Pamagat ng Kurso: KONTEKSTWALISADONG KOMUNIKASYON SA FILIPINO

(KOMFIL)

Bilang ng Yunit: 3

Deskripsyon ng Kurso: Ang KOMFIL ay isang praktikal na kursong nagpapalawak at

nagpapalalim sa kontekstwalisadong komunikasyon sa wikang Filipino ng mga
mamamayang Pilipino sa kani-kanilang mga komunidad sa partikular, at sa buong
lipunang Pilipino sa pangkalahatan. Nakatuon ang kursong ito sa makrokasanayang
pakikinig at pagsasalita, gayundin sa kasanayan sa paggamit ng iba’t ibang tradisyonal
at modernong midya na makabuluhan sa kontekstong Pilipino sa iba’t ibang antas at
larangan.
Inaasahang Matututuhan:
Sa pagtatapos ng kurso, inaaasahang matututuhan ng mga mag-aaral ang mga
sumusunod:
Kaalaman
1. Mailarawan ang mga gawing pangkomunikasyon ng mga Pilipino sa iba’t ibang antas
at larangan.
2. Maipaliwanag ang kabuluhan ng wikang Filipino bilang mabisang wika sa
kontektwalisadong komunikasyon sa mga komunidad at sa buong bansa.
3. Matukoy ang mga pangunahing suliraning panlipunan sa mga komunidad at sa buong
bansa.
4. Matukoy ang mga mapagkakatiwalaan, makabuluhan at kapaki-pakinabang na
sanggunian sa pananaliksik
5. Makapagmungkahi ng mga solusyon sa mga pangunahing suliraning panlipunan sa
mga komunidad at sa buong bansa, batay sa pananaliksik.

6. Maipaliwanag ang mahigpit na ugnayan ng pagpapalakas ng wikang pambansa,

pagpapatibay ng kolektibong identidad, at pambansang kaunlaran.

Kasanayan

1. Magamit ang wikang Filipino sa iba’t ibang tiyak na sitwasyong pangkomunikasyon sa

lipunang Pilipino.
2. Makapagpahayag ng mga makabuluhang kaisipan sa pamamagitan ng tradisyonal at
modernong midyang akma sa kontekstong Pilipino.
3. Makagawa ng mga malikhain at mapanghikayat na presentasyon ng impormasyon at
analisis na akma sa iba’t ibang konteksto.
4. Makagawa ng makabuluhan at mabisang materyales sa komunikasyon na akma sa
iba’t ibang konteksto.
5. Malinang ang Filipino bilang daluyan ng inter/multidisiplinaring diskurso na nakaugat
sa mga realidad ng lipunang Pilipino.

Halagahan

1. Mapalalim ang pagpapahalaga sa sariling paraan ng pagpapahayag ng mga Pilipino

sa iba’t ibang antas at larangan.
2. Makapagbalangkas ng gabay etikal kaugnay ng paggamit ng iba’t ibang porma ng
midya.
3. Maisaalang-alang ang kultura at iba pang aspektong panlipunan sa
pakikipagpalitang-ideya.
4. Makapag-ambag sa pagtataguyod ng wikang Filipino bilang daluyan ng makabuluhan
at mataas na antas ng diskurso na akma at nakaugat sa lipunang Pilipino, bilang
lunsaran sa mas mabisang pakikipag-ugnayan sa mga mamamayan ng ibang bansa.
 Kabanata 1

Hitik umano sa pahiwatig at ligoy ang pakikipag-usap ng mga Filipino, dahil

nagmumula sila sa kulturang may mataas na uri ng pagbabahaginan ng kahulugan,
kompara sa mga taga-Kanluran na itinuturing na may mababang konteksto ng
kulturang mababa rin ang antas ng pagbabahaginan ng kahulugan.

Filipino
Bilang
Wikang Pambansa

Introduksyon :
https://tl.wikipedia.org/wiki/Wika/ https://www.slideshare.net/thaddeussoria/kahulugan-at-kahalagahan-ng-wika

Ano ba ang Wika?

1. Ayon kay Whitehead, isang edukador at Pilosopong Ingles: “Ang wika ay

kabuuan ng kaisipan ng lipunang lumikha nito.” ipahiwatig nito na ang wika
ay salamin ng lahi.
2. Ang wika ay mga simbolong salita ng mga kaisipan at saloobin. Ito ay isang
behikulo o paraan ng paghahatid ng ideya o palagay sa tulong ng mga salita
na maaaring pasalita o pasulat.
3. Ayon naman kay Henry Gleason, ang wika ay isang masistemang balangkas
ng sinasalitang tunog na pinili at isinaayos sa paraang arbitraryo upang
magamit ng mga tao sa pakikipagtalastasan na nabibilang sa iisang kultura.
4. Ito rin ay kaluluwa ng bansa, pag-iisip ng isang bayan, kumakatawan sa isang
malayang pagsasama-sama at sa pagkakaisa ng layunin at damdamin
5. Ito ay paghahatid ng kaisipan at damdamin sa pamamagitan ng mga salitang
binibigkas.
6. Ang wika ay isang penomenong pumapaloob at umiiral sa loob ng lipunan at
may angking kakayahang makaimpluwensya, magdikta, magturo, tumulong,
kumontrol, manakot, pumatay, magpaligaya at lumikha ng isang realidad sa
kanyang ispesipikong kakayahan.
 Mga Gawing
Pangkomunikasyon ng
mga Pilipino
Aralin 1 – TSISMISAN

Layunin :

1. Mailarawan ang mga gawing pangkomunikasyon ng mga Pilipino sa iba’t ibang antas
at larangan.
2. Maipaliwanag ang salitang tsismisan sa iba’t ibang tiyak na sitwasyong
pangkomunikasyon sa lipunang Pilipino.

https://www.slideshare.net/JosephCemena/mga-gawaing-pangkomunikasyon-ng-mga-pilipino

Ang tsismis ay tinukoy bilang pinag-uusapan at sinusuri ang isang tao kapag hindi
sila naroroon. Ngunit maaari naming gamitin ang tsismis upang malaman ang
tungkol sa mga alituntunin ng pag-uugali sa mga grupo ng panlipunan at maging
mas malapit sa bawat isa.

´Tinutulungan tayo nito sa pamamagitan ng pagpapaalam sa atin ng matututunan

ang mahahalagang impormasyon nang hindi na kailangang makipag-usap sa bawat
miyembro ng grupo.

Gaya ng lahat ng bansa, mahilig magtsismisan ang mga Pilipino, ngunit may mas
negatibo na konotasyon ng salitang tsismis kumpara sa ingles na katumbas nito na
‘gossip’.

´Ang gossiper ay tumutukoy lamang sa tao na mahilig makipagkwentuhan o

magkalat ng sikreto ng iba, samantalang ang tismosa ay kilala bilang sinungaling at
mapag-imbento ng kwento. Paminsan minsan lamang kung magsabi ng
katotohanan ang mga tsismosa, at kung oo naman ang mga kwento ay madalas na
exaggerated.

Karaniwang nilalayuan o iniiwasan ang mga tsismosa, pero marami rin ang mahilig
makipagkwentuhan sa kanila. Natural lamang na maintriga ang mga tao sa mga
sikreto at baho ng iba.
´Ang mali sa pagiging tsimosa ng mga Pinoy ay ang pangtsitsismis hango sa inggit,
na maaaring nagmumula sa kakitiran ng isip natin. Ang pangtsitsismis ay naging
pasimpleng paraan na upang makapanakit sa kapwa at mga kaaway.

Ang mga tsismis ay kadalasang ginagamit para makasakit at makapanira ng

reputasyon ng ibang tao, o kaya naman ay husgahan ang kanilang katauhan,
kamalian, at kasalanan. Ang madalas na pinaguusapan na tsismis sa komunidad ay
mga sensitibong bagay tulad ng sex, paagbubuntis ng mga hindi kasal o
‘disgrasyada’, pagiging homoseksuwal, at pambababae, ngunit pinagtsitsismisan
din ang iba’t-ibang bagay tulad ng estado sa buhay o kaya naman ay pag-aaral.

A. Ipaliwanag :
1. Sa iyong sariling opinyon, positibo ba o negatibong aktibidad sa lipunan ang
pag-tsismis? Bakit?
2. Gumagawa ka ba ng kwento na nakakasira sa iyong kapwa?

B. Buuin ang talata.

Mabuti ba ang gumagawa ng kwento sa kapwa ?

Ang _____________ay tinukoy bilang pinag-uusapan at sinusuri ang isang

tao kapag hindi sila naroroon. karamihan sa mga tao ay marahil na naniniwala
na hindi nila tsismis dahil sa tingin namin ang tsismis ay walang halaga at
madalas na negatibo. gayunpaman, ang ilang mga tao ay kumbinsido na ang
tsismis ay isang ____________ na bahagi ng pakikipag-ugnayan ng tao, at na
ang lahat ay nagtsismisan. sa katunayan, ang pananaliksik ay napatunayan
na ang dalawang-katlo ng lahat ng mga taong ____________ na tsismis!
Ang mga tao ay nag-tsismis mula sa simula ng pagsasalita ng tao, at ang
tsismis ay may mahalagang _____________ sa lipunan.
Karaniwang nilalayuan o iniiwasan ang mga _________, pero marami rin ang
mahilig makipagkwentuhan sa kanila.
Ang mali sa pagiging tsimosa ng mga Pinoy ay ang pangtsitsismis hango sa
_________, na maaaring nagmumula sa kakitiran ng isip natin.
Ang mga tsismis ay kadalasang ginagamit para makasakit at makapanira ng
_________ ng ibang tao, o kaya naman ay husgahan ang kanilang katauhan,
kamalian, at kasalanan.
 UMPUKAN

Ang ibig sabihin ng "umpukan" ay ang paggawa ng tao ng isang maliit na

grupo o pangkat, pagtitipon ng mga tao para sa isang okasyon o pangyayari
o sa anong kadahilanan.
Ginagamit din ang "umpukan" para ilarawan ang kakapalan o karamihan ng
tao sa isang grupo o pangkat.
´May mga umpukan na impormal ang talakayan kung saan ang mga tao ay
nagpapalitan ng kuru-kuro o opinyon tungkol sa isang bagay o paksa.
Isang pang halimbawa ng umpukan ay ang pakikipagtalo o debate, na
maaaring kaswal na usapan lamang, o maaari rin namang pormal na
pakikipagtalo.
´Dito makikita natin ang mga tao ay may kanya- kanyang katwiran batay sa
kanilang mga opinyon.

Ipaliwanag :
a. Ano ang kahalagahan ng umpukan sa gumagawa nito?
b. Bakit ugali ng mga tao ang mag umpukan?

TALAKAYAN

´Ito ay isang karaniwang gawain sa loob ng klase. pamamagitan ng pagtatalakayan,

nahahasa ang kakayahan ng mga mag-aaral sa pagsasalita, pagpapaliwanag at
pangangatwiran.

URI NG TALAKAYAN

1. Impormal na Talakayan

´Ito ay malayang pagpapalitan ng kuru-kuro hinggil sa isang paksa at walang pormal

na mga hakbang na sinusunod. Ito ay binubuo ng lima hanggang sampung katao.

2. Pormal na Talakayan

´Nakabatay sa tiyak na mga hakbang, may tiyak na mga taong mamamahala at

mamumuno ng talakay. Nakahanda ang mga sa kanilang paglalahad,
pagmamatuwid o pagbibigay ng kuru-kuro.

Mga Uri ng Pormal na Talakayan

Bakit kailangan ng tao ang Talakayan?

- Ang hindi pagkaunawaan ng mga tao sa kanilang pananampalataya,

teyoriya, salita at gawa ay sadyang dina maiwasan sa buhay ng tao simula
pa sa unang panahon hanggang sa katapusan ng mundo, kaya
kinakailangan ang patnubay at gabay upang maiwasan ang di pagka-
 kaunawaan kadalasan ay naging sanhi ng pagkakaroon ng hidwaan sa isat-
isa.
- Samakatuwid ang talakayan ay isang paraan upang ang katotohanan ay
mapatunayan at mapanatili sa pamamagitan ng mga katanggap- tanggap na
basehan at katibayan kung saan ito ay nararapat na ibabahagi ng buong
katapatan at katapangan ng bawat panig at katunggali.

a. Talakayin ang mga sumusunod na isyu?

a.1. isyu tungkol sa Covid2019
a.2. isyu tungkol sa prangkisa ng ABS-CBN.

PAGBABAHAY- BAHAY

Angpagbabahay-bahay ay isang gawain na nagpupunta sa iba’t ibang lugar at

tirahan upang magsiyasat ng mga bagay-bagay na maaaring makakuha ng
impormasyon.

´Halimbawa, ng pagbabahay-bahay ay ang background investigation sa taong nais

bumili ng kotse o mag-loan ng malaking halaga. Nagsasagawa sila ng interview
upang makakuha ng iba pang impormasyon, at ma-beripika kung totoo ang lahat
ng iyong isinulat sa kanilang application form.

Katulad na lamang, halimbawa, ang pagbabahay-bahay ng mga pulis sa isang

barangay upang magsagawa ng random drug test. Naging kalakaran din noon ang
pagbabahay-bahay upang magpakilala at magbenta ng mga bagong produkto.

Ipaliwanag:

1. Sang – ayon ka ba na kailangang pumunta ang mga ibang grupo sa inyong

bahay? Oo o hindi at bakit?
2. Ano-ano ang mga ahensya na pumupunta sa inyong bahay? At ano ang
kanilang layunin?

Pulong – Bayan

Ito ay pagpupulong ng mga taong naninirahan sa isang bayan upang pagusapan

ang mga suliranin, hakbang at maging ang mga inaasahang pagbabago.

´Ito ay pamamaraan ng mga Pilipino upang mapag-usapan nang maayos ang mga
bagay-bagay. Dito maaaring sabihin ng mga kalahok ang kanilang saloobin. Lahat
ay binibigyan ng pagkakataon makapagsalita. Ito ay pangkomunikasyon na
pamamaraan ng mga Pilipino.
A. Komunikasyong Di-Berbal

93% ng mensaheng ipinahahatid ng tao sa kanyang kapwa ay di –

verbal na komunikasyon.

Ang di – verbal na komunikasyon ay isang detalyado at lihim na kodigo na

hindi nakasulat ngunit nauunawaan ng lahat.

Iba’t Ibang Anyo Ng Di-Verbal Na Komunikasyon

1. Kinesika (Kinesics)
Pag – aaral ng kilos at galaw ng katawan. May kahulugan ang paggalaw na
iba’t ibang bahagi ng ating katawan.
Hindi man tayo nagsasalita, ngunit sa pamamagitan ng ating kilos
naipapahiwatig naman natin ang mensaheng gusto nating iparating sa iba.

A. Galaw ng Katawan na ginagamit sa Di-verbal na

Komunikasyon
a. Ekspresyon ng Mukha “Nagpapakita ng Emosyon”
Nagpapahayag ng pagiging masaya kung siya ay naka ngiti,
malungkot kung umiiyak, nakasimangot kung galit o naiinis, tulala
kung naguguluhan o nabigla at ang ultimong paglabas ng dila ay may
mga kahulugang ipinapahayag.
B. Galaw ng Katawan na ginagamit sa Di-verbal na Komunikasyon
Galaw ng Mata - Nagpapakita ng katapatan ng isang tao, nag – iiba ang
mensaheng ipinahahayag batay sa tagal, direksyon at kalidad ng kilos
ng mata.

C. KUMPAS
- Ang kamay at ang galaw ng katawan ay maraming bagay at kapamaraanang
magagawa katulad ng pagsenyas, pagsang-ayon o pagtutol, magpakita ng
kasiyahan o papuri, pananakit, paghingi ng paumanhin o makikipag-
alitan,mga pagpapakita ng karamdamang pisikal, emosyonal at marami
pang iba. Ang anumang sinasabi ng isang tao ay naipahahayag na
 may kasamang kumpas at nakatutulong ito sa mabisang paghahatid ng
mensahe.

D. Tindig o Postura

Tindig pa lamang ng isang tao ay nakapagbibigay na ng hinuha kung anong kalseng

tao ang iyong kaharap o kausap.

Ipaliwanag :

1. Bakit mahalaga ang talakayan sa isang organisasyon?

2. Paano maisagawa ang isang talakayan upang maganda ang kalalabasan
nito?

Ekspresyong lokal
- ay ang likas at ordinaryong wika naiiba sa anyo at gamit sa lohika at iba
pang uri ng pilosopiya. ´Ito ay mga parirala o pangungusap na ginagamit ng
mga tao sa pagpapahayag ng damdamin o pakikipag- usap na ang
kahulugan ay hindi ang literal na kahulugan ng bawat salita at hindi
maiintindihan ng mga ibang taong hindi bihasa sa lenggwahe.
Ito rin ang nagbibigay ng kaibahan sa ibang wika.
Halimbawa:
Manigas ka!
Bahala na si Batman. (Bahala na.) Malay mo.
Sayang. (Sayang naman.)
Hay naku.
Susmaryosep! Anak ng !
 KORAPSYON

ANG GRAFT AT CORRUPTION

1. Corruption (Korapsiyon) ay isang maling gawi o kasanayang

kinasasangkutan ng opisyal ng isang institusyon. Ito ay ang pang-aabuso sa
hawak na posisyon upang magkaroon ng pakinabang.
2. Graft ay isang anyo ng political na korapsiyon kung saan ang opisyal ng
pamahalaan ay nagkakamal ng pinansiyal na pakinabang sa hindi tapat o
hindi legal na paraan

ANYO O URI NG KORAPSYON

1. Embezzlement o Paglustay – Ito ay pagnanakaw ng pera ng isang taon
pinagkatiwalaan nito. Karaniwang ito ay ginagawa sa pamamagitan ng
paglustay o maling paggamit (misappropriation) ng pondo.
Ang pangkaraniwang ipinapataw na parusa sa ganito ay panghabambuhay
na pagkakakulong.

2. Bribery o Lagay System – Ito ay ang pag-aalok, pagbibigay, pagtanggap, o

paghingi ng ano mang bagay na may halaga upang impluwensiyahan ang
mga aksiyon ng isang opisyal o empleyado ng pamahalaan.
Isang halimbawa nito ay ang red tape. Ang mga fixer na binabayaran upang
mapabilis ang proseso ng dokumento.

3. Fraud o Pamemeke – Ito ay tumutukoy sa pandaraya o panlilinlang

(deception) sa layuning makalamang o makakuha ng salapi o iba pang
benepisyo.
Ang ilang halimbawa nito ay ang paggamit ng mga palsipikadong dokumento
o paglikha ng scam.
4. Extortion o Pangingikil – Isang illegal na paggamit ng kapangyarihan. Ito ay
tumutukoy sa panghuhuthot, panghihingi, o sapilitang pagkuha ng salapi.
Karaniwang ginagamit ang blackmailing o pangunguwalta sa pamamagitan ng
pananakot.
Iba pang uri ng korupsiyon. Maaaring ang mga ito ay kaugnay o nakapaloob sa mga
pangunahing uri ng korapsiyon.

1. Tax Evasion o Pagtakas sa pagbabayad ng kaukulang buwis

2. Ghost Project at Ghost Payroll

3. Evasion of public bidding in the awarding of contracts

4. Passing of contracts

5. Nepotismo at Paboritismo

6. Tong o Protection Money

EPEKTO SA PAGTITIWALA AT PARTISIPASYON NG MAMAMAYAN SA

MGA PROGRAMA NG PAMAHALAAN

1. Nawawalan ng ganang makipagtulungan ang mga mamamayan a

pamahalaan kahit na sila ay may pagnanais na umunlad ang bansa.

2. Nakapag-iisip na makibagay o makiayon na lamang sa maling kalakaran.

3. Lalong tumitindi ang puwang sa pagitan ng mayayaman at mahihirap .

MGA MUNGKAHING PARAAN O SOLUSYON

1. Matalinong pagpili ng mga ihahalal sa pwesto

2. Pagkakaron ng transparency o regular na pag-uulat ng pamahalaan tungkol sa pondo

ng bayan

3. Pagsasabatas ng Freedom of Information Bill

4. Paigtingin ang pagmomonitor ng Statement of Assets, Liabilities and Networth

(SALN) na isusumite ng mga opisyal at empleyado ng pamahalaan

5. Patawan ng mabigat na parusa ang mga napatunayang nangurakot

6. Paigtingin ang pagtuturo ng kasamaan ng graft at corruption sa paaralan .

 A. Bilugan ang titik ng tamang sagot.
1. Ano ang suhol?
a. Pagbibigay ng pera sa isang tao kapalit ng isang pabor
b. Anumang mapanlinlang na aktibidad
c. Isang anyo ng pangangalakal ng tagaloob
d. Isang ligal ngunit unethical na aktibidad

2. Upang makita ang panunuhol o katiwalian, maaaring gawin ng isang tagasuri ng

pandaraya alin sa mga sumusunod?

I. Magsagawa ng isang audit audit

II. Mga testigo ng panayam
III. Subaybayan ang mga transaksyon ng kumpanya

a. 1, II, at III
b. 1 at II lang
c. II at III lamang
d. 1 lang
3. Ito ay tumutukoy sa pandaraya o panlilinlang (deception) sa layuning
makalamang o makakuha ng salapi o iba pang benepisyo.
a. Fraud
b. Bribery
c. Extortion
d. Paglustay
4. Isang illegal na paggamit ng kapangyarihan. Ito ay tumutukoy sa
panghuhuthot, panghihingi, o sapilitang pagkuha ng salapi.
a. Fraud
b. Bribery
c. Extortion
d. Paglustay
5. Ito ay pagnanakaw ng pera ng isang taon pinagkatiwalaan nito. Karaniwang
ito ay ginagawa sa pamamagitan ng paglustay o maling paggamit
(misappropriation) ng pondo.
a. Embezzlement
b. Bribery
c. Extortion
d. Paglustay

B. Ibigay ang iba pang uri ng korapsyon at ipaliwanag ang mga ito.
C. Alin sa mga bansa ang pinaka -korupt?
 KONSEPTO NG MGA BAYANI

Ano ang kahulugan ng Bayani?

Bayani

Ang isang bayani ay hindi lang tumulong sa kanyang sariling kababayan kundi ang
tumutulong sa kapakanan ng kanyang Inang Bayan.

Ang bayani ay isang tao na gumawa ng isang dakilang gawain. Layunin nila na
makatulong sa iba upang maging maayos ang buhay ng kanilang mga kababayan.
Sila ang mga taong naaalala dahil sa laki ng kontribusyon nila upang mabago ang
kalagayan ng isang bansa.

BATAYAN NG ISANG BAYANI

Katangian ng isang bayani

batay sa National Heroes Committee

• Ang mga may konsepto ng bansa at pagkatapos ay naghahangad at

nakikibaka para sa kalayaan ng bansa.

• Ang mga nagtatakda at nagbibigay ng kontribusyon sa isang sistema o buhay

para sa kalayaan at kaayusan ng isang bansa.

• Iniisip ng bayani ang hinaharap, lalo na ang mga susunod na henerasyon.

• Ang pagpili ng isang bayani ay nagsasangkot hindi lamang sa pagsasalaysay

ng isang kaganapan sa kasaysayan, ngunit sa buong proseso na ginawa ng
partikular na tao na isang bayani.

Mga

Bayani

MGA BAYANI

NOON AT NGAYON

NOON hanggang NGAYON

Dr. Jose Rizal

Ang Pambansang Bayani ng Pilipinas na lumaban sa mga Kastila sa pamamagitan

ng kaniyang mga nobelang Noli Me Tangere at El Filibusterismo noong panahon ng
pananakop ng Espanya sa bansa.

Andres Bonifacio

Siya ay isang Pilipinong rebolusyonaryo at bayani na nagtatag ng Kataastaasan

Kagalanggalang na Katipunan ng mga Anak ng Bayan (KKK) o Katipunan, isang
lihim na lipunan na nakatuon sa pakikipaglaban sa mga Espanyol na sumakop sa
Pilipinas

Heneral Antonio Luna

Itinuturing na isa sa pinakamatapang at pinakamagaling na heneral sa panahon ng

rebolusyonaryong Pilipino. Isa siya sa pinakahinahangaang bayani ng Pilipinas.

Apolinario Mabini

Siya ay kilala bilang Dakilang Paralitiko at Utak ng Rebolusyon. Isa siya sa mga
bumuhay ng La Liga Filipina na siyang nagbigay-suporta sa Kilusang Pang-reporma.

Emilio Aguinaldo

Pinamunuan niya ang pwersa ng Pilipinas sa unang laban sa Espanya noong mga
huling taon ng Rebolusyong Pilipino (1896-1898), at pagkatapos ay sa Digmaang
Espanyol-Amerikano (1898), at sa laban sa Estados Unidos sa panahon ng
Digmaang Pilipino-Amerikano (1899-1901).

Emilio Jacinto

Isa siya sa mga pinakamataas na opisyal ng Rebolusyong Pilipino at isa sa

pinakamataas na opisyal ng Katipunan. Kilala siya sa mga aklat-aralin sa
kasaysayan ng Pilipinas bilang Utak ng Katipunan.

Francisco Balagtas Baltazar

Siya ay kinikilala bilang "Prinsipe ng Manunulang Tagalog" at itinuturing na William

Shakespeare ng Pilipinas para sa kanyang kontribusyon at impluwensya sa
panitikang Pilipino. Ang sikat na romantikong pag-iibigan ng ika-19 na siglo, ang
Florante at Laura, ay ang kanyang pinamainam na likha.

Gabriela Silang
Ang matapang na asawa ng lider ng Ilokanong maghihimagsik na si Diego Silang.
Kasunod ng pagkamatay ng kanyang asawa, pinamunuan niya ang grupo sa
himagsikan laban sa mga Kastila.

NGAYON

kinokonsiderang mga Bayani

Ninoy Aquino

Si Benigno “Ninoy” Aquino ay ginawaran ding isang bayani sa kasalukuyang

panahon dahil sa kanyang ginawang paglaban sa dektatorya ni Marcos. Matapang
niyang hinarap ito sa kabila ng panganib sa kanyang buhay sa pagbalik nya sa
Pilipinas upang ipagpatuloy ang kanyang laban.

Corazon Aquino

Si Corazon Aquino ay itinuturing makabagong bayani ngayon sapagkat binuksan

niya ang pintuan para sa atin na yakapin ang tunay na demokrasya sa Pilipinas.

Efren Penaflorida

At ang pinakabagong tinanghal na bayani na nagkamit ng titulong CNN Hero of the

year na si Efren Penaflorida. Tumutulong siya sa mga tao lalo na sa mga batang
gustong mag-aral pero hindi makapag-aral dahil sa kahirapan. Nagtutulak siya ng
karitong punong-puno ng mga gamit pang-eskwela at pinupuntahan niya ang mga ito
para turuang magbasa at magsulat.

Efren Bata Reyes at Many Pacquiao

Itinuturing na mga makabagong bayani ang mga taong nagbibigay karangalan sa

ating bansa tulad nila Manny Pacquiao at Efren “Bata” Reyes dahil sa kanilang
magandang kontribusyon sa larangan ng isports.

Mga OFW's

Ang mga OFW (Overseas Filipino Workers) na nagsasakrispisyo sa ibang bansa

para sa kapakanan ng kanilang pamilya ay itinuturing ding mga makabagong bayani.
Nakakatulong sila hindi sa kanilang pamilya kundi maging sa gobyerno din.
Tumatatag ang ekonomiya ng bansa sa pamamagitan ng kanilang mga
pinapadalang pera o remitanses

Ang mga Guro

Marami sa mga guro ang nagtitiis sa init, pagod at kayod upang maibigay lang ang
estudyante nila ng magandang hinaharap. Iniwan nila ang prestihiyosong
pagkakataon na makapunta sa ibang bansa para lang matulungan ang bata dito na
magkaroon ng maayos na buhay. Ang isa pang kabutihan dito ay ginagawa nila ito
para sa ikabubuti ng bayan, kahit inderektang ninanais nila.

1. Ibigay ang hinihingi:

Mga bayani noon at ngayon.
2. Magkapareha ba ang mga bayani noon at ngayon? Oo o hindi, at
bakit?
3. Ano ang mensahe na nakakatawang larawan ng cartoon?
4. Gumawa ng isang tsart ng sampung katangian na dapat taglayin ng
isang bayani .

PABAHAY

ALAMIN: Sino-sino ang binibigyan ng pabahay ng NHA?

ABS-CBN News
Posted at Jun 07 2018 06:01 PM | Updated as of Jun 07 2018 06:28 PM

https://www.veritas846.ph/pabahay-at-urbanisasyon/

Kapanalig, ang pabahay o shelter ay isa sa pangunahing pangangailangan ng bawat

tao. Kaya lamang, ang pabahay sa atin ay mahirap abutin; ito ay pangarap na lagi na
lamang mailap.

Mabilis na rin kasi ang urbanisasyon sa maraming lugar sa bansa. At pag mabilis ang
antas nito, mabilis din tumataas ang halaga ng lupa. Sa ngayon nga, 33 na ang ating
highly urbanized cities, ayon sa Philippine Statistics Authority (PSA). Apat sa mga
syudad na ito ay higit pa sa isang milyon ang populasyon: ang Quezon City (2.94
million), City of Manila (1.78 million), Davao City (1.63 million), at Caloocan City (1.58
million).

Kapanalig, sa mga lugar na ito, napakamahal ng lupa ngunit dito rin marami ang gusto
manahan dahil dito rin marami ang oportunidad. Ayon sa isang presentasyon ng
Housing and Urban Development Coordinating Council (HUDCC) noong 25 th SHDA
National Developer’s Convention noong nakaraang taon, umabot na sa 5.5 million
pamilya ang total housing need sa bansa. Karamihan sa mga pamilyang ito ay nakatira
sa Luzon at Metro Manila.

Kabilang sa mga pagsubok na kinakaharap ng gobyerno ang pagdami ng pamilyang

Pilipino na walang sariling tirahan.

May kaugnayan dito ang isyung tinalakay nitong Miyerkoles sa programang

"Usapang de Campanilla" sa DZMM.

"The challenge is, mas malaki ang demand kaysa supply...mas marami ang
nangangailangan ng pabahay kaysa kayang tugunan ng pamahalaan," ani Elsie
Trinidad, spokesperson ng National Housing Authority (NHA).

Sa kabila ng "mababang" budget ng ahensiya ay patuloy umano na tinutugunan ng

NHA ang mandato nito na nakasaad sa Presidential Decree 757 at RA 7279.

Aniya, pangunahing ginagawa ng ahensiya ang pagbibigay ng pabahay sa mga

informal settlers o mga pamilyang umokupa sa mga lugar kung saan wala silang
katibayan ng pagmamay-ari.

Karaniwan aniyang matatagpuan ang mga ito sa delikadong lugar tulad ng creek at
waterways.

May pabahay rin para sa lowest 30% ng income earners o kumikita ng P10,000
pababa.

May nakalaan din ang NHA para sa mga pamilyang matatamaan ng mga
ipapatayong proyekto ng gobyerno.

Makatatanggap din ng pabahay ang mga nawalan ng tirahan bunsod ng kalamidad

at maging ang mga pamilyang natupok ang tahanan dahil sa sunog at kaguluhan.

May mga pabahay rin ang NHA para sa mga nagtatrabaho sa pormal na sektor
ngunit mababa ang kinikita. Kadalasan aniyang kumukuha nito ang mga guro.
May nakalaan din para sa mga sundalo na kabilang sa tatlong pinakamababang
ranggo. Kasama rin sa makatatanggap ang pamilya ng mga sundalong nasugatan o
nasawi habang nakikipagbakbakan.

A. Sagutin ang mga sumusunod na mga katanungan.

- Ano ang problema tungkol sa pabahay sa kasalukuyang administrasyon?

- Natugunan ba ang pangangailangan ng mga Pilipino tungkol sa pabahay?

- Bakit maraming hinaing ang mga Pilipino lalo na ang mga “Kadamay” tungkol
sa pabahay ng gobyerno?

PANGKALUSUGAN

Kalusugan, isang malaking isyu pa rin sa Pilipinas

http://filipino.cri.cn/301/2015/02/10/2s134543.htm

NOON

MAY mga problemang kinahaharap ang sektor ng kalusugan sa PIlipinas. Ito ang
sinabi ni Dr. Ann Claire Reyte, Manager ng Health Services ng Philippine Red Cross
sa katatapos na Tapatan sa Aristocrat kaninang tanghali.

Sa public affairs forum, sinabi ni Dr. Reyte na higit na mahirap ang kalagayan ng
mahihirap sa malalayong pook na apektado ng mga trahedya tulad ng naganap na
pananalanta ng bagyong Yolanda.

Naroon pa rin ang kakulangan ng mga manggagamot at pasilidad sa mga

malalayong pook na kailangang daluhan ng pamahalaan. Binanggit din ni Dr. Reyte
na malaki ang magagawa ng pamahalaan at ng pribadong sektor upang mapunuan
ang mga pagkukulang sa larangan ng kalusugan.

Sa panig ni Fr. Luke Moortgat, CICM, dating executive secretary ng Episcopal

Commission on Health Care, may mga naganap na ring pagbabago tulad ng sa
pagtrato ng lipunan sa mga may kapansanan. Hindi magtatagal ay magkakabatas na
ring magbibigay ng garantisadong pagkalinga sa mga may problema sa pag-iisip.
Malayo na rin ang narating ng mga batas at programa para sa mga may
karamdaman, kapansanan at maging sa mga nangangailnagan ng extreme mental
care.

Para kay Dr. Ces Acuin, hindi na sila umaasa sa Food and Nutrition Research
Institute na makakatugon pa ang pamahalaan sa Millennium Development Goals sa
loob ng limang taon sapagkat ang kakulangan sa sustansya ay napuna sa 20% ng
mga kabataan mula limang taon pababa kahit pa may 27% na malnourished
children.

Mula sa 33% ng mga kabataang mula limang taong-gulang pababa noong 2011 ang
nababansot, umabot na ito sa 30%. Ang mga nababansot ay madalas magkasakit,
dagdag pa ni Dr. Acuin.

Kung kulang sa sustansya ang mga kabataan, napuna naman sa mga matatanda na
sobra ang sustansyang kinakain kaya't bumibigat ang timbang, lubhang lumalaki
naman ang katawan. Mayroon ngayong 31% ng mga mamamayan na tamang edad
ang itinuturing na obese. Ito ng dahilan ng sobrang paggamit ng mga mantika at
asukal.

Napuna rin ng pamahalaan ang pagtaas ng bilang ng mga kababaihan at

kalalakihang umiinom ng alak ng mas madalas kaysa mga kabataan noong mga
nakalipas na dekada. Partikular na nakita ito sa mga kabataang kalalakihan at
kababaihan.

Para kay Dr. Reyta, naganap ito sapagkat lubhang lumayo ang tao sa mga
karaniwang ginagawa ng mga nakatatanda. May tatlong pinagmumulan ng
impluwensya sa mga mamamayan, ang pamilya, simbahan at maging ang mga
paaralan.
NGAYON

ISYU TUNGKOL SA COVID 19

Ang coronaviruses ay isang malaking pamilya ng virus na nagdudulot ng iba’t ibang

sakit, mula sa karaniwang ubo’t sipon hanggang sa mas malubhang mga impeksyon
tulad ng MERS-CoV at SARS-CoV. Ang coronavirus ay maaari ring magdulot ng
iba’t ibang sakit sa mga hayop.

Noong ika-31 ng Disyembre 2019, naitala ang ilang kaso ng pneumonia na hindi pa
gaanong kilala sa Wuhan, China at naireport sa WHO. Napag-alaman na lamang na
ang outbreak ay dulot ng isang uri ng hindi pa nakikilalang coronavirus. Ang
coronavirus na ito ay karaniwang natatagpuan sa mga hayop lamang, at hindi pa
nakita sa mga tao noon.

Ang COVID-19 ay nagmula sa mga hayop. Posible na ito ay nagmula muna sa mga
hayop bago naapektuhan o naisalin sa mga tao. Samantala, ang pinagmulan ng
COVID-19 virus ay kasalukuyan pang inaalam at inaaral.

Ang coronaviruses ay isang malaking pamilya ng mga virus na pangkaraniwan sa

mga hayop. May mga pagkakataon ang mga tao ay nahahawaan ng mga virus na ito
tulad ng SARS-CoV na mula sa tinatawag na civet cats at MERS-CoV na galing
naman sa tinatawag na dromedary camels.

Para makaiwas sa mga posibleng virus mula sa mga hayop, iwasan ang direktang
kontak o paghawak sa mga hayop, siguraduhin ang food safety sa lahat ng oras,
ayusin ang paghahanda sa mga hilaw na karne, gatas o mga iba parte ng katawan
ng hayop upang maiwasan ang kontaminasyon sa mga di lutong pagkain, at
iwasang kumain o uminom ng mga hilow o di lutong produkto mula sa mga hayop.

Base sa WHO, wala pang kumpiramadong oras kung gaano nagtatagal o nagsu-
survive ang virus ng COVID-19 sa mga bagay o kagamitan. Subalit maaaring tulad
ito ng ibang coronaviruses. Ipinapakita sap ag-aaral na ang coronaviruses ay
maaaring mag-survive sa mga bagay o kagamitan sa loob ng maiksing oras
hanggang sa ilang mga araw depende sa iba’t ibang kondisyon (hal. Uri ng
kagamitan, temperature, at humidity sa kapaligiran).

Base sa WHO, ang mga karaniwang sintomas na dulot ng COVID-19 ay lagnat,

pagkapagod, at dry cough. Ilan sa mga pasyente ay nakararanas ng sipon at
baradong ilong, sore throat, o diarrhea. Habang isa (1) lamang sa anim (6) na
pasyente ang nagkakaroon ng hirap sa paghinga at nagiging malubha ang
kalagayan.

Ang COVID-19 ay maaaring nakamamatay, ngunit madalang itong mangyari. Base

sa WHO, 82% ng mga infected na pasyente ay may banayad lamang na
representasyon, 15% ang may malubhang manipestasyon, habang 3% lamang ang
nagiging kritikal. Base sa nabanggit sa itaas, ang mga nakatatanda,
nakumprumisong immune system, at mga taong mayroon nang naunang kondisyong
medikal gaya ng diabetes at sakit sa puso ay ang mas madaling kapitan ng sakit
dahil sa virus. Nasa 2% lamang ng mga infected ang namatay dahil sa sakit.

Sa ngayon, wala pang gamut o bakuna laban sa COVID-19. Subalit marami sa mga
sintomas ang maaaring magamot base sa clinical condition ng pasyente. Ang
supportive care para sa mga taong infected ay lubos na epektibo sapagkat marami
ang naka-recover ditto sahil laman sa supportive care.

Kasalukuyang dine-develop at sinusuri sa pamamagitan ng mga clinical trial ang

mga bakuna at partikular na mga gamut. Ang WHO at DOH ay nakikipag-ugnayan
sa mga nagde-develop ng mga bakuna at gamot upang malaman ang mga
posibleng pagkukuhanan nito.

Sa kabilang banda, ang DOH ay aptuloy na pinapayuhan ang publiko na regular at

madalas na maghugas ng kamay, takpan ang bibig at ilong gamit ang tisyu o loob ng
siko sa tuwing uubo, at panatilihin ang isang metrong distansya mula sa mga
umuubo o bumabahing (para sa iba pang impormasyon, tingnan ang Section ng
Protective and Preventive Measures).

Masugid na mino-monitor ng Department of Health ang mga indibidwal na mayroong

mga sintomas at may nagdaang paglalakbay sa China at iba pang bansang may
kumpiramdong kaso ng COVID-19. Nakikipag-ugnayan ang DOH sa WHO at China
Center for Disease Control para sa mga update. Mahigpit na mino-monitor ng DOH
ang mga repatriate o mga Pilipinong galing sa Wuhan, China at M/V Diamond
Princess sa Japan. Patuloy na isinasagawa ang contact tracing sa mga may
positibong kaso upang matiyak na hindi kumalat ang virus sa bansa.

Binuo rin ng DOH ang Interagency Task Force for the Management of Emerging
Infectious Diseases (IATF-EID), ang ahensyang nakatalaga sa pamamahala ng lahat
ng kahandaan at pagtugon sa COVID-19. Binuo rin ang DOH Emergency Operation
Center (DOH EOC) for COVID-19, ang command center na nakatalaga para sa
pagsasaayos ng mga update at impormasyon sa mga patuloy na nangyayari ukol sa
COVID-19.

Sa pagpaparating ng mga impormasyon sa publiko, nagsasagawa ng press briefings

ang DOH tatlong beses sa isang lingo upang masiguro ang transparency at
accountability ng gobyerno.

Pinaghusay rin ng DOH ang kapasidad ng coronavirus laboratory testing, kahandaan

ng mga ospital, mabilis na pagtugon, risk communication at pagpaparating ng mga
impormasyon.

Habang ang Bureau of Quarantine ay patuloy na nagtatrabaho kasama ang mga

airline at airport authorities upang palakasin ang border surveillance habang
pinagtitibay naman ng Epidemiology Bureau ng DOH surveillance sa komunidad.

A. Sagutin ang mga katanungan.

1. Sa nagdaang mga taon, ano ang mga isyu na kinakaharap natin
tungkol sa kalusugan ng mga mamamayang Pilipino?
2. Bakit hindi kaagad matugunan n gating gobyerno tungkol sa
pangangailaangan ng mga Pilipino lalo na sa usaping
pangkalusugan?
3. Sa kasalukuyan, ang buong bansa ay kinakaharap ngayon ang
tungkol sa COVID19, paano ito maiiwasan habang wala pang
gamot na mailapat dito?
 4. Gaano kahalaga ang iyong kalusugan at paano mo mapapanatili
ang pagiging malusog?

TRANSPORTASYON

https://tl.wikipedia.org/wiki/Transportasyon_sa_Pilipinas

Ang transportasyon sa Pilipinas ay hindi pa gaanong maunlad, dahil sa mga

sumusunod na dahilan: mga buludunduking lugar sa bansa at mga nakakalat na
mga pulo, at ang patuloy na hindi paglalaan ng pondo ng pamahalaan sa mga
imprastrakturang pantransportasyon ng bansa. Subalit sa mga nakalipas na taon,
ang pamahalaan ay sumisikap upang maipaganda ang sistema ng transportasyon
sa bansa sa pamamagitan ng mga iba't-ibang proyektong pang-imprastrasktura.

Ang mga dyipni ay pinakatampok na anyo ng pampublikong transportasyon

sa Pilipinas, at naging simbolo ang mga ito ng kultura ng bansa. Isa pang tampok na
anyo ng pampublikong transportasyon ay ang de-motor na traysikel; mas-
pangkaraniwan ang mga ito sa mga pook-rural.Sa mga nakalipas na taon, nagiging
tampok na anyo ng pampublikong transportasyon ang mga daambakal sa bansa,
lalo na sa maabalang kalakhan ng Kamaynilaan. May tatlong pangunahing sistema
ng daambakal sa Pilipinas: ang Sistema ng Light Rail Transit ng Maynila na binubuo
ng Linya 1 at Linya 2, ang Sistema ng Metro Rail Transit ng Maynila na binubuo
ng Linya 3, at ang Pambansang Daambakal ng Pilipinas (o PNR). Ang dalawang
sistema na unang binanggit ay nagsisilbi lamang sa Kamaynilaan, samantala ang
PNR ay sumisilbi sa Kamaynilaan at sa ilang bahagi ng Luzon. Mayroon ding mga
lokomotorang singaw (steam engines) na matatagpuan sa Kabisayaan na
gumagana sa mga gilingan ng tubo tulad ng Central Azucarera. Ang mga taksi at
bus ay mga mahalaga ring anyo ng pampublikong transportasyon sa mga pook-
urban ng bansa.

May labindalawang (12) paliparang pandaigdig ang Pilipinas, at may higit sa

dalawampung (20) paliparang panloob na sumisilbi sa bansa. Ang Paliparang
Pandaigdig ng Ninoy Aquino (o NAIA) ay ang pangunahing pasukan sa Pilipinas.
Noong taong 2016, napagsang- ayunan ng Land Transportation Franchising
Regulatory Board (LTFRB) ang pag-phase out sa mga karag karag at mga luma ng
pampasaherong jeep na may edad na 15 taon na. Dahil umano ito na kinakailangan
na matanggal sa pagpapasada ang mga lumang jeep upang makapagbigay ng mas
maayos na serbisyo sa riding public.

Ang jeepney modernization program ay isang batas na naglalayong alisin ang mga
jeepney na may edad na 15 taon pataas at papalitan ito ng makabagong mga
sasakyan na hindi nakasisira sa kalikasan. Ito ay tinututulan ng mga operator ng
jeepney at maging ng mga driver nito. Para sa kanila, ito ay magiging sobrang
pabigat, sapagkat sa batas na ito, kailangan nilang bumili ng ng bagong unit ng mga
sasakyan na may makabagong mga gamit at teknolohiya.

Ang Department of Transportation ay ang siyang nagpanukala ng mga tuntunin na

magpapasimula ng pagpapatupad ng batas na tinatawag na Jeepney Modernization
Program.

• Sa unang bugso ng programa, maaaring makapag-loan ang mga driver o

operator ng mula sa P1.2 hanggang P1.6 milyon, depende sa standard ng
jeep na maaprubahan. Nasa P80,000 ang sagot ng gobyerno. Maaari
namang bayaran ang natitira pang halaga sa loob ng pitong taon.

• Mahigit P2 bilyon subsidiya para sa mga jeepney driver at operator ang

aprubado na at maari nang ipamahagi para sa modernisasyon ng jeep.

• Nasa 250 units ng mga modernong jeep, ang handa nang bigyan ng
subsidiya para makaarangkada na ang mga public utility vehicle (PUV)
modernization program ng Department of Transportation (DoTr).

• Inaprubahan noong Hulyo 1, 2017 ng gabi ng Department of Budget and

Management (DBM) at ng Department of Finance (DOF) ang P2.2 bilyong
pondo bilang ayuda sa mga jeepney driver at operator na apektado ng
programa.

NGAYON AY NAIPATUPAD NA ANG MODERNISASYON NG MGA JEEPNEY

Kung saan nag-aalangan ang karamihan ngunit wala na ring magagawa ang publiko
dahil naisabatas na ito at ini-implementa na ng ating gobyerno.
Dahil rito, nagagambala ang publiko dahil sa maaaring pagtaas ng pamasahe sa
jeepney ngunit nagpaliwanag naman ang LTFRB na walang tataas na presyo dahil
lang sa makabagong jeepney na ang nagpapasada ngayon.

SA KASALUKUYANG PANAHON KUNG SAAN KRISIS SA BANSA

Ang Land Transportation Franchising Regulatory Board (LTFRB) ay nagdeklara ng

pagkakaroon ng increase mula sa otso pesos at naging siyam na pesos na ang
pamasahe sa jeep sa lugar ng National Capital Region, Central Luzon,
CALABARZON, at MIMAROPA.

Nagkaroon ng pagtaas ng pasada sa mga jeep at ito ay hangganhg matapos lamang

ang taong kasalukyan at magkakaroon ng option kung dadagdagan ito ng 3-6
buwan depende sa pagtaas ng gasolina.

Ang ibang transport group naman ay humihirit ng 10 pisong minium fare at ang iba
naman ay gusting magkaroon ng limang pisong discount sa oil exemptipn galling sa
value added tax.

Sagutin ang mga katanungan.

1. Sa iyong palagay, natugunan ba ng ating pamahalaan ang krisis
tungkol sa trnasportasyon?
2. Ano ang mga hinaing ng mga drayber tungkol sa kasalukuyang
transportasyon ng ating bansa?
3. Sang –ayon ba sila sa bagong inihain na programa ng ating
administrasyon?
4. Ano-ano ang naging epekto nito sa pamumuhay ng ating mga
daryber lalo na ang may sariling dyip? Nakakatulong ba ito sa
kanilang pang araw-araw na pangangailangan?

BAGYO

https://tl.wikipedia.org/wiki/Bagyo

Ang bagyo (mula sa Proto-Austronesian: *baRiuS at Ingles: typhoon, hurricane,

storm at tropical cycone) ay isang sistema ng klima na may nakabukas na
sirkulasyon sa paligid ng isang sentro ng mababang lugar , tumatakbo sa
pamamagitan ng init na inilabas kapag umaakyat at lumalapot ang basang hangin.
Natutukoy sila sa mga ibang unos, katulad ng mga mababang presyon sa polar, sa
pamamagitan ng mekanismo na nagpapatakbo sa kanila, na ginagawa silang "mainit
na gitna" na sistema ng klima. Tinatawag din itong unos at sigwa.

Ang bagyo sa Pilipinas ay naaapekto ng 20 beses kada taon. May apat na uri na
bagyo depende sa bilis ng hangin niya. Ang PAGASA ang nagpapangalan ng bagyo
sa Pilipinas at mauulit kada 4 taon. Ang World Meteorological Organization
(Pandaigdigang Organisasyong Meteorolohikal) ang nagpapangalan sa
internasyunal na pangalan ng isang bagyo.

Sa Pilipinas, ang pagbabantay ng mga bagyo ay nakatalaga sa Pangasiwaan ng

Palingkurang Atmosperiko, Heopisikal at Astronomiko ng Pilipinas o PAGASA.

Bagaman may mga nakatakda nang mga internasyonal na pangalan ang mga
bagyong mamumuo sa Kanlurang Pasipiko, may sariling nakatakdang pangalan ng
mga bagyo ang PAGASA. May apat na listahan ang PAGASA na nagsasalit-salitan
kada taon, na bumabalik sa unang listahan makaraan ang apat na taon. Ang bawat
listahan ay may dalawampu't limang pangalan na naaayon sa makabagong
Alpabetong Pilipino maliban sa Ñ, NG at X, at may ekstra pang sampung nakalaan
kung bakasakaling lumagpas sa 25 ang mga bagyong naitala sa taong iyon. Kapag
labis na mapinsala ang isang bagyo, ang pangalan noon ay iniaalis sa listahang iyon
at pinapalitan ng bago. Binibigyan lang ng PAGASA ng pangalan ang bagyo kapag
ito ay nakapasok na sa Lugar na Responsibilidad ng Pilipinas.

Babala ng Bagyo sa Pilipinas

Noong una ay nahahati sa apat ang mga Babala ng Bagyo (Public Storm Warning
Signal), mula Babala Blg 1 hanggang 4. Ngunit dahil sa mga mapaminsalang bagyo
na kamakailan ay tumama sa Pilipinas, tulad ng bagyong Yolanda noong 2013,
napag-alamang hindi sapat ang sistemang pinaiiral sa mga panahong iyon.Kaya
noong taong 2015, dinagdag ang bagong antas ng babala, ang Babala Blg 5.
Ginawa ang pagbabagong ito dahil sa inaasahang mas malakas pa ang darating na
bagyo bunsod ng daigdigang pag-iinit (global warming) at ng pagbabago sa klima
(climate change).
Ang public storm warning sa Pilipinas

Sanggunian: kidlat.pagasa.dost.gov.ph

Inilalabas ang public storm warning para bigyan ang publiko ng babala sa pagdating
ng masamang panahon, lalo na tungkol sa lakas o signal ng bagyo. Sa oras na
maibigay ang Storm Signal, posibleng hindi pa maramdaman sa nabanggit na lugar
ang masamang lagay ng panahon. Nasa ibaba ang palugit (lead time) na ibinibigay
sa paglalabas ng isang Public Storm Signal:

• Inaasahan ang pagsama ng panahon sa loob ng 36 oras sa sandaling

mailabas ang Public Storm Warning Signal No. 1.
• Inaasahan ang pagsama ng panahon sa loob ng 24 oras sa sandaling
mailabas ang Public Storm Warning Signal No. 2.
• Inaasahan ang pagsama ng panahon sa loob ng 18 oras sa sandaling
mailabas ang Public Storm Warning Signal No. 3.
• Inaasahan ang pagsama ng panahon sa loob ng 12 oras sa sandaling
mailabas ang Public Storm Warning Signal No. 4.

Nababawasan ang palugit kapag may bagong inilabas na ulat-panahon at walang

pagbabago sa Public Storm Signal Warning ng lugar.

Habang kumikilos ang sama ng panahon sa Philippine Area of Responsibility (PAR),

maaaring itaas o ibaba ang ibinigay na Public Storm Signal.

Ang signal number sa isang lugar ay nakabatay sa tindi, laki ng sirkulasyon,

direksiyon, at bilis ng isang bagyo sa sandaling inilabas ang isang Public Storm
Warning Signal. Nakabatay rin sa mga ito ang pagbabago ng Public Storm Warning
Signal ng isang lugar.

Lagay ng Panahon:

• Isang bagyo ang paparating sa lugar.

• Inaasahan ang hanging may bilis na 30 hanggang 60 kph
 • Inaasahan ang pabugso-bugsong ulan sa loob ng 36 oras. (Kung nabuo ang
bagyo malapit sa lugar, mas maikli ang palugit na ilalagay sa ulat-panahon
hinggil sa pagdating ng hangin.)

Epekto ng Hangin:

• Mababali ang sanga ng maliliit na puno.

• Maaaring mabali o tuluyang mahugot ang ilang puno ng saging.
• Maaaring matanggalan ng bubong ang ilang bahay na di gawa sa matibay na
materyales.
• Mababaw o halos walang pagkasirang magaganap sa apektadong lugar.
• Malaking pinsala ang maaaring matamo ng palay na nagsisimula pa lang
umusbong.

Mga Paalala:

• Kapag lumakas at kumilos papalapit ang bagyo, maaaring itaas ang warning
signal.
• Pinapayuhan ang lahat na makinig sa pinakahuling ulat-panahon mula sa
PAGASA kada anim na oras.
• Maaaring isagawa ang pang-araw-araw na mga trabaho at gawain maliban na
lang kung bumaha.
• Inilalagay sa alert status ang disaster preparedness units. Ibig sabihin, itinaas
na ang pagkaalerto ng mga pangkat na tutugon sa epekto ng bagyo.

Lagay ng Panahon:

• Isang bagyo ang paparating sa lugar.

• Inaasahan ang hanging may bilis na 60 kph hanggang 100 kph sa loob ng 24
oras.

Epekto ng Hangin:

• Maaaring bumaluktot o tuluyang mabali ang mga puno ng niyog.

 • Maaaring mabunot ang ilang malalaking puno.
• Maaaring bumagsak ang maraming puno ng saging.
• Apektado ang mga palayan at iba pang mga pananim.
• Matatanggalan ng bubong ang maraming bahay na gawa sa di-matibay na
materyales.
• Maaaring matanggal ang mga lumang bubong na yari sa yero.
• Sa pangkalahatan, maaaring magdulot ng mababaw hanggang katamtamang
pagkasira sa mga tinamaang komunidad.

Mga Paalala:

• Mapanganib sa maliliit na sasakyang pandagat ang karagatan pati na ang

mga dalampasigan.
• Higit na atensiyon ang kailangang ibigay sa pinakahuling posisyon,
direksiyon, bilis, at lakas ng bagyo habang kumikilos ito patungo sa isang
lugar.
• Pinag-iingat ang publiko lalo na ang mga naglalakbay sa karagatan.
• Huwag palalabasin ng bahay ang mga bata.
• Itago o ihanda ang mga ari-arian bago pa tumaas ang warning signal.
• Kumikilos na ang disaster preparedness agencies/organizations para
paghandain ang kanilang mga komunidad.

Lagay ng Panahon:

• Isang bagyo ang paparating sa lugar.

• Inaasahan ang hanging may bilis na 100 kph hanggang 185 kph sa loob ng
18 oras.

Epekto ng Hangin:

• Mababali ang maraming puno ng niyog.

• Babagsak ang halos lahat ng puno ng saging at mabubunot ang malaking
bilang ng iba pang puno.
• Matindi ang pinsala sa mga palayan at iba pang pananim.
 • Matatanggalan ng bubong o tuluyang mawawasak ang karamihan sa mga
bahay na gawa sa di-matibay na materyales. May bahagyang pagkawasak sa
mga estrukturang di-matibay hanggang sa di-gaanong matibay ang
konstruksiyon.
• Magkakaroon ng pagkabalam sa serbisyo ng komunikasyon at kuryente.
• Sa pangkalahatan, katamtaman hanggang sa matinding pagkasira ang
mararanasan partikular na sa agrikultural at industriyal na sektor.

Mga Paalala:

• Delikado ang lagay ng panahon sa mga apektadong lugar.

• Lubhang delikado sa lahat ng uri ng sasakyang pandagat ang karagatan at
mga dalampasigan.
• Mapanganib ang paglalakbay lalo na sa dagat at papawirin.
• Pinapayuhan ang lahat na manatili sa mga gusaling matibay ang
pagkakatayo, lumikas sa mabababang lugar, at lumayo sa mga pampang ng
ilog o sa mga dalampasigan.
• Maging alerto sa pagdaan ng mata ng bagyo na maaaring matukoy sa
pamamagitan ng biglang pagbuti ng panahon na agad namang susundan ng
pagsama, na may dalang malalakas na hangin na madalas na nagmumula sa
hilaga.
• Kapag tumama na sa lugar ang mata ng bagyo, huwag lumabas sa lugar na
tinitigilan dahil makalipas lang ang isa hanggang dalawang oras, babalik din
ang pinakamasamang lagay ng panahon na may dalang ubod ng lakas na
hangin galing timog.
• Suspendido ang mga klase sa lahat ng antas at hindi dapat pinapayagang
lumabas ng bahay ang mga bata.
• Nagbibigay na ng nararapat na pagtugon sa mga emergency ang mga
disaster preparedness unit.

Lagay ng Panahon:

• Isang malakas na bagyo ang darating sa lugar.

 • Inaasahan ang hanging may bilis na 185 kph o mahigit pa sa loob ng 12 oras.

Epekto ng Hangin:

• Malawakang pagkasira sa mga taniman ng niyog.

• Maaaring mabunot ang maraming malalaking puno.
• Malaking pinsala ang sa mga palayan at iba pang taniman.
• Matinding pagkasira sa karamihan ng mga gusaling residensiyal at
institusyonal na iba-iba ang klase ng konstruksiyon.
• Matinding pagkabalam sa mga serbisyo ng komunikasyon at kuryente.
• Matinding pagkasira sa mga apektadong lugar.

Mga Paalala:

• Maaaring maging sanhi ng matinding pagkawasak sa komunidad ang

sitwasyon.
• Dapat kanselahin ang lahat ng biyahe. Manatili sa loob ng bahay.
• Dapat nang maisagawa ang lahat ng paglikas patungo sa mas ligtas na lugar.
Malaki ang posibilidad na tamaan ang lugar ng mata ng bagyo.
• Habang papalapit ang mata ng bagyo, patuloy ang paglala ng lagay ng
panahon, na may hatid na mga hanging galing hilaga, papalakas hanggang
sa pinakamatindi nito.
• Isang biglang pagbuti ng panahon ang mararanasan, na nangangahulugang
nasa ilalim na ng mata ng bagyo ang lugar.
• Depende sa laki at bilis ng mata ng bagyo, ang biglang pagbuti ng panahon
ay maaaring tumagal ng isa hanggang dalawang oras.
• Habang lumalabas sa lugar ang mata ng bagyo, lalong sasama ang lagay ng
panahon, kasabay ng lalong pinalakas na hangin na madalas ay galing sa
timog.
• Ganap nang tumutugon sa emergency ang disaster coordinating councils at
iba pang disaster response organizations.

SUPER TYPHOON

Lagay ng Panahon:
 • Isang ubod ng lakas na bagyo ang darating sa lugar.
• Inaasahan ang hanging may bilis na 220 kph o mahigit pa sa loob ng 12 oras.

Epekto ng Hangin:

• Halos lubos na pagkasira sa mga estrukturang gawa sa magagaang

materyales, lalo na sa mga napakalapit sa dalampasigan.
• Lubusang matatanggalan ng bubong ang maraming gusali. Matindi at
malawakang pinsala sa mga bintana at pinto.
• Malubhang pinsala sa karamihan ng mga residensiyal at institusyonal na
gusali na halo-halo ang materyales.
• Mapuputol ang mga linya ng kuryente at komunikasyon.
• Tutumba ang lahat ng mga signboard at malalaking karatula.
• Lubos na pagkasira sa mga taniman ng saging.
• Karamihan ng mga matataas na puno tulad ng buko ang mabubuwal,
mababali, o makakalbo.
• Napakakaunting halaman at puno lamang ang makalalampas sa bagyo.

Mga Paalala:

• Maaaring maging sanhi ng ubod ng tinding pagkawasak o delubyo sa

komunidad.
• Dapat kanselahin ang lahat ng biyahe. Manatili sa loob ng bahay.
• Dapat nang maisagawa ang lahat ng paglikas patungo sa mas ligtas na lugar.
Malaki ang posibilidad na tamaan ang lugar ng mata ng bagyo.
• Habang papalapit ang mata ng bagyo, patuloy ang paglala ng lagay ng
panahon, na may hatid na mga hanging galing hilaga, papalakas hanggang
sa pinakamatindi nito.
• Isang biglang pagbuti ng panahon ang mararanasan, na nangangahulugang
nasa ilalim na ng mata ng bagyo ang lugar.
• Depende sa laki at bilis ng mata ng bagyo, ang biglang pagbuti ng panahon
ay maaaring tumagal ng isa hanggang dalawang oras.
 • Habang lumalabas sa lugar ang mata ng bagyo, lalong sasama ang lagay ng
panahon, kasabay ng lalong pinalakas na hangin na madalas ay galing sa
timog.
• Ganap nang tumutugon sa emergency ang disaster coordinating councils at
iba pang disaster response organizations.

Sagutin ang mga katanungan:

1. Ano ang bagyo?
2. Mga signal sa bagyo at ano ang nakapaloob dito?
3. Ano ang mga dapat gawin kung may parating na bagyo?
4. Bakit kailangan paghandaan ang mga sakuna na darating sa ating lugar?
5. Paano mo maipaparating sa mga tao na walang radio o telebisyon na may
paparating na sakuna sa inyong lugar? Paano mo sila na mahikayat na
maging alerto?

BAHA

https://tl.wikipedia.org/wiki/Baha/ https://www.ready.gov/tl/node/3606

Gaboy, Luciano L. Deluge - Gabby's Dictionary: Praktikal na Talahuluganang Ingles-Filipino ni

Gabby/Gabby's Practical English-Filipino Dictionary, GabbyDictionary.com.

Ang baha ay labis na pag-apaw ng tubig o isang paglawak ng tubig na natatakpan

ang lupa, at isang delubyo.Sanhi nito ang ulang rumaragasa o bumubugso. Maaari
rin itong padagsang pagtambak ng napakaraming bagay sa isang lugar. Naging
katumbas din ito ng gunaw o pagkagunaw sa ibang diwa. Sa katulad na kaisipan ng
"dumadaloy na tubig", nilalapat ang salita sa paloob na daloy ng pagkati, salungat sa
palabas na pagdaloy.

Bago

Bago ang isang Pagbabaha

Ano ang iyong gagawin kung mabahaan ang iyong ari-arian? Handa ka ba?
Kahit pa sa palagay mo'y naninirahan ka sa komunidad na malabong bahain,
tandaan na kahit saanpaman basta umuulan, maaaring magbaha. Dahil lamang
hindi ka pa nakaranas ng pagbabaha noon, ay hindi nangangahulugan na hindi ka
makararanas nito sa hinaharap. Ang panganib ng pagbabaha ay hindi lamang
nababatay sa bilang ng mga bagay-bagay tulad ng pagbuhos ng ulan, topograpiya,
mga paraan ng pagkontrol sa baha, daloy ng ilog at alon, at mga pagbabagong dulot
ng mga bagong itinayong gusali at imprastraktura.

May mga Flood-hazard maps na nilikha para ipakita ang panganib ng pagbabaha
para sa iyong komunidad, na nakatutulong matukoy ang uri ng proteksiyon
ng insurance para sa pagbabaha na iyong kakailaganin gayong hindi saklaw ng
karaniwang insurance para sa mga may-ari ng bahay ang pagbabaha. Habang mas
mababa ang posibilidad ng pagbabaha, mas mababa ang premium ng insurance.

Bilang karagdagan sa pagkakaroon ng insurance (seguro) para sa pagbabaha, ang

pagkakaalam at pagsunod sa mga katagang patungkol sa pagbabaha ay
makatutulong sa iyo na makilala at mapaghandaan ang isang pagbaha.

Para maghanda para sa isang pagbabaha, dapat na ikaw ay:

• Bumuo ng isang emergency kit at gumawa ng planong pangkomunikasyon

para sa pamilya.
• Iwasang magtayo sa isang binabahang kalatagan maliban kung itataas at
patitibayin mo ang iyong tahanan.
• Itaas ang hurno, water heater at electric panel ng iyong tahanan kung
naninirahan ka sa lugar na madaling bahain.
• Pag-isipang magkabit ng mga "check valve" para pigilan ang tubig baha na
bumalik sa mga lagusan ng tubig sa iyong tahanan.
• Kung maaari, magtayo ng mga harang para pigilan ang tubig baha na
pumasok sa bahay at harangan ang mga pader sa basement ng mga
waterproofing compound.

Mga Dahilan ng Pagbabaha

Mga Bagyong Tropikal - Ang mga bagyo ay may tatlong hataw: malalakas na
hangin, nakababasang ulan, at lumilipad na kalat. Nakapagdudulot ang mga ito ng
mga pagdaluyong ng bagyo sa mga lugar sa tabing-dagat, pati na ang magdala ng
mabigat na pag-ulan na nagdudulot ng pagbabaha daan-daang milya papsok ng
lupa. Habang lahat ng nasa tbing-dagat ay nasa panganib na magbaha, may mga
partikular na lungsod na madaling maapektuhan at maaaring magkaroon ng mga
pinsalang katumbas o maaaring hihigit pa sa idinulot ng bagyo noong 2005, na si
Katrina, sa New Orleans at Mississippi.

Kapag ang malalakas na unos (hurricane) ay humina at maging tropikal na bagyo,

gumagawa ito ng pag-ulan at pagbaha na partikular na nakakapaminsala dahil nga
sa naiipon sa iisang lugar ang tubig-ulan. Noong 2001, Ang bagyong si Allison ay
nagbuhos ng mahigit sa 30 pulgada ng ulan sa Houston sa loob lang ng ilang araw,
at binaha ang mahigit 70,000 bahay at sinira ang 2,744 tahanan.

Pagkalusaw ng Yeslo sa Tagsibol - Habang tagsibol, pinipigilan ng nagyelong lupa

ang natutunaw na snow o tubig ulan na masipsip ng lupa. Bawat cubic foot ng siksik
na yelo ay naglalaman ng galon-galon na tubig at oras na matunaw ang yelo, maaari
itong magdulot ng pag-apaw ng mga batis, ilog, at lawa. Idagdag pa ang mga bagyo
sa tagsibol, at ang resulta ay kadalasang malubhang pagbabaha sa tagsibol.

Malalakas na Ulan - Lahat ng bahagi ng bansa ay nasa panganib ng pagbabaha

dahil sa malalakas na pag-ulan. Ang Hilagang-Kanluran ay nasa mataas na
panganib dahil sa mga kondisyong dulot ng La Niña, kung saan may mga
pagkakatunaw ng yelo at malalakas na pag-ulan. At ang Hilagang-Silangan ay nasa
mataas na panganib dahil sa malalakas na pag-ulan mula sa Nor'easters. Ang
sobrang daming pag-ulan na ito ay maaaring mangyari sa buong taon, na
maglalagay sa iyong ari-arian sa panganib.

Mga Panganib mula sa Kanlurang Baybayin - Bagaman maaaring magkaroon ng

pagbabaha sa itatagal ng taon, ang tag-ulan sa Kanlurang Baybayin (West Coast) ay
karaniwang tumatagal mula Nobyembre hanggang Abril. Ang haba ng panahong ito
ay nagbibigay ng posibilidad sa panganib ng matitinding pagbaha at flash flood.
Malaki ang pinagbago ng mga anyo at kondisyon ng lupa dahil sa mga wildfire sa
West Coast, na nagdudulot ng pagdaloy ng lupang nasunog bilang putik na dala ng
malakas na ulan. Naniniwala ang mga dalubhasa na aabutin ngilang taon para
mapanumbalik nang husto ang mga halaman at puno, na siyang magpapatatag sa
lugar na ito.

Bilang karagdagan sa malalakas na ulan at mga wildfire, ang West Coast ay may
libu-libong milya ng pilapil, na itinayo para tulungang maprotektahan ang mga
tahanan laban sa pagbabaha. Gayunpaman, hindi ginagarantiya ang mga pilapil at
maaari pang, manghina, o maapawan kapag tumaas ang tubig, na nagreresulta sa
mga malawakang pagkasira.

Habang May Baha

Kung posibleng magbaha sa iyong lugar, ikaw ay dapat na:

• Makinig sa radyo o telebisyon para sa impormasyon.

• Maging mapagmatiyag na maaaring magkaroon ng flash flood. Kung may
posibilidad na magkaroon ng flash flood, lumipat agad sa mataas na lugar.
Huwag nang maghintay ng tagubilin na lumipat.
• Maging mapagmatiyag sa mga batis, drainage channel, canyon at iba pang
lugar na kilalang nagbabaha nang biglaan. Maaaring magkaroon ng flash
flood sa mga lugar na ito nang may o walang karaniwang babala tulad ng
madidilim na ulap o malakas na ulan.

Kung kailangan mong maghandang lumikas, dapat mong gawin ang sumusunod:

• Ikandado ang iyong tahanan. Kung may oras pa, ipasok ang mga panlabas
na muwebles. Ilipat ang mahahalagang bagay sa pang-itaas na palapag.
• Patayin ang mga utility sa mga main switch o valve kung sasabihan na gawin
ito. Idiskonekta ang mga kasangkapang de-kuryente. Huwag hahawakan ang
mga kagamitang de-kuryente kung ikaw ay basa o nakatayo sa tubig.
Kung kailangan mong umalis ng iyong tahanan, tandaan ang mga payo sa paglikas
na ito:

• Huwag maglalakad patawid ng umaagos na tubig. Maaari kang tumumba sa

anim na pulgadang tubig. Kung kailangan mong maglakad sa tubig, lumakad
kung saan hindi umaagos ang tubig. Gumamit ng patpat para masuri ang
tigas ng lupang nasa iyong harap.
• Huwag magmamaneho sa mga bahang lugar. Kung mapalibutan ng baha ang
iyong kotse, iwanan ang kotse at lumikas sa mataas na lugar kung magagawa
mo ito nang ligtas. Ikaw at ang iyong sasakyan ay maaaring mabilis na
matangay.
• Huwag iparada ang iyong sasakyan sa mga tabi ng batis, ilog o maliliit na ilog,
lalo na sa mga nagbabadyang lagay ng panahon.

Pagkatapos

Pagkalipas ng Pagbabaha

Binaha ang iyong tahanan. Bagaman bumaba na an gbaha sa ilang lugar, marami
pa ring panganib. Narito ang ilang bagay na dapat tandaan para sa mga susunod na
araw:

• Gumamit ng mga sistema para sa lokal alerto at babala para makakuha ng

impormasyon at payo ng dalubhasa sa sandaling maging handa ito.
• Umiwas sa umaagos na tubig.
• Umiwas sa mga napinsalang lugar maliban kung partikular na hinihingi ng
pulisya, bumbero, o organisasyong pangkawanggawa ang iyong tulong.
• Ang mga emergency worker ay tutulong sa mga taong nasa mga bahang
lugar. Makatutulong ka sa kanila sa pamamagitan ng pag-alis sa mga
lansangan at hindi pagharang.
• Maging ligtas. Maaaring magkaroon ng karagdagang pagbabaha o flash
flood. Makinig para sa mga lokal na babala at impormasyon. Kung tumirik ang
iyong sasakyan sa gitna ng mabilis na tumataas na tubig, lumabas agad at
umakyat sa mataas na lugar.
• Bumalik lamang sa tahanan kapag sinabi ng mga kinauukulan na ligtas na.
 • Maaaring sarado pa rin ang mga lansangan dahil napinsala ang mga ito o
natatabunan ng tubig. Ang mga barikada ay inilagay para sa iyong
proteksiyon. Kung may madatnan kang barikada o bahang kalye, gumamit ng
ibang daan.
• Kung kailangan mong lumakad o magmaneho sa mga lugar na nabahaan.
o Manatili sa matigas na lupa. Maaari kang itumba ng umaagos na tubig
na 6 na pulgada lang ang lalim. Ang tubig na hindi umaagos ay
maaaring grounded mula sa mga linyang nasa ilalim ng lupa o
tumumbang poste.
o Maaaring nabago ng pagbaha ang dating kilalang lugar. Madalas ay
natatangay ng mga baha ang mga lansangan at nilalakaran. Maaaring
maitago ng basurang dala ng baha ang mga hayop ay basag na bote,
at madulas din ito. Iwasang lakaran o magmaneho patawid nito.
• Alamin ang mga lugar kung saan bumaba na ang baha. Maaaring humina ang
mga lansangan at maaaring gumuho sa bigat ng isang kotse.
• Umiwas sa gusali kung napapalibutan ito ng tubig baha.
• Pag-ibayuhin ang pag-iingat kapag pumapasok ng mga gusali; maaaring may
pinsalang hindi nakikita, lalo na sa mga pundasyon.

PANANATILING MALUSOG

Ang pagbabaha ay nakapagdudulot ng mga panganib sa pangangatawan at pagod

ng emosyon. Kailangan mong alagaan ang iyong sarili at iyong pamilya habang
nakatuon kayo sa paglilinis at pagkukumpuni.

• Iwasan ang mga baha; maaaring kontaminado ng langis, gasolina o duming

mula sa mga poso negro.
• Kumpunihin agad ang mga nasirang poso negro, mga hukay at tumatagas na
mga sistema sa lalong madaling panahon. Ang mga nasirang sistema para sa
maruming tubig ay matinding panganib sa kalusugan.
• Makinig ng mga balitang inuulat para malaman kung ligtas o hindi na inumin
ang supply ng tubig ng komunidad
• Linisin at i-disinfect ang lahat ng nabasa. Ang putik na naiwan ng baha ay
maaaring magtaglay ng dumi mula sa poso negro at mga kemikal.
• Magpahinga nang madalas at kumain nang maayos.
 • Mag-ingat ng makakayanang iskedyul. Gumawa ng lista ng mga gagawin at
gawin ang mga ito nang paisa-isa.
• Talakayin ang iyong mga problema sa ibang tao at humingi ng tulong.
Makipag-ugnayan sa Red Cross para sa impormasyon tungkol sa suportang
emosyonal na nakahanda sa inyong pook.

PAGLILINIS AT PAGKUKUMPUNI NG IYONG TAHANAN

• Patayin ang kuryente sa main breaker o fuse box, kahit pa nakapatay ang
kuryente papunta sa inyong komunidad. Sa ganitong paraan,
makapagpapasiya ka kung tuyo na ang iyong tahanan para muling buksan
ang kuryente.
• Kumuha ng kopya ng aklat naRepairing Your Flooded Home (737KB PDF) na
makukuha nang libre mula sa American Red Cross o sa iyong pang-estado o
pang-lokal na emergency manager. Sasabihin nito sa iyo:
o Kung paanong ligtas na pasukin ang iyong tahanan.
o Paanong protektahan ang iyong tahanan at ari-arian mula sa lalong
pagkasira sa hinaharap.
o Paanong magtatala ng pinsala para pagtibayin ang mga inaangkin sa
insurance at humingi ng tulong.
o Paanong aalamin kung may tagas ng gas at tubig at kung paanong
maipapakabit muli ang mga serbisyo.
o Paanong maglilinis ng mga kasangkapan, muwebles, sahig at iba pang
ari-arian.
• Mabibigyan ka ng Red Cross ng isang kit sa paglilinis: mop, walis, timba, at
mga supply sa paglilinis.
• Makipag-ugnayan sa ahente ng iyong insurance para mapag-usapan ang
mga inaangkin.
• Makinig sa iyong radyo para sa impormasyon tungkol sa tulong na maaaring
ibigay ng estado o ng pamahalaang pederal o ng iba pang organisasyon.
• Kung mangontrata ka ng tagapaglinis o tagakumpuni, suriin ang mga
reference at tiyaking kwalipikado sila para sa trabaho. Mag-ingat sa mga
taong nagppaikot-ikot sa mga pook at nag-aalok ng tulong sa paglilinis o
pagkumpuni ng iyong tahanan.
 POLUSYON

https://news.abs-cbn.com/news/10/12/18/

Ano nga ba ang Polusyon?

Ang polusyon ay isang pagbabago sa kapaligiran na masamang nakakaapekto sa

kalusugan ng mga halaman, hayop, at tao.

Dahilan ng Polusyon:

• Pagtaas ng Populasyon
• Walang habas na pagkuha ng likas na yaman
• Deforestation o pagkalbo at pagkasira ng kagubatan
• Pagkawala ng Biodiversity

POLUSYON SA HANGIN

• Ang polusyon sa hangin ay sanhi ng makabagong teknolohiya. Ito ay

nanggagaling sa mga pagawaa o pabrika, usok ng sasakyan o di kaya'y sa
simpleng paninigarilyo sa paligid o kaya'y second-hand smoke. Pagsusunog
ng mga basura o plastik ay isa rin sa magiging sanhi ng pagkakaroon ng
polusyon sa hangin na nalalanghap natin sa pang-araw-araw nating
pamumuhay.

Epekto:

• Pagkakaroon ng respiratory illness tulad ng asthma, bronchitis, tuberculosis at

iba pa.(Madalas nakukuha ng mga taong matagal sa labas ng lansangan)
• Acid Rain
• Ozone Depletion

POLUSYON SA TUBIG
• Ang polusyon sa tubig ay naidudulot ng pagkawala ng disiplina ng mga tao o
mamamayan sa isang komunidad.Paggamit ng dinamita o pampasabog ng
mga mangingisda.Pagtatapon ng samo't saring basura sa mga ilog.
Pagmimina ay isa ring dahilan sa pagkakakontamina ng ating karagatan at
mga ilog.

Epekto

• Pagkasira o pagkaubos ng likas na yaman sa mga dagat o karagatan

• Pagkakaroon ng sakit tulad ng gastroentertes at diarrhea

POLUSYON SA LUPA

• Ang polusyon sa lupa ay sanhi ng pagkawala ng disiplina ng mga tao o

mamamayan sa isang komunidad, urbanisasyon at paglaki ng populasyon.
Madalas nakikitang simpleng kalat sa paligid na nagdudulot ng masasamang
epekto. Pagmimina, nagiging sanhi ng pagkasira ng kalikasan at pagkamatay
ng mga tao.

Epekto:

• Pagbaha sa mga urban

• Landslides

POLUSYON SA INGAY

• Ang polusyon na ito ay ang ingay na maaring tinutukoy ay ang hindi gustong
tunog na gumagambala sa mga tao sa kumunikasyon, aliw, kalusugan at iba
pa. Ang polusyon sa ingay ay naidudulot ng sobrang dami ng populasyon ng
tao at di mapigilang pag dami ng mga sasakyan na nagdudulot ng trapiko na
siya namang nagiging sanhi ng di kanais nais na ingay.

Epekto:
 • ang mga hindi ginugustong ingay ay may malaking epekto sa pisikal mental at
emotional na aspeto ng tao
• pisikal- maaring magdulot ng pagkasira ng pandinig
• pag iisip- maaring magdulot ng pagkawala ng konsentrasyon
• emosyon- nagdudulot ng agarang dahilan ng pagkagalit

TANDAAN:

Sanhi ng samot-saring malubhang sakit ang pananatili sa sobrang trapik at pollution,

ayon sa isang miyembro ng World Health Organization.

Paliwanag ni Ronaldo Quintana, Technical Officer on Road Safety and Non-

Communicable Diseases ng WHO-Philippines, may masamang epekto sa tao ang
polusyon sa hangin na may kaugnayan sa matinding trapiko.

Pinakaapektado aniya rito ang mga commuter na maaaring makahagip ng sakit gaya
ng altapresyon, sakit sa baga, at sakit sa puso bunsod ng pananatili sa matinding
trapik.

URBANISASYON

https://mimirbook.com/tl/56a912e0376/ Pinagmulan Encyclopedia Mypedia

Ang urbanisasyon ay tumutukoy sa paglipat ng populasyon mula sa kanayunan

hanggang urban na paninirahan, ang unti-unting pagtaas sa proporsiyon ng mga
taong naninirahan sa mga lunsod, at ang mga paraan kung saan ang bawat lipunan
ay nakikibagay sa pagbabagong ito. Higit sa lahat ang proseso kung saan ang mga
bayan at lungsod ay nabuo at nagiging mas malaki habang mas maraming tao ang
nagsimulang mamuhay at nagtatrabaho sa mga sentral na lugar. Iniharap ng United
Nations na ang kalahati ng populasyon ng mundo ay mamumuhay sa mga lunsod sa
katapusan ng 2008. Inihula na sa 2050 ang tungkol sa 64% ng pagbuo ng mundo at
86% ng binuo mundo ay urbanized. Iyon ay katumbas ng humigit-kumulang na 3
bilyon na urbanites sa pamamagitan ng 2050, karamihan sa mga ito ay magaganap
sa Africa at Asia. Kapansin-pansin, ang mga Bansang Nagkakaisa din ang
hinaharap na halos lahat ng paglago ng pandaigdigang populasyon mula 2017
hanggang 2030 ay maaapektuhan ng mga lunsod, mga 1.1 bilyon na bagong lunsod
sa loob ng susunod na 13 taon.
Ang urbanisasyon ay may kaugnayan sa isang hanay ng mga disiplina, kabilang ang
pagpaplano ng lunsod, heograpiya, sosyolohiya, ekonomiya, at kalusugan ng
publiko. Ang kababalaghan ay malapit na nauugnay sa paggawa ng makabago,
industriyalisasyon, at proseso ng rasyonalisasyon ng sociological. Ang urbanisasyon
ay makikita bilang isang partikular na kalagayan sa isang takdang panahon (eg ang
proporsyon ng kabuuang populasyon o lugar sa mga lungsod o bayan) o bilang
isang pagtaas sa kalagayang iyon sa paglipas ng panahon. Kaya ang urbanisasyon
ay maaaring quantified alinman sa mga tuntunin ng, sabihin nating, ang antas ng
pag-unlad ng lunsod o bayan na may kaugnayan sa pangkalahatang populasyon, o
bilang ang rate kung saan ang urban proporsyon ng populasyon ay lumalaki. Ang
urbanisasyon ay lumilikha ng napakalawak na pagbabago sa panlipunan, ekonomya
at kapaligiran, na nagbibigay ng pagkakataon para sa pagpapanatili sa "potensyal na
gumamit ng mga mapagkukunan nang mas mahusay, upang lumikha ng higit na
napapanatiling paggamit ng lupa at upang protektahan ang biodiversity ng mga
natural na ecosystem."
Ang urbanisasyon ay hindi lamang isang modernong kababalaghan, kundi isang
mabilis at makasaysayang pagbabagong-anyo ng mga ugat ng lipunan ng tao sa
isang pandaigdigang saklaw, kung saan ang kultura ng kabukiran na nakararami ay
mabilis na pinalitan ng nakararami na kultura ng lunsod. Ang unang malaking
pagbabago sa mga pattern ng pag-areglo ay ang akumulasyon ng mga
mangangaso-gatherers sa mga nayon maraming libong taon na ang nakakaraan.
Ang kultura ng village ay nailalarawan sa pamamagitan ng karaniwang mga
bloodlines, intimate relationships, at communal behaviors, samantalang ang
kulturang lunsod ay nailalarawan sa malayong mga linya ng dugo, hindi pamilyar na
relasyon, at mapagkumpitensya na pag-uugali. Ang hindi pa nagagawang kilusan ng
mga tao ay inaasahang magpapatuloy at magpapalaki sa mga susunod na ilang
dekada, ang mga kabute ng mga lungsod sa sukat na hindi maiisip lamang ng isang
siglo na ang nakakaraan. Bilang isang resulta, ang mundo ng paglago ng klima
populasyon curve ay hanggang sa kamakailan-lamang na sinundan ng isang
parisukat-hyperbolic pattern.
Sa ngayon, sa Asya, ang mga aglomerasyon sa lunsod ng Osaka, Karachi, Jakarta,
Mumbai, Shanghai, Maynila, Seoul at Beijing ay bawat tahanan sa higit sa 20
milyong katao, samantalang ang Delhi at Tokyo ay inaasahang lumalapit o
lumalampas sa 40 milyong tao bawat isa sa loob ng darating na dekada. Sa labas ng
Asya, Mexico City, São Paulo, London, New York City, Istanbul, Lagos at Cairo ay, o
malapit na, ay tahanan sa mahigit 10 milyong tao bawat isa.

Gayundin ang urbanisasyon sa urbanisasyon. Ang mga kultura na kakaiba sa mga

lunsod na kumalat at nanirahan sa mga rehiyon maliban sa mga lungsod. Kabilang
ang hindi lamang pagtaas sa densidad ng populasyon, urbanisasyon kundi pati na
rin ang mga pagbabago sa husay na nag-convert mula sa rural lifestyles sa urban
lifestyles.

CLIMATE CHANGE

https://www.doh.gov.ph/climate-change

Ano ang CLIMATE CHANGE?

Ang climate change ay ang pagbabago ng klima o panahon dahil sa pagtaas ng mg

greenhouse gases na nagpapainit sa mundo. Nagdudulot ito ng mga sakuna
kagaya ng heatwave, baha at tagtuyot na maaaring magdulot ng pagkakasakit o
pagkamatay. Kapag tumaas ang temperatura ng mundo, dadami ang mga sakit
kagaya ng dengue, diarrhea, malnutrisyon at iba pa.

Sanhi ng CLIMATE CHANGE

Ayon sa pag-aaral, ang dalawang sanhi ng climate change ay ang:

1. Natural na pagbabago ng klima ng buong mundo nitong mga nagdaang matagal

na panahon. Ito ay sama-samang epekto ng enerhiya mula sa araw, sa pag-ikot ng
mundo, at sa init na nagmumula sa ilalim ng lupa na nagpapataas ng temperatura o
init sa hangin na bumabalot sa mundo.

2. Mga gawain ng tao na nagbubunga ng pagdami o pagtaas ng carbon dioxide at

iba pang greenhouse gases )GHGs). ANg GHGs ang nagkukulong ng init sa
mundo. Ang pagbuga ng carbon dioxide ng mga sasakyang gumagamit ng gasolina,
ang pagputol ng mga puno na siya sanang mag-aalis ng carbon dioxide sa hangin,
at pagkabulok ng mga bagay na organic na nagbubunga ng methane (isa pang uri
ng GHGs) ay ilan sa mga dahilan ng climate change.
Epektong Pangkalusugan ng CLIMATE CHANGE

Mga epekto sa tao ng matinding init, tagtuyot at bagyo.

• Pagtaas ng bilang ng kaso ng mga sakit na:

- Dala ng tubig o pagkain tulad ng choler at iba pang sakit na may pagtatae.
- Dala ng insekto tulad ng lamok ) malaria at dengue) at ng daga
(Leptospirosis).
Dulot ng polusyon (allergy)
• Malnutrisyon at epektong panglipunan dulot ng pagkasira ng mga komunidad
at pangkabuhayan nito.

LUMAD
https://tl.wikipedia.org/wiki/Lumad/
https://www.flickr.com/photos/nccaofficial/17824439694
https://thebenildean.org/2018/03/sulyap-sa-buhay-ng-isang-minorya/

Ang Lumad ay isang pangkat ng mga katutubong tao ng katimugang Pilipinas. Ito ay
salitang Cebuano na nangangahulugang "katutubo". May 17 pangkat Lumad sa
Pilipinas: Atta, Bagobo, Banwaon, B’laan, Bukidnon, Dibabawon, Higaonon, Maman
wa, Mandaya, Manguwangan, Manobo, Mansaka, Tagakaolo, Tasaday, Tboli, Tedur
ay, at Ubo. Ayon sa Lumad Development Center Inc., may 18 pangkat Lumad sa 19
lalawigan ng Pilipinas. Ito ay binubuo ng 12 hanggang 13 milyong tao o 18% ng
kabuuang populasyon ng Pilipinas. Ito ay mahahati sa 110 pangkat
etnolingguwistiko. Sila ay itinuturing na "marurupok na pangkat" na nakatira sa mga
kagubatan at mga baybayin.

Isang salitâng Sebwano ang lúmad at nangangahulugan ng “katutubò” sa isang

pook.

Noong Hunyo 1966, pinagtibay sa kongreso ng 15 pangkating etniko sa Mindanao

na ito ang itawag nilá sa sarili upang mabukod sa mga grupong Kristiyano at Muslim.
Pormal itong tinanggap nang gamitin ang “lúmad” sa Artikulo XIII Seksiyong 8(2) ng
R.A. 6734 na pinirmahan ni Pangulong Corazon C. Aquino. Binubuo ang 15 ng
Subanon, Bilaan, Mandaya, Higaonon, Banwaon, Talaandig, Ubo, Manobo, Tiboli,
Tiruray, Bagobo, Tagakaolo, Dibabawon, Manguangan, at Mansaka. Sa senso
noong 1993 humigit-kumulang sa 2.1 milyon silá ng kabuuang 6.5 katutubong
populasyon sa buong bansa.

Ginagamit ito ngayon upang tumukoy sa isang sinaunang pangkatin ng tao sa

Filipinas. Ngunit, kung tutuusin, lúmad ang lahat ng pangkating dinatnan dito ng mga
Espanyol. Pinakamatanda ang iba-ibang pangkating Itim, ang mga Agtá (tinatawag
ding Ita, Ati, Balugà, Negrito, at iba pa), na sinasabing nakarating dito mulang
kontinenteng Asyano sa pamamagitan ng mga lupaing-tulay. Nang mawala ang mga
lupaing-tulay, dumating sa Filipinas ang iba’t ibang pangkating manlalakbay-dagat
na matatagpuan din sa Indonesia, Malaysia, at ibang lupain sa loob at paligid ng
Karagatang Pasipiko. Kayâ itinuturing na magkakapamilya ang lahat ng wika sa
Filipinas at ang mga wika sa Karagatang Pasipiko. Ang “matá” halimbawa sa Filipino
ay “matá” rin sa mga lupain sa buong Karagatang Pasipiko.

Sa mga pangkating katutubo ngayon, pinakamalalaki ang naging Kristiyanong

Tagalog, Sebwano, Ilonggo, Ilokano, Bikolano, Kapampangan, Waray, at
Panggasinense. Sumunod ang mga Muslim sa pangunguna ng Magindanaw,
Maranaw, at Tausug. Kung uuriin sa wikang katutubo na umaabot sa 175, hinahati
sa paraang heograpiko ng mga lingguwista ang mga pangkating etniko sa Hilagang
Filipinas at Katimugang Filipinas. Ang una ay sumasaklaw sa mga wika sa Luzon,
kasáma na ang Ivatan, Ibanag, Kalinga, Sambal, Agta, Dumagat, at Iriga Bikol. Ang
ikalawa ay sumasaklaw sa mga wika sa Kabisayaan at Mindanao, kasáma na ang
Kiniray-a, Aklanon, Subanun, Manobo, Mamanwa, Tagbanwa, Mapun, Badjaw,
Yakan, at Tiboli. Inuuri din ng mga lingguwista ang mga wika alinsunod sa higit na
magkakalapit ang mga katangiang pangwika

Sulyap sa buhay ng isang minorya

Tila alingawngaw na bumasag sa katahimikan ng mga katutubong Pilipino ang

kaliwa’t kanang suliraning nag-udyok sa kanila upang iparinig ang kanilang tinig.
Kahit sila pa ang kaunaunahang humubog sa ating kasaysayan at kultura, mistulang
kulang pa rin iyon upang ang sitwasyon ng mga ethnic minorities ay bigyang pansin
ng lipunan at pamahalaan.
Natatanging pagkakakilanlan
Ang katutubo o minorities ay salitang ginagamit upang ilarawan ang mga pangkat
etniko na naninirahan sa isang rehiyon o lugar na samasama. Sila ay may
koneksyong pangkasaysayan, mga bagay na nag-uugnay at nagbubuklod sa kanila
na ipinapamalas nila sa gawi ng kanilang pamumuhay. Matatagpuan sila sa iba’t
ibang parte ng Pilipinas at may tinatayang 14 hanggang 17 milyong Indigenous
Peoples na kabilang sa 110 grupo ng ethno-linguistic; ang mga ito ay pangunahing
nakatuon sa Mindanao (61%) at Hilagang Luzon (Cordillera Administrative Region,
33%), kasama ang ilang mga grupo sa Visayas, ayon sa datos ng United Nations
Declaration on the Rights of Indigenous Peoples, isang organisasyong nagsusulong
na itaguyod at protektahan ang mga karapatan ng mga katutubong mamamayan.
Kabilang na ang mga Mansaka ng Compostela Valley, Mangyan ng Mindoro, Lumad
ng Mindanao, mga Aeta ng Sierra Madre, at Tau’t Bato ng Palawan sa maraming uri
ng katutubong etniko o minorya sa ating bansa sa bilang ng mga pangkat na hindi
nakakatanggap ng karampatang pagkakakilanlan. Hindi maikakaila ang ambag ng
mga katutubo sa ating kultura at tradisyon; isa na rito ang sistema ng paglikha ng
mga Ifugao sa Banaue Rice Terraces dahil sa natatanging istruktura nito, mga
ipinamanang kasuotan na sumasalamin sa sinaunang kultura, at marami pang iba.
Maging sa paglipas ng panahon ay kamanghamangha na napanatili nila ang
natatanging katutubong kultura ng sinaunang Pilipino.
Ayon sa pananaliksik ng United Nations Development Program noong Marso, isang
organisasyong sumusuporta sa kaunlaran ng bansa’t pagtupad ng Millennium
Development Goals nito, kadalasa’y mga minorya ang biktima ng diskriminasyon sa
benepisyong pampubliko dahil karamihan sa kanila’y nakatira sa malalayong lugar
na hindi gaanong abot ng kabihasnan. Kabilang sa mga problema ay kulang na
suplay ng malinis na tubig, tulong medikal gaya ng mga health
centers, mga kagamitan at pasilidad para sa edukasyon, at iba pa.
“A stronger focus on those excluded groups, and on actions to dismantle these
barriers is urgently needed to ensure sustainable human development for all,” ayon
sa naturang ulat.
Pagsubok ngayon, pagsubok pa rin bukas?
Kasama rin sa pagsubok ng mga katutubo ang paglaban nila para sa kanilang
lupaing ninuno (ancestral domains) at likas na yaman sa kamay ng mga kapitalista
at mga dayuhan. Ayon sa Human Rights Watch Organization, isang organisasyon
na naglalayong protektahan ang mga minorya, marami ang nakasaksi sa pagpatay
ng mga hinihinalang paramilitar sa mga Lumad, sinundan pa ng madugong
pagtugon ng kapulisan sa protestang ginanap ng mga katutubo sa harap ng
embahada ng Amerika at marami pang iba. Idagdag pa dito ang pahayag ng mga
katutubo ukol sa pag-usbong ng mga corporate extractive industries na pumapasok
sa kanilang lupaing ninuno (na tinatago sa tawag na development projects), tulad ng
mga minahan, pagtotroso, quarrying, proyektong pang-enerhiya, at iba pang
malawakang plantasyon at proyektong pangturismo na hindi angkop sa kanilang
kultura.
Mayroong panukalang batas para sa mga minorya gaya ng Republic Act 8371
o Indigenous People Rights Act, na naglalayong protektahan at pangalagaan ang
mga katutubo at ang pinagmumulan ng kanilang kabuhayan at National Commission
on Indigenous Peoples (NCIP) na nagraraos ng National Indigenous Peoples
Conference, isang taunang pagpupulong upang paigtingin ang pagtanggap sa
mga minorities (kaakibat nito ang kamakailan lang na paglagda sa isang kasunduan
ng NCIP at Technical Education and Skills Development Authority (TESDA) sa
pagsulong at pakikiisa nila sa mga minorities at mga Indigenous Cultural
Communities). Sa kabila ng mga nasabing pamamaraan ng gobyerno, hindi pa rin
maiiwasan ang katotohanan na kulang ang mga ito upang masigurado ang
epektibong tugon ng pamahalaan.
Sa patuloy na pagabante ng ating bayan sa kinabukasan, hindi dapat talikuran ang
kultura at ang mga palatandaan ng ating kasaysayan. Ang ating bayan ay hindi
lamang para sa mga taong nasa kabihasnan kundi para sa lahat, minorya man o
hindi.
Ang artikulong ito ay nailimbag sa The Benildean Vol. 4 No. 1: Exploitation.

MARALITANG TAGALUNGSOD

http://dspace.cas.upm.edu.ph/xmlui/handle/123456789/353

Nitong nakaraang pitong buwan, humigit kumulang 206,000 na mga pamilyang

maralitang taga-lungsod ang nabigyan ng pag-asang magmay-ari ng mga lupang
kanilang tinitirhan. Sa bilang na ito, may 185,000 pamilya sa buong bansa, ay
nakatira sa mga lupang pag-aari ng gobyerno samantalang 15,000 pamilya naman
ang nakatira sa mga pribadong lupain ang nabili sa ilalim ng Community Mortgage
Program.

Sa huling pagbisita ni President Gloria Macapagal-Arroyo sa Parola, Tondo,

nilagdaan niya ang proklamasyon na nagbibigay ng pagkakataon sa mga residente
na bilhin ang mga loteng kinatatayuan ng kanilang mga bahay. Ipinahayag ni GMA
na bahagi pa rin ito ng pagtupad ng pangako ng administrasyon na magbigay ng
seguridad sa lupa at tahanan sa bawat pamilyang Pilipino.

Matatandaang sa State of the Nation Address (SONA) ni GMA noong Hulyo 23,
2001, nangako siya na tutulungan ang 150,000 pamilya na magkaroon ng lupa para
sa kanilang mga tahanan. Ngayo’y nalampasan pa ang bilang na sinasabi ni GMA.

Ang tulong na ito ng administrasyon para sa mga maralita ay kailangang tumbasan

ng pagpapahalaga. Huwag sana itong samantalahin ng ilang mga sindikato upang
pagkakitaan. Ang seguridad sa lupa at tirahan ay kailangang pangalagaan at huwag
magpapadala sa silaw ng salapi. Lubos na pinahahalagahan ng pamahalaan ang
dignidad ng bawat Pilipino kung kaya gayon na lamang ang pagsisikap na bigyan ng
maayos at
disenteng tahanan ang bawat pamilyang Pilipino.

Ang kapabayaan ng pamahalaan na tugunan ang batayang pangangailangan gaya

ng serbisyong pangkalusugan, edukasyon at tahanan ng mga mamamayan higit na
ng mga taong nabibilang sa maralitang tagalunsod ang siyang nagbunsod ng
pagkakaroon ng mga organisasyon ng maralitang tagalunsod. Ang mga
organisasyong ito ang siyang nagsisilbing kinatawan ng mga taong kalimitan ay
iginigilid sa lipunan. Ang mga samahang may ganitong layunin ang siyang magiging
tagapamagitan at tagapangalaga ng mga karapatan na taglay ng mga taong may
mababang antas ng pamumuhay. Bunga ng ganitong kalagayan at sistema sa
lipunan, ang pag-aaral na ito ay tatalakayin ang tunay na kalagayan ng mga
maralitang tagalunsod kabilang na ang kanilang mga suliranin at ang mga
organisasyong nagsisilbi rito at bibigyang-diin ang mga dahilan o salik na
nakaaapekto o nakapagpapanatili ng katatagan ng Zone One Tondo Organization o
ZOTO na siyang pinakatampok na organisasyon ng maralitang tagalunsod sa
pananaliksik na ito. Ang kakayahan nitong organisahin ang mga tao para kanilang
maprotektahan ang kanilang mga karapatan gamit ang integratibong pamamaraan
ang siya ring bibigyang paliwanag kasama ng makulay nitong kasaysayan sa mundo
ng pag-oorganisa at pakikibaka.

HINAING NG MARALITANG LUNGSOD, DAPAT PAKINGGAN

Makatwiran ang maningil sa gobyerno. Ito ang mensahe ng maralitang tagalungsod

sa paglulunsad nila ng isang Lakbayan para irehistro ang kanilang mga hinaing sa
kalagayan ng kanilang mga kabuhayan at pabahay.

Ayon sa pananaliksik ng Kalipunan ng Damayang Mahihirap, ipinapakita ng 2014

datos mula sa National Statistics Coordinating Board na isang kapat (1/4) ng mga
Pilipino ay nasa ilalim ng poverty line, 78 porsiyento pagtaas mula 2013. Dagdag
pa, ipinapakita ng 2015 datos mula sa Philippine Statistics Authority na 8.1
porsiyento ng Pilipino ay nasa matindi o subsistence poverty, o isang-kahig-isang-
tuka.

Di maitatanggi, kalunus-lunos ang kalagayan ngayon ng mga maralitang

tagalungsod. Sa gitna ng kanilang ambag sa iba’t ibang industriya, sila ang isa sa
pinagsasamatalahang sektor. Napakaliit na ng sahod nila, mataas pa ang kawalan
ng trabaho at kabuhayan. Kung trabahador man, mas madalas ay kontraktuwal at
hindi nabibigyan ng mga benepisyo. Isasagad pa ng kawalan ng akses sa
edukasyon at serbisyong pangkalusugan, maging ng kabi-kabilang demolisyon na
umaayon lamang para sa mga pribadong entidad.

Isang Lakbayan ang kanilang ikinasa upang mairehistro sa gobyernong Duterte ang
kanilang mga panawagan.

Pangunahin sa kanilang panawagan ang libre at pangmasang pabahay.

Mahabang panahon na ang binuno ng maralitang tagalungsod sa kabi-kabilang
demolisyon sa kanilang mga komunidad, at patuloy ang panawagan nilang hindi
demolisyon ang solusyon sa kanilang hinaing, bagkus para lamang ito sa interes
ng mga mayayaman.
Kaakibat ng panawagan sa pabahay ang kanilang laban para sa regular na trabaho,
at P750 National Minimum Wage. Malaki ang maiaambag nito sa kanilang kalunus-
lunos na kabuhayan sa lungsod.

Mainit ang kanilang sigaw na itigil na ang pamamaslang sa ilalim ng giyera kontra
droga, dahil ang malaking bilang ng mga nasawi rito’y nagmumula sa maralitang
tagalungsod. Panawagan rin nila ang paglayas ng militar sa mga komunidad ng
mahihirap.

Higit pa sa pabahay at regular na trabaho, malaki rin ang maitutulong ng tunay na

reporma sa lupa, maging ang pambansang industriyalisasyon. Kalakhan naman ng
tumungo sa kalunsuran ay nagmula sa kanayunan sa pag-asang mas mataas ang
magiging kabuhayan nila sa lungsod.

Sa darating na Disyembre 5, tutungo sila sa National Housing Authority.

Magkakaroon naman ng martsa tungong Mendiola sa Disyembre 6.

Kailangan mairehitro ng maralitang tagalungsod ang kanilang mga hinaing.

Kailangan na itong marinig.

MANGAGAWANG KONTRAKTWAL

https://www.coursehero.com/file/56323169/Filipino-kontraktwal-na-manggagawa-handoutdocx/

Manggagawang KontraktwalDepinisyonSa kagyat na pakahulugan, ang

"kontraktwal" ay isang katayuan sa trabahokung saan ipinagkakait ang
ugnayang employer-employee sa pagitan ng isang manggagawa at ng
kapitalista o kompanyang tunay na nakikinabang sa kaniyanglakas-paggawa.
Ipinagkakait sa kaniya ang katayuang re gular employee ng naturang
kompanya o kapitalista. Tinutukoy naman ng "kontraktwalisasyon"angkalagayan
kung saan umiiral ang mga kontraktwal at katunaya'y pinaparami pa nga.Ang
kontraktwalisasyon ay isa sa mga iskema upang higit na pababain ang sahod,
tanggalan ng benepisyo, at tanggalan ng seguridad sa trabaho ang
mgamanggagawa. Atake rin ang kontraktwalisasyon sa karapatang mag -
organisa atmag-unyon. Ang kontraktwalisasyon ay isa sa mga
patakarang neoliberalnai pina lag ana p ng m ga i mp er yal is ta ng ba ns a
s im ula noon g hu ling baha gi n gdekadang 1970 upang mawasak ang
kilusang paggawa at makapagkamal ng masmalaking tubo sa harap ng tumitinding
krisis ng pandaigdigang kapitalismo.Ang kontraktwalisasyon ay ginamit na
instrumento ng mga kapitalista upangmagkamal ng yaman. Sa paraang ito
napagsasamantalhan ang uring manggagawada hil n ak aliw as a ng mga
n amu mu hun an na big yan sil a ng ta ma ng sah od a t benepisyo. Sa
kakulangan ng trabaho, maraming Pilipino ang komakapit sa patalimat pumapayag
sa ganitong sistema ng pagsasamantala.Malaking banta sa kalusugan ng mga
manggagawa ang kontraktwalisasyonkasi ito ay paraan ng mga employer para
makaiwas sa pagbigay ng mga health atsocial benefit sa mga kontraktwal na
mayroon ang mga regular na empleyado.Dahil dito, napipilitan ang mga
kontraktwal na tiisin ang kanilang kalagayanat sila mismo ang gumagastos
kapag sila'y nagkakasakit. Bukod dito, ang mga kababaihang manggagawa,
mas mahirap na ngang makakita ng disenteng trabaho,'pag nabuntis pa ay
siguradong unang mae-endo. Wala na nga silang mga healthbenefit, tanggal pa
sa trabaho kasi endo.S a m g a kontraktwal sa gobyerno naman, iyong mga
Job Order (JO)atCon tra ct o f Se rvice (COS) , k a d a l a s a n a y m g a w a l a n g
h e a l t h c o v e r a g e a t i n s u r a n c e m u l a s a Government Service Insurance
System (GSIS)sapagkatitobay para lamang sa casual at regular na mba
empleyado.

Mula noong rehimen ni Pang. Noynoy Aquino hanggang ngayon sa rehimen

niPang. Rodrigo Duterte, pinapalabas ng Gobyerno na ang mga
manggagawa aynari-regular sa mga agency pagkatapos ng anim na buwan.
Pangontra umanoito sa modus operandi na "endo" o "5-5-5."
Pero kontraktwalisasyon parin ito. Pagkakait parin ito ng mga ugnayang
employer,employee sa pagitan ng manggagawa at ng kompanya o
kapitalistang tunay nan a k i k i n a b a n g s a l a k a s - p a g g a w a . W a l a p a r i n g
s e g u r i d a d s a t r a b a h o a n g manggagawa. Maaari syang mawalan ng
trabaho nang wala o may minimal na pananagutan ang kapitalista at ang agency
sa batas.

MAGSASAKA

http://diaryobomba.com/special-report/problema-ng-mga-magsasaka-lumala/

(Ni Nelson Badilla / Unang Bahagi)

HINDI na mainit na isyu ngayon ang problema ng mga magsasaka hinggil sa
mababang presyo ng kanilang inaning palay.

Ang mainit ngayon ay ang African swine fever (ASF), ang sakit sa baboy na
kumakalat ngayon sa ilang panig ng bansa.

Nangangahulugan bang tapos na ang problema ng mga magsasaka tungkol sa

mababang presyo ng palay dahil hindi na ito ibinabalita sa media?

“Hindi,” ang sagot ng iba’t ibang samahan ng mga magsasaka kahit ipinag-utos
noong unang linggo ng Setyembre ni Agriculture Secretary William Dar na bilhin ng
National Food Authority (NFA) ang palay ng mga magsasaka sa presyong P17.00
kada kilo.

Ang desisyon ni Dar ay resulta ng impormasyong nakarating sa kanyang tanggapan

na masyadong mababa ang presyo ng palay sa maraming panig ng bansa.
Mayroong P6 bawat kilo ng palay.

Sa panayam sa media noong unang linggo ng Setyembre, idiniin ni Joseph Canlas,

tagapangulo ng Alyansa ng mga Magbubukid sa Gitnang Luson (AMGL), na ang
presyo ng palay sa bayan ng Arayat sa Pampanga ay hindi pa umabot ng sampung
piso bawat kilo.

Ani Canlas, mataas pa ang presyo ng darak na nasa P12 bawat kilo kumpara sa P6
ang palay bawat kilo.

Ipinunto niya na siguradong hindi mabubuhay ang mga magsasaka sa

napakababang halaga ng palay bawat kilo.

Sampung piso naman bawat kilo sa Cagayan Valley, ayon sa Danggayan Dagiti
Mannalon ti Cagayan Valley (Danggayan). Hindi nalalayo ang presyo ng palay sa
Bulacan.

Walang saysay ang desisyon ni Dar, pahayag ni Ignacio Ortiz, tagapangulo ng

AMGL-Nueva Ecija.

Ani Ortiz, hindi makatutulong sa mga magsasaka ang P17.00 bawat kilo ng palay.

Hindi nito maiaangat ang kabuhayan ng mga magsasaka, tugon ni Ortiz.

Idiniin pa ni Ortiz na “Yung buying price ng NFA na P17 kada kilo [ay] isang dekada
nang nakapako habang ‘yung gastos ng mga magsasaka [ay] ilang beses nang
tumaas” mula noon.

Ayon kay Ortiz, simula nitong Marso ng taong kasalukuyan ay pumapalo na sa

P14.79 bawat kilo ng palay ang gastos ng bawat isang magsasaka, kabilang na ang
interes sa inutang ng magsasaka.

Kaya, naniniwala ang samahan ni Ortiz na hindi makabubuhay kung bibilhin ang
kanilang palay sa pitong piso kada kilo hanggang sampung piso.

Sa nasabing presyo na pito hanggang sampung piso kada kilo ng palay ay pihadong
lalong mababaon sa utang ang mga magsasaka – higit silang maghihirap kumpara
sa mga nakalipas na taon.

Ang kalagayan naman ng mga magsasaka sa iba’t ibang rehiyon ay hindi

nagkakalayo. Pare-pareho silang dumausdos nang todo ang kita ngayong 2019.

Isang malaking isyu sa sektor ng magsasaka ang deklarasyon ni Secretary Dar na

bibilhin ng NFA ang palay ng mga magsasaka sa P17.00 bawat kilo, alinsunod sa
direktiba ni Pangulong Rodrigo Duterte.

Ngunit, batay na rin sa mga pahayag o posisyon ng mga samahan ng mga

magsasaka, hindi natapos ang suliranin ng mga magsasaka kahit nagmistulang
naging mabait ang Department of Agriculture (DA) sa mga magsasaka nang bilhin
ng NFA ang mga palay ng mga magsasaka sa halagang P17.00 bawat kilo,
sapagkat ang iginigiit ng mga magsasaka ay matagal nang P17.00 ang presyo ng
palay kada kilo, ngunit hindi umangat ang kanilang buhay.

Madalas pa ring nangungutang ang mga magsasaka upang magroon lamang ng

salaping ipandurugtong sa kanilang pang-araw-araw na gastusin. Sa madaling
salita, hindi nawawala ang problema ng mga magsasaka subalit mas lalo pa itong
lumaki.

TINDERO-TINDERA

https://news.abs-cbn.com/news/07/07/18/ilang-tindera-mamimili-umaaray-sa-patuloy-na-pagsipa-ng-
inflation
Umaalma na rin ang ilang mga mamimili at pati retailers sa patuloy na pagtataas ng
presyo ng mga bilihin.

Ayon sa Philippine Statistics Authority (PSA), pumalo na sa 5.2 porsiyento ang

inflation o bilis ng pagtaas ng presyo ng mga bilihin sa bansa nitong Hunyo.

• Inflation surges to fresh 5-year high ahead of Duterte's SONA

Ito na rin ang pinakamataas na inflation sa termino ni Pangulong Rodrigo Duterte.

Base sa datos, dulot daw ito ng pagtaas ng presyo ng ilang pagkain at non-alcoholic
beverages, pati na rin ng alak at sigarilyo, singil sa pabahay, tubig, kuryente, at gas.

Isa sa apektado ng pagtaas ng presyo ng mga bilihin ang mamimiling si Bong

Castillo.

Kung dati ay pork liempo ang binibili niya sa palengke nung P200/kilo pa lang ito,
ngayon ay buto-buto at iba pang mas murang parte ng baboy na lang ang swak sa
kaniyang budget.

"Higpit ng sinturon talaga kasi kailangang kumasya eh," ani Castillo.

Si Martin Asebro naman na may puwesto sa palengke, nagrereklamo na rin.

Ayaw nga raw nilang tumaas ang presyo ng karne at manok dahil ikalulugi rin nila
ito.

"Ang mga mamimili puwedeng hindi kumain ng baboy 'yan...Pero kami kailangang
bumili ng baboy para makabayad sa aming puwesto," ani Asebro.

Ang masaklap dito, ayon sa ekonomista, ay ang pikamahihirap ang talagang

nasasapul ng pagmahal ng pagkain at gasolina.

Partikular na dito ang mga mahihirap sa probinsiya gaya ng ARMM kung saan
pumapalo sa 7.7 percent ang inflation.

"Pag inflation ang pinag-uusapan, gaano kagutom ang mga tao? Ang inflation ng
mahirap, malayong malayo sa inflation ng mayayaman," ani Noel Leyco, isang
ekonomista.
Siniguro naman ng Department of Trade and Industry (DTI) na hindi lalagpas sa
nakatakdang suggested retail price (SRP) ang presyo ng mga pangunahing bilihin
dahil pananagutin nila ang manufacturers.

"Daily monitoring kami ngayon. Prices of basic and prime commodities can be
controlled naman," ani DTI undersecretary Ruth Castelo.

TSUPER NG DYIP

https://news.abs-cbn.com/news/11/08/19/ilang-tsuper-hati-sa-planong-pagpapalit-ng-modern-
jeepneys

https://news.abs-cbn.com/news/11/08/19/ilang-tsuper-hati-sa-planong-pagpapalit-ng-modern-
jeepneys

MAYNILA - Hati ang ilang tsuper at operator sa panukalang palitan ng mas

makabagong modelo ang mga jeep sa Kamaynilaan simula 2020.

Aabutin ng P2.2 milyon ang kabuuang presyo ng mga modernong unit.

Nagsimula nang umarangkada ang ilang modernong unit ng jeep na may rutang
Quezon City Hall hanggang Manila City Hall.

Kasama ang may-ari ng jeepney unit na si Jake Gonzales sa mga bumiyahe. Para
sa kaniya, mas maganda naman ang kinikita rito.

"Ang kita po talagang napakaganda, eh ako po mismo eh nagmaneho nito… kumita

po ako ng mga 2,500 hanggang 2,800," ani Gonzales.

Airconditioned ang mga nabanggit na jeep, at may mga nakakabit na CCTV. May tap
card na magagamit na pambayad, at nakakabitan ito ng fire extinguisher.

Inaabot ng P11 ang minimum fare sa modernong jeep, hanggang sa unang apat na
kilometro - mas mahal ng P2 sa tradisyunal na jeep.

Para sa pasaherong si Raymond Rodriguez, mas prayoridad ng bagong jeep ang

kaniyang kaligtasan.

"Yung convenience at saka yung safety importante yun, pero kung mayroong
marami nito, palagay ko lahat dito sasakay," ani Rodriguez.
Pero tingin ng tsuper na si Ranulfo Romero, maluluma rin ang mga nasabing jeep.

"Maluluma rin yan.. Para sa akin hanap na lang ako ng ibang trabaho kasi wala na
eh," ani Romero.

Sang-ayon naman dito ang pasaherong si Nelita Labua.

"Walang snatcher kasi di nakabukas bintana, aircon pa," ani Labua.

Aabutin ng 15 jeep pa ang inilunsad para sa rutang SM- Mall of Asia terminal
hanggang sa Nichols Exit sa Parañaque.

Sa 2020 ang itinatakdang deadline ng gobyerno para mapalitan ng bagong unit ang
mga lumang jeep.

KABATAANG MANGGAGAWA

https://psa.gov.ph/sites/default/files/attachments/10_working%20children.pdf

https://pt-br.facebook.com/notes/dole-bureau-of-workers-with-special-concerns/panawagan-ng-dole-
malusog-at-ligtas-na-kabataang-manggagawa/1714139188676575/

Sa sunod-sunod na limang taon, nakatanggap ng papuri mula sa United States

Department of Labor (US DOL) ang pamahalaan dahil sa makahulugang gawain nito
na paigtingin ang kampanya para wakasan ang hindi magandang kalagayan ng mga
batang manggagawa.

Batay sa Findings on the Worst Forms of Child Labor Report ng USDOL, ang
Pilipinas ang isa sa dalawa sa 23 bansa sa Asia-Pacific ang nakatanggap ng
significant advancement rating, ang pinakamataas na antas sa isinagawang
assessment. May kabuuang 135 bansa ang naka-profile sa nasabing report.

Pinapurihan ng USDOL ang Department of Labor and Employment sa paglalabas

nito ng bagong listahan ng mapanganib na trabaho at gawaing ipinagbabawal para
sa kabataan o ang Guidelines for the Employment of Migratory Sugarcane Workers
at ang Revised Rules on Labor Laws Compliance System, na binibigyang prayoridad
ang pagtatasa sa mga establisyamento at lugar-paggawa na may mga kabataang
nagtatrabaho.
Binanggit din sa report ang regular na pagsasagawa ng pagsasanay sa Child Labor
Assessment ng mga Labor Laws Compliance Officers sa pagpapalakas ng
kapasidad ng mga kawani ng DOLE sa pagsusuri at pagtatasa ng mga insidenteng
may kaugnayan sa batang-manggagawa at ang pag-empleo ng karagdagang labor
laws compliance officers.

Ipinalabas ng USDOL ang report noong nakaraang Setyembre 21, at ito ang pang-
limang taon na tinanggap ng Pilipinas ang nasabing parangal.

Nakasaad din sa report ang pag-update ng Philippine Program Against Child Labor,
isang istratehiya na naglalayong alisin sa mapanganib na trabaho ang isang milyong
batang-manggagawa sa 2025.

Pinapurihan din ang mas maayos at sama-samang pagpapatupad ng Children’s

Emergency Relief and Protection Act ng Pilipinas, gayundin ang pagtatatag ng
Internet Crimes Against Children Office sa ilalim ng PNP-Women and Children
Protection Center upang labanan ang pagsasamantala sa mga kabataan gamit ang
internet at ang pagsasagawa ng pagsasanay para sa mas pinahusay na
pagsasagawa ng imbestigasyon at paglilitis sa mga kaso ng human trafficking.

Ang paglulunsad ng Revised Standard Operating Procedures on Trafficking in

Persons Investigation at ang Manual in Handling Cases of Children at Risk and
Children in Conflict with Law ay pinapurihan din sa nasabing report.

Hinihikayat ng report na lalong pagtibayin ng pamahalaan ang kampanya laban sa

batang-manggagawa sa pagbibigay ng pahintulot sa mga labor inspector na pag-
aralan ang parusa, karagdagang bilang ng labor inspector na mangangasiwa sa
pagpapatupad ng batas na may kinalaman sa batang-manggagawa, at ang
pagpapatupad ng mungkahing executive order para sa muling pagtatatag ng
National Child Labor Committee

Sa ulat ng International Labour Organization (ILO), tinatayang may 541 milyong

kabataang manggagawa (na may edad 15 hanggang 24) ang bumubuo sa 15
porsiyento ng labor force sa buong mundo. Mahigit sa 40 porsiyento sa kanila ang
dumaranas ng non-fatal occupational injury kumpara sa mga manggagawa na nasa
hustong gulang.

Ipinapalaagay na ito ay dahil sa kakulangan sa basic training, kaunting karanasan sa

trabaho, at kakulangan sa paghahanda sa trabaho.

Dahil dito, ang labor department ay patuloy sa pagsisikap na ipatupad ang general
labor standards at occupational safety and health standard sa lugar-paggawa.

Sa pakikipagtulungan nito sa mga organisadong manggagawa, sa mga industriya,

sa ILO, at sa iba pang sektor, patuloy ang DOLE sa pagpapatupad ng iba't ibang
istratehiya upang maiparating ang kahalagahan ng occupational safety nd health-
related practices sa mga kabataang manggagawa.

Dahil sa kakaibang paraan ng pakikipag-ugnayan ng mga kabataaang manggagawa,

gumamit ang OSH caravan ng mga interactive at malikhaing gawain tulad ng e-
learning na may online games, Personal Protective Equipment (PPE) exhibit, isang
interactive wall ng safety warning at signage, photo exhibit, prototype exhibit, mini-
theater, art exhibit, at freedom wall.

Ang gawain ay bahagi ng ILO's SafeYouth@Work Project, isang pandaigdigang

inisyatibo na naglalayong na gawing ligtas at maayos ang mga lugar-paggawa para
sa mga kabataang manggagawa.

OUT OF SCHOOL YOUTH

https://www.veritas846.ph/kailangan-ang-inklusibong-edukasyon/

Mga Kapanalig, ngayong araw ang opisyal na pagbabalik klase sa mga pampublikong
paaralan. Ayon sa Department of Education (o DepEd), handa na ang higit 46,000
pampublikong paaralan upang tanggapin ang mga magbabalik-eskwela.

Parami nang parami ang bilang ng mga batang nag-e-enroll taun-taon. Noong 2017,
mahigit 26 milyong mag-aaral ang nag-enroll sa mga pampubliko at pribadong
elementary at high schools. Ngayong taon, inaasahang aabot sa 28 milyong bata
ang magbabalik-eskwela.

Bagamat libre ang matrikula sa mga pampublikong paaralan, ilan kayang mga bata
ang nakakapagtapos ng kanilang pag-aaral? Sa tala ng DepEd, 8 sa bawat 10 mag-
aaral na pumapasok ng elementary ang nakakapagtapos ng Grade 6. Sa high
school naman, 7 lamang sa kada 10 pumapasok ang nakakapagtapos ng Grade 10.
Mas marami naman sa mga nasa high school kumpara sa mga nasa elementarya
ang nag-da-dropout bago matapos ang taon: 2.7 percent sa elementary at 6.6
percent naman sa high school.

Ang mas nakalulungkot, may batang hindi man lang nakatungtong sa paaralan.
Ayon sa datos ng pamahalaan, 1.2 milyong batang Pilipino ang hindi nakakapag-
aral. Ayon sa Save the Children, isang international NGO na nagtataguyod ng
karapatan ng mga bata, mistulang pagnanakaw ng pagkabata ng mga paslit ang
kawalan nila ng pagkakataong makapasok sa eskuwelahan. Batay sa End of
Childhood Index na ginagamit ng Save the Children upang sukatin kung gaano
kalubos na nararanasan ng mga bata ang kanilang pagkabata, pang-96 tayo sa 172
na bansa. Batay ito sa access sa edukasyon ng mga bata at kalidad ng kanilang
nutrisyon. Tiningnan din ang mga kalagayang nagnanakaw ng pagkabata ng mga
musmos gaya ng sapilitang paggawa, maagang pag-aasawa at pagbubuntis, at
pagiging biktima ng karahasan.

Karapatan ng bawat batang makapag-aral. Kung kaya’t sa nakaraang Universal

Periodic Review kung saan sinuri ang kalagayan ng karapatang pantao dito sa ating
bansa, inirekomenda sa Pilipinas ng mga bansang miyembro ng United Nations na
paglaanan ng mas mataas na budget ang pampublikong edukasyon. Iminungkahi
ring palakasin ang alternative learning system at tiyaking libre ang pag-aaral upang
magkaroon ng access sa edukasyon ang mga batang nasa malalayong lugar gaya
ng mga katutubo, mula sa mahihirap na pamilya, kabilang sa LGBT, at may
kapansanan. Tinanggap naman ng ating pamahalaan ang mga rekomendasyong ito
ng UN at sinabing gagawin nila ang mga ito. Dapat nating bantayan kung
maisasakatuparan ang mga ito upang matiyak na ang edukasyon sa ating bansa ay
hindi lamang de-kalidad at libre kundi inklusibo—ibig sabihin, para sa lahat ng bata,
anuman ang kanilang katayuan sa buhay, kakayanan, at kasarian.

Itinuturing ng ating Simbahan ang edukasyon bilang unang hakbang sa tungo sa

pag-unlad. Sa kaniyang encyclical na Populorum Progressio, inihalintulad ni Pope
Paul VI ang kakulangan o kawalan ng edukasyon sa kakulangan ng makakain.
Aniya, “the illiterate is a starved spirit,” gutóm ang diwa ng isang taong mangmang.
 Kung marunong magsulat at magbasa ang bawat bata, lalakí siyang may sapat na
kakayahan upang makapagtrabaho at mapaunlad hindi lamang ang kaniyang sarili
kundi maging ang kaniyang bayan. Edukasyon ang unang sandata natin laban sa
kahirapan. Ito ang nagbibigay sa atin ng kaalaman upang makalahok sa ating
pamayanan at makialam sa mga isyung panlipunan. Tanda ang inklusibong
edukasyon ng pagkakapantay-pantay at katarungan sa lipunan.

Mga Kapanalig, higit sa pagtuturo sa mga bata kung paano magbasa, magsulat, at
magbilang, ang edukasyon ay hakbang tungo sa pagpapayaman ng sarili at
pagpapaunlad ng bayan. Kaya’t mahalagang nakakapag-aral ang lahat ng bata;
karapatan nila ito. At tungkulin ng pamahalaang gawing inklusibo, libre, at de-kalidad
ang edukasyon. Kung makakapag-aral ang lahat ng bata, darating ang araw na ang
Pilipinas ay hindi lamang maunlad, kundi isang bayan kung saan walang napag-
iiwanan.

MIGRANTE

https://mimirbook.com/tl/affbb509847

• paglipat sa isang lugar (lalo na ang paglilipat sa isang bansa kung saan hindi
kayo isang katutubong upang manirahan doon)
• ang kilusan ng mga tao mula sa isang bansa o lokalidad patungo sa iba
• ang pana-panahong pagpasa ng mga grupo ng mga hayop (lalo na mga ibon o
mga isda) mula sa isang rehiyon patungo sa isa pa para sa pagpapakain o pag-
aanak
• ang hindi kilalang kilusan ng isang atom o radikal mula sa isang lugar papunta
sa isa pa sa loob ng isang molekula
• isang grupo ng mga taong lumilipat nang magkasama (lalo na sa ilang naibigay
na tagal ng panahon)
• ang katawan ng mga imigrante pagdating sa isang tinukoy na agwat
o pinalakas ng mas mataas na imigrasyon ang kolonya
• isang tao na dumating sa isang bansa kung saan hindi sila ipinanganak upang
manirahan doon
 Tumutukoy ito sa migranteng lumilipat sa ibang mga bansa sa buong
pambansang hangganan para sa layunin ng paggawa. Ang salitang "mga
imigrante" ay madalas na ginagamit sa halip na gawa ng paglipat, iyon ay, "mga
migrante".

Mga kadahilanan sa imigrasyon

Sa pangkalahatan, dahil sa mga salik na pampulitika tulad ng pampulitika at

ideolohikal na pag-uusig at pagbabago ng hangganan, siya ay tumakas mula sa
panggigipit ng Simbahang Anglican at nagtungo sa bagong kontinente. Mga Pilgrim
na Ama Maaari itong maiugnay sa mga salik sa relihiyon tulad ng mga inilarawan sa
itaas, o sa sikolohikal na mga kadahilanan na nangangailangan ng pagtakas mula sa
mga pisikal at sosyal na siksik na lipunan at mga tradisyon ng konserbatibo.
Gayunpaman, ang pinakamalaking isa ay ang mga kadahilanan sa ekonomiya. Ang
pinakamalakas na insentibo sa mga imigrante ay ang lumayo sa kasalukuyang
mahirap na buhay o hindi gaanong pangako na estado, upang lumikha ng pag-aari
sa isang lipunan na may mataas na kita o likido, at makamit ang pagtaas ng lipunan.
Gayunpaman, ang mga kadahilanan na ito ay buhol-buhol na gulo, at kahit na ang
tao mismo ay madalas na hindi ganap na may kamalayan.

Mga uri ng mga imigrante

Ang mga imigrante ay maaaring ikinategorya sa iba't ibang paraan, ngunit maaari
silang basahin sa dalawang kategorya: ang mga imigrante na pinilit ng pamahalaan
at ang mga nasa kanilang sariling kagustuhan (mga libreng imigrante). Ang mga
libreng imigrante ay maaaring higit na mahahati sa mga pandiwang pantulong na
tumatanggap ng tulong ng pamahalaan at ganap na libre ang mga imigrante na
walang kinalaman sa kanila. Gayundin, depende sa kung mayroong isang kontrata
sa pagtatrabaho pagkatapos ng paglipat, ito ay naiuri sa mga nakontrata at hindi
mga kinontratang imigrante. Ang dating madalas ay may hindi magagawang mga
kondisyon sa pagtatrabaho, at ang huli ay maraming mga kadahilanan na hindi
matatag pagkatapos ng paglipat. Maaari silang maiuri sa mga migranteng
pansamantalang nagtatrabaho at pag-upa ng mga migranteng, mga migrante sa
teknikal at hindi sanay na mga migrante, atbp. Mayroong mga paraan din upang
paghiwalayin ang mga permanenteng imigrante at mga panandaliang migrante (mga
migranteng migrante), mga imigrante sa pamilya at nag-iisang migrante. Bukod dito,
isinasaalang-alang ang mga kadahilanan sa heograpiya, may mga kaso kung saan
nahahati ito sa mga imigrante tulad ng sa pagitan ng mga bansang Europa at mga
migrante ng intercontinental tulad ng sa pagitan ng Europa at Amerika.

Patakaran sa imigrasyon
Mayroong apat na posibleng mga patakaran para sa mga imigrante: pagbabawal /
paghihigpit, paglaya, pagpapalakas, at pagpapatupad. Ang mga pagbabawal /
paghihigpit ay may mga lakas tulad ng mga paghihigpit ng patutunguhang bansa at
pananakop. Ang mga insentibo ay mula sa malapit sa pagpapaalis sa malakas na
subsidyo. Partikular, ang pagbibigay ng impormasyon tungkol sa bansa ng paglipat
sa kandidato, pagtugon sa mga konsultasyon tungkol sa paglipat (subsidisasyon
para sa pagpapakita ng migranteng), na nagbibigay ng pagsasanay para sa
pagbagay pagkatapos ng paglipat (tulong ng suplemento ng tulong), Tulong sa
organisasyon at mga pamamaraan sa paglalakbay, mga pautang na may mababang
interes o pagpapalabas. ng mga gastos sa paglalakbay, pagbabayad ng mga gastos
sa paghahanda (tulong sa paglilipat), mga aktibidad sa pang-ekonomiyang post-
paglalakbay at edukasyon sa bata at buhay na higit sa normal na proteksyon ng
consular Maaaring maiuri bilang (lokal na suporta sa suporta) Sa kabilang banda,
bilang isang bansa ng imigrante, mayroong pagbabawal / paghihigpit, pagpapalaya,
at mga patakaran ng pampasigla. Ang mga nilalaman ng mga pagbabawal /
paghihigpit ay magkakaiba, at ang mga pagbabawal sa pagpasok dahil sa
kasaysayan ng kriminal / sakit atbp ay karaniwan, ngunit mayroon ding mga
paghihigpit sa dami, mga paghihigpit sa bansa / uri, trabaho,
kakayahan, kapangyarihan sa pananalapi, edad, kasarian, magulang, atbp Madalas.
Kasama sa mga insentibo ang mga patalastas sa mga imigrante, konsultasyon sa
paglilipat, subsidyo para sa mga gastos sa paglalakbay, at paglalagay ng trabaho
pagkatapos ng paglipat. Ang mga patakaran sa imigrasyon ay karaniwang masikip o
nakakarelaks depende sa populasyon, ekonomiya, diplomatikong o kundisyon ng
militar ng bawat bansa.

GLOBALISASYON
 https://ejournals.ph/article.php?id=7900/ https://tl.wikipedia.org/wiki/Globalisasyon

Ang globalisasyon ay kung paano nagiging global o pangbuong mundo ang mga
lokal o pampook o kaya pambansang mga gawi o paraan. Sa madaling salita,
ginagawang magkakasama sa buong daigdig. Tungkol ito
sa ekonomiya at kalakalan, teknolohiya, politika,
at kalinangan o kultura.[1] Magkakaiba ang pananaw at damdamin ng mga tao ukol
sa globalisasyon: may mga nag-iisip na nakakatulong ito sa lahat ng mga tao,
habang may mga nag-iisip na nakapipinsala ito sa ilang mga tao.

Ang globalisasyon o globalisasyon ay ang proseso ng pakikipag-ugnayan at

pagsasama sa pagitan ng mga tao, mga kumpanya, at mga pamahalaan sa buong
mundo. Lumago ang globalisasyon dahil sa mga pagsulong sa teknolohiya sa
transportasyon at komunikasyon. Sa lumalaking pandaigdigang pakikipag-ugnayan
ay lumalaki ang paglago ng internasyunal na kalakalan, mga ideya, at kultura. Ang
globalisasyon ay pangunahin nang pang-ekonomiyang proseso ng pakikipag-
ugnayan at pagsasama na nauugnay sa mga aspeto ng lipunan at kultura.
Gayunpaman, ang mga salungatan at diplomasya ay malaking bahagi ng
kasaysayan ng globalisasyon, at modernong globalisasyon
Sa ekonomiya, ang globalisasyon ay nagsasangkot ng mga kalakal at serbisyo, at
ang mga mapagkukunang pang-ekonomiya ng kapital, teknolohiya, at data. Ang
steam locomotive, steamship, jet engine, at container ships ay ilan sa mga
pagsulong sa paraan ng transportasyon habang ang pagtaas ng telegrapo at ang
mga modernong supling nito, ang Internet at mga mobile phone ay nagpapakita
ng pag-unlad sa imprastraktura ng telekomunikasyon. Ang lahat ng mga
pagpapabuti ay naging pangunahing mga kadahilanan sa globalisasyon at nakalikha
ng karagdagang pagsasama ng mga pang-ekonomiya at pangkulturang aktibidad sa
buong mundo.

Ang isang hamon ng globalisasyong nagaganap sa larangan ng ekonomiya para sa

iba't ibang lipunan o bayan ay kung paano mapapanatili at lalo pang maitataguyod
ang kani-kanilang pambansang identidad sa harap ng mga pagbabagong dala at
dulot ng nasabing globalisasyon, tulad halimbawa ng mga pagbabagong dulot ng
mga makabagong teknolohiya, sa kani-kanilang mga kultura o pangkalahatang
pamamaraan ng pamumuhay.

Noong 2000, kinilala ng International Monetary Fund (IMF) ang apat na pangunahing
aspeto ng globalisasyon: kalakalan at transaksyon, mga paggalaw ng kapital at
pamumuhunan, migration at kilusan ng mga tao, at ang pagpapalaganap ng
kaalaman. Dagdag dito, ang mga hamon sa kapaligiran tulad ng global warming,
cross-boundary water, air pollution, at over-fishing sa karagatan ay nakaugnay sa
globalisasyon. Ang mga proseso ng pag-aapektuhan ay nakakaapekto at
naapektuhan ng organisasyon ng negosyo at gawain, ekonomiya, sosyo-kultural na
mapagkukunan, at natural na kapaligiran. Ang akademikong panitikan ay
karaniwang bumubuo ng globalisasyon sa tatlong pangunahing mga lugar:
globalisasyong pangkabuhayan, globalisasyong pangkultura, at globalisasyong
pampulitika.

KAHIRAPAN

https://tl.wikipedia.org/wiki/Kahirapan

https://www.veritas846.ph/tumitinding-kahirapan-sa-pilipinas-tinutugunan-ng-
pamahalaan/

Ang kahirapan ay tumutukoy sa kalagayan o katayuan ng isang tao na walang isang

halaga ng mga pag-aaring materyal o salapi. Ang absolutong kahirapan ang
kalagayan o katayuan ng hindi pagkakaroon ng paraan o pamamaraan upang
makayanan o makapagdulot magkaroon ng payak o basikong mga
pangangailangang pantao, katulad ng malinis na tubig o naiinom na
tubig, nutrisyon, pangangalagang pangkalusugan, kasuotan, at
tirahan. Ang relatibong kahirapan ay ang kalagayan ng pagkakaroon ng mas
kakaunting mga mapagkukunan o mas kakaunting kitang salapi kaysa ibang mga
tao sa loob ng isang lipunan o bansa, o kapag inihambing sa mga karaniwang bilang
sa buong mundo. Ang suplay ng mga pagkain na pangangailangan ay maaaring
malimitahan ng mga limitasyon sa mga serbisyo ng pamahalaan gaya
ng korupsiyon, ilegal na paglisan ng kapital, mga kondisyonalidad sa utang at sa
pagkaubos ng utak ng mga propesyonal na pang-edukasyon at pangkalausugan.

Tiniyak ng Pamahalaan ang pagtugon sa pagtaas ng kahirapan sa bansa.Ayon sa

ensiklikal na Populorum Progressio o On the Development of Peoples na inilathala ni
Pope Paul VI kung saan binigyang diin na kaakibat ng pag-unlad ng mundo ay ang
pagtaas ng hindi pagkakapantay-pantay sa lipunan.

Ang paglaganap ng korapsyon na dahilan ng suliraning pampulitika at pang-

ekonomiya na higit umaapekto sa ordinaryong mamamayan at pinakamahinang
sektor ng lipunan.

Dahil dito, inihayag ni National Economic Development Authority Undersecretary

Rosemarie Edillon na prayoridad ng kasalukuyang Administrasyon ang paglutas sa
kahirapan ng mga Filipino.

“Talagang ang concern ng Gobyerno is to make sure na protektahan ang mga

mahihirap at mabawasan ang ranks ng mahihirap sa Pilipinas.” pahayag ni Edillon
sa Radio Veritas.

Ipinaliwanag ng opisyal na kasabay ng paglaki ng ekonomiya ng bansa ay tumataas

din ang presyo ng mga bilihin ngunit tinututukan ngayon ng pamahalaan ang
pagpababa sa presyo ng bigas dahil ito ay pangunahing sangkap sa pagkain ng
bawat pamilya.

Batay sa huling survey ng Social Weather Station 12 milyong mga pamilya ang
nagsasabing naghihirap o katumbas ng halos 60 milyong Filipino.

Ayon kay Edillon, ito ay self-rated poverty lamang at may mga batayan upang
matukoy ang tunay na mahirap na mamamayan kabilang ang Family Income
Expenditure Survey.

Ibinahagi pa ng opisyal na sa pagitan ng 2012 at 2015 bumaba ang bilang ng mga

mahihirap sa Pilipinas dahil sa pagpapalakas ng non-agricultural na uri ng trabaho,
pamamahagi ng pamahalaan ng tulong pinansyal at ang paglakas ng domestic
remittances.

Panawagan ng mga lider ng Simbahang Katolika sa Pilipinas sa pamahalaan na

tugunan ang mga suliraning labis na umaapekto sa mga mahihirap at pahalagahan
ang kapakanan at karapatan ng bawat mamamayan.

MALNUTRISYON

https://mimirbook.com/tl/015cc90ea65

Ang malnutrisyon ay isang kondisyon na nagreresulta mula sa pagkain ng pagkain

na kung saan ang isa o higit pang mga sustansya ay hindi sapat o masyadong
napakarami na ang pagkain ay nagdudulot ng mga problema sa kalusugan.
Maaaring kasangkot ang mga calories, protina, carbohydrates, bitamina o mineral.
Ang mga sapat na nutrients ay tinatawag
na undernutrition o undernourishment habang sobra ang tinatawag na
overnutrition. Ang malnutrisyon ay kadalasang ginagamit upang partikular na
sumangguni sa undernutrition kung saan ang isang indibidwal ay hindi nakakakuha
ng sapat na calories, protein, o micronutrients. Kung ang undernutrition ay nangyari
sa panahon ng pagbubuntis, o bago ang dalawang taong gulang, maaaring
magresulta ito sa mga permanenteng problema sa pag-unlad ng pisikal at mental.
Ang extreme undernourishment, na kilala bilang gutom, ay maaaring may mga
sintomas na kinabibilangan ng: isang maikling taas, manipis na katawan,
napakababang antas ng enerhiya, at namamaga ang mga binti at tiyan. Ang mga tao
ay madalas na nakakakuha ng mga impeksiyon at kadalasang malamig. Ang mga
sintomas ng mga kakulangan sa micronutrient ay depende sa micronutrient na
kulang.
Ang kakulangan sa pagkain ay madalas na dahil sa hindi sapat na mataas na
kalidad na pagkain na magagamit upang kumain. Ito ay madalas na may kaugnayan
sa mataas na presyo ng pagkain at kahirapan. Ang kakulangan ng pagpapasuso ay
maaaring mag-ambag, tulad ng isang bilang ng mga nakakahawang sakit tulad ng:
gastroenteritis, pneumonia, malaria, at tigdas, na nagdaragdag ng mga
kinakailangang nutrient. Mayroong dalawang pangunahing uri ng undernutrition:
protina-enerhiya malnutrisyon at pandiyeta deficiencies. Ang malnutrisyon na
enerhiya ng protina ay may dalawang malubhang porma: marasmus (kakulangan ng
protina at calories) at kwashiorkor (kakulangan lamang ng protina). Kabilang sa mga
karaniwang kakulangan sa micronutrient ang: isang kakulangan ng bakal, yodo, at
bitamina A. Sa panahon ng pagbubuntis, dahil sa nadagdagang pangangailangan ng
katawan, ang mga kakulangan ay maaaring maging mas karaniwan. Sa ilang mga
umuunlad na bansa, ang sobrang sustansya sa anyo ng labis na katabaan ay
nagsisimulang magpakita sa loob ng parehong mga komunidad bilang
undernutrition. Ang iba pang mga sanhi ng malnutrisyon ay ang anorexia nervosa at
bariatric surgery.
Ang mga pagsisikap na mapabuti ang nutrisyon ay ilan sa mga pinakamabisang
paraan ng tulong sa pag-unlad. Ang pagpapasuso ay maaaring mabawasan ang
mga rate ng malnutrisyon at kamatayan sa mga bata, at ang pagsisikap na itaguyod
ang pagsasanay ay nagdaragdag ng mga rate ng pagpapasuso. Sa maliliit na bata,
ang pagbibigay ng pagkain (bilang karagdagan sa breastmilk) sa pagitan ng anim na
buwan at dalawang taong gulang ay nagpapabuti ng mga kinalabasan. Mayroon
ding mahusay na katibayan na sumusuporta sa supplementation ng isang bilang ng
mga micronutrients sa mga kababaihan sa panahon ng pagbubuntis at sa mga
maliliit na bata sa pagbuo ng mundo. Upang makakuha ng pagkain sa mga taong
nangangailangan nito, parehong naghahatid ng pagkain at nagbibigay ng pera
upang ang mga tao ay makakabili ng pagkain sa mga lokal na merkado ay epektibo.
Hindi sapat ang pagpapakain ng mga mag-aaral sa paaralan. Ang pamamahala ng
malubhang malnutrisyon sa loob ng bahay ng isang tao na may mga nakagagamit
na therapeutic na pagkain ay posible sa maraming oras. Sa mga may malubhang
malnutrisyon na kumplikado sa iba pang mga problema sa kalusugan,
inirerekomenda ang paggamot sa isang ospital. Ito ay kadalasang nagsasangkot sa
pamamahala ng mababang asukal sa dugo at temperatura ng katawan, pagtugon sa
pag-aalis ng tubig, at unti-unting pagpapakain. Ang mga karaniwang antibiotics ay
karaniwang inirerekomenda dahil sa mataas na panganib ng impeksiyon. Kasama sa
mga panandaliang hakbang ang: pagpapabuti ng mga gawi sa agrikultura,
pagbawas ng kahirapan, pagpapabuti ng kalinisan, at pagpapalakas ng kababaihan.

SEGURIDAD SA PAGKAIN
 http://masipag.org/2020/03/masipag-covid19-statement/

Ang seguridad ng pagkain at nutrisyon ay nakatuon sa pagtiyak na lahat ay kayang

i-access ang sapat na, abot-kayang, masustansyang pagkain upang matugunan ang
kanilang mga pangangailangan sa pandiyeta. Ang World Health Organization (NA)
isinasaalang-alang ang mga sambahayan pagkain at seguridad ng nutrisyon na
maging isang pangunahing tao karapatan.

Ang kaligtasan ng pagkain ay isang disiplina sa siyensya na tumutukoy sa mga

pamamaraan ng paghawak, paghahanda at imbakan ng pagkain upang maiwasan
ang foodborne sakit. Ito ay maaaring kabilangan ng isang bilang ng mga gawain na
dapat sundan upang maiwasan ang mga posibleng malalang panganib sa
kalusugan.

Malaki ang epekto ng pandemikong COVID 19 sa kalusugan at kabuhayan sa

mamamayang Pilipino. Nang nagsimulang kumalat ang naturang virus
ay paparami ang bilang ng ating mga kababayan dinapuan na ng sakit at hindi
maawat ang bilang ng mga binabawian ng buhay. Bukod pa rito, hanggang ngayon
ay hirap ang mamamayang Pilipino sa pag-alam saan kukuha ng ikabubuhay sa
mga susunod na araw.

Inilantad ng ganitong krisis ang malalim na suliranin ng bansa sa agrikultura.

Monopolisado at nakaasa sa dayuhang kontrol, at wala sa direksyong pagpapalakas
ng lokal na produksyon para sa lokal na pangangailangan. Tumitingkad ang tunay
na malaking kalagayan na ang mga nagtatanim ng pagkain ay nakararanas
ngayon ng gutom at kahirapan na lalong pinalala ng pandemikong ito at ang ma
malabo’t di akmang polisiya ng Inter-Agency Task Force (IATF).

Hindi tuluyang matitigil ang pagkalat ng pandemiko hanggat hindi binibigyang halaga
ng IATF at ng pamahalaan ang mga medikal na solusyon
at ekonomikong pangangailangan ng mga mamamayan. Kaalinsabay ng
panawagan para sa testing ng mga frontliners at mga
Person Under Investigation/Monitoring (PUI/PUM), abot-kayang pagamutan at sapat
na badyet sa sektor pagkalusugan, marapat lang na bigyang lunas ang pang-araw-
araw na pamumuhay ng mga mamamayan. Dito papasok ang paniniguradong may
sapat na pagkain sa hapag-kainan ng bawat Pilipino.

Kaya naman, nakikiisa ang MASIPAG sa panawagan ng mga mamamayan para

sa sapat, ligtas, abot-kamay at abot-kayang pagkain lalo na sa panahon ng
matinding krisis na inilantad at pinalala ng pandemikong COVID-19. Naniniwala
din ang network ng mga magsasaka, siyentista at mga non government
organizations na malaki ang maiaambag, partikular na ang mga mga maliliit na mga
magsasaka para mapunan ang pangangailangan ng mga mamamayan kung
palalakasin ang likas-kayang pagsasaka, pagpapalakas ng lokal na pamilihan at
pagpapatatag ng mga samahang magsasaka.

Ipinakita ng krisis ng COVID 19 ang kahinaan ng kumbensyunal na pagsasakang

mahigpit na nakaugnay at nakasandig sa korporasyon, merkado at kapital. Sa gitna
ng Luzon-wide Enhanced Community Quarantine (ECQ) na tugon ng pamahalaan
upang makontrol ang paglaganap ang COVID 19, mas nauunawaan natin ang
kahalagahan ng mga self-reliant communities o mga komunidad na kayang lumikha
ng samut-saring pagkain gamit ang mga -rekurso na di na kailangan bilhin pa sa
labas ng pamayanan.

Mahalaga ang papel ng mga maliliit na mga magsasaka para tiyakin ang pagkain sa
gitna ng krisis. Sa pamamagitan ng likas-kayang pagsasaka gamit ang binhing
katutubo at mga pina-unlad na binhi, pinalalakas nila ang agrikulturang umaasa-sa-
sarili. Sa pamamagitan din ng pagpapalakas ng lokal na pamilihan, napapanatili
nilang abot-kaya ang mga produkto para sa mas maraming mamimili. At dahil lokal
ang pagsasapamilihan, napapanatili nilang sariwa bukod pa sa pagiging ligtas sa
kemikal na pestisidyo, GMOs at sakit gaya ng African Swine Flu at Bird flu. Dahil
prayoridad sa lokal ang pagsasapamilihan ng mga produkto, natitiyak din ng mga
magsasaka ang kaseguruhan sa pagkain ng komunidad.

Ang malakas na pangangatawan at malinis na kapaligiran na ibinubunga ng mga

programang maka-magsasaka, gaya ng likas kayang pagsasakang itinataguyod ng
MASIPAG, ang nagseseguro ng kaligtasan ng mga magsasaka at mamamayan sa
anumang krisis sa pangkalusugan gaya ng COVID 19. Ang mataas na antas ng
kalusugan ng mga magsasaka at mga kunsumidor ang una at huling depensa ng
mamamayan sa sakit lalo na ng mga labis na nakakahawang sakit na Covid-19.

Magiging malaganap lamang ang mga pamamaraang ito kung magkakaroon ng

kontrol ang mga magsasaka at mamamayan sa rekurso para makalikha ng pagkain,
kabilang ang teknolohiya, lupa, kaalaman at binhi. Sapagkat paano nga naman
makapagtatanim, lalo na ang mga mahihirap sa lungsod, kung ang espasyon ay
kulang pa para sa kinatitirikang barong barong. Unti-unti ding lumiliit ang lupang
sakahan dala ng malawak na land-use conversion at plantasyon. Malaganap din ang
kumbensyunal at GM crops na nagpapalala ng problema sa binhi ng mga
magsasaka. Ang mga kontra-magsasakang polisiya at programa sa agrikultura ng
pamahalaan tulad ng Rice Liberalization Law at pagkalat ng sakit ng mga hayop dala
ng liberalisasyon ng agrikutlura, na lalong nagpapalala sa krisis na halos na regular
na nadaranasan ng mamamayan.

Bagamat tinuran ng IATF na malayang makakagalaw ang mga magsasaka

ay marami pa din ang hirap sa pagbiyahe ng mga produkto ng mga magsasaka
papunta sa kamaynilaan at iba pang sentrong bayan. Apektado din ng lockdown ang
mismong mga magsasaka na hindi makapunta sa kanilang sakahan, lalo na ang
mga manggagawang bukid na umaasa sa arawang kita. Kung bibigyan din lamang
ng tamang pansin ang agrikultura at maipagtatagumpay ang programa para sa
seguridad sa pagkain, mapipigilan natin ang konsentrasyon ng populasyon sa mga
siyudad na lalong nagpapataas ng kanilang bulnerabilidad sa mga nakakahawang
sakit.

Dahil net importer din tayo ng produkto at pagkain, malaking problema sakaling
magdesisyon ang mga inaangkatang bansa na unahin ang kanilang
pangangailangan at ihinto ang eksportasyon. Sa puntong ito marapat lamang na
pag-isipan at sa kalaunan ay itigil ang pagpapatupad ng Rice Tarrification
Law (RTL) nang sapat ang kitain ng mga magsasaka at maihanda ang kanilang mga
bulsa sakaling taaman ang kanilang komunidad ng pandemiko.

Sa kagyat, nanawagan ang MASIPAG na tiyakin ang pagkain ng mamamayan sa

pamamagitan ng mas maagap ngunit ligtas na pamamaraan. Handa ang mga
magsasaka na isuplay ang pangangailangan ng mga mamamayan kung
ipaprayoridad din ang kanilang pangangailangan. Matapos ang problemang hatid ng
COVID 19, nanawagan ang MASIPAG na seryosohin ang mga aral para tiyaking
sapat, ligtas, abot-kaya at abot-kamay ang pagkain lalo na sa gitna ng sakuna.

Ipinapanawagan din ng MASIPAG na sa kabila ng COVID-19, kailangang buhayin

ang pagmamalasakit sa kapwa, pagbabahagian at pagbabayanihan habang
iniingatan ang kalusugan ng sarili at komunidad. Mga kaugaliang kailangang upang
harapin ang mga krisis na inilantad ng pandemikong COVID-19 at pinalala ng anti-
mamamayang mga polisiya

FORUM

https://tl.wikipedia.org/wiki/Forum

5. A forum (Latin forum "panlabas na lugar na pampubliko", ay isang

pampublikong kuwadrado sa isang Sinaunang
Roma namunicipium, o kahit anong civitas, na pangunahing
nakalaan para sa pagbebenta ng mga produkto; i.e.,
isang palengke, kasama ang mga gusali na ginagamit para sa mga
tindahan at ang mga stoa para sa mga bukas na puwesto.
Maraming mga forum ang ginawa sa mga malalayong lugar sa tabi
ng isang daan ng isang mahistrado na may responsable sa daan.
Ang forum ay ang tanging kapookan na mayroon pangalan, katulad
ng Forum Popili .

Ang bawat pagpupulong ng forum ay nilikha bilang tugon sa mga partikularna

prayoridad, paksa, at interes ng mga kalahok. Kung saan maaari kang umalis
atasahan na makakita ng mga tugon sa mga mensahe na iyong naiwan.Ito ay isang
malaking pagtitipon sa ilalim ng mga pinunong maglalahad ngmahalagang
suliranin. Maaaring maglahad at magtalakay ng maraming paksa
atpagkatapos ay malayang pagtatanong upang linawin ang paksang
tinalakay.

6. maliit na kumperensiya, karaniwang hinggil sa isang isyu

 7. peryodiko at iba pa na nagbibigay ng pagkakataon para sa
pagtalakay

8. pangkat o pook para sa pagtalakay, gaya ng husgado o tribunal

9. Ang Pagpupulong/ Forum - pagkalap ng impormasyon at idea,

magbigay ng mga impormasyon, o hingin ang payo ng nakararami
para sa isang desisyon. Sa mga pormal na pagpupulong, tulad ng
mga miting sa barangay, o pagtitipon ng mga magulang at guro sa
eskwelahan, may mga angkop na pananalitang ginagamit.
10. 2. Halimbawa nito ay “Maging matahimik na upang masimulan na
ang pagpupulong.” at “pinagtibay ang mungkahi”. Ang mga
pananalitang ito ay nakatutulong upang maging maganda ang
takbo ng pulong,maging maayos ang mga gawain, at aksyon sa
pagpupulong.
11. 3. Tandaan Natin Ang pagpupulong ay isang gawain kung saan ang
grupo ng mga tao ay nagtitipon sa isang lugar sa takdang oras
upang mag-usap tungkol sa mga bagay-bagay o gumawa ng pasya
tungkol sa mga isyu.
12. 4. May mga angkop na pananalita na ginagamit para maging
maayos,mahusay, at produktibo ang pamamahala o daloy ng isang
pulong. Ang mga pormal na pananalita na ginagamit sa
pagpupulong ay maaaring gawaing simple subalit hindi naman
nababago ang kahulugan nito.
13. 5. Pinapangalawahan ko ang mungkahi.Iminumungkahi ko na…..
Mayroon ba tayong kurom? Tumahimik na tayo at magsimula na
ang ating pulong. Narito ang mga angkop na Pananalita sa
Pagpupulong.

Gawain : Isulat ang letra ng tamang sagot sa patlang na nakalaan sa tabi ng

bawat bilang o aytem. _____ 1. Ito ay grupo ng mga tao na nagtitipon sa
 isang lugar at takdang oras para talakayin ang isang bagay at makagawa ng
desisyon tungkol dito.
a.panayam b. Pulong c. Demonstrasyon d. talumpati
_____ 2. Ang pananalita na “sinisegundahan ng mosyon” ay
nangangahulugan na a. tumatanggi ka sa mungkahi b. nagbibigay ka ng
mungkahi c. sinusuportahan mo ang mungkahi d. tapos na ang pagpupulong
_____ 3. Ang pananalita na “pinagtibay ang mungkahi” ay nangangahulugan
na ang mungkahi ay a. aprobado na b. tinanggihan c. sinuportahan d.
pinagpaliban muna
_____ 4. Alin ang pinakamagaling at pinakasimpleng pahayag na ginagamit
para simulan ang pagpupulong?
a. “Sisimulan na ba natin ang pagpupulong?”
b. “Maging matahimik na upang masimulan na ang pulong.”
c. “Lahat kayo, makinig sa akin. Ang pulong ay magsisimula na.”
d. Tumahimik kayo. Sisimulan na natin ang pulong.”
_____ 5.“Iminumungkahi ko na ganapin ang susunod na pulong sa unang
araw ng Hulyo.” Ang pahayag ay isang mungkahi para
a.tapusin ang talakayan sa araw na iyon c.huwag magpulong sa araw
na iyon
b.tapusin ang pagpupulong sa araw na iyon d.magtakda ng pagpupulong
sa araw na iyon

LEKTYUR

https://www.scribd.com/document/401024555/Mga-Tiyak-na-Sitwasyong-Pangkomunikasyon-docx

Ito ay naglalayon na makapagturo o makapagtanghal at makapagbatid ng

isangideya sa tao.Ginagamit ang lektyur upang:-Makapagpakilala ng
bagong asignatura-Makapagbuod ng isang tinalakay na usapin-Maiugnay ang mga
teorya sa aktwal na gawain

Kabutihan ng Lektyur
• Ang lektyur ay nagbibigay ng orihinal na ideya at mga pagtuturo na nagmula
samateryal na nakikita sa libro.
• Mas kontrolado ng instruktor ang pagdaloy ng pagtuturo at mas nabibigyang
kahalagahan niya ang objektib, layon at daloy ng presentasyon. Mas nabibigyang-
pansin din nila ang mga estudyante at mas mabilis natutugunan and mga tanongng mga
estudyante.

URI NG LEKTYUR

1. IMPORMAL NA TALAKAYAN - Ito ay malayang pagpapalitan ng kuru-

kuro hinggil sa isang paksa at walang pormal na mga hakbang na
sinusunod. Ito ay binubuo ng lima hanggang sampung katao.ng
Pagtatalakayan
2. PORMAL NA TALAKAYAN- Nakabatay sa tiyak na mga hakbang, may
tiyak na mga taong mamamahala at mamumuno ng talakay.
Nakahanda ang mga sa kanilang paglalahad, pagmamatuwid o
pagbibigay ng kuru-kuro.

Uri ng Pormal na Talakayan

a. Panel Discussion - Binubuo ng tatlo o apat na kasapi at

isang pinuno na umuupo sa harapan ng mga tagapakinig.
b. Simposyum- kahawig ng panel discussion pero it ay
meroong tiyak na paksang tatalakayin ng bawat kasapi
sa panel.
c. Lektyur Forum o Panayam - ito ay isang malaking
pagtitipon sa ilalim ng mga pinunong maglalahad ng
mahalagang suliranin. maaaring maglahad at magtalakay
ng maraming paksa at pagkatapos ay malayang
pagtatanong upang linawin ang paksang tinalakay.
 SEMINAR

https://evenues.com/event-planning-guide

Ang isang seminar ay maaaring tukuyin bilang isang pagtitipon ng mga tao para sa
layunin ng pagtalakay sa isang nakasaad na paksa. Ang ganitong mga pagtitipon ay
karaniwang mga interactive na sesyon kung saan nakikilahok ang mga kalahok sa
mga talakayan tungkol sa pinong pinangungunahan. Ang mga sesyon ay
karaniwang pinamumunuan o pinamumunuan ng isa o dalawang nagtatanghal na
nagsisilbing patnubay sa talakayan kasama ang nais na landas.

LAYUNIN NG SEMINAR

Ang isang seminar ay maaaring magkaroon ng maraming mga layunin o iisa lamang
na layunin. Halimbawa, ang isang seminar ay maaaring para sa layunin ng
edukasyon, tulad ng isang lektura, kung saan nakikilahok ang mga kalahok sa
talakayan ng isang paksang pang-akademiko para sa layunin na makakuha ng isang
mas mahusay na pananaw sa paksa. Ang iba pang mga paraan ng pang-edukasyon
na seminar ay maaaring gaganapin upang ibigay ang ilang mga kasanayan o
kaalaman sa mga kalahok. Kabilang sa mga halimbawa ng naturang mga seminar
ang personal na pananalapi, web marketing, real estate, pamumuhunan o iba pang
mga uri ng mga seminar kung saan ang mga kalahok ay nakakakuha ng kaalaman o
mga tip tungkol sa paksa ng talakayan.

ANO ANG PAGKAKAIBA NG SEMINAR SA WORSYAP?

Ang pangunahing pagkakaiba sa pagitan ng mga seminar at mga workshop ay ang

mga seminar ay kadalasang mas pang-akademiko at hindi gaanong hands-on kaysa
sa mga workshop. Ang mga seminar ay mga kaganapan na halos nakatuon sa mga
paksang pang-edukasyon at karaniwang nagtatampok ng isa o higit pang mga
eksperto sa paksa. Sa kabilang banda, ang mga workshop ay karaniwang hindi
pormal at nangangailangan ng higit na pakikilahok ng mga dadalo kaysa sa mga
seminar. Ang pangunahing tulak ng mga workshop ay para sa mga kalahok na
makakuha ng mga bagong kasanayan sa panahon ng kaganapan sa ilalim ng gabay
ng tagapagturo.

PAG-PLANO NG SEMINAR

Ang unang hakbang patungo sa pagpaplano ng isang mabisang seminar ay upang

matukoy kung ano ang layunin ng seminar. Mag-isip tungkol sa target na madla na
makilahok at kung ano ang kanilang paninindigan upang makakuha mula sa pagdalo
sa seminar. Ang bawat seminar ay dapat magkaroon ng isang agenda, kaya alamin
kung ano ang magiging agenda. Magtakda ng isang badyet para sa seminar at
magtrabaho sa loob ng badyet na ito, at huwag masyadong mawala sa pagpili ng
lugar at iba pang mga pagsasaalang-alang na maaaring gastos sa pera.

Symposium at Kumperensya

https://www.coursehero.com/file/50809787/

Symposium at Kumperensya (Conference)Ang Symposium at Kumperensya o

Conference ay halos magkasingkahulagan na parehong tungkol sa pagpupulong.
Ang dalawa ay pagpupulong ng mga taong may iisa o pare-parehong interesadosa
paksang tatalakayin. Ngunit mayroon din silang pagkakaiba.SymposiumAng
symposium ay tila isang maliit na bersyon ng kumperensya. Tinatalakay rin dito ang
isang partikular na isyu o usapin. Karaniwan ay mga eksperto sa isyu ang
nagsasama-sama at nagtatalakay ng kanilang mga ideya sa symposium.

Kumperensya- Ito naman ang tawag sa malaking bersyon ng symposium. Ang

kumperensya marahil ang pinakamalaking bersyon ng pagpupulong. Ito ay
pinupuntahan hindi lamang ng eksperto kundi ng mga nais aralin ang paksang
tinatalakay. Mas marami rin ang inaaasahang dumalo rito. Maaari rin na may iba't
ibang pagpupulong na nakapaloob sa isang kumperensya.Mahalaga ito upang
maipahayag sa lahat ang nais nating ipahayag upang maipaabot natin sa kanil ang
ating nais sabihin.

ROUND TABLE DISCUSSION-SMALL GROUP DISCUSSION

https://participedia.net/method/5309/
https://mymemory.translated.net/en/Tagalog/English/roundtable-at-small-group-
discussion
ROUND TABLE DISCUSSION - ay maliit na grupo, madalas na sarado, mga
pamamaraan na sinadya kung saan ang mga ideya ay pantay na ipinagpapalit ng
mga kalahok sa isang naibigay na paksa.

Ang mga talakayan ng Roundtable ay mga maliit na talakayan ng grupo kung saan
ang lahat ay may pantay na karapatan na lumahok. Ang pamamaraang ito ay
maaaring sa katotohanan ay sumasaklaw sa isang bilang ng mga iba't ibang mga
format; Ang mga roundtables ay isang form ng talakayan pang-akademiko, na
ginamit bilang isang pamamaraan para sa pakikipag-ugnayan sa komunidad at
pampubliko, at maaari ring magamit ng mga organisasyon at negosyo.

Ang mga Roundtables ay karaniwang hindi bukas sa mas malawak na publiko,

ngunit nagsasangkot ng medyo maliit na bilang ng mga kalahok na talakayin o
sinadya sa isang paksa na karaniwang kinilala nang una. Ang pangunahing
prinsipyo na sumasailalim sa isang bilog na bilog ay ang lahat ng mga kalahok ay
nasa pantay na talampakan.

Ang pangkalahatang layunin ng isang bilog na bilog ay upang gaganapin ang isang
malapit na talakayan at paggalugad ng isang tukoy na paksa. Ang isang bilog na
bilog, na humahawak sa lahat ng mga kalahok sa pantay na footing, ay naglalayong
harapin ang mga isyu sa halip na mga tao . Ang indibidwal na layunin ng isang
talakayan ng bilog ay magkakaiba sa kasanayan. Ang mga Roundtables ay
ginagamit bilang isang off-event, bilang serye, bilang isang tool sa loob ng mas
malawak na mga proseso ng participatory, at bilang itinatag, patuloy na mga
pagpupulong.

Ang mga Roundtables ay isang pagkakataon para sa mga miyembro na magdaos ng

mga maliit na talakayan sa pangkat sa iba't ibang mga paksang hinaharap. Di-
pormal, pakikipagtulungang mga talakayan, galugarin ng mga Roundtable ang mga
tukoy na paksa at isyu sa isang maliit na grupo (ang mga talahanayan ay nakaupo
sa 10 katao). Walang nagtatanghal o nagsasalita, at bukas sila sa sinumang may
interes sa paksa, o para sa mga pangkat ng mga tao na magtipon nang walang
isang paksa na nagbahagi ng interes / alalahanin at nais na magkaroon ng pag-
uusap sa pangkat. Sa mga maliit na pangkat na pangkasalukuyan na talakayan, ang
tinig ng lahat ay naririnig at mayroong isang facilitator para sa suporta.
Kung ang iyong paksa ay interesado sa pagiging miyembro, hinihikayat ka namin na
kumuha ng mga tala na maaaring maibahagi pagkatapos ng komperensya (o sa
pamamagitan ng Mga Tala ng Pakikipagtulungan).

Kondukta ng Pulong/Miting/Asembleya
https://www.slideshare.net/ArthlinSapalaran/pag-oorganisa-ng-
pulong

Ang apat na Elemento ng isang organisadong pulong/miting /Asembleya

1.Pagpaplano o Planning Layunin ng Pagpupulong

1. Pagpaplano para sa organisasyon 2. Pagbibigay impormasyon, agenda o

mga bagay na dapat ipaalam sa mga kasapi. 3. Konsultasyon o mga bagay
na dapat isangguni sa mga miyembro. 4. Paglutas ng problema o solusyon 5.
Pagtatasa o ebalwasyon sa mga nakaraang pulong.
Mga tanong na dapat masagot

Mga Tanong Na Dapat Masagot

• Ano ang dapat makuha?

• Ano ang magiging epekto kapag hindi nagpulong?

Layunin ng pagpupulong

Layunin ng pagpupulong

-Pagpaplano para sa organisasyon

-Pagbibigay impormasyon o mga dapat ipaalam sa kasapi

-Konsultasyon na dapat isaalang-alang

-Paglutas ng problema

-Pagtatasa (Ebalwasyon sa mga nakaraang gawain o proyekto)

2.Paghahanda o Arranging

Mga kailangan sa pulong

Mga Usapin ng Pulong

• Pagbubukas ng pulong

• Pagbasa at pagsang ayon sa nakaraang pulong

• Pagtatalakay ng ibang paksa na may kinalaman sa nakaraan pulong

• Pinakamahalang pag uusapan

• Ibang paksa

• Pagtatapos ng pulong

Tagapangulo

Kailangang alam nya agenda kung paano patatakbuhina ang pulong

Kalihim

Kailangan nya ihanda ang katitikan noong nakaraang pulong at iba pang mga ulat

Mga kasapi sa pulong

Kailangang pag-aralan nila ang agenda para aktibo ang kanilang pakikilahok

Tagapangulo o Pangulo (Presiding Officer) • Kalihim (Secretary) • Mga Kasapi

sa Pulong (Members)
Mga dapat isaalang-alang sa pagsusulat ng katitikan ng pulong
1. Pag-uusapan/Tatalakayin (Agenda of the Meting)
2. Pagbubukas ng pulong (date, day, and place of meeting)
3. Pagbasa at pagsang-ayon sa katitikan ng nakaraang pulong (reading te
minutes of the previous meeting)
4. Pagtatalakay ng ibang paksa na may kinalaman na nakaraang pulong
(Pending Matters)
5. Pinakamahalagang paguusapan (bussiness/agenda of the day)
6. Ibang paksa (other matters)
7. Pagtatapos ng meeting (adjourment)
3.Pagpoproseso o Processing

Mga mahalagang patakaran ng pulong at tungkol sa mga dumalo at pagsasagawa

ng desisyon:

Pagproseso

• Quorum- ito ang bilang ng mga kasapi ng kasama sa pulong na dapat dumalo
para maging opisyal ang pulong.

- Inaasahang 50%+1 ang dadalo sa pulong.

• Consensus - Proseso ng pagdedesisyon kung saan kinukuha ang

nagkakaisang desisyon.

• Simpleng Mayorya - isang proseso ng pagdedesisyon kung saan

kinakailangan ang 50%+1 ng pagsang-ayon o di-pagsang-ayon ng mga
nakadalo ng opisyal na pulong.

• 2/3 Majority - isang proseso ng pagdedesisyon na kung saan kinakailangan

ang 2/3 o 66% ng pagsang-ayon o di-pagsang-ayon na dumalo sa isang
opisyal na pulong.

Magsimula at magtapos sa takdang oras

• Simulan ang pagpulong sa tinakdang oras.

• Sikaping matapos ang pagpupulong sa itinakdang oras. Alalahanin na ang

ibang kasapi ay may iba pang nakatakdang gagawin.

4.Pagtatala o Recording

• Ang tala ng pulong ay tinatawag na katitikan (minutes).

• Ito ay mahalaga dahil dahil ito ang opisyal na tala ng mga desisyon at pinag
usapan sa pulong.

Pagtatala

May mga mahahalagang papel sa pulong

Tagapangulo

• sinisiguro niya na maayos ang takbo ng pag-uusap at pagdedesisyon.

Tagapangulo

Partikular na gawain ng pangulo:

• Nangunguna at nag-aambag sa usapan

• Kumukuha ng impormasyon
• Nagbibigay ng karagdagang impormasyon
• Nag aayos ng sistema
• Namamagitan sa mga alitan

Kalihim

• Recoder

• Minutes taker

• Responisbilidad nya ang sistematikong pagtatala ng mga napagusapan at

desisyon sa pulong

Kalihim

Mga Kasapi sa Pulong

• Mga aktibong miyembro o kalahok sa pulong.

• Responsibilidad nila na ipaalala sa "Chairperson at Secretary" ang kanilang

mga gawain.

• Sila ang nagbabahagi, nagpapaliwanag, nagtatanong, makatwirang

pumupuna at gumagawa ng desisyon.

Mga Kasapi sa Pulong

Mga dapat iwasan sa pulong

 • Malabong layunin sa pulong
• Bara-bara na pulong
• Pagtatalakay sa napakaraming bagay
• Pag-atake sa indibiduwal
• Pag-iwas sa problema
• Kawalan ng tiwala sa isa't-isa
• Masamang kapaligiran ng pulong
• Hindi tamang oras ng pagpupulong

( Ang Pagsulat ng Minutes oTala sa Pulong Mga bahagi ng Minutes • Simula •

Atendans • Talakayan • Pagtatapos • Paraan ng Pagsulat ng katitikan o Minutes ng
Pulong )

Pasalitang Pag-uulat sa Maliit at Malaking Pangkat

https://www.slideshare.net/allanortiz/pag-uulat-updated

Ang ulat ay isang pagpapahayag na maaaring pasalita o pasuulat ng iba't ibang

kaalaman. Ito ay bunga ng maingat na pagsasaliksik sa mga aklat o pakikipag- usap
sa mga taong may tanging kaalaman o pagmamasid sa mga bagay-bagay.

Ang pasalitang pag-uulat sa maliit at malaking pangkat ay isang uri ng

pagsasalaysay sa harap ng mga taoo tagapakinig. Nagkakaiba lamang ang mga ito
sa liit o dami ng mga tagapakinig. Subalit ang ibayongpaghahanda at kaalaman ng
isang tagapagsalita ay marapat na maipamalas sa oras ng pag-uulat.Mga Gabay sa
Maayos ng Pag-uulatKinakailangang may sapat at kakayahang makasagot sa lahat
ng kinakailangan ng mga tagapakinig bataysa paksa.Ang paksang iuulat ay dapat
naaayon sa pagkakasunod-sunod at naihahayag ng buong linaw sa
mgatagapakinig.Hiniling din ang tamang lakas ng boses para sa gagawing pag-
uulat.Mahalagang angkop ang kasuotan na gagamitin sa gagawing pag-uulat.Higit
sa lahat ang tiwala at kompyansa sa sarili ay lubos na hinihingi sa gagawing
pagpapahayag ng ulatmaliit o malaki mang pangkat ito.

Paghahanda
 A. 1. Ang pangangalap ng impormasyon at paglikom ng datos. a. Pagabbasa
sa mga tiyak na aklat sanggunian b. Pagbabasa sa iba pang sanggunian
2. Pakikipanayam sa mga taong kasangguni at mga taong awtoridad sa
paksang iuulat.
3. Maayos na pagtatala ng mga datos a. Gumamit ng indeks kard b. Itala sa
bawat indeks kard ang impormasyon mula sa isa lamang pinanggalingan ng
datos.
I. Isulat sa indeks kard
a. pamagat ng aklat
b. awtor ng aklat
c. sino at kailan nalimbag
d. pahina ng aklat na kinunan sa aklat
e. ang mahalagang kaisipang nakuha sa aklat c. I saayos nang paalpabeto
ang mga indeks kard batay sa pangalan ng awtor upang madaling hanapin
ang tala kapag kinailangan.

Programa sa Radyo at Telebisyon

https://prezi.com/czhxrvvfgppa/sitwasyong-pangwika-sa-telebisyon-radyo-at-diyaryo-at-pelikula/

https://philippines.mom-rsf.org/fil/media/radyo/

Ang telebisyon ang itinuturing na pinakamakapangyarihang media sa

kasalukuyan dahil sa dami ng mga mamamayang naaabot nito. Ang mabuting
epekto ng paglaganap ng cable o satellite connection para marating ang
malalayong pulo at ibang bansa.
Wikang Filipino ang ang nangungunang midyum sa telebisyon
sa bansa na ginagamit ng mga lokal na channel.
1. Mga halimbawa ng mga programang pantelebisyon na gumagamit ng wikang
Filipino ay ang mga teleserye, mga pangtanghaling mga palabas, mga
 magazine show, news and public affairs, reality show at mga programang
pantelebisyon.
2. Mga halimbawa ng mga programang pantelebisyon na gumagamit ng wikang
Filipino ay ang mga teleserye, mga pangtanghaling mga palabas, mga
magazine show, news and public affairs, reality show at mga programang
pantelebisyon.
3. Ang pagdami ng mga palabas sa telebisyon partikular ang mga teleserye o
pantanghaling programa na sinusubaybayan ng halos lahat ng milyong-
milyong manonood ang dahilan kung bakit halos lahat ng mga mamamayan
sa bansa ay nakakaunawa at nakakapagsalita ng wikang Filipino.

Radyo ang ikalawa sa pinakaginagamit at pinakapinagkakatiwalaang pagkukunan ng

pampulitikang impormasyon sa Pilipinas. Noong 2013, tinatayang dalawang ikatlong
bahagi ng populasyon ng bansa ang nakikinig sa radyo, na may 41.4 porsiyento ng
tagapakinig minsan sa isang linggo, ayon sa Philippine Statistics Authority.
Nananatili rin itong pinakalaganap na media na nakakaabot kahit na sa pinakaliblib
na mga lugar sa bansa.
Nakikinig ang mga tao sa FM kaysa sa AM na istasyon ng radyo halos 90 porsiyento
ng panahon. Ang mga istasyon na FM ay nakapokus ang nilalaman unang una sa
musika samantalang ang mga istasyon na AM ay nag-uulat ng mga balita,
kasalukuyang pangyayari, serbisyo publiko, seryal na drama at mga programa na
tumatalakay sa mga napapanahong isyu. Noong Hunyo 2016, may 416 istasyon na
AM at 1,042 istasyon na FM stations sa buong bansa, kasama na ang mga
aplikason na hindi pa napagpapasyahan, batay sa datos mula sa National
Telecommunication Commission (NTC).

Katanungan :
 1. Sa iyong palagay, sa paanong paraan maaari pang maitaas ang antas ng
paggamit ng wika lalo na sa mga balita sa radyo, sa telebisyon, at sa
diyaryong nasusulat sa Filipino kung saan laganap ang sensasyonalismo?

2. Paano maiuugnay ang paggamit ng wikang Filipino sa mass media sa

paglaganap o pagdami ng mga mamamayang gumagamit na rin ng wikang
ito?

3. Paano mo ilalarawan ang wika sa telebisyon at sa radyo? Masasabi mo bang

ang paraan mo ng pagsasalita o paraan ng pagsasalita ng ilang tong kakilala
mo ay may kaugnayan sa napapanood sa telebisyon? Sa paanong paraan?

4. Bakit kaya Filipino ang wikang pinipiling gamitin ng telebisyon at iba pang uri
ng mass media sa bansa? Paano ito nakatutulong sa kanila?

VIDEO CONFERENCING

https://searchunifiedcommunications.techtarget.com/definition/video-conference

https://www.investopedia.com/terms/v/video-conferencing.asp

Ang isang video conference ay isang live, visual na koneksyon sa pagitan ng dalawa
o higit pang mga tao na nakatira sa magkahiwalay na lokasyon para sa layunin ng
komunikasyon. Sa pinakasimpleng, ang video conferencing ay nagbibigay ng
paghahatid ng mga static na imahe at teksto sa pagitan ng dalawang lokasyon. Sa
pinaka sopistikadong ito, nagbibigay ito ng paghahatid ng mga buong imahe ng
video na gumagalaw at de-kalidad na audio sa pagitan ng maraming lokasyon.

Ang kumperensya ng video ay isang teknolohiya na nagbibigay-daan sa mga

gumagamit sa iba't ibang mga lokasyon na gaganapin ang mga pulong nang
harapan na hindi kinakailangang lumipat sa isang solong lokasyon nang
magkasama. Ang teknolohiyang ito ay partikular na maginhawa para sa mga
gumagamit ng negosyo sa iba't ibang mga lungsod o kahit na iba't ibang mga bansa
dahil nakakatipid ito ng oras, gastos, at abala na nauugnay sa paglalakbay sa
negosyo. Ang mga paggamit para sa mga video conferencing ay kasama ang
pagdaraos sa mga regular na pagpupulong, pag-negosasyon sa mga deal sa
negosyo, at pakikipanayam sa mga kandidato sa trabaho.
Paano Gumagana ang Kumperensya ng Video?

Ang pangunahing bentahe ng video conferencing sa teleconferencing ay maaaring

makita ng mga gumagamit ang bawat isa, na nagpapahintulot sa kanila na bumuo
ng mas malakas na relasyon. Kapag ginanap ang isang video conference para sa
mga impormal na layunin, tinawag itong isang video call o video chat.

Mayroong iba't ibang mga paraan na maaaring isagawa ang video conferencing. Ang
mga indibidwal ay maaaring gumamit ng mga web camera na konektado sa aming
binuo sa laptop, tablet, o mga computer na desktop. Ang mga Smartphone na
nilagyan ng mga camera ay maaari ring magamit upang kumonekta para sa mga
kumperensya ng video. Sa ganitong mga pagkakataon, karaniwang isang platform
na batay sa software ay karaniwang ginagamit upang maipadala ang komunikasyon
sa mga protocol ng Internet.

Ang ilang mga negosyo ay gumagamit ng mga nakatalagang video conferencing

room na nilagyan ng mga high-grade na camera at mga screen upang matiyak na
malinaw ang pag-uusap at may limitadong mga teknikal na pagkakamali. Ang mga
nagbibigay ng third-party ay madalas na mai-install at tipunin ang hardware na
kinakailangan upang magsagawa ng video conference.

KOMUNIKASYON SA SOCIAL MEDIA

https://www.scribd.com/document/338636749/Ano-Ang-Social-Media

Sa anumang bagay na nais nating pasukin, hindi maikakaila na mahalagang alaminmuna ito
ng maigi bago ka magsimula. Katulad na lang ng pagnanais mo na magingisang
Freelancer, siyempre siguradong hindi ka magtatagumpay kung hindi mo alam ang
mga importanteng bagay at panuntunan na kailangan mong matutunan.
Ang Social Media ay tumutukoy sa sistema ng pakikipag-ugnayan sa mga tao
nakung saan sila ay lumilikha, nagbabahagi at nakikipagpalitan ng impormasyon
atmga ideya sa isang virtual na komunidad at mga network. Ito rin ay itinuturing
naisang pangkat ng mga nternet-based na mga aplikasyon na bumubuo ngideyolohikal at
teknolohikal na pundasyon ng na nagbibigay-daan sapaglikha at pakikipagpalitan ng nilalaman
na binuo ng gumagamit.

Bukod dito, ang social media ay may interactive plat%orm na kung saan ang isangindibidwal at
mga komunidad ay maaaring magbahagi, lumikha, tumalakay atbaguhin ang nilalamang
binuo ng gumagamit. Ito ang nagbibigay daan sa isangmatibay at malaganap na
pagbabago sa komunikasyon sa pagitan ng mgaorganisasyon, mga komunidad at mga
indibidwal.Mahalagang isaalang-alang na marami sa mga gumagamit ng internet ang
patuloyna gumugugol ng oras para bisitahin ang maraming mga site ng social media kaysasa
anumang iba pang uri ng site. Sa panahon ngayon, hindi na bago sa atin angkatotohanang
malaki ang naiaambag ng social media sa ikauunlad ng anumangaspeto ng buhay ng isang
tao.

Mahalagang isaalang-alang na marami sa mga gumagamit ng internet ang patuloyna

gumugugol ng oras para bisitahin ang maraming mga site ng social media kaysasa anumang
iba pang uri ng site. Sa panahon ngayon, hindi na bago sa atin angkatotohanang malaki ang
naiaambag ng social media sa ikauunlad ng anumangaspeto ng buhay ng isang tao.Ang
pangunahing benepisyo ng social media ay ang kakayahan nito na magbigayng pagkakataon
sa gumagamit na makipag-ugnayan sa maraming tao malapit mano malayo sa
iyo.Nangangahulugan ito na maaari kang mailantad sa isang masmalayo, mas malawak na
hanay ng mga opinyon. Bilang karagdagan, magagawamong ibahagi ang iyong
opinyon sa mas maraming mga tao kahit saan mangbahagi ng mundo. 'ito ay maaari
mo ring limitahan ang mga tao na mayroongparehong opinyon at paniniwala sa iyo at
limitahan ang mga taong gusto mong makatransaksyon.