1 Rola i znaczenie podstawy programowej w polskiej oświacie jako

czynnika standaryzującego nauczanie

 Program kształcenia i efekty nauczania w jednym
 Ustala „standard referencyjny” efektów kształcenia
 Daje nauczycielom „poręcz”, której mogą się trzymać nawet wtedy, gdy błądzą
o wyznacza kolejność prezentacji materiału, nadaje tok uczenia

2 Jakie mogłyby być konsekwencje braku podstawy programowej i

regulowania nauczania poprzez zakładane do osiągnięcia przez
uczniów finalne efekty nauczania - uczenia się?
 Brak kolejności nadanej przez zakładane efekty kształcenia
 Brak synchronizacji pomiędzy różnymi szkołami
o Co w przypadku przenoszenia pomiędzy szkołami (miałem tak kilka razy)
o Wówczas potrzeba by indywidualnych zajęć dla każdego nowego ucznia
 Potencjalny chaos u nauczycieli o niskich kompetencjach, motywacji

3 Dlaczego nauczyciele niechętnie korzystają z możliwości tworzenia

programów autorskich?
 Wymaga to dodatkowej pracy
o Praca koncepcyjna
o Formalności
 Brak motywacji, wynagrodzenia od szkoły
 Brak oczekiwań ze strony uczniów/rodziców
 Brak wyobraźni, odwagi u nauczycieli o niskch kompetencjach („nieszczęść”), *ewentualnie
u „realizatorów programu”

4 Czy warunki i organizacja pracy polskich szkół oraz zasady

wynagradzania nauczycieli sprzyjają kreowaniu autorskich
rozwiązań programowych?
 Raczej nie
 Nie ma przewidzianej, formalnej nagrody za zastosowanie autorskiego programu
 Tylko dyrektor i ewentualnie rodzice w radzie szkoły mogliby wynagrodzić nauczyciela za
autorski program nauczania

5 Mocne i słabe strony stosowania programów autorskich w

odniesieniu do nauczycieli i do uczniów
Nauczyciele:
 + Daje wolność nauczycielowi (i szkole) na realizację oryginalnych, może lepszych pomysłów
niż mieli autorzy podstawy programowej
o …jeśli chce z tej wolności skorzystać
+ Daje poczucie sprawstwa – widzenie swojej roli nie tylko jako realizatora programu, lecz
jako twórcy
+ Daje okazję do podniesienia swoich kwalifikacji
− Wymaga więcej pracy
− Może być ryzykowne, szczególnie jeśli program jest nieprzetestowany
− Naraża nauczyciela na większy zakres odpowiedzialności w przypadku niepowodzenia
edukacyjnego
Uczniowie:
+ Bogatsza oferta edukacyjna niż przewidziało ministerstwo
o …jeśli nauczyciela stać wyobraźni, czasu i chęci
o …jeśli szkoła ma aspiracje
+ Większa możliwość (pośredniego) wpływu na program
o …jeśli nauczyciel widzi i słucha. Wtedy może wprowadzić zmiany w przyszłości
zamiast powielać te same błędy niż gdyby to musiało zatwierdzać ministerstwo.
− Dodatkowe problemy przy przenoszeniu pomiędzy szkołami
− Naraża na spotęgowany chaos w przypadku niekompetentnego nauczyciela
− Może (pośrednio) negatywnie wpłynąć na ocenę z egzaminu standaryzowanego – ten jest
konstruowany stosując podstawę programową dla odniesienia

6 Szanse i ryzyka, jakie związane są ze stosowaniem przez

nauczyciela programów autorskich
Szanse:
+ Większe zainteresowanie uczniów
+ Poczucie sprawstwa – motywator nauczyciela
+ Wzbogacenie oferty edukacyjnej
+ Daje możliwość wsławienia się jako twórca metody, programu
+ Pozwala przeciwdziałać polityzacji szkoły przez nacisk ministerstwa – decentralizacja
o powiedzenie tego samego, ale innymi słowami może mieć duże znaczenie

Ryzyka:
− Chaos, w przypadku:
o niekompetentnego wprowadzenia,
o przenoszenia uczniów między szkołami,
o nagłej zmiany nauczyciela.
− Rozmycie kryteriów oceny nauczyciela (w stosunku do prostej realizacji zadanego
zewnętrznie programu)
Dyskusja
Gabriela Syska (GS): moim zdaniem podstawa programowa jest potrzebna
Ja:
Jakub Kubat (JK): podstawa programowa jest szczególnie pomocna dla młodych nauczycieli, którzy
nie mają tyle doświadczenia. W przypadku powolnej zmiany byłoby to możliwe, ale na razie
podstawa powinna pozostać.
Klaudia Rafalska (KR): oczywiście że każda zmiana musiałaby być gradualna. Nie zgadzam się z tym,
że młodzi nauczyciele są słabsi; właśnie młodsi są bliżej uczniów i są chętniejsi do dostosowania
swoich metod do uczniów.
Katarzyna Hebda (KH): reforma nie mogłaby być wprowadzana szybko. Duża część nauczycieli
przypuszczalnie nie czułaby się gotowa do wprowadzenia swoich autorskich programów zamiast
podstawy.
KR: podstawa programowa jest traktowana jako wymówka dla nauczyciela. Możliwość autorskich
programów nauczania jest wskazana, ale
JK: antymotywacyjne wynagrodzenia nauczycieli w układzie komunistycznym, brak wpływu oceny
jakości na wynagrodzenie/awans
GS: nauczyciele nie chcą odpowiedzialności związanej z używania autorskiego programu.
KR: pp jest mocno wbudowana w naszą kulturę edukacyjną – lęk ze strony rodziców przed
„alternatywnym nauczaniem”, niezrozumienie i presja na nauczycieli.
KR: nauczyciel niepewny swojej wiedzy, słabo wykwalifikowany nie będzie w stanie stworzyć
swojego programu. Musi mieć swobodę w ramach swojego przedmiotu.
GS: musi być u nauczyciela chęć do samorozwoju i pracy nad przedmiotem.
Szanse i zagrożenia
Ja: ryzyko związane z przenoszeniem między szkołami – brak synchronizacji
KR: zmniejszenie prawdopodobieństwa wypalenia zawodowego, gdy nauczyciel ma poczucie
sprawstwa
Podsumowanie
JL: gdyby zlikwidować podstawę programową i wymusić programy autorskie: co by się stało?
KR: byłyby protesty niewątpliwie
Ja: rynek by zapełnił lukę, stworzyłby swoją alternatywną „pp”
JL: czego chcą uczniowie? Trzeba zmuszać uczniów do refleksji nad tym, jak dobrze ten czas
spędzony w szkole wykorzystać.
JL: co z oporem szkoły? Jak zareagują pozostali nauczyciele, jeśli pojawi się nowy nauczyciel z
ambicją i własnym programem? Ambitny nauczyciel może zostać wypchnięty ze szkoły przed
obawą podniesienia jej poziomu. To by zniszczyło mit, jakoby winą za słabe efekty można było
obarczać uczniów tradycyjnym stwierdzeniem „uczniowie się nie chcą uczyć, a my robimy to co
musimy, więc to nie nasza wina”. Mentalność przetrwania w polskiej szkole.
JL: ocena dostateczna jest „oceną państwową” – byleby przejść, nie wyróżniając się.

Pomysły
 Do KH: utworzyłaby się de facto podstawa programowa, nie/oficjalna
o możliwe rozdzielenie ramowego programu od efektów kształcenia – jednym
zajmował by się niezależny ośrodek, drugim ministerstwo

Komentarze
JL do KH: pp i tak jest często zmieniana przez polityków, więc zmiany w edukacji nie są w Polsce
niczym nadzwyczajnym.
JK do KH: jestem człowiekiem samokrytycznym i dlatego lubię omówić wady najpierw. Usunięcie
podstawy programowej prawdopodobnie spowodowałoby problemy z synchronizacją
przedmiotów. Nauczyciele musieliby ze sobą więcej rozmawiać, by współpracować.
JL o próbach wprowadzenia: duży opór ze strony nauczycieli, środowisko chce by to było
regulowane centralnie. Wg rozporządzenia (?) nauczycielem dyplomowanym może zostać tylko
taki, który używa autorskich elementów w nauczaniu – takich jest 25%, podczas gdy dyplomowani
nauczyciele stanowią 60% kadry. Oznacza to, że ten wymóg jest traktowany pobieżnie.
JL: istnieje „bezpiecznik” w polskim prawie oświatowym, polegający na konieczności zatwierdzenia
przez radę pedagogiczną i dyrektora szkoły. Pytanie jest o to, kim ma być nauczyciel – czy
odtwórcą nakazów płynących odgórnie, czy twórcą kierującym swoje pomysły wzwyż.
JL: stała się dramatyczna rzecz: otwarliśmy dla ludzi wolność, a oni (nauczyciele) walczą z tym (listy
od związków nauczycieli by nie było obowiązku używania autorskiego programu).
KR do ja: też miałam doświadczenie z przenoszeniem, ale mimo braku autorskiego programu były
problemy (z j. polskim).
JL: jaki profil ma absolwent szkoły podstawowej? Cele są ambitne, łącznie z np. celami
wychowawczymi.
KR do JL: czy chodzi nam o rzeczywistość czy o formalność? Bo z tym bywa różnie, jacy ci
absolwenci są.