YUNIT III

MGA GAWING PANGKOMUNIKASYON NG MGA PILIPINO

TSISMISAN: Istoryahan ng Buhay-Buhay ng mga Kababayan

Panimula

Mahalaga ang papel na ginagampanan ng komunikasyon sa pang-araw-araw na

pakikipagsapalaran at nag-iiwan ito ng kakintalang maaaring magdulot ng karanasang
magpapatakbo ng buhay. Matapos mong pag-aralan ang pagpoproseso ng impormasyon para sa
komunikasyon, magtungo ka naman sa mga gawaing pangkomunikasyon ng mga Pilipino. Ang
Yunit 3 ay naglalaman ng gawaing pangkomunikasyon tulad ng tsismisan, umpukan, talakayan,
pagbabahay-bahay, pulong-bayan, komunikasyong di-berbal, mga ekspresyong lokal.
Sa pagtatapos ng araling ito, ikaw ay inaasahang makapaglalarawan ng mga gawaing
pangkomunikasyon ng mga Pilipino sa iba’t ibang antas at larangan at makagagamit ng wikang
Filipino sa iba’t ibang tiyak na sitwasyong pangkomunikasyon sa lipunang Pilipino.

Layunin

Matapos ng pagtatalakay ng paksang ito, ang mga mag-aaral ay inaasahang:

1. Mailarawan ang mga gawaing pangkomunikasyon ng mga Pilipino sa iba’t ibang antas
larangan.
2. Magamit ang wikang Filipino sa iba’t ibang tiyak na sitwasyong pangkomunikasyon
sa lipunang Pilipino.
3. Mapalalim ang pagpapahalaga sa sariling paraan ng pagpapahayag ng mga Pilipino sa
iba’t ibang antas at larangan.
Lunsaran
Panoorin sa youtube ang bidyo na itohttps://www.youtube.com/watch?v=7OMeMq7qZ2I
Bigyang-pansin ang sinasabi ng bawat tauhan. Pag-isipang mabuti ang sagot sa tanong na “Ano
ang mabuti at di- mabuting dulot ng pinanood ninyo”?

Nilalaman

Sa karaniwang diskurso, ang tsimisan ay itinuturing na isang pagbabahaginan ng impormasyong

ang katotohanan ay di-tiyak. Subalit ang tsismis, na siyang laman ng tsismisan, ay nanggagaling din
minsan sa hindi kakilala, lalo na kung ito’y naulinagan lang sa mga nagtsitsismisan. Ang haba ng oras ng
tsismisan ay di rin tiyak- maaaring ito ay saglit lamang o tumagal ng isa o higit pang oras, depende kung
may mailalaang panahon ang mga nag-uusap at kung kailangan ng mahabang panahon sa pag-uusap.
Subalit siguradong ito ay may pinagmulan o pinanggalingan, mauri sa tatlo;
(1) Obserbasyon ng unang tao o grupong nakakita o nakarinig sa itsitsismis;
(2) Imbentong pahayag ng isang naglalayong makapanirang-uri sa kapuwa;
(3) Pabrikadong teksto ng nagmamanipula o nanlilinlang sa isang grupo o sa madla.

Sa isang komunidad na gaya ng kapitbahayan, purok, sityo o paaralan, madalas magmula sa una
at pangalawang uri ang tsismis ukol sa isa o higit pang miyembro ng komunidad, subalit may pagkakaiba
sa dalawa. Sa unang uri, ang obserbasyon ay maaaring naipamahagi nang walang malisiya , at ito ay
naging tsismis lamang, dahil kumalat ng hindi nabeberipika, subalit sa pangalawa, ang pahayag ay may
kaakibat na balaking maghasik ng intriga. Ang pangatlong uri naman ay madalas kinakasangkapan ng
naghaharing-uri kagaya ng mga politiko, negosyante at dinastiyang politikal para manira ng kalaban,
lituhin ang taumbayan, o pagtakpan ang mga kabuktutan. Maging sa mga bansang English ang
bernakular na wika at kahit sa Bibliya may mga taludtod na nagbabala lalaban sa tsismis. Ang tsismis ay
mula sa salitang ESPANOL na chimes isang uri ng usapan o huntahan na posibleng nangyayari na bago pa
man dumating ang mga mananakop sa bansa (Tan, 2016).

Sa kabila ng negatibong konotasyon, ang tsismisan ay bahagi pa rin ng daynamiks ng interaksyon

ng mga Pilipino sa kapwa at maaaring nakapagbibigay sa mga magkakausap ng sikolohikal na koneksiyon
at kultural na ugnayan sa lipunang ginagalawan. Minsan, ang tsismis ay maaari ding makapagbigay ng
mga panimulang ideya hinggil sa mga isyung binibigyang-pansin ng mga mamamayan, ng mga
palatandaan na makapaglalantad sa malalaking isyung panlipunan na dapat bulatlatin ng masinsinan, at
ng palaisipan hinggil sa mga motibo ng isang tao o grupo na nagpapakalat ng tsismis. Kawala-walaan,
ang tsismis ay maituturing na isang hamon sa pag-alam o paglalantad sa katotohanan, lalo na kung may
katuturang panlipunan ang paksa.Halimbawa, paano kung ang laman ng tsismisan ay tungkol sa
pangungurakot ng mga opisyal sa isang bayan? Kung hindi, ang napatunayan nito’y malinis ang budhi ng
mga opisyal na natsismis at malamang na may naninira sa kanila na silang maitim ang budhi.
Samakatuwid, ang implikasyon nito’y kailangan ng matinding paghimok sa mga Pilipino na idirekta ang
tsismis sa layong ito’y mapatotohanan o mapasubalian-ang transpormasyon ng tsismis na walang
kasiguraduhan ang katotohanan tungo sa pagiging balita na batay sa empirikal at kritikal na pagsusuri.
Ginamit din ngmga Espanyol ang tisismis noong sinakop bansa natin at noong panahon ni Marcos ang
naging saligan ng mga tao sa pagkuha ng balita ay ang tsismis sapagkat ang midya noon ay kontrolado ng
pamahalaan.

Karaniwang nilalayuan o iniiwasan ang mga tsismosa, pero marami rin ang mahilig
makipagkwentuhan sa kanila. Natural lamang na maintriga ang mga tao sa sikreto at baho ng iba. Ang
mali sa pagiging tsismosa ng mga Pinoy ay ang pangtsitsismis hango sa inggit, na maaaring nagmumula
sa kakitidan ng utak natin. Ang pangtsitsismis ay nagiging simpleng paraan upang makapanakit sa kapwa
at mga kaaway. Ang tsismis ay karaniwang ginagamit para makasakit at makapanira ng reputasyon ng
ibang tao, o kaya naman o kaya naman ay husgahan ang kanilang katauhan, kamalian at kasalanan. Ang
madals na pinag-uusapan ng tsismis sa kumonidad ay mga sensitibong bagay tulad ng sex, pagbubuntis
ng mga hindi kasal o disgrasyada, pagiging homosexual at pambababae, ngunit pinagtsitsismisan din ang
iba’t-ibang bagay tulad ng estado sa buhay o kaya naman ay pag-aaral.

Malungkot man sabihin ngunit mas pinipili ng mga Pilipino ang mga tsismis kaysa katotohanan.
Kahit na may mga mangilan ngilan na hindi naniniwala sa mga tsismis na narinig nila, marami pa rin ang
naniniwala sa alternative facts. Kakaunti lamang ang mga taong nagtatanong ng totoong nangyari sa
taong pinag-uusapan, at mas kakaunti pa ang mga tao na sumusubok na tingnan kung tama ang
impormasyon na kanilang nasasagap.

Legal na Aksyon at mga Patakaran na Kaugnay ng Tsismis

Mukha mang simpleng bagay ang pangtsitsismis, ito ay maaaring makasama kung sumobra.
Maaari itong makasira ng reputasyon ng isang tao at lubhang makaapekto sa kalagayan ng pinag-
uusapan. Ang mga tsismis na naglalayong makasakit ng tao at nakahahamak ng dignidad ay itinuturing
na paninirang puri at may mga legal na aksyon na maaaring gawin upang labanan ito at ipagtanggol ang
sarili gaya ng pagsampa ng kasong libel o slander.
 Kinilala ng ating Kodigo Sibil ang karapatan ng bawat isa na maproteksyunan ang kanyang
dignidad, personalidad, pribadong pamumuhay, at kapayapaan ng isip. Sinasabi sa Artikulo 26 na ang
mga sumusunod na magkakatulad na akto, bagamat hindi maituturing na krimen ay maaaring makabuo
ng isang dahilan ng aksyon (cause of action) para sa mga danyos, pagtutol at iba pang kaluwagan:

1. Panunubok sa pribadong buhay ng iba;

2. Panghihimasok o pang-iistorbo sa pribadong buhay o ugnayang pampamilya ng iba;
3. Pang-iintriga na dahilan kung bakit ang isang indibidwal ay iiwasan ng kanyang kaibigan;
4. Pang-aasar o pamaahiya sa iba dahil sa kanyang paniniwalang pangrelihiyon, mababang antas ng
pamumuhay, lugar ng kapanganakan, pisikal na depekto, at iba pangpersonal na kondisyon.

Ayon sa Artikulo 353, ang libelo ay isang pampubliko at malisyosong mga paratang sa isang
krimen o isang bisyo o depekto na maaaring makatotohanan o kaya ay haka-haka o anumang kilos,
pagkukulang, kondisyon, katayuan, o kalagayan na naging dahilan ng kasiraang-puri, pangalan o
pagpapasala sa isang likas o huridikal na tao, o upang masira ang alaala ng isang namayapa na (salin
mula sa Artikulo 353, RPC). Itinuturing na libelo ang isang akto kung ang mga paninira ay pinaraan sa
pasulat o broadcast na midyum, samantalang oral defamation naman kung ang gagamitin na midyum ay
pasalita. Ang Binalonan Pangasinan ay nagpapatupad ng isang ordinansa na nagpapataw ng multa sa
mga tsismoso at tsismosa. Sa ilalaim ng naturang patakaran, pagmumultahin ng mga sumusunod na
halaga:Php 300, 500 at 1000 para sa una, ikalawa at ikatlong paglabag. Bukod pa rito, ang indibidwal na
magkakasala ay kailangan na magbigay ng serbisyong pangkomunidad o community service.

Umpukan: Usapan, Katuwaan at Iba pa sa Malapitang Salamuhaan

Nilalaman

Ang paksa ng usapan sa umpukan ay hindi rin planado o pinag-isipang mabuti maaaring tungkol
sa buhay-buhay ng mga tao sa komunidad, magkakaparehong interes ng mga nag-uumpukan, o mga
bagong mukha at pangyayari sa paligid. Minsan, sa umpukan din humihingi ng pasensiya ang mga
mambabatas na nagkainitan habang matinding nagbabalitaktakan dahil sa magkakaibang pananaw sa
mga isyu at prosesong may kinalaman sa paggawa ng batas. Sa isang komunidad at maging sa iba’t ibang
lugar sa loob nito kagaya ng paaralan at tambayan sa kanto, ang umpukan ay isang masasabing isang
ritwal ng mga Pilipino para mapanatili at mapalakas ang ugnayan sa kapuwa. Kumbaga, ang
magkakaumpukan ay sinusubukang umugnay sa isa’t isa, may pakialam sa isa’t isa, at nagbabahagi at
sumasagap ng mga impormasyon mula sa usapan ng mga magkakaumpukan bilang tanda ng kanyang
pagiging kasapi ng pamayanang kinabibilangan at kaniyang pakialam dito. Bukod sa kainan, kantahan at
paglalaro ng Bingo, isa rin sa itinatampok sa salamyaan ang umpukan na may kalahok na ring tsismisin,
talakayan, balitaktakan, biruan at iba pa na nagaganap sa isang silungan o tambayan (Petras, 2010, p.
Binigyang pansin ni Petras (2010) ang kahalagahan ng salamyaan bilang talastasang bayan kung saan
nabubuo at napapalaganap ang mga salaysay mula sa loob, namamayani ang diwa ng pagkakapantay-
pantay sa mga kalahok, at napapasigla at napapatibay ang ugnayan at samahan ng mga Marikenyong
magakakatulad ang “interes at hanapbuhay” (p. Sa karanasan ng mga boluntir sa Ugnayan ng
Pahinungod/Oblation Corps (UP/OC), ang programang pamboluntaryong serbisyo ng Unibersidad ng
Pilipinas Los Banos (UPLB), mahalagang paraan ng pakikibagay sa mga tao sa isang komunidad ang
pakikiumpok. Sa umpukan, nakikilala at nakakapalagayang-loob ng mga boluntir ang mga taong
katuwang nila sa mga gawaing pangkaunlaran sa pamamagitan ng pakikinig at pakikipagkwentuhan sa
kanila. Estratehiya naman ng ilang boluntir ng UP/OC na eksperto sa agrikultura ang makipag-umpukan
sa mga magsasaka ng isang komunidad. Dahil sa impormal na lapit at malayang daloy ng talakayan, mas
nakapagtatanong at nakapagbabahagi ng ideya ang mga magsasaka sa umpukan kaysa sesyon mismo ng
pagsasanay o seminar na karaniwang nakaistruktura sa di-pormal na edukasyon na nakakatakot sa mga
kalahok. Madalas na ginagawa ang ub-ufon sa isang itinakdang ator o dap-ayan (lugar), ng pagsasama-
sama ng mga umuli (magkabahayan) para magpakilala, mag-usap hinggil sa iba’t ibang isyu, magbigayan
ng payo, magresolba ng mga alitan, magturo ng tugtukon (customs/traditions) sa nakababata, mag-
imbita sa mga okasyon, at magtulungan sa mga problema kagaya ng pinansiyal na pangangailangan
(Protectan, 2012). Sa pamamagitan ng ubufon, patuloy silang nagkakakonekta sa kanilang tinubuang
pamayanan at sa kabuhayan, at napapanatili nila ang diwa ng pagkakaisa at pagtutulungan. Sa
pananaliksik naman, maaaring gamitin ang umpukan bilang dulog sa pagtatanong-tanong at pakikipag-
kwentuhan kagaya ng ginawa nina Balba at Castronuevo (2017) nang pinag-aralan nila ang alitang mag-
asawa at ng mga estudyante ng sikolohiya ni Javier (2010) sa kanilang pag-aaral hinggil sa
kaligayahan/kasiyahan sa buhay ng mga Pilipino.

Ginagamit din ang “umpukan” para ilarawan ang kakapalan o karamihan ng tao sa isang grupo o
pangkat. May mga umpukan na impormal ang talakayan kung saan ang mga tao ay napapalitan ng kuro-
kuro o opinion tungkol sa isang bagay o paksa. Isa pang halimbawa ng umpukan ay ang pakikipagtalo o
debate, na maaaring kaswal na usapan lamang o maaari rin namang pormal na pakikipagtalo.

Talakayan: Masisinang Palitan at Talaban ng Kaalaman

Nilalaman

Ang talakayan ay pagpapalitan ng ideya sa pagitan ng dalawa o higit pang kalahok na nakatuon
sa tukoy na paksa. Ang pormal na talakayan ay karaniwang nagaganap sa mga itinakdang pagpupulong
at sa mga palabas sa telebisyon at programa sa radio kung saan pinipili ang mga kalahok. Ang
karaniwang layon ng talakayan ay pagbusisi sa isyu o mga isyung kinakaharap ng isang tao, isang grupo,
buong pamayanan, o buong bansa para makahalaw ng aral, magkaroon ng linaw at pagkakaunawaan,
maresolba ang isa o makakakawing na mga problema at makagawa o makapagmungkahi ng deesisyon at
aksiyon. Sa pareho, inaasahan na magkakaroon ng pagpapalitan at pagbabanggaan ng magkakaibang
pananaw, pagkritik sa mga ibinahaging ideya at impormasyon, at maging ang marubdob na pagtatalo-
talo lalo na kapag kontrobersiyal o sensitibo ang paksa. Sa mga mainit na pagtatalo, balitaktakan o
tuligsaan, kadalasang maingat ang mga Pilipino sa pagbibitaw ng salita at sa binibitawang mga salita
(Maggay, 2002, p.29). Ang pangkatang talakayan ay isa sa mga pamamaraan ng harapang komunikasyon
na madalas gamitin ng mga barangay health worker sa Bakun, Benguet dahil mas personal ang dulog at
mas nagkakaroon ng pagkakaunawaan ang mga magkakausap. Halimbawa, ang talakayan sa telebisyon
sa pagitan ng mga piling eksperto, opisyal ng gobyerno at mamamayan hinggil sa isang problemang
panlipunan ay maaaring mapanood ng maraming Pilipino sa iba’t ibang panig ng bansa at makapagbigay
sa kanila ng kapaki-pakinabang na ideya upang harapin ang problema. Pangatlo, ang midyang
pangkomunidad ay mainam gamitin sa mga talakayan hinggil sa mga gawaing pangkaunlaran na
nakatuon sa mga tukoy na pamayanan at may dulog na partisipatori (Quebral, 1988, p.81). Ang radyong
Tambuli ay isang magandang halimbawa ng midyang pangkomunidad sa Pilipinas kung saan nagaganap
ang demokratikong talakayang na mediado sa pagitan ng mga opisyal ng lokal na pamahalan at ng mga
mamayan (Gumucio-Dagron, 2001, pp. Masigla ang talakayang pagkomunidad sa radyong Tambuli dahil
ang estasyon ay pinamamahalaan ng isang multisektoral na konseho, ang mga brodkaster ay mga lokal
na boluntir, at ang mga programa ay nakalapat saa sosyo-ekonomik, kultural, politikal at pangkaligirang
konstekto ng mga tao sa mga komunidad na pinaglilingkuran nito.

Sa kabilang dako, ang tagumpay sa talakayan katulad ng anumang sining ay mahirap biyan ng
tiyak na pagkakahulugan, bagama’t may mga mangilan-ngilang katangian ng mabuing pagtalakay ang
isinasaad sa www. Speaking.pitt.edu/instructor/classdisscussions.html katulad ng mga sumusunod:

1. Aksesibilidad. Pagiging komportable ng mga mag-aaral sa kanilang partisipasyon sa talkayan sap unto
ng walng pangamba na nagingibabaw sa kanilang pagpapahayag.
2. Hindi palaban. May mga pagkakataong nagiging mainit ang talakayan subalit hindi dapat dumating
sap unto na nawawalan ng magalang na tono, paraan ng pagpapahayag ng bawat kasali sa talakayan;
mainit ang pagtalakay subalit nananatili ang paggalang.
3. Baryasyon ng ideya. Mahalaga ang baryasyon o ang pagkakaiba-iba ng pananaw ng mga pahayag
upang matamo ang higit na malalim na pagtalakay.
4. Kaisahan at pokus. Mahalaga ang pael ng dalubguro o ng tagapamagitan upang hindi mawala sa
punto ng usapin sa kabilang mga mga baryasyon ng ideyang ipinapahayag sa malayong pagtalakay.

Ang hindi pagkakaunawaan ng mga tao sa kanilang pananampalataya, teyoriya, salita at gawa
aysadyang di na maiwasan sa buhay ng tao simula pa sa unang panahon hanggang sa katapusan ng
mundo, kaya kinakailangan ang patnubay at gabay upang maiwasan ang di pagkakaunawaan kadalasan
ay nagiging sanhi ng pagkakaroon ng hidwaan sa isa’t-isa. Samakatuwid ang talakayan ay isang paraan
upang ang katotohanan ay mapatunayan at mapanatili sa pamamagitan ng mga katanggap-tanggap na
basehan at katibayan kung saan ito ay nararapat na ibahagi ng buong katapatan at katapangan ng bawat
panig at katunggali.

Pagbabahay-bahay: Pakikipag-kapuwa sa Kanyang Tahana’t Kaligiran

Nilalaman

Isa pa sa mahahalagang gawing pangkomunikasyon ng mga Pilipino ay ang pagbabahaybahay.

Kinasasangkutan ito ng indibidwal o higit pang maraming indibidwal na tumutungo sa dalawa o higit
pang maraming bahay upang isakatuparan ang alinman sa kanilang layunin katulad ng pangungumusta
sa mga kaibigan o kamag-anak na matagal nang hindi nakita, pagbibigaygalang o pugay sa nakatatanda,
paghingi ng pabor para sa isang proyekto o solicitation, at marami pang iba. Makalipunan ang gawaing
ito sapagkat personal ang pakikitungo ng tao na tuwirang nakikipag-usap sa iba pang tao.

Ang pagbabahay-bahay ay ang pagdalaw o pagpunta ng isang tao o grupo sa mga bahay sa isang
pamayanan para maghatid ng mahalagang impormasyon, magturo ng isang teknolohiya, kumonsulta sa
mga miyembro ng pamilya hinggil sa isyu o programa, mangungumbinsi sa pagsali sa isang paligsahan o
samahan, o manghimok na tumangkilik sa isang produkto, kaisipan, gawain o adbokasiya. Halimbawa,
ang pagbubuntis ng tinedyer at kawalan ng pagpaplano ng pamilya ay mga sensitibong isyu na mas
napag-uusapan ng mga tao sa tsismisan at umpukan kaysa mga pormal nag awing pangkomunikasyon
kagaya ng pulong, seminar at pampublikong forum. Kung nais malaman ang iniisip at saloobin ng mga
tao sa isyung ito at para makapagsakatuparan ng mga angkop na dulog sa mga programang tutugon sa
mga isyung ito, ang pagbabahay-bahay ay isa sa mga mainam na estratehiyang pangkomunikasyon na
maaaring isagawa ng pamahalaan, non government organization, at iba pang samahan o institusyon na
may mga proyekto hinggil dito. Sa kabilang banda, ang pagbabahay-bahay ay madalas isinasagawa ng
mga kinatawan ng ahensiya ng pamahalaan, pribadong institusyon, o nongovernment organization na
may tiyak na layong panlipunan na nangangailangan ng kontribsyon, pakikiisa, at pakikipagtulungan ng
mga residente ng isang komunidad. Subalit sa una, kadalasang ang mga nagbabahay-bahay ay mga
tagalaas ng isang kapitbahayan at ang saklaw ng layon nila sa pagdalaw ay nakasentro sa mga isyu,
alalahanin, at programang panlipunan na saklaw ng isang buong komunidad.

Ang Pasko ay nagpapakita ng pagpapahalaga ng mga Kristiyano sa pagsilang kay Hesukristo.

Karaniwan na nagbabahay-bahay ang bawat pamilya upang magmano at magbigay ng pagpapahalaga sa
mga nakatatanda at mga kamag-anak sa kahit na naumang paraan. Mayroon ding nagaganap na
pamamahagi at pagtanggap ng munting aginaldo para sa mga bata. Ito ay kaugaliang kinagisnan minana
natin sa ating mga ninuno at patuloy na nagpasalin-salin sa mga susunod na henerasyon bagama’t may
mga modipikasyon sa paraan ng selebrasyon batay sa pagbabago at pangangailangan ng panahon. Isa
pang halimbawa ng pagbabahay-bahay ay ang pangangaluluwa na ginagawa sa bisperas ng Araw ng mga
Patay. Itoy isinasagawa sa pamamagitan ng pag-awit ng mga awiting bayan kapalit ang konting donasyon
at dasal para sa mga namayapa. Pero halos tuluyan na at nagbago ang konseptong ito sapagkat ngayon
ay hindi na umaawit sa tapat ng bahay sa halip sila ay nakasuot ngayon ng kasuotang pang trick or treat
ang naumang kapalit na kahit na naong bagay o halaga na manggagaling sa mga may-ari ng bahay.
Karaniwang mabilis ang daloy ng komunikasyon sa pagbabahay-bahay dahil na rin sa layunin ng
makarami ng bahay na mapupuntahan sa araw na iyon, subalit ang prinsipyong ito ay hindi totoo sa iba
na higit na pinahahalagahan ang kalidad ng pakikipag-usap sa mga taong kanilang pinupuntahan.

PULONG-BAYAN: Marubdod na Usapang Pampamayanan

Nilalaman

Ang isa pang mahalagang gawaing pangkomunikasyon ng mga Pilipino ay ang Pulong bayan.
Karaniwan itong isinasagawa bilang isang anyo ng konsultasyon sa mga mamayan o partikular na
pangkat upang tugunan o paghandaan ang isang napakahalagang usapin. Pinangungunahan ng lider ang
pagtalakay sa isang usapin na may kaakibat ng pagpapahalaga sa opinyon at mga mungkahi ng mga
taong kabahagi sa pag-uusap. May pagkapormal ang mga pagtalakay na nakapokus lamang sa paksa na
inihanda para sa espisipikong gawain na ito- ang pulong bayan

Ang pulong bayan ay pagtitipon ng isang grupo ng mga mamayan sa itinakdang oras at lunan
upang pag-usapan nang masinsinan, kabahalaan, problema, programa at iba pang usaping
pangpamayanan. Madalas itong isinasagawa kapag may programang pinaplano o isasakatuparan, may
mga problemang kailangang lutasin at may mga batas na ipatutupad sa isang komunidad. Depende sa
layon, maaring ang mga kalahok sa pulong-bayan ay mga kinatawan ng iba’t-ibang sektor sa isang
pamayanan, mga ulo o kinatawan ng mga pamilya o sinomang residenteng apektado ng paksang pag-
uusapan o interesadong makisangkot sa usapin.

Ito ay pagpupulong ng mga taong naninirahan sa isang bayan upang pag-usapan ang mga
suliranin, hakbang at maging ang mga inaasahang pagbabago. progresibong grupong nagmomobilisa ng
mga tao laban sa pang-aapi at pang-aabuso ng mga nasa kapangyarihan o nagnenegosyo; at isang
impormal na lider o nagmamalasakit na mamamayan, nagtataguyod sa kapakanan ng mga kababayan.
 KOMUNIKASYONG DI- BERBAL: Pagpapahiwatigan sa Mayamang Kalinangan
Nilalaman
Ayon kay Mehrabian, ang kabuuang epekto ng komunikasyon ay maaaring ipahayag sa pamamagitan ng
pormulang ito: Kabuuang Epekto = .07 Berbal + .38 Tinig + .55 Mukha Marahil ay sasabihin nating labis
naman ang pagpapahalagang ibinibigay ng pormulang ito sa mga senyas na di-berbal tulad ng tinig at
mukha. Marahil nga, ngunit kung iisipin natin kung gaano kalimit nating ginagamit ang ating mga mata
kaysa ating mga tainga, mauunawaan natin kung bakit ganito na lamang ang pagpapahalaga ni
Mehrabian sa mga senyas na di-berbal. Sa katotohanan, malaki ang pagkakaugnay ng mga senyas na di-
berbal at ng sagisag na berbal. Ang pagkakaugnay na ito ay nakikita sa paraan ng paggamit natin ng mga
senyas na diberbal.
Mga Paraan ng Paggamit ng mga Senyas na Di-Berbal
1. Ang mga senyas na di-berbal ay kapupunan ng komunikasyong berbal. Kalimitan, inuulit ng mga
kumpas o ng mga aksiyon ang mga ideyang ipinahahayag sa pamamagitan ng wika. Halimbawa maaari
nating sabayan ng kumpas na naglalarawan ang pangungusap na, “Ganito nang kataas ang aking
bunsong kapatid.” O kaya naman ay maaaring sabayan ng ngiti ang pangungusapna, “Nasisiyahan ako sa
nakuha kong marka sa pagsusulit.” Kung kumplementaryo ang gamit ng mga senyas na di-berbal at ng
wika, nagsisilbing patibay ang una sa isinasaad ng wika.
2. Ang mga senyas na di-berbal ay maaaring gamitin sa halip na wika. Sa ating kultura, ang pagtango ng
ulo ay ginagamit na panghalili sa salitang “oo”, ang pag-iling ng ulo ay ginagamit na panghalili sa salitang
“hindi”. Matapos ang isang laro ng basketball, halimbawa, hindi na kailangang gumamit ng wika ang mga
manlalaro upang ipahayag kung nanalo sila o natalo. Naipapahiwatig ang kanilang kasiyahan sa
pagkapanalo o kaya nama'y kalungkutan sa pagkatalo sa pamamagitan ng galaw ng kanilang katawan.
3. Maaaring pabulaanan ng mga senyas na di-berbal ang isinasad ng wika. Alam na nating higit na
ginagamit ng tao ang kanyang paningin kaysa pandinig. Sa mga senyas na di-berbal at ng wika, higit na
pinaniniwalaan ng tagapakinig ang ipinahihiwatig ng una. Halimbawa, kung ang kasabay ng pangungusap
na “Masaya naman ako” ay malamlam na mga mata at pilit na ngiti, dalwang mensaheng magkasalungat
ang ikinukumunika. Nagiging suliranin ng tagapakinig kung alin sa dalawang mensahe ang dapat bigyan
ng reaksiyon.
4. Upang ayusin ang daloy ng komunikasyon. Halimbawa nito ay ang paghipo sa braso upang itulak ang
isang kalahok sa talakayan na magsalita. Ayon sa pananaliksik ni Patricio, nakatutulong ang ganitong
senyas sa daloy ng talakayan. Maraming kahulugan ang maaaring ibigay sa mga senyas na di-berbal.
Upang maging higit na mabisang kaugnay ang mga senyas na ito ng mensaheng berbal, kailangang palagi
nating isaisip ang ilang katangian nito.
1. Ang kahulugang ibinibigay natin sa mga senyas na di-berbal ay kailangang nababatay sa kabuuan ng
kontekstong pinangyayarihan nito.
2. Ang mga senyas na di-berbal ay maaaring sinasadyang gamitin o hindi sinasadya.
3. Ang mga kahulugang iniuugnay sa mga senyas na di-berbal ay kalimitang ayon sa pinagkaisahan
ngmga taong kabilang sa isang lipunan o kaya'y kultura.

Mga Uri ng Komunikasyong Di-Berbal

1. Komunikasyon sa pamamagitan ng paghipo – Ito ay may tanging kahalagahan sa atin sapagkat ito
ang unag paraan ng komunikasyong naranasan natin bilang sanggol. Ang pagkalong, pagyapos, o
pagtapik sa atin ay nakatutulong sa pagpapatibay ng tiwala sa sarili. Habang tayo ay lumalaki,
natututuhan nating gamitin ang paghipo upang ipahayag ang ating mga damdamin.
2. Komunikasyon sa pamamagitan ng espasyo – Ayon kay Edward Hall, ang uri ng ugnayang
namamagitan sa mga tao ay maaaring ipahiwatig sa pamamagitan ng apat na uri ng distansiya: a) sa
distansyang pampubliko, ang mga kalahok ay magkakalayo ng mga labindalawang talampakan o higit pa.
Ang ugnayan ay pormal tulad ng namamagitan sa isang komunikasyong pampubliko; b) sa distansyang
sosyal, ang mga kalahok ay magkakalyo ng mga apat hanggang pitong talampakan. Ito ay angkop sa mga
talakayan ng mga mangangalakal at kombersasyon sa mga pagtitipon. Ang layong ito hanggang
labindalawang talampakan naman ay angkop para sa mga pulong. Ang mga taongnasa loob ng silid na
pinagdarausan ng pulong ngunit wala sa loob ng distansiyang ito ay hindi dapat maghinanakit kung hindi
sila kabilang sa interaksiyon; c) sa distansyang personal, ang mga kalahok ay magkakalayo ng isa't
kalahati hanggang apat natalampakan. Ang distansiyang ito ay para sa magkakaibigan o higit pang
malapi na pakikipagugnayan; d) sa distansyang pangtapatan ng loob ang mga kalahok ay magkakalayo
ng hindi hihigit sa labindalawang dali. Ang paksang tinatalakay ng mga kalahok ay kalimitang lihim. Ang
tinig ay mahina at higit ang gamit ng mga senyas na di-berbal. Isa pang aspeto ng komunikasyong ito ay
ang paraan ng pag-aayos ng isang silid. Halimbawa, ang posisyon at kapangyarihan ng isang tao sa
organisasyon ay maaring ikomunika sa pamamagitan ng ayos ng silid. Ang pinakabago sa mga
empleyado ay maaaring idestino sa pinakamalapit sa pinto.
3. Komunikasyon sa pamamagitan ng oras – Karaniwan nang may iniuugnay tayong mensahe sa paraan
ng paggamit ng oras. Pamilyar tayo sa tinatawag na “Filipino Time.” Ang mga Pilipino ay karaniwang
sadyang nagpapahuli sa mga pagtitipon upang hindi masabing sabik sa pagdalo. Kaya't kapag
nagkataong dumating sa takdang oras, hindi agad tumutuloy sa pagdarausang ng pagtitipon.
Nagpapabalik-balik muna sa kalye upang magpalipas ng ilang sandali. Ang mga Kanluranin naman, tulad
ng mga Amerikano, ay sadyang maagap at nasa oras. Marami pang halimbawa ang maibibigay natin: Ano
ang mensaheng iniuugnay natin sa pagtunog ng telepono sa hatinggabi? Ano ang mensaheng iniuugnay
natin sa matagal na pagsagot sa ating liham ng isang kaibigan? Ano ang mensaheng iniuugnay natin sa
paanyayang ipinadala sa atin sa araw mismo ng pagtititpon?
4. Komunikasyon sa pamamagitan ng katahimikan – Ang katahimikan ay may ikinukumunika rin. Sa
pamamagitan ng hindi pagkibo ay maaaring ipahiwatig ang ating pagdaramdam, pagkagalit, o ang
kawalan ng hangaring makipag-uganayan. Ang mga nabanggit ay halimbawa ng komunikasyong di-
berbal. Ngunit higit na malinaw at tiyak ang kaugnayan sa komunikasyon ng mga halimbawang ibinigay
nina Reusch at Kees na:
1. Komunikasyon sa pamamagitan ng senyas – Kabilang sa kategoryang ito ang lahat ng kumpas na
ginagamit sa halip ng salita, bilang at pagbabantas. Mga halimbawa ay ang simpleng iisahing pantig na
kumpas na ginagamit sa telebisyon upang sabihing oras na para sa patalastas o kaya'y ang higit na
kumplikadong sistema ng kumpas na ginagamit ng mga bingi at pipi.
2. Komunikasyon sa pamamagitan ng aksiyon – Kabilang dito ang lahat ng uri ng paggalaw tulad ng
paglakad o kaya'y pagkain. Ang paraan ng paggalaw ay maaaring bigyan ng kahulugan ng mga
nakakakita. Halimbawa, mayroon tayong tinatawag na mahinhing lakad o nagmamadaling lakad o tamad
na lakd. Ganoon din, ang pagmamadali sa pagkain ay maaaring iugnay sa laki ng gutom o sa paraan ng
paggalaw sa hapag-kainan na itinuro sa atin.
3. Komunikasyon sa pamamagitan ng mga obheto – Kabilang dito ang lahat ng sadya at hindi sadyang
pagpapakita ng mga obheto tulad ng mga alahas, damit, aklat, disenyo ng bahay, atbp. Halimbawa, ang
singsing sa palasingsingan ng kaliwang kamay ay nagpapahiwatig na ang may suot ay may nobyo na; ang
salamin sa mata ay nagbibigay daw ng impresyong matalino ang gumagamit nito bagama't ang angkop
na kahulugan ay ang ikinukumunikang kalabuan ng mata ng nagsuuot ng salamin. Ang tatlong ito, ang
senyas, aksiyon at obheto, ay may higit pang angkop na gamit sa komunikasyong pasalita na nagsisilbing
mensahe tulad ng ekspresyon ng mukha, pisikal na kaanyuan, paraan ng pagdadala sa sarili, paraan ng
pagtingin sa tagapakinig, kumpas at paggalaw.
MGA EKSPRESYONG LOKAL: Tanda ng Matingkad, Masigla at Makulay na Ugnaya’t Kuwentuhan
Nilalaman
Ang ekspresyong lokal ay ang likas at ordinaryong wika na naiiba sa anyo at gamit sa lohikal at iba pang
uri ng pilosopiya. Ito ay mga parirala at pangungusap na ginagamit ng mga tao sa pagpapahayag ng
damdamin o pakikipag-usap na ang kahulugan ay hindi literal na kahulugan ng bawat salita at hindi
maiintindihan ng mga ibang taong hindi bihasa sa lenggwahe. Ito rin ang nagbibigay ng kaibahan sa
ibang wika.
Halimbawa:
Manigas ka!
Bahala na si Batman. (Bahala na.)
Malay ko.
Ano ga!
Sayang.
Hay naku.
Susmaryosep
Anak ng ______!
Naku po!
Dyusko!
Walastik
Anla naman.
“Ala eh! ano ga naman yaan.”
Ang mga Batangueño ay kilala sa pagsasalita ng Tagalog na mayroong punto. Kilala rin
sila sa pagdadagdag ng salitang “eh” sa kanilang pananalita at sa paggamit ng “ga”. Isa rin sa
kilalang katangian ng mga Batangueño ay ang tinatawag na “Matanda sa Dugo”, kung saan
nagbibigay respeto ang isang kamag-anak hindi dahil sa edad kundi dahil sa konsangginidad. Ang
mga Batangueño ay kilala sa pagiging malapit sa isa’t isa. Halimbawa sa isang pagtitipon,
mapapansin na ang mga Batangueño ay magkakasama hanggang sa matapos ang nasabing
pagdiriwang. Ang mga pangunahing hanapbuhay ng mga Batangueño ay ang pagsasaka atpangingisda,
dahil na rin sa lokasyon ng lalawigan. Kilala rin ang mga ito bilang malakas sa paginom ng alak at pagkain
ng matatamis. Isa sa mga itinuturong dahilan nito ang Central Azucarera
Don Pedro, na itinuturing na pinakamalaking tagagawa ng asukal sa buong bansa. Isa naman sa
pinakakilalang produkto ng lalawigan ang kapeng barako, gayon din ang balisong.
Ang Ala eh ay nagaling sa salitang tagalog na “wala eh” ibig sabihin ay ” wala pong
problema , easy easy lang ” Ito ay isa sa mga dialekto na ginagamit mas lalo na sa lalawigan ng
Batangas at sa mga bahagi ng Quezon, at lalawigan ng Laguna at isla ng Mindoro. Ito ay
nailalarawan sa pamamagitan ng isang malakas accent at isang bokabularyo at grammar malapit
na nauugnay sa mga sinaunang Tagalog . Ito ay hindi kaugalian ng ibang batangeño , kadalasan
mga taga taal ang gumagamit nito.May ibait iba mga salita ang sa batangeño na ginagamit tulad
mg mga halibawang ito:
Kadlo: \kahd-loh\
• Ibig sabihin: Upang kumuha ng tubig.
• Ibang tawag :igib.
• Halimbawa: “Utoy , wala na tayong tubig pwede gang magkadlo ka ng tubig sa timba.”
Kagaykay: \kah-gai-kai\
• Ibig sabihin: Isang insekto na maingay tuwing gabi.
• Ibang tawag : kuliglig.
• Halimbawa: “Ang ingay ng mga kagaykay sa gabi.”
Kalamunding: \kah-lah-moon-ding\
• Ibig sabihin: Isang maliit na kulay berde na prutas at asa pamilya ng sitrus.
• Ibang tawag :kalamansî.
• Halimbawa: “Naku isda ang ulam , masarap ito sa isawsaw sa toyo at kalamunding.”
Kalasti: \kah-lahs-tih\
• Ibig sabihin: Isang mayabang na tao at kasuklam suklam.
• Ibang tawag: mayabang.
• Halimbawa: “Alam mo ba si ganun nakupo ay sobrang kalasti ng tao yun , ngalingali
kong sumbiin.”
Pagaw: \pah-gao\
• Ibig sabihin: Tungkol sa ang kawalan ng kakayahan upang makipag-usap sa isa sa natural
na boses dahil sa isang sigaw o dahil sa pagkakroon ng sakit.
• Ibang tawag: paos.
• Halimbawa: “Yan kasi, sabinang wag mag kokonsert sa banyo kya ka napagaw eh.”
Palakat: \pah-lah-kaht\
• Ibig sabihin: Pag tawag sa isang tao na ginagamit ay isang malakas na bosses.
• Ibang tawag: sigaw.
• Halimbawa: “Ano ganaman yaan palakatan kyo diyan eh magkatabi naman kayong
dalawa.”
Sagimis: \sah-gih-mihs\
• Ibig sabihin: Ito ay isa sa mga paburitong merenda ng pilipino, gawa sa rapper na may
banana slice sa poob at asukal , at ito ay piniritos hangang mag brown ang kulay.
• Ibang tawag: Turon.
• Halimbawa: “Hala favorite ko ga yang sagimis , kahit yan lang kainin ko sa buong araw
, masaya na ako .”
Sakol: \sah-kol\
• Ibig sabihin: Kakain na ang gamit ay ang kanyang kamay.
Ibang tawag: kamay o magkakamay.
• Halimbawa: “Masarap ang ulam ngayon nilabong itlog tapos may toyo , maslalo nang
sasarap pag magsasakol.”
Tabig: \tah-big\
• Ibig sabihin : Hinding sinasadyang masangi ang isang tao.
• Ibang tawag: sagî, tama, dali(e).
• Halimbawa : “Hala , pasensya na po di ko po nakita yung vase ninyo , sorry po talaga di
ko sinasadyang matabig ung vase.”
Tagaktak: \tah-gahk-tahk\
• Ibig sahihin : Tuloy tuloy na pagpatak, katulad ng pawis pag sobrang init.
• Ibang tawag: daloy.
• Halimbawa : “Kainit naman dito sa pinas , tuwing lumalabas ako ng bahay eh tagaktak
na pawis ko eh.”