SAINT JOSEPH COLLEGE

Junior High School Department

Tunga-tunga, Maasin City, Southern Leyte

BB. LYNBIEMAE B. DEGAMO, LPT

BB. MARY SHEEN J. LEONOR, LPT
Guro sa Araling Panlipunan 10

GNG. ERNALIN G. SARATAN, LPT

Ikalawang Punong-Guro

G. DANTE M. MONTER,MAT-PE
Punong Guro
I. Panalangin:
Diyos Ama, hindi po magiging madali para sa amin ang araw na ito
kung wala po kayo sa aming tabi. Gabayan ninyo kaming lahat na
mag-aaral upang malinang ang aming isipan at maunawaan ng lubos
ang anumang leksiyon na itinuturo sa amin. Gabayan din naman ninyo
ang aming mga guro upang magkaroon sila ng sapat na katiyagaan
upang maihatid sa mga estudyante ang mga aral na dapat nilang ituro.
Maraming salamat po. Sa ngalan ng Ama, Anak at Espiritu Santo.
Amen.
II. Mission:
We commit: to build the Saint Joseph College Educative Family
(SJCEF) centered on Christ; to form every member into an integral
human person imbued with the gospel values and equipped with
excellent quality education; and to be an active agent in making a
humane society.
III. Vision:
Saint Joseph College, a Catholic School, envisions an evangelized and
evangelizing community providing excellent integral education and
involvement in social transformation.

IV. THEMES FOR ACADEMIC YEAR 2021-2022

Main Theme: WITH HOLY FAMILY OF JOSEPH, MARY AND

JESUS,SJCEF DEEPENS THE GIFT OF FAITH BY LIVING THE
EUCHARIST.
Family Day 1 SJCEF: Celebrating the Fatherhood of St. Joseph at
SJC.
Family Day 2 SJCEF: Enjoying the unity of families in this of pandemic.
Family DAY 3 SJCEF: Building the foundation of SJC in the Eucharist.
Family Day 4 SJCEF: Thanking the Gift of the First Eucharist.

V. Kabuang Panuto:
1. Kukuha/papasahan kayo ng modyul tuwing Lunes at sa
susunod na Lunes niyo naman ito ipapasa sa paaralan at
kukuha ng panibagong modyul. Ang pagpasa ng mga
gawain ay hanggang 5 ng hapon lamang sa araw na Lunes.
Ang hindi makakabot sa oras ng pagpasa ay mamarkahan
ng guro ng “Late” at magkakaron ng pagkuha ng puntos
(deduction of points) dahil sa taong ito ay magbibigay na
ang paaralan ng mga gantipala/Honors.
2. I-download ang file o magpapapasa sa opisina sa nasabing
file.
3. Maaaring hindi i-print ang buong LLM kung pwede niyo
naman itong basahin gamit ang inyong selpon o laptop. Ang
iprint niyo lamang ay ang pagsubok na kung saan doon
kayo sasagot.
4. Maaari niyong sagutan ang Pagsubok gamit ang isang
buong papel/bondpaper. Hindi pwede ang 1/8,1/4,1/2, atbp.
 5. Bawal niyo isulat sa kwaderno ang inyong sagot kahit na
kukunan niyo ito ng larawan at ipapasa niyo ito sa
messenger.
6. Pagmagpapasa kayo ng gawain, huwag kakalimutang
lagyan ng bilang ng LLM/LAS, pangalan, at seksiyon.
7. Ang bawat guro ay maglalagay ng kahon doon sa
groundfloor ng paaralan at doon ninyo ipapasa niyo o
ilalagay ang inyong ginawa sa bawat asignatura.

VI. Grading System

VII. Layunin:
Natatalakay ang kalagayan, suliranin at pagtugon sa isyung
pangkapaligiran ng Pilipinas

VIII. Nilalaman:

Pagkilala at Pagtugon sa Pagbabago ng Klima

Suriin Natin (Self-assessment/formative assessment)
 Talakayin Natin

Pagkilala sa Hamon ng Pagbabago ng Klima

Ang pagbabago ng klima sa daigdig o climate change ay mayroong parehong
natural at artipisyal na kadahilanan. Ayon sa Intergovernmental Panel on Climate
Change (IPCC), ang pagbabago ng klima ay pangmatagalang pagbabago na
umaabot nang dekada o mas mahaba pa at sanhi ng mga pinagsama-samang
pangyayari at aktibidad sa kalikasan at ng mga gawain ng tao mula sa nakaraan
hanggang sa kasalukuyan. Ang natural na pagbabago ng klima ay dulot ng
pagbabago sa iba’t ibang aspekto ng panahon. Samantala, ang artipisyal na uri
naman ng pagbabago ng klima ay iniuugnay sa iba’t ibang mapaminsalang gawain
ng tao.
Ayon sa masusing pag-aaral ng mga siyentipiko at eksperto, ang mga gawain
ng tao na nakaaapekto sa pagbabago ng klima ay may kinalaman sa iba’t ibang
aspekto tulad ng atmospera, temperatura, at uri ng hangin. Mapapansin din na ang
gawain ng tao ay tumatagal ng mahabang panahon kung kaya ito ay nakapipinsala
sa kalikasan. Pinaniniwalaan din na sa katagalan ng iba’t ibang gawain ng tao sa
mundo, mas lumalala ang pagbabago ng klima.
Dahil sa natural na sanhi at iba’t ibang gawain ng tao, ang pagbabago ng
klima ay nagaganap. Sa natural na pamamaraan, ang klima ay nasasabing
nagbabago kung may naitalang pagbabago sa karaniwang pamantayan ng
temperatura, lakas ng pag-ulan, patuloy na pagtaas ng lebel ng tubig, at iba pang
kahalintulad na pangyayari sa kapaligiran. Ang gawain din ng tao sa kaniyang paligid
ay nakapagpapalala sa pagbabago ng klima gaya na lamang ng labis na pagbuga
ng usok ng mga pabrika, mga sasakyan, pagsusunog ng basura, at kung ano pa.
Ang pang-aabuso ng tao sa kanyang kapaligiran ay nakapagdudulot ng global
warming. Ang global warming ay nagbubunsod ng mga pangyayaring
pangkapaligiran na abnormal o di naaayon sa takdang panahon gaya ng El Niño at
La Niña. Ang global warming ay ang tuloy- tuloy at mabilis na pag-init ng mundo
dahil sa pagtaas ng lebel ng greenhouse gases sa atmospera ng daigdig. Ang mga
gas na ito na nagmumula sa mga usok ng mga pabrika at sasakyan ay pumipigil at
nagpapanatili sa init sa rabaw (surface) ng daigdig. Ang El Niño ay kondisyon ng
panahon na karaniwang inuugnay sa tag-init o tagtuyot na nagdudulot ng pagkatuyo
ng mga anyong tubig. Ito ay nagbubunsod ng kakapusan o ng pagkaubos ng suplay
ng tubig sa mga kabahayan, irigasyon, at mga industriya. Samantala, ang La Niña
ay kabaliktaran ng El Niño, kung saan ay higit na mababa kaysa normal ang
temperatura ng karagatan. Nagdudulot ang La Niña ng labis na pag-ulan na
nagreresulta naman sa pagbabaha at pagkasira ng mga kabahayan at pananim.
 Ayon sa U.S. National Oceanic and Atmospheric Administration (2017),
maraming gawain ang tao na may malaking epekto sa pagbabago ng klima. Ang ilan
sa mga gawaing ito ay nakasaad sa ibaba. Nakikilala mo ba ang mga gumagawa ng
mga ito sa iyong pamayanan? Nakikita mo ba ang mga ito sa iyong komunidad?
• Pagmimina – Nasisira ang mga kabundukan kung kaya nagkakaroon ng
pagguho ng lupa (landslide) at dumudumi ang maliliit na ilog at daluyan ng tubig.
• Pagsusunog at kaingin – Nauubos ang mga puno at nakakalbo ang mga
bundok na siyang tumutulong sa pagsipsip ng tubig sa tuwing malubha ang pag-ulan
at siya ring nakatutulong upang mabawasan ang pagtaas ng temperatura.
• Basura sa dagat – Ang pananatili ng basura sa dagat at mga anyong tubig
ay nakakapagpalala ng pagbaha.
• Labis na pagpuputol ng puno – Ang pagputol sa mga puno ay maaaring
makapagpalala ng baha at init, at maging dahilan ng pagguho ng lupa (landslide).
• Labis na gamit ng tubig – Ang labis at di tamang paggamit ng tubig ay
nagdudulot ng pagkasira sa ecosystem dahil ang tubig ang isa sa mga pangunahing
pangangailangan ng mga puno at hayop.
• Pag-unlad at labis na paggamit ng teknolohiya – Ang teknolohiya ay may
hatid na ginhawa, ngunit ang labis namang gamit nito ay maaaring makaapekto sa
ating klima dahil sa mga basura at nakalalasong hangin na resulta ng paggamit ng
mga produktong teknolohiko.
Mga Salik sa Pagbabago ng Klima
Ang pagbabago ng klima ay bunga ng iba’t ibang salik batay sa mga
pampamayanan, pambansa, at pandaigdigang katangian. Ang klima ay nagbabago
dahil sa pamamaraan ng kalikasan at sa mga gawain ng tao na nakaaapekto sa
kanyang kapaligiran. Ayon sa mga siyentipiko at eksperto , ang ilang mga salik sa
pagbabago ng klima ay ang mga sumusunod:
1. Natural na salik.
a. ang pagtaas ng temperatura dulot ng pagkatunaw ng yelo sa mga
anyong tubig at pananatili ng init sa loob ng atmospera ng mundo
b. ang pagtaas ng lebel ng tubig sa karagatan dulot ng pagtaas ng
temperatura ay nakaaapekto sa paglubog ng kalupaan at pinsala sa
kabuhayan.
c. ang pagbabago ng kilos at katangian ng mga natural na kalamidad
gaya ng bagyo, tsunami (Alongi 2008), at lindol ay dulot ng
pagbabago sa mga natural na salik ng kapaligiran
d. ang pagtaas ng temperatura ay nakaaapekto sa katangian ng mga
anyong tubig gaya ng konsentrasyon ng alat or asin (salinity) na
nakahahadlang sa paglago at pagpaparami ng yamang dagat
2. Artipisyal na salik
a. ang pag-unlad ng teknolohiya at labis na paggamit ng mga makina o
kasangkapan sa loob ng mga pagawaan at gusali ay nakapagdudulot ng
makapal at nakalalasong usok sa atmospera ng mundo
b. ang paglala ng polusyon sa hangin ay nagdudulot ng global warming,
pagtaas ng temperatura ng dagat, at pagbabago sa katangian ng pag-ulan
c. ang patuloy na pagdami ng basura na maaaring hindi naitatapon nang
maayos, hindi nabubulok, at matagal matunaw ay nakapipinsala sa mga
anyong tubig at lupa kung saan tinatapon ang mga ito, at nagdudulot ng
sakit sa pamayanan.

Iba’t Ibang Dimensiyon ng Pagbabago ng Klima

Dimensiyong Pampolitika
Ang pagbabago ng klima ay hindi lamang usaping pangkapaligiran. Ito
ay usaping pampolitika rin. Ang estado ay may tungkulin na pangalagaan
ang kapakanan ng mga mamamayan nito. Ang mga namumuno ng estado
ay siyang naatasan upang gumawa at magpatupad ng mga polisiya na
mangangalaga sa kapakanan ng tao lalo na kung ito ay may kaugnayan
sa pagbabago ng klima. Ang pamahalaan ang siyang may higit na
kapangyarihan upang matukoy kung sino ang higit na nangangailangan ng
ayuda sa panahon ng kalamidad. Ito rin ang may kapangyarihan na pag-
isahin ang iba’t ibang sektor ng lipunan upang matugunan o malutas ang
mga epekto ng pagbabago ng klima.
Ang pamahalaan ay binigyan ng responsabilidad na moral upang
manguna at isakatuparan ang iba’t ibang adhikain upang mapaghandaan
ang mga posibleng epekto ng pagbabago ng klima. Ang mga sumusunod
na gawain ay iminumungkahi upang maging mas mabisa ang pagtugon ng
pamahalaan sa mga hamon ng pagbabago ng klima:
a. paggawa ng mga batas at alituntunin upang maiwasan ang
matinding epekto ng pagbabago ng klima;
b. pagsasagawa ng mga planong pagkilos upang matugunan ang iba’t
ibang hamon ng pagbabago ng klima;
c. pagkilala at paggamit sa iba’t ibang estratehiya at gawain upang
mabawasan ang matitinding epekto ng pagbabago ng klima; at
d. pagpapalawak sa kaalaman ng mamamayan ukol sa usapin ng
pagbabago ng klima.
Bilang isang isyung may aspektong pampolitika, ang pagbabago sa
klima ay tinutugunan ng iba’t ibang bansa sa mundo sa pamamagitan ng
mga polisiya ng mga pandaigdigang organisasyon, mga batas na binubuo
 ng mga bansa, at mga programang itinataguyod ng mga grupo at
samahan. Sa kasalukuyan, itinutulak ng Sustainable Development Goals
(SDGs) ng United Nations Development Programme (UNDP) ang
inisyatibong climate action. Ito ay naghihikayat sa bawat bansa na
gumawa ng mga programa at gawaing makatutulong sa pagtugon at
pagpapagaan sa mga epekto ng pagbabago ng klima.
Sa Pilipinas, mayroong iba’t ibang batas, polisiya, at programa na
naglalayong matugunan ang iba’t ibang hamon ng pagbabago ng klima.
Ang ilan sa mga ito ay ang mga sumusunod:
a. Philippine Disaster Risk Reduction and Management Act of 2010 –
Ito ay isang batas na naipasa noong 2010 na nagtatag ng National
Disaster Risk Reduction and Management Council (NDRRMC), ang
ahensiya na siyang may tungkulin sa kahandaan at sa pagharap sa mga
kalamidad.

b. Clean Air Act of 1999 – Ito ay isang alituntunin na naglalayong

pangalagaan ang kalinisan ng hangin sa ating bansa. Naglalaman din ng
mabigat na parusa ang batas na ito sa mga pagawaan at iba pang
establisimyento na nagdudulot ng polusyon sa hangin.

c. Climate Change Act of 2009 – Ito ang batas na nagsulong ng

pagkatatag ng Climate Change Commission, isang ahensiya ng
pamahalaan na siyang tututok sa lahat ng programa na may kinalaman sa
pagbabago ng klima.

Dimensiyong Pang-ekonomiya
Ang pagbabago ng klima ay mayroon ding epekto sa ekonomiya ng mga
bansa. Ang ekonomiya ay labis na tinatamaan ng iba’t ibang problemang dulot ng
pagbabago ng klima, gaya na lamang ng pagkaunti ng likas na yaman at pagkaubos
ng mga hayop. Ang pagbabago ng klima ay nagdudulot din ng pagbagal o pagtigil ng
mga gawaing pang-ekonomiya tulad ng produksiyon at pagbili ng mga produkto.
Anumang hindi magandang epekto ng pagbabago ng klima ay may epekto sa
ekonomiya, gawain, kita, at pagbalanse ng suplay at konsumo ng tao.
Ang pagbabago ng klima ay nakaaapekto sa kalagayan ng mga tao sa
pamayanan, lalong lalo na sa mahihirap, may kapansanan, at matatanda dahil sa
kawalan ng mapagkakakitaan. Ang mga sektor na ito ng pamayanan ay mas hirap
kumita mula sa paghahanapbuhay at mayroon lamang limitadong materyal na
pangangailangan. Ang pagbabago ng klima ay nagdudulot ng dagdag na gastusin sa
pamahalaan. Halimbawa, sa bansang Estados Unidos ay umaabot sa bilyong dolyar
ang ginagastos ng pamahalaan upang matugunan ang pagkawala ng kagamitan,
pangunahing pangangailangan, gamot, at mga ari-arian sa tuwing makararanas ang
bansa ng malakas na bagyo at malubhang pagbaha. Ang gastusing ito ng isang
bansa ay patuloy na lalaki upang maibalik ang kabuhayan at nawalang ari-arian ng
mga tao. Ang mga mamamayan ay nakadepende sa produksiyon sa larangan ng
agrikultura at gawaing industriyal. Sa pagtama ng isang kalamidad, ang mga
mamamayan ay lubos na nagdurusa dahil sa pagkawala ng kabuhayan. Sa
mahihirap na bansa sa Timog-silangang Asya gaya ng Pilipinas at Indonesia na
madalas tamaan ng mga kalamidad, ang ekonomiya ang siyang nalulugmok dahil sa
kakulangan ng pinansyal at materyal na yaman upang agad makatugon sa mga
epekto ng sakuna o kalamidad. Ang mga tao ay dumaranas ng hirap bago pa man
maibalik ang kanilang nawalang kabuhayan lalo na sa sektor ng agrikultura at
pangingisda.

Dimensiyong Panlipunan
Ang pagbabago ng klima ay nakapagpapabago rin sa kaayusan ng ating
komunidad. Ito ay direktang nakaaapekto sa uri at paraan ng pamumuhay ng mga
tao sa bawat komunidad. Dahil sa pagbabago ng klima, matindi rin ang
pagbabagong nagaganap sa pamumuhay ng tao sa kanyang komunidad. Ang
pagtugon sa hamon ng pagbabago ng klima ay nangangailangan ng pagbabago sa
mga kilos at gawain ng isang tao hindi lamang sa loob ng tahanan kundi maging sa
kanyang pamayanan. Ilan sa mga gawain na dapat maisakatuparan ng miyembro ng
isang pamayanan ay ang tamang pagtatapon ng basura, pagtitipid sa paggamit ng
koryente at tubig, at pakikipagtulungan sa kapuwa sa pagtupad sa mga alituntuning
pangkapaligiran.
Ang pagbabago ng klima ay maaaring makaapekto sa ugnayan ng mga tao
sa pamayanan, pag-uugali ng tao, at pamamaraan ng pamumuhay sa araw-araw.
Makikita ang epekto ng pagbabago ng klima sa pamayanan at mga taong kasapi
nito. Sa Pilipinas, halimbawa, ang mga pamilya na naaapektuhan ng mga kalamidad
tulad ng bagyo ay napipilitang maghiwa-hiwalay upang matiyak ang kanilang
kaligtasan. Lumilikas ang ilang miyembro sa mas ligtas na lugar, samantalang pinipili
ng ibang miyembro na manatili sa kanilang tahanan upang protektahan ito. Ang mga
lumikas at nasa evacuation center ay kinakailangang umangkop sa sitwayson na
malayo sa kanilang nakasanayang pamumuhay. Ipinapakita ng halimbawang ito ang
nagiging pagbabago sa kondisyon ng pamumuhay ng mga pamilyang naapektuhan
ng kalamidad. Kaya maraming nagmumungkahi na isaalang-alang ang lahat ng
sektor ng lipunan sa pagtugon sa pagbabago ng klima. Ang pagtutulungan ng iba’t
ibang sektor ng lipunan ay makatitiyak sa pagkakaroon ng sapat na kaalaman at
mapagkukunan ng pangangailangan, at angkop na pagkilos sa pagtugon sa
pagbabago ng klima.

Dimensiyong Pangkapaligiran
Ang pagbabago ng klima ay isang usaping pangkapaligiran. Ito ay isyung tumutukoy
sa pagbabago ng iba’t ibang aspekto ng klima gaya ng temperatura, lebel ng tubig
sa mga karagatan, at iba pa. Ayon sa datos na nakalap ng Environmental Protection
Agency ng Estados Unidos noong 2015, naitala ang patuloy na pagtaas ng antas ng
temperatura sa iba’t ibang rehiyon sa mundo simula pa noong 1970 gaya ng
ipinapakita sa grap 1.1.

Ayon sa pag-aaral ng Virginia Institute of Marine Science, ang pagtaas sa

temperatura ay isang malaking banta sa kabuhayan ng mga tao lalo na sa mga nasa
industriya ng agrikultura. Ang pagbabago ng klima ay isang natural na kaganapan sa
ating kapaligiran na nagdudulot ng pagbabago sa pamumuhay ng tao.

Pagpapatibay ng Tugon sa Pagbabago ng Klima

Ang pamahalaan ay bumuo ng isang institusyon na tututok sa usapin at hamon ng
pagbabago ng klima. Ang Climate Change Commission of the Philippines (CCC) ay
isang ahensiya ng pamahalaan na nangunguna sa pagbuo at pagpapatupad ng mga
polisiya at alituntunin alinsunod sa iba’t ibang hamon ng pagbabago ng klima. Ito rin
ang ahensiya ng pamahalaan na nakikipag-ugnayan sa mga pandaigdigang sektor
upang matugunan ang iba’t ibang epektong dulot ng pagbabago ng klima. Upang
mapagtibay ang pagharap sa mga epekto ng pagbabago ng klima, ang iba’t ibang
ahensiya ng pamahalaan ay nagtaguyod ng mga batas, alituntunin, at polisiya gaya
ng makikita sa susunod na pahina.
a. Ang Republic Act 9729 ang bumuo sa Climate Change Commission of the
Philippines noong 2009. Ito ang ahensiya ng pamahalaan na inatasang manguna sa
gawain upang tugunan ang mga suliraning dala ng pagbabago ng klima sa ating
bansa. Nagkaroon ito ng mga programa tulad ng People’s Survival Fund at
mekanismo para sa pakikilahok ng mga miyembro ng komunidad na naglalayong
tulungan ang mga komunidad na nasa panganib dahil sa iba’t ibang epekto ng
pagbabago sa klima. Nagsasagawa rin ito ng mga programa na naglalayong
matukoy ang mga lugar na maaaring higit na maapektuhan ng pagbabago sa klima.
Gumagawa rin ito ng imbentaryo ng mga likas na yaman upang mabantayan ang
epekto ng pagbabago ng klima sa ating likas na yaman.
b. Ang Republic Act 10174 ang batas na nagpatibay sa Republic Act 9729.
Binigyan ng karagdagang pondo, kagamitan, at kapangyarihan ang Climate Change
Commission of the Philippines, gaya ng paghahanda ng “survival fund,” upang mas
mapalakas pa ang ilang programang tumutugon sa pagbabago ng klima.

c. Ang Philippine Strategy on Climate Change Adaptation ay binuo noong 2009. Ang
layunin ng alintuntuning ito ay mapalawak ang pakikilahok ng iba’t ibang sektor sa
mga gawain at programang tumutugon sa pagbabago ng klima. Naglalayon din ito
na patatagin ang kaalaman ng mga mamamayan tungkol sa iba’t ibang epekto ng
pagbabago ng klima. Naglunsad din ito ng programa para sa kahandaan ng mga
lokal na pamahalaan na makagawa ng mga plano at estratehiyang ipatutupad upang
harapin ang pagbabago sa klima. Nakatuon ang estratehiyang ito sa paglalaan ng
pondo mula sa pamahalaan upang matulungan ang mga barangay at pamayanan na
makagawa ng inisyatiba na tutugon sa hamon ng pagbabago ng klima sa agrikultura
at pangingisda; pagtutulungan ng mga ahensiya ng pamahalaan upang magtaguyod
ng mga alituntunin at polisiya sa pangangalaga ng bakawan, mga anyong tubig; at
sa pagtatanim at pagtatatag ng mga samahan upang makatuwang ng lokal na
pamahalaan sa pagpapatupad ng mga programang tumutugon sa pagbabago ng
klima.

d. Ang pamahalaang nasyonal ay bumuo rin ng National Framework Strategy on

Climate Change noong 2010 na may layuning tipunin ang iba’t ibang ahensiya ng
pamahalaan upang matugunan ang mga epekto ng pagbabago ng klima. Dahil sa
polisiyang ito, mas nabigyan ng kapangyarihan ang mga lokal na pamahalaan na
pamunuan ang mga programa sa kanilang pamayanan na tutugon sa pagbabago ng
klima.
Ang iba’t ibang alituntunin at polisiya ng pamahalaan ay maaaring pagtibayin
ng mga gawaing maiaambag ng iba’t ibang sektor ng ating lipunan. Ang mga
barangay ay maaaring magsimula ng programa ukol sa tamang pagtatapon ng
basura, pagtatanim sa bakuran, at paglilinis ng pangunahing lansangan. Ang ilang
barangay na may programang tumutugon sa pagbabago ng klima ay matatagpuan
sa bayan ng Bolinao sa Pangasinan, mga baybaying barangay ng Palawan, at sa
bayan ng Dumangcas sa Iloilo. Ang mga pribadong sektor naman ay tumutulong sa
pamamagitan ng pagbibigay ng mga kagamitan sa pagtatanim ng puno, at patuloy
na pagpapakalat ng impormasyon tungkol sa usapin ng climate change. Ang
malalaking kompanya sa Pilipinas ay gumagamit na ng “green approach to
business,” gaya ng pagtatayo ng mga gusaling gumagamit ng mga materyales na
hindi nakasasama sa ating kapaligiran tulad ng gusali ng Asian Development Bank
sa Mandaluyong, gusali ng Sun Life Insurance sa Taguig, at ilang gusali sa Makati
gaya ng gusali ng Zuellig. Ang mga mag-aaral din ay dapat na makiisa sa mga
gawain na kahit maliit ay may malaking maitutulong sa ating kapaligiran.
Mga Programang Tumutugon sa Pagbabago ng Klima

Ang pamahalaan ng Pilipinas ay kasalukuyang ipinatutupad ang mga

sumusunod na programa upang tugunan ang iba’t ibang salik at epekto ng
pagbabago ng klima sa ating bansa:
a. pagkakaroon ng “crop insurance” para sa mga magsasaka – Ang pamahalaan ay
naglalaan ng pondo upang magarantiyahan ang mga pananim na nasalanta ng
kalamidad. Ang programa ring ito ay nagbibigay ng kasiguraduhan na may
mapagkukunan ng pondo ang mga magsasaka upang muling makabangon at
matustusan ang nawalang puhunan.
b. pagkakaroon ng tiyak na disenyo sa pagsasaayos ng mga kalsada at estero
upang hindi lumala ang pagbaha – Ito ang programa ng DPWH para sa buong
bansa at ng MMDA para sa Kamaynilaan upang magkaroon ng pangmatagalang
solusyon sa pagbaha.
c. pagtuklas ng mga espesye ng palay na hindi nasisira ng pagbaha, pagbabago ng
pamamaraan ng pangingisda na titiyak sa mapananatiling pangingisda (sustainable
shing), at iba pang kahalintulad na gawain na angkop sa aspektong agrikultural ng
pamayanan.
d. pagpapalawig at paglalaan ng sapat na pondo upang matugunan ang pagtatanim
ng mga bakawan at mga puno sa kagubatan, at sa paglilinis ng mga dalampasigan
na pinaninirahan ng mga tao.
e. pagkakaroon ng mga mekanismo na tinatawag na “early warning” upang
mapaghandaan ng bawat pamayanan ang pagharap sa mga sakuna at kalamidad.
Ang programang ito ay may malaking tulong sa lokal na pamahalaan sa mabisang
pagtugon sa mga kalamidad dahil manggagaling sa pamayanan ang pagkilos.

Epekto ng Pagbabago ng Klima

Ang pagbabago ng klima ay may iba’t ibang epekto sa buhay ng tao, sa komunidad,
at maging sa buong bansa. Ang pagtukoy sa mga epektong ito ay maaaring
makatulong sa pag-angkop ng tao sa pagbabago ng klima. Narito ang ilang epekto
ng pagbabago ng klima:
a. kamatayan at pagkakasakit ng maraming tao dahil sa matinding init, impeksiyon
mula sa baha, at sakit sa baga dahil sa maruming usok
b. malalang panahon ng tagtuyot na maaaring makapagpababa ng produksiyon sa
pagtatanim
c. pagbabago sa kalidad ng tubig at kakulangan ng suplay nito dahil sa walang
kontrol na paggamit ng tao na nakaaapekto maging sa mga puno, halaman, at
hayop
d. pagtaas ng lebel ng tubig sa karagatan na maaaring makapagpalubog sa mga
pamayanan sa tabing-dagat
e. mas matinding pagbaha dulot ng mas malalakas na bagyo at pag-ulan

Pagsubok sa Pagtugon sa Pagbabago ng Klima

Malawak at malalim ang saklaw ng pagbabago ng klima sa ating lipunan.
Saklaw nito ang iba’t ibang aspekto ng buhay ng tao, sektor ng lipunan, at mga
pamayanan hindi lamang sa iisang bansa kundi sa buong mundo rin. Ito ang
karaniwang pagsasalarawan sa mga tugon sa pagbabago ng klima dahil hindi
makakayang tugunan ng isang polisiya, isang alintuntunin, at iisang bansa lamang
ang suliraning ito. Nangangailangan ng sapat na yaman, kapasidad na teknikal, mga
eksperto, at mga mabisang alituntunin upang matugunan ang pagbabago ng klima.
Magagawa lamang ito kung magtutulungan ang mga bansa sa pagtataguyod ng mga
adhikain gaya ng Sustainable Development Goals (SDGs) na binibigyang-diin ang
aspekto ng pag-unlad sa mga komunidad nang hindi nasisira ang kapaligiran.
Ngunit, ang pagtugon sa pagbabago ng klima ay nahaharap din sa iba’t ibang
pagsubok tulad ng mga sumusunod:
a. Ang pagsasaliksik at pagsasagawa ng mga programa ukol sa pagbabago ng
klima ay nangangailangan ng malaking pondo. Halimbawa, ang Pilipinas ay
naglalaan ng P140 bilyon para sa iba’t ibang programa ng pamahalaan upang
tugunan ang hamon ng pagbabago ng klima ayon sa Climate Change Commission
(2015) at tumataas pa ang pondong ito bawat taon.
b. Ang pagpapatupad ng mga programa ukol sa pagbabago ng klima ay mabagal
dahil mas binibigyang priyoridad ng mga mahihirap na bansa tulad ng Pilipinas, mga
bansa sa Aprika, at maging sa Timog Amerika, ang mga pangunahin at
pangkasalukuyang mga pangangailangan ng kanilang mga mamamayan. Bukod
dito, mas nabibigyan ng halaga ng iba’t ibang isyu sa pamumuhay ng tao gaya ng
pagpapaunlad sa ekonomiya, trabaho, at pagtataguyod ng mga negosyo kung kaya
nalilimitahan ang mga gawain upang tugunan ang mga pagbabago sa klima.
c. Hindi malinaw ang saklaw na kapangyarihan ng mga pinunong lokal sa
pagpapatupad ng mga programa para sa pagbabago ng klima. Di tulad sa bansang
Sri Lanka na nagtatag ng isang ahensiya na may kapangyarihan upang tugunan ang
mga pagbabago sa klima, sa Pilipinas ay mayroong iba’t ibang polisiya ang iba’t
ibang ahensiya, mga sektor, at lokal na pamayanan gaya ng makikita sa tungkulin
ng Climate Change Commission, NDRRMC, at Kagawaran ng Kapaligiran at Likas
na Yaman (Department of Environment and Natural Resources o DENR).
d. Bumaba ang lebel ng partisipasyon ng mga tao sa mga programa at aktibidad
upang tugunan ang pagbabago ng klima noong 2010 ayon sa Climate Change
Commission. Mabigat na salik ng pagbaba ng interes ng mga tao ay ang pagbabago
ng pamamaraan ng pamumuhay, paglipat sa ibang pamayanan mula kanayunan
patungong siyudad, at ang pagbabago sa hanapbuhay ng tao.
 ARALING PANLIPUNAN 10 LLM 3
Pangalan:___________________________________Seksiyon:________________
Pagsubok:
A. Punan ang mga patlang.
1. Ang _______________________ ay mayroong parehong natural at
artipisyal na kadahilanan.
2. Ayon sa ___________________________________ ang pagbabago ng
klima ay pangmatagalang pagbabago na umaabot nang dekada o mas
mahaba pa at sanhi ng mga pinagsama-samang pangyayari at aktibidad
sa kalikasan at ng mga gawain ng tao mula sa nakaraan hanggang sa
kasalukuyan.
3. Ang ___________ na pagbabago ng klima ay dulot ng pagbabago sa iba’t
ibang aspekto ng panahon.
4. Ang ______________na uri naman ng pagbabago ng klima ay iniuugnay
sa iba’t ibang mapaminsalang gawain ng tao.
5. Ang pang-aabuso ng tao sa kanyang kapaligiran ay nakapagdudulot ng
________________________.
6. Ang ____________________ ay nagbubunsod ng mga pangyayaring
pangkapaligiran na abnormal o di naaayon sa takdang panahon gaya ng
El Niño at La Niña.
7. Ang global warming ay ang tuloy-tuloy at mabilis na pag-init ng mundo
dahil sa pagtaas ng lebel ng ________________ sa atmospera ng
daigdig.
8. Ang _______________ ay kondisyon ng panahon na karaniwang
inuugnay sa tag-init o tagtuyot na nagdudulot ng pagkatuyo ng mga
anyong tubig.
9. Ang ____________ ay kabaliktaran ng El Niño, kung saan ay higit na
mababa kaysa normal ang temperatura ng karagatan.
10. Ayon sa _____________________________________ (2017), maraming
gawain ang tao na may malaking epekto sa pagbabago ng klima.
11. Sa kasalukuyan, itinutulak ng Sustainable Development Goals (SDGs) ng
United Nations Development Programme (UNDP) ang inisyatibong
_____________________.
12. Ito ay isang batas na naipasa noong 2010 na nagtatag ng National
Disaster Risk Reduction and Management Council (NDRRMC), ang
ahensiya na siyang may tungkulin sa kahandaan at sa pagharap sa mga
kalamidad.__________________________
13. Ito ay isang alituntunin na naglalayong pangalagaan ang kalinisan ng
hangin sa ating bansa. Naglalaman din ng mabigat na parusa ang batas
na ito sa mga pagawaan at iba pang establisimyento na nagdudulot ng
polusyon sa hangin._______________________
14. Ito ang batas na nagsulong ng pagkatatag ng Climate Change
Commission, isang ahensiya ng pamahalaan na siyang tututok sa lahat ng
programa na may kinalaman sa pagbabago ng
klima._____________________________________
15. Ayon sa pag-aaral ng _______________________________, ang pagtaas
sa temperatura ay isang malaking banta sa kabuhayan ng mga tao lalo na
sa mga nasa industriya ng agrikultura.
16. Ang __________________________________ ay isang ahensiya ng
pamahalaan na nangunguna sa pagbuo at pagpapatupad ng mga polisiya
at alituntunin alinsunod sa iba’t ibang hamon ng pagbabago ng klima.
17. Ang ___________________ ang bumuo sa Climate Change Commission
of the Philippines noong 2009.
18. Ang ___________________ ang batas na nagpatibay sa Republic Act
9729.
19. Ang malalaking kompanya sa Pilipinas ay gumagamit na ng
_______________________ gaya ng pagtatayo ng mga gusaling
gumagamit ng mga materyales na hindi nakasasama sa ating kapaligiran
tulad ng gusali ng Asian Development Bank sa Mandaluyong, gusali ng
Sun Life Insurance sa Taguig, at ilang gusali sa Makati gaya ng gusali ng
Zuellig.
20. pagkakaroon ng __________________ para sa mga magsasaka