تا لمونځ ونه کړ‬

‫په کومو کې چه ورو ورو قرآن لوستل کيږی لکه ماسپښين[ او مازديګر په هغه کې ورو ورو لوستل او په کومو ‪۱۲-‬‬
‫کې چې په زوره زوره قرآن لوستل کيږي لکه سهار‪،‬ماښام[ او ماسختن په هغه کې په زوره قرآن لوستل واجب دي په‬
‫‪ .‬دليل د فعل د رسول هللا صلی هللا عليه وسلم چې په اجماع سره ثابت[ دی‬

‫‪ :‬د السالم په ويلو سره لمونځ ختمول ‪۱۳-‬‬

‫په دليل د دغه حديث شريف ‪« :‬تَحْ ِري ُمهَا التَّ ْكبِير‪َ ،‬وتَحْ لِيلُهَا التَّ ْسلِي ُم »‪( ‬ابوداود ‪ ،‬ترمذي و سلسلة صحيحة )‬

‫‪ .‬يعنې[ ‪( :‬د لمانځه ) تحريم تکبير دی او تحليل ( د لمانځه نه وتل ) سالم ګرځول دي‬

‫‪ .‬مګر د السالم عليکم ورحمة هللا وبرکاة ويل سنت دي‬

‫‪.‬د وترو په لمانځه کې دعا قنوت لوستل او اخترونو په لمانځه تکبيرات لوستل واجب دي ‪۱۴-‬‬

‫قنوت الوتر‪ ،‬وتكبيرات العيدين[ (وهي ثالث في كل ركعة)‪ ،‬وتكبيرة القنوت عند أبي حنيفة وعند الصاحبين‪ :‬هي سنة‬
‫كالوتر نفسه‪ [،‬وتجب تكبيرة[ الركوع في الركعة الثانية[ من صالة العيد تبعاً[ لتكبيرات الزوائد فيها‪ ،‬التصالها بها‪ ،‬بخالف‬
‫‪ .‬تكبيرة الركوع في الركعة األولى (فقه االسالمي وادله )‬

‫‪ .‬د جماعت په لمانځه کې د امام متابعت واجب دی ‪۱۵-‬‬

‫په دليل د دغه حديث ‪« :‬إنما جعل االمام لیؤتم به‪ ،‬فإذا کبر فکبروا‪ ،‬وإذا رکع فارکعوا‪ ،‬وإذا قال سمع هللا لمن حمده‬
‫‪ .‬فقولوا‪ :‬اللهم ربنا لک الحمد» (المسلم )‬

‫ژباړه ‪ :‬امام ددې لپاره دی چې پيروي او متابعت[ يې وشي ‪ ،‬پس کله چې امام تکبير ووايي تاسې هم تکبير ووايئ او‬
‫کله چې رکوع کوي تاسې هم رکوع وکړئ او کله چې سمع هللا لمن حمده وايي تاسې اللهم ربنا لک الحمد يا ربنا ولک‬
‫‪ .‬الحمد ووايئ‬

‫آن الين اسالمي الرښود‬

 ‫بیرنه ‪ ‬لوړ ‪ ‬والړ سی‬

‫د لمانځه سنتونه او آداب‬

‫د تکبير تحريمه پر مهال د السونو‪ K‬پورته کول ‪ :‬د تکبير تحريمه په وخت کې د السونو پورته کول تر عوږونو‪۱- ‬‬
‫پورې په دليل د دغه حديث شريف ‪:‬وائل بن حجر وايي‪« :‬أنه رأى النبي[ صلّى هللا عليه وسلم رفع يديه حين دخل في‬
‫‪ .‬الصالة‪ ،‬وكبّر‪ ،‬وصفَّهما حيال أذنيه»‪( ‬المسلم ‪)۴۰۱‬‬

‫يعنې ‪ :‬هغه ليدلی نبی صلی هللا عليه وسلم چې پورته کول به يې السونو خپل کله به چې لمانځه ته ننوتلو او تکبير به‬
‫‪ .‬يې ويلو ‪ ،‬او (السونه به يې ) د عوږونو سره برابرول‬

‫ب من‬ ‫«إن رسول هّللا صلى هللا عليه وسلم كان إذا افتتح ال ّ‬
‫صالة رفع يديه إلى قري ٍ‬ ‫ب رضي هللا عنه ّ‬
‫عن البراء بن عاز ٍ‬
‫أذنيه ث ّم ال يعود»‬

‫ژباړه ‪ :‬د براء بن عازب نه روايت چې هغه وايي ‪ :‬رسول هللا صلی هللا عليه[ وسلم د لمانځه په شروع کې السونه پورته‬
‫‪ .‬کول نږدې غوږونو ته او بيا[ به يې دا عمل نه کولو‬

‫‪ .‬لومړی به السونو پورته کوي بيا به هللا اکبر وايي‬

‫‪ .‬د السونو پورته کولو په وخت کې السونه د قبلې طرف ته کول او د ګوتو پراخه نيول سنت دي‬

‫‪ :‬د امام سره يو ځای هللا اکبر ويل ‪۲-‬‬

‫‪ .‬په دليل د دغه حديث ‪«:‬ال تبادروا االمام اذا کبر فکبروا» (المسلم‪) ‬‬

‫‪ .‬يعنې[ ‪ :‬د امام څخه وړاندې والی مه کوئ کله چې هغه تکبير وايي تاسې هم تکبیر وواياست‬
‫‪ :‬ښي الس په ګين الس تر نامه الندې نيول په دليل د دغه حديث شريف ‪۳-‬‬
 ‫‪.‬من السنة وضع اليمين[ على الشمال تحت السرة »‪( ‬رواه أحمد وأبو داود)‪« ‬‬

‫‪.‬ژباړه ‪ :‬ښی الس په ګين الس تر نامه[ الندې نيول له سنتو څخه دي‬

‫‪ .‬او د ښځو د پاره ښي الس په ګيڼ اېښودل او په سينه باندې نيول‬

‫‪ :‬استفتاح دعا (د پيل دعا) يا ثناء ويل ‪۴-‬‬

‫‪ :‬ثنا ((سبحانك[ اللهم وبحمدك ‪ ،‬وتبارك اسمك‪ ،‬وتعالى َج ُّدك‪ ،‬وال إله غيرك) ويل سنت دي په دليل د دغه حديث شريف‬

‫عايشه رضی هللا عنه روايت کوي‪ « :‬كان النبي صلّى هللا عليه وسلم إذا استفتح الصالة‪ ،‬قال‪ :‬سبحانك اللهم وبحمد ك‪،‬‬
‫‪ .‬وتبارك اسمك وتعالى َج ُّدك‪ ،‬وال إله غيرك»‪( ‬رواه أبو داود‪ ،‬وللدارقطني)[‬

‫يعنې ‪ :‬رسول هللا صلی هللا عليه وسلم به چې کله لمونځ پيل کولو داسې به يې ويل ‪ :‬سبحانك اللهم وبحمد ك‪ ،‬وتبارك‬
‫‪.‬اسمك وتعالى َج ُّدك‪ ،‬وال إله غيرك‬

‫په لومړي رکعت کې اغوذ باهلل ويل‪  :‬په دليل د دغه روايت چې احمد او ترمذي له ابی سعيد الخدري څخه روايت‪۵- ‬‬
‫کړی چې هغه وايي ‪ :‬رسول هللا صلی هللا عليه وسلم به چې لمونځ پيل کړ (ثنا[ به يې ولوستله ) وروسته به يې اغوذ‬
‫‪ .‬باهلل ويل‬

‫‪ ….» .‬عن أبي سعيد الخدري عن النبي[ صلّى هللا عليه وسلم أنه كان إذا قام إلى الصالة استفتح‪ ،‬ثم يقول‪ « :‬أعوذ باهلل‬

‫‪.‬دهر رکعت په شروع کې بسم هللا ويل سنت دي ‪۶-‬‬

‫‪ :‬د آمين ويل‪۷- K‬‬

‫د الحمدهلل ويلو وروسته آمين ويل په دليل د دغه حديث شريف چې ابی هريرة رضی هللا عنه روايت کړی دی چې‬
‫رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرمايي ‪ « :‬إذا أ َّمن اإلمام فأمنوا‪ ،‬فإنه من وافق تأمينه[ تأمين المالئكة‪ ،‬غفر له ماتقدم من‬
 ‫‪.‬ذنبه‪» ‬رواه الجماعة إال أن الترمذي‬

‫ژباړه ‪ :‬کله چې امام آمين وايي تاسې هم آمین ووايئ پس که د چا آمين د مالئکو د آمین سره موافق شو هغه ته به د‬
‫‪ .‬مخکې ګناهونو بښنه وشی‬

‫‪ :‬د احنافو په نزد آمين په پټه ويل سنت دي په دليل د دغه حديث شريف‬

‫أربع يخفيهن اإلمام‪ :‬التعوذ والتسمية والتأمين[ والتحميد »‪( ‬فتح القدير‪ ،۲۰۴/۱:‬والقول رواه ابن أبي شيبة عن إبراهيم‪« ‬‬
‫‪.‬النخعي)‬

‫‪ .‬يعنې[ ‪ :‬امام به څلور شيان پټ (وايي) ‪ :‬اغوذباهلل ‪ ،‬بسم هللا ‪ ،‬آمين او تسبيح يا تحميد‬

‫‪ :‬د پښتو په مينځ کې فاصله ‪۸-‬‬

‫‪ .‬په قيام کې به پښې د څلورو ګوتو په اندازه پراخه نيول کيږي‬

‫‪ .‬قاال لحنفية‪ :‬يسن تفريج القدمين في القيام قدر أربع أصابع؛ألنه أقربإ لى الخشوع ( فقه االسالمي وادله)‬

‫‪ :‬د تکبير ويل ‪۹-‬‬

‫‪ :‬د سجدې او رکوع ته د تللو او بيرته پورته کېدو په وخت کې د هللا أکبر ويل سنت دي په دليل د دغه حديث شريف‬

‫ابن مسعود رضی هللا عنه وايي‪« :‬رأيت النبي صلّى هللا عليه وسلم يكبّر في كل رفع وخفض‪ ،‬وقيام وقعود»‪( ‬رواه أحمد‬
‫‪.‬والنسائي[ والترمذي وصححه)‬

‫يعنې ‪ :‬ما جناب رسول هللا صلی هللا عليه وسلم ليدلی چې د هر پورته کيدو ‪ ،‬ټېټېدو او قيام او قعدې په وخت کې به‬
‫‪ .‬يې هللا أکبر ويل‬
 ‫‪ .‬د رکوع په حالت کې سر د شا سره برابرول او په دواړو السونو سره د دواړو زنګنونو نيول سنت دي‪۱۰- ‬‬

‫عائشه رضی هللا عنها روايت کوي ‪« :‬كان رسول هللا صلّى هللا عليه وسلم إذا ركع لم يرفع رأسه ولم يصوبه‪ ،‬ولكن بين‬
‫‪.‬ذلك»‪( ‬متفق عليه)[‬

‫‪ .‬ژباړه ‪ :‬رسول هللا صلی هللا عليه وسلم به چې کله رکوع کوله سر به يې ( له شا سره ) برابر ؤ نه پورته ؤ او نه ټيټ‬

‫‪ .‬په رکوع کې دری ځله سبحان‪ ‬ربي الغظيم ويل‪۱۱- ‬‬

‫قومه يعنی د رکوع ‪ ‬نه پورته کيدو په وخت کې د امام د پاره سمع هللا لمن حمده‪ ‬او د مقتدی لپاره ربنا لک‪۱۲- ‬‬
‫‪.‬الحمد‪ ‬او د تنها[ ګزار لپاره د دواړو ويل‬

‫په دليل د دغه حديث شريف ‪:‬أبي هريرة رضی هللا عنه وايي‪« :‬كان رسول هللا صلّى هللا عليه وسلم إذا قام إلى الصالة‬
‫يكبِّر حين يقوم‪ ،‬ثم يكبر حين يركع‪ ،‬ثم يقول‪ :‬سمع هللا لمن حمده‪ ،‬حين يرفع ص ُْلبه من الركعة‪ ،‬ثم يقول وهو قائم‪ :‬ربنا‬
‫‪ .‬ولك الحمد…» (متفق عليه)‬

‫ژباړه ‪ :‬رسول هللا صلی هللا عليه وسلم به چې کله لمانځه ته پاڅېدو د درېدو پر مهال به يې هللا اکبر ويل ‪ ،‬بيا به د‬
‫رکوع کولو پر مهال هللا اکبر ويل بيا د رکوع څخه د پورته کيدو پر مهال به يې سمع هللا لمن حمده او بيا د درېدو پر‬
‫‪ .‬مهال ربنا ولك الحمد ويل‬

‫‪.‬سجدی ته د تلو په وخت کې لومړی دواړه ګونډې‪ K‬بيا دواړه السونه‪ K‬او بيا تندی په ځمکه ايښودل‪۱۳- ‬‬

‫په دليل د دغه حديث شريف ‪«:‬رأيت رسول هللا صلّى هللا عليه وسلم إذا سجد‪ ،‬وضع ركبتيه قبل يديه‪ [،‬وإذا نهض رفع‬
‫‪» .‬يديه قبل ركبتيه‬

‫‪.‬په دواړو سجدو کی دری ځله سبحان ربي االعلی ويل‪۱۴- ‬‬

‫حذيفة رضی هللا عنه روايت کوي چې ما د رسول هللا صلی هللا عليه وسلم نه آورېدل چې په سجده کې يې داسې‬
 ‫‪.‬ويل ‪«:‬سبحان ربي األعلى »‪( ‬رواه ابن ماجه‪ ،‬وأبو داود)‬

‫د سجدې په وخت کې مخ د السونو‪ K‬د پنځو په مينځ کې ايښودل‪ ‬ورنونه د ګيډې نه جال او د ځمکې ‪ ‬نه لري ساتل[‪۱۵- ‬‬
‫‪ .‬او څنګلې له ورنو نه لرې ساتل اوهمدارنګه د دواړو پښو والړ ساتل سنت دي‬

‫أنه صلّى هللا عليه وسلم كان إذا سجد وضع وجهه بين كفيه»‪( ‬المسلم)«‬

‫يعنې ‪ :‬روايت دی چې ‪ :‬رسول صلی هللا عليه وسلم به چې کله سجده کوله خپل مخ به يې د دواړو السونو د پنجو په‬
‫‪ .‬مينځ[ اېښولو‬

‫‪ .‬أن النبي صلّى هللا عليه وسلم كان إذا سجد جافى‪ ،‬حتى لو شاءت بهيمة أن تمر بين يديه لمرت» (المسلم)«‬

‫يعنې ‪ :‬روايت دی چې ‪ :‬رسول صلی هللا عليه وسلم به چې کله سجده کوله ( د ورونو ‪ ،‬ګېډې او ځمکې ) تر مينځ‬
‫‪ .‬دومره خاليګاه وه چې د حيوان وړوکی بچی ورڅخه ترېدی شوی‬

‫‪ .‬او د ښځو لپاره ورنونه د ګيډی سره پيوسته کول او پښی په ځمکه باندی غوړيدلې ساتل سنت دي‬

‫په دليل د دغه حديث ‪«:‬إذا سجدت المرأة فإنها تنضم ما استطاعت‪ [،‬وال تتجافى لكي ال ترفع عجيزتها»‪( ‬رواه عبدالرزاق‬
‫‪ ، ۵۰۸۹ .‬ابن ابی شيبه[ ‪) ۱/۲۴۱‬‬

‫په جلسه او قعده کې سړيو لره ښی پښه ودرول او چپه پښه غوړول‪ K‬او په هغه کيناستل او ښځو لره دواړه پښی‪۱۶- ‬‬
‫‪.‬ښی طرف ته ويستل اوپه هغه کيناستل‬

‫‪ .‬عايشه رضی هللا عنها وايي ‪« :‬وكان يفرش رجله اليسرى‪ ،‬وينصب اليمنى»‪( ‬رواه النسائي)‬

‫‪ .‬ژباړه ‪ :‬جناب رسول هللا صلی هللا عليه وسلم به چپه پښه غوړوله او ښی پښه به يې دروله‬
‫همدارنګه ابن عمر رضی هللا عنه وايي‪« :‬من سنة الصالة‪ :‬أن ينصب القدم اليمنى‪،‬واستقباله[ بأصابعها[ القبلة»‪( ‬رواه ابن‬
‫‪ .‬ماجه)‬
 ‫‪ .‬يعنې[ ‪ :‬د لمانځه د سنتو څخه دا دی چې ‪ :‬ښي پښه ودرول شي او د پښې ګوتې د قبلې طرف کړ شي‬

‫په قعده کې د السونو ايښول په ورنونو‪ K‬داسې چې ښي الس تلی په ښي ورون او چپ الس په چپ ورون داسې‪۱۷- ‬‬
‫چې د السونو ګوتې څه پراخه وي او ګونډې به په السونو نه نيسی او په تشهد کې د ښي الس د شهادت ګوته د (ال اله )‬
‫‪ .‬ويلو پر مهال پورته کول او د (اال هللا ) ويلو پر مهال به يې ښکته کول‬
‫قال الحنفية‪ [:‬يضع يمناه على فخذه اليمنى‪ ،‬ويسراه على اليسرى‪ ،‬ويبسط أصابعه‪ ،‬كالجلسة بين السجدتين‪ [،‬مفرجة قليال‪ً،‬‬
‫جاعالً أطرافها عند ركبتيه‪ [،‬وال يأخذ الركبة في األصح‪ ،‬والمعتمد أنه يشير بسبابة[ يده اليمنى عند الشهادة‪ ،‬يرفعها عند‬
‫نفي األلوهية عما سوى هللا تعالى‪ [،‬بقوله‪( :‬ال إله)‪ ،‬ويضعها عند إثبات األلوهية هلل وحده‪ ،‬بقوله‪ ( :‬إال هللا ) ليكون الرفع‬
‫‪.‬إشارة إلى النفي‪ ،‬والوضع إشارة إلى اإلثبات‪ [،‬وال يعقد شيئا ً من أصابعه[ (فقه االسالمي وادله ‪،‬الدر المختار‪)۴۷۴/۱ :‬‬

‫د احنافو په صحيح او مشهور روايت سره د فرضو په دوو آخرو رکعتونو‪ ‬کې د الحمدهلل ويل سنت دي قراءة‪۱۸- ‬‬
‫الفاتحة في الركعتين[ الثالثة والرابعة من الصلوات المفروضة تسن على الصحيح عند الحنفية ولو ضم إليها سورة ال بأس‬
‫‪.‬به؛(فقه اسالمی و ادله )‬

‫‪.‬په قعده اخيره کې د تشهد نه ورسته درود شريف ويل‪۱۹- ‬‬

‫‪ .‬د احنافو دليل دا دی چې د درد شريف په اړه راغلی احاديث په وجوب باندې داللت نه کوي‬

‫اللهم صل على محمد وعلى آل محمد‪ ،‬كما صليت على إبراهيم وعلى آل إبراهيم‪ ،‬إنك حميد مجيد‪ ،‬وبارك على محمد«‬
‫‪ .‬وعلى آل محمد كما باركت على إبراهيم وعلى آل إبراهيم‪ ،‬إنك حميد مجيد» (البخاري)‬

‫…‪ ‬د درود نه ورسته دُعا لوستل‪ K‬ربنا آتنا‪۲۰- ‬‬

‫‪ :‬په احاديثو کې الندې دعاګانې[ ثابت[ شوې دي‬

‫)ربنا آتنا[ في الدنيا حسنة وفي اآلخرة حسنة‪ ،‬وقنا عذاب النار(‬
 ‫‪ ).‬اللهم إني أعوذ بك من عذاب جهنم‪ ،‬ومن عذاب القبر‪ ،‬ومن فتنة المحيا والممات‪ ،‬ومن شر فتنة المسيح الدجال(‬

‫اللهم اغفر لي ما قدمت وماأخرت‪ ،‬وما أسررت وما أعلنت‪ ،‬وما أسرفت‪،‬وما أنت أعلم به مني‪ [،‬أنت المقدم وأنت‪( ‬‬
‫)‪ ‬المؤخر‪ ،‬ال إله إال أنت‬

‫‪.‬لومړی ښی طرف او بيا چپ طرف ته سالم ګرځول‪۲۱- ‬‬

‫سعد بن ابی وقاص رضی هللا عنه وايي‪« :‬كنت أرى النبي صلّى هللا عليه وسلم يسلم عن يمينه وعن يساره …‪( ».‬المسلم‬
‫‪).‬‬

‫‪ .‬يعنې[ ‪ :‬ما رسول هللا صلی هللا عليه وسلم وليد چې هغه ښي او چپ لورې ته سالم وګرځاوه‬

‫‪ .‬د مسبوق انتظار تر څو امام سالم وګرځوي‪ ،  ‬څو معلوم شي چې سجده سهوه نه وي ورباندئ واجب شوی‪۲۲- ‬‬

‫انتظار المسبوق فراغ اإلمام من التسليمتين‪ ،‬لوجوب المتابعة‪ [،‬حتى يعلم أال سهو عليه‪ .‬وهذه سنة عند الحنفية(فقه[‬
‫‪ .‬االسالمي وادله)‬

‫‪ :‬د لمانځه آداب‬

‫د تکبير تحريمه په وخت د السونو د پنځو ايستل له څادر او قميص څخه پرته له عذر څخه لکه يخنې مګر ښځه به ‪۱-‬‬
‫‪ .‬يې نه وباسي د ستر په وجه‬

‫په قيام کې د سجدې ځای ته کتل په رکوع کې خپلو د پښو قدمونو ته کتل په سجده کې پوزې ته کتل په قعده کې ‪۲-‬‬
‫‪ .‬سېنې ته کتل او د سالم ګرځولو پر مهال خپلو اږو ته کتل‬

‫‪ .‬تر وسه پورې د ارګيمې بندول که بند نشي په خوله باندې چپ الس اېښودل ‪۳-‬‬

‫‪ .‬د غاړې د تازه کولو دفع کول پرته له عذره د غاړې تازه کول لمونځ فاسدوي ‪۴-‬‬
‫د امام او متقديانو پورته کېدل د حی الفالح پر مهال يعنې دغه مهال به امام په محراب کې والړ وي او متقديان[ به ‪۵-‬‬
‫‪ .‬صفونه برابروي‬

‫آن الين اسالمي الرښود‬

‫بیرنه ‪ ‬لوړ ‪ ‬والړ سی‬

‫د لمانځه د ادا کولو طريقه‬

‫د لمانځه شروع کولو نه مخکې‪ ‬لمونځ کوونکي‪  ‬ته پکار دي چې څنګه دی د خپل بدن او جامو پاکي اوصافي‬
‫کوي‪ ‬دارنګه زړه هم د دنيايي کارونو او خياالتو نه پاک کړي ځکه چه دی اوس د خپل رب جل جالله) په حضور کې‬
‫‪ .‬ودريږي‬

‫نيت‪ ‬به وکړي‪ ‬په زړه کې‪ ‬او که‪ ‬په ژبه وشی‪ ‬نو بهتره به وي‪ ‬ځکه په ژبه ‪ ‬سره نيت کول د زړه د حضور سره مدد‬
‫کوي‪ ،‬هللا اکبر به ووايي‪ ‬دواړه السونه به دغوږونو تر نرميو پورې‪ ‬پورته کړي ‪ ،‬ښځی به خپل السونه تر اوږو‬
‫پورې‪ ‬پورته کړي‪،‬ورسته به السونه تر نامه[ الندې ونيسي‪ ‬پداسې‪ ‬شان سره چه د ښې الس غټې ګوتې او کوچنۍ ګوتې‬
‫د چپ الس مړوند ونيسي او د ښی الس مينځنی دری ګوتې‪ ‬د چپ الس په ليچي باندی خپری کيږيدي‪ ‬او ښځه به د ښی‬
‫‪ :‬الس تلی د چپ‪ ‬الس ‪ ‬په شا نيولی په سينه باندې ونيسي ‪ ‬ثنا يا سبحانک اللهم‪ ‬به ووايي‬

‫ك َوآَل إِلهَ َغ ْي ُر َ‬
‫ك‪  ‬‬ ‫ك َوتَ َعالى َج ُّد َ‬ ‫ك الّلهُ َّم َوبِ َح ْم ِد َ‬
‫ك َوتَبَا َر َ‬
‫ك ا ْس ُم َ‬ ‫ُس ْب َحانَ َ‬

‫ژباړه ‪ :‬ای زما هللا ستا ذات پاک دی ‪ ،‬ته د صفت الئق يې‪، ‬او ستا نوم ډير د برکت دی‪، ‬او ستا لويی ډيره لويه ده ‪،‬او‬
‫‪ .‬ستا څخه بغير بل څوک د عبادت[ اليق نشته‬

‫‪ :‬ورسته به تعوذ يا اغوذ باهلل او بسم هللا ووايي‬

‫َّجي ِْم‬ ‫أ ُعوْ ُذ بِاهللِ ِمنَ ال َّش ْيطَ ِ‬

‫ان الر ِ‬
 ‫‪ .‬زه پنا غواړم په هللا تعالی د شيطان شړل شوی څخه‬

‫َّح ِيم‬
‫َّحمن الر ِ‬
‫بِس ِْم هللاِ الر ِ‬

‫‪ .‬په نامه[ د هللا (جل جالله) چه ډير زيات مهربان پوره رحم لرونکی دی ) شروع کوم(‬

‫‪ :‬بيا به د فاتحې سورة الحمدهلل ووايی‬

‫ِّين‪۳‬‬
‫َّح ِيم ‪َ ۲‬مـلِ ِك يَوْ ِم الد ِ‬ ‫ْال َحـ ْم ُد هّلل ِ َربِّ ْال َعالَ ِمينَ ‪  ۱‬الرَّحْ ِ‬
‫مـن الر ِ‬

‫ژباړه‪ :‬ټولې ستاينې خاص هللا لره دی چه پالونکی د ټولو مخلوقاتو دی ‪ ،‬ډير زيات مهربان او پوره رحم لرونکی‬
‫دی ‪ ،‬چې څښتن د ورځی د جزا (قيامت ) دی‬

‫ين ‪ ۴‬اه ِدنَـــا الصِّ َراطَ ال ُمستَقِي َم‪۵ ‬‬

‫ك نَ ْستَ ِع ُ‬
‫ك نَ ْعبُ ُد وإِيَّا َ‬
‫إِيَّا َ‬

‫‪ .‬یا هللا خاص تاته[ عبادت کوو ‪ ،‬او خاص له ستا څخه مدد‪ ‬غواړو‪ ،‬يا (هللا) وښيه مونږ ته الره سمه‬

‫ب َعلَي ِه ْم َوالَ الضَّـــالِّينَ ‪۶ ‬‬ ‫ص َراطَ الَّ ِذينَ أَن َعمتَ َعلَي ِهــ ْم غ ِ‬
‫َير ال َمغضُو ِ‬ ‫ِ‬

‫‪.‬الره د هغو کسانو چې تا انغام کړی په هغوی باندی‪، ‬نه الره دهغو بدو کسانو چه ګمراهان دي‪ ‬‬

‫‪ :‬بيا يو سورة يا لږ تر لږه دری آيته ولولي‬

‫ص َم ُد ‪ ۲‬لَ ْم يَلِ ْد َولَ ْم يُولَ ْد ‪َ ۳‬ولَ ْم يَ ُكن لَّهُ ُكفُ ًوا أَ َح ٌد‪۴‬‬
‫قُلْ هُ َو هَّللا ُ أَ َح ٌد ‪ ۱‬هَّللا ُ ال َّ‬

‫ووايه‪( ‬ای محمده )‪ ‬شان دا دی چه هللا يو دی‪ ‬هللا بی پروا دی‪( ‬هللا ته هر شی محتاج دی ) نه‪ ‬ده زيږولی هيڅوک اونه‬
‫‪ .‬دی‪ ‬زيږول‪ ‬شوی له هيچا څخه‪ – ‬او نشته‪ ‬دغه هللا لره برابر (سيال ) هيڅوک‬
 ‫په قيام کښې به د سجدې ځای ته ګوري‪ ‬او د دواړو پښو تر مينځ‪ ‬بايد د څلورو ګوټو په اندازه فاصله موجوده وي د‬
‫‪ .‬دواړو پښو پنجې به د قبلې لوري‪ ‬ته وي ‪ ،‬د سورت‪ ‬نه ورسته به هللا اکبر ووايي رکوع‪ ‬ته به الړ شي‬

‫رکوع به داسې کوي‪  ‬چه د ده د شا ورستۍ حصه ‪ ،‬مال او سر د تختې په شان برابر او هوار وي ‪ ‬سر ډير ټيټول[‪ ‬يا دشا‪ ‬‬
‫‪ .‬نه اوچت ساتل نه دي پکار د دواړو السونو ګوتی به پراخه په ګونډو نيسي‬

‫ي ْال َع ِظيْم]‪( ‬زما لوی‪ ‬پروردګار پاک دی‪ ) ‬ووايي‪ ‬ورسته به د رکوع څخه‬ ‫بيا به ښه په قراره دری ځله‪ُ [ ‬س ْب َحانَ َربِ َّ‬
‫وروسته نيغ دريږي يعنې قومه‪ ‬ته به ځې وايې به‪[ ‬سمع هللا لمن الحمد]‪ ( ‬خدای پاک اوريدلی دي‪ ‬د هغه چا څخه‪ ‬چه‬
‫ك ْال َح ْم ُد]‪ ( ‬ای زمونږ ربه‪ ‬ټول‪ ‬تعريف او ستايش تا لره دی ) ووايي‪ ‬او تنها ګرار‬ ‫حمد يی‪ ‬ووايه )‪ ‬او مقتديان[ به‪َ [ ‬ربنَا َولَ َ‬
‫ي االَعلی]‪( ‬زما پروردګار‬
‫به‪ ‬دواړه ووايي‪، ‬ورسته به هللا اکبر ووايي‪ ‬سجدې ته به الړ شي دری ځله به‪ُ [ ‬س ْب َحانَ َربِ َّ‬
‫پاک دی چه تر ټولو لوی دی )‪ ‬ووايي‪،‬سجده به داسې ادا کوي چې لومړی‪ ‬دواړه زنګنونه پر ځمکه ولګوي ‪ ‬بيا د‬
‫دواړو السونو پنځی د غوږونو په برابر کېدي بيا پوزه او تندی دواړه پر ځمکه ولګوي ‪ ،‬د دواړو السو څنګلی او‬
‫مړوندونه به د ځمکی نه پورته او ګيده د ورنونو نه جال ساتل پکار دي‪ ‬د لمونځ کوونکی د ګيډی او ځمکی ترمينځ[‬
‫دومره ځای‪ ‬پکار دی چې حيوان وړوکی بچی‪ ‬د هغه الندی تريدلی شي او د ښځو لپاره ورنونه د ګيډی سره پيوسته[‬
‫‪.‬کول او پښی په ځمکه باندې غوړيدلی ساتل پکار دي‬

‫بيا به هللا اکبر ووايي جلسې ته به الړشی يعنی[ د دواړو سجدو تر مينځ کيناستل‪ ‬پداسې‪ ‬شان چه ښه پوره کيني او دبدن‬
‫مفصلونه او اندامونه ښه تقرر ونيسي او دا ُدعا به ووايي [رب اغفر لي و ارحمني و اهدني و ارزقني وعافني و‬
‫اجبرني(الحديت ترمذی ‪،‬ابوداود‪،‬ابن ماجه) يا تنها [رب اغفرلي]‪  ‬به ووايي د چرګ د ټونګې په شان سجده سره لمونځ‬
‫نه صحي کيږي‪ ‬بيا به هللا اکبر ووايي‪ ‬دوهمې سجدې ته به والړ شي‪ ‬دری ځله به‪[ ‬سبحان ربي األعلی]‪ ‬ووايي‪ ‬ورسته‬
‫به هللا اکبر ووايي‪ ‬له سجدې څخه به داسې‪ ‬پورته کيږي چه‪ ‬لومړي به تندی او ورسته السونه پورته کوي‪ ‬د دواړو‬
‫السونو په پراخه‪ ‬نيولو پنځو به ګونډې ونيسي‪ ‬او قيام ته به ځی‪ ‬اوس يو رکعت پوره شو ‪ ،‬په دوهم رکعت کې‪ ‬به‬
‫لومړی‪[ ‬بسم هللا الرحمن الرحيم]‪ ‬ووايي‪ ‬بيا به سورة فاتحه ولولې‪ ‬آمين به ووايي بيا به يو سورت يا دری آيته‪ ‬ووايي بيا‬
‫به هللا اکبر ووايي رکوع‪، ‬قومه ‪،‬سجده او جلسه‪ ‬به وکړي بيا د دواړه سجدو د ادا کولو نه پس قعده وکړي‪ ‬قعده کې ‪ ‬به‬
‫داسې کيني[ چه ښی پښه والړه د پښی ګوتې د قبلې په طرف وي او ګينه پښه به څملوي د پاسه دې‪ ‬پرې کيني[‪ ‬او دواړه‬
‫السونه په په ورنو ږدي‪ ‬او تشهد به وايي‪ ، ‬ښځه به دواړه پښی‪ ‬ښی طرف ته ويستل اوخپل ښی ورون د ګين ورون‬
‫‪ :‬سره جنګول په هغه کيناستل پکار دي‪ ‬او تشهد به وائی‬
 ‫ك أيُّهَا النَّبِ ُّي َو َرحْ َمةُ هللاِ َوبَ َر َكاتُه[‬ ‫وات َوالطَّي ُ‬
‫ِّبات‪ [،‬اَلسَّــالَ ُم َعلَ ْي َ‬ ‫صلَ ُ‬ ‫‪،‬اَلتَّ َحي ُ[‬
‫َّات هللِ َوال َّ‬

‫ژباړه‪ :‬ټول قولی عبادتونه ‪ ،‬او ټول بدني عبادتونه[ ‪،‬او ټول مالي عبادتونه[ خاص هللا (جل جالله) لره دی‪ ،‬ای نبی‪ ‬‬
‫‪(.‬صلی هللا عليه وسلم ) پر تا دي د هللا السالم رحمت او د هللا برکتونه وي‬

‫أن ُم َح َّمدًا َع ْب ُده َو َرسُوْ لُه(البخاری والمسلم‪) ‬‬

‫أن الَ إلهَ إالَ هللاُ َوأ ْشهَ ُد ْ‬
‫‪.‬اَل َّسالَ ُم َعلَ ْينَا َوعَلى ِعبَا ِد هللاِ الصَّالِ ِح ْينَ ‪ ،‬أ ْشهَ ُد ْ‬

‫او سالمتي دي وي پر مونږ‪  ‬او د هللا (جل جالله) پر نيکو او صالحانو بندګانو[‪ ‬باندی ‪ ،‬زه شاهدې‪ ‬ادا کوم چه د هللا (جل‬
‫جالله) څخه ماسوا بل څوک د عبادت الئق نشته[ ‪ ،‬او زه شاهدې ادا کوم چې محمد صلی هللا عليه وسلم‪ ‬د هللا بنده او‬
‫‪ .‬رسول دی‬

‫د لومړۍ قعدې لپاره همدا تشهد تر پايه لوستل کيږي که آخري قعده (ناسته)[ وي نو درود او دعا به هم تر پايه پورې‬
‫‪ :‬ووايي‬

‫صلَ ْيّتَ عَلى إ ْب َرا ِه ْي َم َوعَلى آل إ ْب َرا ِهي َم‪ ،‬إنَ َ‬

‫ك ح َم ْي ُد َم ِج ْي ُد‪ ‬‬ ‫آل ُم َح َّم ٍد‪َ ،‬ك َما َ‬ ‫اَللّهُ َّم َ‬
‫صلِّ عَلى ُم َح َّم ٍد َوعَلى ِ‬

‫ژباړه‪ :‬ای هللا‪(  ‬جل جالله) رحمت نازل کړي پر محمد صلی هللا عليه وسلم او د هغه پر آل (کورنۍ ) څنګه چه دې پر‬
‫‪.‬ابراهيم عليه السالم او د هغه پر آل نازل کړی دی يقينًا ته د تعريف او بزرګۍ اليق ئې‬

‫ك ح َم ْي ُد َّم ِج ْي ُد(البخاری ‪،‬المسلم‬ ‫آل ُم َح َّم ٍد‪َ ،‬ك َما بَا َر ْكتَ عَلى إب َرا ِهي َم َوعَلى ِ‬
‫آل إب َرا ِهي َم‪ [،‬إنَ َ‬ ‫اَللّهُ َم بَ ِ‬
‫ار ْك عَلى ُم َح َّم ٍد َوعَلى ِ‬
‫‪،.‬ترمذی و ابوداود)‬

‫ژباړه‪ :‬ای هللا‪( ‬جل جالله) برکت‪  ‬نازل کړي پر محمد صلی هللا عليه وسلماو دهغه پر آل (کورنی ) څنګه چه دی پر‬
‫ابراهيم عليه سالم او دهغه پر آل‪ ‬برکت نازل کړی دی يقينًا ته دتعريف اوبزرګی اليق ئی‬

‫‪ :‬بيا به ُدعا ووايی‬

 ‫اَللّهُ َّم َربَّنَا اتِنَا فِی ال ُّد ْنيَا َح َسنَةً َّو فِی ِ‬
‫االخ َر ِة َح َسنَةً َّو قِنَا َع َذ َ‬
‫اب النَّار‬

‫ژباړه‪ :‬ای‪ ‬زمونږ‪ ‬ربه‪ ! ‬مونږ‪ ‬لره په دنيا کښې هم نيکی‪ ‬را کړې او په آخرت کښې هم‪ ‬او مونږ‪ ‬د اور له غذابه‪ ‬‬
‫‪ .‬وساتې‬

‫‪ .‬ورسته به سالم‪  ‬وګرځوی‬

‫په ويلو لومړی‪ ‬ښې طرف او بيا چپ طرف ته به سالم وګرځوي‪] ‬اَسَّال ُم َعلَ ْي ُک ْم َو َرحْ َمةُ هللا[‬

‫‪ :‬ورسته‪ ‬له لمانځه[‪  ‬څخه به دا دری ځله استفرهللا ووايي او بيا به دا ُدعا ووايي‬

‫ک ال َّسالَ ُم‪ ‬تَبَار ْکتَ ‪ ‬يَا َذال َجالَ ِل َواالَ ْک َر ِام‪( ‬المسلم)‪ ‬‬

‫اَللهُ َم اَ ْنتَ ‪ ‬ال َّسالَ ُم‪َ  ‬و ِم ْن َ‬

‫آن الين اسالمي الرښود‬

‫بیرنه ‪ ‬لوړ ‪ ‬والړ سی‬

‫د لمانځه وروسته اذکار‬

‫د ثوبان رضی هللا عنه‪  ‬نه روايت دی چې رسول هللا صلی هللا عليه وسلم‪  ‬د سالم ګرځولو وروسته دری ځله‬
‫استغفار‪ ”: ‬أستغفر هللا‪ ،‬أستغفر هللا‪ ،‬أستغفر هللا “‪ ‬ويل او ورسته يي دا دعا ويله‪ : ‬أللهم أنت السالم ومنك السالم تباركت‬
‫يا ذا الجالل واالكرام‪(   ‬المسلم ‪) 591‬‬

‫له ابی امامة رضی هللا عنه‪  ‬نه روايت دی چې رسول هللا صلی هللا عليه وسلم‪  ‬فرمايي‪ : ‬من قرأ آية الكرسي دبر كل‬
‫صالة مكتوبة ‪ ،‬لم يمنعه[ من دخول الجنة إال أن يموت (رواه النسائي وصححه ابن حبان او صحيح الجامع األلباني‪ ‬‬
‫‪) ۶۴۶۴ .‬‬

‫‪ .‬يعنې[ ‪ :‬څوک چې د فرض لمانځه څخه وروسته ايت کرسي ولولي ‪ ،‬کله چې وفات شي جنت ته به داخل شي‬
 ‫له عبدهللا بن زبير څخه روايت دی چې رسول هللا صلی هللا عليه وسلم‪  ‬به کله لمونځ ختم کړ نو ويل به يي ‪ :‬ال إله إال‬
‫هللا وحده ال شريك له‪ ،‬له الملك وله الحمد‪ ،‬وهو على كل شئ قدير‪ ،‬ال حول وال قوة إال باهلل‪ ،‬وال نعبد إال إياه‪ ،‬أهل النعمة‬
‫والفضل والثناء الحسن‪ ،‬ال إله إال هللا مخلصين له الدين ولو كره الكافرون‪ ( ‬د هللا جل جال له‪  ‬نه بغير بل الئق د عبادت‬
‫نشته ‪ ،‬يوازې دی‪ ،‬اوشريک نه لري پاچاهي[ او ستاينه[ خاص ده لره ده ‪ ،‬او په هر څه قادر دی ‪ ،‬هللا جل جال له ‪ ‬لره نه‬
‫مثل شته او نه هم بل قوت ‪ ،‬او يوازې د هغه عبادت کوم ‪ ،‬هغه د نعمت او فضل څښتن دی او بغير له هللا جل جال له‪ ‬‬
‫‪ .‬څخه بل څوک د بخښنې او ستاينې[ وړ نه دي ………‪( ..‬المسلم ‪ – ۵۹۴‬ابوداود ‪) ۱۵۰۶‬‬

‫له ابو هريره نه روايت دی چې رسول هللا صلی هللا عليه وسلم‪  ‬فرمايي ‪ :‬من سبح هللا دبر كل صالة ثالثا وثالثين‪ ،‬وحمد‬
‫هللا ثالثا وثالثين[ وكبر هللا ثالثا وثالثين تلك تسع وتسعون ثم قال تمام المائة ال إله إال هللا وحده ال شريك له‪ ،‬له الملك وله‬
‫‪ .‬الحمد وهو على كل شئ قدير‪ ،‬غفرت له خطاياه وإن كانت[ مثل زيد البحر ( المسلم‪)597  ‬‬

‫څوک چې د هر لمانځه وروسته ‪ ۳۳‬ځله سبحان هللا ‪ ۳۳ ،‬ځله الحمدهلل ‪ ۳۳‬ځله هللا اکبر ووايي چې ټول ‪ ۹۹‬ځله کيږي(‬
‫او د ال إله إال هللا وحده ال شريك له‪ ،‬له الملك وله الحمد وهو على كل شئ قدير په ويلو ‪ ۱۰۰‬ځله پوره کړي د هغه‬
‫(کوچني ) ګناهونو به وبخښل شي که څه هم د بحر په شان وي ‪ ( .‬ددې تسبحات په باره نور احاديث هم نقل شوي دي‬
‫چې زيات فضيلت يي ذکر شوی دی )‬

‫معاذ بن جبل رضی هللا عنه‪  ‬وايي‪ :‬چې يو ورځ رسول هللا صلی هللا عليه وسلم‪  ‬زه تر الس ونيولم او ويي ويل ‪ :‬يا معاذ‬
‫إني الحبك [ای‪  ‬معاذه ! يقيناً[ په ما باندې ګران يي ‪  .‬معاذ وويل‌‪  :‬ای‪  ‬پیغمبر صلی هللا علیه و سلم پالر او مور مې له‬
‫تا قربان شي ‪  ،‬ته هم په ما باندې ګران يي “‌‪  .‬ويي فرمايل[ ‪( ”:‬أوصيك يا معاذ‪ ،‬ال تدعن في دبر كل صالة أن تقول‪:‬‬
‫اللهم أعني على ذكرك وشكرك وحسن عبادتك‪ )  ‬تا ته وصيت کوم چې دا دعا د هر لمانځه نه وروسته ترک نه کړي ‪:‬‬
‫ای هللا جل جال له‪ !  ‬زما سره کومک وکړه تر څو زه د تا په ذکر او ياد کې ووسم او ستا شکر ادا کړم او ستا سم‬
‫‪ .‬عبادت وکړم ] (ابوداود ‪ – ۱۵۲۲‬تحقيق رياض الصالحين با اسناد صحيح ‪) ۱۸۳‬‬

‫آن الين اسالمې الرښود ( دفاع عن السنه چانګه )‬

‫بیرنه ‪ ‬لوړ ‪ ‬والړ سی‬

 ‫د نارينه او ښځې په لمانځه کې فرق شته ؟‬
‫د ښځې او سړی په لمونځ کی چه فرق ده دی حدیث او قران په رنا کی جواب راکره مننه‬

‫رحمت هللا‬

‫ځواب‬

‫بسم هللا الرحمن الرحيم‬

‫په ارکانو او احکامو کې د نارينه[ او ښځينه لمونځ يو شان دی ‪ ،‬په ځنو فرعي مسائلو او په خاصه توګه د ستر په برخه‬
‫‪ :‬کې د نارينه سره فرق لري ‪ .‬لکه په الندې صورتونو کې‬

‫په لمانځه کې د ښځې ټول بدن عورت دی بغير له مخ ‪ ،‬السونو او پښو او د نارينه عورت د نامه څخه الندې تر ‪۱-‬‬
‫‪ .‬ګونډو پورې دی‬

‫په ښځې باندې د جماعت لمونځ واجب نه دی او د ښځې د پاره په کور کې لمونځ کول غوره دي لکن په نارينه[ ‪۲-‬‬
‫‪ .‬باندې‪  ‬د جماعت لمونځ واجب دی‬

‫‪.‬لحديث ‪( :‬ال تمنعوا نساءكم المساجد‪ ،‬وبيوتهن خير لهن) (أبو داود وابن خزيمة)[‬

‫کله چې په لمانځه کې امام سهوه شي نارينه به په تسبيح ويلو سره فتح ورکوي مګر ښځې به په السونو ټکولو سره ‪۳-‬‬
‫‪ .‬فتح ورکوي‬

‫‪ .‬لحديث ‪( :‬التسبيح للرجال‪ ،‬والتصفيق للنساء) (متفق عليه[ )‬

‫‪ :‬د ستر په برخه کې په قيام ‪ ،‬سجده او قعده کې فرقونه ‪۴-‬‬

‫‪ .‬الف‪ -‬نر به دواړه السونه د غوږونو تر نرميو پورې‪ ‬پورته کوي ‪ ،‬ښځی به خپل السونه تر اوږو ‪ ‬پورې‪ ‬پورته کوي‬

‫‪ .‬ب ) ‪ :‬نارينه[ به السونه تر نامه الندې نيسي‪ ‬او ښځه به السونه په سينه[ باندی نيسي‬

‫ج ) ‪ :‬د نارينه[ د پاره ‪ ‬د دواړو السو څنګلې او مړوندونه دځمکی نه پورته او ګيډه د ورنونو نه جال ساتل پکار دي‪ ‬د‬
‫لمونځ کوونکی د ګيډی اوځمکی ترمنځ به خالي ځای پريښودل کيږي او د ښځو لپاره ورنونه د ګيډې سره پيوسته[ کول‬
‫‪ .‬او پښی په ځمکه باندی غوړيدلی ساتل په کار دي‬

‫د ) ‪   :‬د جلسې او قعدې په وخت کې به نارينه ښی پښه والړه د پښې ګوتې د قبلې په طرف وي اوګينه پښه به څملوي‬
‫د پاسه دې‪ ‬پرې کيني[‪ ‬او دواړه السونه په په ورنو ږدي ‪ ،‬ښځه به دواړه پښی‪ ‬ښی طرف ته ويستل اوخپل ښی ورون‬
‫‪.‬دګين ورون سره جنګول په هغه کيناستل[ پکار دي‪ ‬او تشهد به وائی‬

‫رواه أبو داود في المراسيل‪ ,‬قال‪  – 87:‬حدثنا سليمان بن داود‪ ،‬حدثنا ابن وهب‪ ،‬أخبرنا حيوة بن شريح‪ ،‬عن سالم بن‬
‫غيالن‪ ،‬عن يزيد بن أبي حبيب‪ ،‬أن رسول هللا صلى هللا عليه وسلم مر على امرأتين تصليان فقال‪« :‬إذا سجدتما فضما‬
‫‪».‬بعض اللحم إلى األرض فإن المرأة ليست في ذلك كالرجل‬

‫مرسل روايت د امام ابوحنيفه رحمه هللا ‪ ،‬امام مالک رحمه هللا ‪،‬امام احمد رحمه هللا او يوه ډله نورو په نزد صحيح او‬
‫‪ .‬قابل استدالل دی البته په دې شرط چې دغه ارسال کونکي شخص ثقه يا باوري وي‬

‫ځکه په سند کې دا ډول انقطاع د نورو ډولو سره کامالً توپير لري ‪.‬ځکه دلته چې کوم راوي ساقط دی غالبه[ دا ده چې‬
‫‪ .‬يوازې صحابي به وي او صحابه ټول عادالن دي مجهول کيدل ضرر نه لري‬

‫‪ :‬ددې مطلب په اړه نور روايات په الندې ډول دي‬

‫‪:‬قال عبد الرزاق في المصنف ‪3/137‬‬

‫]باب تكبير المرأة بيديها‪ ،‬وقيام المرأة وركوعها وسجودها[‬
‫عن ابن جريج قال‪ :‬قلت لعطاء‪ :‬أتشير المرأة بيديها كالرجال بالتكبير قال‪« :‬ال ترفع بذلك يديها كالرجال‪5066 – ،‬‬
‫‪».‬وأشار فخفض يديه جدا وجمعهما إليه» وقال‪« :‬إن للمرأة هيئة[ ليست للرجل‬
 ‫»عن ابن جريج‪ ،‬عن عطاء قال‪« :‬تجمع المرأة يديها في قيامها ما استطاعت[ – ‪5067‬‬
‫عن معمر‪ ،‬عن الحسن‪ ،‬وقتادة‪ ،‬قاال‪« :‬إذا سجدت المرأة فإنها تنضم ما استطاعت‪ ،‬وال تتجافى لكي ال ترفع – ‪5068‬‬
‫‪».‬عجيزتها‬
‫عن ابن جريج‪ ،‬عن عطاء قال‪« :‬تجتمع المرأة إذا ركعت ترفع يديها إلى بطنها‪ ،‬وتجتمع ما استطاعت‪ ،‬فإذا – ‪5069‬‬
‫‪».‬سجدت فلتضم يديها إليها‪ ،‬وتضم بطنها وصدرها إلى فخذيها‪ [،‬وتجتمع ما استطاعت‬
‫عن معمر‪ ،‬والثوري‪ ،‬عن منصور‪ ،‬عن إبراهيم قال‪« :‬كانت تؤمر المرأة أن تضع ذراعها وبطنها على فخذيها – ‪5071‬‬
‫‪».‬إذا سجدت‪ ،‬وال تتجافى كما يتجافى الرجل‪ ،‬لكي ال ترفع عجيزتها[‬
‫عن إسرائيل‪ [،‬عن أبي إسحاق‪ ،‬عن الحارث‪ ،‬عن علي قال‪« :‬إذا سجدت المرأة فلتحتفز‪ ،‬ولتلصق فخذيها – ‪5072‬‬
‫‪».‬ببطنها‬

‫وقال ابن أبي شيبة‪[ :1/241  ‬المرأة كيف تكون في سجودها؟]‬

‫حدثنا أبو األحوص‪ ،‬عن أبي إسحاق‪ ،‬عن الحارث‪ ،‬عن علي‪ ،‬قال‪« :‬إذا سجدت المرأة فلتحتفر ولتضم – ‪2777‬‬
‫‪».‬فخذيها‬
‫نا أبو عبد الرحمن المقري‪ ،‬عن سعيد بن أيوب‪ ،‬عن يزيد بن حبيب‪ [،‬عن بكير بن عبد هللا بن األشج‪ ،‬عن ابن – ‪2778‬‬
‫‪».‬عباس أنه سئل عن صالة المرأة‪ ،‬فقال‪« :‬تجتمع وتحتفز‬
‫‪».‬نا أبو األحوص‪ ،‬عن مغيرة‪ ،‬عن إبراهيم‪ ،‬قال‪« :‬إذا سجدت المرأة فلتضم فخذيها‪ ،‬ولتضع بطنها[ عليهما – ‪2779‬‬
‫‪».‬نا جرير‪ ،‬عن ليث‪ ،‬عن مجاهد أنه «كان يكره أن يضع الرجل بطنه على فخذيه إذا سجد كما تضع المرأة – ‪2780‬‬
‫‪».‬نا ابن مبارك‪ ،‬عن هشام‪ ،‬عن الحسن‪ ،‬قال‪« :‬المرأة تضطم في السجود – ‪2781‬‬
‫نا وكيع‪ ،‬عن سفيان‪ [،‬عن منصور‪ ،‬عن إبراهيم‪ ،‬قال‪« :‬إذا سجدت المرأة فلتلزق بطنها[ بفخذيها‪ ،‬وال ترفع – ‪2782‬‬
‫‪».‬عجيزتها‪ [،‬وال تجافي كما يجافي الرجل‬

‫و هللا سبحانه وتعالی اعلم‬

‫آن الين اسالمي الرښود‬

‫بیرنه ‪ ‬لوړ ‪ ‬والړ سی‬

 ‫د لمانځه مفسدات (ماتوونکی)‬
‫‪ .‬يعنی[ په کومو شيانو چه لمونځ ماتيږي او د لمانځه بيا کول ضروري وي‬

‫‪.‬په لمانځه کې قصدًا يا په هيره سره خبرې کول‪۱- ‬‬

‫په دليل د خبر د زيد بن ارقم «كنا نتكلم في الصالة‪ ،‬يكلّم الرجل منا صاحبه‪ ،‬وهو إلى جنبه حتى نزلت‪ :‬وقوموا هلل‬
‫قانتين‪ [،‬فأمرنا بالسكوت ونهينا عن الكالم» (رواه الجماعة إال ابن ماجه)‬

‫ژباړه ‪ :‬مونږ به په لمانځه کې خبرې کولې ‪ ،‬زمونږ څخه يو سړي له خپل صاحب سره خبرې کولې تر دې چې دا آيت‬
‫‪.‬شريف نازل شو [وقوموا هلل قانتين][ پس مونږ ته په سکوت او نه خبرو کولو حکم وشو‬

‫‪ :‬په لمانځه هر قسم خبرې کول لمونځ فاسدوي لکه‬

‫‪.‬الف )‪ :‬په لمانځه کې چا ته السالم کول يا په ژبه د السالم ځواب ورکول‬

‫‪.‬ب )‪ :‬د پرنجي کوونکي د الحمدهللا ويلو ځواب په يرحمک هللا سره ورکول‬

‫‪ .‬ج )‪ :‬د لمانځه نه بهر کوم څوک دعا کوي هغه ته په لمانځه کې آمين ويل‬

‫د)‪ :‬د مرګ ‪،‬مرض يا کوم بل بد خبر واوري په هغه باندې انا هللا وانا اليه راجعون ويل ‪ ،‬يا د خوشحالي د خبرې په‬
‫‪ .‬اورېدو سره الحمدهلل ويل يا بله داسې کلمه ويل او يا د تعجب په خبره باندې سبحان هللا ويل‬

‫‪ .‬ه ) ‪:‬د خپل امام څخه پرته بل چا ته فتح ورکول‬

‫و)‪ :‬د درد او تکليف په وجه آه آه ‪،‬اُف کول که څه هم دوه توري (حروف ) لمانځ فاسدوي يا کتاب او بل څه لوستل په‬
‫ژبه سره همدارنګه د درد او تکليف له وجې ژړل او مګر که د دوزخ جنت او عذاب د ياد په وجه وي باک نلري‪ .‬ځکه‬
‫‪.‬هغه خشوع ده‬
 ‫د امام ابوحنيفه په نزد که ناروغ د تکليف په وجه آه آه او يا وژاړي په شرط ددې چې هغه خپل ځان نشي کابو کوالی‬
‫‪ .‬باک نلري‬

‫امام يوسف په نزد په پورته صورت کې دې لمونځ قطع کړي مګر که درد د لرې کېدو امکان نه وي لمونځ به نه قطع‬
‫‪.‬کوي (برنامج[ الموسوعة الفقهية جزء ‪ ۲۷‬ص ‪)۱۲۱‬‬

‫‪ :‬قصداً يا په هيره سره څه خوړل او څښل ‪۲-‬‬

‫په لمانځه کې په خوړلو او څښلو سره که لږ وي يا ډير لمونځ فاسديږي ځکه خوړل او څښل د لمانځه له اعمالو څخه نه‬
‫دي مګر دا چې په غاښونو کې څه بند شوی وي که د نخود له دانې څخه کم وي لمونځ نه فاسدوي همدارنګه په ژولو‬
‫‪ .‬سره که دری ځله يې وژويې لمونځ فاسدوي‬

‫قال الحنفية‪ [:‬تبطل[ الصالة باألكل والشرب عامداً أم ناسياً‪ ،‬سواء أكان المأكول قليالً أم كثيراً؛ ألنه ليس من أعمال[‬
‫الصالة(فقه االسالمي وادله )‬

‫ك َما َكانَ بَ ْينَ أَ ْسنَانِ ِه َو َكانَ ُدونَ ْال ِح َّم َ‬

‫ص ِة فَإِنَّهُ ال تَ ْف ُس ُد بِ ِه الصَّالةُ إِ َذا ا ْبتَلَ َعهُ[ ‪َ ،‬و َ‬
‫ص َّرحُوا بِفَ َسا ِد الصَّال ِة‬ ‫َوا ْست َْثنَوْ ا ِم ْن َذلِ َ‬
‫ت (برنامج[ الموسوعة الفقهية جزء ‪ ۲۷‬ص ‪) ۱۲۴‬‬ ‫ث ْال ُمتَ َوالِيَا ِ‬
‫‪ .‬بِ ْال َمضْ ِغ إِ ْن َكثُ َر ‪َ ،‬وتَ ْق ِدي ُرهُ بِالثَّال ِ[‬

‫‪:‬عمل کثير‪۳- ‬‬

‫په لمانځه کې زيات حرکت کول او ډير ښورېدل چه کتونکی فکر وکړي دا سړی لمونځ نه کوي مث ْ‬
‫ال د ځان ډير ګرول‬
‫‪.‬يا د جامو برابرول يا په بدن اوجامو ډير الس وهل‬

‫‪ :‬جاء في الموسوعة الفقهية‬

‫َب ْال َحنَفِيَّةُ إِلَى أَ َّن ْال َع َم َل ْال َكثِي َر الَّ ِذي تَ ْبطُ ُل الصَّالةُ‬
‫اختَلَفُوا فِي َح ِّد ِه ‪ .‬فَ َذه َ‬ ‫الن الصَّال ِة بِ ْال َع َم ِل ْال َكثِ ِ‬
‫ير ‪َ ،‬و ْ‬ ‫ُط ِ‬ ‫ق ْالفُقَهَا ُء َعلَى ب ْ‬‫اتَّفَ َ‬
‫ْس فِي الصَّال ِة‬ ‫َ‬
‫اظ ُر فِي فَا ِعلِ ِه أنَّهُ لَي َ‬ ‫‪ .‬بِ ِه هُ َو َما ال يَ ُش ُّك النَّ ِ‬
 ‫‪ :‬د قبلې څخه ګرځېدل ‪۴-‬‬

‫‪ .‬پرته له عذر څخه د قبلې څخه سينه ګرځول لمونځ فاسدوي‬

‫‪ :‬د عورت ښکارېدل ‪۵-‬‬

‫د بدن د کوم اندام څلورمې حصې دومره وخت ښکارېدل په څومره وخت کې چې دری ځله تسبيحات يا يو رکوع يا‬
‫‪ .‬سجده ادا شي‬

‫‪ .‬په لمانځه کې بې اودسه کېدل ‪۶-‬‬

‫‪ :‬په نجاست ککړېدل ‪۷-‬‬

‫په بدن ‪ ،‬جامو او د لمانځه[ په ځای کچېرې دومره نجاست کوم چې په شريعت کې عفوه نه دی پرېوځې لمونځ‬
‫‪ .‬فاسديږي‬

‫‪ :‬قهقهه خندا ‪۸-‬‬

‫خندا په دری قسمه ده ‪ ،‬يو قسم تبسم دی چې په هغه لمونځ نه فاسديږي ‪ ،‬بل قسم خندا داسې خندا ده چې خپله يې‬
‫واروي مګر د څنګ ملګری يې وانه وري په دې خندا باندې لمونځ فاسديږي او دريم قسم خندا خندا قهقهه ده چې هم‬
‫يې خپله واوري او هم د څنګ ملګری واروي په دې لمونځ فاسديږي او اودس هم ماتيږي ځکه چې ددې قسم خندا په‬
‫‪ :‬اړه رسول هللا صلی هللا عليه وسلم د لمانځه ګرځولو او اوداسه کولو حکم کړی دی‬

‫‪.‬فأمر رسول هللا صلّى هللا عليه وسلم من ضحك أن يعيد الوضوء ويعيد الصالة»‪( ‬الدارقطني ‪ ،‬مجمع الزوائد )«‬

‫‪ :‬د نيت تغير ‪۹-‬‬

‫د نيت په تغير سره لمونځ فاسديږي دا چې نيت يې د مازديګر کړی وي خو لمونځ د ماښام وي ‪ ،‬او يا په هر وجه سالم‬
‫‪ .‬ګرځول ‪ ،‬يا په لمانځه کې نېشه او بې هوشه کېدل او لينتوب[ لمونځ فاسدوي‬

‫‪ :‬په قرائت کې غلطي کول – ‪۱۰‬‬

‫‪ .‬په قرائت کې داسې غلطي کول چې معنی[ تغير شي او همدارنګه په هللا أکبر کې همزې ته مد ورکول لمونځ فاسديږي‬

‫‪ :‬د کوم رکن ترک کول ‪۱۱-‬‬

‫‪ .‬د کوم رکن لکه ‪ :‬رکوع ‪ ،‬يا د دوو سجدو څخه يوه سجده ادا کول سره لمونځ فاسديږي‬

‫‪:‬په لمانځه کې د‪ ‬سړي‪ ‬سره د‪ ‬ښځې‪ ‬يوځای دريدل‪۱۲- ‬‬

‫په لمانځه کې د سړي سره د ښځې يوځای دريدل داسې چې څنګ په څنګ سره ودريږي تر مينځ[ يې پرده نه وي يا د‬
‫‪ .‬فرج پرته د پنډې او ورانه نښلول ‪ ،‬او دا چې مشترک لمونځ وي لکه جماعت او څنګ په څنګ وي‬

‫‪.‬د امام يوسف په نزد د دريو تسبيحاتو ويلو په اندازه او د امام محمد په نزد د يو رکن په اندازه درېدلو لمونځ فاسدوي‬

‫‪.‬د‪ ‬تيمم کوونکي لپاره د ابو‪ K‬پيداکېدل‪۱۳- ‬‬

‫‪ .‬همدارنګه هغه معذور سړی چې د اوبو استعمال[ ضرر ورته رسوي د اوبو په استعمال قدرت ومومي‬

‫په شرط ددې چې اوبه د آخرې قعدې مخکې وويني يا په اوبو باندې د آخرې قعدې مخکې قدرت ومومي لمونځ‬
‫‪ .‬فاسديږي ځکه آخره قعده د لمونځ پوره کېدل دي‬

‫‪ :‬لوڅ کس ته د جامې پيدا کېدل ‪۱۴-‬‬

‫هغه کس چې د عورت د پټولو جامه نلري کچېرې هغه ته د لمانځه کولو پر مهال جامه پیدا شي او د جامې اغوستل‬
 ‫‪ .‬عمل کثير ګرځي لمونځ به ترک کوي ‪ ،‬جامه به اغوندې او لمونځ به له سره ادا کوي‬

‫‪ .‬بغير له ضرورت څخه په زوره توخی يا د‪ ‬غاړې‪ ‬تازه کول‪۱۵- ‬‬

‫‪ .‬د موزې د مسحې د مودې پوره کېدل ‪۱۶-‬‬

‫‪ .‬د موزې د مسح د مودې پوره کېدو يا د پښې څخه د موزې په وتلو سره لمونځ فاسديږي‬

‫‪ .‬د زخم څخه د پټۍ لوېدل ‪۱۷-‬‬

‫‪ .‬د اشاره کوونکي قدرت پيدا کېدل په رکوع او سجده ‪۱۸-‬‬

‫‪ :‬د امام مخالف کول ‪۱۹-‬‬

‫‪.‬د امام نه مخکې پوره رکوع يا پوره سجده کول يا د هغه نه مخکې کيدل‬

‫‪.‬په کتلو سره قرآن لوستل‪۲۰- K‬‬

‫‪ .‬د‪ ‬لمانځه څخه بهر قرآن لوستونکي‪ ‬ته فتح ورکول‪ ‬ځکه چې تعليم او تعلم دی‪۲۱ – ‬‬

‫‪ .‬د سهار په لمانځه کې د لمر ختل ‪۲۲-‬‬

‫تبطل الصالة…‪..‬وطلوع الشمس في الفجر (فقه االسالمي وادله )‬

‫‪.‬څلور پنځه قدمه په لمانځه کې تلل‪۲۳- ‬‬

‫ځنې حنفي مشايخ وايي که د سړي مخې ته په صف کې خالي ځای وي هغه په تللو سره لمونځ نه فاسديږي لکن که د‬
‫‪ .‬مخې بغير بل طرف ته وي لمونځ فاسديږي‬
‫خ ْال َحنَفِيَّ ِة فِي َرج ٍُل َرأَى فُرْ َجةً فِي الصَّفِّ الَّ ِذي أَ َما َمهُ ُمبَا َش َرةً فَ َم َشى إِلَى تِ ْل َ‬
‫ك‬ ‫جاء في الموسوعة الفقهية‪َ :‬وقَال بَعْضُ َم َشايِ ِ‬
‫صالَتُهُ‪ .‬انتهى‬ ‫َ‬ ‫َّ‬
‫ف َغي ِْر ال ِذي أ َما َمهُ ُمبَا َش َرةً فَ َس َّد فُرْ َجةً فِي ِه تَ ْف ُس ُد َ‬ ‫ْ‬
‫‪.‬الفُرْ َج ِة فَ َس َّدهَا الَ تَ ْف ُس ُد َ‬
‫صالَتُهُ‪َ ،‬ولَوْ َم َشى إِلَى َ‬
‫ص ٍّ‬

‫آن الين اسالمي الرښود‬

‫بیرنه ‪ ‬لوړ ‪ ‬والړ سی‬

‫د لمانځه مکروهات‬
‫يعنی هغه څيزونه چه لمونځ بالکل نه ورباندې ماتيږي‪ ‬بلکې کراهيت پيدا کوي لمانځه ته زيان رسوي‪ ‬د لمانځه[ ثواب‬
‫‪ .‬کموي‬

‫‪ .‬د لمانځه د سنتونو څخه د کوم سنت عمل ترک کول‪۱- ‬‬

‫‪.‬بې ضرورته چادر د اغوستلو‪ K‬پر ځای پر دواړو اږو اچول يا لسټونی‪ K‬د اغوستلو پرځای خالي‪ ‬ځړول‪۲- ‬‬

‫‪.‬په خپل بدن ‪ ،‬جامو او ويښتانو‪ K‬لږ الس وهل که ډير وي چې عمل کثير ته ورسيږي لمونځ فاسدوي ‪۳-‬‬

‫ځکه رسول هللا صلی هللا عليه وسلم د سجدې د ځای څخه د خاورې پاک کولو يوازې يو ځل اجازت کړی دی ‪« :‬إن‬
‫‪ .‬کنت فاعال فواحدة»‪( ‬متفق عليه)[‬

‫‪ .‬ژباړه‪ :‬که غواړي دا کار وکړې ( د سجدې د ځای پاکول ) فقط يو ځل به يې کوې‬

‫‪.‬په خوله کې داسی شی ايښودل چه دهغه په وجه سره د قرآن په لوستو کې تکليف وي‪۴- ‬‬

‫سرتور سر لمونځ کول خو که دعاجزی په وجه وي لمونځ نه مکروه کوي ‪،‬خو د نن زمان‪ ‬سرتور‪۵- ‬‬
 ‫‪ .‬سرونه عاجزی نه ده بلکی يو فيشن يا عصريتوب دی نو ښه به دا وي چه سرتور سر لمونځ ونه شي‬

‫‪.‬ګوتې څټل يا د يوه الس کوتې په بل الس کې د ننه کول او غږ یې پورته کول‪۶- ‬‬

‫ځکه رسول هللا صلی هللا عليه وسلم ددې کار څخه منع فرمايلي ‪«:‬و شبک بين أصابعه»( او خپلې کوټې يو پر بل کې‬
‫‪.‬مه ننباسئ )‬

‫‪ .‬بی ضرورته په مال يا تشو السونه ايښودل‪۷- K‬‬

‫‪ .‬ځکه رسول هللا صلی هللا عليه وسلم ددې کار څخه منع فرمايلي‪«:‬نهي أن يصلي الرجل مختصرا»‪( ‬متفق عليه)[‬

‫يعنې ‪ :‬ددې څخه منع شوي چې څوک د اختصار ( چې السونه يې په تشو نيولي ) حالت لمونځ وکړي‬

‫‪.‬په لمانځه کې‪ ‬يو خوا بل خوا ته کتل ‪۸-‬‬

‫عايشه رضی هللا عنه وايي ‪ :‬د رسول هللا عليه وسلم څخه مې په لمانځه کې يوې بلې خوا کتلو په اړه پوښتنه[ وکړه ویې‬
‫فرمايل[ ‪«:‬هو اختالس يختلسه الشيطان من صالة العبد»‪( ‬ابوداود ‪،‬نسائي)‬

‫‪ .‬يعنې[ ‪ :‬دا يوه پټه غال ده چې شيطان[ يې د بنده له لمانځه څخه وړي‬

‫‪ .‬د سترګو پټول‪ K‬مګر که په لمانځه کې د مشغوليت‪ K‬له وېرې وي مطلب يې خشوع وي باک نلري‪۹- ‬‬

‫‪ .‬د آسمان طرف ته کتل ‪۱۰-‬‬

‫رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرمايي ‪«:‬لينتهين[ أقوام عن رفعهم أبصارهم عند ال ُّدعاء في الصالة إلي السماء أو لتخطفن‬
‫‪ .‬أبصارهم» (صحيح النسائي )‬

‫يعنې ‪ :‬هغه کسان چې په لمانځه کې د دعا پر مهال خپلې سترګې آسمان ته پورته کوي بايد ددې کار څخه الس واخلي‬
 ‫‪ .‬او که نه د سترګو ديد به يې الړ شي‬

‫‪ .‬د داسې سړی طرف ته لمونځ کول چه هغه سړی مخامخ ده ته ناست وي ‪۱۱-‬‬

‫‪ .‬قصدًا اوسويلی‪ K‬ارګمي ايستل يا د هغه د بندولو کوښښ نه کول‪۱۲- ‬‬

‫‪.‬په صف کې ځای وي خو ځانته درېدل‪۱۳- ‬‬

‫‪.‬په داسې جامو کې لمونځ کول چه په هغه باندی د کوم ذوی روح حيوان يا انسان تصوير وي ‪۱۴-‬‬

‫‪ .‬او همدارنګه د کار په جامه او لباس کې لمونځ کول مکروه تنزهي دي‬

‫څادر يا بل شی د ځان نه داسی تاوول‪ K‬چه دالس ويستل له هغه څخه ګران وي همدارنګه په داسې جامه کې لمونځ‪۱۵- ‬‬
‫‪ .‬کول چې د ستر عورت حجم يې ښکاري لکه یوازې پرتوګ اغوښتل او په نن عصر کې درېشي اغوستل‬

‫په دليل د دغه حديث شريف ‪:‬ابی سعيد الخدري روايت کوي‪ « :‬نَهَى َرسُو ُل هَّللا ِ صلی هللا عليه وسلم ع َِن ا ْشتِ َم ِ‬
‫ال‬
‫اح ٍد…»‪( ‬بخارى‪)۳۶۷:‬‬
‫ب َو ِ‬ ‫ص َّما ِء‪َ ،‬وأَ ْن يَحْ تَبِ َ[‬
‫ي ال َّر ُج ُل فِي ثَوْ ٍ‬ ‫ال َّ‬

‫ژباړه ‪ :‬رسول هللا صلی هللا عليه وسلم د داسې جامې اغوستلو څخه منع فرمايلي چې سړی په جامه کې داسې ځان‬
‫‪ .‬وپيچي چې الس اېستل ورنه مشکل وي ‪ ،‬او احتباء چې سړی په يو جامه کې لمونځ کوي منع فرمايلې‬

‫‪.‬د امام درېدل د محراب په داخل کې مګر که پښې يې د محراب څخه برون وي باک نلري‪۱۶- ‬‬

‫‪.‬د پګړی يا لونګۍ په ول يا ويښتانو باندې سجده کول‪۱۷- ‬‬

‫ځکه چې په دې باره کې په سنتو کې منع راغلې ‪ «:‬أُ ِمرْ ُ‬

‫ت أَ ْن أَ ْس ُج َد َعلَى َس ْب َع ِة أَ ْعظُ ٍم ‪َ ،‬وال أَ ُك َّ‬
‫ف ثَوْ بًا َوال َش ْعرًا» ( متفق‬
‫‪ .‬عليه )‬
‫جناب رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرمايي ‪ :‬ما ته امر شوی دی چې په اوو اندامونو سجده وکړم ‪( ،‬همدارنګه ما ته‬
‫‪ .‬امر شوی دی ) چې جامه او ويښتان به له هغه سره نه جمع کوم‬

‫دوهم رکعت د لومړي رکعت نه زيات اوږدول –‪ ‬يعنی[ چه په لومړی رکعت کې دری‪ ‬آيته[ ووايي اودوهم بيا مث ْ‬
‫ال‪۱۸- ‬‬
‫‪ .‬شپږ آيته قرآن ووايي‬

‫‪.‬په فرض لمانځه کې د کوم خاص سورة مقررول ‪۱۹-‬‬

‫د قرآن د ترتيب نه خالف قرآن لوستل‪ K‬مث ْ‬

‫ال په لومړي رکعت کې قل هوهللا ووايي خو په دوهم رکعت بيا الم‪۲۰- ‬‬
‫‪ .‬ترکيف سورة ووايي‬

‫‪ .‬د اور طرف ته لمونځ کول مکروه دي‪ ‬ځکه په دې کې د کفارو سره مشابهت دی‪۲۱- ‬‬

‫‪.‬د اوداسه په تنګوالی ‪ ،‬هغه که د باد له وجې يا د ميتيازو له وجې وي لمونځ مکروه کوي ‪۲۲-‬‬

‫عايشه رضی هللا عنه روايت کوي‪«:‬الصالة بحضرة الطعام‪ ،‬وال و هو يدافعه األخبثان»(المسلم)[‬

‫‪ .‬يعنې[ ‪:‬د خوراک د تيارېدو او ميتيازو را تلو په وخت کې لمونځ نشته[‬

‫چه سړی ډير وږی وي او ډوډی تياره وي‪ ‬نوښه دا ده چه لومړی ډوډی وخوړل شي ورسته لمونځ وشي‪ ،‬دليل‪۲۳- ‬‬
‫‪ .‬يې مخکې تير شو‬

‫‪ .‬د نارينه د پاره په سور او زيړ رنګ جامه کې لمونځ کول‪ K‬مکروه دي‪۲۴- ‬‬

‫‪.‬يكره تنزيهاً[ لبس المعصفر والمزعفر‪ :‬األحمر واألصفر للرجال‪ ،‬وال بأس بسائر األلوان للنساء( الدر المختار‪)۲۵۲/۵:‬‬

‫‪.‬په الر يا په داسې ځای کې چې د خلکو د تلل را تلل وي پرته له سترې لمونځ کول مکروه دي‪۲۵- ‬‬
 ‫‪.‬په سجده کې دواړه پښې له ځمکی پورته کول‪ ‬چه د ځنو‪ ‬فقهاؤ په نزد پدې سره لمونځ فاسديږي‪۲۶- ‬‬

‫آن الين اسالمي الرښود‬

‫بیرنه ‪ ‬لوړ ‪ ‬والړ سی‬

‫په کومو ځايونو کې چې لمونځ کول مکروه دي‬

‫په الندې ځايونو کې لمونځ لمونځ کول مکروه تحريمي دي ځکه چې په داسې ځايونو کې لمونځ کول په سنتو کې منع‬
‫‪ :‬شوي دي‬

‫‪ .‬په الره کې لمونځ کول مکروه دي ځکه چې هلته د خلکو تګ راتګ وي ‪۱-‬‬

‫‪ .‬په قبرستان کې لمونځ کول مکروه دي ‪۲-‬‬

‫‪ .‬په داخل د حمام کې لمونځ کول مکروه دي ‪۳-‬‬

‫‪ .‬په کليسا کې لمونځ کول مکروه دي ‪۴-‬‬

‫‪ .‬د کعبې[ شريفې په بام لمونځ کول مکروه دي ‪۵-‬‬

‫‪ .‬د اوښانو او حيوانانو په پنډغاړي کې لمونځ کول مکروه دي ‪۶-‬‬

‫چېرې چې نجاست لنډ وي يا د نجاست وېره وي هلته لمونځ کول مکروه دي لکه د حيواناتو د ذبحې کولو ځای ‪ ،‬د ‪۷-‬‬
‫‪ .‬حيوانانو د خشيو وچولو ځای او داسې نور‬

‫د جمهورو په نزد په غصب شوي ځمکه لمونځ کول مکروه دي مګر د امام احمد په نزد حرام دي همدارنګه په ‪۸-‬‬
‫‪ .‬حرامو مال باندې جوړ شوي جومات کې لمونځ کول مکروه دي‬
 ‫)فقه االسالمي وادله ‪-‬األماكن التي تكره الصالة فيها(‬

‫آن الين اسالمي الرښود‬

‫بیرنه ‪ ‬لوړ ‪ ‬والړ سی‬

‫په کومو حاالتو کې بايد لمونځ مات کړ شي‬
‫اوس هغه صورتونه چه پخپله لمونځ کوونکی ته لمونځ ماتول ضرور دي‪ ‬که لمونځ مات نه کړي نو په ځېنې‬
‫‪ .‬صورتونو کې ډيره زياته ګناه ده او په ځينې صورتونو کې کمه ګناه ده ‪،‬هغه صورتونه په الندی ډول دي‬

‫د کوم مضر ځناور ويره وي مثالً مار يا لړم مخې ته راغی چې لرې کول يې عمل کثير ګرځي نو لمونځ ماتول ‪۱-‬‬
‫پکار دي تر څو د هغه ضرر دفع کړي يا د لمونځ کوونکي په جامو کې لړم يا بل مضر حشره ننوځي او ددې ويره وي‬
‫‪ .‬چه که سړی وچيچي سخت نقصان او تکليف به ترې پيدا شي نو پدې صورتونو کې لمونځ ماتولی شي‬

‫د لمونځ کولو په وخت کې د ريل ‪،‬طيارې او يا کومې بلې سورلۍ د تلو ويره وي چه په هغه سورلۍ کې سامان او ‪۲-‬‬
‫اهل عيال وي يا د هغه په تلو سره ده ته سخت تاوان او تکليف رسيږي او يا د قطاع الطريق وېره وي نو لمونځ ماتولی‬
‫‪ .‬شي‬

‫په لمانځه کې د کومې مريضۍ په وجه لويې يا وړې متيازې دومره سړی تنګ کړي چه نور يې برداشت سخت وي ‪۳-‬‬
‫‪.‬‬

‫د کوم کس د تباهی او هالکت د بچ کولو لپاره لمونځ ماتول فرض دي که مات نشي لمونځ کوونکی د سختی ګناه ‪۴-‬‬
‫مرتکب ګرځی – مث ْ‬
‫ال يو ړوند سړي په کنده کې لوېدو خطر وي يو کس يا کوم کوچنی ماشوم په اوبو کې ډوبيږي يا‬
‫اور کې لوېږي يا چا‪  ‬اور اخيستی وي يا يې غل يا دوښمن په سخته بې رحمۍ سره وهي يا مور په خپل بچي ووېرېږي‬
‫چې هغه ته څه سخت خطر ونه رسيږي او يا يې ديګ په اور باندې بار کړی وي هغه سوځي نو په دې ډول صورتونو‬
‫‪.‬کې د لمونځ ماتول ضرور دي او د هغه کس يا شي بچ کول ضروري دي‬
‫که مور‪،‬پالر ‪،‬نيا او نيکه که د مور له طرفه وي او که د پالر د څه سخت تکليف له وجی چغې وهي نو لمونځ دې ‪۵-‬‬
‫مات کړي هغوی ته د ورشي مګر که د کومک نارې نه وهي لمونځ ماتول نشته ‪ ،‬د نفلو په لمانځه کې به د هغه کومک‬
‫‪ .‬او نارې وهلو سره لمونځ ماتوي مګر فرض لمونځ به د سخت ضرورت پر مهال ماتوي‬

‫د څه سامان د ورکيدو ويره وي دومره سامان چې د يو درهم (‪ ۲،۹۷۵‬ګرامه ) سپينو زرو يا تر هغه زيات قيمت ‪۶-‬‬
‫‪ .‬ولري ‪ ،‬حيوان ديګ او خوراک څپه کوي که منع نشي سخت ضرر رسوي‬

‫)فقه االسالمي وادله ‪ ،‬مراقي الفالح‪ :‬ص‪(۶۰‬‬

‫آن الين اسالمي الرښود‬

‫بیرنه ‪ ‬لوړ ‪ ‬والړ سی‬

‫صالة الوتر ( د وتر لمونځ )‬

‫د وتر لمانځه ته ځکه وتر وايي چې رکعتونه يې طاق دي د وترو د لمانځه حکم د امام ابوحنيفه په نزد واجب دی د امام‬
‫‪ :‬ابوحنيفه رحمه هللا دليل دا حديث دی‬

‫ق‪ ،‬فمن لم يوتر فليس منَّا »(ابوداؤد ‪«)۱۴۱۹‬‬

‫‪ .‬الوتر ح ٌّ‬

‫‪ .‬يعنې‪ [:‬وتر حق دي پس که څوک وتر ادا نه کړی له مونږ څخه نه دي‬

‫او بل دا حديث چې رسول هللا صلی هللا عليه وسلم ‪ ‬فرمايي[ ‪« :‬إن هللا تعالى أمدكم بصالة هي خير لكم من حمر النعم‬
‫‪ .‬الوتر جعله هللا فيما بين صالة العشاء إلى أن يطلع الفجر»‪( ‬المشکاة المصابيح ‪) ۲/۵۷‬‬

‫‪ :‬د وتر د رکعتونو شمير‬

 ‫د جناب نبی کريم صلی هللا عليه وسلم څخه يو رکعت ‪ ،‬دری رکعته ‪ ،‬پنځه رکعته ‪ ،‬اوه رکعته …‪ .‬په صحيح رواياتو‪ ‬‬
‫ثابت شوي دي‬

‫همدارنګه وتر دوه دوه رکعته او په آخر کې يو رکعت ‪ ،‬ټول په يو ځل دوه قعدو او يو سالم سره او ټول په يوه قعده او‬
‫يو سالم ادا کول د جناب نبی[ کريم صلی هللا عليه وسلم څخه ثابت شوی دي (فقه السنه – باب وتر )‬

‫د امام ابوحنيفه په نزد د وتر لمونځ دری رکعته دی دليل يي دا حديث دی‪( ‬كان رسول هللا صلى هللا عليه وسلم يوتر‬
‫‪.‬بثالث ال يسلم إال في آخرهن) (راوي ‪:‬عايشه – عمدة القاري ‪) 7/5‬‬

‫‪.‬وفي الهداية‪  :‬حكى الحسن إجماع المسلمين على الثالث‪ .‬قال ابن الهمام‪ :‬وهو مروي عن فقهاء المدينة السبعة‬

‫‪ :‬د وترو د ادا کولو کيفيت‬

‫وتر د نورو لمونځونو په قسم لومړی او دوهم رکعت يې ډک ادا کيږي يعنی له فاتحې سره سورت لوستل کيږي ‪،‬بيا په‬
‫دريم رکعت کې د سورة فاتحه او کوم لنډ سورت يا څو آيتونو لوستلو وروسته به تکبير ووايي دواړه السونه به تر‬
‫‪ .‬غوږونو پورته کوي بيا به دواړه السونه تر نامه الندې وتړې او په خفيه آواز به دعای قنوت ووايي‬

‫دعای قنوت له لوستلو ورسته به د هللا اکبر په ويلو رکوع ته الړشي رکوع او بيا سجدې به ادا کړي لکه د نورو‬
‫‪ .‬لمونځونو په شان به لمونځ ختم کړي‬

‫‪ :‬دعا قنوت‬

‫ک‪َ ،‬والَ نَ ْکفُ ُر َ‬

‫ک َون َْخلَعُ‪َ ،‬و‬
‫ک اِ َّن‬‫ک َون َْخشی عَذاَبَ َ‬
‫ک ْالخَي َر‪َ ،‬ونَ ْش ُک ُر َ‬
‫ک‪َ ،‬ونُ ْثنِ ْ[ی َعلَي َ‬‫ک ‪َ ،‬ونَتَو َّک ُل َعلَ ْي َ‬
‫ک َونُ ْؤ ِم ُن بِ َ‬‫ک ‪َ ،‬و ن ْستَ ْغفِ ُر َ‬ ‫اَللهُ َّم اِنَّا نَ ْستَ ِع ْينُ َ‬
‫ک نَسْعی‪َ ،‬ونَحْ فِ ُد‪َ ،‬ونَرْ جُوا َرحْ َمتَ َ‬ ‫صلَّ ْی ‪َ ،‬ونَ ْس ُج ُد ‪َ ،‬واِلَ ْي َ‬
‫ک نُ َ‬
‫ک نَ ْعبُ ُد ‪َ ،‬ولَ َ‬ ‫ک َم ْن يَ ْف ُج ُر َ‬
‫ک‪ .‬اَللهُ َّم اِيَّا َ‬ ‫نَ ْت ُر ُ‬
‫ک بِال ُکفَّار ُم ْل ِحق‪ (. ‬السنن الكبرى للبيهقي[ ‪) 2/211‬‬ ‫‪ .‬عَذاَبَ َ‬

‫ای هللا ! مونږ له تا نه د مرستې غوښتونکي يو‪ ،‬او له تا نه د بخښنی غوښتونکي يو ‪ ،‬پر تا ايمان[ راوړو ‪،‬اوپر تا توکل(‬
‫کوو ‪،‬اوستا ښه تعريفونه کوو‪،‬اوستا شکر ادا کوو‪،‬ستا نا شکري نه کوو ‪،‬او څوک چې ستا نا شکري اونافرماني[ وکړي‬
 ‫هغه پريږدو ‪،‬هيڅ اړيکې ورسره نه ساتو ‪،‬ای هللا ! مونږ همدا ستا عبادت کوو ‪،‬همدا ستا لمونځ کوو او همدا ستا ته‬
‫سجده کوو ‪،‬او همدا ستا به لور در ځغلو‪،‬اوستا د حکم په ځای کولو لپاره تيار اوسو‪،‬اوستا د رحمت ليوال يو ‪،‬اوستا له‬
‫‪ ).‬عذاب ځنې په ويره کې يو ‪،‬يقيناً[ ستا عذاب کافرانو ته ور رسيدونکی دی‬

‫آن الين اسالمي الرښود‬

‫سنت لمونځونه‬
‫په شپه او ورځ‪ ‬کې‪ ‬دولس رکعته سنت لمونځونه‬

‫عن أم حبيبة زوجة النبي صلى هللا عليه[ وسلم؛ أنها قالت‪:‬سمعت[ رسول هللا صلى هللا عليه وسلم يقول‪“ :‬ما من عبد«‬
‫مسلم يصلي هلل كل يوم ثنتي عشرة ركعة تطوعا‪ ،‬غير فريضة‪ ،‬إال بني[ هللا له بيتا في الجنة‪ .‬أو إال بني له بيت في الجنة”‪.‬‬
‫‪.‬قالت أم حبيبة‪ [:‬فما برحت أصليهن بعد»(المسلم ‪) ۷۲۸‬‬

‫ژباړه ‪ :‬ام حبيبه[ د جناب رسول هللا صلی هللا عليه وسلم مبارکه[ بی بی وايي چې د رسول هللا صلی هللا عليه وسلم نه مې‬
‫واوريدل چې فرمايل يې ‪ :‬چې هر مسلمان بنده په شپه او ورځ کې د فرضو څخه عالوه دولس رکعته نفل لمونځ ادا‬
‫کړي ‪ ،‬هللا سبحانه[ وتعالی به هغه لره په جنت کې کور بنا کړي تر څو هغه ته په جنت کې کور برابر شي ‪،‬ام حبيبه‬
‫‪ .‬رضی هللا عنها وايي ‪ :‬مونږ وروسته له هغه هميشه[ دغه دولس رکعته لمونځ ادا کوو‬

‫تشريح ‪  :‬دا دولس رکعته لمونځ همغه دولس رکعته سنت لمونځونه دي چې دوه رکعته د سهار د فرضو مخکې ‪ ،‬څلور‬
‫رکعته د ماسپخين[ د فرضو مخکې او دوه رکعته د ماسپخين[ د فرضو وروسته او دوه رکعته د ماښام د فرضو وروسته‬
‫‪ .‬او دوه رکعته د ماسختن د فرضو وروسته ادا کيږي‬

‫‪:‬د سهار دوه رکعته سنت‬

‫د سهار د فرض لمونځ څخه مخکې دوه رکعته سنت‬

 ‫‪ .‬رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرمايلي ‪« :‬ركعتا الفجر خير من الدنيا وما فيها»‪( ‬المسلم )‬

‫‪ .‬يعنې[ ‪ :‬د سهار دوه رکعته له دنيا او څه چې په دنيا کې دي غوره دي‬

‫عائشه رضی هللا عنها وايي ‪ :‬وقالت عائشة‪« :‬لم يكن النبي صلّى هللا عليه وسلم على شيء من النوافل أشد تعاهداً منه‬
‫‪ .‬على ركعتي الفجر»‪( ‬متفق عليه)[‬

‫يعنې ‪ :‬رسول هللا صلی هللا عليه وسلم په هيڅ يو نفلو کې دومره مواظبت[ او هميشوالی نه کولو لکه د سهار په دوو‬
‫‪ .‬رکعته سنتو کې‬

‫‪ :‬د ماسپخين شپږ رکعته سنت‬

‫‪ .‬د ماسپخين[ د فرض لمانځه او همدارنګه د جمعې لمانځه مخکې څلور رکعته سنت دي‬

‫عائشه رضی هللا عنها روايت کوي ‪« :‬أن النبي صلّى هللا عليه وسلم كان ال يدع أربعا ً قبل الظهر‪ ،‬وركعتين قبل‬
‫الغداة»‪( ‬البخاري)‬

‫يعنې ‪ :‬رسول هللا صلی هللا عليه وسلم د ماسپخين[ څخه مخکې څلور رکعته او سهار د لمانځه مخکې دوه رکعته لمونځ‬
‫‪ .‬نه دی ترک کړی‬

‫او همدارنګه دو رکعته سنت د فرضو څخه وروسته او د هغه سره دوو رکعتو پيوسته کول مستحب دي او د جمعې د‬
‫‪ .‬فرض لمانځه[ څخه وروسته څلور رکعته سنت کول‬

‫‪.‬من صلى أربع َر َكعات قبل الظهر‪ ،‬وأربعا ً بعدها‪ ،‬حرَّمه هللا على النار»‪( ‬صحيح الترمذي)«‬

‫يعنې ‪ :‬چا چې د ماسپخين د ( فرض لمانځه ) نه مخکې څلور رکعته او د هغه څخه وروسته څلور رکعته لمونځ وکړي‬
‫‪ .‬هللا به د دوزخ اور پرې حرام کړي‬
 ‫‪ :‬د ماښام دوه رکعته سنت‬

‫‪ .‬د ماښام د فرض لمانځه وروسته دوه رکعته سنت کول‬

‫‪ :‬د ماسختن دوه رکعته سنت‬

‫‪ .‬د ماسختن د فرضو څخه وروسته دوه رکعته سنت کول‬

‫‪ :‬د امام ترمذې په روايت کې دا ټول ذکر شوي دي‬

‫ورواية الترمذي‪«  :‬من صلى في يوم وليلة ثنتي عشرة ركعة‪ ،‬بني له بيت في الجنة‪ :‬أربعا ً قبل الظهر‪ ،‬وركعتين[ بعدها‪،‬‬
‫»وركعتين بعد المغرب‪ ،‬وركعتين بعد العشاء‪ ،‬وركعتين[ قبل صالة الفجر‬

‫آن الين اسالمي الرښود‬

‫بیرنه ‪ ‬لوړ ‪ ‬والړ سی‬

‫د تهجد لمونځ‬
‫‪ :‬د تهجد د لمانځه فضيلت‬

‫د تهجد لمونځ د فرضي لمونځونو څخه وروسته تر ټولو افضل لمونځ دی ‪،‬رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرمايي ‪«:‬‬
‫‪.‬وأفضل الصالة بعد الفريضة صالة الليل»‪( ‬رواه مسلم)‬

‫‪ .‬يعنې[ ‪ :‬د فرضي لمانځه[ وروسته غوره او افضل لمونځ د تهجد لمونځ دی‬

‫‪ :‬په قرآن او سنتو کې د تهجد د فضيلت ډير نصوص راغلي دي چې ځنې يې په الندې ډول دي‪ ‬‬
 ‫هللا سبحانه وتعالی فرمايي[ ‪ :‬هغه کسان چې د شپې په لمانځه باندې هميشوالی کوي ‪ ،‬هغوی د خير او رحمت ‪  ۱-‬‬
‫‪ :‬لياقت لري‬

‫ك ُمحْ ِسنِينَ ‪َ  ، ‬كانُوا قَلِيالً ِّمنَ اللَّي ِْل َما[‬

‫آخ ِذينَ َما آتَاهُ ْم َربُّهُ ْم إِنَّهُ ْم َكانُوا قَ ْب َل َذلِ َ‬ ‫ت َو ُعي ٍ‬
‫ُون‪ِ  ، ‬‬ ‫إِ َّن ْال ُمتَّقِ َ[‬
‫ين فِي َجنَّا ٍ‬
‫ار هُ ْم يَ ْستَ ْغفِرُونَ‬ ‫‪ ).‬الذاريات ‪] (۱۸-۱۵‬يَ ْه َجعُونَ ‪َ  ، ‬وبِاألَ ْس َح ِ‬

‫ژباړه ‪ :‬يقينا ً چې متقيان[ خلک به په باغونو او چينو کې وي ‪ ،‬د خپل رب ورکړي نعمتونه[ به په خوښۍ سره اخلي ‪،‬‬
‫ځکه چې دوی له دې نه مخکې ژوند کې نيکوکاران وو ‪ ،‬د شپې په ډيره لږه برخه کې ويده کيدل ‪ ،‬د شپې په آخرنۍ‬
‫‪ .‬برخه کې يې بښنه غوښته‬

‫هللا سبحانه وتعالی ‪،‬هغه کسان چې د تجهد لمونځ ادا کوي د خپلو خاصو بندګانو په ډله کې حساب کړي ‪۲-‬‬
‫‪.‬دي ‪َ [ :‬والَّ ِذينَ يَبِيتُ َ[‬
‫ون لِ َربِّ ِه ْم ُس َّجدًا َوقِيَا ًما]‪ ( ‬الفرقان ‪)۶۴‬‬

‫‪ .‬ژباړه ‪ :‬او هغه کسان چې د خپل رب په وړاندې په سجده او قيام شپې تېروي‬

‫هللا سبحانه وتعالی د هغوی په رښتنې ايمان باندې شهادت ورکوي او فرمايي ‪[ :‬إِنَّ َما ي ُْؤ ِم ُن بِآيَاتِنَا الَّ ِذينَ إِ َذا ُذ ِّكرُوا بِهَا ‪ ۴-‬‬
‫اج ِع يَ ْد ُعونَ َربَّهُ ْم َخوْ فًا َوطَ َمعًا َو ِم َّما‬ ‫ض ِ‬‫خَرُّ وا ُس َّجدًا َو َسبَّحُوا بِ َح ْم ِد َربِّ ِه ْم َوهُ ْم الَ يَ ْستَ ْكبِرُونَ ‪ ، ‬تَتَ َجافَى ُجنُوبُهُ ْم ع َِن ْال َم َ‬
‫َر َز ْقنَاهُ ْم يُنفِقُونَ ‪ ۱۶-۱۵( ] ‬السجده )‬

‫ژباړه ‪ :‬زمونږ په آيتونو باندې يوازې هغه خلک ايمان راوړي چې هغوی ته پرې نصيحت وشي ‪ ،‬نو پړمخ پرېوزی د‬
‫خپل رب ثنا او ستاينه کوي او له کبر او لويې نه ځانونه ژغوري ‪ ،‬اړخونه يې د خوب له بسترو څخه بيليږي (تهجد‬
‫کوي ) خپل رب ته د ډار او هيلو په سيورې کې خپلې غوښتنې وړاندې کوي او څه چې مونږ ورکړی ځنې يې د هللا په‬
‫‪ .‬ليار کې لګوي‬

‫هللا سبحانه وتعالی هغه کسان چې د تهجد لمونځ ادا کوي له نورو کسانو سره يو شان نه ګڼې او فرمايي ‪[ :‬أَ َّم ْن هُ َو ‪۵-‬‬
‫اآلخ َرةَ َويَرْ جُو َرحْ َمةَ َربِّ ِه قُلْ هَلْ يَ ْست َِوي الَّ ِذينَ يَ ْعلَ ُمونَ َوالَّ ِذينَ الَ يَ ْعلَ ُمونَ إِنَّ َما يَتَ َذ َّك ُر‬ ‫ت آنَاء اللَّي ِْل َس ِ‬
‫اجدًا َوقَائِ ًما يَحْ َذ ُر ِ‬ ‫قَانِ ٌ‬
‫ب][‪( ‬الزمر ‪) ۹‬‬ ‫أُوْ لُوا األَ ْلبَا ِ‬
 ‫ژباړه ‪ :‬آيا هغه څوک چې غاړه يې ايښې ‪ ،‬د شپې پر اوږدو کې په سجده او والړه له آخرت نه په ډار او د خپل رب د‬
‫مهربانيو هيله من وي ‪ ،‬او هغه سره برابر دي چې د هيڅ پروا نه ساتي ‪( ،‬ای محمده ! ) ووايه آيا هغه چې پوهيږې له‬
‫‪ .‬هغو سره يو شان دي چې نه پوهيږي ‪ ،‬خبره همدا ده چې پند يوازې د عقل څښتنان اخلي‬

‫‪ :‬همدارنګه په سنتو کې د تهجد اهميت او فضيلت داسې ذکر شوی دی‬

‫عبدهللا بن مسلم روايت کوي چې کله جناب رسول هللا صلی هللا عليه[ وسلم مدينې منورې ته داخل شو او خلک د ده ‪۱-‬‬
‫چاپير را ټول شول نو ما د هغه څخه لومړی دغه خبره وارويده چې فرمايل يې ‪ «:‬أيها الناس أفشوا السالم‪ ،‬وأطعموا‬
‫الطعام‪ ،‬وصلوا االرحام‪ ،‬وصلوا بالليل والناس نيام‪ [،‬تدخلوا الجنة بسالم‌«‪( ‬رواه أحمد والترمذي والحاكم‪ ،‬وصححه‬
‫‪ .‬الترمذي )‬

‫ژباړه‪ :‬ای خلکو ! په خپلو کې سالم خور او رواج کړئ او خلکو ته خوراک ورکوئ او خپلولي پالئ او د شپې چې‬
‫‪ .‬خلک بيده وي لمونځ کوئ (تهجد ) ‪ ،‬تاسې به په سالمتيا سره داخل شئ جنت ته‬

‫‪ -٢‬سلمان فارسي روايت کوي چې رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرمايي‪ « :‬عليكم بقيام الليل فإنه دأب الصالحين قبلكم‪،‬‬
‫ومقربة لكن إلى ربكم‪ ،‬ومكفرة للسيئات‪ [،‬ومنهاة عن االثم‪ ،‬ومطردة للداء عن الجسد»(الترمذي واإلمام أحمد و صحيح‬
‫‪ .‬الجامع )‬

‫ژباړه‪ :‬د شپې په لمانځه باندې هميشوالی کوئ بې شکه چې د شپې لمونځ له ستاسو څخه مخکې صالحو خلکو عادت‬
‫ؤ ‪ ،‬او تاسې خپل رب ته نږدې کوي او د ګناهونو کفاره ده او د ګناهونو مانع ګرځي او د بدن څخه درد او مرض باسي‬
‫‪.‬‬

‫‪ :‬يعنې دا لمونځ څو صفتونه لري‬

‫‪.‬الف‪ -‬د صالحو خلکو عادت دی‬

‫ب‪ -‬د ګناهونو کفاره ده‬

 ‫‪ .‬ج‪ -‬د ګناهونو د کولو څخه مخنيوی کوي او د بدن د سالمتيا سبب ګرځي‬

‫‪ :‬جبريل عليه السالم د جناب رسول هللا صلی هللا عليه وسلم حضور ته تشريف راوړ او هغه ته يې داسې فرمايل ‪۳-‬‬

‫‪ .‬واعلم أن شرف المؤمن قيام الليل وعزه استغناؤه عنالناس»‪(  ‬رواه الحاكم والبيهقي[ وحسنه المنذري واأللباني)[«‬

‫‪ .‬ژباړه‪ :‬پوه شه ! چې د مؤمن شرف د شپې په لمانځه کې دی او عزت يې د خلکو څخه په بې نيازه کيدو کې دی‬

‫‪ -٤‬ابوالدرداء روايت کوي چې رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرمايي ‪ «:‬ثالثة[ يحبهم هللا ويضحك إليهم ويستبشر بهم‪:‬‬
‫الذي إذا انكشفت فئة قاتل وراءها بنفسه هلل عز وجل فإما أن يقتل وإما أن ينصره هللا عزوجل ويكفيه[ فيقول‪ :‬انظروا إلى‬
‫عبدي هذا كيف صبر لي بنفسه[ والذي له امرأة حسنة وفراش لين حسن فيقوم من الليل فيقول‪ :‬يذر شهوته ويذكرني‪ ،‬ولو‬
‫شاء رقد والذي إذا كان في سفر وكان معه ركب فسهروا ثم هجعوا فقام من السحر في ضراء وسراء »‪( ‬صحيح الترغيب‬
‫والترهيب[ )‬

‫ژباړه‪ :‬دری ډلې دي چې هللا تعالی هغوی خوښوي او په ليدو يې د خوشحالۍ اظهار کوي ( په بې الکيف شکل د هغه‬
‫په ليدو سره خاندي) او هغوی ته په جنت باندې زېری ورکوي ‪ :‬لومړی هغه څوک چې کله د دوښمن ډله ظاهره شي‬
‫هغه د هللا پاک په الره کې په خپل ځان سره د هغه پر والندې ودريږي او ورسره وجنګيږي ‪ ،‬تر هغه پورې څو ووژل‬
‫شي او يا يې هللا پاک کاميابي په برخه کړي ‪ ،‬بس هللا ده لره کافي دی او فرمايي ‪ :‬وګورئ زما دغه بنده ته چې څنګه‬
‫يې زما په الره کې پخپل ځان سره صبر وکړ ‪،‬دوهم هغه څوک چې ښکلې بې بې نرم رختخواب او خوب پرېږدي ‪ ،‬په‬
‫شپه کې پاڅيږي د تهجد لمونځ کوي چې هللا پاک فرمايي ‪ :‬زما دغه بنده خپلې هېلې او ارزوګانې پرې ايښې او زما په‬
‫ياد کې مشغول دی ‪ ،‬که يې غوښتی نو کوالی شوای بيده وای ‪ ،‬دريم هغه څوک چې په سفر کې سورلۍ يا د يوې ډلې‬
‫سره وي چې شپه ويښه سبا کوي او وروسته خوب کوي ‪ ،‬وروسته هغه په سحر کې پاڅيږي او د شپې لمونځ په سختۍ‬
‫‪ ، .‬آسانۍ ‪ ،‬خوښۍ او نا خوښۍ کې ادا کوي‬

‫په يو بل حديث شريف کې راغلي دي چې رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرمايي ‪« :‬اذا ايقظ الرجل اهله من الليل ‪۵-‬‬
‫‪ .‬فصليا او صلی رکعتين[ جميعا ً کتب فی الذاکرين»‪( ‬ابی داود او ابن ماجه )‬
‫ژباړه‪ :‬کله چې يو سړی خپله ښځه د شپې د لمانځه[ لپاره را پورته کړي بيا دواړه دوه رکعتونه لمونځ وکړي نو سړی د‬
‫‪ .‬ذاکرينو په جمله کې او ښځه د ذاکراتو په جمله ليکل کيږي‬

‫د ذاکرينو او ذاکراتو په هکله قرآن کريم فرمايي ‪{ :‬و الذاکرين و الذاکرات اعدهللا لهم مغفرة و اجراً عظيماً}( ذکر‬
‫‪ .‬کوونکی سړي او ذکر کوونکی ښځې ‪ ،‬تيار کړی دی هللا جل جال له د دوی لپاره مغفرت او لوی اجر (جنت )‬

‫‪ :‬د تهجد د لمانځه آداب‬

‫د بيده کيدو په وخت کې به د تهجد نيت کوي ‪،‬که فرضا ً کوم شپه دی خوب يوسي ‪ ،‬هللا پاک به د ده د پاره اجر ‪۱-‬‬
‫‪ .‬ليکي او خوب به يې صدقه شميرل کيږي‬

‫له ابوالدرداء څخه روايت دی چې رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرمايلي دي ‪ :‬من أتى فراشه وهو ينوي أن يقوم‬
‫فيصلي من الليل فغلبته عينه حتى يصبح كتب له ما نوى‪ ،‬وكان نومه صدقة عليه من ربه ‪( ‬نسايي ‪ ،‬ابن ماجه –سند‬
‫‪ .‬صحيح )‬

‫ژباړه ‪ :‬څوک چې خپلې بسترې ته الړ شي او قصد ولري چې د تهجد د پاره به پاڅيږي مګر په هغه باندې خوب غلبه‬
‫وکړي او سبا وخيږي هللا پاک به ده ته د دغه نيت اجر او ثواب وليکي او د ده خوب به د ده د رب له طرفه صدقه وي‬
‫‪.‬‬

‫‪-٢‬کله چې له خوبه بيدار شي خوب له خپلو سترګو لرې کړي (سترګې په السونو و موښي ) او بيا دعا ولولئ ‪ ،‬ابن‬
‫عباس رضی هللا عنه روايت کوي چې جناب رسول هللا صلی هللا عليه وسلم ‪ ‬به کله د تهجد د لمانځه د پاره پاڅيده دغه‬
‫ض َو َم ْن‬ ‫ت َواألَرْ ِ‬ ‫ك ال َّس َم َوا ِ‬‫ك ُم ْل ُ‬ ‫ك ْال َح ْم ُد‪ ،‬لَ َ‬ ‫ض َو َم ْن ِفي ِه َّن‪َ ،‬ولَ َ‬ ‫ت َواألَرْ ِ‬ ‫ك ْال َح ْم ُد‪ ،‬أَ ْنتَ قَيِّ ُم ال َّس َم َوا ِ‬ ‫دعا به يې لوستله ‪«:‬اللَّهُ َّم لَ َ‬
‫ك ْال َح ْم ُد‪ ،‬أَ ْنتَ‬ ‫ض‪َ ،‬ولَ َ‬ ‫ت َواألَرْ ِ‬ ‫ك ال َّس َم َوا ِ‬ ‫ك ْال َح ْم ُد‪ ،‬أَ ْنتَ َملِ ُ‬ ‫ض َو َم ْن فِي ِه َّن‪َ ،‬ولَ َ‬ ‫ت َواألَرْ ِ‬ ‫ك ْال َح ْم ُد‪ ،‬أَ ْنتَ نُو ُر ال َّس َم َوا ِ‬ ‫فِي ِه َّن‪َ ،‬ولَ َ‬
‫ق‪َ ،‬و ُم َح َّم ٌد‬ ‫ق‪َ ،‬والنَّبِيُّونَ َح ٌّ‬ ‫ق‪َ ،‬والنَّا ُر َح ٌّ‬ ‫ق‪َ ،‬و ْال َجنَّةُ َح ٌّ‬ ‫ك َح ٌّ‬ ‫ق‪َ ،‬وقَوْ لُ َ‬ ‫ك َح ٌّ‬ ‫ق‪َ ،‬ولِقَا ُؤ َ‬ ‫ك ْال َح ُّ‬ ‫ق‪َ ،‬و َو ْع ُد َ‬ ‫ق‪ْ r ،‬ال َح ُّ‬ ‫ق‪َ ،‬والسَّا َعةُ َح ٌّ‬ ‫َح ٌّ‬
‫ت‪،‬‬ ‫ت َو َما أَ َّخرْ ُ‬ ‫ت‪ ،‬فَا ْغفِرْ لِي َما قَ َّد ْم ُ‬ ‫ك َحا َك ْم ُ‬ ‫ت‪َ ،‬وإِلَ ْي َ‬‫ص ْم ُ‬ ‫ك خَا َ‬ ‫ْت‪َ [،‬وبِ َ‬ ‫ك أَنَب ُ‬ ‫ك تَ َو َّك ْل ُ‬
‫ت‪َ ،‬وإِلَ ْي َ‬ ‫ت‪َ ،‬و َعلَ ْي َ‬ ‫ك آ َم ْن ُ‬ ‫ت‪َ ،‬وبِ َ‬ ‫ك أَ ْسلَ ْم ُ‬ ‫اللَّهُ َّم لَ َ‬
‫َخرُ‪ ،‬ال إِلَهَ إِالَّ أَ ْنتَ ‪ ،‬أَوْ ال إِلَهَ َغ ْي ُركَ‪َ ،‬وال َحوْ َل َوال قُ َّوةَ إِالَّ بِاهَّلل ِ‬ ‫ت‪ [،‬أَ ْنتَ ْال ُمقَ ِّد ُم‪َ ،‬وأَ ْنتَ ْال ُمؤ ِّ‬ ‫ت َو َما أَ ْعلَ ْن ُ‬ ‫‪َ ».‬و َما أَ ْس َررْ ُ‬

‫د شپې لمونځ (تهجد ) به په دوو رکعتونو پيل[ کړي نور چې څومره يې وس کيده لمونځ دې وکړي ‪ ،‬د دوو دوو ‪۳-‬‬
 ‫‪ .‬رکعتونو نيت به کوي‬

‫ابو هريرة رضی هللا عنه وايي چې رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرمايي ‪ «:‬إذا قام أحدكم من الليل فليفتتح صالته‬
‫‪ .‬بركعتين خفيفتين»‪( ‬المسلم )‬

‫‪ .‬ژباړه‪ :‬کله چې د تاسې څخه څوک د تهجد لمانځه د پاره پاڅيږي نو خپل لمونځ په دوو لنډو رکعتونو پيل[ کړي‬

‫‪ :‬مستحب ده چې کله څوک د تهجد لمانځه[ ته پاڅيږي نو خپله بې بې به هم پاڅوي ‪۴-‬‬

‫عن عائشة – رضي هللا عنها – قالت ‪ ” :‬كان رسول هللا صلى هللا عليه وسلم ‪ ،‬يصلي من الليل فإذا أوتر قال قومي«‬
‫فأوتري يا عائشة[ »‪ ( ‬رواه مسلم ‪ ،‬مسلم بشرح النووي ‪)۶/۲۳‬‬

‫عايشی رضی هللا عنها وايي ‪ :‬رسول هللا صلی هللا عليه وسلم‪  ‬به چې کله د شپې د وتر لمونځ کولو ويل به يي ‪ :‬پاڅيږه‪ ‬‬
‫ای عايشی زما سره د وتر لمونځ وکړه (د تهجد کونکي د پاره سنته طريقه دا ده چې لومړی تهجد وکړي او بيا د وتر‬
‫لمونځ وکړي )‬

‫وقال صلى هللا عليه وسلم ‪ ” :‬رحم هللا رجال قام من الليل فصلى فأيقظ امرأته فصلت ‪ ،‬فإن أبت نضح في وجهها الماء«‬
‫»‪ ( ‬رواه أحمد وأبو داود ‪ ،‬صحيح الجامع ‪)۳۴۸۸‬‬

‫رسول هللا صلی هللا عليه وسلم‪  ‬فرمايي ‪ :‬هللا جل جال له‪  ‬دې په هغه سړي رحم وکړي چې د شپې پاڅيږي لمونځ وکړي‬
‫‪ .‬او خپل ښځه هم پاڅوي او له هغه سره لمونځ وکړي ‪ ،‬او د نه بيداری په صورت کې د هغې پر مه اوبه اچوي‬

‫‪ .‬اذا ايقظ الرجل اهله من الليل فصليا او صلی رکعتين جميعا ً کتب فی الذاکرين»‪( ‬ابی داود او ابن ماجه )«‬

‫کله چې يو سړی خپله ښځه د شپې د لمانځه لپاره را پورته کړي بيا دواړه دوه رکعتونه لمونځ وکړي نو سړی د‬
‫‪ .‬ذاکرينو په جمله کې او ښځه د ذاکراتو په جمله ليکل کيږي‬

‫که کومه شپه خسته او بې خوبه وي ‪ ،‬نو بيده دې شي تر څو خوب يې الړ شي ‪ ،‬که پر هغه باندې خوب داسې غلبه[ ‪۵-‬‬
 ‫‪ .‬وکړي چې په دې نه پوهيږي چې په لمانځه کې څه وايم نو بيده دې شي تر څو خوب يې پوره شي‬

‫له‪  ‬عایشه‪  ‬صديقې رضی هللا عنه نه روايت دی چې رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرمايي ‪«:‬إذا قام أحدكم من الليل‬
‫فاستعجم القرآن على لسانه فلم يدر ما يقول فليضطجع »‪( ‬المسلم )‬

‫ژباړه ‪ :‬کله چې د شپې يو د تاسې څخه تهجد ته پاڅيږي او په هغه باندې خوب غلبه[ وکړي او قرآن نشي تلفظ کوالی‬
‫‪ .‬او نه پوهيږي چې زه څه وايم ‪ ،‬هغه دې پرېوزي تر څو خوب يې الړ شي‬

‫همدارنګه حضرت انس رضی هللا عنه وايي ‪ ،‬جناب رسول هللا صلی هللا عليه وسلم جومات ته تشريف راوړ ‪ ،‬د‬
‫جومات د دوو ستنو تر ميتځ[ يوه رسۍ تړل شوې وه ‪ ،‬ويې فرمايل[ ‪ :‬دا رسۍ د څه لپاه ده ؟ ويې ويل دا د زينب ده چې‬
‫کله د شپې په لمانځه کې خسته شی په دې رسۍ باندې ځان ساتي ‪ ،‬رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرمايل ‪« :‬حلوه‪،‬‬
‫‪ .‬ليصل أحدكم نشاطه فإذا كسل أو فتر فليرقد»‪( ‬متفق عليه )‬

‫ژباړه ‪ :‬هغه خالصه کړئ د تاسې څخه چې څوک په حال کې وي لمونځ دې ادا کوئ او کله چې خسته شي بيده دې‬
‫‪ .‬شي‬

‫خپل ځان به په سختۍ او مشقت کې نه اچوي بلکي د خپل توان په اندازه به د شپې قيام کوي او په هغه باندې به ‪۶-‬‬
‫‪ :‬هميشه والی کوي‬

‫حضرت عایشه رضی هللا عنه روايت کوي چې رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرمايي[‪« : ‬خذوا من االعمال ما‬
‫تطيقون‪ ،‬فو هللا ال يمل هللا حتى تملوا»‪ ( ‬بخای او مسلم )‬

‫ژباړه ‪ :‬د عبادت اعمال[ په داسې شان ادا کوئ چې توان يې ولرئ ‪ ،‬يقينا ً چې هللا پاک اجر او ثواب نه قطع کوي مګر‬
‫‪ .‬دا چې تاسې عبادت پرېږدئ‬

‫همدارنګه عايشه رضی هللا عنه روايت کوي چې د رسول هللا صلی هللا عليه وسلم څخه چا پوښتنه[ وکړه چې کوم عمل‬
‫د هللا پاک په نزد خوښ دی ‪ ،‬ويې فرمايل ‪:‬هغه عمل چې په هغه باندې هميشوالی وي اګر که کم او لږ هم وي ( بخاری‬
‫‪ .‬او مسلم )‬
‫هللا پاک دې مونږ تاسې ته د تهجد د لمانځه د ادا کولو پوره توفيق راکړي تر څو د غوره او صالحو بنده ګانو په ډله کې‬
‫وشميرل شو (آمين[ )‬

‫آن الين اسالمي الرښود‬

‫صلوة الضحی (د څاښت لمونځ )‬

‫د چاښت د لمانځه وخت ‪  :‬کله چې لمر د يوې نېزې په اندازه راوخيږي او رڼا خپره شي د چاښت د لمانځه وخت‬
‫‪ .‬شروع کيږي او د زوال نه مخکې پورې دوام کوي‬

‫د رکعتونو شمير ‪  :‬د چاښت د لمانځه لږ دوه رکعته ‪ ،‬څلور رکعته او زيات يې اته رکعته ادا کيږي چې د دريو واړو‬
‫‪ .‬ذکر په احاديث کې شوی دی (مسلم ‪ ) ۷۱۹،۷۲۰،۸۱/۲۲۶‬چې دوه دوه رکعته به ادا کيږي‬

‫‪ :‬د چاښت د لمانځه فضيلت‬

‫‪ :‬په احاديثو کې د چاښت د لمانځه[ ډير فضيلت ذکر شوی دلته يوازې د مسلم شريف څخه دوه حديثونه[ نقلوم‬

‫د ابی ذر رضی هللا عنه روايت دی چې رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرمايلي دي ‪« :‬يصبح على كل سالمى من‬
‫أحدكم صدقة‪ ،‬فكل تسبيحة صدقة‪ ،‬وكل تحميدة صدقة‪ ،‬وكل تهليلة[ صدقة‪ ،‬وكل تكبيرة صدقة‪ ،‬وأمر بالمعروف صدقة‪،‬‬
‫‪ .‬ونهي عن المنكر صدقة‪ ،‬ويجزئ من ذلك ركعتان يركعهما من الضحى»‪( ‬المسلم ‪) ۷۲۰‬‬

‫ژباړه ‪ :‬د انسان په هر بند باندې صدقه الزمه ده ‪ ،‬هر سبحان هللا ويل صدقه ده ‪ ،‬هر الحمدهللا صدقه ده ‪ ،‬هر الاله اال‬
‫هللا ويل صدقه ده ‪ ،‬هر هللا اکبر صدقه ده ‪ ،‬په نيکۍ باندې امر کول صدقه ده ‪ ،‬د بدو او ناوړو کارونو څخه منع کول‬
‫‪ .‬صدقه ده ‪ ،‬او ددې ټولو پر ځای د چاښت د دوو رکعتونو لمونځ کول کفايت کوي‬

‫عن ابی هريرة رضی هللا عنه قال ‪ :‬اوصاني خليلي صلی هللا عليه وسلم بثالث[ ‪ :‬بصيام ثالثة ايام من کل شهر ‪«،‬‬
 ‫‪.‬ورکعتي الضحی ‪ ،‬و ان اوتر قبل ان ارقد»‪ ( ‬المسلم‪) ۷۲۱ ‬‬

‫ابي هريرة رضی هللا عنه وايي ‪ :‬ملګري مې جناب رسول هللا صلی هللا عليه وسلم ما ته دری وصيتونه فرمايلي[ دي‬
‫چې تر مرګ به يې ترک نه کړم ‪ :‬په هره مياشت کې دری ورځې روژه نيول ‪ ،‬د چاښت د لمانځه ادا کول او د خوب‬
‫‪.‬نه مخکې د وترو لمونځ ادا کول‬

‫آن الين اسالمي الرښود‬

‫صالة األوابين ( د اوابين لمونځ )‬

‫‪ .‬اوابين د اواب جمع ده چې توبې او رجوع ته وايي يعنې د اوابين (توبه کوونکو ) لمونځ بلل کيږي‬

‫‪ :‬د ادا کولو‪ K‬وخت او د رکعتونو شمير‬

‫‪ .‬د اوابين د لمانځه د رکعتونو شمير د احنافو په نزد شپږ رکعته دی او د ماښام د لمانځه وروسته ادا کيږي‬

‫) فی الموسوعة الفقهية ‪ ،‬فقه االسالمي وادله (‬

‫‪ :‬د اوابين د لمانځه فضائل‬

‫‪ :‬د اوابين د لمانځه په فضائلو کې ګڼ شمير احاديث ذکر شوي دې چې دلته مو يوازې الندې حديث نقل کړي دی‬

‫رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرمايي ‪« :‬من صلى بعد المغرب ست ركعات ؛ غفرت له ذنوبه ‪ ،‬ولو كانت مثل زبد‬
‫البحر»‪( ‬رواه الطبراني ‪ ،‬ابن ماجه وابن خزيمة والترمذي الترغيب و الترهيب[ ‪) ۱/۲۷۶‬‬
 ‫ژباړه ‪ :‬چا چې د ماښام څخه وروسته شپږ رکعته نفل لمونځ وکړ هغه ته به د ګناهونو بښنه[ وشي که څه د بحر د ځګ‬
‫‪ .‬پشان وي‬

‫‪www.dawat610.com‬‬

‫صالة التسبيح (د تسبيح لمونځ )‬

‫دا لمونځ کول لوی فضيلت لري ددې لمونځ په کولو سره د انسان ورسته او مخکې ټول (کوچني) ګناهونه هللا تعالی ور‬
‫معاف کوي‪  ‬دا لمونځ حضرت رسول هللا صلی هللا عليه وسلم خپل تره عباس رضی هللا عنه ته‪ ‬ښودلی وو او ورته‬
‫فرمايلی[ ئی وه چه که ئی کوالی شی نو دا لمونځ هره ورځ کوه که هره ورځ نه وي هره جمعه يې کوه او که يې هره‬
‫جمعه نه شی کوالی نو په کال کې يې يو وار کوه که په کال کې‪ ‬يې يو وار هم نشې کوالی نو په ټول عمر کې يې يو‬
‫‪ .‬وارې ضرور او خامخا کوه‬

‫دا لمانځ څلور رکعته دی د نور لمونځونو پشان‪ ‬دی يواځې تسبحات پکې زيات شوي چې په همدې وجه‪ ‬د تسبيح لمونځ‬
‫‪ .‬بلل کيږي‪ ‬د کولو طريقه په الندې ډول ده‬

‫‪ :‬دغه تسبحات به په الندی ترتيب[ سره ويل کيږي‬

‫ُس ْب َحانَ هللاِ َو ْال َح ْم ُد هلل َو آلَ اِ لهَ اِ الَّ هللاُ َو هللاُ اَ ْکبَ ُر‬

‫چه نيت[ وتړي تر ثناء يعنی سبحنک الله ُّم‪ ‬ورسته دا تسبحات پنځلس ‪ ۱۵‬واره وايې‪ ‬بيا تر اغوذ باهلل ‪،‬بسم هللا ‪،‬الحمدهللا‬
‫او سورة وروسته لس ‪ ۱۰‬واره بيا په رکوع کې تر سبحان ربی العظيم وروسته لس ‪ ۱۰‬واره بيا د رکوع نه ورسته په‬
‫قومه کې لس ‪ ۱۰‬ځله بيا په اوله سجده کې تر سبحان ربی االعلی‪ ‬ويلو وروسته لس ‪ ۱۰‬واره بيا په جلسه کې (د دواړو‬
‫سجدو تر منځ کيناستل ) لس ‪ ۱۰‬ځله بيا په دوهمه سجده کې هم لس ‪ ۱۰‬ځله وايې چه دا تسبيح به په يوه رکعت کې‬
‫پنځه اويا ‪ ۷۵‬ځله کيږي ددی څخه ورسته به دوهم رکعت‪ ‬ته پورته شي‪  ‬د الحمدهلل څخه مخکې به پنځلس ‪ ۱۵‬ځله دا‬
‫کلمی ووايې ‪،‬همدارنګه په پاتې[ رکعتونو کې په همدی ډول لوستل کيږي چه په څلورو رکعتونو کې دغه کلمی دری‬
‫‪ .‬سوه ‪ ۳۰۰‬واره کيږي‬
 ‫‪ .‬دغه ترتيب[ د عبدهللا بن مبارک څخه روايت شوی دی‬

‫‪.‬دغه لمونځ بغير له مکروهه وخت ( لمر راختل ‪ ،‬لمر پريوتل او ‪ ‬غرمه ) څخه بغير نور پر هر وخت کې کيږي‬

‫آن الين اسالمي الرښود‬

‫بیرنه ‪ ‬لوړ ‪ ‬والړ سی‬

‫تحية الوضو او تحية المسجد‬

‫د اودس کولو ورسته چې فوراً دوه رکعته نفل لمونځ کوي چې ډير ثواب لری دغه نفل لمونځ ته تحية الوضو وايې په‬
‫‪ .‬حديث شريف کې ددی ډير فضيلت راغلی دی‬

‫په حديث شريف کې راغلي‪ «  :‬ما من أحد يتوضأ‪ ،‬فيحسن الوضوء‪ ،‬ثم يقوم فيصلي ركعتين‪ ،‬يقبل عليهما بقلبه‪ ،‬إال‬
‫‪ .‬وجبت له الجنة»‪( ‬رواه مسلم وأبو داود)‬

‫يعنې ‪ :‬د تاسې څخه چې څوک په ښه شان اودس وکړي بيا پاڅې په شان او د زړه په اخالص دوه رکعته لمونځ وکړي‬
‫‪ .‬هغه لره جنت واجب دی‬

‫همدارنګه جومات (مسجد) ته د داخليدو سره سم دوه رکعته نفلو کولو کې ډير ثواب دی دغه لمونځ ته تحية المسجد‬
‫‪ .‬وايي‬

‫رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرمايي ‪« :‬إذا دخل أحدكم المسجد‪ ،‬فال يجلس حتى يركع ركعتين»‪ ‬المسلم‬

‫يعنې ‪ :‬کله چې يو د تاسې جومات ته داخل شئ تر هغه پورې مه کېنئ څو پورې مو چې دوه رکعته لمونځ نه وي‬
‫‪ .‬کړی ( د کيناستلو[ مخکې دوه رکعته لمونځ ادا کوئ )‬
 ‫رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرمايي ‪ :‬د جوماتو حق ادا کړئ ‪ ،‬صحاب وايي مونږ وويل ‪:‬د جومات حق څه دی ؟‬

‫‪».‬ویې فرمايل ‪ :‬قال‪ :‬أن تصلوا ركعتين[ قبل أن تجلسوا‬

‫‪ .‬يعنې‪:‬دا[ چې د کيناستو څخه مخکې دوه رکعته لمونځ ادا کړئ‬

‫‪ :‬صلوة توبه‬

‫له هر انسان څخه ګناه کيږي کله چې له بنده څخه کومه ګناه وشی نو په پښيمانتيا[ سره د خدای (جل جالله) په وړاندې د‬
‫‪ .‬عاجزۍ او خپلی ګناه د بخښنی غوښتلو لپاره دوه رکعته نفل کول مستحب دي‬

‫آن الين اسالمي الرښود‬

‫د حاجت لمونځ‬
‫که سړی له داسې کار سره مخ شي چه د منډو ترړو او د اسباب کارولو سربېره نه پوره کيږی يا يې پوره کول‬
‫سخت‪  ‬وي نو په ښه شان به اودس وکړي دوه رکعاته لمونځ به د قضای حاجت په نيت سره وکړی ورسته به د هللا‬
‫‪ :‬تعالی حمد او ثنا او درود شريف ووائي او دا دعا دې ووائي‬

‫ك«‬
‫ك َو َعزَائ َم َمغفِ َرتِ َ‬ ‫ت َرح َمتِ َ‬
‫وجبَا ِ‬
‫ك ُم ِ‬ ‫ين‪ ،‬أَسأَلُ َ‬ ‫ظيم ال َح ْم ُد هللِ َربِّ ال َعال ِم ِ‬ ‫رش ال َع ِ‬‫ال إِلَهَ إِالَّ هللا ال َحلِي ُم ال َكري ُم‪ ،‬سُب َحانَ َربِّ ال َع ِ‬
‫ك ِرضا ً إِالَّ‬‫َوالغَني َمةَ ِم ْن ُكلِّ بِرٍّ ‪َ ،‬والسَّال َمةَ ِم ْن ُكلِّ إِ ْث ٍم‪ ،‬ال تَ َد ْع لي َذنبا ً إِالَّ َغفَرْ تَ ْه َوال هَ َّما ً إِالَّ فَرَّجْ تَ ْه‪َ [،‬وال َحاجةً ِه َي لَ َ‬
‫ضيتَهَا يَا أَر َح َم ال َّراحمينَ‬ ‫»قَ َ‬

‫من كانت[ له إلى هللا حاجة‪ ،‬أو إلى أحد من بني[ آدم‪ ،‬فليتوضأ وليُحسن الوضوء‪ ،‬وليص ّل ركعتين‪ ،‬ثم ليُثن على هللا ‪« ،‬‬
‫وليُصلِّ على النبي صلّى هللا عليه وسلم ‪ ،‬ثم ليقل‪ [:‬ال إله إال هللا الحليم الكريم‪ ،‬سبحان هللا رب العرش العظيم‪ [،‬الحمد هلل‬
‫وجبات رحمتك‪ ،‬وعزائ َم مغفرتك‪ ،‬والغنيمة[ من كل ب ّر‪ ،‬والسالمة من كل إثم‪ ،‬ال تدع لي ذنبا ً إال‬ ‫رب العالمين‪ [،‬أسألك ُم ِ‬
‫‪ .‬غفرته‪ ،‬وال ه َّما ً إال فرَّجته ‪ ،‬وال حاجة هي لك رضا ً إال قضيتها[ يا أرحم الراحمين» (رواه الترمذي وابن ماجه)‬
 ‫‪www.dawat610.com‬‬

‫د سنت او نفلي لمونځونو عمومي فضائل او ګټې‬

‫‪ :‬رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرمايي‬

‫إن أول ما يحاسب به العبد يوم القيامة من عمله صالته فإن صلحت فقد أفلح وأنجح وإن فسدت فقد خاب وخسر فإن‪[ ‬‬
‫انتقص من فريضته شيء قال الرب عز وجل انظروا هل لعبدي من تطوع فيُ َك َّم َل بها ما انتقص من الفريضة ثم يكون‬
‫]‪ ‬سائر عمله على ذلك‬
‫‪) ‬رواه الترمذي و النسائي وابن ماجة وأحمد في مسنده(‬

‫ژباړه‪  :‬د قيامت[ په ورځ به د بنده په اعمالو کې (د ټولو نه مخکې ) دهغه د لمانځه حساب وي کچرې دهغې‪ ‬د لمانځه[‬
‫حساب صحيح ووتلو نو کامياب[ شو اونجات يې ومود اوکه چيرې خراب راووت نو نا مراد او تاواني شو که د فرضو‬
‫څخه کم را ووتل نو هللا تعالی به وفرمايي[ وګورئ‪  ‬که د ده په عمل نامه کې نفل وي نو د هغه په ذريعه دا کمي پوره‬
‫‪ .‬کړي ددې ورسته د پاتې[ اعمالو حساب کتاب[ هم له دې انذازې‪ ‬کيږي‬

‫دوهم ‪  :‬هللا تعالی ته د فرائضو نه وروسته د نوافلو په وسيله نږدې کيدل دي ځکه د نوافلو په کولو سره سړی د‬
‫‪ .‬محبوبيت[ درجې ته رسيږي‬

‫رسول هللا صلی هللا عليه په قدسي حديث شريف كې د هللا د طرف نه داسې فرمايي[ ‪ … :‬او زما بنده ماته د نوافلو په‬
‫وسيله نږدې کيږي تر څو هغه خپل دوست ولرم او هر کله چې زه د کوم بنده دوست شم نو د هغه غوږونه شم چې په‬
‫هغه باندې آروي ‪،‬د هغه سترګې شم چې په هغه باندې ويني او دهغه السونه شم چې هغه باندې نيول کوي او دهغه‬
‫پښې شم چې په هغه باندې تګ کوي او حتی که له ما څخه څه وغواړي زه به هغه ورکوم (بخاري‬

‫د اندامو کيدو نه مطلب دا دی چې بيا دغه ټول اندامونه د هللا تعالی په رضا کې کارول کيږي يا د هغه سره مرسته او‬
‫‪ .‬مدد کول او د هغه په هر کار کې برکت اچول دي‬
 ‫و ما توفيق اال باهلل عليه تولکت واليه انيب‪ ‬‬

‫په لمانځه کې خشوع‬

‫خشوع‬
‫دلمانځه طريقه اودلمانځه فرائض ‪،‬واجبات‪،‬سنت[ ‪،‬مکروهات اومفسدات بيان[ شول چه دغه ټول احکام دلمانځه په‬
‫‪ .‬ظاهري شکل پورې اړه لري ‪ .‬چه کله دغه احکام ټول صحی آداشي نو لمونځ به په ظاهر سره درست وي‬
‫لکن دلمانځه دظاهري صحت سره دلمانځه باطني[ صحت هم ضروري دی چه هغه په زړه او دوماغ پوري اړه لري ‪،‬‬
‫چه ترخپله وسه د دزړه توجه بلی خواته نشي که په لمانځه کې دزړه توجه بل لوری ته شي نو دالمونځ به بې روحه‬
‫‪  .‬لمونځ وي که کله په هيره سره توجه لږ بلی خواته شي نو خير‬
‫دخشوع‬
‫معنی‬
‫‪                                                                                                                                                     :‬‬
‫په لغت کې ټيټيدل ‪،‬عاجزی او سکون‪ ‬ته وايي ‪  ‬اوپه شريعت کې زړه اودوماغ په پوره طورسره دخدای طرف ته‬
‫‪ .‬متوجه کول اوپه هغې کې دعاجزئ‪ ‬اوبندګئ‪ ‬کيفيت پيداکولو ته خشوع وائی‬
‫نو هرکله چه سړی لمانځه ته پورته شي اوتوجه يې د خپل رب‪( ‬ج)‪ ‬طرف‪ ‬ته وي نوپر بدن باندې دهغې هم تاثير‬
‫پريوځی يعنی دوجود په اندامو کې سکون راځی ‪ ‬بيا يواو بل طرف ته نه ګوري په جامواوبدن به‪ ‬الس نه وهي‪ ‬اوتوجه‬
‫‪ .‬به يې خپل لمانځه ته وي نو ورسته به ضرور ټول احکام به په ښه شان او آرامۍ سره ادا کوي‬
‫‪ ‬‬
‫َاش ِعينَ ‪   ‬الَّ ِذينَ يَظُنُّونَ أَنَّهُم ُّمالَقُو َربِّ ِه ْم َوأَنَّهُ ْم إِلَ ْي ِه َر ِ‬
‫اجعُونَ ‪( ‬البقره‬ ‫صالَ ِة َوإِنَّهَا لَ َكبِي َرةٌ إِالَّ َعلَى ْالخ ِ‬
‫صب ِْر َوال َّ‬ ‫َوا ْستَ ِعينُ ْ[‬
‫وا بِال َّ‬
‫‪)46-45.‬‬
‫ً‬
‫ژباړه ‪ :‬اومدد وغواړی (په هره سختی کې له هللا ) په صبر اولمانځه سره اويقينادا[ لمونځ خامخا ډير دروند دی مګر‬
‫(نه دی دروند) په عاجزی کوونکو(خوند اخيستونکو له طاعته ) هغوکسان چه يقين[ کوی چه بيشکه دوی مخامخ‬
‫کيدونکی دی له پروردګار خپل سره اوپه تحقيق دوی هم ده ته (په اخرت کې ) بيرته ورتلونکی دی‬
‫‪ ‬‬
‫يعنی لمونځ دټولوحقوقوسره په ښه شان او دزړه په حضور ډير دروند دی مګر دا دروند کار يوازی په هغه چا آسان‬
‫دی ‪ ‬چه عاجزی کوی اوله هللا تعالی[ نه ويريږی او د دوی خيال اوفکر په همدی لوری وي چه مونږ به خامخاورشو او‬
‫‪.‬دهغه په لوری ورتلونکی يو‬
‫‪ .‬هغه کسان چه په لمانځه کې خشوع کوي‪ ‬دکاميابی زيری‪ ‬ورکړشوي دي‬
‫قوله تعالی‪: ‬قَ ْد أَ ْفلَ َح ْال ُم ْؤ ِمنُونَ ‪ 1 ‬الَّ ِذينَ هُ ْم ِفي َ‬
‫صالَتِ ِه ْم ِ‬
‫خَاشعُونَ‬
‫اوهمدارنګه هغه کسان کامياب[ دي چه دخپل لمانځه حفاظت کوي ‪ ‬يعنی تل پنځه[ وخته لمونځ کوي‪ ‬په خپل وخت کې‬
‫‪.‬سره له ټولوحقوقو‬
‫ُ‬ ‫قوله تعالی‪َ  :‬والَّ ِذينَ هُ ْم َعلَى َ‬
‫صلَ َواتِ ِه ْم يُ َحافِظونَ ‪9 ‬‬
‫‪ .‬داسې نه چه کله په دنياوی کارونو کې ‪ ‬مشغول شي لمونځ ناوخته کړي‬
‫‪ :‬ضروري يادونه‬
‫‪ .‬دلمانځه دصحت‪ ‬لومړی شرط علم دي دلمانځه دکولوطريقه[ او دهغه دټولو احکامو زده کړه فرض ده‬
‫‪ .‬څوک چه دلمانځه‪  ‬له احکامو ناخبره وي هغه به څنګه دلمانځه په صحت اوخرابی پوه شي؟‬
‫‪ ‬‬

‫په لمانځه کې د خشوع اهميت او فضيلت‬

‫څوک چې په لمانځه کې هللا تعالی لره خپل زړه له فکرونو او وسواسو‪ K‬فارغ کړي هللا تعالی به يې له ګناهونو‪ K‬څخه‪۱-‬‬
‫‪:‬داسې پاک لکه د مور څخه چې نوی زږېدلی وي‬

‫صلَّى‪ ،‬فَ َح ِم َد هَّللا َ َوأَ ْثنَى َعلَ ْي ِه‪َ [،‬و َم َّج َدهُ بِالَّ ِذي هُ َو لَهُ أَ ْه ٌل َوفَ َّر َغ قَ ْلبَهُ هَّلِل ِ إِالَّ‬
‫رسوالهلل صلی عليه وسلم فرمايي ‪:‬فَإِ ْن هُ َو قَا َم فَ َ‬
‫َطيئَتِ ِ[ه َكهَ ْيئَتِ ِه يَوْ َم َولَ َد ْتهُ أُ ُّمهُ(رواه المسلم‪) ‬‬ ‫‪ .‬ا ْن َ‬
‫ص َرفَ ِم ْن خ ِ‬

‫ژباړه ‪ :‬هر کله چې څوک لمونځ ادا کړي د هللا تعالی حمد او ثناء ووايي او په ښه شان سره هغه ادا کړي او زړه يې د‬
‫‪ .‬هللا لپاره فارغ کړي د ګناه څخه داسې پاکيږي لکه څنګه چې په اوله ورځ خپلې مورې زږولی وي‬

‫چا چې دوه رکعته لمونځ په داسې شان ادا کړ چې په دنيوي‪ K‬امورو کې مشغول‪ K‬نشو هللا تعالی به يې مخکينی ‪۲-‬‬
‫‪:‬ګناهونه‪ K‬معاف کړي‬

‫رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرمايي ‪َ :‬م ْن تَ َوضَّأ َ نَحْ َو ُوضُوئِي هَ َذا‪ ،‬ثُ َّم َ‬
‫صلَّى َر ْك َعتَي ِْن الَ يُ َحد ُ‬
‫ِّث فِي ِه َما نَ ْف َسهُ‪َ [،‬غفَ َر هَللا ُ لَهُ‬
 ‫َما تَقَ َّد َم ِم ْن َذ ْنبِ ِه(البخاری ‪) ۱۵۹‬‬

‫ژباړه ‪ :‬چا چې زما په شان اودس وکړ او بيا دوه رکعته لمونځ وکړ داسې چې په لمانځه کې په دينوي امورو کې‬
‫‪ .‬مشغول نشو ‪ ،‬هللا تعالی به يې ټولې مخکينی ګناهونه[ معاف کړي‬

‫‪ :‬چا چې فرض لمونځ په ښه خشوع سره ادا کړه ده لره به د مخکنيو ګناهونو‪ K‬کفاره شي ‪۳-‬‬

‫صاَل ةٌ َم ْكتُوبَةٌ‪ [،‬فَيُحْ ِس ُن ُوضُو َءهَا‪َ ،‬و ُخ ُشو َعهَا‪،‬‬ ‫ئ ُم ْسلِ ٍم تَحْ ُ‬
‫ض ُرهُ َ‬ ‫جناب رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرمايي‪َ  :‬ما ِم ِن ا ْم ِر ٍ‬
‫َّ‬
‫ك ال َّد ْه َر ُكلهُ (المسلم‪) ‬‬ ‫ت َكبِي َرةً‪َ ،‬و َذلِ َ‬ ‫ب‪َ ،‬ما لَ ْم يأْ ِ‬‫َت َكفَّا َرةً لِ َما قَ ْبلَهَا ِم ْن ال ُّذنُو ِ‬
‫َو ُر ُكو َعهَا إِالَّ َكان ْ‬

‫ژباړه ‪ :‬کوم مسلمان چې د لمانځه د وخت په راتلو سره په ښه طریقه سره اودس وکړی بیا په ښه خشوع سره لمونځ‬
‫وکړی چې په هغه (لمانځه) کې رکوع هم ښه ادا کړی نو ترڅو چې یی ګناه کبیره نه وی کړی دا لمونځ د ده لپاره د‬
‫‪ .‬پخوانیو ګناهونو کفاره ګرځی او د لمانځه دا فضیلت به ده ته همیشه[ حاصلیږی‬

‫‪ :‬څوک چې دوه رکعته لمونځ د زړه په حضور وکړي هغه لره جنت واجب دی ‪۴-‬‬

‫‪ :‬جناب رسول صلی هللا عليه وسلم فرمايي‬

‫ت لَهُ ْال َجنَّةُ(‬ ‫)‪ ‬المسلم() َما ِم ْن ُم ْسلِ ٍم يَتَ َوضَّأ ُ فَيُحْ ِس ُن ُوضُو َءهُ‪ ،‬ثُ َّم يَقُو ُم فَيُ َ‬
‫صلِّي َر ْك َعتَي ِْن‪ُ ،‬م ْقبِ ٌل َعلَ ْي ِه َما بِقَ ْلبِ ِ[ه َو َوجْ ِه ِه إِالَّ َو َجبَ ْ‬

‫ژباړه ‪ :‬هر مسلمان چې په ښه شان اودس وکړي او دوه رکعته لمونځ د زړه په حضور او سکون (خشوع او حضوع )‬
‫‪ .‬سره ادا کړي د هغه د پاره جنت واجب ګرځي‬

‫‪ :‬د خاشعينو د پاره په دنيا او آخرت کاميابي او نيکمرغي ده ‪ ،‬لقوله سبحانه وتعالی‪۵- K‬‬

‫‪ .‬قَ ْد أَ ْفلَ َح ْال ُم ْؤ ِمنُونَ *الَّ ِذينَ هُ ْم فِي َ‬

‫صاَل تِ ِه ْم ِ‬
‫خَاشعُونَ [ (المؤمنون‪]) ‬‬
 ‫‪ :‬د خاشعينو د پاره مغفرت او لوی اجر دی لقوله سبحانه وتعالی ‪۶-‬‬

‫ت]‬ ‫ت َوالصَّابِ ِرينَ َوالصَّابِ َرا ِ‬ ‫ت َوالصَّا ِدقِينَ َوالصَّا ِدقَا ِ‬ ‫ين َو ْالقَانِتَا ِ[‬
‫ت َو ْالقَانِتِ َ[‬‫ت َو ْال ُم ْؤ ِمنِينَ َو ْال ُم ْؤ ِمنَا ِ‬
‫إِ َّن ْال ُم ْسلِ ِمينَ َو ْال ُم ْسلِ َما ِ‬
‫الذا ِك ِرينَ هَّللا َ‬
‫ت َو َّ‬‫ت َو ْال َحافِ ِظينَ فُرُو َجهُ ْم َو ْال َحافِظَا ِ‬
‫ت َوالصَّائِ ِمينَ َوالصَّائِ َما ِ[‬ ‫ص ِّدقَا ِ‬‫ص ِّدقِينَ َو ْال ُمتَ َ‬ ‫ت َو ْال ُمتَ َ‬ ‫َاش َعا ِ‬ ‫َاش ِعينَ َو ْالخ ِ‬ ‫َو ْالخ ِ‬
‫َظيماً[[ (سوره احزاب ‪) ۳۵‬‬ ‫ت أَ َع َّد هَّللا ُ لَهُ ْم َم ْغفِ َرةً َوأَجْ راً ع ِ‬‫‪َ  .‬كثِيراً َوال َّذا ِك َرا ِ‬

‫ژباړه ‪:‬يقينا ً مسلمانان[ نارينه[ او مسلمانانې ښځې ‪،‬مؤمنان نارينه[ او مؤمنانې ښځې ‪ ،‬اطاعت کوونکي نارينه[ او اطاعت‬
‫کونکی ښځې ‪،‬رښتني نارينه[ او رښتنې ښځې ‪ ،‬صبر کوونکي نارينه او صبر کوونکې ښځې ‪ ،‬تواضع کونکي نارينه[‬
‫او تواضع کونکې ښځې ‪ ،‬خيرات ورکونکي نارينه[ او خيرات ورکونکې ښځې ‪ ،‬روژه نيونکي نارينه[ او روژه نيونکې‬
‫ښځې ‪،‬پاک لمنه نارينه او پاک لمنې ښځې ‪ ،‬او هغه نارينه[ چه د هللا تعالی ذکر زيات کوي او هغه ښځې چې د هللا تعالی‬
‫‪ .‬ذکر زيات کوي‪  ‬تيار کړی دی هللا تعالی دوی (ټولو ته ) معفرت او لوی اجر (جنت )‬

‫‪ :‬غوره د خلکو خشوع کوونکي دي ‪۷-‬‬

‫رسول صلی هللا عليه[ وسلم فرمايي[ ‪(( :‬أجهل الناس من ترك ما يعلم‪ ،‬وأعلم‪ K‬الناس من عمل بما يعلم‪ K،‬وأفضل الناس‬
‫أخشعهم هلل))‬

‫‪ ) .‬الدارمي ‪(۳۳۷‬‬

‫ژباړه ‪ :‬جاهل ترين د خلکو هغه څوک دی چې حاصل کړی علم ترک کړي (پخپل علم عمل نه کوي ) ‪ ،‬عالم ترين د‬
‫‪ .‬خلکو هغه دی چې په علم خپل باندې عمل کوي او غوره د خلکو هغه دی چې هللا تعالی[ لره خشوع کوونکی وي‬

‫آن الين اسالمي الرښود‬

‫بیرنه ‪ ‬لوړ ‪ ‬والړ سی‬
 ‫په لمانځه کې د خشوع مرتبې‬
‫ابن قيم رحمه هللا پخپل کتاب[ (الوابل الصيب من الكلم الطيب) کې خلک په لمانځه[ کې په الندې پينځو مرتبو ويشلې‬
‫‪ :‬دي‬

‫‪ .‬اول‪ : K‬هغه چې پر خپل ځان ظلم کوي په اوداسه ‪ ،‬د لمانځه[ په وختونو ‪ ،‬ارکانو او حدودو کې کمی راولي‬

‫دوهم ‪  :‬هغه چې د لمانځه د وختونو ‪ ،‬حدودو او ارکانو ساتنه کوي مګر لمونځ بې خشوع او توجه د وسوسو او فکرونه‬
‫‪ .‬سره ادا کوي‬

‫دريم ‪ :‬هغه چې د لمانځه[ د وختونو ‪ ،‬حدودو او ارکانو ساتنه[ کوي او د وسواسو د دفع کولو لپاره کوښښ او مجاهده‬
‫‪.‬کوي چې دوښمن يې غواړي د لمانځه څخه غال کړي مکر دی د هغه مخه نيسي پس دا کس لمونځ او جهاد کوي‬

‫‪ .‬څلورم ‪:‬هغه چې په صحي شان د لمانځه د ټولو حقوقو او ارکانو ساتنه[ کوي څنګه چې ښايي‬

‫پنځم ‪ :‬هغه چې د لمانځه[ د ټولو حقوقو ساتنه[ کوي او زړه يې داسې هللا تعالی ته متوجه او د هغه (جل جالله ) په‬
‫‪ .‬محبت او عظيمت[ کې مشغول وي لکه مشاهده يې چې کوي‬

‫پس اول قسم ته عقاب ‪ ،‬دوهم قسم سره حساب ‪ ،‬دريم ‪ :‬د ګناهونو عفوه ‪ ،‬څورم قسم ‪ :‬اجر او ثواب ‪ ،‬پنځم ‪ :‬اعلی‬
‫‪.‬درجې او په لمانځه باندې د سترګو يخوالی‬

‫آن الين اسالمي الرښود‬

‫په لمانځه کې د خشوع شل سببونه‬

‫‪ :‬د لمانځه د پاره اماده‪ ‬کېدل ‪۱-‬‬

‫د آذان ځواب ورکول ( د مؤذن سره د آذان تکرارول ) ‪ ،‬د آذان دعا لوستل ‪ ،‬په ښه شان سره اودس کول د اوداسه‬
 ‫مخکې او وروسته اذکار ويل ‪ ،‬د مسواک وهل ‪ ،‬د پاکو جامو اغوستل ‪ ،‬جومات ته په آرام او وقار سره تلل‪ ، ‬جومات‬
‫ته څه وختي تلل او د تحية المسجد نفل کول ‪ ،‬د صفونو برابرول دا ټول د لمانځه شروع بلل کيږي چې په لمانځه‬
‫‪ .‬خشوع راولي‬

‫‪ .‬په لمانځه کې طمانينه ( هر رکن په پوره آرامۍ او سکون سره ادا کول ) ‪۲-‬‬

‫سلسلة صحيحة ) كان النبي صلى هللا عليه وسلم يطمئن حتى يرجع كل عظم إلى موضعه (‬

‫ژباړه ‪ :‬جناب رسول صلی هللا عليه وسلم به لمونځ داسې په سکون سره ادا کولو چې هر هډوکی به خپل ځای ته‬
‫‪ .‬رسيدلو‬

‫صلَّى هَّللا ِ َعلَ ْي ِه َوآلِ ِه َو َسلَّ َم يو سړی وليد چې په نا سم ډول او بدون له طمأنينه[ لمونځ کوي (په[ لمانځه کې‬ ‫رسول هللا َ‬
‫صلِّ فَإن َّ‬
‫ك ل ْمَ‬ ‫حرکت کول او په بيړه د ارکانو ادا کول ) امر يې ورته وکړ چې لمونځ دې له سره ادا کړه «إرْ ِج ْع فَ َ‬
‫صلِّ » يعنی لمونځ له سره وګرځوه ځکه چې تا لمونځ ونه کړ هغې کس دری ځله لمونځ له سره وګرځولو‪ ‬او وروسته‬ ‫تُ َ‬
‫يې وويل يا رسول هللا صلی هللا عليه وسلم قسم په هغه ذات چې ته يې په حق را استولی يې تر دې غوره نشم ادا کولی‬
‫نو ماته لمونځ راوښې رسول هللا صلی هللا عليه وسلم ‪ ‬هغه ته وفرمايل‪« ‬إِ َذا قُ ْمتَ إِلَى الصَّال ِة فَأ ْسبِغ ْال ُوضُو َء‪ ،‬ثُ ّم ا ْستَ ْقبِ ِل‬
‫َط َمئِ َّن َرا ِكعًا‪ ،‬ثُ َّم ارْ فَ ْع َحتَّى تَ ْع ِد َل قَائِ ًما‪ [،‬ثُ َّم ا ْس ُج ْد َحتَّى ت ْ‬
‫َط َمئِ َّن‬ ‫آن‪ ،‬ثُ َّم ارْ َك ْع َحتَّى ت ْ‬
‫ك ِمنَ ْالقُرْ ِ‬ ‫ْالقِ ْبلَةَ فَ َكبِّرْ ‪ ،‬ثُ َّم ا ْق َر ْأ َما تَيَ َّس َر َم َع َ‬
‫ك ُكلِّهَا»‪]1[.‬‬ ‫صالتِ َ‬‫ك فِي َ‬ ‫اجدًا‪ ،‬ثُ َّم ارْ فَ ْع َحتَّى ت ْ‬
‫َط َمئِ َّن َجالِسًا‪ ،‬ثُ َّم ا ْف َعلْ َذلِ َ‬ ‫َس ِ‬

‫کله چې د لمانځه د پاره اراده کوئ کامل اودس وکړه ‪ ،‬وروسته دې مخ پر قبله کړه او تکبير ووايه ‪،‬وروسه د قرآن(‬
‫څخه هغه ووايه چې درته آسانه وي ‪،‬وروسته رکوع ته الړ شه تر هغه چې بدن دې آرام او بې حرکته شي ‪ ،‬بيا له‬
‫رکوع پورته شه په سم او آرام ډول دريدلو سره ‪ ،‬بيا سجده ادا کړه داسې چې بدن دې آرام او بې خځښته شي بيا دې‬
‫سر له سجدې پورته کړه تر څو د کيناستلو په حال کې آرام او بې حرکته شي وروسته همدا عمل په ټول لمانځه کې کوه‬
‫‪).‬‬

‫صلَّى هَّللا ِ َعلَ ْي ِه َوآلِ ِه َو َسلَّ َم د دغه ارشاد مبارک نه د ارکانو په آرامې او اطمنان سره ادا کول مراد دي ځنې‬
‫د رسول هللا َ‬
‫خلک د لمانځه ارکان قيام ‪ ،‬رکوع ‪،‬قومه ‪،‬سجده ‪،‬جلسه او نور په ډير تيزی سره کوي چې په داسې ډول ډير څه‬
‫پاتيږي‬
 ‫په لمانځه کې د مرګ يادول ‪ ،‬ځکه رسول هللا صلی هللا عليه وسلم ارشاد مبارک دی چې په لمانځه کې مرګ يادوه ‪۳-‬‬
‫ځکه څوک چې په لمانځه کې مرګ ياد کړي هغه په ښه شان سره لمونځ ادا کوي ‪،‬او‪ ‬يو سړی داسې لمونځ کوي چې‬
‫کله لمونځ وکړي نو دا ګمان نه کوي چې ما لمونځ وکړ‪ ،‬لکه چې فرمايي[ ‪ :‬اذكر الموت في صالتك ‪ ،‬فإن الرجل إذا‬
‫ي أن يحسن صالته ‪ ،‬وص ّل صالة رجل ال يظن أنه يصلي غيرها ) السلسلة الصحيحة‬ ‫ذكر الموت في صالته لحر ّ‬
‫په قرائت او نورو اذکار کې فکر او تدبر کول ‪.‬او د هغه په معنی او مقاصدو کې فکر کول ‪ ،‬ځکه د قرآن مقصد ‪۴-‬‬
‫‪.‬تدبر دی ‪ ،‬لقوله سبحانه[ وتعالی ‪ :‬أَفَالَ يَتَ َدبَّرُونَ ْالقُرْ آنَ ‪( ‬النساء ‪(  ) 82‬ايا په قرآن کې‪ ‬تدبر او‪ ‬فکر نه کوئ)‬

‫‪ .‬د قرآئت آیت آيت لوستل ‪۵-‬‬

‫)رواه أبو داود وسلسلة صحيحة ) كان الرسول هللا صلى هللا عليه وسلم يقطع قراءته آية آية(‬

‫‪ .‬ژباړه ‪ :‬جناب رسول صلی هللا عليه وسلم به قرائت قطع ‪ ،‬آيت آيت لوستلو‬
‫‪ .‬قرائت په ترتيل او ښه صوت سره لوستل‪۶- K‬‬

‫‪.‬لقوله سبحانه[ وتعالی ‪ ( :‬ورتل القرآن ترتيالً‪) ‬‬

‫د ترتيل په باره کې شاعبدالغزيز(رحمه[ هللا) په خپل تفسير کې ليکی دي چه ترتيل[ په لغت کې صفا او واضح لوستلو ته‬
‫‪ :‬وايې او په شريعت کې د څو څيزونو لحاظ ساتلو سره تالوت کولو ته وايې چه هغه څيزونه په الندې ډول دي‬

‫‪ .‬الف – د حروفو صحيح ادا کول يعنی د خپل مخرج څخه چه د ضا پر ځای دال يا ظا تلفظ نشي‬

‫‪ .‬ب – د وقف پر ځای په ښه شان سره دريدل چه وصل او قطع يعنی يو ځای کول او جال کول د کالم بې ځايه نشي‬

‫‪ .‬ت‪ –  ‬حرکتونه سره کډوډ نشي زور‪،‬زير او پيښ په ښه شان ښکاره ادا شي‬

‫‪ .‬ث ‪ –  ‬آواز لږ اوچتول چې د قرآن الفاظ له ژبې اوزي او عوږونه يې واوري‬

‫‪ .‬ج – قرآن په ښه آواز دردونکې غږ تالوت کول چې په زړه اثر وکړي‪ ‬دردناک آواز په زړه ژر اثر کوي‬
 ‫‪ .‬ح – شد او مد ښه ښکاره کول چې ددی په ښکاره کولو سره د قرآن لوی شان ښکاره کيږي او له اثر سره مدد کوي‬

‫‪ .‬خ – د رحمت او عذاب د آيتونو حق ادا کول‬

‫‪ :‬په دې باندې پوهېدل چې هللا تعالی په لمانځه کې مونږ ته ځواب راکوي ‪۷-‬‬

‫لکه څنګه چې هللا سبحانه[ وتعالی په قدسي حديث کې فرمايي ‪ :‬لمونځ مې زما او بنده تر مينځ تقسيم کړی دی او زما د‬
‫بنده د پاره دي څه چې وغواړي ‪ ،‬هر کله چې ووايي ‪ :‬الحمدهلل رب العالمين ‪ ،‬هللا تعالی[ وايي ‪ :‬بنده مې زه وستايلم او‬
‫هر کله چې ووايي ‪ :‬الرحمن الرحيم ‪ ،‬هللا تعالی فرمايي ‪ :‬بنده مې زما ثنا ولوسته ‪ ،‬او هر کله چې ووايي ‪ :‬مالک يوم‬
‫الدين ‪ ،‬هللا تعالی[ وايي ‪ :‬بنده مې تمجيد بيان کړ او هر کله چې ووايي ‪ :‬ایاک نعبد و ایاک نستعین[ هللا پاک وايي ‪ :‬دا زما‬
‫او زما د بنده تر مينځ دي او زما د بنده د پاره هغه څه دي چې و يې غواړي او هر کله چې ووايي ‪ :‬اهدنا الصراط‬
‫المستقیم ‪ ،‬صراط الذین انعمت علیهم غیر المغضوب علیهم و الضالین ‪ ،‬هللا تعالی وايي ‪ :‬دا زما د بنده د پاره دي د څه‬
‫‪ .‬يې چې طلب وکړ‬

‫‪ :‬لمونځ سترې ته کول ‪۸-‬‬

‫کچيرې داسې ځای وي چې هلته د لمانځه[ د مخې څخه د خلکو د تېرېدو وېره وي نو لمونځ کونکی بايد مخې ته يو‬
‫‪ .‬لرګي او نور څه چې اوږوالی يې يو ګز يا تر هغه زيات وي کيږدي‬

‫‪ .‬جناب رسول صلی هللا عليه وسلم فرمايي ‪:‬اذا صلی احدکم فليصل الی سترة (ابوداود)‬

‫‪ .‬يعنی[ کله چې له تاسې څوک لمونځ کوي نو د ستره مخې ته یې دې کوي‬

‫همدارنګه رسول هللا صلی هللا عليه سلم فرمايي ‪ :‬کله چې يو د تاسې سترې ته مخامخ لمونځ کوئ سترې ته نږدې شئ‬
‫‪ .‬تر څو شيطان مو لمونځ قطع نه کړي ‪ ( .‬ابوداؤد )‬

‫‪ .‬د سجدې ځای ته کتل ‪۹-‬‬

 ‫عن عائشة رضي هللا عنها[ قالت ‪( :‬دخل رسول هللا صلى هللا عليه وسلم الكعبة ما خلف بصره موضع سجوده حتى خرج‬
‫منها)‪  ‬يعنې ‪:‬کله چې رسول هللا صلی هللا عليه وسلم کعبې ته داخل شو نظر يې يوازې د سجدې ځای ته ؤ تر هغه چې‬
‫له لمونځ څخه خارج شو‪(  ‬رواه ابن حبان‪ ) 332 / 4 -‬و (الحاكم – ‪)652 / 1‬‬
‫‪ :‬ښی الس پر چپ الس باندې ايښودل ‪۱۰-‬‬

‫ښی الس پر چپ الس باندې ايښودل او تر نامه الندې نيول چې په دې کې خشوع ده (فتح الباری )‬

‫‪ :‬په قعده کې د شهادت د ګوتې پورته کول ‪۱۱-‬‬

‫‪.‬جناب رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرمايي ‪ ( :‬لهي أشد على الشيطان من الحديد ) رواه أحمد‬

‫‪ .‬يعنې[ ‪ :‬د شهادت د ګوتې پورته کول شيطان ته په اوسپنه[ ( باندې ګزار څخه ) هم سخت دي‬
‫‪ :‬د شيطان څخه پنا غوښتل‪۱۲- K‬‬
‫أن عثمان[ بن أبي العاص أتى النبي صلى هللا عليه وسلم فقال‪ :‬يا رسول هللا‪ .‬إن الشيطان قد حال بيني[ وبين صالتي‬
‫وقراءتي‪ .‬يلبسها علي‪ .‬فقال رسول هللا صلى هللا عليه وسلم “ذاك شيطان[ يقال له خنزب‪ .‬فإذا أحسسته فتعوذ باهلل منه‪.‬‬
‫واتفل على يسارك ثالثا”[ فقال‪ :‬ففعلت ذلك فأذهبه هللا عني‬

‫ژباړه ‪ :‬عثمان بن ابی العاص عرض وکړ ‪:‬ای رسول هللا ! شيطان زما او زما د لمانځه او قرائت تر مينځ فاصله اچوي‬
‫او هواس مې ګډوډوي ‪ ،‬ويې فرمايل ‪ :‬دا شيطان دی چې هغه ته ُخ ْن ُزب وايي ‪ ،‬پس کله مو چې د هغه احساس وکړ هللا‬
‫ته پناه يوسه ( ووايه ‪ :‬اعوذ باهلل من الشیطان[ الرجیم) او چپ طرف ته دری ځله توف کړه ( مګر بغير له الړو‬
‫‪ .‬څخه ) ‪( ،‬عثمان بن ابی العاص) وايي ‪ :‬داسې مې وکړل مشکل مې حل شو‬

‫‪ :‬په لمانځه کې د خشوع اهميت او فضيلت پېږندل ‪۱۳-‬‬

‫صلَوةٌ َم ْکتُوبةٌ‬
‫ض ُرهُ َ‬ ‫عن عثمان رضی هللا عنه[ قال سمعت رسول هللا صلی هللا علیه[ وسلم یَقُو ُل َما ِم ِن ا ْم َر ٍ‬
‫ئ ُم ْسلِ ٍم تَحْ ُ‬
‫ک ال َّد ْه ُر ُکلَّهُ » — ( رواه‬
‫ت َکبِی َرةً َوذلِ َ‬ ‫َت َکفَّا َرةً لِ َماقَ ْبلِهَا ِمنَ ال ُّذنُو ِ‬
‫ب َمالَ ْم ی ُْؤ ِ‬ ‫فَیُحْ ِس ُن ُوضُو َء هَا َو ُخ ُشو َعهَا و ُر ُکو َعهَا اِالَ َکان ْ‬
‫‪ .‬مسلم‪) ‬‬
 ‫ژباړه ‪  :‬له عثمان[ رضی هللا عنه نه روايت چې له رسول صلی هللا عليه وسلم مې واورېدل چې فرمايل يې ‪ :‬کوم‬
‫مسلمان چې د لمانځه[ د وخت په راتلو سره په ښه طریقه سره اودس وکړی بیا په ښه خشوع سره لمونځ وکړی چې په‬
‫هغه (لمانځه) کې رکوع هم ښه ادا کړی نو ترڅو چې یی ګناه کبیره نه وی کړی دا لمونځ د ده لپاره د پخوانیو ګناهونو‬
‫‪ .‬کفاره ګرځی او د لمانځه دا فضیلت به ده ته همیشه حاصلیږی‬

‫‪ :‬زمونږ د امت د پخوانيو نيکو خلکو (السلف الصالح ) د ژوند حال ‪۱۴-‬‬

‫مثالً علی بن ابی طالب رضی هللا عنه کله به چې د لمانځه وخت راغی بدن به يې په لړزه شو او رنګ مبارک به يې‬
‫تغير شو ‪ ،‬هغه ته به چې وويل شول پر تا څه وشول ؟ ويل به يې ‪ :‬په هللا قسم دی د لمانځه وخت را ورسيد ‪ ،‬د امانت[‬
‫‪ .‬د ادا کولو وخت دی هغه امانت[ چې هللا تعالی[ غرونو ته وړاندې کړ خو هغوی تحمل نه کړ‬

‫‪ .‬ابن زبير رضی هللا عنه به چې کله په لمانځه ودريد د خشوع له امله به داسې ؤ لکه عود‬

‫‪ .‬او ځنې سلف صالح به داسې ؤ چې په لمانځه ودرېدل په دې به نه پوهېدل چې د هغه ښي او چپ طرف ته څه دي‬

‫‪ .‬د لمانځه په خاصو ځايونو‪ K‬کې دعا کول خصوصا ً په سجده کې ‪۱۵-‬‬

‫رسول صلی هللا عليه[ وسلم فرمايي[ ‪ ( :‬أقرب ما يكون العبد من ربه وهو ساجد فأكثروا الدعاء ) رواه مسلم‬

‫يعنې ‪ :‬هللا تعالی د ټولو نږدې ځای سجده ده پس په هغه کې ډيره دعا کوئ‬
‫‪ :‬د هغه څه لرې کول کوم چې د انسان هواس کډوډوي او خشوع خرابوي‪۱۶- K‬‬

‫‪ .‬لکه ‪ :‬ډوډی ‪ ،‬ميتيازې او نور‬

‫ألن النبي صلى هللا عليه وسلم قال ‪ ( :‬ال صالة بحضرة طعام وال هو يدافعه األخبثان ) رواه مسلم‬

‫‪ .‬ځکه رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرمايي ‪ :‬د ډوډۍ د حاضرېدو او ميتيازو راتلو پر مهال لمونځ نشته‬

‫يعنې که ډوډۍ تياره وه لومړی ډوډۍ وخورئ بيا لمونځ وکړئ او همدارنګه که لويې او کوچنی ميتيازو نيولي وئ نو‬
 ‫‪ .‬لومړی ميتيازې وکړئ تر څو په لمانځه کې مو خشوع خرابه نه کړي‬

‫‪ .‬او د لمانځه له مخې نه د هغه څه لرې کول چې د انسان هواس مشغولوي لکه ‪ :‬نقش ‪ ،‬ليکنې او نور‬

‫انس رضی هللا عنه روايت نقل کړی دی چې ‪ :‬ام المومنين[ عايشې رضی هللا عنه يوه ټوټه يا خت لرلو چې په هغه‬
‫باندې نقشونه ؤ چې د ګوټې څه حصه ورباندې پوښلې ؤ ‪ ،‬رسول هللا صلی هللا عليه وسلم هغې ته وفرمايل ‪ ( :‬هغه‬
‫‪ .‬ټوټه لرې کړه د کومې چې نقشونه په لمانځه کې تر سترګو کيږي ( امام بخاري )‬
‫‪ :‬په لمانځه کې د توجه اړولو څخه ډډه کول )‪(17‬‬

‫د ابوذر رضی هللا عنه په حديث جناب رسول صلی هللا عليه[ وسلم فرمايي[ ‪( :‬ال يزال هللا عز وجل مقبال على العبد وهو‬
‫في صالته مالم يلتفت ‪ ،‬فإذا التفت انصرف عنه ) رواه أبو داود‬

‫هللا تعالی له خپل بنده څخه توجه نه ګرځوي او د بنده مقابل[ ته وي څو پورې چې بنده خپله توجه و نه ګرځوي ‪ ،‬پس‬
‫‪ .‬چې خپله توجه وګرځوي او مخ واړوي هللا تعالی هم د هغه څخه خپله توجه اړوي‬

‫التفات يا توجه ګرخول دوه ډوله دي ‪ :‬د زړه توجه ګرځول د غير هللا طرف ته او دوهم ‪ :‬د سترګو ګرځول يوې او بلې‬
‫‪ .‬خواته‬

‫‪ :‬په لمانځه کې به د آسمان طرف ته نه ګورئ ‪۱۸-‬‬

‫رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرمايي ‪ ( :‬إذا كان أحدكم في الصالة فال يرفع بصره إلى السماء)‪ ‬رواه أحمد وهو في‬
‫صحيح الجامع‬

‫‪ .‬کله چې يو د تاسې په لمانځه کې واست د آسمان طرف مه ګورئ‬

‫‪ :‬تر خپله وسه د ارزمي ( خوله وازه ) کولو مخه نيول‪۱۹- ‬‬

‫قال رسول هللا صلى هللا عليه[ وسلم ‪ (:‬إذا تثاءب أحدكم في الصالة فليكظم ما استطاع فإن الشيطان يدخل )‪ ‬رواه مسلم‬
‫رسول هللا صلى هللا عليه وسلم فرمايي ‪ :‬کله چې د تاسې څخه چا ته په لمانځه کې ارزمۍ ورشي تر خپله وسه یې دې‬
‫‪ .‬مخه ونسي ځکه چې شيطان داخليږي‬

‫‪ .‬د هللا تعالی څخه په لمانځه کې د خشوع غوښتل‪ ، K‬دعا کول ‪۲۰-‬‬

‫ليکنه ‪ :‬د رياض د البر جومات خطيب شيخ ابراهيم الحداد‬

‫ژباړه ‪ :‬آن الين اسالمي الرښود‬

‫بیرنه ‪ ‬لوړ ‪ ‬والړ سی‬

‫نور مطالب‪ ‬اديان او مذاهب‬
 ‫‪678 Pageviews‬‬
‫‪Sep. 11th - Oct. 11th‬‬

‫‪www.pashtodars.com‬‬
‫پښتودرس ‪ ‬پاڼه ‪ ‬په‪ ‬افغانستان کې د اهل سنت والجماعت (مذهب امام ابوحنيفه رحمه هللا ) د ديني څيړنو او تحقيقاتو‪ L‬يوه معتبره پاڼه ده چې هدف يې‪ ‬‬
‫‪ ‬ټولنې ته ده شرعي اوامرو رسول دې‪ ،‬د کفر ‪ ،‬شرک ‪ ،‬بدعت او ټولو نا روا کړنو پر وړاندې په‪ ‬دالئلو والړه کلکه مبارزه ده‬
‫دا پاڼه کامالً شخصي ده او مصارف يې کامالً ده شخصي انفاق حالل څخه دي‬
‫‪Copyright ©2006 /2015 Pashtodars‬‬