MUHTEŞEM

Dİ
N
İSLAM

Abdul
lahKULOĞLU
 İ
ÇİNDEKİ
LER

Öns öz ..
...
..
..
..
..
..
...
..
..
..
....
..
...
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
1
İlmi nFa zil
eti
..
...
..
...
..
....
..
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
...
..
3
İma n....
...
..
..
..
..
..
...
..
..
..
....
..
...
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
4
İslamı nŞa rt
lar
ı..
..
...
..
....
..
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
...
24
Di kka tEdi lece
kHus us l
ar..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
...
33
Ehl iSü nnetİnancı..
..
....
..
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
...
40
İba de teSa r
ılmak .
..
..
..
....
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
...
52
Müs lüma nınYa pma sıGe rekenŞeyler
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
...
60
Şe yta nınHi lel
eri.
..
..
..
....
..
...
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
64
Şe yta nınDüş ma nlı
ğı....
..
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
...
76
Se va bıÇokOl anİ bade t
ler.
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
.85
Sünne tl
er..
..
..
..
..
...
..
..
...
...
..
...
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
93
Çe şitliKonul ardaHa di sl
er..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
.119
Ahi r zama nHa disler
i...
..
..
...
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
130
Ta rika t.
...
..
..
..
..
..
...
..
..
.....
..
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
.134
Al lahAda mlar
ınınÖz ell
ikler
i.
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
.136
Hi kme tliSözler
...
..
..
....
..
..
...
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
147
Güna hl ar.
..
...
..
..
..
..
...
..
....
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
.156
Küf ürSöz l
er.
..
...
..
...
..
....
..
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
.171
Ba tılİ nançlar
..
...
..
...
..
....
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
.176
Çir kinOl anHuyl ar.
..
....
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
.182
İyiOl a nHuyl ar
...
..
..
...
...
..
...
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
184
İba de ti
nÖnünde kiEnge l
ler..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
186
AnaBa baHa kları
...
..
....
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
.188
Al lahYol undaKa r
de şli
k...
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
190
Kul unGör evler
i..
..
..
...
...
..
...
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
195
ÖdünçPa raVe rmek.....
..
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
.201
Sa da ka .
...
..
..
..
..
..
...
..
..
.....
..
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
.204
Ame liSa l
ih..
..
..
...
..
..
..
....
..
...
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
208
İyiliğiEmr etmeKöt ül üktenAl ı
koyma .
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
211
Da ve teİ cabet.
..
...
..
..
..
....
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
.215
İstiğfa r.
...
..
..
..
..
..
...
..
..
.....
..
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
.217
Takv a .
..
..
....
..
..
....
..
..
..
...
..
..
..
..
..
..
...
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
219
Zühd. ..
..
....
..
..
...
...
...
..
...
..
..
..
..
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
.222
Tef ekkür...
..
...
..
...
...
..
...
..
..
..
..
..
..
...
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
224
Sıla-iRa him....
...
..
..
...
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..227
Ayı pÖr tme k...
...
..
..
..
...
..
..
..
...
..
..
..
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
231
Aff etmek....
..
...
...
..
..
...
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
234
Ka na at
inFa zileti
...
..
...
..
..
..
..
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
.239
Me rha me tl
iOl ma k..
...
..
..
..
..
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
241
Güna ht
a nSa kınma k...
..
..
..
..
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
244
Şefa at….....
..
..
....
..
..
..
...
..
..
..
..
..
..
...
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
247
De cca l
..
...
...
..
...
...
..
..
..
...
..
..
..
..
..
..
...
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
251
Me h di(A. S.)
...
...
..
..
..
...
..
..
..
...
..
..
..
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
253
İsa(A. S.)..
..
..
...
...
...
..
...
..
..
..
..
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
.256
Ölüm. .
..
...
...
..
...
...
..
..
..
...
..
..
..
..
..
..
...
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
258
Ka bir..
..
...
...
..
...
...
..
..
..
...
..
..
..
..
..
..
...
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
262
Ma h şer.
..
....
..
..
....
..
..
..
...
..
..
..
..
..
..
...
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
272
Ame lDe fteri
...
...
..
..
..
...
..
..
..
...
..
..
..
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
276
Ce henn em. .
..
...
...
..
..
..
...
..
..
..
..
..
..
...
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
278
Ce nne t
..
...
...
..
...
...
..
..
...
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
.282
İl
iml erinKur uc ular
ıMüs l
üma nla
rdır.
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
288
Muka dde sYe rler.
..
..
...
..
..
..
..
..
..
...
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
291
Müba rekGünl erVeGe celer
..
...
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
295
ÜçAyl ar...
..
...
....
..
..
..
...
..
..
..
..
..
..
...
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
301
DuaEt me ninEde bleri
..
..
..
..
..
..
...
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
303
Ka dınınFa z
ileti.
..
..
..
...
..
..
..
..
..
..
...
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
305
Ka dınNe ler
eDi kkatEtme l
i.
..
...
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
310
Ka rıVeKoc anınBi rbir
ler
ineKa rşıDavranış
lar
ı.
..
..
..
..
..312
Saka l..
..
..
....
..
..
....
..
..
..
...
..
..
..
..
..
..
...
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
315
Çoc uklaraDi niBi lgiler
..
..
..
..
..
...
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
318
Ye me kYe me ninEd epleri
..
..
..
...
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
330
Hz .Al i
’ninOğl unaNa s
ihatl
eri.
..
..
..
..
..
..
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
332
İma mRa bba ni’denöğüt l
er.
..
..
...
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
348
İma mSühr e
ve rdi’
ninVa siyet
name si.
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
356
Örn ekHa yatlar.
..
...
..
...
..
..
..
..
..
..
...
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
360
DiniKı ssalar
..
..
....
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
.382
DiniHi kayeler.
...
...
..
..
..
..
..
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
.399
Asr ıSaa det.
..
...
...
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
427
Baz ıSa habe l
eri
nFa zi
let
leri
..
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
.429
Ve daHut besi.
..
...
...
..
..
..
..
..
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
.438
Peyga mbe ri
mi z
’in ( Sal
lal
lahu Al eyhi ve Se l
lem)
Müs l
üma nlar
a Son Hitap Ve
Tavs iyeleri……………………………………………. .446
Cebr ail Al eyhissela
mı n Pe ygambe ri
mizi ( Sal
lal
l a
hu
Ale yhi ve Se lle
m) Ve fat Et meden Önc e
Ziya r
e t
i………………. .
..
..
..
..
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
...
..
..
..
.453
Peyga mbe rSevg i
s i
……………. .………. ……………. .456
Peyga mbe rEf endimizden( Sal
lall
ahuAl eyhiveSe l
lem)
Dua lar.
....
...
..
..
..
...
...
..
..
..
..
..
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
.460
Esma ’ülHü sna...
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
463
Hz . Muha mme d’in (Sallal
lahu Al eyhi ve Se l
lem)
İs
iml e r
inde nBa zıla
rı.
..
..
..
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
.467
Erke kİs i
ml eri
..
...
...
..
..
..
..
..
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
.470
Ka dınİ simleri
..
....
..
...
.
...
..
..
..
..
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
.471
Fayda lanılanKa y nakl
ar..
..
..
..
..
..
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
.472
 Öns
öz

Bismil
lahi
rr
ahmanir
rahi
m
El
hamdül
il
la
h iRabbi
lal
emin.Vessel
atüves
sel
amual
a
s
eyy
idi
naMuhamme di
nvea l
aali
hivesahbi
hiec
main
.

All
ahTe al
a“ Beninsanlarıvec inlerianc a
kba naiba det
ets
inleriçinya r
att
ım”buyur uyor.İns anınva zi
fesiAl lah
Teala’
yıbi lme k ve Al lah Te al
a’ya i badete tme ktir
.
Müke ll
efol duğumuz a nd ans on ne fesi
mi zive r
inc eye
kadarkullukya pma kl
ava zifel
iyiz.
All
ahTe al
aa me l
isali
heç okö nemve r
iyorvebuyu ruyor
ki:“İma ne dips al
iha meli şleyenle
rege li
nce,bizonl a r
ı
alt
lar
ındann ehirl
erakanc enne t
ler
ekoya c a
ğız,ebediye n
deoc enne t
lerdeka l
acaklardır
” .AllahTe alagüzela me l
iş
leyenkul lar
ınına mell
erindenz e
rremi ktarı
nımüka fa t
sız
vekötüa me lişleyenkulları
nındaa me ll
e r
inizerr
emi kta r
ı
cezası
z bı rakma dı
ğındandol ayıkul lukva z
ife
leri
mi zie n
güzelşekildeya pal
ımkikur t
uluşae r
enkul l
arı
ndanol alı
m.
Fanid ünya nın geçiciz e
vkl er
inea l
da nıp daba kiol an
ahir
etn i
me tl
e r
inikaybetme yeli
m.
Mevlac ümle mizisevdiğiver azıol duğukul l
a r
ında n
eyles
in.Ami n.

Abdul
la
hKULOĞLU

1
 İ
lmi
nFa
zil
eti

Hz
.Muha
mme
d(Sa
ll
al
la
huAl
eyhiveSe
ll
em)buyur
du:
2
İli
mde nbi rba b( me sele)öğr endi
ği nz a
ma n,os enini ç i
n
kabule dilmişbi nr e katna f
il
ena ma zkı l
ma ndanda ha
hayırl
ıd ı
r.Bunui nsanlaraöğr e
tt
iğinz a ma n( i
stera me l
edils
in,i steredilme sin)s eniniçinge neka bule dil
mi şbi n
rekatna fil
ena ma zkılma nda nhayırlı
dır
.
Başkabi rh adisteHz .
Mu hamme d( Sallal
lahuAl e yhive
Sellem)buyur uyor :İ lim t ale
pe tmek( öğrenme k)he r
müs l
üma naf arzd ı
r.
Müs lüma nol a nki şininne ler
ei ma ne t
me sige rektiğini,
İsl
amı nş artl
arınıbi lme sige r
ekir.Ayr ıcai badetlerinde
nama zına s
ılkı l
a cağını,nama zıne ler
inboz acağını,or ucu
neleri
n boz acağ ını
,z ekatıki menemi ktarve r
ec eğini,
Ha ccı
n ke ndisine f arz ol up olma dığı
nı,a bdest
ine le
r
bozaca ğını, ha ngi dur uml a
rda boy a bde st
ia l
ma sı
gerektiğini bi lme si ki şi
ye f arzdır
. Bunl a
rı bi l
me den
ibadetl
e r
inie ks ik ve ha t
alıya pa r ya da i bade ti
nin
bozulma s ı
na s e bebiye tve r
ir.Me sel
a na ma z kı larken
kahkahai legül s ebuki şininhe m na ma zıge çerl
iol ma z
hem dea bdestiboz ulmuşol ur.Eğe rna ma zkılanbunl arı
bilmezs ekı lmışol duğuna ma zge çer
sizo lupa hirett
ebu
nama z bor cunda n kur t
ulama z.Bunda n dol ayık işiye
gerekliol andinibi lgiler
iöğr enmes ifa
rzdır.

3
 İ
man

İ
ma n:İ nanmak,tas
diket
mekde
mekt
ir
.İma
nınş
art
la
rı
al
tıta
ne dir.
1.Alla
h’ aima n.
2.Me l
ekle r
eima n.
3.Kita
pl araiman.
4.Peyga mbe r
ler
eiman.
5.Ahireteima n.
6.Kazaveka der
eima n.

Müsl
ümanolanınbual
tışeyiöğr
enmes
i,kal
biyl
eina
nıp
bua l
tışar
tıbir
biri
nebağlayar
akvema nalar
ınıbi
le
rek
söyl
emesif
arz
dır.Buşe
kildeimanet
mişolur
.

1.Al lah’
aİ ma n.
AllahTe alava rdıronda nbaşkai l
ahyokt ur.Hi çbi rşe ye
benz emez.Al l
ahTe ala’nı
nhi çbi rş eyei htiyacıyokt ur.
Doğma mıştı
rvedoğur ul mamı ş
tı
r.İns anke ndiya ratıl
ışına,
kainatveha ya t
aba k a
ra kAllahTe a la’
nınva rl
ığınıka bul
ede r
.Gör düğ ümüzh erş eyAl lahTe al
a’nınva rlığınıil an
etme kte Al lah Te ala’nın e şs
iz güç ve kuvve tini
açıklamaktadır.Al lahTe a
lahe r
şeyigör en,he rs öylene ni
işi
ten,z ama nveme ka ndanuz ak,i badetel ayık,önüve
sonu ol ma yan,büt ün noks ans ıfatlar
da n uz ak yüc e
Ra bbimizdir.Bi za ncak O’ nai bade te d e
rveO’ nda n
yardımi steri
z .Gi zl
ivea çı
khe rş eyibi lir
.İ l
mi nins ı
nı r
ı
yoktur.Al l
ah Te al
a’nın bilgi
sinde n uz ak hi çbirş ey
me ydanage l
me z.Ka lpler
denge çenlerib il
ebi l
ir.Al l ah
Tea l
a ’
nına ffı,rahme tiveba ğışl
ama sıhudut suzdur .En
güz elisi
ml e
r,e nbüyüköv gülerAl l
a hTe ala’yaa itt
ir.Akı l
sahibihe rkes,ke ndisi
neb irhabe r
c ige l
me s ebi leAl l ah
Tea l
a ’
nın va rl
ığına i ma n e t
me k z orunda dır. Al l ah
Tea l
a ’
nınva rlı
ğınıa nl
a mamı ziçi
ns e vgil
iPe yga mbe rimi z
4
Hz .Muha mme d( Sa l
lall
ahuAl eyhiveSe l
lem) :“ Gö klere
bakın,ye rlere ba kın,ke ndine fs i
nizeb akın ve büt ün
bunlarınya r
a t
ılış
ınd akia kıl
lar
aha yretve reni nceli
kl eri
,
bunlarınkendiliğindenol upol maya cağınıd üşünün;ç ünkü
bunlar Al lah Te a
la’nın va rl
ığını, bi r
liğini gös teren
delil
ler
dir. Fa kat Al l
ah Te al
a’nınz at
ını, ma hiye ti
ni
düşünme yin.Al lahTe al
aa cabaş öylemi dir,böylemi dir?
O’n un gör me si,i şitmesi na sıldı
r? di ye düş ünme ye
kalkma yı
n. Zi ra buna kudr eti
ni z ye tme z; ne ka dar
özensenizd ebunu ha kkıylabi leme z
s i
niz.Şa şırı
rsını z
;
bil
givegör güöl ç üle
rinizbunaye t
me z.”b uyurmuş l
a rdır
.
Mümi nle
rc ennett
eAl lahTe al
a’yıgör ec
e klerdir
.
Allah Te a
la’nın ke ndinema hs uss ıfatl
arıva rdır
.Bu
sı
fatlar
ıSubut iSı fatl
arveZa tisıfatl
arol ma küz erei kiye
ayrılı
r.

Subut
iSı
fat
la
r:Bunl
ars
eki
zta
nedi
r.

1.Ha yat
:
AllahTeala’nı
nha yat
ıbizdekihayatgibideğildir.Bizim
hayatımız ge çi
ci bir haya t
tı
r. Allah Te ala’nın bi zi
yarat
ma sı
ylaya şıyor
uz.Al lahTe al
abi ziya ratma sabiz
yaşayamayız.AllahTe al
a ’
nınhayatıböylede ği
ldir.Al l
ah
Teala’nı
n ha yatıe bedidi
r, kendindendir. Ma hlukatı
n
hayatıis
eke ndindendeği
ldir.Yaninesi
ll
e rl
e,evlenme l
erl
e
olmaktadır
.Sonr ad abi rgün ha yats onae r me kte
dir.
Ha l
bukiAl l
a hTe al
a’nı
nh ayatıebedi
dir.Ha yats ı
fa t
ıdiri
olmakde mektir.

2.İl
im:
Bi
zbi l
iyoruz,kita
plar
ıokuyorhoc alar
ımızda
ndi nl
iyor
vebilgisahibioluyoruz.HalbukiAllahTe a
la’
nınbil
gisi
böyledeğildir
.Al lahTe al
a’nınilmie ze
livee bedidir
.
Alla
hTe ala’nı
nbi röğre
tic
iyeihti
yacıyoktur
.Alla
hTe ala
5
herş
eyibi
li
r,çünkübi
lgi
ninka
yna
ğıke
ndi
si
dir
.Bi
lgi
si
ar
tmazvee
ksi
lmez.

3.Semi :
Biz
imi şi
tme mizkulakla
rımızl
aoluyor
.AllahTeal
a’nın
iş
itmesikula
klade ğil
dir
.AllahTeal
aişit
mesıf
atı
ylabütün
yarat
ıkla
rınsesler
ini,fı
sıl
tı
ları
nıdahiişi
ti
r.All
ahTe a l
a
harf
siz,ses
siz,me kanvez amanaiht
iyaçduymadanişi
tir
.
Ka l
ple
rdengeç enl
e r
ibil
eduya r
.

4.Basar
:
Bas
argörmekde mekt
ir
.Gör me
ki ç
ingöze,ı
şı
ğaveya
birbaş
kaşeyeiht
iyac
ıyoktur
.All
ahTe a
lahe
rşeyig
örür
.
Hiçbi
rşeygör
me s
ineengelol
amaz.

5.İ r
a de:
İradedi lemekdemekti
r.All
ahTe al
ahe ris
tedi
ğişeyi
yapa r.Ta mb i
rir
ades
ivar
dır
.Buiradeasl
akull
arı
nira
desi
gibide ğildi
r.Düny a
da ne olmuşsa All
ah Teala
’nın
ir
a des i
yleolmuşt
ur.

6.Kudret:
Sı
nırs
ızbi rgüçvekudr etsahi
bidi
r.AllahTe a
laiç i
n
yapıl
ma sızorol a
nhi çbi
rşe yyoktur
.Bi z
im kudret
imiz
Allah Te a
la’nın bi
ze verdiğibir parçac
ık kudret
ten
ibar
ett
ir.AllahTe ala
’nınkudreti
neba kınbakalı
ma kıl
erdi
rebi
lirmi si
niz
?Şuka i
natabirba kı
nneba şıvarne
sonu.Buuc ubuc ağıolmayanka i
natı
niçeri
si
ndekibütün
varl
ıkla
rınsahibiAll
ahTe a
la’dı
r.

7.Kela
m:
Kel
am All
ahTe al
a’nınharf
e,ses
e,ağız
a,di l
eveya
herh
angibi
rşeyeihti
yacıolmada
nkonuşmasıdemekt
ir
.
Bizi
mkonuşmamızağzımız
,dil
imi
zveses
leoluyor
.All
ah
6
Te
alahar
fsi
zves es
sizkonuş
ur.Kur
’an’
ıKe
rim Al
la
h
Te
ala
’nı
nkela
mıdı
r.

8.Tekv in:
Tekv i
nya ra
tmakd emekti
r.All
ahTealaherşeyiyoktan
vare tmişti
r.Yara
tmaks adeceAll
ahTe a
la’
yama hsustur
.
He mi st
e di
ğigib
iya r
atı
r.Hayrıdaşe
rrideyaniiyi
li
ğide
kötülüğü de Al l
ah Te al
a yarat
mış
tı
r.Fa katkötülüğe
kati
ye t
ler ı
zagöst
ermez.

Za
tiSı
fat
la
r:Bunl
ara
lt
ıta
nedi
r.

1.Vüc ud:
Vücudva rol
ma kde mekti
r.All
ahTea l
avardı
r,va
rlı
ğı
başkasında
nvey abaşkası
nınvası
tas
ıyl
ade ği
ldi
r.Hiç
bir
şeki
lde Al l
ah Teal
a’nın yokl
uğu düşünül
emez.Allah
Tealada i
mavardı
r.

2.Kı de
m:
KıdemAl l
ahTeal
a’nınvarl
ığınınbaşl
angı
cıol
ma maktı
r.
Ya nievvel
ceyokikens onra
da nva redi
lmişol
ma maktı
r.
Allah Teala
’dan ba
ş ka herş eyi
n var olması
nın bir
başlangı
cıvar
dır
.All
a hTe a
la’nınbirbaşl
angı
cıveevveli
yoktur.

3.Be ka:
BekaAl la
hTe al
a’nınvarl
ığı
nınsonuolmamaktı
r.All
ah
Teala’da
nba şkahervarl
ığı
nbirsonuolur
.Me s
elains
anl
ar
ölec
ek,a ğaçlarkuruyac
a kgibi
.He rşeyinmutla
ks onu
olac
akya lnı
zAl l
ahTe al
adaimavarolaca
ktı
r.

4.Va hda niye

t:
Vahda niyetbirolmak demekt
ir
.All
ah Teal
ab i
rdi
r.
Zatı
nda ,s ı
fat
lar
ında
,iş
ler
indet
ekt
ir
.Eş
ibenze
riveor
tağı
7
yokt
ur.

5.Muhal
efetünli
lha
vadi
s:
Muha
lef
etünl i
lha
vadi
sbaşkahi
çbi
rşeyebenz
eme mek
demekt
ir
.Al l
ah Te
alakendiyar
att
ıkl
arı
nda
n hiç
biri
ne
benz
emez.

6.Kı yambine f
sihi:
Kıyambine fsi
hi,hiçbirş
eyeihtiyaçolmama kdemektir
.
He rş e
yAl l
ahTe a
la’
yamuht açdır.Bizyeme kl
e,içmekle
yaşarız.Uykuya,di nlenmeyei ht
iyacı
mı zva r
dır
.Ne fes
al
ma da nyaşayama yı
z .All
ahTe a
la’nı
nh ayatıis
eböyl e
bizi
m gi biş
eylereba ğlıde
ğil
dir.AllahTe a
lahiçbirşeye
muht açdeği
ldir
.

Alla
hTe a la’yaİ nanma nı
nKı yme t
i:
Alla
h Te a la’ya ima n e tme k ka da rinsan r uhunu
yükselten,i nsa nılayıkol duğume vki yeç ı
karanhiçbi r
şe y
yoktur.Buş ekildeina na ninsa nı
nha ya t
ı,yaşayış
ış erefve
asalet
ine nyüks ekba sama ğı
nae rer.Bununl abe raberbu
şekil
deAl lahTe al
a’yai ma ne tmişbi rinsanna zarında
bütüni nsanla rka rdeş
t i
r.He rinsanınh a yatı
,namus u,ma l ı
,
şeref
ike ndi sininkigi bikı yme tli
dir.Ke ndisiha kkında
düşünül me sini,ke ndisineya pılmasınıi s t
emediğibi rş eyi
başkalarıha kkı nda düş ünme z ve ya pmaz.Bi rAl l
a h
Te a
la’ya i ma ne t
mi ş ol a n biri ns an he r yaptığını,
gönlünde n ge ç en herş e
yibi rgör en,i şit
en ve bi l
e n
olduğunavebunl a
rda ndol ayıbi rgüng el
ipdeAl l
a h
Te a
la’nın huz urunda s orguya ç ekile ceği
nibi ldiğinde n
dolayıköt ülüğünhe rt ürlüsünde nda imauz akka lma ya
çalı
şaca kt
ır.He rne redeol ur s
aol sunge rekAl l
ahTe a l
a’ya
vege reki nsa nlaraka rşıol anva zif
elerinie niyibirs uretle
yapma yaöz eni r.Onu hi çbirş eya lda t
amaz ,yolunda n
saptı
rama z .
8
2.Me l
e klereİ ma n:
AllahTe ala’nınme l
ekleriva r
dı rkigöz l
egör ülme z ,e lle
tutulma z,s esle ris edalarıol ma ya nva rl
ıkl ardır .Me lekl eri
Allah Te ala nu rdan ya ratmı ş
tır.Nur da n ya rat
tığıbu
me leklerdeç ok kuvve t
lerva r
dı r.Me lekle rdee rke kl ik,
dişil
ik ol ma dığıgi bi,ye me k ye me k,i çme k,doğ ma k,
doğur ma k,köt ülükl eri
nba şla ngıc ıveka yna ğıol anş e hve t
ve kı zgı nlık da ol ma z.Me l
ekl erş er efliva r
lıkla rdır.
Me l
eklergüna hi ş l
eme zler.Me lekle r
ins özvei ş
leriAl la h
Te al
a ’
nı ne mr iüz eri
ne ol up,s öz ve ha re ketle Al la h
Te al
a ’
nı ne mr ineka rşıç ıkma zla r.Bunl ara ynız a ma nda
herkı lığavekı ya fe
tegi rerl er.İ nsa nkı lığınadagi r erler.
Me s
elaCe brailAl eyhissela m Pe yga mbe rEf endi mi zin’ in
(Sa l
lal
la huAl e yh iveSe llem)huz urunae ks eriye tl
eDi hye -
iKe lebii siml ibi rs ahabininkı l
ığındage lir
dikioya ratılış
iti
barıylagüz els uret
libi rki şii di.Ce br ai
lAl eyhis sela m
onunkı lığındage li
r,Hz .Muha mme d’ e( Sa llallahuAl eyhi
ve Se lle m)s orul ars orar,ge tirdiğiva hiyle rive rirve
giderdi. Me lekl er he r de liğe ve da r ye re gi r erler.
Me l
ekler i
npe yg a mberlereke ndiş e kill
e ri
ndegör ül düğü
olmuş tur.Ni tekim Hz .Mu ha mme d( Sa llal
la huAl eyhive
Sellem)Ce brai lAl eyhisse lamıa s
ılş eklindegör müş tür.
Me l
ekler i
ns ayı larıoka da rç okt urki ,s a yıla r
ınıa nc a k
AllahTe alabi lir.Pe yga mbe rlerde nki t
a ps a hibiol a nl ara,
kitapi ndirme k gör eviniya parke n doğr uluk,e mi nl ik,
yanılma z lı
küz e r
ea r
a c
ılı
kya pma kme le
kl erinş anında ndı r.
Me l
eklerge lec eğib i
lme zle r.Al lahTe a laonl arabi rş e y
bildir
irsebi l
irler.Ki mi nnez ama nöl e ceğini ,kı yame tinne
zama nkopa cağı nıbi lme zle r.Me leklers alihki ms ele rin
yanında bul una ra k onla ra ya rdı m e de rl
e r.Me l
e kle rin
vaz i
feleri,Al lah Te ala’ya ha mde tme k,t es bihe tme k
(şanınınyüc eol duğunui fa dee tme k)veAl la hTe alane
emr ederi seonuya pma kt ır.Dör tbüyükme lekva rdır.
9
Bunl a
rCe brai
l,Mi ka i
l,İs ra
filve Az rai
l’di
r.Ce brail
,
peygambe rle
re va hiy ve ki tap getir
me kle vazif
e l
idir
.
Mi kai
l,tabi
atol a
yl a
rınaba ka r
.(yağmur ,kargibi.
),İsr
afil
,
kıyame tz amanıol unca Sur ’u üfürec e
ktir
.Az ra
ili se
canlıl
arın r uhları
nı a lma kla gör evli
dir. Me l
eklere
inanma yankims eka fi
rolur.Me l
ekler
eha karetetmekyi ne
insanıkafirede r
.Bi ri
s i
nes enc ehennemz ebanis
igibisin
diyen kişid erhalk afirol ur.Yi nebi ri
sines en Az rai
l
gibisi
ndi yenki şid eka firol ur.Şeytanme lekdeğ i
ldir
.
Şeytan a t
eşte
n ya ra t
ıl
mı şt
ır. Me lek ol saydı Al lah
Te al
a’nıne mrinek arşıç ıkma zdı.Al lah Te al
a Ade m
(A.S.)’
as ecde e din de yince me lekler
in he psiAl lah
Te al
a’nıne mriniye rineg etir
e r
ekAde m( A.S.)
’as ecde
ett
iler
.Şe ytanisebe na t
eştenya rat
ıl
dım Oi setopraktan
yaratı
ldıdiyeki birl
eni pAde m( A.S.
)’as ecdee t
me dive
AllahTe ala
’nıne mrineka rşıçıkt
ı.

Me leklereİnanma nınKı yme t

i:
İ
y i
liğe ç ağır
a n he rs esit a
sdike dip onun pe ş inde n
git
me yihe rmü slüma nna s
ılbi rva zifebilirseköt ülüğe
sürükleye n he rş eyir e dde t
me yi, onun de diği ye re
git
me me yid eyi neva z i
f ebi lecektir
.Bu nuni çindi rki
müs lüma nınme leklerei ma ne tme siveş eytanınde diği
yeregi tmeme siveon ur e dde tmesige reki
r.Çünküş e yta nın
işigüc üi nsanıköt ülüğe ç e
kme kt
ir.Hz .Muha mme d
(Sall
a ll
ahuAl eyhiveSe llem)buyur uyorki :Şe yta nda
me lekdei nsanoğl u nas okul ar
akonunk albinebi rta kım
şeylerge ti
rirl
er,bırakırl
a r.Şe ytanıni ş
ikötülüğeç a ğırma k
sonuf enavez ararl
ıol a nş e yle
ret e
şviketme kveha kkı
yalanlama k,ha ktanuz akla ş
tırma ktır
.Me leğini şiha kve
hayra ,iyiliğeç ağır
ma kveköt ülüktenu za kl
aştırma ktır
.
He rki m i ç
indeha yra,ha kka,i yili
ğeç a ğıra
n bi rs es
duya rsabilsi
nkiome l
ekt irveonunç ağı
rdığıdas öyl e diği
dehoşgör düğübi rşe ydir.Bunda ndolayıAl l
ahTe ala ’ya
10
şükre
tsi
n.Herkimi çi
ndekötül
üğeç a
ğır
an,haks
ızl
ığa
t
e ş
vikedenbirsı
zı
lt
ıseze
rsebi
ls
inkioş e
yta
nınses
idir
.
Bundanuzakl
aşs
ınveAll
ahTeal
a’yas
ığı
nsı
n.

3.Ki t
aplaraİ ma n:
All
ahTe a l
at arafındangönde rilenbüt ünki t
apl araima n
etmek ge reklidir.Kur ’an’ıKe rim di ğe rpe yga mbe rlere
gelenki ta
pl ardans onrabüt üni ns anla ragönde rilenHz .
Muha mme d’e( Sa l
lallahuAl e yhiveSe lle m)i ndir i
lme kle
diğer büyük pe yga mbe rlere i nen ki tapların hükmü
kalmamı şt
ır. Ba zır ivaye tl
e re gör e Al l
a h Te ala’nın
Re s
uller
inegönde rdiğiki taplaryüzdör ttür.On s ahife
Ade m( A.S. )’
a ,ellis ahifeŞi t( A.S.)’a ,ot uzs ahifeİ dr i
s
(A.S.)
’a ve on s ahifeİ brahi m ( A.S. )’a ,Te vr atMus a
(A.S.)
’a,Ze burDa vud ( A.S. )’
a ,İ nc ilİ sa( A. S.)’ave
Kur’an’ıKe ri
m Hz .Muha mme d’ e(Sa llallahuAl eyhive
Sell
em) gönde rilmiştir. Fa ka t bu r ivaye t
ler ve
peygambe rlerins ayısıha kkındaol a
nr iva yetke sinlikifa de
etmediğinde n,ge rekAl l
a hTe ala’nınki ta pları
navege rek
peygambe rlerine i ma n s öyl eni r
ke n be ll
i bi r a det
söylememe nin da ha i yi ol duğu a ka id ki taplar
ında
yazıl
mı ş
tır.Al lahTe ala’da nge l
di ğigibimuha faz aedilmi ş
tek kitap Kur ’an’ıKe ri
m’ di r.Boz ulma da n muha fa za
edil
eceğideAl la
hTe alat arafında nbe lirtilmiştir.Kur ’an’ı
Ke r
im Hz .Muh amme d’ in( Sa l
lallahuAl eyhiveSe l
lem)
enbüyükmuc izesidir
.O de virdee de bi ya tveş i
irs on
dereceilerlemi şol ma sınar ağme nKur ’a n’ıKe rim’ine n
kısa bi r s ure si
nin be nze ri
ni da hi me yda na
geti
reme mi şle
rdir.Kur ’an’ıKe rim he ms ö zhe m dema na
olar
ak da ima muc ize ol arak ka l
a c
a ktır.Hi çbi rz ama n
benzerime yd anage tiri
leme yec ektir.İns anl arhe ristediğini
Kur’an’ıKe ri
m’ debul acakla r
dı r.Kur ’ an’ ıKe rim s ade ce
ölül
ereokunma ki çini nme mi şt
ir.Ma na sıvehüküml erini
anlamada nha s t
alara,ka birlerevet ürbe ler eokunma ki çin
11
dei nme mişti
r.Kur ’
a n’
ıKe r
im müslüma nındoğumunda n
ölümüneka darbüt ün hayat
ınıkapsar.Müs lüma nt üm
haya t
ınıKur ’an’ıKe r
im’inhüküml e
rinegör ea yarl
ama k
veKur ’
an’ıKe rim’inhüküml er
iniha yatı
nauygul ama k
zorunda dı
r.Kur ’
an’ıKe ri
m’iniçi
ndeneva rsahe psiAllah
Te a
la’nıns özl
e r
idir
.Ba zıgafilvec ahil
lerinde diğigibi
“Kur ’
a n’ı Ker i
m o de vrea i
tt
i, peyga mbe rin devri
cahili
yye tdevrii dikimsebi rşeybi lmiyordu.Kur ’
an’ı
Ke r
im oz ama nkiin s
anlar
aindi”de me ks öyl
e yenika f
ir
eder.

4.Pe yga
mberl
ereİman:
Peygambe
rle
r,Alla
hTe a
la’
nınkull
arı
nadil
edi
ğiherş
eyi
bildi
rmeküzer
es e
çti
ğivevaz
ifel
endi
rdi
ğiins
anl
ardı
r.

Pe
yga
mbe
rle
rha
kkı
ndava
cipol
ans
ıfa
tl
arş
unl
ardı
r:

1.Sıdk:Doğrul
ukde mekt
ir
.Peyga
mberl
ersonde
rec
e
doğr
u,dür
üsti
nsanl
ardı
r.As
laya
lans
öyl
emezl
er.

2.Emanet
:Peyga
mb er
ler
,herbakı
mdanemni
yete
dil
irve
güve
nil
iri
nsa
nlar
dır
.Ema ne
tehi
yanete
tme
zle
r.

3.Tebli
ğ:Pe yga
mbe r
ler
,All
ahTeal
a’nı
ngönderdiğidi
ni
ol
duğu gi bi i ns
anlar
a ula
ştı
rı
rl
a r
. Pe ygamberl
er
kendi
le
rine ge l
en va hi
ye hi
çbi
rş ey ekleme z ve
çı
karmazla
r.

4.Fetanet
:Peygamber
ler
inyüksekbi
rakı
lvezekas
ahi
bi
olmala
rıdı
r.Peygamber
leraras
ındager
iz e
kal
ı,ah
mak,
anla
yışsı
zkimsebul
unmamışt
ır.

5.İsmet:Peyga
mber
lergünahvefenal
ıkt
anuzakt
ırl
ar.
Peygamber
lerAll
ahTeal
a’nı
nte
rbi
yes
ialtı
ndaye
tiş
irl
er.
12
Onlardapeygamber
li
kte
nönc ebi
leput
ata
pmak,şa
rap
iç
me k,yüzkızar
tı
cıhareke
tt
ebul
unmakgi
bihar
eke
tl
er
görü
lme mi
şti
r.

Peyga mbe rlerd einsa nla rıke ndi l

e r
inde nne f
rete tti
recek
bütün ha stalıklardabul unma z.İ ns anl
ar ıke ndi l
eri
nde n
nefrete ttirme yece k ha stalıklara t utulabi l
irl
e r. Ama
delir
me k,c üz zam,s ağı rol ma k,ömürboyunc ab aygın
olma kve yaö mürboyunc akörol ma kpe yga mbe r
leriçin
sözkonus ude ği l
dir.Ya kup( A. S.)’ı
ngöz l
e ri
nebi rmüdde t
perdeinmi şves onrage çmi ş t
ir.Ya nionunk örlüğükı sabir
müdde ti çindeo lmuş tur.Eyyub( A.S.)’ı
nh astal
ığıdac il
t
alt
ındame yda nage lmi şti
r .Buha stal
ıkde ria lt
ındaol duğu
içi
ndı şa r
ıda nke sinl
ikl egöz ükme miştir
.Dünyai leilgil
i
işl
erdepe yga mbe rler
deya nıl
maveunut maol abili
r.Ama
dini t ebli
ğ e derken ( di nin hüküml er i
ni a nlatı
rken)
yanılma la
rıv eu nutma larıi mka nsızdır.Na ma zveor uç
gibib iri ba de te snas ı
ndaya nılmaveunut mana diren
olabil
ir.Fa ka t bu t ür ya nı l
ma ve un ut ma l
a r dinin
hüküml e r
ininf ayda s
ıi ç inol ma ktadır.Böyl eya nı l
mave
unutma Al lah Te al
a ’nın bi rhi kme ti
nce Al lah Te ala
taraf
ında nme yda nage tirilir.Şe ytanınpe yga mbe rler
ebi r
şey unut turma sı s öz konus u de ğildir. Şe ytan
peyga mbe rlere hi çbir ş ekilde ve sve se ve reme z
.
Peyga mbe rimi zinna ma z dabi rha taya pıpda has onr asehiv
secdesiilena ma zınıta ma ml ama sıbiz l
e r
eb irör ne kolma k
içi
ndirki ,b izn ama z da bi rha ta ya parsa k onu na sı
l
düzeltebil
iriz, onu bi z e bi ldirme k i çindir. Yoks a
peyga mbe rimi zinka lbi neş e
yt angi ripdeonuna ma zda
şaşır
tmı şde ğildir.
Peyga mbe rlerh akkındake s
inş uka darpe yga mbe rva r
dır
diyei t
ikade tme k( ina nma k)doğr ude ğildir.Al lahTe ala
Hz .Ade m( A. S.)’dans onpe yga mbe rHz .Muha mme d
(Sall
allahuAl e yhiveSe llem)da hilolma küz ereneka dar
13
peyga mbe rgönde rmi şseh eps i
nei na nma kge re kir.Al l ah
Te alat ara fında n gönde r
ilen pe yga mbe rler de n bi ri ne
inanma yani ns anka firolur.
Kur ’an’ı Ke rim’ de i si
ml eri ge çen pe yga mbe rler
şunla r
dı r
:
Ade m,İ dr is,Nuh,Hud,Sa lih,Şua yb,İ br ahim,Lut ,
İshak,İ sma il
,Ya kub,Yus uf,Mus a,Ha run,Da vud,
Süle yma n,Eyyub,Zü lkifl
,El yes a,İlyas,Yunus ,Ze k eriya,
Ya hya ,İ sa ,Muha mme dMus ta fa( Sa l
la l
lahuAl eyhive
Se l
lem) ’dir .Üç z atıni s
e pe yga mbe rli
kle rinde i htilaf
olunmuş tur . Onl ar: Zü l
ka rne yn, Lo kma n, Uz e yr
Al eyhimus se lamdı r.Ba z ı
la
rıpe yga mbe rlerdir,ba zılarıi se
velidirde mi şlerdir.
Ku r ’
a n’ ıKe rim’ dea dıge çenpe yga mbe rle r:
1.Ade m:İ nsanla rı
na tas
ı.
2.İdris:Hz . Nuh ’unba ba sı
nı nde de sidir.
3.Nuh:Ke ndi sine“ Ade m’ de ns onr ains a nlığıni kinc i
baba sı”de ni r.Çünküonunne slinde nol ma ya nla rt uf
a nda
helakol muş tur.
4.Hud:Nuh’ unoğl uSa m’ ınne s li
nde ndi r.Al l
a hTe ala
onuAdka vmi negönde rmiştir.İ nanma dıklar ıi çinonl a r
ı
dondur uc ubi rr üzgarlahe lake t
mi şt
ir.
5.Sa l
ih:Bu daNuh’ un oğl u Sa m’ ın ne slindendi r
.
Al l
a h Te ala on u Me dyen di yarında Se mud ka vmi ne
gönde rdi.Se mudka v mi,Ce brail’ins esiilehe lakol muş tur.
6.İbra him:BudaNuh’ unoğl uSa m’ ınne slindendi r
.
Al l
a h Te a la onu Ne mrud’ un a teşinde n kur tardı.
Ke ndinde ns o nrakipe yga mbe rl
e rina tasıkıldı.
7.Lut :Hz .İ br ahim’ i
n ka r deşinin oğl udur .Sodom
diya rı
nagönd er
ilmi şti
r.Onl a rdaç eşitlic ez a l
a r
lahe l ak
olmuş lardı r.
8.İsma il:İbra him’ i
noğl udur .Ye me n’de kika bil
e l
e re
ve Ar abi sta n ya rıma dası
nda ya şaya n Ama likalıl
a ra
14
gönde rilmi şti
r.Ana sıHa c er’
di.Pe yga mbe rEf endimi z
(Salla l
la huAl e yhiveSe ll
e m)onuns oyunda ndı r.
9.
İ sha k:İbr a him’ inoğ ludur .Ana s ıSa ra’
dı r.
10.Ya kub: İ shak’ın oğl udur . Al l
a h Te ala onu
Ke na nlılarap e yga mb erol arakgönde r
di .
11.Yus uf:İ s ha ko ğluYa kub’ unoğl udur.
12.Eyyub:İ sha koğl uİ lya s
’ ı
ne vlatlarında ndır.
13.Şua yb:İ br ahimpe yga mbe rinoğl uMe dye n’inoğl u
olduğu s öyle n ir. Hz . İ brahi m’ e i ma n e denle r
in
evla tla
r ı
nda nol duğudas öyl enme ktedi r.Al l
a hTe a l
aonu
Me d ye n ha l
kı na gönde rdi.İ na nma yınca onl arı ye r
sarsıntısıi l ehe la ke tti
.Sonr aAl lahTe alaonuMe dye n
yakı nında kiEykeha lkınagönde rdi.Onl ardai nanma yınca
ortalığıka ra r
tanbüyükbi rbul uti let ufangönde ri
ponl ar
ı
hela ke tti.
14.Mus a:İ mr an’ın oğl udur .Fi ravn’ a ve ka vmi ne
gönde rilmi şti
r.
15.Ha run:Mus a
’nı nö zka r
de ş i
di r
.Mus ai lebe raber
Firavn’ aveka vmi negönde rilmi ştir.
16.El ye sa:Aht uboğl udur .İs railoğul lar
ınagönde r
ilen
peyga mbe rlerde n dir.
17.Zül ki f
l:Eyyub’ un oğl udur .Es asa dıBe şir’dir
.
Ba ba sında ns onr ape yga mbe rol arakgönde r
ildi.Ke nd i
sine
Zül ki f
lde ndi .
18.Da vud:SoyuYa kuboğl uYa huda ’yada yanır.
19.Sül e yma n:Da vud’ un oğl udur .Al l
ah Te alaonu
baba s ı
n dans onr aİ s r
ailoğullar ı
nas ultanya ptı
.
20.İlya s:Soyu Mus a ’
nı n ka rdeş iHa run’ ada ya nır
.
İsrailo ğul ları
nda ndır.Ke ndika vmi negönde rilmi şt
ir.
21.Yunus :Ma t
ta’nın oğl udur .Mus ulke ntleri
nde n
Ninova ’yagö nde ril
mi şti
r.
22.Ze k eriyya :Sül eyma n’ıns oyunda ndır.Şe hido larak
ölmüş tür.
23.Ya hya :Ze keriyya’nı noğl udur .O daş ehido larak
15
ölmüş t
ür.
24.İ
sa:Me r
yem’inoğl
udur.İ
sra
il
oğull
arı
nagönder
ile
n
sonpe ygamberdi
r.
25.Bizi
mpe ygamberi
mizHz .Muhamme d(Sal
la
lla
hu
Aleyhi ve Se ll
em).Abdül mutt
ali
b oğlu Abdull
ah’ı
n
oğludur.Soyuİ brahi
m Ha l
il
ull
ahoğl uİsmai
l’eu l
aşı
r.
Allah’ı
ns al
atvesel
amıhepsi
ninüzeri
neols
un.

5.Ahi reteİ ma n:
İnsanların he saba ç eki
lme k üz ere t ekr ar
diri
ltil
me ler inde nba ş l
aya r
aks ons uz aka darde va me de c ek
zama na a hi re
tde nir.Ahi r
e tgününe i nanma ki ma nı n
şart
larında nbi r idir
.İ nanma ya nka firolur.
Ka birha yatı:İ nsanın öl me sinde n ba şl
a yara kt ekr ar
diri
lme sineka da rge çenz ama naka birha yatıde nir
.İns an
kabrekonul dukt ans onrai kime lekge l
ir.Ra bbinki m,
peyga mbe ri n ki m,di nin ne dir? di ye me vtaya s orul ar
sorarlar.Bus or ularıdoğr uol a r
akc eva pl
andı r
ıp,Ra bbi m
Al l
ah,Pe yga mb er
im Hz .Muha mme d( Sallall
ahuAl eyhi
ve Se llem) ,di nim İ slam di yenle ri çin me zarc enne t
bahç el
e ri
nde nbi rba hçeha linege l
ir.Mümi ni ns anor a da,
büyük bi rs e vinç ve huz ur i ç i
nde Al lah Te ala’nı n
insanların he ps iniy eniden di rilt
e ceğima hş ergününü
bekler.Sor ularac eva pve reme yenle riçinka birc e
henne m
çukur l
arında nb i
rç ukurha linege lir.Or adake ndisi ne
çeşit
lie zi
ye tl
erya pılır
.
Ame lde fteri:Se vapvegüna hda ni şl
edikler ihe rbi r
şeyiny azılıol duğuki taplar
ımümi nlerinsağ,ka fi r
ler
ins ol
tara
flarında n,a rkalarında nelleri
neve rilir
.Ame ll e
rini yi s
i
veköt üsübe yanol unara khesaplaş ı
lır.
Şefaat:Ahi re tt
eAl lahTe alaya nındad eğeriol anbi r
insanın da haa şağıdur umdaol an bi rba ş kasınas ahi p
çıkarakonuda hayüks ekbirde r
ec eyeç ıkarma sıdır.Şef aat
yapa cakol a nla rba ş
tabi zim pe yga mbe rimizol ma küz e re
16
diğerpe ygamb erl
e r
,a liml e
r,ş ehidlerveAl lahTe ala’nın
sev gil
ikul ları
dır.Al lah Te ala’nın müs aade e tme diği
kims eyeş ef
a a
te dilme z .
Mi zan: İn sanın ya ptığı i yi ve ya köt ü a me l
le r
in
tartı
lma sı
dır.He rkeske ndia me l
ita r
tılı
rke nmi zanın(öl çü
vet artı
yıya pana let
in)ba şı
ndabul unac aktır
.Ya ptığıhe r
iyiveköt üş eymut l
a kabut artı
yagi r
e cektir.But artıda
yanlışlı
kya pılma sımümkünde ğil
di r
.
Sırat:Ahi retgünüc ehenne m üz e ri
nekur ulacakol an
köpr üdür.Bunai na nma ki ma nınbi rge r
e ğidir.Sıratha ktır
.
He rkesorada na me l
leri negör ehı zlıveyaya va şge ç
ec ektir
.
Mümi nlerb u köpr üde n ge çerekc enne t
e ka vuş acak,
müş rik, müna fık, ka fir ol anlar da c ehenne me
yuva rla
na ca
ktır.Ge çişko laylı
ğıve yaz orluğudünya da
ikenAl l
ahTe alai çinya p mışol duğui bade tlereba ğlıdır
.
Yıldırım gi bige çen lerin ya nında düş e ka lka,s ürüne
sürünege çenlerdebu l
una c a
ktır.
Ha vzıKe vser:Hz .Muha mme d’in( Sallall
ahuAl eyhive
Sellem) ha vz ı
dır . Bu ha vz di ğer pe yga mbe r
le r
in
havz lar
ındanbüy ük t
ü r.Mü slüma nlarbuha vz ınsuyunda n
içerlervebirda hae be diyye ns usama zlar.Hz .Muha mme d
(Sa l
lall
ahu Al eyhiv eSe l
lem)ş öyl ebuyur du:“ Be nim
havz ım biraylıkyol d ur .Onuns uyus üttenda habe yaz dır
.
Onunkokus umi sktenda hagüz eldir.Ba r
d aklarısema nın
yıldızla
rıgi bidir.Onda ni çen ki ms ea rtı
ke bediyye n
susama z.”

Ahiret
eİnanmanınKıymeti
:
Ahiret
ei mandemekda hayüksekvee bedibirhayata
imane t
me kt
ir
.Bu dünya yaili
m vef az
iletkazanar
a k
bulunduğu hayat
tan dahayüksek vee bedibi rhayata
yükselmeki ç
ingeldi
ğineveoa l
emdekisaa de
ti
nbur a
da
kazanacağıyükse
kili
mvef a
zil
et
lerebağl
ıolduğunaima n
etmiş olan birinsani ç
in dünyada il
mi n ve ahlaki
17
fazil
et
l e
rine nyüks ekba s
ama ğınaç ıkmayaç al
ışma ke n
biri
nciva zif
eo l
mu şol ur.Bu i manıng öst
erdi
ğiyol u
tutar
aka hlakınıgüz elleşt
iri
r.Ahl aksı
zlı
ğ ın doğuracağı
fenalı
k l
ardan ke ndis
ini t emizleme ye ç alı
şır
. Ahi rete
inanani nsan he ri şinde doğr uluktana yrı
lmaz.Pa ra
kazanıpz engino l
ma ki st
e r
seka zancı
nıhe l
a lyoll
ardaa r
ar.
Hilevea ldat
mayol l
arınaya kl
a şma z
.Ke ndiha kkınıbil
ir,
başkaları
nı n hakları
nıgöz et
ir
.Va z
ifele
rinit am tamına
vaktivakt i
ndeya pa r
.Çünk übi rmüka fa
tvec ezagününün
varol duğu,he rkesinbudünya dakii şi
ndendol ayıAl l
a h
Te al
a’nınhuz urundas orguyaç ekilec
e kl
eri
,onunka lbi
nde
yeretmi ş
tir.

6.Ka zaVeKa de reİma n:

Ka der:Al la
h Te al
a ’nıne zeldene be deka daro lacak
şeylerinz ama nveme ka nı
nı ,neş ekildevenez ama nda
olacaklarsaonl arınh eps inie zelde( dahaonl a rme yda nda
yokke n)bi lmes i
dir.He rş eyAl lahTe a l
a ’nıne z e
ldetakdir
et
tiğigi biol mame cbur iyetindedir.Me sela,bi rinsanınne
zama ndoğa cağı,ka çs eneya şayacağıgi bi.Bunl arhe p
AllahTe ala’nıntakdirii leol ur.Ka de rikit ürlüdür:Bi ris
i
kade rimutlak,di ğerika derimua ll
aktır.Ka derimut la
ke c
el
gibidirkionun de ğiş mes imümkün de ğildir.Ka de r
i
mua llak i se ba zı dua l
a rl
a,a yetlerin okunma sıyla
değişe bi
li
r.İ nsanınba şınage lecekç eşitlibe la,nusube t
,
hastalıkl
argi bi.Bunl arAl lahTe al
a’nıni lmi ndeya z
ıl
mı ştı
r
ama ç eşit
lidua l
ar,s adaka la
rs onuc u bu be lal
ardan,
nusube tl
erde nkur t
ulabilir.
Ka za:Al lahTe al
a’nıne zeldei radevet akdirbuyur muş
olduğu ş e ylerinz ama nıge l
ince he rbirisi
nine zeldeki
ta
kdi rineuygunol arakme yda nage lme sidir.Ta kdire den
AllahTe ala’dır.Ta kdireuygunol arakhe rş
e yime yda na
geti
r endeAl lahTe ala’dır.Fa katç alı
şıpka zana n,iş
iya pan
kulun ke ndisidir.İ yi ve ya köt üi ki c i
he tt
en bi ri
ni
18
beğe ne re kseç i
pa lma kkul aa itbi ri şt
ir
.Kulha ngit a raf
ı
tercihe de rseAl l
ahTe a l
ad aonuuygunbi rş eki l
deya ratır.
İnsa nla rı
nYa ptığıİş lerVeBunda nSoruml ulukları:
İnsa nla rı
nişler
ii kikı smaa yrıl
ır.
1.İns ani radesii lei l
gi li ol ma yani şler : Dünya ya
gelme mi z,n ez ama n öl eceğimi z,ka dın ve ya e rkek
olma mı zbi zimi steğimi zi lede ğildir.Bunl arda ns or uml u
deği l
iz .
2.İns ani r
ad es
ii lei lgiliol a ni şler:Al lahTe alabi z
i
irademi zdevedi lediğimi ziya pma kdas erbe stbır a
kmı ş t
ır
.
Al l
a hTe al
ai nsanıni ste ğineol ursaonuy ara t
ır.Önünde
birisit uz lu diğerindet atlıs u bul una n bi rki ms e i ki
bard akt anha ngisinii sterseAl l
ahTe al
ai nsa nıne liniona
uza t
mak udretive ri
r.Ta tlıs ua l
ma kisteye nine liz or l
a
tuzlus uyagöt ürülme z.
Ka z aVeKa deriBa ha neEdi pTe mbe l
li
kEt me k:
Al lahTe alailer
ideol ac akhe rşeyibi l
ir.Bi zimnez a ma n
doğa c ağı mızı,kendii r ademi zlene lerya pac ağımı zıvene
zama nöl eceğimizi,c enne tve yac ehenne megi de ceği mi z
i
bilir
.Böyl e olunc ai ns anın be n ne ya ps a m ka de ri
m
deği şme yecekti
r,ba ş ı
maya zı
lannei seoge li
rdi ye rek
kade riba hanee dipç alışma yıt erke tmes idoğr ude ğ ildir
.
Biz i
mha kkımızdaka der inneol duğunubi l
mi yoruz.Al lah
Te ala ve Pe ygambe rimi z Hz .Muha mme d( Sa l
la llahu
Al eyhiveSe ll
em)bi zeda i
maç alışmayı,i yiol anş eyl er
i
yapma mı zı
,kötüol anş eyle rideya pma ma mı zıe mret mi şti
r.
Eğe rb izimç al
ışma mı zınf ayda sıol ma s
aoz ama n“ Sizin
çalışma nızınf ayda sıyok” de r l
erdi.Böyl e de nme miş
ayrıcaPe ygambe rimizHz .Muha mme d( Sa l
la ll
ahuAl eyhi
veSe llem)ved i
ğe rbüyükl erde va mlıol a rakç al ı
ş mı ş
,
gayr etgös t
ermi ş
lerdir.
Te ve kkülNeDe me kt i
r ?
Ma ksa tae riş
me ki çinl az ım ge l
enma ddivema nevi
seb eble rinhe psi
ney a pıştıkta ns onraveb aşkahi çbirş ey
19
kalma dıkt ans onraAl lahTe a la’yai ti
ma te tme kveonda n
ötesini Al la h Te al
a ’
ya bı rakma k de me kt i
r . Me sela;
çiftçi
ni nt arlayıgüz elces ürüp t ohumunu s a çtıkta
n ve
ger e
ki rses ul adıkt
a ns onrat ohumubi ti
rme s ii çin,Al l
a h
Te ala’yagüve nme sigibi.Bunl ar ıya pma da nka dernei seo
olurdi yet eve kküle t
me kol ma z.Yüz mebi lme yenbi r
insanı nAl l
a hTe ala’
yagüve ner ekke ndinide ni zea tma sı
hiçbirz ama nt evekkü lsayılma z.
Ha yı rVeŞe r:
Ha yı r,s onuçba kımı ndani nsa naf a ydalıola nş eydir.Şe r
isei ns a naz ararl
ıol anş eydi r.Ha yrıya ratanda ,ş erri
yar a
ta ndaAl lahTe a l
a’dır.Di nimi zdeha yırol a nş eyler
emr edi lmi ştir.Me s el
ai yil
ikya pma k,s adakave rme kgi bi.
Şe rol anş e yleri seya sakla nmı şt
ır.İ çkii çme k,kuma r
oyna ma kgi bi.
Rız ıkMe se l
e si
:
He rc anlının ya şa
ya bil
me s ii ç i
nl a zı
m ge lenr ızkını
takdire de nAl lahTe a la’
dır.Anc akr ızkınıa rayı pbul ma k
insanaa ittir.He rins a
nı nrı
z kıöl me de nke nd ineul aşacaktır
.
İnsange lece kol anbur ı
zkı nhe lalveha ram yönl er
inde n
gelme sinet e sirede r
.Yahe lalyol danka zan ı
r.Al ınt e
riyle,
elinine me ğiyl eç abas arfede r
e kka z anma khe laly olda n
kaz anma kt ı
r.Yadai ns anha ram yol da nka z
a nır.Hı r
sızlık
ede r
e k,r üşve tyi yerek,dol andı rıcılıkya pa rakka zanma k
iseha ra mol a nyol danka za nma kt ı
r.Ka zandığı nınhe sabını
Al la
hTe al a’yave recektir.
Ec elMe seles i
:
Ec eli ns anın ha ya tmü dde tii çint ayine dilmi şol a n
zama ndı r.He rş eyiya ra
t an vehe psininr ızkı nıve r
e n
yalnızAl lahTe al
ao lduğugi bi,onl arıöl düre ndeAl l
a h
Te ala’dı r.Di ril
tme kveöl dür me kAl l
a hTe ala ’
nı ni şi
dir.
He rke sinneka dary aşaya ca ğı,nez ama nöl ec eğiAl l
a h
Te alat ara f
ında nt e s
bi tvet ayi ne dilmiştir
.Ec e lige l
e n
mut lakaöl ür .Ki ms enez ama nöl e ceğinibi lme z
.Ec el
20
geldiktens onrage nçya şlı
,s ağlam ha s
tanedur umda
olursa ol sun he rke
sAl l
ah Te ala’nı
nt akdiriile ölür.
Müs lüma n ölümde n korkma z.Anc ak Allah Teala’
nı n
huzur unaf enabi rhayatyaşamı şolarakva r
ma kt
an,Alla h
Te al
a’ yaka rş
ıge ler
ekka rar
mı şbiryüz l
e,güna hyüküyl e
varma kt ankorka r
.Uz unbirömürAl lahTe al
a’yaimani le
ibadeti les üslenmişised eğerl
idir
.Al la
hTe ala
’yaka rşı
gelereke mirl
e r
initutma y
a r
akge çenbi römürneka da r
uzunol ursaolsunpişma nl
ıklasonuçlanacaktı
r.Bus e
bebl e
ölme de ne vveli nsa
nha yat
ınınde ğeri
nii yibilmel
i,i yi
yollarda ,güzelhareketl
erl
ede ğerl
endirmel
idir.

İ
ma n
ın Ka
bul Ol
mas
ıİç
in Üç Şa
rtı
n Bul
unma
sı
La
zımdır
:

1.
İman yeis( ümit
si
zli
k) ha
linde olmama
lı
. Me s
e l
a:
Müsl
ümanol mayanbirada
ms onnefes
ind
eazabı
nıgörür
veonda
ns onraimane t
meyeka l
kar
saonunimanıkabul
ol
unmaz.

2.Mümini nkarveya l
anlamayaa l
ametola nşeyle
rden
bir
iniya pma malı
dır
.Me se
la:AllahTeala
’ yavebüt ün
peygambe r
lere i man edip de Hz . Muha mme d’
in
(Sal
lal
lahuAl eyhiveSel
le
m)pe ygamber
li
ğineinanmayan
veyafarzolduğuke s
inol
arakbell
iola
nbirhükmüme sel
a
namazınf a
rzolduğunui
nkaredenkimsemümi nsayı
lmaz.

3.Dinihüküml eri
nh eps i
ningüz e
lol duğunuka buledip
hiçbi
rini
nya pılması
ndai na
tveki bir
li
likyapma malı
dır
.
Me sal
a:Bi ra dam nama zveor uçgi biibade
tle
rdenbiri
ni
güzelgörme zvebe ğenme zs
eve yas ır
fAl la
hTe a
la’
nın
emr i
niyapma ma kkasdiyledinibi
rva zife
yiyapma zveya
AllahTeala’nınya sake tt
iği
nibil
diğihaldeinadınahar
am
olanbirşeyiy apars
aoa dammümi ns ayıl
ma z
.
21
 Birinsani çins arsıl
ma zbi rima nka darkı yme tl
ibi rş ey
yoktur.İnsanıdünya dadaa hirett
edes aade teka vuş t
urac ak
olananc akb öylebi rima ndı r
.Fa katima nı nins anıa hiret
saadet
ineul aştır
a bi
lme sii çin ömr ünün s on da ki
ka s
ı na
kadaronuka ybetme me siş artt
ır.İma nınıömr ününs on
dakikasına,ne fesitükeninc eyeka darmuha f
azae deme ye n
kimseyee vve l
kii ma nıfa ydave rme z
.Bununi çindirki ,
insan na sı
l t erte
mi zb ir müs l
üma n ol a
ra k doğa rsa
hayatı
nıns onunaka d ardaöyl ecemüs lüma nya şama yave
müs l
üma nol araköl meyeç al
ışma l
ıdır
.Di nine ,i manı na
zararver e
ceks özler
devei şlerdebul unma ma lıdır.Ha ramı
haram,he lalihe l
alol ara
kbi lme l
i,Kur’an’ ıKe rim’ esaygı
göster
me l
i,b az ıc ahil
leri
n ya ptı
klarıgi bidi ne ,i ma na,
Ka be’
y esöğme me li
dir.

İ
nanç
lar
ınaGöreİn
sa nl
ar:
İ
nanç
lar
ınagör
einsanla
rdörtkı
smaa
yrı
lı
r.

1.Mümi n:İna na nde me ktir

.Al lah’
aver esulunei nana n,
Hz .Muha mme d ’in( Sal
lall
ahuAl eyhiveSe llem)ha ber
verd iğihe rşeyindoğ ruvege r
çekolduğunuka lbiylet asdik
edenv ebui na nc ınıdili
yledea çı
klayani nsandı r.Mümi n
inanc ınıkor kma da na ç
ıklar
,i badet
leriniç ekinme de ne da
eder.İ slamibi rya şayışs ürer.Mümi n kalbindei ma n
duru rke nAl lah’ da nba şkas
ında nşe r
e fisteme z
,ka fir
le r
i
doste dinme z.Mümi nlerAl lahTe alai ndindema kbulve
övül müşki ms elerdir.Kur ’
an’ıKe ri
m’ i
npe kç oka ye t
inde
mümi nleri
nüs t
ünva sı
flar
ı,ka vuşacaklarıe şsizni metler
anlatılır. Mümi nin a hi
rett
e va de dil
en müka fat
la r
ı
alabilme s iiçini manlıol arak ölme s
iş a rt
tır.Ame lsiz
yaşa ya nındaima nlaöl me s
iuz akbiri hti
ma ldir.Onuni çin
ima nlıöl ebil
me ninyol umüs l
üma ncaya şamakl a,i bade t
le
olur.Mümi nol duğuha l
degüna hısevabında nç okol anlar
22
bi
rz amancehennemdeya ndıkta
ns onrac
ennetegir
erl
er.
Günahımı
zç ok di ye ame l
it erket
mek doğru ol
ma z.
All
ah’danümitke si
lmez.Al l
ahTe a
labi
ri yi
li
ğimizve
amel
imizekarş
ıdi ğergünahl
a r
ımızıdaaf
fedebi
li
r.All
ah
Teal
a’nı
nrahmetigeniş
ti
r.

2.Kafir
:Ha k kıt a
nımaya n,bi l
me yen,Al l
ah Te al
a’nın
varl
ığınavebi r
li
ğineina nma yani mansı
z,dinsi
zk ims e
deme kt
ir.Hz .Muha mme d’in(Sall
a l
lahuAleyhiveSell
e m)
Allah’da
n ge t
ir
erek ha be r verdiği gerç
ekler
i ka bul
etmeyeni nka reden deme kt
ir.Dünya dan kafi
ro larak
ayrı
lanki ms ea hi
ret
tecehe nnemegi rece
kti
r.Ka f
ir
leriçin
cehennemde nç ı
kma kyok t
ur.Ebe diolara
kc ehennemde
kalı
pa zabgör ecekl
erdi
r.

3.Müna f
ık:İ kiyüz l
üda vranande mekt
ir
.Ka f i
rolduğu
haldekendi s
inimümi ngibigösteren,kal
be ni nanmadığı
şeyle
ridi l
iyl
ei nanmışgi bisöyleyenkims eler
emüna f
ık
denil
ir.Ka f
ira çıkca kafi
rol duğunu s öylediğiha lde
müna fı
k böy lede ğil
dir
.Bu s ebe blemüs lüma nlariçin
müna fı
kdanda hate hl
ikel
ibirdüşma nyok tur.Müna fı
klar
ahire
tt
e ka fi
rl
erle bi r
li
kte c ehenneme gi r
e cekl
erdir
.
Müna fı
klar ka f
irle
rden da ha ş idde
tl
i bi r a zaba
uğruyacaklar
dır.

4.
Müş rik:Al
lah’ı
nbir
liği
nikabulet
me yen,ondanbaşka
varl
ıkla
rıdai la
h ol
arak ka
bule den demekti
r.Putl
ara
ta
panlar,ineğe tap
anlar müşri
kle
rdi
r . Ebedi ol
arak
cehennemdekalac
akl
ardır
.

23
 İ
sla
mınŞa
rtl
arı

İ
sla
mınş
art
la
rıbe
şta
ned
ir.Bunl
ari
se:

1.Ke li
me -işehadetge tirme k.
Ke l
ime -
iş ehadet“ Eş hedüe nl aila hei llal
lahvee ş
he dü
enne Muha mme dena bdühü ve Ra sul uhu” de me kt ir
.
Ke li
me -işehadetina nlamıi se,benbi li
rimvebi ldir
irimki
Allah’danba şkahi çbiri lahyoktur.Veyi nebe nbi l
iri
mve
bildir
iri
m kiMuha mme d( Sa l
lal
lahuAl e yhiveSe llem)
Allah’ın kul u ve pe ygambe ri
dir. Ke lime- iş eha de t
,
Allah’ınva rvebi rolduğunu,onda nba şkai lahol ma dığını
veAl l
ah’danba şkai bade telayıkhiç birila holma dı
ğınıve
Hz .Muha mme d’in(Sa llall
ahuAl eyhiveSe llem)Al l
ah’ ın
kuluvepe ygambe riol duğunua çıklama ktadır.Ke l
ime -
i
şeh a
detika l
bindenta sdike de r
ek( i
na narak)s öyleyeni ns an
müs lüma nolur.
İbret
libi rme sel
e:Hoc ae f
endi,ni ka hlarınıkı yac ağı
gelinveda mattang eline:Kı zım!Bi rke l
ime -iş eha det
getir
irmisin?di yor.Ge lin ha nımdamüs takbe lkoc as ına
döne re
k:Be nbue veye nige ldi
m.Ne yinne redeol duğunu
tam bilmiyorum ka lkdas enge ti
rdi yor .Bue mirüz e rine
koc akalkıyor.Bi r
aze ğl e
ndiktens onr ae liboşge l
iyorve
diyorki:Ona s
ılbirş eya caba?Be ndebul ama dım di yor.
Va hbizimha l
imizenegünl erekaldıkYa ra bbi!.

2.Na mazkılma k.
Farzol
anbüt üna me l
ler
inasl
ıvedinindir
eğ ibeşvakit
te
hermüs lüma n üz e
rinee da
sıf a
rzol a
n nama z
dır.Zira
nama z,abdestvea vre
tye ri
niörtmekş ar
tıylainsanın
özell
iği
,me lekleralemineyaklaş
tı
ğıvema lve rere
kol an
zekatibadeti
,Ka beyedönme sisebebi
yleha ccı
,ibadete
yöneler
ekiti
ka f
ı,niyeteönemve r
ereknef
saniibadetl
erden
ihla
sı,ta
hrimet ekbiriil
emuba hlar
dane lçekerekorucu,
24
edeble riüz e r
ekı ya m,r ükuves e cdevehuş ui lebüt ün
bedeni bade tlerini,ş e yta nidüş ünc e l
eria tma ş eklinde
müc ade lei tiba r
ıyl ac iha dı,be de ni ba detler
inine ne f
da l
i
olanKur ’an’ ıKe rimokuma yı,ima nı na slıolanikiş ehadet
kelime sinis öyl eme yi,he rr ükünde ndi ğe rrükünet ekbiri l
e
geçildikç e Al lah Te ala’ nın ya pı lani badette
n büyük
olduğunu,i ba de t
inAl l
a hTe ala’yal ayı kolma dığı
nıi t
irafla,
me leklerin Ya Ra bbis ana l a yı kıylai badete deme dik
sözlerigi bime leköz ellikle rinibi ra rayat oplama klabüt ün
ibadetlerike ndi ndebul und ur ana s ılvedi nindireğiye rinde
olanç okkı yme tl
ibi riba de ttir.
Hz .Muha mme d( Sa l
la llahuAl e yhiveSe llem)ş öyle
buyur du:Ki m na ma zınade vame de rseAl lahTe al
aona
beşha sl
etikr ame der:
1.Onda nge çimda rl
ığınıka ldırı
r.
2.Ka bira zabıgör me z.
3.Ame lde f
te rinis ağt arafında nve rir.
4.Sıratışimş e kgi bige ç er.
5.He sabs orul ma da nc enne tegi rer.
Kim na ma z ıha f i
fea lırsa ,Al la hTe alaoki mse yionbe ş
cezayl ac eza l
a ndırır;al t
ıs ıdünya da ,üç üöl üm z ama nında,
üçüka birde,üç üdeka bi rde nka lktığı ndaol ur:
Dünya dagör ece ğic eza lar:
1.Alla hTe alaonunömr ünd e nbe re ke tikaldır
ır.
2.Yüz ünde ns alihlersima sınıs iler.
3.İşl
e diğiame llerinhi çbi ri nee cirve r
me z .
4.Dua s ı
nıka bu le tme z.
5.Dünya dakima hluk atonabuğze de rler.
6.Salihlerindua sında nna siba l
ma z .
Ölümz ama nı ndagör ec eğic eza l
a r:
1.Zelilol ar
a köl ür .
2.Açol araköl ür .
3.Sus uzol ara kv e fate de r.( Dünya nı nne hirl
erineda lsada
susuz luğugi tme z.)
25
 Ka birdeisa be tede ce kc ez alar:
1.Al lah Te a l
a ona ka br ida raltır,ka burga ke mikle r
i
birbirinege çer.
2.Ka briateşledo ldurul ur .
3.Ka brindeŞuc a
ü’ lAkr ade nilenbüyükbi ryı lanona
mus a l
late dilir.Bu yı la nıns esiş idde tl
igök gür ült
üs ü
gibidir.Şöyl ede r:“ Ra bbi mba na,s a navur maml ae mr etti
.
Saba h na ma zınıva ktinde kı lma yı p gün doğma sında n
sonra yabı raktığın,ö ğle yii ki ndi,i kindi yia kşama ,a kşamı
yatsıyaveya tsı
yıdas a ba haka dart e hire tt
iğiniçinbe nde
kuyr uğum i les a
navur a ca ğım. ”de r.He rvur uştaa da m
yetmi şa r
şın ye re ba tar. Böyl e ce kı yame te ka dar
me za rı
ndaa z abo lur .
Kı yame tgü nüi s abe te de c ekc eza la r:
1.Al lahTe alaoki ms e yebi rva zi
f elimus al
late derveo
vaz i
fe l
ionuyüz üs t
üs ürükl eye rekc e he nne mea tar.
2.He sapva ktindeAl la hTe alaonaga zablıol arakna zar
ede r
.
3.Al lahTe alaonuş id de tlibi rş ekildehe sabaç ekerveonu
cehe nnemegöt ürme l
e rinie mr e
de r.
Hz .Muha mme d( Sa llalla huAl eyhiveSe l
lem)ş öyl e
buyur du:Kı ya me tgünüyüz üi lkde faka r
aracakol anlar
nama zıte r
ke de nlerdir.Ce he nne m deLe mlemi simlibi r
vadiva rdır.Or adah erbi ribi rde veboynuka lınlı
ğında
yılanlarbul unur .Uz unl uğu bi ra ylık me saf
e ol a n bu
yılanlarna ma zıt erke de nki ms ele ris okacaklar.Yı l
a nın
zehirivüc udun i çin deye tmi şs eneka ynars onr ae tini
pişirir
.
Al lah Te alac e henne ml iklerde n ha be rve r
ere kş öyl e
buyur uyor :“ Sizic e he nne me s ür ükle ye ns ebe bn edir?
De rlerki,bizna ma z ıkı lan la rdande ği l
di k”de r
ler.
“Be ni nsanl arıve c inl eriba na i ba dete tsinlerdi ye
yarattım.” Buyur an Yü c e Ra bbi mi z ya pa cağımı z
ibade ti
mi zid ebi z eKur ’a n’ıKe rim veRa sulu( Sa l
lal
la hu
26
Al eyhiveSe ll
e m)va sıtasıilet ar
ifveuygul a ma l
ıo larak
gös ter miştir.Vebui ba detlerine nöne ml iler
inde nbi riol an
mümi ninmi rac ına ma z ;Ra bbii l
egör üşme si,göz ünün
nur u,güna hv eh a talarında nyı ka nma sıvet emi zlenme sidir
.
He r ya pma k i stediği miz ha yıri ç in ve svese ve ren
düş ma nımı zş eyta nna ma zkı lma ma mı zi çinbi nbi rt ürlü
ves ve seve rme kte dir.
-He nüzha zırde ği lim.
-Da has onr akı larım.
-Çe vr embe nikı na r.
-İşimmüs ai
td eğil.
Bunl ar gi bibi rs ür ü ba ha neler ge ti
ri
ri nsa na .Bu
baha neleri ns ana ne a r
a dığıhuz uru ne de bi rha yır
getirme z.Ta m t ersine gönülda ralma sıve ha yattan
bıkkı nl ı
kve rir.Vee nöne ml isiRa bbi mizinbi zeka rş
ı
rahme t
inide ğila z abınıge t
irir.Yüc eRa bbimi zbuyu r
uyor
ki:“ Öyl eyseya lnı zbe nia nınkibe ndes iziana yım.Ba na
şükr e din.Sa kın na nkör lük e tme yin.” Yüc e Ra bbimi zi
zikr etti
ğimi z deRa bbimi zdebi zia nı yor.Bunda nda ha
büyük bi rni me tv a rmıki ? Ka lpt emi zl
iğive di ğer
baha nelerii leris ür er
e kna ma zvedi ğe ri badetlerde nge r
i
dur ani nsanl ar!Al lahTe a la’danna ma z ıka l
bipi sol anlar
kılsın,s iz kı lma yın di ye s öz mü a ldınız ki ;ke ndi
güna hınızıs avunuyor s unuz .Va l
la hibu s izeş e ytanın
sad ec eya l
anıvet uza ğıdır.Bi liyor mus unuzkul landı ğınız
bus öz lerlePe yga mb er’in( Sa llall
a huAl eyhiveSe ll
e m),
sah abe lerinvet üm müs lü ma nla r
ınka lpleri
nepi sd emi ş
oluyor sunuz . Na ma z i ns anın ka l bini t emiz ler ve
köt ülükl erde na lıkoya r.Amabuni me tna ma z ıkı lanlar
içindi r.Eyn ama zkı lma da nc enne tegi de ceğinidüş üne n
insa nlarAl lah Te al
aveRa sulu( Sa llalla
hu Al e yhive
Se llem)ki ms eyebunuva ade tme mi ştir.Ha t
tat amt ersine
nama ze mr iniye rinege ti
rme yenl e
rea z abe dileceği neda i
r
aye tleri nmi ş ve ha dislers öylenmi ştir.Ey ne fsinin
27
arzul arı
naveş eytanınve sves el
e ri
neuya ni nsanla r
!Sa kın
şey t
a ns iz ina sı
lsac e henne mde ns onr ac enne tva rya
düş ünc esiyl eka ndırma sın.Çünküc enne tAl lahTe a l
ave
Ra sulune( Sa llall
a huAl eyhiveSe l
lem)ha kkıylai ma n
ede nvei sla mı nf arzlarınıye rinege tir
e nMüs l
üma nlari çin
müj de lenmi ştir. Na ma zı kılma ma kla neler
kaybe dece ği niziş imdibi rdüş ünün.Na ma zgi biAl lah
Te ala ka tında e nö neml ii ba detit erke de r
ekc e nne t
i
bekl eme k düş ünc esi ne ka da r doğr u? Ke ndilerine
baha ne lers una rak na ma zı kı lma yanl ar
! Ge l
in e cel
gelme den önc e t övbe e de li
m. Na ma zı dos doğr u
kılanla r
da nol alı
m.Ma hş ergününa ma z ınhe sabınıve ren
ve Al l
ah Te ala’
nı nr ızası
nıka za nan Müs lüma nlarda n
olalım.
Ce he nne mde nkur tulma ki çinna ma zlarıvaktindekı lalım.
Sa dec e Ba yra m na ma z lar
ınıve ya Cuma na ma zlarını
kılma kl ana ma zbor çlarımızda nkur tulama yı z.Te mbe llik
etme ye li
mbe şva kitna ma zı
mı zıkı lalı
m.
Na ma zkı lma dan önc edi kka te dilecek bi rkaçhus us
var dır.Öz e lliklea bde sta lı
rke nkol umuz ud ir s
ekle r
eka dar
deği l di rs ekl eri
mi zle bi rlikte yı kama lıyız. Ayr ıca
aya klarımı z ıt opukl arla be raber yı ka mamı zl az
ımdı r
.
Topuk,a ya kma fsalı
ndai kiya nda nç ıkanbe lirginke mi ktir.
Bui kiya nda nç ıka nke mi ğindeyı ka nma sıge reki r
.Gus ül
abde stia lı
r ke ndeöz e ll
ikleş i
ş ma ni nsanl arı
ndi kka tetme s
i
ger eke nbi rh ususv ardır.Şi şma ni nsanı ngöbe ğiiç eride
kala cağında n gus ula bde stia lı
rke n göbe ğini çi
ne s u
ulaşma z.Buş ek i
ldegus ula bde stia lır
s abugus ulab de st
i
geç ersizdir. Bu nun i ç in öz ellikle göbe ği ni ç kı smı
yıka nma lıdı r.Na ma zkı larkendi kka te dilme yenbi rhus us
tadilie rka ndı r.Rüku da nkı ya maka l
ka rkenvüc uddi mdi k
birha l
ege lme l
ives ükune tbul ma l
ıe na zbi rte sbih
söyl eye cek mi ktarka da ra yakta dur up s onras ecde ye
var ma lı
dı r.He rikis ecdea r
a sındadaböyl e cebi rte sbih
28
mi
kta
rıdur
mal
ıdı
r.

Na ma zınFa yda lar

ı:
Na ma z kı lma k dokt or larca ha st
aları
n e kle m
roma t
izma sı
nıö nleyene ne tkilikor uyucut edbiro lara k
öğüt le
niyor.Rük udas ırtvemi deka s
larıtakviyee di li
r.
Mi de c i
va rı üz eri
n deki ya ğl arı
n e riti
lmesis ağla nır.
Se cdedeba ldırveuyl ukka s
la rıha r
eke t
lenir
.Ba ğırs
a kla rın
ha reketis a
ğl anıpka bız l
ığıönl e
me yeya rar
.Na ma z da ki
tümha reketlerka lbi
nç a l
ışma sınıetkile
yipka nınvüc udun
en uç nokt aları
na gi tme sinihı zlandır
ırkena ynıa nda
sinirle
rindeh a re
ke t
inis ağlayı pr ahatla
tır.Uykus u zluğu
gide ri
r.Se c dede t aze ka nla yı kanan be yi
nz i
nde le şip
na ma zkı landabuna ma yıe nge ll
er.Günd ekı rkr e ka tla
sek sens ecdee denvüc udu nömürboyubuha reketia ğır
ağı ryaptığıd üşünülü rs
et ü m vüc udunde ngeliha re
ke tle re
ka vuştuğua nlaşılı
r.

3.Or uçt utma k.

Oruç ,ims akva ktindeni ft
arva kti
neka darol anz amanda
AllahTe a la
’nınr ı
za sıiçinye me yi,içme yi,c i
ns itemasta
bulunma yıt erketme kti
r.Or uçHz .Ade m( A. S.)’
danbu
yanab ütünp eygamb er
lereveümme tlerefa rzkı lı
nmıştır
.
İnsanor uçt uta r
akne fsi
nb aşlangıcıol anşehve tikırar
.Hz .
Muha mme d( Sallal
lahuAl eyhiveSe llem)ş öylebuyur du:
“Oruçt ut.Çü nküor uç t
ane fsikı r
ıcıl
ıkgüc üva rdır
.”Yi ne
başkabi rha disdeHz .Muha mme d( Sa l
lal
lahuAl eyhive
Selle
m)buyur duki:“ Eyge nçlertopluluğu!Ni kahlanma ya
vee vlenme yes izde n gücü ye t
enlerinize vlens i
n.Zi ra
evli
likgözvef i
il
iz inadanç okda hakor uyuc udur .Buna
gücüy e t
me ye nle
ri seor uçtutsunla r
.Çünküor uçkişinin
nefsi
niöl dürür.”Kuds iha disdeAl lah Te a
labuyur du:
“Ade m oğl ununbüt üna me l
lerininse vaplarıonka tı
nda n
yediyüz ka tınak adar yüks e l
ira ncak or uç bunda n
29
müs t
es nadı r. Çünkü or u ç be nimdi r,k ar şı
lığını be n
vereceğim.Kulbe nim i çin ondaş ehve tiniveye me k
yeme sinibı ra kıyor .Ya nikul un t ut tuğu f ar zvena fi
le
bütünor uç larbe ni mi çin dirveba nama hs usturbe nde n
başkasınınol ma s ıd üş ünül e me z.Öyl e yseka rşılı
ğınıda
benv e rece ğim. ” Al lah Te ala bur ada ka rşılı
ğınıbe n
vereceğim di yor .But a birdeAl l
a hTe ala’nıni badetlere
vereceğika rş ılı
ğı nç ok büyük ol a ca ğınai ş aretva r
dı r
.
Çünkü e ğe ri kr am e de cek ol an bi risibi zza tke ndi
varlı
ğıy l
abi rş eyes ahi bç ıka rsa ,buka rşı
lığıns onde rece
geniş ol ma sınıi ca b ettirir.Bu s e be pl edirkive receği
karşı
lığın mi kta rını a çıkla ma mı ştır. Hz . Muha mme d
(Sall
allahu Al eyhive Se llem)ş öyl e buyur du:“ Al lah
Rama z an’daor uçt utma yıf arzkı ldı .İ ba detlege çirme niz
de s ünne tk ıl
ın dı.Ki m f a rziyet i
ne i nanı p,s evabı na
güvene rek or uç t u tar,i ba de tl
e ge çirir
s e a nasında n
doğduğugüngi bigü na hla r
ında ns ıyrılıpç ı
ka r
.”Şun uda
unutma ma lı
dı rk i,or uçba zız a ma nt am ma na sıylatutul an
oruçol ur,va de di lens eva baha kka z anılır.Ba zız ama nda
gerçekma na dat utul ma zveve de dile ns e vabal ayıkol ma z
.
İşt
ebus ebe b leor uç ;a va mı nor uc u,ha va sınor uc uve
havvas sü’lha vva sınor uc uol ma küz ereüçkı sımdı r
.
1.Ava mı n( he ri na na nın)or uc u:Buor uçni yete dilerek,
yeme ,i çmevec insia laka la rda nke ndi nik or uya rakf akat
günahla rda nka ç ınma ya ra kt utul anor uçş eklidi r
.
2.Havva s sı
n( hus us ii nsa nlar ı
n)or uc u:Buor uçne fsive
bütün a zala rıya sakl ana n köt ülükl e rde n uz a kt u t
a rak
tut
ulanor uçş ekl idir.Sa hi bii çinva de di lenmua zza ms eva b
karşı
lığınınbü yükbi rkı smı nıga ra
nt ileye nor uçi ştebudur .
Nitekim böyl ebi ror uçAl la hTe al
a ’yaka rşıEyRa bbim!
Benonuye me ,i ç meveş ehve tinde na lıkoydum.Be niona
şefaat
ç ıkıldi ye rekk ıya me tgünüs ahi bineş efa atedec ektir
.
Böyleor uçt uta nbi rkul unuykus ui ba de t,alıpve rdiğihe r
nefesbi rte sbihye rinege çe r.
30
3.Ehass ü’lha vasla r
ın( engüz elina nan)or ucu:Buor uç,
bütüna za la
rlaol duğugi bika lbvei çdünya yıdaAl lah
Tea l
a’da nba şkahe rş eydenuz akt utara
kt utul
anor uç
şekli
dir.
Oruçt utanki ms en i
ngö zünüha ramş eylereba kma ktan
koruma lıdı r
.Di liniya lan,gı ybe t,de dikodudan uz ak
tutmalıdır.Kul ağıyl aharam dinleme me l
idir.Eliyl
eh aram
olanş e yle r
it utma ma l
ıvea ya ğıi ledeha r a
m ye rlere
gitmeme lidi
r.Hz .Muha mme d( Sal
lalla
hu Al eyhive
Sellem)ş öylebuyur du:“Niceor uçt ut
anlarva rkia ç
lı
kve
susuzlukt anba ş
kab irşeye ldee deme z
ler.”Al lahTe ala
biziböyl eor uçtuta nlar
dane t
me sin.

4.Ze ka tverme k.
Zeng inler
in ma lı
nın b ir mi ktarını ( kırkta bi ri
ni)
üzerinde nbi rsene( ka meris ene)ge çt
iktens onraf akirl
ere
verme s
ige r
e kenma l
ibi ribade t
ti
r.
Hz .Muha mme d( Sallal
lahuAl eyhiveSe ll
em)ş öyle
buyur du:“ He rk ima lt
ınvegümüş es ahibol urbunl a
rın
hakkı nıve r
me zse,kıy ame tgünübunl a r
da nlevha l
ary apıl
ır
vea teştekızd ı
rıl
ır,sahibininya nla
r ı
,yüzüves ırt
ıda ğlanı
r.
He rs oğudukç aı sıt
ılarakde va me dili
r.Bi rgünübi nyı la
karşılıkge l
ir.” Ayr ıcaz ekatıterke denlerin,şua yetile
cezala r
ınına zapol acağıbi l
diril
me ktedir
.“ Al t
ınvegümüş
biri
kt i
ripdeAl lahyol undaha rca
ma yanlarıe li
mbi razapla
müj de l
e.”Aye tidi kka t
ea lı
pya r ı
nınıdü ş
üne rek,i nsan
zeka tve r
me ktenka çı
nma ma l
ıdır
.Kı yame tgünüf akirle
rin
hakkıa yrıl
ma yan( zekatıve ri
lme yen)s erveti
nnebüyük
birfe la
ke tge t
ire
ce ğinibua yetapa ç
ıkbi l
dirme ktedir.Kişi
kendiz a r
arınaç al
ışırmı ?

5.Haccagit
mek.
Hacc:Hem bedenl
evehe m demalileyapıl
anbir
ibade
tt
ir.Hac
cAlla
hTe a
la’
nınmüs
lüma
nla
rabi
rlütf
udur
.
31
Müs lüma nl arhiçbi rd ünye vika ygıt aşı
ma ksızı
na ynıi na nç
vehe yec anlaa ynıa n daAl l
a hTe ala’yadöne rler
.Yüz l
e ri
ni,
gönül lerini Al lah Te ala ’
ya a ça r
lar. Al la
h Te al
a’da n
ke ndilerinia fve tme l
e ri
nii ster l
er.İ sla
m mi llet
inint ekbi r
mi lletol duğu nun e n güz elör ne ğiha ctır.Ye r yüzünde
ya şaya nf arklıül ke l
e rde nol ani ns anlarınbi rte kmi l
letin
fertleri ol ar
a k t a nışma ları,a nlaşma ları, bi r
bi rl
eriyle
dos tl
uk larkur ma la rıa nc ak ha cta ge rç ekleşi
r.Böyl ece
ırkcılık,ma l
,ma ka m,ş öhr etgi bii nsa nlarıbir bir
inde n
ayı r
a ne nge ll
eror tada nka lka r.
Ki şiMe kke’yegi tti
ğiz ama nbolbolt avafya pma lı
dı r
.
İns an na ma zıhe r ye rde kı l
abi l
ira ma t avafıa nc ak
Me kke ’
deya pa bili
r.Hz .Muha mme d( Sa llal
lahuAl eyhive
Se ll
e m)ş öyl ebuyur du:“ Ki şibut ava fsırasındaa tacağıhe r
adı mdake ndi si
neone cirves eva bya zılmaklabe rabe r
,
işlemi şol duğ uonha tavekus uruüz e r
inde ns il
inipa tıl
mı ş
olur .Ayr ıcadaki ş i
ni nbul unduğuma kam onba s
a ma k
yüks e l
mi şol ur.”
Ha c ı ha cc i ba de tlerie s nasında l üz ums uz i şlerle
uğr aşma ma lı
,va ktinit a va f
,na ma z,z ikirve Kur ’an’ı
Ke rimokuma klage çirme lidir .Çünkübumuba r
e kye rlerde
ya pılani ba de t
lerins eva bıç okf azladır.İ nsanınbubol
sev ablarıka çırma ma sıge re klidir.
Şe ytani ns anıHa cci ba de ti
nde ne nge l
le me kiç i
noğl unu,
kız ı
nıe vle ndirdeöy leHa ccagi tdiyeve sv es
eve r ir
.İns an
şey tanıns öz üneka nma ma lıHa cciba detiüz eri
nenez a ma n
farzol urs ahe me nHa ccgör evi niye rinege ti
rme li
di r
.Al lah
Te alat üm müs lüma nlar aha c cagi t
me yivebumuba rek
ye rl
e ri
nma nevih ava larınd a ni sti
fadee tme yinas i
be tsi
n.

32
 Di
kka
tEdi
lec
ekHus
usl
ar

1.Önc e,s apık vebi da tçılarına ksine,s ağlam bi r

itikada( ina nc a)s ahipol ma lıs ı
n.Sonr aş a r
tlarınıy erine
ge tir
e rek ge rçek ma nada t evbe e t
me li
sin. Bor çları
,
ada kla rıveke f
f ar
etleriye ri
nege t
irme k,a lacaklılar
ır azı
etme k, kul ha kkınıi a de e tme k, ki ms enin a lacağı
ka lma ya ca kş ekildeh elall
a şma kbunada hi l
dir.
2. Ha raml a r
da ns akı ndı ğın gi bi ş üphe lerden de
sa kınma l
ıs ı
n. Ha raml arda n uz ak dur duğun gi bi
me kruh larda ndauz akdur ma lısı
n.Se nii l
gilendi r
me ye nve
sa kınc al
ıol a n büt ün ş eyl erde n uz ak ol ma l
ısın kis eni
ilgilendi ren ve s akınc al
ıol ma ya ni ş
l erika ç ı
rma yas ı
n.
Fa zlakonuş ma ktand as akın.Di nihüküml eri
ne ns ağlam
ola nına ya pış .Sünne tin de e n kuvve tliol anına s arıl
.
Ha reke t
lerinAl lahTe alat a
r afında nbe ğenilsin.Ahl akın
güz e lol sun.Da vranışlarınadi kka te t.İ çindeköt ühuyl ar
veç irkinha sletl
e rolma sın.
3.Söz ün deveda vra nışındabüt ünma ks adınAl lah
Te a l
a ’nınr ızas ı
nıka za nma kol sun.Al lahTe ala’danba şka
ma ksa dınol ma s ı
n.Eğe rk az ançs ağl a
ma kvet icar
eti le
uğr aşma k z or unda ka lırsan, ne f s
ini n ve a ilenin
ma sraflarını t emin e tme k, f az l
as ını ha yır yol larına
ha rcama kgi bii yiş eyle r
eni ye te t.Müba hş eylerdebi le
iyilik düş ün;me sel
abi rii lea rka da şlıke t
ti
ği nz a ma n
onunl as ohbe te de rekya lnı zl
ıkt ankur tar ma yıdüş ün,s enin
kibi rl
iol ma dı ğınıö ğr enme sinis ağla .Ça lışı
rkenni yetin
tembe lli
kt enk ur t
ulma kveda has onraya pacağıni bade t
ler
içingüçka zanma kol sun.
4.Va kt i
ni nk ıyme tinibi l;ya nii çindebul unduğuna nı
güz e l a me ller ya pa rak de ğe rlendi r. Be lki y arına
çıka ma zsın;ç ıks anbi l
ebe l
kionui yide ğer l
endir e
me zs i
n.
Çünküya rınaç ı
ka cağında ne mi nde ğilsin.Ka l
aka l
ae li
nde
şimdi kiz ama nınka ldı.Sa kı nonu,s enii l
gilendirme ye nve
Al lahTe a l
a’y ır azıe tme y enş e ylerleboş age çir
me .Şu
33
anınıiyide ğe rlendi r,mut lakage lece kol a
na hir
e t
eha z ırlan.
5.Da i
mabu gün ündünde nda hai yiol ma sınaç alış.
Zirabi rr i
va yetteş öyl ed enmi ş t
ir:“ Ki mi ni kigün übi r
olursaa ldanmı ş
tır.Ki mi nbugünüdünde nd ahaköt üol ur sa
ziyanda dır.Ki m dez iyandaol ur sa ,öl üm onuni çinda ha
hayırlıdır.”Bus öz,a kıllıol a nlari ç i
nye te
rlidir.Se ni n
bayra mın,Al lahTe a la’yai taa tla,öz elliklee nüs tüni taa tla
geç i
rdiğinva ki t
tir.Se ni
nma temi ndeAl lahTe ala’da n
gaf i
lveda lgı nol duğunva ki tlerdir ;a rtıkoyun,e ğle nc e,
şeh vetvekus ura nl arınıs endüş ün!
6.Bugünün i şiniya rına bı ra kma .Ya rına u laş ıp
ulaşma ya cağı nıbi leme zsin.Be lkidünya nıne nge l
leriüs t
üstege lirdeon larıni çindeboğul urvei stediğinie lde
etme kş öyl ed ursun,s evdi ğindos tlarınl abi l
egör üşme kt e n
ma hrumka lırsın.
7.Ne f
s inibe ğe nme k,büt üngüna hl arı
ne sası,büt ün
ziyanlarınver ez aletlerinba ş ıdır.
8.Se niAl lah Te ala’ya ka vuş turac ak ol a ns a lih
ame ller
eda imas arıl.Ge lipge çi cif aniş eylereme yletme .
Al la
hTe ala ’yai ba de thus us undaki ms eni ndi lindenve
kınama sında nç e kinme .
9.Ba şka sınınma lınıke ndima lında nda haf azlase vme .
Se ninma lı
n,ha ya tt
a yke nAl lahTe a layol undaha rcaya ra k
sev a
bı nıöl me denön cea hire t
egönde rdiğindir,ba şka sını n
ma lıdami ra sol a rakge riyebı ra ktığındı r.Fa niyi( geçic iyi)
bakiye ( kalıc ı
ya )t erc ihe tme .Fa niol an ma l
,ki şini n
cimr i
like t
tiğivemi ra sçı
la rınabı ra ktığıdır.Ba kiol a
nma l
is
eki şi
ni nke ndine fsii çina hi rett ica reti
nes arfe tt
iği dir.
Ahi retda haha yı rlıveda has üre klidi r.
10.Al l ah Te ala ’nı
nç izdi ği s ınırlaras aygılı ol ,
çiğneme ,sa nagönde rdiğid inevehüküml e r
eha i
nl i
ke tme .
O’ nai t
a ate de rkenç e
kt iğin me şa kka tve z or l
ukl a ra
tahammül e t.Al l
a h Te ala’ya i ba de te derek va kt ini
değe rl
endi r.He ra nöl ümüha tırla.Ha yrıya ş a
ya nol ,ha yrı
sad e
c ea nla tanol ma .Zi rao,ba şka sınınma l
ıi leövüne n
34
kims egi bi dir.
11.Se niAl la hTe ala’da nuz a klaştı
ranh e rş eyde nka ç
.
Se niAl lahTe a la’yaka vuş tura ca khe rş eyes arıl
.Al lah
Te ala’da n ba ş ka sına me ylet
me kten ka lbini , boş s öz
söyl eme kte n di lini, onu n r az ı ol ma ya ca ğı ş eyl ere
bakma kta ndagö zünümuh afazae t.
12. Te va z uda t opr ak, f ayda da me yve lia ğa ç
,
cöme rtliktea ka n ne hir,i hsanda t aşan de rya,n e fsini
Ra bbi ’net eslimdeöl ü,a yıpla r
ıör tme deka ranlıkge cegi bi
ol.
13. Ka l
bi ni k ötü huyl a rdan t e mi zle. Ha ra ma
me yl etme kte nu zakdur .Zi rabuka l
binika ra r
tır.Fi tne
çıktığız ama nva tanında nhi crete t.Se l
am gönde rerekbi l
e
olsas ı
la -ir ahmer ia y
e te t.Azye ,a zuyu,a zkonuşveköt ü
insanl arda ns akı n.
14.He rş e yegü cüye te
nAl la hTe a la’nınhuz urunda
dur aca ğını ,büyükk üç ükhe rşe yde nhe sab aç ekilece ğini,
büyük kor kunun ba şa ge lece ğini ;onda ns onrad a ya
cenne t
e ya hut c e henne me gi di l
e ceğini ha tırında t ut.
Ne fsineuyma ;yoks anedünya damur a dınae r
e rnede
ahire tt
ekur tulur sun.
15.Pe yga mbe r’i
n( Sa llallahu Al eyhive Se l
l em)
ahla kınıya şama ğaç alış;o,yumuş aktı
,gül eryüz lüi di,t atl
ı
dillii di.Ye me kye dirirdi .He rke ses ela m ve rirdi.Köt ü
huyl udaol saha s ta
yız iyarete de rdi.Ka firdeol sai yi
komş ul uk e de r di.Ya şlılara hür me te de rdi.Küç ükl ere
şefka tgös t erirdi.Ye me kda ve tinei cabete de rdi.Köt ül ük
ede ne i yil i
ke der di,onu a ff edipi hs anda bul unur du.
Cöme rtli
k,öf ke s i
niy enmegi bif a zil
etlerleiyi li
ğiya ya rdı .
İnsa nla rıne nyumuş ağı,e nc esuru,e na da letli
si,e n
çoka f
f ede nii di .İ nsanl arıne nc öme rdii di.El inde kima l
ı
heme n da ğıtırdı.İ stenilenş eyimut lakave ri r
di .Ba z an
kendina faka sın da n ke serve rirdi.Ke ndia yakka bı sını
tami re de r,e lbi sesiniya ma r
,a ile sinee vi şlerindeya r dım
35
ede r
di.Onl a rlabe r abere tdoğr ardı.Bi ryu dum s ütya hut
birtavş ana ya ğıdaol s
ahe diye yika bule de rdi .He diyeni n
karşılı
ğınıdave rirdi .Ha ya tıboyunc aüçgünüs tüs tea r
pa
ekme ğiylebi leol s adoymuşde ğildi.İ nsa nları ne ngüz e
l i
,
eny umuş akhuyl us uvemüt eva zi
ii di.Hoşkokuyus ever,
kötükokuda nhoş la nma zdı .
16.Re s ululla h’ın( Sa ll
a l
lahu Al e yhi ve Se llem)
vasiyetleri
niye r
i ne ge tir;Al lah Te a l
a ’da n kor kma yı,
doğrukonuş ma yı,ve rile
ns özüye rinege ti
rme yi,e ma neti
edae tme yi
,ha inlike tme me yi,komş ulukha kkı nıkor uma yı ,
yetimle r
eme rha me tetme yi
,yumuş a kkonu şma yı,herkes e
selam ve rme yi,iyii şya pma yı,ha ya l
lereda lma ma yı,he r
güna haye ni de nt evb ee t
me yita vsiyee de rdi.Bi lkibüt ün
nasihatleri
ne sasıHz .
Pe yga mbe r
’in( SallallahuAl eyhive
Sellem)ı şı
ğı nda na lınma dı r
.
On unva siye tlerini,öz e l
likleöl e ceğis e neMu azb.
Ce bel’i Ye me n’ e gönde ri
rke ne tti
ği va siye tl
eri, hi ç
unutma .Pe yga mbe rimi z( Sa ll
a ll
ahuAl eyhiveSe llem)
Mua z ’
aş öyl eva siye tetmi şti
r:
Ey Mua z !Sa naAl lah Te ala’da n kor kma nı,doğr u
konuş ma nı,e ma ne ter i
a yete tme ni ,ha inlike tme me ni,
iyi
liğie mre tme ni,kö tülüğüya s aklama nı,komş uha kkına
ria
ye te tme ni, Ku r’a n i le a me le tme ni, yumuş a k
konuş ma nı,kı ya me tt
enkor kma nıvea hire t
idünya yat ercih
etme nitavsiyee de rim.
Ey Mua z! Mü slüma na s övme , doğr u konuş anı
yalanlama ,y alan konuş anıda t asdike tme .Ad al
etli
idareciyeka rş ıç ı
kma .
EyMua z !Ne fsimi çinnei stiyor sams e nini çinde
aynısınıistiyor umvene fsimi çinne yii ste mi yor sams eni n
içi
ndea ynı sınıi stemi yor um.
EyMua z !Ha s tayız iya r
e te t,z ayıfla rı
ni htiyaçlarını
görme d ea c elee t.Ye timle r
eya kınl ı
k gös ter,f akirve

36
yoks ull
a rl
a be rabe rot ur.Al lah Te ala’nın ma hl uka tı
na
karşıa daletliol .Al l
a h Te ala yol unda hi ç ki ms eni n
beğe nisi
nei ltifatetme .
EyMua z!Eğe rda has onr aka vuşmai mka nıol s ai di,
vasiye t
ibuka da ruz atma zdım.
17.Ba şkabi rha di st
edeş öylebuyur muş tur:“ Gi z live
açıkhe rdur umdaAl lah’da nkor kma nı ,a zye me ni,a z
uyuma nı,a zkonuş ma nı,i sya nvegüna hlarıbı ra kma nı,
akılsız ve s ı
rada n i nsanl arl
a ot ur ma ma nı , büt ün
insanlarda n ge l
ece k ka balığa da yanma nı,s alih ve i yi
kims elerlesohbe tetme nitavs iyee de r
im. ”
18.İ ns anla r
ınr ıza sınıAl la hTe al
a’nı nr ı
z as ınat e rcih
etme .Al lah Te ala’nın hoş nutsuz l
uğu pa ha sına ha lkı
me mnune tme ğeç a
lış ma .Eğe rAl lahTe al
as e nde nr azı
olursahe r
ke sis anados tya pabilir
.Hz .Ai ş e(r.a nha )ş öyl e
demi şti
r:Re sulullah’ ın( Sallallahu Al eyhive Se l
l em)
şöylede diğinii şitti
m:“ Kimi nsanl a
rınkı zma sıpa ha s ı
na
AllahTe ala’yıme mn une tme ğeç alışı
rsa,Al la hTe a laona
insanlarda nge lec eks ıkıntıyıde fetme ki ç iny ete r.Ki mde
AllahTe ala’nınga zabıpa ha sı
nai ns anlarıme mnune tme ğe
çalış
ırsa,Al lahTe a l
aonui nsa nlarlaba şba şabı rakı r.”Ya ni
insanlarda nge leceks ı kıntıl
a raka rşıonaya r
dıme tme z.
İstediğin ka dar ya şa öl e
c eksin; i st
e diği ni s e v
ayrıl
a caksın;i stediğiniya pka rşılı
ğı nıgör eceks in.
19.Ahi retka r
de şler i
nins ayısınıarttır,onl ar l
as ohbe ti
vez iyaretl
er i
nis ıklaş t
ır.Onl a r
aka rşıhi zme t,i yilikve
sevgindekus ure tme .Zi r
as e nonl a
rlak e
ma lee r ersin.
Onl arıns ohb e ti
nde ni yiki ms elerin gi dişatını,a hl akını,
ame lveda vr anışlarınıka zanı rsı
n.Al lahTe a la,“ iyi lerle
(sadıklarla)be r a
be rol un, ”( Te vbeSur esi,119)buyur ara k
onlarla bi rlikte ol ma yı e mr etmi şti
r. Büyükl e rş öyl e
demi şlerdir:İ yilerlebe rabe rol ;e ğe rbunuya pa ma zs an,

37
Al l
a hTe a lai lebe ra be rol a nl abe r
a berol .Zi rabus eni
Al l
a hTe alai lebe rabe rol ma ğagöt ürür.Ha disteş öyl e
denmi ştir
:“ Al iml erle ot ur un ve ha kiml erin( hikme t
sahipl eri)konuş ma larınıdi nl eyin .ÇünküAl l
a höl üka lbi
ili
m vehi kme tnur ui ledi ril
tir.”Bununi çi
ndi rkii lmi
sohbe t
lervi rdok uma ktanvena fi
lena ma zkı l
ma ktanda ha
faziletlika bule dilmi ştir.
20.El inde nge ldiğika da rdünyaka rde şlerinia z alt
;
tavırveha re ke t
ii les eniAl lahTe ala’yagöt ürme ye nle
arka daş l
ıke t
me .Dünya e vlatla r
ında n uz ak dur .Zi ra
onla rıns ohbe ti,t ecrü bee dilmi şbi rz ehirdir.Onl ars e nde n
fayd agör ürlers e niseonl a rda nz arargör ür sün.Zi r
as ohbe t
siraye te de r.İ ns ant a biatıhı rsız dır
.Çünküi ns ant abi at
ı
benz e me yeveuyma yaya tkınol ara kya ra t
ıl
mı ştı
r.Hi ç
farkında o lma k sı
zın i ns a nl arın t a bi
a tl
a rı bi r
bir inde n
etkilenir.
“ (Ciha ttan)Ge ride ka lanla r
l a bi r
likte ol ma ya r azı
olanl ardan, ”( Te vbeSur e si,87)ol ma .Al lahTe ala:“ Bizi
anma ktanyüzç e virenle r
de ns endeyüz ünüç evir,”( Ne cm
Sur esi,29)bu yur muşve“ Ka lbiniz ikrimi zde nboşbı ra kıp
dake yfineuya nat a biol ma ”( Ke hfSu resi
,28)di ye
emr e tmiştir.
21.Se nins ırrı
nıs akl ayı pa yıbınıör ten ledos tol .Zor
anlar das e ninleol an ,i yiş e yl erdes e nike ndine fsiylebi r
tutan,s eni ngüz e ll
ikle r
inie tra faya ya n,fa ka tköt ülük lerini
dürü pka ldır
a nlas ohbe te t.Eğe rböyl e sinibul ama z san
kendike ndi nles ohbe te t.
22.Muva fıkvemuha lif( senindüş ünc e l
erinek atılan
veka tılma yan )büt üni nsa nla rlayumuş akba ş
lılık,te va zu,
nez ake t,gül ery üzlülük,t a tlıdi lli
lik,a f,i hs anves e vgi
gös t
e rereki yige ç i
n.Öz elliklemuha l
iflerineböyl eda vr an.
Buhus ustaPe yga mb e rEf e ndi mi zin( SallallahuAl e yhive
Se l
le m)ş us öz üs anaye ter:“ Fa ziletl
e r
ine nüs tünü,s a na
38
gelme ye negi tme k,ve rme ye neve r mek,ha ksızlı
ke de ne
hoşda vr anma ktı
r.Sa nas öve nes övme ,s anaz ulme de ne
zulme tme .Ne fsi
nde nba şka sı
nadüş ma nlıke tme .Büt ün
sı
kınt ı
lardakus uruke ndi ndea ra.Sa naköt ül üke de neiyilik
et.Sa na e ziyete de nle riöyl e bı rak.Ha klarınıy erine
geti
rme ki çi
na celee t
.Büt üna zılıdüş ma nlarınai yilik
etme ğekoş .Zi r
ai yilik,büt ünz orluklarda nyor ulma da n
kurtulma nıne nkol ayç aresidir.Ha tt
ai yilikdüş ma nını
senin hi z metçin ya pa r.Zi rai nsa nları
nt abiat
lar ıiyilik
edenis evme k üz ereya ratılmı şt
ır.Ke ndike ndinena sı
l
mua me lee derseni ns anl aradaöyl emua me lee t.Se nde n
sı
kılanda nsıkılma .Onune ziye ti
net ahammüle t
.”
23.Sa kına kılsızlarakul aka sma .Ki ms eyihorgör me .
Sınama dıkçaki ms ei leke sinliklea rkada şlıke tme .Ka bul
edil
me ye ceks özs öy le me .He rkesini htiya cınıgör .Ka dr ü
kıyme tlerinibil.He rkes idur umunagör ede ğe rl
endi r.Uf ak
tefe
k kus url
ar ı
nıg örme zde n ge l;onun i çi
n ki mse ye
darıl
ma .Onl ardanbi rigi biol .
24.He r
kes eka rşıe de bliveme rha me t
liol .Se niöve ne
aldanma .El inege lenes evinmevee lin de nç ıka nada
üzülme .Zi r
as enne yi nda haha yır
lıol duğun ubi l
e me zsi
n.
25.Dünya yıs e vme .Zi ra dünya yıs evme k büt ün
hatalarınba ş
ıdır.Se ndünya yagi ra mas a kındünyas a na
girme sin!Yoks ahe l
a kol urs un.Dünyame ş
ga lesis eni
Al l
ah Te al
ayol unda na lıkoyma sın.Ki mi n dünyai çin
düşünc e sikendi neye tece kka da rolur saa zbi rş eybi leona
yeter.Ki md ünya daz engi nliki stersehi çbi rş e
yonu
zengine deme z .

39
 Ehl
iSünne
tİna
ncı

İma m Ta havi,Ri salet

ü’ t-Taha via dl ıeseri
ndeİ ma m-ı
Az am EbuHa n ife
,EbuYus ufveMuha mme d’denEhl i
Sünne t
’ini na nçe s
a s
larınına klede reköz et
leş öylebeya n
etmiş t
ir:
-Al l
a hTe al
ava r
dır,birdi rya niş eriki(ort
ağı)yoktur.
-Hi çbi rş e
yO’ nungi bide ğildir.
-Hi çbi rş e
yO’ nua cizbı raka ma z.
-O’ nda nba şkai la
hyokt ur .
-Ka di m’ di
r,ba ş
langıc ıyokt ur ;da imdi r
,sonuyokt ur,
tükeni phe l
akol ma z .
-Anc akO’ n unde diğiol ur .
-Ha ya l
lerO’ nut a savvure de mez .Anl ayışlarO’nu
kavra yama z.
-İ nsa nlarO’ nabe nz eme z .
-Di ridir
, ölme z;Ka yyumdur ,uyuma z.
-Ya ra t
ıcıdır
, kimse yei htiyacıyokt ur,rız
kve rici
dir.
-Ha yatv er
e nvea l
a ns a dec eO’ dur.Ha ya tverme k
O’ naa slaz orge l
me z;e celige ldiğindebi rha yatason
verirke na slakims edenç ekinme z.
-Ma hluka tıya rat
ma zda nönc edes ıf
a t
lar
ıi l
eka dim
idi.Onl arıya ratma klada haönc eol ma yanye nibi rsıfat
ı
ortayaç ıkmı şde ğil
dir.
-Sı fa tl
arıilee zel
ivee be didir.
-Ma hluka t
ıya ratt
ıktans onr a“ ya r
a tıcı
”(Ha li
k)s ı
fat
ını,
eşyayıme yd ana ge t
irdiktens onr a da “ Bar i
”s ı
fat
ını
kaz a
nmı şde ğildir.O he nüzO’ nu Ra bt anıyank i
ms e
yokke n ve ya ratı
cı ve ya ratılmış me f
humu he nüz
bili
nme zke nRa bol mas ıfatınas ahi pti
.
-O na sılöl ül
e r
idi riltme denönc ed ir
il
ti
c i(Muhyi )
isminia lmı şsao nlarıdi r
iltme denönc edeya ratıcıis
mi ne
40
sahipo l
muş tur .ÇünküOh erş eyeka dirdir
.He rş eyO’ na
muht açt
ır.He rş e yO’ nakol aydır.Hi çbi rş e yei htiyaç
duyma z.Hi çbi rş eyO’ nungi bide ğildi
r.O i ş i
tenve
görendir.
-Ma hluka tıilmii leya ra tt
ı,ka derleriniçizdi,e cell
e ri
ni
beli
rledi.
-Ma hluka tıya r
atma d a ndahi çbi rş eyO’ nagi zl
i
değildi.Onl ar ıya ratma da n önc e de ne ya pa cak l
a rı
nı
bil
iyordu.
-Ya ra ttı
k larınake ndis i
nei t
aa tetme leri
nie mr e t
mi şve
is
ya ne t
me leriniya sake t
mi ş t
ir.
-He rş eyO’ nunt akdi rivedi leme sii l
eol ur .O’ nun
dil
eme sige ç e rl
idirkul l
a rın di leme sige çerlide ğildir
.
Kullarındi leme lerinde na nc a kAl la
hTe al
a’nınmüs a ade
et
tiğigerç e kleş ir
.O’ nundi l
e diğiol ur,dileme diğiol ma z.
-Di le diği nel üt fuke re mii l
ehi daye tede r,güna htan
korur,s ıhha tvea f
iye tve rir;di lediğinidea da le t
ii cabı
peri
şa nede r,de r
demübt elakı lar.
-He rke s ,O’ nun l ütufvea dale t
ia r
asında ;i rade s
i
iç
indedöne rdol aşır.
-Oz ıddıvebe nz eriolma ktanyüc edir.
-Ta kdi rinir e dd edece k,hükmünüt ar
tı
ş a
c a k,e mr i
ni
te
rsç evire cekbi riyo ktur .
-Hz .Muh a mme d( Sa llall
a hu Al eyhive Se l
le m)
O’nuns e çtiğikul uveRe s
ul üdür .
- O Pe yga mbe rlerin s onunc us udur, müt t
ak i
le r
in
önder i
dir,Pe yga mb erlerine fendi s
idir.Ra bbül alemi nin
sevgili
sidir .
-Onda ns onr a kihe rpe yga mbe rl
iki ddiası,s a pıklıkve
geçiciheve stir.
-Ob ü tünc inlerev eb ü tüny ara t
ıklarah a
kv eh idayeti l
e
gönde r
il
mi şti
r.
-Kur ’a nAl lahTe ala’nınke lamı dır,AllahTe al
a ’dan
41
gelmi şti
r.Na sılol duğu bi l
inme ksizins öyleye n O’ dur.
Al l
ahTe alaRe s
ulüneKur ’ an’ ıva hiyol a r
a ki ndirmi ştir
.
Mümi n l
e rdeonubuhus ustat a sdike tmişler,onunge rç ek
Al l
ahke l
amıol duğunai na nmı şl
ardı r
.Kur ’ani nsans öz ü
gibiya ratılmışde ğildir.Ki monui şit
irdeo nuni ns ans öz ü
olduğunui ddiae der s
eka firol ur .
-Ki m Al la
h Te ala’yıi ns ans ıf
atlarında n bir ii le
nitelerseka fi
rol ur.Bukonudaka firl
ergi bikonuş ma kt an
kaç ı
nma kge rekir.Ki ş iAl lahTe ala’nıns ıfatl
arıi ti
ba riile
insangi biol ma dığınıbi lme lidir.
-Ce nnetha lkıiçinAl lahTe ala’yıkavr ama da nvena sı
l
olduğunubi l
me dengör me kha ktır.Ni tekim Al l
a hTe ala
kitabında :“ Og ün yüz lerva rdır,pı rı
lp ırıl
.Ra ble rine
bakma ktadırl
a r
” ( Kı yame t Sur esi, 22) buyur muş t
ur.
Bununt efsir
ideAl lahTe ala’nınmur ade dipöğr e tt
iği
gibidir.Sa hihha dislerdeRe sulul la
h’ tan(Sa llal
lahuAl e yhi
veSe ll
em)ge lenhe rş ey,ke ndi sininde diğigi bidir.Ma na s
ı
kendi si
ni n mur ade tt
iğigi bi dir
.Bi z ha dislerike ndi
arzumuz agör et e
vile dere k müda halee de me yiz.Zi ra
kendi ni Al l
ah’ a ve Re sulüne t esli
m e denlerden ve
şüphe lendiğiş eyleribi lenle res oranlardanba şka sı
nındi ni
selame tee rme z.
-Müs l
üma nına ya ğıa nc a kt esl
im ol duğu z ama n
kayma z.Ki m ke ndineya sake dil
eni l
miö ğr e
nme ki s ter
,
tesli
mol upa n l
a ma klaye ti
nme zse,özt e
vhi di,s afma rifet
i
ves ağla mi ma nıa nlama kta nma hrum ka lır.İma nlak üfür,
tasdiki let ekzip,i kr ari lei nkara rasındaş a şarka lır
.
Ve sve s
e yedü şe r
,ş üp hee de r.Net a sdike de nbi rmümi n,
nedei nka redenbi rka fi
ro lur .
-Da rülİslam’ dabi rki ms e ninAl l
ahTe a l
a’yıgör me yi
vehim ya hutt evi
le de reki ma ne tme sisahi hde ğildir
.Zi ra
Al l
ahTe ala’
yıg örme yia nlama k( kihe rt ürlüma na nın
teviliAl lahTe ala’yani s bete dili
r)t evi literke t
me kl e
,
tama me n t esl
im ol ma kla ol ur. Müs lüma nların di ni
(Me yda ninüs hasındada ,Pe yga mbe rleri
ndi ni) bunun

42
üze rinekur ulmuş t
urde nmi ştir.
-Ki m Mua t
tile gi bis ıfatlar
ıi nka re tme kten ve
Müc e ssime gi biAl l
ah Te ala’yıi nsa na be nz et
me kte n
sak ınma zsaa ya ğıka yarvet e nzihtei sabe t
liol ama z.Zi ra
Ra bbi mi zTe a l
aHa zretl
e riva hda niyets ıfatl
arınaha izdir.
Ya ra t
tıklarda nhi çki ms eo nabe nzeme z .O ha dves ı
nır ı
,
rük ün ve pa rçalarıol ma kta n yüc edir.Di ğe rya rat
ıla n
şey lergi biO’ nua ltıc i
hetka ps aya ma z.
-Mi rac ha ktır.Pe yg ambe r( Sa l
lall
a hu Al e
yhive
Se llem) ge ce l
eyin göt ür üldü; ş ahsı uya nıkke n göğe
çıka rıldı.Or ada ndaAl lahTe a la’nındi l
e diğiyüks ekli
kle re
göt ürül dü.Al lah Te ala ona di le
diğiş ekil
de i kramda
bul undu. Ona va hye t
ti.“ Gönül göz ün gör düğünü
yala nla ma dı.”Al lahTe alaonaa hi re
ttededünya dadas alat
etsin.
- Al lah Te ala ’nın onun ümme t
ine i kr am o lara k
ver ece ğiha vuzha ktır .
- Ha be rl
e r
d e ( hadisle rde) ge ç t
iği ş ekilde, Hz .
Pe yga mbe r’in( Sallal l
ahuAl eyhiveSe llem)ümme tiiç in
sak ladı ğışe f
a athakt ır.
-Al lahTe ala’nı n,Ad em’ denvez ürri
ye t
inde na l
dı ğı
ahd( söz )ha ktır.
- Al la h Te a la e z elde c enne te ve c ehenneme
gire cekl er
int o plams a
yısınıbi lme ktedir.Sa yılarınea rtar,
nee ks il
ir.Ke zaneya p aca klar ı
nıdae ksiksizş ekilde
bilme ktedir.
- He rkesc enn et ve c ehe nnemde n ha ngisii ç in
yar atılmı ş
s a on un a me li
ni i şleme ye muva ff
a k ol ur.
Ame l
le rs onuç larıi lede ğe rlendi ril
ir:Mut lu( said)Al la h
Te ala’ nınt akdi r
iilemut l
uol a ndı r
,be dba ht( ş
a ki)deyi ne
Al lahTe ala ’
nı ntakdi riil
ebe dba hto landır.
-Es aska de rma hluka tiçinAl l
ahTe a l
a’nınbi rsır
rıdır;
bunanebi rmuka rr ebme le k,nemür s elbi rpe ygambe r
aga h ol muş tur.Bu konuyada lma k veonu a raştı
rma k

43
perişanol ma ki çinköt übi rve sil
e dir.Sonuma hrumi ye tle
bit
e r.
- Ka de r konus una da lma k a ynı z ama nda a şırı
ta
şkı nlığıgö sterir
.Ka de r ha kkında a raştı
rma kt a
n bu
husus ta düş ünme kten ve ve sve see tme kt ent ama me n
sakınma l
ıdı r.ZiraAl lahTe al
aka de ribi lme yiins anlariç in
yasakl amı ştır.Onudüş ünme kte nme ne tmi şt
ir .Ni teki m
Kur ’an’ ıKe ri
m’ de :“ O,ya ptığında ns orulma z;onl ar
(i
ns anla r
)i ses orulurla r.
”( EnbiyaSur es i,23 )buyur muş tur.
-Bi rki şii tirazma ksadıyl a“ niç in? ”di yes or
a rsa,
AllahTe al a’nınki tabında kihükmür edde tmi şol ur.Ki mde
AllahTe ala ’nınk itabında kihükmür edde de r
s eka f
irol ur.
-İ şte bunl arAl lah Te ala ’
nı n ka lplerinur lu ve li
kullarınıni htiyaçduya ca ğıba zıbi lgilerdi r.
-Al la h Te ala’yat e sli
m ol ma ki limdede rinl
eş mi ş
kims elerind erecesidir .Zi r
ai lim i kiç eşitti
r:Bi ri
nc isi
ma hluka ttaol ani limdi ri ki
nc isidema hluka tt
aol ma ya n
il
imdi r.Va rol ani lmir edde de rek ya hutdi luz atara k
veya hut s a ygısızlık e de r
ek i nka re tme k küf ürdür .
Gör ünme ye neya niga ybea itol duğui ç inAl lahTe a
la’nı n
kendi nes a kladığıi lmibi ldi
ğinii ddiae t
me kdeküf ürdür .
İma na nca kva rol ani lmika bule t
me k,ol ma ya ni l
mide
te
rke tme klek al
beye rle şir.
-Bi zl evhveka le me ,ondaya zılmı şhe rş eyinAl la h
Tea l
a ’nınde diğiş ekildeol acağınai ma ne de riz.Eğe rbüt ün
ma hluka t,Al lahTe a la’nı nol ac akdi yeya zdığıbi rş e yi
olma ya cakş eklege tirme ğeç alışsa la
rbunagüç le riye t
me z.
Eğe ronl arAl lahTe ala ’nınya zma dığıbi rş eyiva re tme ğe
kalkışsa l
arbunadag üç leriye tme z .Kı ya me t
eka da rola ca k
şeylerya z ıl
mı ş,ka lemi nmür ekke bikur umuş tur.
-Ka de regö ree linege çme ye cekol anş eya slae l
ine
geçme z,el i
nege çec ekol andaa s l
aka çma z.
-Kulş unubi l
me kme cbur iye ti
nde dirki ,Al lahTe ala
ma hluka tında nhe rbi rininya pa cağış e yl erie ze l
debi lmi ş;
bunu ke s in ol arake ze lde ta kdi re tmi ş t
ir.Ki ms e onu
44
boz a
ma zvee leştire me z.Ye rdevegökt ema hluka tında n
hiçki ms eka de ria zdaol s ade ğiş t
ireme z.
-Buke sini ma navee s
asbi lgi
yeya niAl lahTe ala ’nın
birl
iğineveRa b lığın aa i tbilgi dir
.Ni t
ekim Al lahTe a l
a:
“He rş eyiya rattıveonue ninc ete fe r
rua t
ınaka da rta kdir
ett
i.”( Furka n Sur e s
i ,2)buyur muş t
ur .Bi ra ye tt
e de :
“Al l
ah’ ıne mr imut lakaye ri
nibul ac aktır.
”( Ahz abSur esi
,
38)de mi şt
ir.
-Ya zıklaro l
s unk ade rh usu sund ak albleriha stao lupd a
evhamak a
pılara kb us ır
rıç özme ğeç a l
ışanlara!Buy üzd en
ift
ir
ac ıveg ün ah k arlard uru mu nad üşen le
re!
-Ar şvekür siha ktır.Ge rç iAl la hTe ala’nına rş’ave
başkaş e ylerei htiya cıyokt ur .O’ nuni lmia rşıdaonun
üstünde ki l
eridekuş atmı ştı
r.Ma hluka tonunneol duğunu
bilme ktena c i
z dir.
-Al lahTe a laHz .İ br ahim’ i( A.S. )dos te dinmi ş,Hz .
Mus a( A.S.)i lea çıka çı
kkonuş muş tur.Bu nai ma ne de riz
,
bunut asdikveka bule deriz.
- Me l
e kle re, pe yga mbe rlere ve pe yga mbe rlere
indir
ile nki t
a pla rai ma ne deri
z .Pe yga mbe rleri
nha kyol da
oldukl arınaş ahi tl
ike de r
iz .
- Bi ziml ea ynıkı bleye döne nlere,Pe yga mbe r’in
(Sall
a llahu Al e yhi ve Se lle m) ge tir
diklerini k abul,
dedikle ri
niv eha be rve rdiklerinit asdike tti
kle r
is ür ece
müs lüma nvemümi nde riz .
-Al lah Te a la’nınz atıkonus una da l
ma yız,Al lah
Te al
a ’nındi nihus us undamüna ka ş
ae tme yi
z .
-Kur ’
anhu sus undadaki ms ei lemüc adelee tme yi z
.
Kur ’
a n’ın Al eml erin Ra bbi Al lah Te a l
a ’
nı nk elamı
olduğuna ,Ci bril’iEmi n’ i
ni ndi r
di ğine,Pe yga mbe rlerin
Efendi siHz .Muha mme d’ e(Sa llallahuAl eyhiveSe llem)
getir
di ğine ş a hitlik e de riz. Kur ’an Al lah Te ala ’nın
kelamı dır ma hl ukl arın hi çbi rs öz ü ona be nze me z
.
Kur ’
a n’ınma hl ukol duğunus öyleme yiz.Müs lüma nl arın

45
çoğunl uğununbume vz uda kia kide sinemuha lefetetme yi z.
-Ehl ikı ble de nhiçki ms eyi,ha ramıhe l
a ls ayma dı ğı
sürece,s ade cegüna hi şl
e di ğinde ndol ayıka firs a
yma y ız.
-İ ma nlıol dukt ans onr agüna hs ahibi nehi çbirz ar ar
verme zde me yi
z .
-İyi like de nmü mi nle riAl lahTe al
a ’
nı na ff
e dec eği ni,
onlarır ahme ti
yl ec enne teyol laya c ağınıuma rız,a nc a k
bunu ke sin ol araki ddi ae t
me yiz . Mut l
aka c e nne te
girecekleri neş a hitl
ike tme yiz.Güna hka r
la rıiç i
na fdi ler,
onlara dınakor ka rız.Güna hka rlarınümi tl
e rinidekı rma yı z.
- Aki bettene min ol ma k ve ya Al l
a h Te ala ’nı n
rahme tinde n ümi tke sme ki ns anıİ s
lam di ninind ışına
çıkarı
r.Endoğr uyolEhl iSünne tinde diğigi biAl la h
Te a
la’yaka rşıko rkuileümi da r
asındaol ma kt ı
r.
-Bi rkulgi rmişol duğu i ma nda noi ma nıi nka r
etmedi kçeç ıkma z.
-İma ndi lilei krar,ka lbi let asdikt eni ba retti
r.
-Re sul ullah’tan( Sa llallahuAl eyhiveSe ll
e m)s a hi h
olarakge le nh e
rt ürlüşe rie mi rvea ç ıklamaha ktır.
-İ ma n bi rdir.Mü mi nle ri na ndı klarıt eme lş e yl er
hususunda b i
rdirler
. Üs tünlükl er i Al lah Te ala’da n
korkma k ve t a kva i l
e dir;ke yfine uyma ma da,i h til
a flı
me sel
e lerdegör üş ler
ine ni yisinet abiol ma da dır.
-Mut ta kimü mi nl
erinhe ps iAl la hTe ala’nındos tlarıdı r
.
Al l
ahTe a laka tındae nkı yme tlil
eriAl lahTe ala’yae nç ok
it
a a
te de nveKur ’a
n’ ae nç okt a biol anl arı
dır.“ O’ nun
dostl
a rısa de cemut ta
kile rdi r
.”( Enf alSur esi,34) .
- Müke ll
e ft
e n i ste nen i ma n; Al lah Te a l
a ’ya ,
me le
kl erine ,ki t
a plar
ına ,Pe yga mbe rlerine,a hiretgününe ,
hayırveş e r,tatlıvea cıka derei ma ne t
me kt ir.Bi zbunl ar ın
hepsine i ma ne deri
z . Pe yga mbe rlera ra sı
nda a yırı m
yapma yı z.Ge ti
rdi kle
riş eyl erinhe ps init asdi ke de r
iz.
-Büyükgüna hs ahi pl eri,Al la hTe a la’yıt anıdıkt a n
sonra,e ğe rAl lahTe ala ’yıbi rbi le r
ekö lürlerse ,t evbe
46
etme mi şol s
a lardac ehenne mdee bedika l
ma zlar.Onl ar
Al l
ah Te ala’nın di le me s
ine t abidir
ler.Al lah’ u Te a la
Kur ’an’ıKe rim’ de :“ Şi r
kdı şındaka langüna hla r
ıdi l
e di ği
kullarıi çinb ağı ş
lar.”( NisaSur e si
,48)buyur duğugi bi,
ist
ers eonl arıl utfui lea ffede r,istersedeonl a raa da leti
gereğia z ape der.Sonr a da onl arır a
hme tive Al la h
Te ala’ya i taa te de nler
de n ş efa a
tçil
erin ş e faat
ii le
cehe nne mde nç ıkarır.Sonr aonl arıcenne t
egönde rir
.
- Bunun s ebe bide ş udur :Al lah Te ala ke ndi ni
tanıyanla rıka bule tmi ş;onl arahe rikidünya dai nkarc ı
l ar
gibimua me lee t
me mi şti
r.İ nka rcı
lar Al l
a h Te a
la ’nı n
hidaye ti
nde n ma hrum ka lmışlar, dos t
luk ş e
r efine
erme mi şlerdir.Eyİ sla m’ınvemüs l
üma nlarındos tuol a n
Al l
ah’ ım,bi z iİ sl
am üz er
indes abitkı lkiSa naoi kra ri le
kavuş alım!
-Ehl ikıbl ed eno lanhe ri yiveköt üima mı na rkas ı
nda
nama zkı lma yıveö ldükl er
it akdirdec ena z
ena ma zları nı
kılma yıka bule d e
riz.
- Ki ms e ha kkı nda ke ndi li
ğimi zdenc e nne te ve ya
cehe nne megi de cektirdi yehüküm ve r
me yi z.Bi rde lil
olma dıkç aküf ür,ş i
rkve yamüna fıklı
ğınaş ahitlike tme yi z.
Sırları
nıAl lahTe ala’ yabı r
akı rız.
-Ka tliva c ipol ma dıkçaümme tiMuha mme d’denhi ç
kims eyekı lı
çç ekme yi z.
- Ne ka da rz alim ol salar da z ul
üml eri küf r ü
gerektirme dikç e yöne t
ici
lerimi ze,a mirle
rimi ze ka rşı
gelme yiz .Onl arab eddua e tme yiz.Onl arai taatt
e ne l
çekme yiz.Güna hs a yı l
anhus uslarıe mretme dikl erisür ec e
onlarai t
a ate tme yiAl l
ahTe ala’nınf arzıka bule de riz.
İyil
ikves ağlıkla r
ıiç induae de riz
.
- Sünne te ve c ema ate t abi ol ur;s apıklıkta n,
muha l
e fett
e nvea yr ı
lıkt a
nka çınırız.
-Adi lvee mi nk i mseleris eve ri
z,köt üveha i
nlerde n
nefrete deriz.

47
 -Ha kl arı
ndaş üphee ttiğimi zhus uslar
da ,“ Al lahTe ala
bili
r,”d eriz.
-Ha di st
ege çt
iğiüz ereha zardamuki mi ke nves e fe
r de
yolc ulukha l
in deme stüz erineme shika bule de riz.
-Ha cvec ihade mi rs ahipl erinde niyil
e rinveköt ülerin
kuma nda sıa ltındakı ya me teka da rde vame de r
,bunl a r
ı
terke tme yiz.
-Ki rame nka tibi nme l
e klerine( amell eri
mi ziya z an
me lekl er)i ma ne de riz;Al lah Te al
a onl arıüz erimi ze
muha fızol arakkoymuş tur.
-Öl üm me leğin inc a nlılarınr uhunu ka bze t
me kle
göre vliol duğuna ,ha ke den lerinka birazabıgör e ceklerine,
Münke rveNe kir’
inka birde kiki ş i
yeRa bbi nde n,di ninde n
vePe yga mbe rindens or us or ac ağınai ma ne de ri
z .
-Ka bi ryac e nne tba hç elerinden bi rba hçeya hut
cehe nne mç ukur l
arın da nbi rç ukur dur.
- Öl dükt en s onr a di ril
me ğe , kıya me t gününde
ame lle r
in ka rşı
lı
ğı nın gör ülme sine, Al la h Te ala’
nı n
huz uruna ç ıkıp he sa p ve rme ğe ,a me l de f
terleri
ni n
dağı tı
lma s ı
na,s evaba ,a zaba ,s ı
ra t
avemi zanai ma ne deriz.
-Ce nne tvec e he nne mş ua ndaya ra tı
lmı şlardırve
ebedi yye n yok o lma zlar. Al lah Te a la ma hl uka t
ı
yara tma da nönc ec e nne ti lec ehe nne miya rattıveo nlara
gide ceki nsanl arya r attı.İ nsa nlarda ndi l
e diğinil üt fui le
cenne t
ekoya rdi l
edi ği nidea da letiilec ehe nne mekoya r
.
He rke sbunl ardanha ngi sii çinya ra t
ıl
mı ş
saonuna me lini
iş
lerves onund aora yagi de r.
-Kul larınf ii
ll
e riniAl l
a hTe a l
aya r
atır
,kul l
a rişlerler.
-Al lah Te al
ai ns anlaraa nc ak güç l
e rinin ye te ceği
şeyle riemr etmi şti
r.İ ns anla rı
ndaa ncakmüke ll
e foldukl a r
ı
şeyle regüç leriye ter ,ya nionl arın,Al l
ahTe a la
’nıngüç
verd iğiş eyleregüç ler iy e ter.Bu da :“ Laha vl eve la
kuvve teillab ill
ah”k e lamı nınma na sı
dır.Ya niAl lahTe ala
yard ım e tme de n ki ms e kı mı lda ya maz,güna hta n uz ak
48
durama z .Al lahTe alamuva ffakkı l
ma da ndaki ms ei taat
etme ğegüçye tireme z,deme kt ir.
-He rş eyAl lahTe ala’
nı ndi leme s i
,bi lme si,ka zave
kader ii le ol ur . O’ nun di l
e me si büt ün ba ş ka l
a rının
dileme s i
nde n üs tün dür. O’ nun t a kdiri ba ş ka l
a rının
takdirin iye nmi ştir.Di le
diğiniya pa r
.Oa slaz ulme tme z .O
hert ür lüköt ülükvenoks anda nuz ak,he rt ürlüa yı pve
kusur da npa ktır.“ Allahya ptıkla rı
nda ns orulma z;i nsa nlar
sorulur lar.”(Enbi yaSur esi
,23) .
- Di ril
erin dua ve s a da kalarının öl üleref ayda s
ı
dokunur .
-Al lahTe aladua lar
ıkabule dervei htiyaç l
a r
ıgör ür.
-Al la hTe a l
ahe rş e
yes a hiptir,anc a khi çbi rş eyO’ na
sahip ol a ma z.Göz a çıp ka pa t
aca k ka darbi le Al lah
Te al
a ’ya mu ht aço l
ma dan ka lı
nma z .Ki m göz a çıp
kapata ca kka da rAl l
ahTe al
a ’yamuht açol ma dığınıs a nırsa
kafir
di rpe riş
a nol ur.
-Al lahTe a l
aga z a
be de rver a zıol ur .AmaO’ nun
gazabe tme sive r azıol ma s
ıya ratıklarında n he rha ngi
biri
ninki nebe nz eme z.
-Re s ulull
a h’ın( Salla
llahuAl eyhiveSe llem)a sha bını
severiz ;onl arda nhi çbi ri
nia şırıs evme yiz;hi çbi rind ende
tama me na l
aka yık esme yiz.Onl ara buğz e denl ere ve
onlarıha yırdı şındaa nanlarabuğze de ri
z .Onl arıa nc ak
hayırlaa na r
ız.Onl arıs e
vme k,di n,i ma n vei hsa ndı r
.
Onl arabuğze tme kdeka fi
rlik,müna fıklıkvet aşkınl ı
kt ır.
-Re s ulull
a h’ın( Sa l
lal
lahuAl eyhiveSe llem)a rd ında n
halif
e liğini lkol ara kEbuBe kre s-Sıddı k’age çt
iği nika bul
ederiz;ç ünküon unbüt ünümme t
eüs t
ünl ükveönc ül üğü
vardır.Ha li
feliğind ahas onr aÖme rb.Ha tt
ab’ a,Hz .
Os ma n’ aveHz .Al i
’yeg e ç t
iğinei na nırız.Al la hTe ala
onlarda nr azıol s un.Onl a r Hul efa -iRa şi
din( doğr u
halif
e ler)’ dir
,doğr u yol u bul muş l ide r
le r
di r.Ha ki le
hükümve r mişveha kileada leti cr
ae yl emi şlerdir.

49
 - As ha bda n Re sulullah’ın( Sa l
la l
lahu Al e yhi ve
Se l
lem) a dl a
rını be li
rtip c enne tle müj deledikle r
inin
(Aşer e
iMübe şşere )c enne tlikol dukl arınaş a hit
like deriz
.
ÇünküRe sulullah( SallallahuAl eyhiveSe llem)deonl ar
içinş ahit
l i
ke tmi ştir.Onu nde diğii seha ktır.Bunl arda
EbuBe kir ,Öme r,Os ma n,Al i
,Ta lha ,Zü be yr,Sa ’d,Sa i
d,
Abdur rahma nb.Av fveEbuUbe ydeb.Ce rrah( R.A.)
hazretl
e r
idi r.
-Ki m Re sulullah’ ı
n( Sa llallahuAl eyhiveSe ll
e m)
ashabı,he rt ür l
ük irde na rınmı şz e vc eleri,he rt ürlü
lekedent e mi zlenmi şz ürriyetiha kkı nda i yikonuş ursa
müna f
ıklıkta nkur tulmuşol ur.
-Ge çmi şs elefa liml eriveonl a r
da ns onr akih ayırl
ı
tabii
ler,faki hveke lamc ılara sha bıha yırlaya de t
mi şl
e r
dir.
-Hi çbi rve li
yihi çbi rpe yga mbe rde nüs tüns ayma yız
.
Birpe yga mbe ri
n,büt üne vliyada nüs tünol duğunus öyle r
iz.
-Ve lile ri
n ke rame tlerinevegüve nilirki ms elerden
onlarh akkı ndage lenr iva yetlerei na nırız .
-De c ca l’ı
nç ıkma sı,Me rye moğl uİ s
aa leyhiss el
a m’ın
gökte ni nme s
igi bikı ya me ta lame tlerinei ma ne deriz
.
Güne şin ba tı
da n d oğa cağına , da bbe tular z’ı
n ye rden
çıkacağınai nanırız.
-Ga ipte nha be rve r enka hinle re;ki taba ,sünne teve
icma iümme temuha li
fş e yleriddi ae denl erei nanma yız.
-Ce ma a t
in ya niüz e
rindei cmae dile nş e yin ha k,
ayrıl
ığıni seb at
ılvea z abave si
leol duğunuka bule deriz.
-Al lahTe ala’nıngökt e kiveye rde kidi nibi rdi r
;oda
İsla
m di ni di r
.Al lah Te a la:“ Al la h ka tında t ek di n
İsla
m’ dır.”( Al -iİ mr anSur e s
i,19) ;“ Si zini ç indi no l
arak
İsla
m’ ıse çtim. ”(Ma i
deSur e si
,3)buyur mu ştur.
İ ş
tebi zima ç ı
kvegi zliol arakdi nimi zvei na ncımız
bunla r
dır. Bu a nlattı
kl arımız a ve a çıkladıkl arımıza
muha l
efete denlerde n uz ağız,onl arda n Al lah Te a l
a’ya
sı
ğını r
ız.
50
 Alla
hTe ala
’da nbizii
ma ndasabi
teyleme s
ini
,imanla
cennet
e gi rmeyi na si
b e t
me si
ni dil
er, bizi değiş
ik
görüşl
e r
den,da ğı
nıkf iki
rle
rden;Müş ebbihe,Mut ez
ile
,
Cehmi ye,Ka der
iyegi bisünnetevec emaa t
emuha lef
et
eden,s apı
klı
ktabi rl
eşenbatılmezhepl
erdenkor uması
nı
dil
eriz
.Bi zonl ardanu zağı
z.Onl arbizi
m na zarı
mızda
sapı
kveş aş
kınkims el
erdi
r.Alla
hTe al
a’danbizionla
rdan
koruma sı
nıvebizibaşarı
yagötürmesi
niist
eriz
.

İ
bade
teSa
rıl
mak

Sa
naya
zıkl
arol
sune
ymüs
lüma
n!Tut
um veda
vra
nış
ın
51
hes abgününei na nma ya nlarıntut umveda vranışlarıg ibidi r
.
Yoks aöl düğünva kityokol upkur tul acağınımıs a nıyor sun?
He yha t,baş ıboşka l
ac a
ğı nımıs a nıyor sun?Ra hmea tılmı ş
olan bi rme nide n ha sılol a n nut fe de ğ il
mi sin? Sonr a
donmuşka npa rçasıha l
inege l
ipba z ıtavırlardange ç tikte n
sonr ai nsans ure t
inia lma dınmı ?Se nib uha lege tire n
öldükt ens onr adi ril
teme zmi ?Şa ye tha tırı
nda nböyl ebi r
şey l
erge çiyor sanebüyükc e ha letveküf üri çinde sin.
Al lahTe ala’n ı
ns enine denya rattığınıdüş ünme zmi sin?
Se ninut fede nme ydanage tirips a nayol ug österme dimi ?
Sonr aöl dür üpme zarakoydur ma dımı ?Bunl arıbi ldiği n
halde“ Sonr ada ns enidi l
e diğiva kitdi rilti
r”a ye tinimi
inka re diyor sun?Şa ye tbunl arıya lanlamı yorveka bul
ediyor san ni çins a kı
nmı yor sun? Ka fir bi r dokt o re n
sev di
ği nbi rye me ğins enini çinz ararlıol duğunus ana
habe r ve rirse ,onu ye me me ğe na sılga yre te de rsin?
Muc i
z eler
le kuvve tl
endi ril
e n pe ygamb erlerle Al la h
Te ala’nın buyur duklarıs eni n na za rı
ndaka f
irdokt or un
kada rdamıde ğe riyokt ur !Ha l
bukidok tort e crüb eve
tahmi ni l
eha be rve ri
yorki ,a kl ıdai lmidee ks iktir.
Bunl ar ıbı rak alım da bi rç oc uğu e l
ea lalım.Çoc uk
elbisendea kre pva rd ediğiva kitbus özüduya rduyma zhi ç
delila r
ama da nna sılhe me ne l
bi se nia ta r
sın.Al iml erin,
velilerin vepe yga mbe rler
ins öz leris e nin na z arındao
çoc uğuns öz ünde nda hamıdüş ükt ür ?Yoks ac ehenne mi n
yakı cılı
ğı,buka ğıve ke le pçe l
e ri,z akk um ve de mi r
çoma kları
,i rinvez ehirleri
,yı la nvea kr eplerikikı sabi r
sürea çısı
nıduy acağındü nyaa kr ebinde ns anada hamı
kol ayge li
yor ?Se ninbud avr a
nı şına kıli şide ğildir.Eğe r
hayva nl a
rs e nindur umunua nlasa lars anag ülerlerdi.Şa ye t
bus öyledikl erimia nladınvehe ps inei na ndınsaoha lde
niçina melinie rt
e l
e rs
in?Ha l
bukiöl üm s a naç okya k ınve
bekl eme diğin a nda s eni ya ka lar. Öl ümün he me n
gelme yeceği nine r
e denbi l
irsin.He sa pe de l
im kis anayüz
52
yılmühl e tve ril
mi ştir
.Bi rde fai bade t
i ns anaye te ceği nimi
sanıyorsun?Da ğıne te
ği ndebi rde f
aye dirdiği na tıni le
koca da ğıa şabileceğinimis a
nı yor sun? Şa ye tböyl e
düşünüyor sannebüy üka hma ksın.İ li
mt ahs il
ii çine v i
nde n
ayrılı
p yı llarca boş da ge zdiktens onra me ml e ke tine
döne ceğis onyı ldaokuma kl ahoc aol una bili
rmi ?Al lah
Te al
a’nın ke remi ne da ya nara k hoc a ol una cağı nı mı
sanırsı
n?Sonr aömr ününs onundaya pa cağıni ba de t
ins a na
yeteceğinika bule de l
im.Ömr ününs onundabul unma d ığını
nereden bi l
iyors un? O ha lde ni çini ba detle me ş gul
olmuyor s un?Şa ye tfarzımuha lol arakda haya ş aya c ağı nın
sana bi ldiril
d iğinik abule de rsek yi ne ni çini ba de tini
sonrayabı raktığınıs endens ora bil
iriz.Bununs e be bia nc ak
ibadett
e kia ğ ı
rlığa n efsinin müs a ade e t me me sive bu
zahme te ka tlanmı yarak ş ehve tl
e rine u yma sıdır . Ne
sanıyorsuna cab aş ehve tlerinemuha le f
ete tme ninkol ay
olacağıbi rgü nmüge lec ek?Böyl ebi rgünübe kliy ors an
aldanır
s ın.ÇünküAl lahTe alaböyl ebi rgünya ra tma mı ştır
.
Ve ya ra tma z. Da ima c enne tz orlukla rl
aç evr ili ve
enge l
lerleku şat
ılmı şt
ır.Bunl arhi çbirva ki tki ms ei çin
hafifl
eme z.Bi rdüş üns enka çyı lda nbe ridirya rınya rın
diyeke ndi nia lda t
tındur du n.Bugüngi tt
i,y arınge ldiyi ne
eskihe sa bdaka ldın.Ha l
bukibugünündünde nveya rının
bugünde n bi rf a rkıyokt ur .Dün a cizol duğun ş eyde n
bugün,bugüna cizolduğunş eyde ni seya rına c izsin.Be lki
dahaç oka cizol ac a
ks ı
n.Çünküş ehve t l
er,kökl übi ra ğa ç
gibidir
ler . Şe hv etleris öküp a t
ma ki çinç a lı
ş t
ığ ı ve
kuvve t
te n dü şt
ü di yeonu s onrayabı rakma s ıge nçve
kuvve t
liç ağındaa ğacıkökünde ns öküpa tma ki ç inç alışıp
bunamuva ff
a kol ama dığında nonue r
te sisene yet ehi re de n
gibidir
.Ha l
b ukibi rs e ne s onra ke ndis ii htiya rla yıp
kuvve t
te n d üşec ek a ğa cın kökl eri i se da ha da
kuvve t
le şec e
k ti
r.Ge nçi ke ngüçye ti
r emiye c eğihus us lara
ihti
yarladı ğındahi çgüçye tiremi ye ceğior tada dır.Ya şve
53
gença ğa cınk olaylıklae ğilipbükül ebi leceği ,ka rtvekur u
ağacıne ğilme yika bule tmi ye ce ğihe rke sin bi ldiğibi r
gerçe ktir.Buka da ra çıkves e çikbi rş ekildea nlatıl
a nbu
husus larıha la di kk atea lma yıp yi ne i lerde ya pa rı
m
iddiasınaka l
kı şı
r sanda hana sılhi kme tt
ende m vur ursun?
Bunda nbüyüka hma klıkol urmu?Be lkidebe nii bade t
te n
alı
koya n, ş ehve tl
erimi n z evki ne ol an düş künl üğüm,
zahme tveme ş ak kateda ya nama yış ı
mdı r
.Di yec eks i
nkibu
daa ç ıkcabi ra h ma klıkvee nç irkinbi rma z erett
ir.Şa ye t
bu i ddi andadoğr ui s ens afvet emi zol up a rdıa rası
gelme dene be dini me tlerinz evkinia ra.Odabudünya da
değilc enne tteol ur .Şa ye tş ehve tlerinina rzusunaba kıyor
veonl arınt e mi nii çinç alışıyor sanbudaoş ehve tl
er e
muha lefetlet emi ne dilir.Öyl el okmava rkibi rç ok
lokma larae nge lol u r
.Bi rha st
a yabi rdokt or“ Üçgün
soğuk s u i ç me yece ks i
n. Şa ye t i çers en ha stalı
ğı n
müz mi nleşirveömürboyunc ada has oğuk i çe me zsin.
Şaye tt avsiye meuya r aki çme ye c ek ol ur sani yileşirve
ömr ünboyunc as oğuks uyui çersin”de diğiva kitneol urs a
olsunbe nş imdii çerim di yenha staha kkı nda kigör üşün
nedir?Bua da made lide me zmi sin?İ şt
eömr ününt ümü
ebediol a na h ireteni sbe tl
eüçgündede ğ il
dir.Ac ab aüç
günlük ol anş uf an idünya daş ehe via rzular ı
na c ıs
ına
sabretme kmida habüyükyoks amüdde t
iuç suzbuc a ksız,
elem veke der is onsuzol anc ehe nne ma teşineda ya nma k
mıda ha z ordur ? Dünya dakiüç günl ük müc adeleye
sabrede me ye na c abae na ğıre be diol anAl lahTe ala ’
nı n
azabınana sılda ya naca ktır?Büt ünbudur uml arka r
şısında
halane fsinlemü cade l
ee tme yiponamüs a ma hagös terme n
ya gi zliküf rün de n ya da a hma klığınd ani l
er ige l
ir.
Ahma klığın Al la h Te ala’nıns enini ba de t
ine i h ti
ya cı
olma dı ğınıdüş üne rekhi ç birköt ülükt enç ekinme de nAl la h
Te al
a ’nın ke remi ve a f f
ına g üv enme ndi r. Ha lbuki
öteya nda nbi rl okmae kme kve yabi rkur uştaonagü veni n
54
yok.Büt üni mka nl arıni leonl a rıe ldee tme yeç a lışı
rvebu
hususta he rç areye ba ş vur urs un.İ şte bu t utum ve
davranışla rıni leHz .Muh amme d’ de n( Sa ll
a ll
a huAl eyhi
veSe l
lem)a hma klıkda mga sınıye rsin.Bi rha di sdeHz .
Muha mme d( Sa l
la ll
ahuAl eyhiveSe l
lem)ş öyl ebuyur du:
“Akı l
lıa da m ne f sinihe sabaç eki pöl ümde ns onr asıi çin
çalı
şan ,a hma ka da m dane f
s i
ni nhe vas ı
nat abiol upAl l
a h
Te a
la’da numa nki ms edir” .
Ya zı
kla rol s uns anae ymüs lüma n!Şe ytanavedünya ya
aldanma ks eni ni ç i
ndoğr uol ma z .Se nhe rke sdenönc e
kendineba k,va ki tl
erinika ybe tme ,ne fesle rs ayılıdır.Bi r
nefesin gi di nc e bi rpa rçan gi tmi ş de me kt i
r.Ha stalık
gelme dens ıhha tini, me şga le ge lme den boş va ktini,
yoksulluk ge l
me de nz engi nliği ni,i ht i
ya rlık ge lme de n
gençliğiniveöl üm ge lme de ns a ğlığınıga nime tbi lde
ahiret
tekie bediha ya tı
nıdüş üne r
e konuni çinç alış.İnsafe t
.
Önümüz dekı şge lecekdi yeonungünl erinihe sa be dere k
yiyecek,gi ye cek,ya ka ca k gi bibüt ün kı şi htiya ç
larını
karşıl
ama yaga yrete tmi yor mus un?Bur adani ç i
nAl l
a h
Te a
la’nınf a zluke remi neba ğlanmı yor s
un?Ya kac akve
giyeceks izdeAl la hTe alabe niüş üt me z,Al l
ahTe alabuna
kadirdirde me den he rç ar
e ye ba ş vur uyor sun.Ac aba
cehenne ms oğuğununkı şınbus oğuğunda nda haa zyoks a
müdde t
ini nd a hakı saol duğunumus anı yor sun?Yoks a
aral
a r
ındabi rbe nz erl
ikbu l
unduğunumudüş ünüyo rsun?
Yoks a hi çç alı
ş ma da n bunda n kur tuluş i mka nları
nı n
varlı
ğın amıi na nmı yor sun?As lahi çbi riöyl ede ği
ldir.
Kı ş
ıns oğuğu n ue lbise,me ske nvea t
e şi
ngi de rec eğigi bi
cehenne mi ns ıc
a klık ve s oğukl uğu da a nc a k Al l
a h
Te a
la’yıbi rleme kvei ba de tetme kl eönl enebi l
i r
.
Ya zı
kla r ol suns ana e y müs lüma n! Ce ha letin
ia t
,
ahiret
inidünya ni lemuka yesee t.He pinizinya ratılma sıve
diri
lti
lme s ibi rne fisgi bidir.Bi ziyokt anna sılva re tt
iis e
yoke tti
kt ens onr a dat ekra rva re de r.
55
 Ey müs l
üma ns ana ya zıklar ol sun! Gör üyor um ki
tama me n dünya i le dos t
luk kur dun ve t ama me n ona
bağlandı n.Onda na yrı
lma kz orunagi di yor .Dur ma danona
yaklaşma k i s
tiyor s
un. Gi tti
kce s evgi si gön lünde
kuvve tleşiyor.Ade taAl l ahTe ala
’nıns eva bvea z abında n,
kıyame t
inha lvegüç lükl eri
nde nga fil,dos tlarında ns e ni
ayıraca kol anöl ümei na nma zgi bibi rt avırt a
kı nıyor sun.
Hükümda r ı
ns ara yı nabi rka pı dangi ripdi ğe rbi rka pı da n
çıkma klae mr oluna nbi rki ms ei çeridegör düğügüz e lbi r
yüzet akılıpa de ta or a da ka l
acakmı ş gi bi ç ıkma kt a
olduğunuunut arakonunl ame şgulol ma s ı
nıves onr a da n
zorunluol a
rako nut erke t
me ks uretiyleç ıka rı
lma sınıbi r
akıll
ılık s aya r mı sın? Dünya nın da bunun gi bi
hükümda rla
rın hükümda r
ıol an Al lah Te a l
a ’
nı n ma lı
olduğunu,öl dükt e ns onr aki ms eninmül kiye t
indebi rş eyi n
kalma dığı nıbi l
mi yormus un?Bununi çinHz .Muha mme d
(Sall
a llahuAl e
yhiveSe llem)ş öylebuyur du:“ Ce br ail
banade di.Ki mis e versens evonda na yrılac aks ı
n.İ stediği n
şekil
de a me le t,n ea me li ş
lerse n onun ka rşı
lığı nı
bulaca ksın.Neka da rya şa r
sanya şasonundaöl eceks in.”
Va ys anae ymüs l
üma n!Dünyaz evkle rinei l
tif ate di p
onlarlados tluke de n
is onundaöl üm ya ka layıponl a rda n
ayırdığı va kit h a
s reti
nin da ha ç ok ol acağı nı
bilmiyor mus un? Ge çmi ş l
ere bi r göz ge z dirip yüks e k
inşaatlarya ptıktans onraon larınasılte rkede re kgi ttiklerini,
Al l
ahTe a l
a’nıns ervetle r
inionl arı
nd üş ma nl arınana sıl
verdiğinigör müyormus un?Onl arın yi y eme ye ce kl
e rini
topladıkl arı
nı,ot ur ma ya caklarıme ske nler iya pt ıklarını,
ulaşama yacakl a
r ış eyleriumdukl a r
ınıbi lmi yormus un?
He rbi rigökl e r
edoğr uyüks elmi şinş aa t
la rya ptığıha lde
varaca ğı,ye ra ltında kibi rçukurde ğilmi ?Bunda nda ha
büyüka hma klıkol urmu?Ya kındagöçe de ceğidüny a sını
ima re de rkenke s inol ar akva racağıa hi retinit ahr ipe di p
yıkma s ıa kılka rımı dı
r?Bugi bia hma kla rına hma klığına
56
müs aa dee tme ktenut a nma zmı sı
n?Ka bule delimkis enbu
işl
erea kıle r
diremi yo ra nc a kba şka ları
nauya bi liyor sun.O
haldes anadüş e nva zifedü nya yada lanbug ibile rlea l
iml e r
,
velil
ervepe yga mbe rle r
ina kı llarınımuka ye see de rekda ha
akıll
ıol anla r
auyma kde ğilmi di r?
Eymüs lüma n!Şi dde tlic e ha l
e tinvea çı
kbi ra z gınlığı n
var.Sa naş aşa rı
m.Aç ıkv eme yda ndaol anbudur uml arı
nasılgör me me zlikt enge lirsin.Be lkime vkis e vgi sis e ni
sarhoşe ttidebunl a rıa nla ya ma zha lege ti
rdi.Düş ünme z
mi si
n,me vkide me k ,ba zıki ms e leringönül ler inike ndi ne
çekme kde me kt i
r.Se nba z ıki ms e leribırakdabüt ündünya
halkınıns e ninka rşındae ğildi kler i
nika bule t.Ya niböyl e
olsabi lee lliyı lsonr anes envenedes a nae ği lenler de n
kims eka lma ya cakt ır.Ha ttage çmi şhükümda rla rdaol duğu
gibiz ama nge lece kt a ma me nunut ulacak,a dın,s anı nbi le
anılmı ya caktır.Ni te k ima ye tde :“ Şi mdionl arda nhi çbi rini
duyuyorve yahi çbi rs esi şitiyormus un?”buyur ulmuş tur .
Ya zıkla rol sun s a na e y müs lüma n!Ac e lee töl üm
yaklaş tı,he lakayöne ldin,kor kut ula nza ma nge li
yor .Se n
öldükt ens onr a kı lma dığı n na ma z l
arıki m kı l
a cak ve
tutma dığı nor uç larıki mt utupRa bbi nisende nr a zıe de ce k?
Va ys a nae y müs lüma n !Günl e ri
na zaldı,s erma ye ni
bugünl e rdet e
mi ne de ceks in.Ge rika langünl e rindeboş a
geçirdiği n günl eri ç ina ğla san ke ndini ç in yi ne bi r
eksiklikt i
r.Ya ge ride ka la n günl er
inide e s kis igi bi
kaybe de rvea de ti
nüz e r
ind ei s rafe de rse
nh ali
nna sılol ur ?
Eymüs lüma n!Sa naya z ıkla rol sun.Dı şarda ni ns anla ra
karşıs üs lenirke ni çe rden Al l
a h Te al
ai le müc ade leye
kalkışırsın.Ac abai ns anla rda nut anı r
kenAl la hTe a l
a’ da n
utanmı yormus un? Ya zıks ana .Re z
a l
e t
lerle yoğr ul up
dururke ni ns anlaraf a zil
e tlerina s ı
le mrede rsin?İ ns anl arı
Allah Te ala’
ya da ve te de r kens en Al lah Te a l
a’ da n
kaçars ın.İ ns a
nl araAl lahTe a la’yıha t
ırlat
ırke ns e nAl la h
Te al
a’ yı unut ursun . Güna hka rın c ifeden da ha pi s
57
kokt uğunu ve pi sli
ğin ba şkasını t emi zle me yeceğini
bilmi yormus un?Böyl ei k ens enpi spi skokt uğunha lde
baş ka s
ınıt e mi z leme ğena sılc esarete dersin?
Va ysa nava ye ymüs l
üma n!Ke ndiniş eyta nae şeky aptın,
bine rvei ste diğit arafagöt ür ür.Se nida imae mr i
ndet aşır.
Bununl abe ra be ra me li
nidebe ğe nirsin.O a me lkiona
kar ı
ş t
ırdığı na f etl
e r,ya ptığı na me lika rşıl
a rsayi neka rlı
çıka rsı
n.Al l
a hTe alaikiyüzbi nyı llı
ka me li
nde ns onr abi r
emr ine i taa te tme di
ğine s ebe b ş eytanı r ahme ti
nde n
kovduğu veyi nebi rz elle si( ha t
ası)s ebe bi yleAde m
(A. S.)’ıc enne ttenç ı
ka rdığıha lde s e n bu ka darç ok
kus urlarınvegün ahlarınk a rşı
sındaoka rışıka mell
e r
inl e
nas ılma ğr urol ur sun?
Ya zı
kla rol suns a na!Ahi re tsanaya kl a
şırke ns enonda n
uza klaşma ki s tersin.On da n yüz ç e viri
rs in.Dünya ya
yöne l
irsin,ha lbukidünyas e ndenva zge çme ktedir.Ni c e
kims el
e rva rdı rki ,umdukl arıya r
ınlaraka vuş a mamı şve
nice ler
i va r ki i ç i
nde bul undukl a rı gün leri
ni
tama mlaya ma mı şlardır.Se nbüt ünbunl arıkomş ularında
gör me kte sin. Öl üm a nı nda ki ha s ret
ler ini göz ünl e
gör düğün ha lde ha l
ae skit utum ve da vr anı ş
ları
nda n
vaz ge ç
me z sin.Al la hTe ala’ nınhe rkesikü çükbüyük,gi zli
aşika rbüt üny a ptıkları
nda ns oruml ututa cağıgünde nkor k.
Ha ngibe de nleAl lahTe a l
a ’nınhuz urundadur acağınıve
hangidi li lec e v apve rec eği nidüş ün.Hi çol ma zsag eride
kala ns ayılıgünl eriniebe diha ya t
ıni çinha rca .
Eymüs lüma n!Buva az larda nde rsal.Buöğüt ler
ika bul
et.Neol uyor ,s enibuöğüt le rekul aka s ma mı şgör üyorum.
Şa ye tka lbi nin ka tı
lı
ğıbu öğüt leridi nle me ne e nge l
oluyor sa ge ce na ma zına de va m e t. Ka fi ge lme zs e
gündüz leride or uç t ut.Şa ye tbunl a
rla da ba şarıya
ulaş ama zs ani ns anl arara sınaf azlaka rış
ıpç okkonuş ma .
Akr a balarınl ai lg i
lenonl a raveöks üz l
ereya rdıme t
.
Ey müs lüma n ! Ar tık öğüt lers ana f a yda ve rme z,
58
kınama lars eniva zgeçirme z oldu.Fa katke ndisinde n
is
teme k
te bul unduğun Al l
ah Te a la kerem s ahibidir,
cöme rddir,acır,rahme t
ige nişt
ir
. Af fı he rkesivehe r
güna hkarıiçi
nea l
ır
.Bununi ç
in“ Eyme r
ha metlil
erine n
me rhame tl
is
i,vee yRa hma nveRa him,eyHa lim vee y
Az im vee yke remiyüc eol anAl lah’ım benkus url
arında
ıs
ra re den birgüna hka r
,yol a ge lme yen bi rc üretkar,
is
ya ndan utanma yan bi rs uçl
u ol arak Senin huz uruna
geldim.Bur asımi ski
nleri
n ,yoksulvema hruml arı
nz ayıf
veha ki
rler
inga rko l
uphe l
a kolanlarınma kamı dır.Ba na
tezdenya r
dım vei nayet
iniye ti
ştir.Bus ıkıntı
da nbe ni
kurtar. Ra hme ti
nin t esi
rini üz er i
mde gös te r
. Af fı
ma ğfire
tini
n f er
ahlı
ğını ba na t a tt
ır
. Se nin kor uma
kuvve ti
ni b ana na s
ib e t. Ey me rhame tl
ileri
n e n
me rhame tl
is
iol a
nAl l
ah’ ı
m”di yeduae t.

59
 Müs
lüma
nınYa
pma
sıGe
reke
nŞe
yle
r

1.
Uykuda nka lka rkenAl lahTe ala’yıa ndınmı ?
2.
Bugüns aba hna ma zınıc ami dec ema atl
ekıldı nmı ?
3.
Bugüns aba hz ikirleriniokudunmu?
4.
BugüneAl lahTe ala
’da nhe l
a lr ı
zıkve r
me sinii st
eye rek
vehe l
a lrızkıa raş t
ıra r
akba şladınmı ?
5.
Allah Te a la’da n üç d efas enic e nnet
e gi r
di r
me sini
ist
edin mi ? Çünkü he rki m Al la
h Te ala’da n ke ndini
cennetes okma sınıi st
e rse;Ce nne tde rki:Ya r
a bbionu
cennetegi rdir.
6.
AllahTe ala ’
da nüçde fasenic e henne ma zabı nda n
koruma s ı
nıi stedinmi ?Çünkühe rkimbunuya parsa,
cehenne mde rki :Ya rabbio nuc ehe nne ma teşinde nko ru.
7.
Bütü n na ma zla rıva ktindec a midec e
ma a t
lekı l
ma ya
devame diyor mus un?
8.
Bütü nmüe kke ds ü nne tl
e r
ivena fi
lena ma z
l arıkıldınmı ?
9.
He rna ma zvee zan ı
npe şindeokuna nz iki
rleriokuma ya
devame diyor mus un?
10.Bugünna ma z larınıhuş uiç i
ndevena mazdanede diğini
düşüne rekkı ldınmı ?
11.Kaz anc ı
nda ,ye me nde ,i çme nde,gi yim kuş amında
AllahTe ala’nınö l
ç üleriner iayete tti
nmi ?
12.İs
lamni me t
iüz erindeAl lahTe ala’yaha mde tti
nmi ?
13.Kula k,göz ,ka lpni me t
ivedi ğe rnime tl
erüz er
ineAl lah
Teala’yaha mde ttinmi ?
14.Dua larınk abulo l
duğus aatlerivebus aatlerdeAl lah
Teala’nınç ağ rısınıga nime tbildinmi ?
15.Bugün Al lah Te al
a ’nın ki tabında n birş ey okuyup,
öğrenip,e zbe rl
e yiponunl aa me le t
tinmi ?
16.Bugün Re s
ul ullah( Sa llall
ahu Al e yhiveSe ll
em) ‘in
hadisiş erifl
e ri
nde nbi rşey iokuyup,öğr enip,e z berleyip
onunlaa me le ttinmi ?
17.Farzlarda nbi rşe yöğr e ndinmivebugüni l
i mi çinde rste
60
bulundunmu?
18.Bugüngöz ün ü,k ulağınıvedi ğeruz uvlarınıha r
amda n
koru dunmu?
19.Bugün Pe yga mbe r’
e( Sall
a l
la hu Al eyhive Se llem)
sal
a va tgetirdinmi ?
20.Ha s t
az iyare te ttinmi ?
21.Ce na zeyı ka ma ya ,na mazınıkı lma ya,defne t
me yegitt
in
mi?
22.Bugünbi ri yiliğie mre t
ti
nve yabi rkötülükte nne hyett
in
mi?
23.Al lahTe alai çinna sihatetti
nmi ?
24.Bi rmüs lüma naya rdıme t
ti
nmi ?
25.Söz ündedur up,va adiniyerinege ti
rdinmi ?
26.Gi zlivea çık tab ütüna me llerinis ı
rfAl lahr ız a
sıiçin
yaptınmı ?
27.Fa kirl
ikvez e ngi nlikha l
indei ktisadlıhareke tetti
nmi ?
28.Se ndens ıl
a -ir ahimike sene,s ı
la -
ir a
himya ptınmı ?
29.Kı zgınves ev inç liolduğunz ama nlar
daa da let
igö zett
in
mi?
30.Sa naz ulme de nia ffedip,s anaköt ülükya pa nai yil
ik
yaptınmı ?
31.Bugün s us ma nda t e f
ekkür , konuş ma nda z ikir
,
bakış ı
ndai br etol d umu?
32.Al lahTe alai çins evdin,Al l
ahTe a l
ai çi
nbuğze tt
inmi ?
33.Bi rkişiyiİ s lamaı sı
ndırma ki çinves evgisinia rt
tı
rma k
iç
inhe diyeve rdi nmi ?
34.İyidos tlarbul up köt üa r
ka da şlar
ından uz aklaşmayı
düşündünmü?
35.Se ninleAl lahyol undaka r
de şol a ca
kbi riyleta nı
şma ya
gayre tetti
nmi ?
36.Çokgül me kt enka ç ı
nma ki ç
i nte şebbüstebul undunmu?
37.BugünAl l
a hkor kusunda ndol ayıa ğladınmı ?
38.Bugüngüna hlar ındani sti
ğfare tti
nmi ?
39.Al lahTe ala’yaİ slam diniüz erineka l
binis abitkılma s
ı
61
içinduae t
tinmi ?
40. BugünAl lahTe a l
a ’
yaduae di p,büt ünmümi nleri çin
ist
iğfa re tt
inmi ?
41. Bugünf a kirlerevemuh taçlaras a dakave rdinmi ?
42. Bugünbi rmüs lüma nkarde ş
ini nyüz ünegül üms edinmi ?
43. Ke ndine fsini çinkı zma yıbı rakı p,Al l
a hi ç i
nkı zma ya
gayr ete tti
nmi ?
44. Ka lbiniki nveha sedha st
a l
ıkla r
ında nte mi zledi nmi ?
45. Diliniya landa n,gı ybetten,ba şka ları
nıç eki ştirmekt en,
lafka vga sıy a pma k t
a n veboşs özkonuş ma ktan uz ak
tuttunmu?
46. Ne fsi
nigüz elhuy lardanol anyumuş a klık,s abır,ve r a
,
takva ,teve kkülvei hlasaa l
ıştı
rdınmı ?
47. Sanage lenbi rmu sibetka r
şısında: ” İ
nnal illahivei nna
ileyhir a ciun” Bi z Al l
ah’ın kul la rı
yız ve bi z O’ na
döne ce ğizde dinmi ?
48. Şuduai leAl lahTe ala’
yaya lva rdınmı ?“ Ya rabbibi le
bileş irkkoş ma kta ns anas ı
ğınırımvebi l
me ye rekya ptığım
şey le
rde ndol ayıs e ndenma ğfire ti steri
m. ” He rki m bu
dua yıokur sa ,Al lahTe alaonda na şikarvegi z l
iş irkiyok
ede r.
49. Bugünbüt üni şl
e ri
ndes ır
fAl lahr ı
z as
ınıgöz etti
nmi ?
50. Peyga mbe r’in ( Sa l
lal
lahu Al eyhi ve Se llem)
sünne tlerinede va me t
tinmi ?
51. Ölüm,ka bir,a hiretgünüvez orlukl arınıdüş ündünmü?
52. Bugünor u çt uttunmu?( Paz arte si,Pe rşembeve yahe r
ayda nüçgün)
53. Cami ye ,e ve ,he layagi r
işveç ıkı şdua larını ,ye me kve
elbisegi ymedua larınıokudunmu?
54. Anneba ba na,ha nımına,ç olukç oc uğuna ,a kr abalarına,
komş ul a
r ı
na ,ş ahs ı
nvema lında nol anha klar ıöde dinmi ?
VeAl lahTe ala’yada vetyo l
und a kiha kkınıöde di nmi ?
55. Cumagün ündevege cesi
ndeya pma nge re ke nva zi
fele r
i
(gu sl
,güz elk okus ürünme k,e ngüz e le l
bis eler igi y
me k,
62
Peygamber’
e( Sal
lal
lahu Ale
yhi ve Sel
lem) s
ala
vat
get
irmek)yer
inege
tir
dinmi?
56.Bugünüsağl
am bi
rt e
vbe
,ist
iğf
arvehuşuil
ebit
ir
din
mi?

63
 Şe
yta
nınHi
lel
eri

İbniAbba s( R. A.)‘den na kl enMua zb .Ce belr i

va ye t
ediyor .Bi r gün Re sulullah ( Sa ll
allahuAl eyhive
Se ll
e m) i le b eraberdik.Ens ar dan bi ri
ni ne vinde
topla nmı şt
ık.Ta mbi rc ema atol muş tuk.Sohbe teda lmı ştık.
Bua radadı şa r
ıda nbi rs esge ldi
.“ Evs ahibi.İ çerde kil
e r.
Evegi r
me mi çinba nai zinve rirmi siniz?Be nims i
zde nbi r
dileği m va r.Gö rülecekb iri ş i
m va r.
” .Bunun üz erine
her ke s Re sulullah ( Sallall
a hu Al eyhi ve Se l l
em)
Efe ndi mizinyüz üneba kma yaba şladı .Or adavehe rz a ma n
büyükoydui zinon danç ıkac aktı.Re s
ulullah( Sallall
a hu
Al eyhiveSe llem)Ef endimi z,dur umava kı folduve :“ Bu
sesle nenki mdi r,bi l
irmi s
iniz? ”Buyur du.Bi zhe pbi r
de n
şöyl ede dik:En i yibi len Al la
hve Re suludur .Bunun
üze rine Re sulullah ( Sa llal
la hu Al eyhi ve Se l l
em)
Efe ndi miz:“ O,l ainiblisti
r.Şe yt andır .Al l
ah’ ı
nl anetionun
üze rine ol s un.” Buyur unc a he me n Hz . Öme r:“ Ya
Re sul ull
ah, ba na i zin ve r
ini z onu öl dür eyim” de di .
Re sul ull
ah( Sa ll
a ll
ahuAl eyhiveSe llem)Ef endi miz bu
izni ve r
me di;ş öylebuyu rdu:“ DuryaÖme r,bi lmiyor
mus un ki ;onabe llibi rva kteka da rmühl etve ri
lmi ştir.
Öl dür me yibı rak.”. Sonr aş öylebuyur du:“ Ka pıyıona
açın ge l
sin. O, bur aya ge lme ki çine mira lmı ştır.
Di ye cekler
inia nlama yaç alı
şını z.Si z ea nlatacaklarınıi yi
dinle yiniz.
” .Bunda ns onr asınıonda n di nleye li
m;ya ni
Ra vi’ den.Şöyl ea nlatt
ı:
Ka pı yıonaa çtıl
ar,içe r
igi rdivebi z
egör ündü.Bi rde
bakt ıkki ,şe kliş u:Bi rihtiyar .Şa şı.Aynız ama ndakös e.
Çe ne sindea ltıve yaye dika darkı ls a lla
nıy or.Atkı lıgibi .
Göz leriyuka rıd oğr ua çıl
mı ş.Ka fası ,büyükbi rfilka fa sı
gibi.Duda klarıda ,bi rma nda duda ğın a be nziyor du.
Sonr a ,s e
la m ve r
di, onun bu s e l
amı na Re sulullah
(Sa l
la ll
ahuAl eyhiv eSe llem)Ef endi mi zş umuka be l
e de
64
bul undu:“ Se la m Al lah’ındı ryal a i
n.” .Sonr aonaş öyl e
buyur du:“ Bi ri şi çinge ldiği niduydum;ne diroi ş? ”
.
Şe ytanş öyl ea n la tt
ı:Be ni m bur a ya ge liş i
m, ke ndi
arzuml a ol ma dı. Me cbur e n ge ldi m. Re sulul lah
(Sa ll
a ll
ahuAl eyhiveSe llem)Ef e ndimi zs or du:“ Ne di ro
me c buriye t
? ” Şe yt ana nla t
tı:İ z zet s ahi bi Ra bbı n
katında nba nabi rme lekge ldi .Vede diki :Al lah’ uTe ala
san ae mirve riyor :Muha mme d’egi de ceks in.Amad üş ük
ve z e l
ilbi r ha lde.Te va zui le.Ona gi de ceks in ve
ade moğul larınına sılka ndır dığınıa nl ataca ks ı
n.Onl a r
ı
nas ıla l
¬da ttığınıs öyl eye c eks inbi rbi rona .Sonr ao;s a na
nes or ar
sadoğr us unudi ¬ye c eks in.Sonr a.Al l
ah’ uTe ala
buyur duki :Söy le dikle ri
nebi rya lanka tarsa n,doğr uyu
söyl eme zs ens e niküle de rim;r üz ga rsa vur ur.Düş ma nla rın
önündes enir üs v aye de ri
m.İ ş teböyl e;YaMuha mme d,o
emi rüz erines a nage ldim.Ar z ue tt
iğiniba nas or .Şa yet
banas o r
dukl arınado ğruc e vapve rme z sem;düş ¬ma nl
a rım
beni ml ee ğle ne ce k.Şu muha k¬ka k ki ,düş ma nl ar
ımı n
eğle nc es
iol ma kt anda haz orbi rşe yyokt ur.Bunda ns onr a
Re sulul l
ah( Sa llallah u Al eyhive Se llem)Ef en¬di mi z
şöyl es ordu:“ Ma de m ki ,s öz lerinde doğ ru ol ac ak¬s ın.
O ha ldeba naa nla t:Ha lka ra s
ındae nç oks evme diği n
kimdi r?” Şe yta nş uc eva bıve rdi:Se ns in,yaMuha mme d.
Al lah’ın ya ¬r a ttıkları a rasında s ende n da ha ç ok
sev me ¬di ğimki ms eyokt ur .Sonr a ,se ningi biki mol abi li
r
ki?Re sulullah( Sa llal
la huAl e yhiveSe llem)Ef endi mi z
sordu:“ Be nde ns onr a,e nç ok ki ml erebuğuz lus un ve
sev me zsin? ”Şe yt ana nla t
tı:Müt takibi rge nc ekiva rl
ığı nı
Al lahTe a l
ayol unave rmi ştir.Bunda ns onr a,s ua lc e va p
aşa ğıdakiş e ¬ki ldede va me tti.Re sul ullah ( Sa l
lallahu
Al eyhiveSe l
lem)Ef endi mi zs ordu;ş eyt ana nl attı:“Sonr a
kimis evme z sin? ” Ke ndi s i
nis abı rl
ıbi ldiği m,ş üphe l
i
iş¬le r
de ns akı na na li
mi .“ Sonr a ?”Te mi z likiş indeyı kadı ğı
yer leriüçde fayı ka ma yade va me denki ms eyi .“ Sonr a ?”
65
Sa bırlıol anbi rf a
ki r
iki ;i ht i
ya cınıhi çki ms eyea nla t
ma z,
ha li
nde n ş ikaye te t
¬me z .“ Pe ki, bu f a kiri
n s abırlı
olduğunune ¬r edenbi l
ir sin?”YaMuha mme d,i htiya cını
ke ndig ibibi rinea çma z .He rki mi htiyacınıke ndigi bi
birine üç gün üs tüs t
ea nlatırsa,Al lah Te ala onu
sab rede nlerde n ya zma z. Sa bırlı ki ms e
lerini şi buna
be nze me z .Ha sılı
,onuns abr ı
nı;ha linden,t avrında nve
şikaye te t
me yişindena nla rım. “ Sonr aki m? .
.”Şükr e de n
zengi n.“ Pe ki,a maoz engi ninş ükrede no ldu¬ğununa sıl
anl arsın? ”Onugör ürsemk i
,a ldığınıhe l
alyol ¬da na lıyor
ve ma ha ll
i ne h a
rcıyor .Bi l
irim ki : O ş ükrede n bi r
zengi ndi r.Re s ul
ullah( Sa ll
a ll
ahu Al eyhi ve Se llem)
Ef endi mi zbude fame vz uyude ği şt
irdiveonaba ş kabi r
sua ls or ¬du:“ Peki,ümme ti
m na ma zaka l
kı nca ,s e ¬ni n
ha li
nni c eol ur?”YaMuha mme d,be nibirs ı
tmat utar.
Titrer i
m.“ Ne denböyl eol ursun;yal ain? ”Çünkübi rkul ,
Al lahTe alai çins ecdee dinc ebi rde re ceyüks elir.“ Pe ki,
yaor uçt ut t
ukl ar
ız ama nna sı
lol ursun? ”O z a ma nda
ba ğlanı r
ım.Ta ,onlari fta re dinc eyeka dar.“ Pe ki,yaha c
ya ptıklarız a ma nna s
ılol ursun? ” Oz a ma nda ,ç ı
ldırırım.
“Pe ki,yaKur ’ano kuduk l
arız a man na sı
lol ur sun?O
zama nda ,e ririm.Tı pkıa teştee ri
¬ye nbi rkur şungi bi
eririm.“ Pe ki,yas ada kave rdikleriz ama nh a¬l inna sıldır? ”
Ha ,i şteoz ama nha lim pe kya ma nol ur.Sa nkis ada ka
ve ren,bi rte s
te realıre linevebe nii kiyeböl e r.Re sululla h
(Sa l
la ll
a huAl eyhiveSe llem)Ef endimi zs ebe binis ordu:
“Ne de nöyl et e st
erei lei kiyebi çili
rsin,yaEbamür re? ”
Bununüz erinei bli
s:Onu da a nlatayı m de di ktens onr a
anl at
ma yaba ş l
adı: Çünküs ada kadadör tgüz el
likva rdır.
Şöyl eki :
1.Al lah’uTe ala
,s ada kave reninma lınai hsa ne yler.
2.Os a daka ,ve renki ms eyiha lkınas e v¬dirir.
3.Al lah’ u Te a l
a onun ve rdiğis ada kayıc ehenne ml e
ara s
ındabi rpe rdeya pa r.
66
 4.Al lah’ u Te ala be la
yı,s ıkıntı
yıve a h¬l a
r ıonda n
def ede r.
Bunda ns onraRe sulullah( Sa l
lalla
huAl eyhiveSe llem)
Efe n¬di mi za sha bıha kkındaonaba zıs orulars or¬du:
“Ebu be kiriçinned e rsi
n?”İ bl isbunaş uc eva bıve rdi :
O ba na ,c ahiliye tde vri
nde bi l
ei t
aa te tme di.İ slama
girdikt ens onrana sı
lba nai taa tede r
?“ Pe ki,Öme rb.
Ha ttabi çinnede r ¬sin? ” İ blisbunadaş uc eva bıve rdi :
Al lah’aye mine de ri
m ki ,he rgör dü¬ğüm ye r
deonda n
kaç tı
m.“ PekiOs ma nb.Af fani çi
nnede rsin?”Onda n
utanı rı
m he m deç ok.Na ¬s ılki ,Ra hma n’ınme le kleride
onda nut a¬nırlar.“ Pe ki,Al ib.Ebut al
ibi çinnede r
s i
n? ”
İbliso nun i çin de ş öyle de di :Ah onun e l
inde n bi r
kur t
ul sam.O ke ndiba şı
naka lsabe ndeke ndiba şıma
kalsa m.O be nibı r
aks abe ndeonubı r
a ksam.Be nonu
bırak ırı
ma maobe nibı rakma z. Re sulullah( Sa lla
l l
a hu
Al eyhi ve Se l
le m) Ef e ndimi z yuka rı
da ki s orula rı
sordukt an ve ş eytanı n ve rdiğic e ¬vapla r da kı s me n
bitti
kt ens onraş öylebuyur du:“ Ümme t
imes a a
de tihs a n
ede n;s e nidet abe l
libi rva kteka darş akikı lanAl ¬l ah’ a
hamdol sun.” Re sulullah( Sa llal
la
huAl eyhiveSe llem)
Efe ndi mi zoc üml esiniduya nla iniblisşöyl ede di:He yha t,
heyha t.Ümme tins a
a de t
ine rede ?Be n,obe lliva kteka da r
dirika ldı k¬ças enümme tiniç i
nna sı
lf erahduya rsın?Be n,
onl arınka nme c ralarınagi rerim.Et le r
ineka rı
ş ı
rım.Ama
onl arbe nim bu ha limigör eme z ve bi leme zle r.Be ni
yar atanveba a sgünü neka darba namühl etve re
nAl l ah’ a
yemi ne de rimki :On la r
ıntümünüa z
dı r
ırım.Ca hilleri
nive
ali
ml erini,ümmi leri
nive okumuş ları
nı,f acirlerinive
abidl erini.Ha sılı
,bunl ar
ınhi ç bir
ie l
imde nkur tulama z.
Fa katAl lah’ı
nha li
skul larınıe vet
,bunl arıa zdırama m.
Bunun üz e
rine Re sulullah ( SallallahuAl eyhive
Se ll
e m)Ef en¬di mi zs ordu:“ Sa nagör ei hla ss ahibiol a n
muhl iskul l
arki ml erdi r?
”Bus ualei bl
isş uc eva bıve rdi :
67
Bilme zmi sin ?YaMuha mme d,bi rkims ekidi rhe mi nive
dinarınıs eve roAl l
ahTe alai çinbi rihlasas ahipde ğ i
ldir.
Birki ms e yigör ürsem ki ;di r
he mi nivedi na rı
nıs evme z;
övülme kten,me dhe di l
me kt enhoş lanma zbi l
irim ki ,o
ihlass ahi¬bidi r.He me nonubı rakı rka çarım.Bi rkulma lı
veövül me yis e vd iğisür eceka lbidedünyaa rzularınaba ğlı
kaldığımüd¬de tos i
z eva sfınıya ptığımki ms el
e ra rasında
banae nç oki taa tede ndir.Bi l
me zmi sinki ;ma ls evgis i
,
büyükgü¬na hla rıne nbüyüğüdür .Bi lme zmi s ink i;Ya
Muha mme d,ba şol ¬mas e vgisiyi nebüyükgüna hlarıne n
büyük¬l eria ra sında dır.İbl i
s ,a nl atma yade vame tti
:Ya
Muha mme d,bi lme z mi sin? Be ¬ni m ye tmi ş bi nt ane
çocuğum va r .Bunl arınhe rbi rinibi rba ş kaye ret ayi n
etmişimdi r.Sonr aohe rç oc uğuml abi rli
kt eyi ney etmi ş
bint ane ş e yta n va rdır
.Onl a rı
n bi rkı smı nıul ema ya
gönde rdim,bi rkı smı nıge nç lereyol ladım,bi rkı smı nıda ,
me şayiha s a ldım, bi r kı smı nı da ,i htiya r ka dınla ra
mus al¬late ttim. Ge nçlere ge li
nc e;a ra mı zda hi çbir
anlaş¬ma zlı
k yokdur . Onl arla ga ye ti yi ge çiniriz.
Çoc ukla r
age li
nc eon la r
lada ,bi z i
m¬ki leri stedikl erigi bi
birl
ikteoyna rlar. Bi zi
mki le r
inbi rkısmı nıda ,a bidl erin
ba¬ş ı
na de rte ttim.Bi rkı smı nıda z ahidl e
r i
n.Onl ar
bunlarınya nı nagi rer;ha ldenha ¬les oka r
la r.Bi rt epe de n
öbürünehe pdol aşt
ırıpdu rurlar .Öyl ebi rha la lırl
a rki ;
baş¬la r
lar,s e be plerde n he rha ngibi ri
ne s övme ye.İ şte
böylec e onl a rda ni hl asıa lırım.Onl a r
,bu ha lleri le
yaptıklarıi ba de ti,i hl as
s ız ya pa rla
r ga yrı. Ama bu
halleri
n inf arkı ndaol ama zlar.İ blisbunda ns onr a,a ldattığı
birr ahibinhi ka ye si
nia nlatma yage ç ti.Veş öyl ede di;
Bilme zmi sin,YaMuha mme d,Ra hipBa rsisa ;tamy etmi ş
yılihla si leAl l
a h’ai ba¬d ete tti
.Bui bade tleris onunda ,
onaöyl ebi rha li hsa ne dilmi ştiki :He rduae ttiğiha sta
duasıbe reke tii leş ifabul uyor du.Onunpe şinet akıldım;
hiçbı rakma ¬dı m.Zi nae t
ti,ka tilol du.Son undadaküf ¬r e
68
girdi.Buoki msedirki ;Al lah’uTe alaa zi
zki tabında ,onu
şöyl ea nla tı
r:“ ..
.Şe yta nın ha li gi bidi r ki ;o i nsa na:
Ka firol .De di.Va kta kioka firoldu;bude faonaş öyl e
dedi : Be n, s endenuz ağım.Be na leml erinRa bbiol an
Alla h’ta nkor karım.”.İ blis,bunda ns onr a,b azıköt ühuyl ar
üze rindedur du.Veonl arınhe rbi rinde nna ¬s ıli st
ifa de
ett
iğ inia nlattı.
Ya la n:
Bi lme zmi si
nYaMuha mme d,ya lanbe nde ndi rvei lk
yala ns öyl eyend ebe ni m.He rki mya lans öyle rseobe nim
dos ¬tumdur .He rkimya lanye r eye mine de rseodabe nim
sevg ilimdi r.Bi l
me zmi sinYaMuh amme d,be nAde m’ eve
Ha vva ’ ya ya l
an ye re Al lah Te a
laa dına a nd i çt i
m.
“Mu ha kka k,be ns izena sihate di¬yor um. ”de dim.Bunu
yapa rım;ç ünküya l
anye reye mi ngönl ümüne ğl ence si
di r.
Gı ybe tKoğuc u l
uk:
Gı ybe t ve koğu cul uğa ge lince onl ar da , be nim
me yve lerimveş enli
ğimdi r.
Ni ka hüz e ri
neye mi ne t
me k:
He r ki m t a
lak üz e rine ye min e de r¬s e güna hka r
olac ağında ne ndişee di lir
.İ s
ters ebi rde faol sun.İ s
te rse
doğr ubi rş eyüz er
ineol sun.He rki mt alakıa ğz ı
naa lırsa
taaha ¬ki katbe lliolunc ayaka da rka rısıonaha r
am ol ur.
Onl arbuha ll
eriilek ı
ya me teka darme yda nage ti
rec ekle r
i
çoc ukl arhe pz ina ç oc uğu ol ur.Ağz aa lına not a lak
kelime siyüz ünde n,he ps ice henne megi rer.
Na ma z :
YaMuha mme d,n ama zıt ehire de neg elinc eonu da
anla t
a yım.O he rnez ama nkina ma zaka l
kma ki ste r
;
tut
a rım.Onave sve s
eve ri
rim.De rim ki :He nüzva kitva r
.
Sendeme şgul s
ün.He leş i
mdi li
ki şineba ks onr akı larsın.
Böyl e ceova kti
nind ışındana ma zınıkı lar.Vebus e bept en
onunkı ldığına ma zyüz ünea tıl
ır.Şa yetoki ms ebe ni
ma ğl upe de rseonai ns anş eyta nlar
ında nbi riniyol l
ar ı
m.
69
Böyl e ceonuva ktindena ma zkı lma ktana l
ıkoya r.Obunda
dabe nima ğl upe de r
sebus e feronunhe sabınına ma zında n
gör me yeba ka rım.Onana ma zıni ç i
ndei ken:Sa ğaba k,
solaba kde rim.O d aba ka r.O kiböyl eya p¬t ıyüz ünü
okş ara lnında nöpe rim.Bunda ns onraona :Se n,e bedi
yara ma zbi ri şya ptın.De r
im veböyl eceonunhuz ur unu
boz a¬r ım.Se ndeb i
li
rsinkiYaMuha mme d,he rki m
nama z das a ğaves olaç okç aba ka rsaAl l
a hTe al
aonun
nama z ınıka bule tme z.Bundadaonama ğlupol urs a
m
yalnı zba ş ınana ma zkı l
dığız a ma nya nınagi de ¬r imveona
çabukn ama zkı lma sınıemr e ¬de rim.Oda ,baş larna ma zı
nı
çabukç abukkı lma ya.Tı pkıhor oz unga ga sıileye rdenbi r
şey l
e rt opl a dığıgi bi.Bui şionaya ptı
r ma ktadaba şarı
kaz a¬na ma z sa m bus ef
erc e ma atlena ma zkı la r¬ke nonun
yanı nava rırım.Or adaonunba şınabi rgemt aka rım.Ba şı
nı
ima mda n e v ve ls ecdede n ve r uku’ dan ka l
dırırım.
İma mda ne vve ldes ecdever ukuya ptır
ırım.İ şteoböyl e
yapt ığıi çinkı ya me tgü¬nüAl l
a hTe a l
aon unba şı
nıe şe k
baş ı
naç e virir .Oki ms ebundadabe niye nersebude faona
nama z dapa rma k l
a rı
n ıçıtlatma sınıe mre derim.Böyl e ceo
benit eş bihe de nl erdenol ur.Amabui şionana ma zi çinde
yapt ırma yamuv affak ol ursam.Bundad aonama ğlup
olurs am.Bus e ¬f eronat ekrargi de rim.Na ma zi ç i
ndei ke n
bur nunaüf ler i
m.Be nüf l
e yinc eoe sne me yeba şlar.Şa ye to
bue s ne mee sna sındae l
inia ğzınaka pama zsaonuni ç i
ne
küç ükbi rş e y¬t a ngi rer,dünyahı rsınıvedünye viba ğl
a rı
nı
çoğa ltır.İ ştebu nda ns onr aoki ms ehe pbi z ei taate der.
Söz ümüz ü di nl er ,de dikl e
rimi ziya par.Şe ytan bunda n
sonr a konuş ma sına de ¬v am e tti:Se n ümme ti
n ha ngi
saad etinde nf e ¬ra hduya rsınki ?Be nonl aranet uz akla r
kur arım ne t uza klar. Mi skinle rine,ç aresizlerine ve
zava llılar ınagi de rim.Na ma zıbı ra kma larınıe mr ede¬r im.
Veonl arade rim ki :Na ma zs izegör ede ğil
.O,Al lah’ı n
afiye tihs ane ttiğivebol lukve rdiğiki ms e leriç i
ndi r.Sonr a
70
dah a st
a l
a rag ide rim:Na ma zkı lma yıbı rakde rim.Çünkü
Al l
ah’u Te a la:“ Ha stalar az or luk yok. ..”buyur du.İ yi
olduğunz ama nç okçakı ¬la r
s ın.Veböyl eceona ma zını
bırakır ha ttaküf redegi de bilir.Şa yetoha s t
alığında
nama z ı
nıt erke de re
k öl üp gi de rse Al lah’ın huz uruna
çıkarkenAl lah’uTe a
la ’yıöf ke libul ur.Sonr aş öylede di :
YaMuha mme d,e ğerbus özle rimeya lanka ttıms abe ni
akreps oks un.Sonr ae ğe rya l
a nva rsa .AllahTe alabe nikül
eylesin.İ bli
sbunda ns onr akonuş ma lar
ınade ¬va me ttive
şöylede di:YaMuh amme d,s enümme ti
ni çinf e¬ra hmı
duyuyor s un?Ha l
bukibe nonl arına l¬tıdabi ri
nidi ninde n
çıkardım. Bunda ns onr aRe sulul lah( Sa l
lallahuAl eyhive
Se l
lem)Ef endi mi zonaya nii bl isea şağıda kiş ekildekı sa
kısaba zıs orula rs ordu.Odabunl a r
ac evapve rdi:“Yal a in,
seninot ur maa r kada ş
ınki m? ”Fa izyi yen.“ Dos tunki m? ”
Zinae de n.“ Ya t
aka rka da şınki m? ”Sa rhoş .“ Mi sa f
irin
kim? ”Hı rsız.“ Elçinki m? ”Si hirba zlar.“ Göz ününnur u
nedir?”Ka rıboş ama k.“ Se vgi linki m? ”Cumana ma zını
bırakanla r.Re sulullah( Sa llallahu Al eyhive Se llem)
Efendi mi zbude faba şkabi rme vz uyage çtiveş öyles or du:
“Yal ain,s e ninka lbinin ekı ra r?”Al lahTe alayo lunda
cihadakoş ana tl
arınki şne me si.“ Pe kis eni nc ismi nine
erit
ir?”Te vbee d enlerint ev bes i.“ Pe kic i
ğe rininepa rç a
la r,
neç ür ütür?”Ge cevegündüz ,Al la h’ay apılanbo lbol
ist
iğfar.“ Pe kiyüz ün üneb uruş turur ?”Gi z lisada ka.“ Pe ki
gözleriniköre de nne dir? ”Ge cena ma zı.“ Pe kib aşını
eğdirenne dir?”Çokç akı lına nc e ma a tl
ena ma z.Re sul ullah
(Sall
a ll
ahuAl e yhiveSe llem)Ef endi mizt e krarbi rba ş ka
me vzuyage çtiveş öyl es ordu:“ Sa nagör ei ns anlarıne n
saadetlisi ki mdi r?” Na ma zla rı
nı bi lere k ka sten
bırakan¬l ar.“ Pe kis anag ör ei ns anl arı
ne nş akisiki m? ”
Cimr iler.“ Pe kis enii şinde n ne a l
ıkoya r?” Ul ema
me cli
s l
eri.“ Pe kiy eme ğinina sılye rsin? ” Sole l
iml e
parma kla rı
mı nu cui l
e .“ Pe ki s am ye lie s ti
ğiz ama nve
71
orta l
ı¬ğı s ı caklık ba stığı z ama n ç oc uklarını ne rede
göl gele ndirirsin?” İ nsa nl
a rın t ırna kları a rasında.
Re sul ullah( Sa l
lallahu Al eyhive Se ll
em) Ef endimi z
bunda ns onr a,bi rba şkame vz uyus ordu.İ bl i
sdec e¬va p
ver di“ Ra bbinde nne lert alepe t
tin? ”Onş e yt alepe tti
m.
“Ne dironl ar,yal ain?”Şunl ardı r
:
1.Al la h’dandi ledim ki ,be nia de moğul larınınma lı
nave
evla dınaor take de.Bu,or taklıkt alebi miye ri
nege t
irdi.Ki
bu:“ Onl araor takol .Ma ll
a rınaveç oc uklarına.Onl ara
vaa de t.Ha lbukiş eytanonl arae nç okgur urva ade der .
”
Aye tiCe li
les ii l
es ab i
ttir
.He rbe sme lesizke sil
enha yva n
eti
nde nye rim,f aizv eha ram ka rış a
nye me ktendeye ri
m.
Şe ytanda nAl lah’as ığınıl
ma ya nma lındaor tağıyım.Ci nsi
müna s ebe ta nında ;Al lah’aş e y¬ta nda ns ığınma ya nk ims e
il
ebi r l
ikteha nı mıi lebi rleşirim.Veobi r
le ş
me de nha s ı
l
olanç oc ukbi z ei t
a ate der.Söz ümüz üdi nler.He rki m
hayva na bi ne rkenh e
la lyol a gi tme yide ğilde a ksini
ist
e ye rekbi ne rsebe ndeonunl abe rabe rbi nerim.Yol
arka da şıvebi ne ka rkada şıolur um.BudaAye tiKe rimei le
sab itt
ir.Al l
a h’uTe alaba n aş ue mr ive rdi:“ Onl arüz erine
süva riler i
nle,pi yade lerinl
eya yga raç ıkart.”
2.Al la h’uTe al
a’da ndi ledi m ki :Ba nabi re vve re.Bu
diledi ğimüz e rineha ma m¬l arıba nae vol arakve rdi.
3.Di le dim ki ;ba nabi rme scidve re.Pa ¬z arye rlerine
banabi rerme sc i
dya pt
ı.
4.Be nimi ç inb irokumak i
tabıve rme sinii stedim.Şi irl
e r
i
banaokumaki tabıya p¬t ı
.
5.İste dim ki ;be nimi çinbi re zanve re .Ça lgıa l
e t
le r
ini
ver di.
6.Di le dimk i
;ba nabi rya taka rka daşıve re.Sa rhoş l
a r
ı
ver di.
7.Di le dim ki ;ba naya rdımc ı
larve re.Bunun i çin de
kade r
iyeme n suplarınıve rdi.
8.İste dim ki ;ba naka rdeşle rve re.Ma l¬larınıboşye re
72
israfe de nle ri ve rdi. Bi r de ma siye t yol una pa ra
harc aya nl arı.Bunl a rdaş uAye tiKe ri
mei l
es abitt
ir
:“ O
kims elerki ;ma ll
ar ınıboşye reha r¬c ar
la r.Onl arş eytanın
kard eşle riol muş l
ar¬d ı
r.
” .
Bi r a ra Re sul ullah ( Sa lla
llahuAl eyhiveSe l
lem)
Efe ndi mi zş öyl ebuy urdu:“ Eğe rs öyl ediklerini,Al lah’ın
kitabın¬da ki a ye tl
e r
le i sba te tme seyd i
ns enit asdik
etme zdim. ”.Bun da ns onrai blisdeva me tt
i:
9.YaMuha mme d,Al lah’ta ndi ledim ki ,a de moğul l
ar ı
nı
bengör e yim;a mao nl
a rbe ¬nigör eme ye l
er.Budi l
eği mi
deye rinege ¬tirdi.
10. Di ledimki ;ade moğul l
a rınınka nme cral
arınıba nayol
yapa .Bu da o l
du.Böyl ece be n,onl ara rasında a kıp
gide ri
m,ge zerimhe mna s ı
li stersem.
Büt ü nbui steklerimive rdi.He psiba nave r
ildi.Buyur du.
Ve be n bu ha l
le rimlei ftiha re de ri
m.Sonr aş unuda
ekle yelim ki ;b e niml e be ra berol anla rs eninlebe r
a ber
olanl arda n da haç ok t
ur.İ şte böyl ece kı ya me te ka dar
ade moğul larınıne kse r
isibe ni mlebe rabe rolur la
r.Bu nda n
sonr ai bl isş öylea n la
ttı
:Be nim bi roğl um va rdır.Adı :
At eme ’dir.Bi rkulya tsına ma z
ınıkı l
ma danuyur sagide r
onunkul ağınabe vle de r
.Eğe rböyl eolma saydıi mka nyok
in¬s anla rna ma zlarınıe dae tme denuyuya ma zlardı.
Be nimbi roğ lum d ahava rdı rki ;onuna dıda ;
Müt eka zi’di r.Bunun va zif
e side ;ya pı l
a n gi zli
ame ll
e r
i ya yma yaç alı
şma ktır.Me s
e l
a:Bi rkulgi zl
i
birt aa ti ş l
e rsevebuya ptığı nıdagi z
le me yeç alı
şır
sa
Müt eka zionudü rt
e r.Ens onundaogi zlia me lin
yayı lma s ınavea çığaç ı
ka rma yamu¬va ffakol ur.
Böyl ece :Al lah’ uTe alaoa me lsahibininyüz s eva bı
nın
doks an dokuz unui mhae de rbi rika l
ır.
Birkul unya ptığıgi zlibira me liçintamyüzs e vapve rilir
.
Sonr abe nim bi roğ l
um da hava r
dı rki ;onun a dıda
Küha yl’ dir. Bu nun i ş
i de i nsa nların göz l
er i
ni
73
sürmeleme kt i
r.Bi lhassaul emame c li
s i
ndeveha ¬tiphut be
okurken.Bus ürmeo nl arıngöz üneç eki ldimiuyukl ama ya
başlar
lar.Ul ema nı ns öz l
e r
inii şi
te me zler.Böyl ec e hi ç
sevapa lama zla r.Bunda ns onr ai bl isş öyl ea nla t
tı:Ha ngi
kadınol ursaol su non unka l
kt ığıye r eş e ytanot urur.Sonr a
herka dını nkuc ağı ndamut la kabi rş e ytandur urveonu
bakanlaragüz e lg ös t
e rir
.Sonr aoka dınaba zıe mi rl
e rve r
ir.
Me sel
a:El inikol unudı şar ıçıka r;gös terde r.Odabue mr i
tut
ar.El ini,kol u¬nua ç argös te rir.Bunda ns onr aoka dı n
hayape rde sinit ırnakl arıi leyı rta r.İ blisbunda ns onr a
Re s
ulullah( Sa ll
a llahu Al eyhive Se l
lem)Ef end imiz e
kendidur umunua nlatma yaba ş ladı :YaMuha mme d,bi r
kimseyide laletes ürükl eme ki çine limdebi rimka nyokt ur.
Be nanc akve sve sev erir
im vebi rş e yigüz elgös teririmo
kadar. Eğe r de lalete s ür ükl e me k e li
mde ol say¬dı ;
yeryüzünde : “Al la h’tan ba şka i lah yokt ur ve
Mu¬ha mme d Al lah’ ı
nr esul udur .
” di ye n he rkesi,or uç
tut
anıvena ma zkı ¬la nıhi çbı ra kma z dım.He ps inida lalete
düşürürdüm.Na sılk is e nine lindedehi da ye tne vin ¬de n
birşeyyokt ur.Se na nca kAl la h’ınr e sulus unvet ebl
iğe
me mursun.Şa ye thi da ye te lindeol s aydıye ryüz ün¬det e k
kafir bıra kma zdı n.Se n Al la h’ ı
n ha lkı üz e r
inde bi r
huccet¬s i
nbe ndeke ndi sii ç ine ze ldeş eka ve tya zı
la n
kimselerebi rs ebe bim.Sa idol anki ms et aa naka rnında
ikensa i
ddi r.Şa kiol a ndayi nea naka rnındai ke nş akidir.
Saadete hlikı l
a nAl lahTe alaş e ka ve te hl ikı l
a ndaAl lah.
Bunda ns onr aRe sulul l
ah( Sa llalla huAl eyhiveSe llem)
Efendimi zş ui kiAye tiKe r ime yiokudu:“ Bunl ar t a a
sonuna ka darböyl ede ¬ği şikş eki ldede va m e de cek.
Anc akRa bbıne sirge dikle r
iha riç.”.“ Al lah’ın e mr i
beheme ha lye rinibul an bi r ka de rdi r.
” .Bunda ns onr a
Re s
ulullah( Sa ll
a lla
h u Al eyhive Se llem)Ef en¬di mi z
ibl
iseşöyl ebuyur du:“ YaEba mür re,a c abas eninbi rtevbe
etmenveAl lah’ adönme nmümkünde ğilmi ?Ce nne te
74
gir
me nekef
ilolurum.Sözve rir
im.”. Bununüz eri
nei bli
s
şöylededi
:YaRe s
ulull
a h,i şve r
il
e nhükmegör eol du.
Ka r
arıyazanka lem dek urudu.Kı yame t
eka daro l
a cak
işl
erolac
aktı
r.Se nipe yga mbe rl
eri
ne fendisikı l
anc ennet
ehli
ninhat
ibieyle yenves e niha l
kıiçi
ndens e çenveha l
kı
aras
ındabirgöz deya panbe nideş akil
e r
ine fendisikılan
vec e
henneme hlininha t
ibie yleyenAl l
ah’dır.VeObüt ün
noksans ı
fat
lar
da n müne z zeh¬ti
r.Ve i blisc ümlel
e ri
ni
şöyletamamladı :işte bu s öyle
dikler
im s ana s on
sözümdürvebü tüns öyl
e dikleri
midedoğr us öyle
dim.

75
 Şe
yta
nınDüş
manl
ığı

He rmümi nina li
ml eris evme si,onl a riledüş üpka lkma yı
huye dinme si,ge rek enbi lgile rionl a ras orupöğr e nme si
,
nas i
ha t
leri
nit utma sı,ç irkinda vranış larda nka ç ınma sıve
şey t
anıdüş ma nb i
lme sige r eki r.Ni teki mAl lahTe a laş öyle
buyur uyor :“ Şe ytans ized üş ma ndı r
,s izdeonudüş ma n
tutun.”Ya niAl lahTe ala’n ıne mr ineuya rakş e ytanaka rş
ı
çıkın,yoks aAl l
a hTe al
a ’nı ne mi rlerineka rşıge lerekona
uyma yın. Büt ün t utuml a rını zda, da vr anışlarını zda ve
inanç lar
ınızdas ami mi yetleonda ns akı nın.Ya ptığı nızhe r
işt
eş uurluol un.Çünküo nuni çinizer iyas okma sıç irkin
davr anışla
rıgöz ünüz des üs leme sihe rz a ma nmümkündür .
Onaka r
şıkoya rka nAl lahTe ala ’danya rdımdi leyi n.
Abdul ah İ bni Me s
ud ( R. A. ) de r ki : Bi r gün
Pe yga mbe r
imi z( Sallallah uAl eyhiveSe ll
e m)bi zebi r
çizgiç izdive“ İşteb uAl la h’ınyol udur ”de di.Sonr aonun
sağ ı
nda nves olunda nb i
rka çç iz gida haç izdiveş öyl ede di.
“Bunl arınhe rbi ridebi rerya nyol dur ,he rbirini nüz erinde
bu ya n yol l
a ras apma yaç a ğıran bi re rş eyt a n va r
dı r.
”
Ar kasındanbi zeş ua yetio kudu:“ Hi çş üph esizbube nim
dos doğruyol umdur ,he pb irlikt ebunut akipe dini z.Ya n
yol l
aras apma yınızki ,O’ nun dos doğr u yol unda ns iz
i
ayırma sınlar.Al lah bunl ar ıs izeköt ül üktens akı nasınız
diye e mr etme kt e
dir.” Aye ti okud ukta n s onr a
Pe yga mbe r
imi z( Sa l
lallah u Al eyhi ve Se llem) bi ze
şey t
anın yol l
a rınınç okl uğu ha kkında a çı
kl a ma ya ptı
.
Pe yga mbe r
imi z( Sallall
ahuAl e yhiveSe llem)de di :Be ni
İsrailz ama nındabi rr ahi pva rdı.Şe yt anbi rge nçkı za
kas dederek onun gı r
tlağınıs ıka rha stae de r.Sonr ada
ailesi
nekı zların ır ahibint e da vie de bile ceğinei na ndı r
ır
.
Ai les
idekı z ır ahibegöt ür ür.Ra hi p ön cekı zıt edavi
76
etme ye ya naşma z. Fa kat a il
e sinin ı sr
arlarına
daya nama yarak ka bule de r.Te da vii çin kı zr ahibin
yanı ndabul unduğus ıra daş eytanhe me nr ahibekoş ar,onu
kızını r zına ge ç
me y et eşvike de r.Ra hi
p bi rmüdde t
diren i
rsedes onundaş eytanaye ni li
rveh as t
a sınını rzına
geç er,ge nçkı zge beka lır
.Bununüz erineş e yta nr ahibe
yeni dens okul arakd erk i,“ kızı
na iles iya kındage l
ir
,
duru muöğr en i
rleri ser ezilolursun.Eni yisionuöl dür,
ailesis or arlars
a kı zınız öl dü” de rsin.Ra hipş eytanın
teklifi
nika bule de r,ge nçkı zıöldür er ekgi zl i
c egöme r.Bu
sıradaş eyt anyi neboşdur ma z
.He me nge nçkı zına ilesine
koş ar,“ra hipkı zınızıönc ege bebı raktı,s onr adaöl dür üp
gizlicegömdü ”di yeol upbi t
enia nla tı
pka lple rineve svese
ede r.Bununüz erinekı zınya kınlar ır ahibekoş a rl
ar,“ kız
nere de”di yes or a
r l
a r
,r ahipş eytanınöğr etti
ğic eva bıve r
ir
,
“öldü”de r.( Durumuge l
me de nönc eş eyta nda nöğr e nen
kız ya kınl ar
ı) Ra hibi ya kalayıp göt ürür ler,kı zlarına
karş ı
lıkonuöl dür me yeka rarve rirler.Bus ı
ra daş eytan
heme nr ahibekoş ar,“ kızınboğul ma sınabe ns ebe pol dum,
onus anage t
irme lerinit avs i
yee de ndebe nim.Şi mdide
beni m de dikleri
mi ya parsan s e ni onl ar ı
n e lle
r i
nde n
kurta r
ırım”de r.Ca nkor kusunadüş enr ahip,“ neya pma mı
ist
iyor s
un? ”di y es ora r.Şe ytan,“ ba nai kike res e cde
ede ceksin”de r.Ça re sizr ahipş eyt anınt e klifinika bul
ede rekonaüs tüstei kis ecdeya pa r,he rş eyii stediğigi bi
sonuç landı ranş eyt a
ni kincis ecde de n ba şınıka ldıran
rahib esons özleri
nis öyl e r
, “se
ninlea rtı
khi çbi ri lgimyok”
derveka ybolur.Al lahTe al
abukı ssaha kkı ndaş öyle
buyur uyor :“ Ya hudi leris avaşa kı şkırtan müna f
ıkla r
ın
sözle r
i,tıpkış eytanınt utumugi bidir .Ha niş e yta nins ana
önc e“ küf ret
”de rmi şdei nsanküf redin cebe ns ende n
uza ğım. Çün kü be n a lemle r
in Ra bbi nde n kor ka rı
m
demi ş
ti
.”
Rivaye tegör ei blisbi rgüni ma miŞa fi
i’yes orar,“ ey
77
imam!Be nidi ledi ğigi biya ratan ve di lediğiyol da
kullana ns onradadi le
rsec enne t
ekoya c ak vedi l
erse
cehe nnemegönde rece k ola n Alla h Te al
aha kkındane
düşünüyor sun ,t utumundaa di
lmi dir,yok saz alim mi ?”
Şa f
iionunb us öz ün üdü ş ünürs onr aş öylec e vapve ri
r
“behe yhe rif!Eğe rs e nis enina rzunauya rakya r
a t
tıise
sanaz ulme tmiş tir,yoke ğe rke ndimur adınabi naens eni
vare t
tiiseO ya ptığında nme sulde ğil
dir.
”Şe yt ana l
dığı
ceva bınka rşı
sındaöyl epe r i
şanol dukin eredei s
eye r
in
dibine ge çece kdi . Fa ka tç ok ge çme den ke ndisi
ni
toparlayara kŞa fii
’ yede diki :“Eyi ma m!Be nbus orui l
e
yetmi ş bi na bi dinz ihninibul andı r
arak onl a rıkul luk
divanında nç ı
ka rdım. ”
Bilesinkika lbbi rk alegi bidir
.Şe ytandaor ayagi riponu
elege ç i
rme k,on uf e thetme ki steyenbi rdüş ma n.Ka leyi
düşma na ka r
şıs a vu nma ki çin onun ka pı l
arında ,gi ri
ş
yerlerindevege di kler i
ndenöbe t
ç ibulundur ma kge rekir
.
Bu nöbe tç i
li
k ve muha fızl
ık gör evini ka le yi iyice
tanı
ma yanl arba şarama z.Ka lbiş eytanın ve sve sel
erine
karşıkor uma k ge rekl i
dir.Bu gör ev he r müke ll
e f
in
omuz l
a r
ınayükl e nmi şbi rf arzıa yndır.Şe ytanıns ı
zma
yollarınıbi lme ksiz inka l
bionaka rşısavunma ktaba ş
arıya
ulaşılama z.De me kk i,onuns ızmayol lar
ınıbi l
me kf arz
oluyor .Şe yt a
nı nka le yeb e nzett
iğimi zka lbegi rme kiçin
kullana cağıyol l
a rve s ı
z ma ye rl
eriku lun bi rtakım
sıfa
tlarıdır.Bunl arç okt ur.Ba zıl
a r
ış unlardı
r:

1.Öf kevea z
gıni ste
k:Öf kea kl
ıür küt
üpka çı
r a
nbi r
canavardı
r.Akı lzayıflayı
ncaş eytanı
n or dusu hücuma
geçer.İnsanöfke l
endikceç ocuğunt oplaoyna dığıgi bi
şeyt
anonunl aoyna r
.Anl a
tı
ldı
ğınagör eAl lahTe ala
’ nın
veli
leri
ndenbiriibli
se“ ademoğlununa sı
lye ndiği
niba na
söyl
e ”der.Şeytand a“ öfkevea z
gına rzular
ıka bardığı
zama nonuelealı
rım”di yecevabverir.
78
2.Kı ska nçlık ve i ht ir
as :İ nsan bi rş e ye ka rş ıi htiras
bağlayınc ai htira
sı,göz ünükörvekul ağınıs ağı re de r
.
Böyl e ol unc a da ş e ytana a r
adığıf ırsa tve ri
lmi şol ur.
As lı
ndaköt üveç irki nd eol sa,a rzusunava rdı ranhe r
vasıta
,hı r
s l
ınıng öz ünegüz elge lir.Ri va ye t
egör eHz .Nuh
(A.S.)Al lahTe a
la’nıne mr ineuya ra khe rc anlıt üründe n
birerç ifta larakge mi yebi ndi ğiz ama nt a nıma dığıbi r
ihti
yarın ge mi nin bi r köş e si
ne s indi ğini gör ür,ona
“ge miyeni yegi r
din ?”di yes ora r
.İ htiyar“ ada ml arının
kalblerine s ızma ki ç in gi r dim,öyl e ce ka l
bler ibe nim
elimdeka lı
rke ns eninya nındas a dec evüc udl ar
ıka laca k”
diyec eva pv e r
ir.Buc eva püz erinei htiya rı
nki ml iğini
teşhis
tege cikme yenHz .Nuh( A. S.)“ de f
olbur a dan,e y
Al l
ah’ındüş ma nı,se nme l
unş eytanda nba şka s
ıde ğilsin”
diyeonukovma kis t
e r.Bus ır
adai blis,Hz .Nuh( A. S.)’a
“be nins anla r
ıbe şşe yva sıtas ıil
ehe lakes ürükl er
im,ş imdi
üçünüs anaa nlatacağım.Fa ka tge rika lani kisinis öyleme m”
der.O a ndaAl lahTe alaHz .Nuh( A.S. )’
a“ sanai kisini
söylesin,ge riyeka lanüçt a ne simühi m de ğil”di yeva hiy
gönde rir.Bununüz er ineHz .Nuh( A.S. )ş eytana“ ikisini
söyleye ter”d e r
.Şeyt anHz .Nuh( A. S.)’aş uka r
şılığıve rir
,
“o i ki si öyl e v as ıtal
ar dır ki be ni hi ç ya l
a ncı
çıkarma mı ş
la rdır
,hi çbi rz a ma n be nihe de fi
mde n ge r
i
bırakma mı şlardır
,ins a nlarıbunl ars aye sindema hve der im.
Bunl ari htirasvekı ska nçlıkt ır
.Kı skanç lıkyüz ünde nbe n
kendiml a netlenerekkovul dum.İ htirasage li
nc ebi ra ğa cın
me yvas ıdı şındac enn e ttekihe rş eyAde m( A. S.
)’emüba h
kılı
nmı ştı,i htira
sınıa levle ndirer e
k onu ya saka ğa cın
me yvas ında nye me yei knae ttim.”

3.Oburl
ukt
ur:İ
ste
rseyenenyemeksır
fhela
lolsun.Çünkü
obur
luknef
sinaşı
rıis
tekl
eri
nigüç
lendi
ri
r,aşı
rıarzul
arda
şeyt
anı
ns i
lahl
arı
ndandır
.Rivaye
te göre bi
rgün i bli
s
79
Hz.Ya hya’
ya( A. S.)gör ün ür,elindeç e ş
itl
ima dde lerden
yapıl
mı şbiryul artoma rıva rdı
r.Hz .Ya hya( A.S.
) :“ bu
yularla
r ne dir
” di yes orar.Şe yt an“ bunlari nsanl ar
ı
yakalamayaya rayanç eş i
tç eşita rzul
a r
dır”di yec e vap
verir
.Hz .Ya hya( A.S.)ş e
ytana:“ içler
indeba naa i
tol anı
varmı ?”diy es orar
.Şe ytande rki“ gali
b abirke r
e sinde
karnınıtı
kabasadoyu rmuş tundas e niböylel
iklenama z dan
vez ikir
dena lakoymuş tuk ”.Hz .Ya hya( A.S.)
:“ başkabi r
şeyva rmı?”d i
yes orar.Şe ytan“ hayır”der.Bununüz erine
Hz. Ya hya ( A.S.)
: “ bir da ha ka r
nımı t ı
ka basa
doldurmama k,bunda ns onr aboynumunbor cuolsun”de r
.
ŞeytandaHz .Ya hya’ya“ andolsunkibund ansonrabe nde
hiçbi rmüs lüma nana sihate tme yeceğim”di yeka rşıl
ık
verir
.

4.Bu huyl a rdan bi ride e lbise,e v mobi lya da s üs

düşkünlüğüdür :Şe ytani nsanı nka lbindes üs edüş künl
ük
olduğunugör ünce ,buyol da nt ohum a t
a rvet ohuml arın
yumur t
lama s ı
nıs ağl
a r.Şe yt
a nböyl eş eylereka rşız a
a f
ı
olan kims eyidur mada n yenie vl
e rya pma ya,ya pıl
arın
duvarvet ava nla r
ınıtürlütürlüge le
ne kleregör es üs l
eme ye
veoda ları
nıge nişlet
me yeç ağırır,çeşitç eşitkıya fetl
erve
binekha yva nlarıileb ezenme yeda vete dervei nsa nıömr ü
boyuncabuç eş i
ta rzuları
ne siriha l
indet utar.Za tenbu
yoldaşe yt
a ni ns anıbi rkereka ndırdıktans onr ai kincibir
seferonue l
ea lma sıge re
kme z,ç ünkübuz aaflarınbi r
i
diğeri
niç e ke r,kul unömr üdol unca yaka darbuyol da
yürür. Ni ha yet gün ün bi rinde ş eytanın yol und a ve
doyums uz a rzuları
n e mr i
nde i ken öl üve ri
r. Böyl e
kimselerina kibetini
n köt ü ol ma s
ında nk orkulur .Al lah
Te a
lahepimi zikor usun.

5.Buhuyl
ard
a nbi
riins
anla
raumutbağl
amaktı
r:Se
fvan
İbn
iSeli
m ( R.A.
) der ki
:“ bi
r gün Abdul
lahİbni
80
Hanzel
e’yeibl
isgörünürvede rki:“yaİbniHa nz
ele!Sana
bi
rşeyöğretmekistiyorum.”İ bniHa nzel
e“ i
htiya
cımyok”
di
yeka r
ş ı
lı
kve r
ir.Şe yta
nona“ bi
rdinledeba k,eğer
yar
arl
ıis
eka buleder,de ği
lsere ddeder
sinEyİbniHa nzele
.
All
ah’da
nba şkahi çki msedenke sinümidba ğla
yarakbir
şe
yi ste
me .Kı zınca ne ha le düs t
üğünü gör ,ç ünkü
öf
kele
ndiğinzama nse nikolayc aelegeçi
rir
im.”

6. Bu huy la
r dan bi r
ia ce
le cili
k ve s e bat
s ı
zl
ı ktır
:
Pe yga mbe rimi z( Sallal
lahuAl eyhiveSe ll
e m)buyu ruyor
ki: “ Ac elecil
i k ş eytanda n a ğır da vranma k i se
Al lah’da ndır”.Çünküi nsana celeyeka pılınca ,şeytanona
hiçumma dığıt araftanköt ülüğünübe nims eti
r.Ri va yete
gör eHz .İ sa( A. S.)doğduğuz a manya nda şlar
ıd e rhal
iblisekoş upde rl
erki :“ yeryüz ündebüt ünput ları
nba ş
ı
eğildi ”.Şe ytan onl ara“ olan ol du s i
zy erinizdeka lın”
diye rek he me n uç uşage çer.Ye ryüzünün a ltı
nıüs tüne
getirir, put l
arın bo yun e ğme sine s e be p ol an ol ayı
öğr ene me z.Sonu ndaHz .İsa ’
nın( A.S.
)doğduğunut esbit
ede r,ç evres i
nibüt ünme lekleri
nkuş at
tığınıgör ür.Bunun
üze rinehe me nya nda şl
a r
ını
nya nınadöne rveonl araşöyl e
der :“ dünge cedüny ayabi rpe yga mbe rge ldi.Buç ocuk
har i
çhi çbi rge belikvedoğumha dises
iol ma mı şt
ırkibe n
yanı ndabul unma ya yı
m.Buge c edens onr aa rtıkput lara
tapılma z bunda n ümi di
ni z
i ke si
n. Bunda n s onr a
ade moğul l
a rı
naa celeci
likvede nsiz l
ikyol uiles okulma ya
bakı n.”

7.Buhuyl ardanbi
riparavema ldüşkünlüğüdür:Yiyece k
içe
cekiledi ğerzar
uriihti
yaçla
rınöte s
indeka l
anbüt ün
varl
ık,ha yvanatşeyt
anın kaynağıdı
r.Sa bi
tBüna na ni
(R.A.)de rki:Pe ygamberi
mize( Sallal
lahu Aleyhive
Sell
em) pe ygamberli
k g öre
vi ve ri
ldiğiz aman i blis
şeyt
anla
rına şunu söyledi
:“ bi
rş e y oldu,a ma ne dir
81
bilmi yorum,gi dini yiceögr e ni
n.”İ bli
s i
na daml arıhe r
tarafıa raştırd ıla
r,fak atneol duğunuöğr e neme ye r
ekge r
i
döndül e
r,“ birş eyö ğrene me dik”de diler.Bununüz erine
ibli
s“ bens iz eş imdiha berge ti
riri
m”di yerekka yboldu.
Birmüdde ts onr aç ı
ka geldivea damla rına“ Al l
ahTe al
aHz .
Muha mme d’i( Sall
allahuAl e yhiveSe l
le m)pe ygambe r
olarak gör e vlendirmi şt
ir” de di. Bunda n s onr ai bl i
s
adaml ar
ınıPe ygambe rimi zi
n( Sa ll
all
a huAl eyhiveSe ll
em)
saha belerinegönde rme yeba şladı,faka the psihe rseferi
nde
eliboşveh a yalkırıklığıi çindedönüyor lar
dı.Dönüş te
sözle riş unl a rol uyor du,“ ha yat
ımı z da bi rgün böyl e
adaml ar
la ka rşıl
aşma dık.Ta m ya nl ar
ına s okul uyoruz,
nama za ka lkıyo rl
ar,böyl ece büt ün ga yr et
leri
mi z boş a
çıkıyor ”
.Bus özl
e r
idi nleyeni bl
isa da mlar ı
naş öylede di:
“onla rıbirmüdd etkendiha l
lerinebıra kın.Al lah’ı
ni zniile
yakındabü t
ünd ünyayıf e t
he de c
ekler dir
,oz ama nbizde
onlar dani stedi kleri
mi zisızdırırız
.”
Riva yetegör eHz .İ sa( A.S. )birgünbi rtaşpa r
çasını
yastıke dine r ek ye r
eya sl
anı r,bu s ıradaya nınage len
şeyta nona :“ yaİ sa!Ga l
ib adünya danhoş lanıyorsun”de r
.
Bununüz e rineHz .İsa( A.S.)t a ş
ıbaş ınına ltı
nda nka l
dırıp
atarveş eyta na“ dünyai lebi rli
ktebudas e ninolsun”de r.

8.Bu huyl a
rdanb i
ride c i
mr i
lik ve yoks uldüş me
korkusudur
:İ nsanıfaki
rle
re yardı m e tmekt
en,s a
da ka
vermektena l
akoyan,bir
ikt
irmeveva r
lıkyığmahı rs
ını
kışkı
rtar
akn eti
cede acıazaba s ürükleyen bu huydur.
Pinti
li
ğinafet
ler
indenbir
ima lbir
iktirmeki ç
inçarş
ıpa zar
dolaşmaktı
r.Zatenböyleyerlerşe yt
a nl
arıncir
itat
tıkl
a r
ı
yerle
rdir
.

9.Bu huyl
arda
n birita
ass
ub:Ke ndigör
üşle
rinekörü
kör
ünebağl
anmak,kar
şıt
ara
fta
kil
ereki
nbesl
emek,onla
ra
küç
ümseyenbakışl
arl
abakmaktı
r.But ut
um ce mi
yet
in
82
he
miyi
le
rinivehe
mdeköt
üle
rinibi
rl
ikt
ehe
lakes
ürükl
er.

Ha sanBa s
ride rki:duyduğumuz agör ei blisş öyl ede mi ş
:
“Mu hamme d’in( SallallahuAl e yhiveSe llem)ümme tini
ayartara k ba zıgüna hlaras okt um,f aka tAl lah’ da na f
dileyipkus ur larınıba ğışlatara kbe li
mikı rdı lar.Fa ka tbe n
onlar aöyl egüna hlari şletiyor um ki ,onl ari ç inAl lah’da n
afdi l
e me zler.Bunl arboşa rzuvehe ve s l
e reka pılarak
buru nları
nı ndoğr usunagi tme yeda ya nır .
”Şe yta ndoğr u
söylüyor . Böyl e le
ri,s a plantıla rı yüz ün de n güna hlara
sürükl endikle rinibi lme zle
rkit e vbee tsinl er.Bunl ar
da n
biriMüs lüma nl aras uiz andabul unma ktır.Bunda nha t
ta
kötül eriithame t
me kt enb ileka çınma kge rekir .He rkesin
kusur unuokuya rako nunbununha kkı ndaköt üdüş ünc el
e r
i
il
eris ür e
nki ms egör dünmübi les i
nki ,onuni ç ipi s t
irve
kendii çpi s l
iğidı şı
nas ı
z ma kta dır.Şuha ldei ns anş e ytanın
içeri gi rme s i
ni önl e me ki ç in ka l bini n bu ka pı la
rını
kapa tma l
ı.Bunl araka rşıl
ıkAl la h’ız i kre tme s ineya rdımc ı
olma lıdır
.
Anl atıl
dığı nagör ea dıZe ke riyyaol anbi rz a hidş idde tl
i
birha s t
alığaya ka l
anıröl me küz eredi r.Sonz a ma nl arı
nda
bira rkada şıba ş ı
na ge li
r ve ona “ La i l
a he i ll
allah
Muha mme denRa sulullah”de me yit elki ne der .Fa ka tz ahid
but elkiniyüz ünüe kş it
e rekr edde de r
.Ar ka d aşıi kinc isefer
tel
ki ne der,z a hidyi neyüz ünüç evi r
ir,a r ka da şınınüç ünc ü
tel
ki ninii s e“ ha yırs öyle mi yor um” di ye s öz l
üo larak
redd eder.Ar ka sından ba yı l
ır.Ba ş
ıa rka da şının di zl
e r
i
üzerinedüş er,b irmüdde tböyl eka lır.Ar ka sında nbi raz
açıl
ırvegöz lerinia çın ca“ ba nabi rş e yde dini zmi ? ”di ye
sorar,ona“ e ve ts anaüçk ereKe lime iş e ha de tge tirme ni
tel
ki ne tt
ik.İ kik eres
indeyüz ünüdöndün,üç ünc üs ünd ede ,
“söy lemiyor u m”d iyec evapve rdi n”de rler.Za hido nlara
duru muş öyl ea çıkla
r :“ Banai bl isge l di,e lindebi rba r
da k
su va rdı.Sa ğımdadur du,ba rda ğıs allaya r ak“ sui ster
83
mi s
in? ”de di,“ t
abi i
”de dim.Bununüz er
ine“ İ
s aAl lah’ın
oğludur ”de di,oyü zde nyüz ümüöbürt arafaç evir
di m.
Sonraa ya kuç larımda nya naba nas okul du,a ynıs özü
söyledi ,onayi neyüz ümüdöndüm.Üç ünc üde f
aba naa ynı
cüml eyit ekrare ttirme ki steyinc e“ hayırs öyle mi yorum”
diyec e vapve rdim.İ şteoz ama ns udol uba r dağıhı rsı
nda n
yereç aldıve or t
alıktan ka ybol du.İ şte be nş eytanı
reddettim,yoks asizint elkininizide ğil
.Şi mdis öyl üyorum:
“Eşhe due nl ai l
ahei lla l
lahvee ş
he due nneMuha mme den
abduhuver asuluh” .
Riva yetegör eÖme rBi nAbdül az i
zde rk i:“Sa lihle
r den
birişe yta nıni nsa noğl ununka lbininne resi
ndeol duğunu
kendisi negös t
erme s
iniAl l
a h’dani s
ter.Bunun üz erine
rüyadai çidı şında ng örünenya rış eff
afbi ri nsa nvüc udu
görür.Ada mınb aşıo muzi lekul ağıa r
as ı
nda kiboş luktave
solomuz uüz e ri
ndekur bağaş ekli
negi rmi şol ara kş eytanı
görür.Uz un i nc e bi r hortumu va rdır
.Onu a damı n
omuz unda nka lbineuz a
tmı ştır
,buyol danor ayave s
ve se
akıt
ma kta dır
.Fa ka ta dam Al lah’ına dınıa ndı ğız ama n
kurbağakı l
ığınagi rmi şo lanş eytangör ünme zol uyor .”

Allah’
ımlanet
li
kş e
yta
nıvekıskançl
arı
ndi
liniüzer
imiz
e
musall
ateyle
me .Peygamberl
eri
ninsonunc
us uolanHz .
Muha mmed(Sal
lal
lahuAleyhiveSell
em)hürme t
inesa
na
zi
kirveşükür
debulunmamızayardı
mbuyur.

84
 Se
vabıÇokOl
anİ
bade
tle
r

Öğlena mazını
nsons ünneti
:
Peygambe ri
miz( Sall
all
ahu Aleyhive Sell
em)ş öyl
e
buyurdu:Ki möğ l
eninfarzı
ndanöncedör
tsonradör
trekat
(s
ons ünnetiikirekatyerinedörtre
katkıl
arsa
)sünneti
kılmayade vame der
seAl la
hTe al
aonucehennemeharam
kılar(
c e
hennemes okma z)
.

Evvabinnamazı:
Peygamberi
miz( Sall
all
ahu Aleyhive Sell
em)ş öyle
buyurdu:Ki ma kşam namazındansonraçir
kinbirs öz
söylemedenalt
ırekatnamazkılar
sabunl
arı
nsevabıo
ni ki
seneli
kna f
il
eibadet
insevabı
nae ş
itol
ur.

Yatsınamazınınsonsünnet
i:
Peygamberimiz( Sal
lall
ahu Aleyhive Sell
em)ş öyle
buyurdu:Yatsıdansonra(yat
sı
nınfarzı
nda
nsonra)kıl
ına
n
dörtrekatnama z(yat
sı
nınsonsünnetii
kir
ekatyer
inedört
rekatkılı
nır
sa)ka dirgecesikı
lınandörtre
katna mazı
n
sevabınaeşi
tt
ir.

Abde s
tl
iolara
kya tmak:
Peygamberimiz( Sal
lall
ahu Ale
yhive Se l
lem)ş öyle
buyurdu:Bi rkims ea bdest
liol
arakyata
rsage c
eyibi r
rahme tmeleğiil
ege çir
ir.O ki
şiuyanı
ruyanmazme lek:
“Allah’ı
m!Fa lanku l
unuba ğı
şl
aç ünküogeceyiabdest
li
geçi
rdi”diyeduae der.

Gecenamazı:
Peygamber
imiz(Sall
all
ahu Al eyhive Se l
lem)ş öyle
buyurdu:Ge c
ena mazı
nade vam e di
niz,çünkü si
z den
evvelkisal
ihkull
arı
na det
idir,Ra bbi
niz
eya kı
nol ma ya
vesi
leolur
.Günahl
arakeff
aretolupgünahlar
dankorur.
85
 Peygamber
imiz( Sa
lla
ll
ahu Aleyhive Se ll
em)ş öyle
buyurdu: Ramazandans onr
a or uç
larıne nf a
zil
etli
si
Alla
h’ ı
n Muharr
em a yı
ndat ut
ulan oruçt
ur.Far
zla
r da
n
sonr
ae nfazi
le
tl
inamazdage c
ena mazıdır
.

İş
raknamazı:
Peygamber
imiz( Sall
al
lahu Aleyhive Sell
em)şöyle
buyurdu: Sabah nama zı
nı cema a
tl
e kılı
p da güneş
doğuncayakadarAllah’
ızikr
ederekotur
dukt
anbirz
ama n
sonraikir
ekatnamazkılankimseyeHa c
cveUmr es
evabı
gibisevapva r
dır
;t a
m birHa cc,tam birUmr es
evabı
vardır
.

Kuşluknamazı:
Peygamberi
miz( Sall
al
lahu Aleyhive Se l
le
m)ş öyl
e
buyurdu:Cennett
e“Duha ”denenbirkapıvar
dır
.Kı ya
me t
koptuğugünbi rmelek:“Neredekuşl
ukna mazı
nade vam
edenler?Buka p ıs
izinkapınız
.Al l
ah’ı
nr a
hme t
iylebu
kapıdangir
in”diyei
laneder.

Tesbihna mazı:
Peyga mbe r
imiz(Sa l
lal
lahuAl eyhiveSe ll
em)a mc ası
na
şöyle de di:Ey a mc a
cığım!Sa na kı ymetl
ibi rba ğı
ş
yapa cağım,hediyeve re
ceğim.Ont ürlügünahısildi
renbir
ibadetöğ rete
ceğim.Se nbunuya ptığındaAl l
ahTe a
lai l
k
ves ongüna hl
arı
nı,e s
kisi
ni,yenisi
ni,ya nıl
arakveka sden
yapılanını, büyüğü nü küç üğünü, gi zl
i ve a şi
kar
yapılanları
nıbağışla
r.Te s
b i
hna maz ınıkıl
abil
irs
e nhergün
kıl.He r
günkı lamaz s
anh af
tadabi rde fakıl,bunuda
yapa ma zsa
nhe ra ydabi rdefakı l
,bunudaya pamazsan
senedebi rkerekıl,bunadagüc ünye tme z
se(hiçolma zsa
)
ömr ündebi rdefaolsunkıl.

86
 Tevbenamazı:
Peygamberi
miz(Sall
al
la
hu Al eyhive Se
ll
em)ş öyl
e
buyurdu:Birkulgünahagi r
ersonrakal
karabde
sta l
ır
sonr
ana ma zkıl
ars
onraAl l
ah’t
anbağı
şl
anması
nıdil
ers
e
Alla
hTe alaonumut
lakabağış
lar
.

Abdeste
nsonraikir
ekatnamazkılmak:
Peygamberi
miz( Sal
la
llahu Al
e yhive Sell
em)şöyl
e
buyurdu:Kima bdest
igüzelc
ea l
ırsonrahat
ası
zikir
eka
t
nama zkıl
ars
ageçmişgünahlar
ıbağışl
anı
r.

Tahiyyetülmesci
dnama z
ı:
Peyga mbe r
imi
z( Sal
lal
la
hu Ale
yhive Sell
em)şöyle
buyurdu: Si zde
nb i
r kimse mesc
ide gi
rdi
ği va
kit
te
otur
ma dane vvel(ta
hiyyet
ülmesci
d ol
ara
k)i kire
kat
nama zkı l
sın.

Cema a
tl
enamazkıl
mak:
Peygamber
imi
z( Sal
la
llahu Ale
yhive Se l
le
m)ş öyle
buyurdu:Ce ma
atl
e kıl
ınan namazt e
k başı
na kı
lına
n
nama zda
nyir
miyedider
e c
edahafazi
le
tli
dir
.

Sarı
klanamazkı
lmak:
Peygamberi
miz( Sall
al
lahu Aleyhive Sel
lem)şöyle
buyurdu:Sarı
kil
ekı l
ınanikirekatnamazs
arı
ksı
zkı
lına
n
yetmişreka
tnamazdanda h
af a
zile
tli
dir
.

Oruç:
Peygamberi
miz( Sal
lal
lahu Aleyhive Sell
em)ş öyl
e
buyurdu:Ki m All
ahTe a
layolundabirgünor uçtutars
a
(naf
ileoruç)şüphe
sizkiAlla
hTe alabubirgünsebebiyl
e
yüzünüc ehe
nnemdenyetmişyıl
lı
kme saf
eyeuzakl
aştı
rır.

87
 Şevvala
yındaal
tıgünoruçtut
ma k:
Peygamber
imiz( Sal
lal
lahu Aleyhive Sel
lem)ş öyle
buyurdu:Kim Ra mazan oruc
unu tutup s
onra Şevval
ayındadaalt
ıgünoruçtutars
abütünseneor
uçtutmuşgibi
olur.

Arefegünüoruçtut
ma k:
Peygamberi
miz( Sall
all
ahu Aleyhive Se l
lem)şöyl
e
buyurdu:Kima r
afegünüoruçt ut
arsaönündekis
eneil
e
dahas onr
agele
c e
ks e
neningünahla
rıbağı
şla
nır
.

Muha r
remayındaor
uçtutmak:
Peygamber
imiz( Sal
la
ll
ahu Aleyhive Se
ll
em)ş öyl
e
buyurdu:Kim Muha r
rema yı
ndabirgüno
ruçtut
ars
aher
birgünüiçi
notuzgünsevabıyaz
ıl
ır.

Aşuregünüoruçt
utmak:
Peygamber
imiz(Sall
all
ahu Al
eyhive Sel
le
m)şöyle
buyurdu:Aş ur
egünü oruçtuta
nın bi
rsene
likg
ünahı
bağı
ş l
anır
.

Heraydanüçgünor
uçtut
mak:
Peygamber
imiz(Sal
la
lla
hu Aleyhive Se
ll
em)ş öyl
e
buyurdu:Heraydaüç
günoruçt
utma kbüt
üns
eneyio
ruçl
a
geçi
rme kgi
bidi
r.

RamazanveKurbanbayramıge
ce l
eri
niihyaet
mek:
Peygambe
rimiz(Sal
lal
lahu Aleyhive Se l
le
m)ş öyle
buyurdu:Kim Rama z
anveKur banba yramıgece
ler
ini
sadeceAlla
h’ta
ns e
vapa lmayıuma ra
ki bade
tvet aa
tle
geçi
rirs
ekal
pler
inöl
eceğigünonunka l
biölmez.

88
 Kurbanke
sme k:
Peygambe
rimiz( Sal
la
llahu Al
eyhive Sell
em)ş öyle
buyurdu:Kim gönülhoşnutl
uğuilemükaf
atı
nıAll
ah’ta
n
umar a
kkurbanke s
e r
sebuke ndi
si
nicehe
nnema t
eşi
nden
korur.

Borçver
me k:
Peygamber
imiz( Sal
la
ll
ahu Aleyhive Se
ll
em)ş öyl
e
buyurdu:İsr
a( miraç)gecesice
nneti
nkapı
sıüzer
inde
:
“Sadakanı
nse va
bıonmisli
dirbor
çvermen
inse
vabıi
seon
seki
zmi sl
idi
r”yazı
lıol
duğunugördüm.

AyetelKür
si
’yiokumanınfazi
let
i:
Peygamber
imiz( Sa
ll
alla
hu Al e
yhive Sell
em)ş öyle
buyurdu:Bakarasuresiiçer
isi
ndebirayetvardı
rkio
Kur’ana yet
ler
ini
nr ei
sidi
r.O bi revde okunduğunda
iç
e r
ideşeyt
anvars
amut l
akaçıkar
.BuAyete
lKür si
’di
r.

Mül k(Tebareke)s
uresi
niokumak:
Peyga mberi
mi z(Sall
all
ahu Aleyhive Sel
le
m)ş öyl
e
buyur du:Mülks ure
sinihergecekim okur
saAll
ahTeal
a
buse bebleondankabirazabı
nıkal
dırı
r.

İz
az ülzi
le
tsures
iniokuma k:
Peyga mber
imi
z( Sal
lal
lahu Aleyhive Se l
le
m)ş öyl
e
buyurdu:“ İ
zaz ül
zilet
”Kur ’a
n’ ı
nya r
ısı
nadenkti
r.“Kul
huvell
a huehad”üç tebir
inede nkti
rve” Kulyae yyühe
l
kafi
run”dadör t
tebiri
nedenkti
r.

İh
lassure
siniokumak:
Peygamberi
mi z(Sall
al
lahu Aleyhive Se l
lem)şöyl
e
buyurdu:He rf ar
z namazına r
ka s
ından on ker
eihla
s
suresi
niokuyanla
rcennet
indi
ledi
ğika pı
sı
ndangire
r.

89
 Duha nsur
esiniokumak:
Peygamberi
mi z( Sall
all
ahu Ale
yhive Se ll
em)şöyl
e
buyurdu:Ki mg ece
leyi
nDuha ns ur
e s
iniokurs
ake
ndis
i
iç
ins abahakadaryetmişbi
nmelekist
iğfare
der.

Yasinsur
esi
niokumak:
Peygamberi
miz( Sal
lal
la
hu Ale
yhive Se l
le
m)ş öyl
e
buyurdu:Kimgeceleyi
nYa s
ins
ures
iniokur
sabağı
şl
anmı
ş
olar
aks a
bahla
r.

Laila
heilla
ll
ahde meni
nf az
ile
ti
:
Peygamberi
miz( Sall
al
l ahu Aleyhive Se l
le
m)ş öyle
buyurdu:Gündüzve yagec eni
nbira nı
ndaLai l
aheil
lalla
h
diyenhe r
hangibirkimsenina melde f
ter
indekiköt
ülükler
gideri
li
r,ni
hayetyer
inebe nzerii
yil
ikle
rya z
ıl
ır.

Zikir
leri
nf azil
etleri
:
Peyga mbe ri
miz( Sallall
ahu Al eyhive Se ll
em)ş öyle
buyurdu:“ Lai lahei lla
ll
ah”di ye nc ennet
egi r
erve ya
cennetiha ke der.Yüzde fa“ Sübha nell
ahivebi hamdi hi”
diyeneAl lahTe a
layüzyi rmidör tbins eva
pya za
r.Ki m
“Sübha nell
ahila z i
m ve bi ha mdi hi” ders
e onun i çin
cennette bi r hur ma di kili
r. Ki m günde yüz de fa
“Sübha nell
ahiv e bi ha mdihi” de r
se günahlarıde nizin
köpüğü ka darda ol s a bağışlanır.Ki m “ Subha ne
llahi
velhamdül i
llahivel ai l
ahei l
lallahuva ll
ahue kber”de r
se
buz ikirl
eri
nhe rbirinde ndol ayıke ndis
ii ç
inc ennett
ebi r
ağaçdi kili
r.Ki m yü zde fa“ Lai laheill
all
ah”yüzde fa
“Sübha nell
ah” ve y üz de fa“ Al lahu ekber” derse bu
kendisii ç
inhur ri
y eti
nek avuş t
urduğuonköl evekur ban
olarakke st
iğialt
ıde ve denda haha yırlı
dır
.Ye ryüzündehe r
kim“ Lai l
a heillal
lahuva llahue kbervel aha vlevel a
kuvve t
ei ll
abi l
lah”de rsebugüna hl
arı
nıde nizköpüğü
kadardaol sayoke der .Kim“ Laha vl
evel akuvve tei l
la
90
bill
a h”de rsebue nkol ayıke de rolandoks andokuzde rde
devaol ur .He rhangibi rkulyüzde fa“ Lai la hei ll
allah”
derse Al la h Te ala kıya me tgününde o nu yüz üa yın
ondör dügi biol a r
akdi ri
ltir
.Veogünonuna me li
nde n
dahaf aziletlihi çbirkims enina me liAl lah’ayüks elt
ilme z
.
Anc a konuns öyledi
ği ninbe nzerinive yada haf azlası
nı
söyle yenha riç.Bi rkims es aba hnama zınıns onundadi zler
i
üzer eot ur arakhi çbirki ms ei l
ekonuş ma dan“ Lai lahe
il
lallahva hde hul aş e
rikel ehül ehülmül küvel e hülh amdü
yuhyiveyumi tvehü vea l
akül l
iş eyinka dir”di yeonke z
tekrar la
rsaHa kkTe al
aoki şiyeoni yilikya zdı ğıgi bion
kötüa me linides ilmişol ur,a yrı
cadaoki şiyionba sama k
yüks e lt
mi şol ur,oki şiogünündehe rt ürlüme kr uha t
tanve
şeyta nınş errinde nko r
unurveogünş irktenga yr ıya pac a
ğı
herh angibi rgün ahlamua he zeol unma z .Sa ba hna ma zı
nı
kılı
nc a konu ş ma dan ye di ke z“ Ey Al l
ah’ ım! Be ni
ateşinde nkor u”di yeduae t.Ziraogüni çi
ndeöl ürsen
Ha kkTe alas anaa t
eştenkor unmabe raatiniya z ar.Akş a
m
nama z ı
nıkı lıpkonuş ma da nye dike z“ EyAl l
a h’ ı
m!Be ni
ateştenkor u”di yedu ae t
.Oge ceöl düğünt akdi rdeAl l
ah
Te alas anaa teştenkor unmabe raatiya z ar.He rki ma kş a
m
nama z ı
nda ns onraonke re“ Lai l
a hei l
la l
lahva hdehul a
şerikel ehül ehülmül küvel ehülha mdüyuhyiveyumi tve
hüvea l
akul liş eyinka dir”de r
seAl lahTe a l
ame lai
ke den
sil
ahl ıkor uyuc ulargönde r
e r
e koki şiyiş eytanı nş e
rri
nde n
saba h ol unc ayaka darkor urlar.Ayr ıcaAl l
a h Te al
ao
kişiyeoni yia me lyazdı ğıgibihe lake dicionköt üa me li
ni
des ilmi şol ur.

Hz.Peyga
mbe r
’esa
latvesela
mge ti
rmek:
Peygamber
imiz(Sal
lall
ahu Aleyhive Sel
lem)şöyle
buyurdu:Herkim banab irdefasala
vatget
ir
ir
seAlla
h
Te a
laonaons evapyazar,ongüna hı
nıyokedervebu
sebepleder
eces
inionka tyüksel
ti
rveon aonköleaza
d
91
e
tme
nins
eva
bınade
nks
eva
pve
ril
ir
.

92
 Sünne
tle
r

Bi rki ms eHz .Muha mme d’

e( Sallall
a huAl e yhive
Sell
e m)uyma k,s özv efii
lgi bis ünne tl
e ri
nii şl
eme k,onun
dedikleri
niya pma kv eya sakladıkl arında nka ç
ma kv ehe r
hali
ndeHz .Muh a mme d( SallallahuAl e yhiveSe ll
e m)ne
yapıyorsaoş eki
ldeh arekete diyor sai ştebuki şigerç ekten
Hz . Muha mme d’ i (Sallallahu Al eyhi ve Se l
le m)
sevi
yor dur .Hz .Mu hamme d’i n( Sa l
lalla
hu Al eyhive
Sell
e m) s ünne tl
e r
ine uyma yan ki şi
nin be n Hz .
Muha mme d’i( Sa l
lal
lahuAl eyhiveSe ll
em)s eviyor um
deme siha kikima nadakis e vgide ği l
di r
.Eğe rge rç ekten
sevseydiüz erindeHz .Muha mme d’ in( Salla l
la
huAl eyhi
veSe ll
em)s ünnetindena l
ame tolur du.
AllahTe alabuyur du:“ EyMuha mme d!Deki :Al la h’ı
sevi
yor sanı z ba na uyun,Al lah da s izleris evs i
n ve
günahlarını zıba ğışlası
n Al l ah ba ğışl
ıya ndır,me rhame t
edendir.”Bua ye t
ike rimede na nlaşıldığınagör eAl lah
Teala’nın bi zis evme sii çin yi ne Hz .Muha mme d’ i
n
(Sal
lallahu Al e
yhive Se llem) s ünne tlerine uyma mı z
gerekme kt edir.Hz .Muha mme d( Sa l
la l
lahu Al eyhive
Sell
e m)ş öylebu yurdu:“ Birki ms eümme tim boz ulduğu
zama nlardas ünn eti
mes a r
ılırsayüzş ehi
ts evabıa lır”.
Allah Te ala he pimizis ünne tis eniye ye s arı
lanlar dan
eylesi
n.

Sahabele
rde
 Sünne t
eİtti
ba:
 
  
 Öme r(R.A.
)Rasulull
ah(Sa ll
all
ahuAl eyhiveSe l
lem)’
in
yaptı
kları
nısebebinia r
aştır
ma ksı
z ı
na yne n yapar
dı.O
Ha c
e r
iEs vedhakkında;“ Çoki yibi l
iyorum kis enbir
taşs
ın,seni
nneza r
a r
ınolur,nefaydan.Eğe rRa s
ulul
lah’
ın
(Sall
all
ahuAl ey
hiv eSe lle
m)s eniöpüps ela
ml a
dığı
nı
görme se
ydimbunuy apma zdım.”
93
  
  Osma n( R. A.)Ra sulullah( SallallahuAl eyhiveSe ll
e m)
haya tt
ai ke nO’ nahi zme tveba ğlılıktana sılha ssasi diys e,
vefa t
ında ns onradas ünne t
inei t
tiba dadaoöl ç üdet i
tizve
gayr et
li ol muş tur . Günl üki şlerinde d e Ra sul ull
a h’ı
(Sa l
lallahuAl eyhiveSe llem)ke ndi sineör n eka lmı ştı
r .Bi r
defa s
ında Me scidiNe bevinini kinc ika pısında ot ur up,
kes i
lmi şha yvanı nbi rkür ekke mi ği nige ti
ripye mi ş,s onr a
kalkıpna ma zkı l
mı şveş öyl ebuyur muş t
ur ;“Ra sulullah’ ın
(Sa l
lallahuAl eyhiv eSe llem)ot ur duğuye rdeot urdum,
Onunye diği nde nye dimveOnunya pt ı
ğıgi biya ptım.”
  
  Ali(R. A. )dabi rk onudas ünne tva rs abuhus ustao nunl a
ame le dipkı yas ıt erkyol unagi tmi ştir.Me se
la ;“ Eğe rdi n
reyi leol saydıbe nme st
inüs t
ünde ns e  altınıme she tme ni n
dahauygunol ac ağınıdüş ünür düm.Fa ka tRa sulullah’ ın
(Sa l
lallahuAl eyhiveSe llem)me stinüs tüneme she t
tiği ni
bizzatgör düm. ”Di ye reks ünnetka r şısındake ndigör üş ünü
terke t
mi şti
r .
  
  Rasulul lah( Sa l
lallahuAl eyhiveSe llem)Cumagünü
mi nbereç ıkt ı
ğındac e maa t
e ;“otur un”bu yurur .Buhi tabı
henüz yol da i ke ni şi
ten Abdul la h Bi n Me sud ( R. A. )
bulunduğu ye re ot uruverir.Bunu öğr e nen Ra sulul lah
(Sa l
lallahuAl eyhiv eSe llem)Ona ;“ AllahTe alas eni n
itaati
nia rtırsın”d iyeduae t
mi şt
ir.
  
  Rasulul lah’ ı
n( Sallall
ahuAl eyhiveSe llem)ke ndis ine;
“Köl elerinizs i
zinka rdeşleriniz
di r.Al lahonl a rıe l
le r
ini zin
altı
n ave rmi şti
r.Ki mine l
inina ltı
ndaböyl ebi rka rde şi
varsa ona y ediği nde n ye dir
sin,gi ydiği nden gi ydi rsin,
güc ünün ye t
me diği i şi ona yükl eme sin” ş ekl i
nde ki
tavsiyelerineEbuZe rr(R.A. )ha rfiye nuyma ki çins ahi p
olduğui kipa r
ç akuma şınıhi zme t
c isiylepa ylaş mı ş
,ona
ayrıbi rkuma şs atına l
ma mı ştı
r.
  
  Rasulul lah’ ı
n( Sa llal
lahu Al eyhive Se l
le m)ve rdi ği
beya te sasla rı
nda nb iridei ns a
nl arda nbi rş eyi steme me k
idi.Buş e ki l
debe yata lans ahabi lerbi nekle riüz erinde
94
kırba çl
a rıbil
edüş seki ms ede ni stemi yor,i nipke n dil
eri
alı
yor lardı.
  
  
Se lemeBi n Ekva( R.A. )s ı
rfRa sulull
a h( Sa llall
ahu
Ale yhiveSe ll
e m)or adana ma zkı l
dıdi yes ür eklibe llibir
yerd ena ma zkılmı ştı
r .
  
  
Itba n Bi n Ma lik( R. A.)bi röz rüs ebebiyl ec ema ate
gele me z olunc a Ra sulullah’ da n( Sa l
la l
lahu Al eyhive
Sellem)ke ndisii çine vind ebi rna mazye r
it ayine tme sini
ist
e mi ş,oradana ma zkı lma s ı
nıt alebe de rekRa sulullah’ın
(SallallahuAl eyhiveSe lle m)kı l
dığıye rdekı lma yıa r
z u
etmi şti
r.
  
  
İb niÖme r(R. A. )Ra sulul l
a h’ı
n( Sa llall
ahuAl eyhive
Sellem)Ka bei ç eri
sindene redena ma zkı ldığınıBi lal
(R.A. )’denöğr enmi şveor adana ma zkılmı ştır
.
  
  
İb niÖme r(R. A. )Ra sulul l
a h’ı
n( Sa llall
ahuAl eyhive
Sellem) ZuTuvade nilenye rdege ce l
e yip,s aba hol unc a
nama zınıkı l
dığı nı,gus letti
ği niveSe niyye t
ülUl yada n
Me k keye gi rdiği ni ha be r ve r
miş, ke ndisi de böyl e
yapmı ştı
r.
  
  
İb ni Öme r( R.A.) Me kke i le Me dine a ra sı
nda
Ra sulullah’ı
n( Sa llallahuAl eyhiveSe llem)göl ge l
e ndiği
ağa cagi diponus ulamı ştı
r.
  
  
İb niÖme r(R. A. )Ra sulul l
a h’ı
n( Sa llall
ahuAl eyhive
Sellem)öyl eya ptığınıgör düğüi çinya kasınındüğme l
eri
çöz ükva zi
yett
ena ma zkı lardı .
  
  
Ca birBi n Abdul l
ahi ki ncibi rgi ys i
siol duğu ha l
de
sünne teuyma kiç inte kbi rgi ysiilena ma zk ılardı.
  
  
Ene sBi n Ma lik( R. A.)s ırf Ra s ulull
a h( Sa llall
ahu
Ale yhiveSe llem)s eviyo rdi yeka ba kye me ğinei şt
a h
duyma yaba şlamı ştır
.
  
 Me ymune( R. A. )Ra sululla h’ı
n( Sa llal
lahuAl eyhive
Sellem) ye me di ği ye me ği ye me mi ş ve “ bena nca k
Ra sulullah’ı
n( Sa llal
lahuAl e yhiveSe llem)ye diğiniy er
im”
buyur muş t
ur.
95
  
  
İ bniÖme r( R.A. )Me kkeyol undade vesininba şında n
tutupç evir
mi şv e“ Belkide ve mi na ya klarıRa sulullah’ın
(Sa l
la l
la
hu Al eyhiv eSe l
lem)de ve sinina ya ki zlerine
bas ar”de mişt
ir.
  
  
 Sünne tinz ıddıhe va ve bi datti
r.Sa habe ni
ns ünne te
itt
iba dagös t
e r
dikle r
ititizl
ikilei lgilir ivayetlerç okda ha
fazladır.Ra sulull
a h’ı
n( Sa l
la
lla huAl eyhiveSe llem)he r
fii
linitaklidha kkındaba zıl
arıe debsizl a kır
d ı
laretme ktedir.
Ha lbukiRa s
ulullah’ın( Sall
all
a huAl eyhiveSe llem)t avır
veda vranışl
arınabe n
ze mega yreti
,O’ naka rşımuha bbe t
i
artır
ır,O’ nabe nz emeni nbe reke t
inena ilol mayave s i
le
olur. Çe şi
tlii ns anl
ar ı
n ba z ı me ş hurlara duydukl a r
ı
muha bbe t
tendo l
a yıa ynenonl arında vranışla
rınıt aklid
etme leri gör ülme kte i ken, a l
eml e re r ahme to larak
gönde r
ilenAl l
a h’
ınHa bibiRa sulull
a h’ı( Sall
a ll
ahuAl eyhi
veSe l
lem)Müs lüma nların he rhus us taör neka l
ma l
a r
ı
gere kme zmi ?

Sünne tle
r:
-Ba l
iğol a
nkızıne vl
e ndirilmes indea c
e l
ee t
me k.
-Evlenme ki st
e diğika dını,kı zıni kahdanönc egör mek,
evlendikler
iniduyur ma k,e vle nen kişive ya ve kili
nin
Allah’a ha mdü s en a,Re sul üne s al
atus ela m e t
me si
,
Kur ’a
n’ıKe r
im okuma s
ıs ünne tt
ir
.Sonr ame hiribe l
irt
ip
nikahkı yıl
ır
.Be reke tiç i
ng elininba şı
naş ekerve yaba dem
serpil
me siveha zırol anlarınbunl ar
ıtoplayıpa lma lar
ıve
dama dına yakla r
ınıyı kayıps uyunube reke
ti ç
ino danın
köşeler
ines er
pme sis ünne tt
ir
.
-Evlenirkendinda rka dınıs eçme k.
-Evlenirkenya kına kr aba( halakı z
ı,amc akızı,te yzekızı
gibi)değildea krabaol ma yanki şi
ler
leevlenme k.
-Evlenme k,düğününi l
kgünündeye me kverme ks ünne t
ti
r.
-Evlenildi
ğigünge r
de ğegi ri
nc ei kire
ka tnama zkı lmak.
96
-Ka rı
sıylac ima e tme de n önc e oyna ş mak, kon uşup
şakalaş ma k,e lleşme k.
-Müdde tige ldiğiz ama nbor cunöde nme s indea c eleet
me k.
-Bor çluya a lacağı i çin müs a de ( z ama nı uz atmak)
gösterme k.
-Bor çlanma lar
dabor çmi ktarınıya z ıylaya zma k.
-Gü nahl ar
ıi çint evbee tme dea celee tme k.
-Azgül me k,gül ünceka hka hai lede ğilt ebess üm ederek
gülme k.
-Çoğu z ama ns us ma k,t efe
kküre tme k,i htiyaçol unca
konuş ma k.
-Tanet aneor tabi rs est onuylakonuş ma k.Çokmühi m
şeyleriüçde f
at e
kr are t
me k.
-Do ğrus öz leş akaya pma k.
-Boş( ma la yani )işleri l
euğr aş ma ma k.
-Esn erkena ğzıe lileka pa tma k.
-Muha yye rkı lındığı( serbestka ldığı )ikii şa rasındagüna h
olma dıkc a,bui kiiştene nkol ayol a nınıs eç mek.
-Ha st
a yızi yare tetme k,iyiol a ca
ks ındüz e leceks indemek.
-Ha st
a yaş ifabul ma s ıiçinduae tme k.
-Baygı n ol an ha st
a ları
,ş uurlarınıka ybe t
mi şol duklar
ı
haldez iyar etegi tme k.
-Ehliveya kınla r
ınaha st
a nınha l
inde ns orul ma sı.
-Ha st
az i
ya rete de r
ke na zot urma k.
-Ha st
aveya ş
lılarıziya rete t
me k.
-Ha st
a lı
k ha lind eö ncede n ya pmı şol duğu güna hlar
ına
tevbee tme s i.
-Ha st
ayokl ama ktas ü nnetol angüna ş
ırıve yaikigündebi r
gitme ktir
.
-Ha st
a danduai steme k.
-Ferya dveş ika yete t
me de nha st
a nınha f ifha fi
fi nlemesi.
-Mi safirge ldiğiz ama nye me kye di rme kt ea celee tmek.
-Mi safirl
iğegi derkent at
lıgöt ürme k.
-Mi safirl
ikt eka lmas üresiniüçgünya pma k.
97
-Misa firlerehoş afs uyui kr ame tme k.
-Misa fires ofrayage lme siiç inüçde fa yaka da rıs
r aretme k.
-Misa firika pıyaka d aruğu rlama k.
-Misa firliğegi tti
ğ i
nd eka pıyıüçke zç al
ma k.
-Misa firine linde nt utup,gül e ryüz leyüz üneba ka rake vine
sokma k,e vs ahi bimi safir
lebe rabe rs ofrayaot urmuşi se
önceke ndi sinine l
iniuz atıpye me ğeba şl
a ma sıves onunda
dahe r
ke s tens on ray eme ktene lç e kme si,y eme kye dikten
sonrami safirine vs ahi bi
ne“ evi nizdeor uçlula riftare tsi
n,
yeme ği niz ii yii ns anlarye sin,me leklers izir ah me tl
e
ziyarete tsin”di yeduae tme s is ünne ttir.
-Misa firi lee vs ahi bie vde nç ıka rke nönc emi s
afirins onra
evsa hibi nine vde nç ıkma sısünne ttir.
-Saba hna ma zınıns ü nne ti
ninbi ri
nc ir ekatında“ Ka firun”
vei kinc ir e katında“ İhlas”s ur elerinioku ma kvebui ki
rekatıs aba hıni lkva ktindee vdekı lma k.
-Saba hna ma zınıns ünne ti
nikı l
dı kta nson ras ağt araf ı
na
yatma k.
-Saba h ve a kş am Ha ş
rs üre sinin 21- 24. nc üa yetl
e ri
ni
okuma k.
-Doğa nç oc ukla riçina kikakur ba nıke sme k.
-Çoc ukl arıs evme kveş e
f katgös tere rekomuz data şı
ma k.
-Şefka tveme rha me tduygul a rıileç oc uklarıya na kları
nda n
vesa irye r l
er i
nde nöpme k.
-Çoc uğukuc akl ama k.
-Çoc uğunba şınıokş a ma k.
-Çoc uğunya n ağınıo kşama k.
-Çoc ukl aragüz elis imve rme k.
-Çoc ukl arlal at
ifee tme k.
-Güne şba t
tıktans onr ahe rt ara fada ğıl
anş eytanlaraka rş
ı
karanlıkbi ti
nc eyeka darç oc ukl arıne vetopl anma s ı
.
-Çoc uğuns ağku lağı naAl iİ mr ans uresi
ni n36. nc ıaye ti
ni
okuma k.
-Çoc uğundoğumunu nye dinc igünüs açlarınınke sil
me s
i
98
ve bu günde ona i sim ve rilme sive k e si
le ns a çl
arın
ağırlığınc aa lt
ınv egümüşs ada kave rme k.
-Ka pı yage lenç oc uğabi rş eyve rme k.
-Ye me kte ns o nrapa rma kla rıya l
ama k.Önc eor t
apa rma ğı
sonr aş eha de tpa rma ğınıs onr adaba şpa rma ğıya lama k.
-Sa hurye me ğiye me k.
-Ziya retegi dilenbi ra rka da şıne vindeye me kye me k.
-Ye me ke s
na sı
ndaha r
a mol ma ya nbi rş eyikonuş ma k.
-Elde nye red üş enl okma yı( pisol ma z sa )yeme k.
-Ar ka da şlarıylaye me kye rkenye me ğiuz a t
ma k.( Onlar
doya naka da r.)
-Gü z ellokma larıa rka da şlarınave rme k.
-Ye me ks ahi bineduae tme k.
-Me yve ninç eki rde ğinis ole l
leç ı
ka r
ma k.
-Ye me kye rke nba şka larınınye diğin eba kma ma k.
-Ze ytinya ğıye me k.
-Etia ğı zaya kla ştırıpdi şleriylekopa ra ra kye me k.
-Ye me ğibi ra radaye me k.
-Sof raya ot urma da n ve ka l
kı ncae ll
erimi ziyı kama k,
sofra mı zda ye şillik ve s irke bul undur ma k,t aba ğımızı
sıyırma k,s ofra da kikı rıntıy ısağe li
mi zini şaretpa rma ğıile
topla ma k,s of rayaa cıkı nc aot urupdoyma da nka lkma k,
ye me ktemi de yiüç eböl üp,bi rkı smı nıye me k,bi rkı smını
suveüç tebi ri
niden efesa lma s ıiçinbı rakma k,taba ğaa z
ye me k koydur tup a rt
ık bı r
a kma ma k,ye me ğe tuz i le
ba şl
a yıpt uz i le bi t
irme k,s ofraya büyükl erden önc e
oturma ma k,a çgöz lülükya pma ma k,bi rş eyye rkenüç
pa r
ma kl aye me k,s i
rkeye me ks ünne ttir.
-Ye me kte ns onr akür da nkul lanma k.
-Süti çtiktens onr aa ğz ıç alka lama k,y eme kte
ns onra
ellerina ra l
a rınıvea ğızıyı k ama ks ünne ttt
ir
.
-Ye me kye dirme k,ye me kt enönc eme yvaye me ksünn et
ti
r.
-Ha mde le ( Elha mdül illah de me k) dua da n önc e ve
ye me kte ns onr as ünne ttir.
99
-Üzümüe kme ki l
ey eme k,s alat
alı
ğıt uzlaye me k,cevizi
hurmai leye me k,a rpae kme ğiye meks ünne tt
ir.
-Yeme ğiye r deye me k.
-Üzümüt ekt e kye me k,t a z ehurma yıkur uhur mai le
yeme k,kur uüz ümüya şüz üm i l
e,tazec e
vi z
iveba demi
kuru l
a r
ıi l
eye me ks ünne t
tir.
-Yeme ğeba şla rk enb e sme leyiyüks ekse sl
es öyleme k
.
-Kişininye me ğiönün de nye me s
i.
-Yeme ğiikiöğünya pma k.
-Yeme ğedoğr ubi ra ze ği lme k.
-Ön ünekona nye me ğibi t
irme k.
-Yeme kye rke ndi zü ze ri
n eve yas a
ğa yağıdikips olayak
üzerine ot ur ma k,l okma larıküç ük ya pma k,ki ms e
nin
lokma sınaba kma ma k,ye me ğinbiti
mi ndeAl lah’ahamd
etme kye me ğins ünne tlerinde ndi r
.
-Suyue me re ki ç me k.
-Zemz ems uyunua y akt ai çme k.
-Zemz ems uyunubolboli ç me k.
-Ab desta ldıkt ans onr ai br iktenge rika l
ans uyua yakta
içme k.
-Ab desta lırke nf azlas uha rca ma mak.
-Evde kiboşs uka pla rınıdol dur mak.
-Sui steye nki ş is uda nba şka sınaverece kses ağtaraf
ından
başlama sı.
-Birt opl ulukt as u da ğıtırke n ba r
da ks ağe ldeves a
ğ
tara
f t
a ndol a ştırma k.
-Suyuüçyudumdai çme k.
-Suyuot urar aki çme k.
-Hedi yeve rme k.
-Hedi yeyika bule tme k.
-Hedi yege t
i renebi rş eyhe di yee t
me k.
-Yo lculukta nge leni nç olukç ocuğuna,a krabasınayiyec e
k
vebe nz eribi rş e yhe d iyeg etirme si
.
-Sağya nıüz erinekı ble yeka rşıya t
ma k.
100
-Ya tarke nka pıyıki l
itleme kveı ş
ığısöndür me k.
-Ya tarke na bde sta lı
pa bde stliya tmak.
-Ya tarke nveuya nıldığız a
ma nmi s
vakkul la nma k.
-Ya tarke nhi ç birmüs lüma nha kkındaki ngüt me me k.
-Ya tı
puyur ke nMümi nuns ure sinin97ve9 8. ncia ye t
ler
ini
okuma ks ünne tti
r.
-Ha yızlıka dınl aa ynıya t
akt aya tmak,be r abe rye me kve
içme k.
-Ya tağınyumuş akol ma ma s ı
.
-Ka plarınüs tünüör t
me k.
-Sak albı rakma k.
-Sak alınuz unl uğununbi rka bz ami ktarıol ma sı.
-Sak alıta rama k.
-Bur unda kipi sliğia tarke ns ol da nbaşlama k.
-Bira da m ot ur ma ki stediğiz a ma na ya kka bı la
r ı
nıç ı
karıp
yant ara fınabı rakma sı.
-He rşeyigi yer kens ağda nç ıka r ı
rkens olda nç ıkarma k.
-Tuva lete ve ya ba nyoya s ola yakla gi rips ağa yakla
çıkma k.
-Evle ri
mi ze,c ami l
e rimi zes ağ a ya ğımı zl a gi rip s ol
ayağı mı zlaç ıkma k.
-Alışve riştepa zar lı
kya pma k.
-Na ma z das aflarıdüz günv es ıms ı
kıya pma k .
-Cema atlena ma zkı lma k.
-Cema atle na ma z kı l
arke n s af
larda ki boş ye rl
eri
doldur ma k.Sa flarıns ağt ara fındadur ma k.
-Gu sula bde stinde ns onr ai kir e katnama zkı lma k.
-Ab de sta ldıkta ns onr ai kire ka tna ma zkı l
ma k.
-Ak şamna ma z ı
n ıkılma ktaa c elee t
me k.
-Yo lculuke sna s
ındakona kla nanye rdei kir eka tn ama z
kılma k.
-Erk ekle rinna ma zkı l
a rkena yaklarınaç or apgi yme l
eri
sünne ttir.
-Oruç lubi rki şininba şkabi ror uçl
uyuke ndii lebe raber
101
if
ta re ttirme si.
-İftardaa celee tme k.
-Or uc uhur mave yas ui l
ea çma k.
-Sa hur ui ms akay akı nva kteka dart ehire tme k.
-Ra ma z andaf az l
ac öme rtl
ikgös t
erme k.
-Ra ma z andaKur ’an’ıKe rim’ ihatime t
me k.
-Ra ma z anıns onongününd ei tikafe t
me k.
-Öğ leuykus uuyuma k,gül suyukul la
nma k,kokus ür
me k.
-Ki şininva siyetiniya zarakya nındabul undur ma sı
.
-Du ae de r
kene l
lerika l
dır ma k,duabi tinc edea vuçları
nı
yüz es ür me k.
-Du ai s teyenbi r i
neduae tme k.
-Rüz ga re st
iğiz ama nduae tme k.
-Tuva le t
egi rerke nveç ıkar kenduaokuma k.
-Tuva le t
teot ura r
a ki şeme k.
-Ez anokundukt a ns onrae z andua sınıokuma k.
-Ab de s teveye me ğeba şlarke nvehe rmüh imi şinbaşında
be sme leç ekme k.
-Öf ke lene ni ns anına ya ktai s
e ot ur ma s
ı, oturuyorsa
uz anma s
ıbununl adas akinol muyor sas oğuks uileabde s
t
alma s ıs ünne tti
r.
-Ab de s tt
e nso nraha vlugi biş e yle
rl ekur ul anma k.
-Ak sır anı na ks ır
mas onunda“ Elha mdül ill
ah”de mesive
ya nındai şit
eni nde“ Ye rhamukeAl lah”de me s
i.
-İsti
ş aree tme k( biri ş
iya pıp ya pma ma k hus usunda
güve ni lirkims eyeba şvuruponada nı
şma k) .
-İbade te snasındae ngüz elvet emi ze l
bi se yigiyme k.
-Bi rt opluluğa ka t
ılacak ki şi
le ri
n yı kanma sı, güzel
elbise lergi yme sivekokus ürünme s i
.
-Di nka rdeşlerii leg örüş me ki çi
nha z ı
r lanma konl ariçin
süs l
e nme k,e nt emi zvegüz ele l
bise s
inigi yme k.
-Şa l
va rgi yme k,ya ma lıves ertka lıne l
bi s ele
rgi yme k
,yün
vekı lda nya pı l
a ne lbiselerigi yme k,ye şilgi yme k,elbis
eyi
kirleni n ceyıka ma ks ünne t
t ir
.
102
-Elbis eyiç ıkardı ktans onr aka tlayıpkoyma k.
-Şalva rıot urarakgi yme k.
-Me sc iddee ngüz elvee nte mi ze lbi
s eler
ig i
yme k.
-Cumagünübe ya ze lbis egi yme k.
-CumagünüKe h fsu resiniokuma k.
-Cumagünüç oks alava tge tirme k.
-Cumagünüt ırna kke sme k.
-He rCumas ada kave r
me k.
-Cumagünüboya bd esttia l
ma k.
-Cumaveba yr amgü nle ri
nde ,öz elziyare t
c i
lerinika bull
eri
sıra
s ındae nte mi zvee ngü ze le l
biselerigiyme k.
-Bayr a mgünüi ya li(ailesi)üz e r
er ı
z kvee lbiseve s
a i
reil
e
geniş letme k.
-Bayr a mge cele r
i niib ade t
lege çi
rme k.
-Bayr a m na ma zınagi tme yiuz un yol da n,dönüş ü kı
sa
yolda nya pma k.
-Va de dilenş eyiy erinege tirme k.
-Yo ldayür ürke nkonuş ma ma k.
-Yo ldagi de r
ke na ya ğımı zat akılabi
l ecekv eyaonabe nze
r
şeyler ike naraç ekme k.
-Yo lcuyuuğu rlama k.
-Yo lcul uke sn asındas uk abıbul undur ma k.
-Sefe rdeyol culukya ptığıa rka daş l
arınahi zme te tme k.
-He ryüks ekye rdeç okt ekbi rokuma k,ya ni“ Alla huEkber
kebire n”de me kyol cu l
uğuns ünne tl
er i
nde ndir.
-Yo lcul uki çinya nınayi yec eka l
ma k.
-Sefe reç ıkark endi nka rde şler iileve dalaşma k.
-Sefe rdeüçki şiol duğuz a ma nbi ri
sinireiss eçme k.
-Sefe rde ndöne nikuc akl ama k.
-Büyükl erin küç ükl eridol aş ma sı( ziya rete tme si
) ve
tevaz ugös terme le ri
.
-Banyovet uva letet ükür me me k.
-Mi sva kkul l
anma k.
-Ku llan dıktans o nrami sva ğıyı kama k.
103
-Ay a kka bı l
arımı zıgi ye rke ntersç evir ipgi yme k.
-Ölü nünt e chiz indea ce l
ee tme k.
-Ölü nünka rnıüz erinebi rş e ykoyma k.( Şi şme sindiye)
-Ölü ms e kera tındao l
anki ms eyes uve rme k.
-Ölü ms e kera tındao l
anki ms eni nya nı ndaYa sinokuma k.
-Ölüe hlinet az i
ye debul unma k.De f
inde nönc eve yas onra.
-Ruhunut eslime tti
ğiz a ma nöl ününhe me nyüz ünüör tme k,
göz lerinika pa ma k veç ene si
niba ğl ama k,c enaz e
y ie n
yakı nının yı k ama sı,c ena zes ahibini n“ Laha vlevel a
kuvve tei llabi llahi laliyyi la zim” iç oks öyle me si
,c enaze
nama z ıkı l
ma yagi t
me k,c ena zenina rka sından gi t
me k,
cena z eyigöt ür me dea ce lee tme k,me vtade fine dilme den
önc edönme me k,de finde nönc ec ena zeni nka birüz e r
ine
konul duğu z ama n ot ur ma k, c ena z eyi kı bleye ka rşı
çevir me kveka brekoya nın“ Bismi ll
a hivea l
ami l
leti
resulul lahi ” de me si,c enaze s ahi bini n bi ri
nc i ge ce
geçme dene lind e ng eldi ğincebi rş eyt a sadduk e tme si,
defn edi l
di ktens onr aölüyeduavei stiğfa re t
me ksünne tti
r.
-Ölü yüövme kveonuha yırduai l
ehe pi yi li
kl eanma k.
-Ölü müç okha tırlama k.
-Ölme kt
eol anaş eha detke li
me s i
nite lkine tme k.
-Ya kı nların, a r ka daşların, Sa l
ih ki ş
ile ri
n öl ümler i
nin
duyur ulma sı.
-Dinka rde şini nve y aba ş
ka sınınöl üm ha be r
inii şi
tince
“İnn al il
la hivei nnai l
eyhir aciun”de me k.
-Ce na zee vineüçgünye me kgöt ürme k.
-Me z a rl
arız iya re te tme k.
-Me z a r ba ş ı
nda z iyare tcinin önünün öl üye a rkas ı
nın
kıble yedoğr uol ma sı
.
-Ke fe nre ngibe ya zo lma k.
-Ce na zege ç erke ni yiki ms ei ç i
nonaduae t
me kveonu
hayı rlaa nma k .
-Ka br inüz erineküç ükt a şlarıdi zmek,ba şuc unayüks e ktaş
dikilme si,a ya kuc unabi rtaşdi kme k,ka br iye rdenbi r
104
karışka da ryüks e kya pma k.
-Me z arba şl
a rınıokuma ma k.
-Ka brista
ndabul una nölüle r
es elemve rmek.
-He rgünyüzde fae s
tağfirull
a hdeme k.
-Ko nuş urkengözbe be ğininiçinebaka rakkonuş mak.
-İl
kve ril
ens öz ünt utulma sı.
-Selamve r
me k.
-Birme clisegi r
e rkenvea y r
ılı
rkense l
a mverme k.
-Ba şka bi ri
nde n s e l
am ge ti
ren ki şi
ye “ Ale
yke ve
aleyhi s
s e
la m”de me k.
-Birye regi rme ki çinizini steyenki mseye“ senki msin”
deni l
diğiz ama nbi li
ne nismi nisöyleme k.
-Kıb leyeka rş ıot urma k.
-Ba ğda şkur ara kot ur mak.
-Eza nokunur ke nhi çbirşe yya pmada noturma k.
-Eza nıs e si
n da hau z a
kla r
agi t
me sii ç
in yüks e
k ye rde
okuma k.
-Bıyıkla r
ıkı sa ltma k.
-Ba şıtarayıpt emi zleme k.
-Tırna kke sme k.
-Tırna kaltıki rler i
nit emizleme k.
-Ko ltuka lt
lar ınıyol ma k.
-Ka sıklar
ıt ıraşe t me k.
-Ba ştakisa çıt ama me ntıraşe t
me k.
-Sünne tol ma k.
-He rşeyebe sme lei l
eba şlama k.
-He rge cegöz es ürmeç ekme k.
-AllahTe alar ızasınıgöz et
e r
e kmümi nka rdeşi
niz iya
ret
etme k.
-Da ve t
eic abe te tme k .
-Topl umi çi
nd eya nımızda kiilefıs
ıl
da şmama k.
-Birisis e sl
e ndi ğinde s e sl
ene ne doğr utüm vüc udu ile
dönme k.
-Tane t ane konuş ma k.Anl aşıl
ma dığız ama n üç s e
fer
105
tekr arlama k.
-Ko nuş an s öz ünü bi tirmede n, di nlediği üz erinde
konuş mama kves or ma ma ks ünne ttir.
-İns anla r
laiyige ç inme k.
-İns anla r
ana sihatveş efka ti l
eda vra nma k.
-İns anla r
ıne lindeol anda nümi di nike sme k.
-Di n ine,e ma ne tinegüve n diği,s alahvet akva sınıbi ldiği
kims e l
erha riçba şka la rıi ledos tluke tme me si.
-Zi ya reti
nege lenei k ra me tme k.Al t
ınami nde rkoy ma k,
hiz me t
ineka lkma k.
-Ya nındabul unma ya ndi nka rde şineha yırves elame t
le
duae tme k,u zakt ai seme ktupya zıp,a yrı
ldıkt ans onr aki
dur u munu,ç ol ukç oc uğunu nha linis orma k.
-Ko mş uyai kr ame tme k.
-Kö tülüke de nei yi like tme k.
-İns anla r
ıyüz üneka rşıövme me k.
-Mus ahafae tme k( toka laş ma k).
-İns anla r
adüz gün,t e rtipl iv etemi zgör ünme ks ünne t
tir.
-Es n eme yimümkünol duğuka da rgi z l
e mek.Ağz ıe li le
ka pa tarakgid e rme yega yr ete t
me k.
-Ay aktabe vl etme me k.
-Emr ima rufvene himünke rde( iyiliğie mr edi pköt ülükt en
me ne t
me de)önc eke ndi nde nba ş lama k.
-Mümi nei sabe te de nhe rbe lavemus ibeti çi
n“ İ
nnal illahi
vei nnai leyhir ac iun”de me k.
-Büyükbe la,mu sibe tvede r t
ler
igüz e ls abırl
aka rşı
lama k.
-Bi rs ıkıntıi le ka rşılaş ıl
dığız ama n:“ La ha vle ve la
kuvve t
eillabi llah”de me k.
-Bi rş eyeş aşıpha yr e te di ldiğiva kit“ s
übha nallah”de me k.
-Uz unz ama ns ıhha tvea fiye t
teol ma kta ndol ayıüz ülme k.
-İns anınönc eAl la h’ai taatvei ba de tteke ndine fsii le
müc ahedee tme si.
-Ve rilenya s
t ı
ğı ,güz e lkokuyuves ütür eddetme mek.
-Yü zmeöğr e nme k.
106
-Yü zme k.
-Ara ba yabi nildi ğindeüçke re“ Elha mdul illah” ,üçke r e
“Alla huEkbe r” ,bi rkere“ Lai l
ahei llala h”de me k.
-Biri ş ya pa rke n Pe yga mbe rEf endi mi z’in( Sa ll
all
a hu
AleyhiveSe l
lem)b uiş ina sılya ptığınıdüş üne rekya pma k.
-Ön üneba ka r
a kyür üme k.
-Gü ze lkokus ürün mek.
-Kü çüks udökt üğüz ama nka mı şıüçke re( s ı
kı ps üzme k).
-Fare yiöl dür me k.
-Sil
a hkul lanma yıöğ renme k.
-Birş e yiuğur suzgör me me k.
-Müs lüma nka rde şi
nea ya kkabıve yame stba ğışlama k.
-Me stgi yme k.
-Takkeves a r
ıkl aba şıka patıpna ma zıbuş ekildekı l
ma k.
-Gü müşyüz ükvea kikt a şında nyüz ükt a kma k.
-Üz erindekuds ike li
me lervea ye tlerya zılıe şyai letuva let
veyapi sye rleregi r
me me k.
-Ka dınl arınkı naya kma sı.
-Ay na yave yas afs uyaüs t
ünüba şını,ş ekl i
nidüz e
ltme k
içi
nba kma k.
-Ku r’a n’ıKe rim oku rke nka lbde nba ş kadüş ünc e
leriatı p
ayetin ma nasını düş ünme k, ba ş
ka sı Kur ’an’ ı Ke r
im
okur ke n Kur ’a n’ ıc an kul ağı yla di nleyip a yetl
eri n
anlaml arınıd üş ünme k,Kur ’
a n’ıKe rim’ iba kara koku ma k,
ma na larına va kı fol ma ya ç al
ışma k,Kur ’an’ ıKe rim’ i
okuma yaba şlar ke nmi sva kkul l
a nma k,Ku r’an’ ıKe rim’ i
okuma ya ba şla rke ne uz uç ekme k, Kur ’an’ ı Ke rim’ i
okur ke nya vaşya vaş,ta net aneokuma k,Kur ’a n’ıKe rim’ i
okur ke nhe ra ye ttedur ma k,r ahme ta ye t
lerindeAl la
h’da n
ist
eme k ,a zaba ye t
lerinde Al l
a h’as ığınma k,c elal
ive
kibriya sıbüyük lüğüz ikr edildiğindet e sbihe tme k,mümi n
evinde Kur ’
a n’ ı Ke rim’ den mümkün ol duğu ka da r
okuya rake vini n na sibi nive r
me si,ba şka sının Kur ’a n
okuma sınıdi nle me ks ünne tt
ir.Kur ’an’ ıKe rimdi nleme ni n
107
sünne tle r
inde n bi ri de a zala r
ının s ükut u, göz le
rini
yumma kveKur ’an’ıKe r
im’ dendi nlediğiniya pma yaa zm
etme kveye rinege t
irme k.
-Ve dduhas ur e si
nde ns onrat ekbi rge tirme k.Bus ur e
de n
sonraKur ’an’ ıns onunaka da rtekbi rge t
iril
ir.
-Ku rba nınıki şininke ndis
ike sme si
.
-Ha yva nboğa z l
a r
ke ne zi
ye te tme me kvel üz ums uza cı
verme me ki ç inbı çağıbi leyleme k.
-Ku rba ne dile ce kha y vanıit
ipka kma ma k.
-Ku rba nke silirkenki şi
ninkur ba nınınba şındabe kl
eme si.
-He rha ngibi rş e yisa ğe ll
eve rips ağe l
lea l
ma k.
-Ha disiş erifveKu r’
an’ıKe rim vemub a hol andi ğer
şeyleridi nl eme de s ünnetol an,ki şia nla yışını,a klı
nı,
zihninit opl a yıp ko nuşanı,okuya nıve ha disbi ldireni
dikka tledi nle me kves usmakt ı
r.
-Asa( ba s
ton)t a şıma k.
-Ya tsıda n s onr a d ünya i şlerinde n konuş ma ma k da
sünne ttir.
-Gö rdüğü i yir üyala rı
,bi ra lime ve n asiha te diciye
anlatma k.
-Aliml e ri
nvea dilhükümda r l
arıne liniöpme k.
-Ema ne t ol a rak a lı
nan ş e ylerin kı rıldıkla r
ı ve ya
yiti
rildikle rita kdi r
debe dell
e ri
ninöde nme si
.
-Me stigi yme de nönc et er
sç evirips ilkeleme k.
-Şüphe liola nş e ylerde nkaçınma ks ünne tt
ir.
-Çiğol araks oğa nves ar
ımsa kye me me ks ünne ttir.
-Me sc idis üp ür me k,t emizleme k,güz elkoku s ür me k,
döşe me k,ı sıtma ki ç ina teşya kma k,gi rerke ns ağa yakla
çıkarke ns ola ya klaç ıkma ks ünne tt
ir.
-Ak sırmae s na sındas ünn e
tol ane live yae lbiseyia ğız
üzerinekoyma kves e sialçalt
ma ktı
r.
-Ara fs ures inin28. nc iayetinde“ Va lla
hue me r
e nabi ha”yı
okur ke ns esin ia lçal
ta rakokuma ks ünne ttir.

108
Peyga mbe rEf endi mi zHz .Muha mme d( SallallahuAl eyhi
ve Se llem) ka mi s de dikleri göml e ği s e ve r
di . Çok
düş ünür lervehe rr astge l
diğinee vve las elam ve r i
rler di.
Yüz ükle rigü mü ş t
e ni di.He rva kiti çina bde sta lı
r dı.
Ne re de na ma z va k
t igi rerse or acıkta na ma z kı lma yı
sev erdi.Ra ma zanı ns onrakigünl eri
ndei bade ti çinç ok
gayr e tsa r
fede rdi.Yü rüme y ebaş larkens ağa ya klaba ş l
a rdı.
Birş eyi a lıp ve r
irke ns ağe lle ya pa rdı. Muba re k
aya kla r
ınınuc unaba s arakde ğila de tol duğuüz eret ü müne
bas ara k yür ürdü.Ye rin üz erine ot urur l
ardı .El bi sesi ni
yıka r,kova sı
n ıka ldırır,koyununaye mve rirdi.El bi seleri ni
bizz atke ndisika tl
arve ka ldırırdı.Mi sk ve be nze ri
kokul arıya n ı
nd a bul undur uronu ba şına ve s aka lına
süre rdi. Mi s afi
rler i
n e bi zzat ke ndisi hi zme te der di.
Me scidegi de r
ke na dıml arı
nıkı s aa tardı.He rgünbe ll
ibi r
mi kta rKur ’anokur du.Sütve yaş erbe tiç t
iğiz ama nbi r
yuduma ldıktans onr aya nındabul una nla r
adabi reryudum
içi
r i
r di.Ta r
a naca ğıva kitt
es açı nı,ka şını,s aka lınıe vve la
sağt ara f
tan ba şlars onr as olt araft
a nt ara rl
ar dı.He r
işl
e rinde e vve las ağıya pa r
la rs onrad as olt arafı nı
yapa r la
r dı. Ha cama t ol url
a rdı. ( Ka n a ldırırla r
dı .)
Eks e riyetlebuka na ldırma sı
nıba şl
a rındanya ptır ı
rlar dı.
Ba yr am na ma zlar ı
na g iderke n yür üye rek gi de rler,
döne rken de b aş ka yol dan döne rlerdi.El bise sinde ki
yırtıkları di ke r
lerdi. Ay akka bılar ı
nı t ami re de rler di.
Da ve tei cabe tede rdi.Sa r
ığıbaş larınas ar ar
lardı .Kur ba nl ık
koyunl ar ıke ndie ll
e riyle kes erdi.Ke nd isia vla nma z dı
faka ta vlana nkuşe ti
n iye r
di.Ye me ğiye rekoror adaye r di.
(Al t
ınaka s
na kgi bibi rş e ykoyma zdı .
)Eş e ğebi ner di.
Çoc ukl a rase lamve r
ir,onl arı
nba şlarınıokş ardı.Pe rşe mbe
günl e ris efereç ıkma yıs everdi.Suyuüçne festei çerl er
evve linde “ Bi smi lla
h” de r
lers onunda “ El ha mdül ill
a h”
derd i.Ehl ibe ytinde nbi risi
ninya l
a ns öyl ediği nemut tali
olurs aa rt
ıkonunyüz üneba kma zdıt akiot e vbe ka rol up
109
da“ birda haya pma yac ağım”de yinc eyeka da r
.Sa rıklarını
müba r ekba şlarınake ndi le
r idol arlar,uç ları
nıdaa rka larına
omuz la r
ınına rasınas arkıtı
rdı .Göz le r
ines ürmeç eke r
di.
Bus ür me yige ceva ktiya tarke nç eke r
di .Çe ktikl eriva kit
deüçde faç eke rdi.Ye me kye rke nönü nei s abe te de n
yer denye rlerdi .Na ma zkı ldı ktans onr aüçke rei stiğfar
ede rdi.Abde sta ldıkt ans onr abi ra vuçs ua lırl
a roa ldıkla r
ı
suyua vre tye rlerine ,önt ara fl
a rı
nas e rpi
ştirirdi.Abde s
t
alırke nyüz üğ ünüoyna tı
rdı.Abde sta ldıktans onr ai kir ekat
mut la kana ma zkı lardı .Ke ndi l
eriniüz enbi rş e yol duğu
vaki the me nka lka rna ma zadur ur du.Du ae de rke ne lin
içiniyüz ünedoğr uç eviri
rdi .Duabi ti
nc ee lleriniyüz üne
süre rdi.Ya tar ken mi svak ya nıba şı
nda ol ur du.Ge ce
uya ndı ğız ama ne lleriniyüz ünes ür erdi. Ge c euya ndı ğı
zama na ğz ınımi s vakl ar
dı .Ge ce na ma zıi ç ina bde s
t
aldıkt ans onr akokus ür er
di .Ge cena ma zkı l
ar kene vve la
ikir eka tha fifna ma zkı lardi ğe rkı ldıkla r
ına ma z lar
ı( iki
reka tha f
ifkı ldıkt ans onra kikı l
dıkl arıge cena ma z l
a r
ını)
uzunt utardı.Yol cul uke sna sındadage cena ma z ınıt erk
etme z di.Se ferde ndöndükl e riva kitme scidegi de ri kir ekat
nama zkı la rs onr ae vinegi de r
di .Ge c egündüzda ima
Kur a nokur du.“ El e sez alikebika di r
ina l
ae nyühyi yel
me vt a?”Sur e -iKı ya me ti
ns onunda kibua ye tiokur ke n
“Al lahöl ül eridi rilt
me yeka di rde ğilmi ? ”de yinc eoz a ma n
kendi s iona“ bela ”di yec eva pve rirdi.Ve ttinis ures i
nde
“El eys all
a hu bi a hke mi lha kimi n?”“ Ahke mi lha kimi n
deği l mi Al lah?” a yetini okuyunc a “ be l
a ” de r
di.
As h abında n bi rz a tRe s
ul u Ekr em’ l
eka rşıla şt
ı,a ya ğa
kalkt ıiseRe suluEkr emdeonunl abe rabe raya kt adur ur du.
Og elena yrılma dı kc aRe sul uEkr e m onda na yrılma zdı.
Ki mol ursaol sunküç ük,büyükonune li
nibı rakma ztakio
bırak ıncayaka da r.As ha bında nbi r
isiyleka rşıl
a ştımıe l
ini
tutarmus a ha fae de rves onr adaonuni çinduae de r
di.
Ada mı ni s mi niunut tuğuz ama n,oa dama“ EyAl lah’ın
110
kulunun oğl u”di yehi ta be de r
di .Yür ürke ns ağas ola
bakma zdı .Cu magünl e rimuha kka kgus üla bde s t
ia lırdı.
Sus ma sıç okgül me s ia zi di .Ga ye tazmi z ah,l a t
ifeya pa rdı.
Üz erinegi ydi ğigöml e ka ya kt opukke mi ğini nüs tündei di.
Ta r
ağı ,ma ka sı,a yna s ı,i ğne sida i
maya nla rındage ze rdi.
Ağa çtanbi rba rda ğıva rdıbüt üni çec ekler inhe ps inibu
barda kla i ç erdi . Söz g e tirenlerin s özünü ka tiyye n
dinleme zle rdi .Bi rini ndi ğe rii çins öyle diğis öz l
er edehi ç
dikka tve ripkul a ka sma z dı.Da yana ra kye me kye me z di.
Konuş tukl a rıva kitmuha kka kt ebe ssüml e,gül eryüz l
e
konuş ur du.Ya tarke n ,ka lka rke nmi sva kkul lanırdı .Sur e -i
Se c
deveTa ba reke ’y iokuma danuyuma zdı.İ ns anınba z an
kızgın va ki tleriol ur,me şgulva kitleriol ur.O z ama n
karşısında ki nin yü züne ba kma zlarmı ş ki “ be ni m
yüzümde nonuni ç i
n ebi rs oğukl ukge lir”di ye rek,onun
yüzüne ba kma zlarmı ş.Müs l
üma nlarınz a ifleri
ne gi de r
ziyarete de r di.Ye diş e yingömül me sinie mr etmi ştir:Sa ç,
tır
nak,ka n,ka dı nlarınha yızş eyl eri
,di şler,pı ht ıl
aş mı şka n,
lohus alarınç oc uk doğur dukl arı va kittea t
ılanz a rlar,
parça l
a r.Hur mai l
ei f
t are de rdioyoks as ui lei f
ta re de rdi.
Enç okye di kl eriş eya rpae kme ğii di.İ dra rınıç öme l
e rek
yapa rdı.Aydabi rke reumumit emi zl
e mey a pa r
dı .Kol tuk
altl
arı,e de pye rlerin de kit üyl er i
ngi de rilme sinia yd abi r
kereya pa rdı .Pa zar t
e siPe rş embegünüor uçt ut ar
dı .Aş ure
günüor uçt utardı .Ya lnı zmuha r
remi n10. nc ugünüde ği l
9.cugünüdei lavee tme k,ya hut10. nc ui le11. nc igünü
berabe rt ut ma yıe fda lbul muş lardı.He ra ydaba zani l
k
üçünüba z a ns onüç ünüba z an13, 14,15. nc i( ka me ria yın)
tutma ks ur etiylehe ra yda nüçgünor uçt utar dı.Ha ca yı nın
önce kidokuzgü nünüdeor uçt uta rmı ş.İ fta rıhur mai l
e
yaptıkta ns onr aye me ğins onundayi neh ur maye rle rdi.
Elma yaba kma khoş larınagi de r
di .Ye ş il
likle re,or ma nla ra,
ağaçla ra,me yva lara,a ka rsul araba kma kho ş larınagi de rdi.
Duae de rke nüçde fas öyl e rdi.Me s
e la“ YaRa bbe nia fe t,
111
YaRa bbe nia fet,YaRa bbe nia f fet” .Ko ll
a rveko lla rın
kür ekde nile nkı sıml arıhoş l arınagi de r,e ta lındı ğıv aki tte
ora larda na lıp ye rdi.Soğ uk t atlılarıs ever ,ş er betle rin
soğuğunus eve rdi.Güz elkokuyus e ve rv ekokul anı rdı.
Düş ma nl aa nc akgüne şöğl eyige ç t
ikt e ns onr ai kindi ye
doğr u ka rşıla şma yı s eve rdi . Ke ndi le r
ie vle rimi z de ki
ka pların ka pa lı ol ma sını t avs iye e diyor l
a r. Ye me k
ka plarınınka panma sıhoş unagi de rdi .Üz üm s a lkıml arını n
evl eri
n de b ulunma l ar
ında n me mnun ol ur du. Ba kır
ka plarda n,i br ik gibiş e yle rde na bde s ta lma k hoş una
gide rdi.Koyunl arıke ndisis ağa rdı .Cumagünü,Ra ma za n
ba yramıgünü,Kur b anba yr amı nda nönc e
kia re fegünü
gus lede rdi.Ta ha r
e tl
enirke nüçke reyı ka ma yıa de tha line
ge tir
mi ş t
i.Çi rkini si
ml eride ğişt i
rirdi .Ke ndii şle rinike ndi
ya pardı .CumagünüCumana ma z ınage l
me zde ne vve l
,
tı
rna kl arınıke ser,bı yıklar ınıkı sa ltırdı .Zi kr ulla hıç okc a
ya pardı .İ r
ii riba ğıraba ğır as öyl e ne ns öz l
e ris evme zdi.
Se sikı sakı sa ,ki ms eyitac ize tme me ks ur eti
yl ea lça ks e sle
konuş ulma s ınıs eve rdi.Ağl a ma l
a rıda or ta ha ll
ii di.
Ba ğıra raka ğla ma zdı.Ağl arke nmuba rekgöz ler i
nde nya ş
aka rdı.Sı cakye me ğihoşgör me z ,s oğut u nbunude rdi.
Sıc ak ye me k ye me zdi.Ba z ene kme ğiz eyt in ya ğı yl a
ye mi ştir.Hur ma yıye diktens onr aonunha rare tinika r puz
ye me kl es a va rdı.Ka yma ğıdas e ve rdi .Ba ze ne kme kl e
sirkey erle
r di.Ba lş e r
be t
inis oğuks ui lei çe rdi.Da ima
cema atöndeyür ürke ndisia r
ka da ,ya huts ağdave yas olda
yür ürdü. Ba zı i nsanlar l üz umu ol ma ya n s or ul ar
sor duğunda bun us evme zdi .Me scidde ba zıi nsa nl ar
şidde tlia ksırıron da nhoş la nma z dı.Aya kka bını nnebüyük
nedeküç ükol ma sınıi ste rdi,a ya kka bınına ya ğagör e
olma sınıi s
te rdi.Ha yvanda ,koyunl a rdaöd,s idi klik,z eke r,
ha yala r,bez ,ka nı,böbr ekle rgi biş e yle riny e nilme s i
nihoş
gör me z di.Ba ş l
arınagi ydi kle riş e y( takke )be ya zŞa m’ da
ya pılmı şbi rba şgi ye ceğii di .Doğa nç ocuğunkul a ğına
112
ihlassur e sinioku rdu .Mi skibe de nineveba şınas üreronun
güz elkokuo l
duğunubuyur urdu.Ya tağıha fifvei ncei di.
Kokul a rda na mbe rdes ürmüş tür.Na ma zs ı
ra sındagi ydi ği
elbisenin düğme siç öz üktü.Sa ba h na ma zında ns onr a
güne şç ıkı ncayaka da ruyuma yıya s akl amı ştı
r.Bi rha sta yı
ziyarete tt
iğiz a ma nba şuc undaot ur urdu.Ke ndie şyaları nı
bizzatke ndi l
erit aş ır
la rdı.Müe zz i
nHa yye al
e ’ssalahde di ği
vakit“ Laha vleve lakuvve tei llabi llah”de r
di .Tuf andabi r
me yvage tiri
ldiğiz ama n“ Al lah’ ı
m!Şuş ehr imi zedebi z e
deb e r
e ke tve r.Öl çeği mi zdeveöl ç ümüz debe reketüs t
üne
bereke tve r” de rs onr a o me yva yıya nında bu luna n
çocukl arıne nküç üğüneve rirdi.Da imae nyumuş a kve
tatl
ıyol lai kaze de rle rvei r
ş addabul unur du.İ nsa nla ra
karşıol duğu gi bih a yva nlara ka rşıda me rha metliydi .
Ba şı
nıns a ğkı smı nıgös terere kbe rbe res açlarınıke sme si ni
söylerdi .Dünyaz e vkl erinde nuz akol ara khe rş eyina zıve
basitii leye ti
ni rdi.Sa ba hna ma zınıkı lıncaor adagüne ş
iyicedoğup,a yd ınlanı nc ayaka darba ğda şkur upot urur du.
Ha pşırdığız ama ne linive yae lbi ses inin uc unu a ğz ına
götürere ks esinikı s arve ya huta ğz ı nıy uma rdı.Se f er
esnasındage cekon a kl adığıva kits a ğt ar
a fınaya slanı r,
eğers a ba haa zbi rz ama nka lakona kla rs adi rseğinidi ki p
başıa vuc unda ol d uğu ha lde ya sl anırdı . Ge ce leyi n
yataklar ınagi rdikl eriz ama ns ağe liniy ana ğınına ltına
koya rs onr aş öyl ebuyur ur du:“ Al lah’ ım!Müba reki smi n
bereke tiyleya şarım veyi nei smi nbe re ke ti
yl eöl eceğim. ”
Uykuda nuya ndı kl arız ama nda“ Öl ümebe nz eruykui le
biziöl dür dükte ns onrayi neha ya taka vuş t
ur anAl lah’ a
hamdüs e na l
arol s un,ha şi
rona dı r.
”de rdi .Vi tirna ma zını n
biri
nc ir eka t
ında “ Se bbi hisme Ra bbi kel Al a”,i kinc i
rekatındaKa f
irun ,üç ünc ür eka t
ındaİ hl ass ur esiniokur du.
Ya tma da nönc eot ura raki kir e ka tna ma zkı larves onr a
yatardı. Bi ri
nc ir e
k a tta“ İz a Zül zi le”i kinc ir e ka tta
“Elha kümü”ve y aKa firuns ure siniokur du.Gündey e t
mi ş
113
kereAl lah’at evb evei s ti
ğ f
are derdi.Ye me kye rke nba za n
dizleriüz e r
ineç ö ke re k,ba zandas ağa ya ğınıbüke r ek( sa ğ
ayağı nıdi ke r)so la ya ğıüz erineot urur du.Hi çbi rye me ği
beğe nme zli
k e tme z di. Ra ma za n ba yr amı nda ba yra m
nama zına gi tme de n önc e bi r
ka ç hur ma ye rdi .( Bu
hurma l
a rı
n s ayısıt e k ol urdu. ) Kur ba n ba yra mı nda
nama zda ndönünc eyeka da rbi rş eyye me mi şa nc a kk estiği
kurb ane t
inde nye mi şti.Ye me kye rke nbi rşeyeda ya nara k
yeme kye me zves o frada ndoyma da nka lka rdı.Enç ok
okuduğu dua :“ Al la hümme Ra bbe na a tina f iddünya
hase netenvef ila hir etiha s
e ne te
nvekı naa z abe nna r”i di.
Öz ürdi leyen ler
inma z ereti
nika bule de rdi.Ka dı nla rl
ae t
doğr ardı.Şa kalaşırf aka tşa kas ı
ndadadoğr uyus öyl erdi.
Ke ndi si
nemür acaa te de nhe rke sini şinekoş ardı .Hi ç bir
vakitya tac ağıye ria yıpla ma mı ştı
r.So ka kla rda f a zla
dolaş ma zdı.Be sme lei leot ur urvebe sme lei l
eka l
ka rdı.
He rke s
ea yr ıa yr ıha lve ha tı
rınıs ora rdı.Fa zla ve
lüzums uzkonuş ma z dı.He rge ceya t
a ğı nagi rdi ğiva kit
avuç larınıt oplaronl a raü f
ür ürveİ hl as,Fe laki leNa s’ı
okurs onr ae ller
ii leba şında nveyüz ünde nba şla yara k
yetişebildiğia şağık ısmı nadoğr uvüc udunume she de rdi.
Bunuüçde faya pa rdı .Süti ç ervea ğz ınıç a lka lardı .Süt ,
şerbe tvebunabe nz erbi rşeyle ri çt
iğindebi ryudum a lır
sonradaya nındaol a nlarabi reryudum ve re r
e ki ç i
rirdi.
Ya şhur ma yıs alat alıkl aye rdi.Ka rpuz labi rlikt ehur ma
yerd i.Ka vunuya şhur mai leye rdi.Hur mai let ere yağı nı
seve rdi.Ba l
ıs eve rd i.Abde stboz ma ki stediğiz ama n
oturma da n önc ee l
b is esinika l
dırma z dı.Vi tirna ma z ını
biti
rips elam ve rdi ğiva kitüçde faveüç ünc üs ündes esini
yüks elterek“ Süb ha ne lme l
ikilkuddus ”de rdi .Cumagünü
saba hna ma zındaSe cdes ur
e siniokur du.Ke ndi si nes evinç
vericibi rha berve ya hud bi rmüj de ge l i
nc e Al lah’ a
şükre tme küz eres e cde yeka pa nırdı.Ça rşıya ,pa za raç ıka r
çoluk ç oc uğ unun i htiya çlarınıs atına l
ırdı .Ke nd i
sine
114
veril
enhe diye y iora dabul una nlarlapa yla ş
ırve“ hediye
müş terekt i
r”buyur ur du.Evi negi rdiğiz ama ni şedi şini
mi s
va klama klaba şlardı.Va azvena si
ha ttens aha be l
e ri
ne
bıkkınlıkge lme si
ndi yeh a ll
e rineba kı pon agör egünve
saatikol lardı .Kur ’ an’ıKe rim’ iha tim e derke n Na s
suresiniokuyunc aFa tiha’da nba şlarveBa ka r
as ur esi
ni n
başında n“ Ve ul ai
ke hümül müf l
ihun” a yetine ka da r
okudukt a ns onr aha tim ya parka lkardı .Ek me ğis ağe li
ne
karpuz udas ole li
nea lı
rbi re kme kt enbi rka rpuz da nye rdi.
Ba ş
ka larıylaye me kye diğiz ama ns ofrada ne ns onka l
ka r
d ı
.
Mümi nina rtığınıy e me sinis e ve r
di.Ka ba kt atlısıve
me rci
me kç orba sı
nıç oks e ve rdi.İ ncirye rdi.El inebi r
a z
arpae kme ğia lıpüz erinehur makoyupe kme kilebe rabe r
hurma y ıye rd i.Ta tl
ıvegüz elkokul uhe diyelerge ldiğinde
geriç evi rme z di.Ta tlınınt adı naba ka rvegüz e lkokul u
çiçekve yagül ükokl a r
dı .Hur ma nınç ekirdeğinis ole li
ni n
şehade tpa rma ğıi le or ta pa rma ğıa rasına a lıpa tardı.
İçecekleri çi
n dee nç oks evdi ğis oğukş e rbetidi.Sole li
ne
üzüms alkı mı nıa l
ırs ağe l
iyl eüz ümüye rdi.Pa tlı
c anye rve
faydalarınıa nla t
ır
dı.Tur pye rke ns ünne tol an ki ş inini lk
ısı
rma sındaRe s
ululla h( Sa l
la llahu Al e yhiveSe ll
em) ’i
hatı
rlama sıdır.Yumu rt
aye rdives eve rdi.Soğukvet atlı
suyus eve rdi.Me st
is iya hdı.Sa çlarınıgüna şırıt arardı.
Saçlarınıt ar
a ma ki ç ina çarke nEl em ne şrahlekes uresini
okurdu.Abde st
siz dur ma zdı .He lvayıs everdi.Se bz e
yeme kle rinis e verdi.Ka ba kye me ğin is eve r
di.Hi çk ims e
il
eç ekişme zdi .Ba kma ki ste diğiz ama nb aka c
a ğıt a rafa
tama mıyl edöne r
e k ba ka rdı.Me c l
isindebul una nlarbi r
şeyegül erseo daonl arauya rak gül e r
d i
.Hi çba ğırıp
çağırma z ,köt üs özs öyl eme zdi.Hi çki ms eyia yıpla ma zdı.
Etrafı
n age lişig üz elba kma zdı .Dünyai çi
n,dünyai şleri
içi
nkı zma zdı.Bi rş eyei şa r
e te de ceğiva kitpa rma ğıi le
değilb üt üne liilei şa r
e te de rdi .Evs üpür ürdü.Sa latalığı
tazehur mav et uzi leye rdi.Me yve l
erde ne nç oks evdi ği
115
yaşhur ma ,üz üm,ka vunveka rpuzi di .Et iısıra rakye rdi.
Semi zotus eve rdi.Pa r ma kla r
ınıt emi z l
e me de ne linime ndi l
il
es ilme z di.İ ç t
iğika ban efesve rme z,ba rda ğıa ğz ında n
uza klaştırdı kta ns onr ane f
e si
nia lırdı.Cübbegi ye rdi .Ca nı
fazlas ıkı l
dı ğız a ma ns ıks ıks aka lınıa vuç lardı .Hoş a
gitme ye nbi rş eyiyüz evur ma zdı .Çokc öme rti di.He le
Ra ma zana yındae s enr üz ga rgi bie linege ç enhe rş e yi
dağı tı
rd ı.Ka bilevea kraba sınaç oki kr amdabul unur du.
Ke ndi sinde ni stenile nhe rşeyive ri
r di.Ce nazel ereka t
ılırdı.
Elbi sesiniya ma rdı .Ki m ol ursaol sunke ndis i
niç a ğırana
“buyur un” di ye c eva p ve ri
r di. Adı ml arını a ğır ve
çeki nere ka ta r,yür ür ke ns allanma zvea dıml a rınıf az la
açma zdı.Aç lıkv es us uz luklane fislemüc adel ee di lme s
i ni
söyl erdi.Tokka rnı nauy unma ma sınıvef ayda sızi şl
e ri
terke t
me mi z is öyl erdi .Sole liyl es ümkür ürlerdi .Topr ağı n
üstüneot ur ura ltınaki li
m gi biş e yle rs erme zdi.İ ne kte n
olanya ğıs eve rdi.Pos tüz erindena ma zkı lma yıs eve rdi.
Enç oks e vd iğir e nkye şili di.Enç okne fr
e te ttiğihuy
yala ndı.Enç okl ez ze ta ldığıe tkoyununönkol larıi di.
Sadee kme kye me zdi .İ çec ekle ra rasındae nç oks evdi ği
şey :s üt,ba lş erbe tii di .Ba lıke t
iye rdi.Enç oks evdi ği
kala balıklaye me kye me kti.Hur ma larda nAc vehur ma s
ı nı
sev erdi.Ya t
tığıva ki tKa firuns ur esiniokur du.Ye nie lbis e
diktirdiğiz ama nonuCumagünügi ye rdi.Ot ura ca ğız ama n
ell
e rii lee lbises init opla r
dı .He l
a ya g irece ğiz ama n
pabuç l
a rınıg iyer,ba ş ınıör terdi .Dua da( birş eyi )i stedi ği
zama n,a vuç ları
nı nı ni çinike ndi nedoğr uç evi rirdi;bi r
şey dens ığındı ğıva kittea vuç dı şla r
ınıke ndi ne doğr u
çevi ri
rdi .Bi ryudum s ui leda hiol sai ftare tme de na kşa m
nama zını kı l
ma zdı . Yür ür ke n a rdına ba kma zdı.
Ke ndi sinde n köt üs özduya ca ğıki ms eyeya kl a şma zdı.
İnsa naa itol a nka n,di ş,sa ç,tırna kgömül me sinie mr e derdi.
Ani öl ümde n ( Al la h’a) s ığını rdı, öl me de n önc e
has t
a lanma sınıi ste rdi.Bi rkims e yea itka pıyage lipdei çe ri
116
girme ki çini z ini stedi ğiz a ma nka pı yaka rşıdur ma zdı.
Ka pını ns ağve yas olt a rafındadur ur du.Eğe rke nd isine
izi
nve ri
lir
s ei çer igi re riz inve ril
me zs ege ridöne rdi.Ba l
ı
seve rdi.Ye şilliğevea ka ns uyaba kma kta nhoş lanı rdı.
Te sbihipa rma kla rınıs aya ra kya pa rdı .Ye meğinbuha r
ı
gitme den ye nme sinihoş ka rşılama zdı.Müe zzine za n
okuduğunu duydumu müe zzin s ustuğu va kit onun
söyle diğinis öyl erdi .Ayna yı,s ürme yi,t arağı,mi s va kı,
kürd a nı
,gül ya ğış işesinib ıraktığıol ma z dıya nı
ndat aş ırdı.
Yüz ündeda i
mibi rs e vinçe se r
iva r
dı .İns a nlarıbirl
e ş
tirir di
.
Onl ar ınefrete tt
irme zdi .Bi rbirineı s ındı rıra yır
ma zdı.He r
birki ms enini htiya cınıgör ürdü.Et rafınaç okyumuş a k
davr anırdı.Ya nı nag elenei kra mdabul unur du.O ge leni n
yastığaya slanma s ınıver aha tbi rşeki ldeot ur masınıte şvi k
eder di.Hi çk i ms e nins öz ünüke sme zdi.Ke ndisi
nehe diye
getire ne he di ye ve rirdi.Bul duğunu gi ye rdi
.Göml e ği
ayakl a r
ınınt opukl a rıüs t
ü ndei di.Sa ka lında nuz unluğuna
vege nişleme s inea lırdı.Te rleme siç okt u.Me cl
isdeh us usi
birye r
iyokt u,boşbul du ğuye r
ehe me not ururdu.Az
konuş urdu. Söz le ria rasında dur akl ara ra ve rir ve
dinle yenler konuş t
uğunu e zbe rleye bilirdi. Eks eriye tle
sükute de rdi.Ra ma zana yı nın s onong ünüge ldiği nde
eşlerineya kla şma zdı .Buyur duki :Ve rmür s el
atis ure sini
okuya n“ Fe bi e yyiha disin ba de hü yü’ mi nun” a ge lip
erişinc e“ Ame nn abi llahiBi zAl l
ah’ ai ma ne tt
ik”de sin.
Dua yaba şlarke n‘ Subha neRa bbiye la li
yy ila le
lve hha b’
derd i.

117
 Çe
şit
liKonul
ardaHa
dis
ler

Ha disokuma nınf ayda lar

ıva r dır.Buf aydalarşunlardır
:
Ha disi le me şg
ulol anlar,a hi rete göçerkeni ma ni l
e
göç erler
.Dua sıka bulol ur.He ri şirastgider.Ka lbinde
raha tl
ıkol ur
,hüz nüde fe de r
.Re sul
lull
ah’a( Sall
allahu
Ale yhi ve Se l
lem) ya kı
n ol ur. Ha di
sler
i okuma kla
Re sullul
lah’a(Sall
a l
la huAl eyhiveSe ll
em)ka r ş
ıse vgis
i
artar.Mümkü nme rt
ebeRe sullul l
ah’ın(Salla
llahuAl eyhi
veSe ll
em)s ünnet
leriniye r
inege ti
r meyeçalış
ırvebunda n
dola yıçoks e
vabka za nır.Ruhuns ıkıl
ma sı
nıgiderir
.

Hz .Muha mme d( Sa l
lall
a hu Al eyhive Se llem)ş öyle
buyur du:
-Dü nya nıns on günl eri
ndeümme tim üç eböl üne cektir
.
Bunl arda nbi rk ısmıAl l
a h’at am bi rhu lus( ihl as)i le
ibade t
tebul una ca kla r,diğerbi rkısmıi seriyaveya pma cık
ibade t
te bul una c ak lar, üç ünc ü kı sı
m i se i nsanl ar
ı
(is
tisma rla)s oyupy eme ki ç ini ba dett
eb uluna c a klardır
.
Ha kkTe a
lake ndi sinehul us( ihlas)i leb a ğlanıpi ba det
edenl er
e :“Ha yd ic enne tl
ikle rlec enne t
eg idi n”di ğeri ki
kısma ve ya z ümr eye de :“ Siz de c e he nne ml i
kle r
le
cehe nne meyür üyün”buyur ur .
-Allah’da ns akınma nızı
,e mi rl
eri
nidi nleyip O’ nai ta
at
etme niziöğüt l
erim ve va si
ye te de rim.Ba şınız at ayin
edilenkuma nda n,a za l
arık es ikHa be ş
ibirköl eda hiol sa
(emi rl
erine)kul a kve ri
pi taa te t
me nizi(İsl amauyduğu
sürec e
)t avs i
yee de rim.İ çini zdenya ş
ayaca kol a nlarpe k
yakındabi rç oka yr ılı
klargör ecekle r.(Öyl ebi rde virde)
sünne ti
mevehi da ye tee r
di rilmiş( doğr uyol dayür üye n)
olgunha li
fele ri
nyol unaa zıdi şl
erinizle(büt üngüc ün üz l
e)
sarıl
ınız.Di ndeye nior tayaç ıkanve yaç ı
kac akbi da tl
ar dan
sakınınız.He rbi da tbi rsapı klıktır
.He rsapıkl ığıns onuda
ateştir
.
118
-Kim güz e lbi rç ığ
ıra çars a,ha ya t
ındaveme ma tında
(öldükt ens on r
a)ogüz elha yı ri şibı rakılı
nc ayaka da r
kendi s ines e va bya zı
lı
r.
-İl
mi nf a zi
le ti
,i ba det
inge t
ire ceğif azilett
enda haha yırl
ı dır.
Dini ni zdee nha yırlıişdegüna ht ans akınma ktır.
-Be nims öz lerimiol duğug ibii şitipbi rba şkasınaa nla tan
kişininHa kkTe alayüz ünüa ğa rtsın.
-Üçki ms eva rdırki ,onl ar ımüna fıkta
nba şkasıha fife
alma z :
1.Müs l
üma ni hti
y a r
.
2.İli
ms ahi bi.
3.Adi lima m( idare ci
).
-Müs lüma nve yamümi nbi rkula bde sta l
ıryüz ünüyı ka rs a,
göz leriyl eba ka r
a kk aza ndığıgüna hlarınhe ps isui leve ya
suyuns ond aml a sı
ylayüz ünde ndökül ürgi der.El l
e rini
yıka dığıva kite lle r
inini ş
ledi ğika baha t
ler,e ll
e r
indens u
veya s uyun s on da ml asıyla bi rlikteç ıka r
.Aya kl
a rını
yıka dığı nda a yakl ar
ıyla ka zanmı ş ol duğu he r güna h,
abde s ts uyuyl ave yas onda ml a sıylaç ık arki ,oa da m
(küç ük)güna hlarında nte mi zlenmi şol ur.
-Ümme timez orlukv er
me ke ndi şes iol masa ydıbe no nl ara
nama z da a bde stle bi rli
kte mi s vakı ( kullanma larını)
emr e de rdim.
-Kiş ia bde s t
inig üz el
cea l
ır,ka lbiveyüz üileyöne l
e re
ki ki
reka tna ma zkı l
ars a,kendi sinec enne tva c
ipol ur.
-Me s cidl erya pınız .İçininki rini,ç öpünüdı ş
a r
ıç ıkarını z
.
Kim kiAl lahTe alaiçinbi rme scidya pars a,Al l
ahTe ala
daonac enne t
tebi re vya par.
-Kiş ininc e ma at
len ama zkı lma s ı,e vindevei şye rinde
kılaca ğına ma zda n25de receda haüs tündür .Ziraok ims e
abde s ti
nigüz e l
cea l
ır,me sc ide ya lnız na ma z kılma k
niye tiyleç ıka rs
aa t
a c
a ğıhe ra dı ml a de recesibi rka t
yüks e lirvebi rgü nahıdadökül ür.
-Ka dı nlar ı
ne nha yırl
ıme scidle rie vle r
inine ni çköş esi
di r.
119
-Ha kk Te ala ’nın bi rkul unun da vra nışl
a r
ında ne nç ok
sevd i
ğivebe ğendi ğiş eykul ununyüz ünüdoğr ucatopr ağa
koyups e
c dee t
tiğinigör me si
dir.
-Na ma zı
ni lkva ktinins onunani sbe tenüs t
ünl ükvef azilet
i
ahireti
ndünya yagör eüs tünlükvef a ziletigibidi r.
-Ya ts
ına ma z ınıc ema atl
e kı lan ki ş ige ce nin ya rısı
nı
nama zla ge çirmi şs ayılır;he m ya tsıh em de s a bah
nama zınıc ema atlekı larsabi rge ce nint ama mı nıibade tl
e
geçirmişs a yılır.
-Kişinine vi ndena ma zkı lma sı( na fil
ena ma z)nur dur;
evlerini
zibunur lanur landı rı
nız .
-Dü nyae viol ma ya nlari çinbi revdi r,ma lıolma yanlariçin
debi rma ldı r,a klıol ma yanlardünya yıt oplar.
-Kişilerbir inc isa ftane lerinbul unduğunubi lse le
rdior ada
bulunma ki çinku r aç eke rler
di .
-İma mFa tihas ure sinins onc üml esinit ama mla yıncas i
z l
er
dea minde yi niz.Zi rahe rkimi ns öz üme l
ekl eri
ns öz üne
muva f
ıkdüş e rseme sciddebul una nla rma ğf i
retol unur.
-Müs lüma n bi rkulf arz l
arda n ba şkaAl l
ah Te alai çin
günde12r eka tna filekı ldığıtakdi rdeAl l
ahTe alaok ul una
cenne t
tebi re vya pa r
.
-Kişiya t
ağı nage lirge cena ma zınaka lkma kiçinni yete der,
geceka l
ka ma yıps ab ahaka da ruyurka l
ırs
a ,Al lahTe alao
kuluna ni ye tinie tt
iğiniya zar,uykus u da Ra bbinde n
kendi s
ineve r il
mi şs adakaol ur.
-Cumai çin deöyl ebi rs aatva rdırki ,ima nlıbi rkulbu
günde na ma z kı la r
,Al lah’tan ha c etii çin bi rd ilekte
bulunur s
a ,Al lahTe alakul ununi stediği nimuha kka kve ri
r.
-Cumagünüyı ka na nki şi
ninha taves uçlarıa ffedil
mi şve
sil
inmi şol ur.
-Ka naattüke n me ye nbi rha zi
ne dir.
-Suyuna te şis öndür düğügi bive rilens adakadaki şinin
hataları
nıdüz elti
ps öndür müşol ur.
-Dü nyanınAl lahTe a lana zarındabi rs i
vr i
sine ğinka nadı
120
kada rkı yme t
iyo kt ur.
-Birmüs l
üma ndi ğe rbi rmüs lüma nka r
deşinebi rde f
abor ç
vermi şol save rdi ğib or çi kisa dakahükmüye rinege çer.
-Zava ll
ı,f akirbi rmü s lüma nınka r
nınıdoyur ma kAl l
ah’ın
rahme t
inika zanma kde me kt
ir.
-Oruç lui fta rya pa rk enAl l
a h’danbi ri stektebul unsa,o
ist
ekve yaduage riç evr ilmez .
-DilinAl l
a h’ıa nma kta nda imaı sl
akvene ml ika l
s ı
n.
-Kim ki ,a me lde fter inins a yfal
arındanme mnuni yetve
sevinç duyma ki ste rset evbe ve i s
tiğfa r
ını nf azlaca
yazılma s ı
naç alış
s ın.
-Sıkıntılıgünl e r
inde dua sı
nıAl lah’ı
nk a bule t
me si
yle
sevine cek ki ms er a ha tve huz uri çi
nde i ke n Al lah’a
dua l
ar ı
nıç oğa ltsın.
-Dinimi z i
ne nha yı rlıyönügüna htansakınma ktır.
-Alışve riş
te npi ş
ma n lıkduya nki ms eni
ni steği neuya rak
alış
ve rişiboz anki ms e ninAl lahTe al
akı ya me tgününde
hatalarınıba ğı
ş l
ar .
-Allah Te alaş öy le buyur ur:“ Kulumun ba na ya pt
ığı
ibadetlerine nse viml is ibe ni
mi ç
inya ptı
ğıöğüt tür.”
-Birt acirş udör ta hla ks ıfatıi l
ebe zenmi şol ursaya pt
ığı
ticar
e tt
eka zanc ıgüz elol ur.
1.Ala cağıbi rma lıköt üleme me si
.
2.Ma lınıs atarke növme me si.
3.Satıştahi leya pma ma sıve yama lı
nın kus urlu ye r
ini
gizleme me si.
4.Ma lınıs atarke nvea lırkenye mine tmeme s i
.
-Borc unuöde me yeni ye tede nbi rkulyokt urki ,Al l
ah’tan
yardımgör me sin.
-İşci
yet eriku ruma da nüc ret
inive riniz.
-Üçki ms ev ardırki ,göz leria teşigör mezve yaa t
eşten
etkil
e nme z .Bunl a rda nbi r
ide ,Al lah’ı
nya sakl adı ğış e
ylere
bakma ya ngöz le r
di r.
-Birki ms e ninn e fsine ,e şine ,ç ocuğuna ,ke ndine ,ka n
121
ya kınl ığıol anlaraya pac ağıha rca ma la
roki ms ei ç
inbi r
sad a kaol ur.
-Bi rba ba nınç oc uğu nave re ceğie ngüz elhe diyeterbiyedir.
Bunda nda h akı yme tlibi rş e yola ma z.
-Al la h Te alagi yimi neöne m ve rme ye nis ever.( Süs lü
elbi sede nka çınma kl azım) .
-Bi rmüs lüma nç ıpla k di ğerbi rmüs lüma nıgi ydirirse
Al lahTe alaoki ms e yec enn e t
inye ş i
le l
bi sele r
inigiydirir.
-Ba şves aka lı
nda kia klarıyol ma .İ s
lam ol ara
kki şinin
ba şınaves aka l
ınaa kdüş tüğüz ama nbua klıkkıya me t
günündeonunı şı
ğıv enur uol ur.
-Ba ğı şlama ya nba ğış lanma z .
-Bi rki ms e bi rmüs lüma n ka rdeşinina yıbınıs akla yıp
örte rseAl l
a hTe aladakı y ame tgünüoki ms enina yıbını
örtüpgi z lemi şol ur.Müs lüma nka r
de şinina yıbınıya ya n
birki ms eyideAl lahTe alar ez i
lr üsva ye tme kiçina yıbını
evha lkınıni çind eya ymı şol ur.
-An aveba ba sının gönl ünü hoşt utanda n Al l
a h Te ala
hoş la nır,a na ve b aba sına ka rşıge le n,onl ara köt ü
da vr ana nlaraAl lahTe alag a zabe de r
.
-Ce nne tteöyl eoda la rva rdı rki,dı ştani çlerigör ünür,i çten
dedı şlarıgör ünür .Al lahTe alabunl arıb irbir
inika lbe n
sev e nle r
e ,bi r
bi ri
niAl l
ah Te alai çinz iya rete denle r
e,
birbi rineya rdıme de nl ereh a zı
rlamı ştır.
-El ia ç ı
k,c ö me rtbi rki ms ec enne tegi rece ğineAl lahTe ala
be nike filkı ldığıgi bi,he rc imr ivee lisıkıki şi
nindea teşe
gire ce ğineAl lahTe a layi nebe nike f
ilkılmı ş tı
r.
-Ha yai ma nda ndır.
-Mümi nle r
ine nol gunl arıgüz elvei yia hla klıolanl
a r,e v
ha lkınaka rşıyumuş a kvei yida vr ananlardı r.
-Ka rde şinegül eryüz leba kma ns enini ç i
n ve r
ilmişbi r
sad a ka dır.İyi l
iğibu yur up,köt ülüğüya sakl amı şolursanbu
sen ini ç inbi rs adakaol ur .
-İki müs lüma n ka rşılaşıp t oka laşı
rs a bi rbirl
erinde n
122
ayrıl
ma da n önc e Al lah Te ala onl arın büt ün s uç ve
güna hla rınıa ffetmi şol ur .
-Müs lüma nka rde şinet evazugös terenbi rki ms eyiAl lah
Te a
layüks e
ltir.Onat epe denba kanıdaAl lahTe alaalçaltı
r.
-Mümi nde nga yrıs ı
nıdos te dinme ,ye me ğinideAl lah’dan
çekine nle rdenga yr ık ims eye me si
n.
-Fit
ne ,f e sat,ka rga şa lı
kvei ns anlarınboşye rebi rbi
rleri
ni
öldürdükl e r
ibi rz a ma ndaya pıla ni bade tba nadoğr ugöç
etme yebe nzer.
-Ümme timi n k a dınl ar
ına ha ma ma gi tme leri güna h
sayıl
mı ştırya niya s aklanmı ştı
r.
-Cehe nne mdeöyl ebi rva diva rdırki ,cehe nne mbuva dinin
dehşe ti
nde ngünd edör tyüzde faAl l
ah’ as ı
ğı nır.Buva di
Muha mme d ümme tinde nr iyaya panla raha z ı
rlanmı şt
ır
.
Bunl arş uki ms ele r
di rki :Gös te
rişma ksadı ylaAl l
ah’ın
kita
bı nıt a şı
ya nlar ,Al lah’da nga yr ıiçingös te rişolsundi ye
Allah Te a l
ai çins ada kave riyor muşgi bida vrananlar
,
Allah’ ı
ne vine( Ha cc a)gös t
e r
işver iyai legi denlerve
gösterişol sun di yeAl l
ah Te a l
auğr unas ava ş
agi den
kims ele rdir.
-Rüşve tve renlea lanınhe rikisidea teştedirler.
-Satrançveda made diklerioyunl a r
ıoyn aya nl arelleri
ni
sankibi rdomuzka nınabul aştı
rmı şol urlar.
-Benbi lha ssaha ramye me nizde n,z inae tme niz denvehe va
vehe ve s leri
ns izit ehlike l
eredüş ürme sinde nkor karım.
-Kü çüğümüz eş efka t,büyü ğümüz ehür me tetme yenbi zden
değildir .
-Kıya me tgünün dekulş udör tş eyde ns orul unc ayaka dar
yerinde na yrılama z:
1.Ömr ününe redet üke tmi ş
tir?
2.Ge nç li
ği nine re dege çirmi şt
ir?
3.Ma lınıne rede nka za ndı,ne reyeha rcadı?
4.İl
mii lenea me lya ptı?
-Kabi ra z abınınç oğus idiktendir .Sidikte nsa kının.
123
-Ca nlır es i
m,köpe k ve c ünüp bul unane ve me le kler
(rahme tme lek leri)gir me zler.
-Bi rki ms et uva le
ttei ke n kı bl eye önün ü ve a r
k asını
dönme zseonabi rs eva bya zılırvebi rgüna hısilinir
.
-Ku lunkı ya me tgü n ündei lks orguyaç ekilec eğii ba det
na ma z dır.Na ma z ı
na ba kıl
ır,kı lmı şsa kurtulurde ğilse
pe ri
şa nol ur .
-Re sul ullah( Sa llall
a hu Al eyhive Se l
lem)ka rga ye m
topla r gi bi a cele s e
c de ya pma yı,s ecde de yı rtıc
ı
ha yva nları ny a ptığıgi bikol lar ıye res ermeyivede ve nin
ahı r
d a be lliye re dindi ğigi bime sci
dde be ll
ibi rye r
tutma yıya s
a kla dı.
-Re sul ullah( Sa llal
la huAl eyhiveSe ll
em)f a izyi ye ne,
ye direne ,ş ah idine ,k a ti
bine ,vüc udunadöğmeya pa nve
ya ptırana ,sa da kave rme yee nge lol a nalanete t
ti.
-Ka dı nınkoc as ı
nıni zniol ma ks ızınbi rşeyve rme s
ic a i
z
de ğildir.
-İnsa nla r
at eş ekk üre tme ye nAl la h’aş ükretme z.
-Ku r’a n’ıKe rim’ iok uyun uz .Çünküokı yame tgününde
okuyuc ularınaş efaatciol arakge lece kti
r.
-İnsa nla rs i
z e me cnun de yi nc eye ka dar Al lah’ıç ok
zikre diniz .
-Bi ra damy abanc ıbi rka dınl aba şbaşaka lınc aonl arın
üç ünc üs üş eyta nol ur.
-Re sul ullah( Sa ll
a ll
ahuAl eyhiveSe lle
m)ş araphus us unda
şuonki ş i
yel a
ne te tti
:Onuya pa na,ya ptı
r ana,i ç ene,
taşıya na ,ke n di s
inegöt ürüle ne ,s a tana,on danka zanı lan
pa rayıyi ye ne ,s a
tına l anav eke ndi s iiçinsatı
na lı
na na.
-Ko la ylaştırınız , z or la
ştırma yı nız . Se vdiriniz ne fr e
t
ettir
me yini z.
-Di l
ine s a hip ol ana ,boş va kitler i
nie vinde ge ç
i rene,
ha tasınaa ğlay ananemut lu.
-Mümi nka r
de şi
neöl dür üc üs ilahlai şar
ete de ne,s i
la hını
indire nede kme l
e klerl ane tede r .Buke ndiözka rdeşinede
124
olsaa ynı dır .
-Kim bi rç ocuğa“ gela l”de yi pdes onr a,a lde diğiş eyi
verme z
s ei ştebubi rya l
anol ur .
-Kimç oba nvea vköpe klerinde nba şkaköpe kbe slerse
hayıra me linde nhe rgüni kikı rate ksilir
.
-Ak şamda ns onr akü çükç oc ukl arı
nız ıdı şa rıs a l
ma yınız.
Ziraos aa tlerdeor tadaşe ytandol aşı
r.
-Herş eydey ava şo l
ma k,a c elee tme me ki yid ir.Anc a k
ahiretişle rinige cikti
rme de na c eleya pma kg ere kir.
-Mümi nei sabe teden,he rha s t
a lı
k,yor gunl uk,üz üntüve
kede rmut la kagüna hlarınake fare tolur .
-İs
lamga ribol arakba şl
a dı,tekr arba şladığıgi biga r i
bha le
döne cekt ir.Ga ri
blerenemut lu!
-Allah Te a la ha zre
tler
ihe rş eyde i yili
ğie mr etmişti
r.
Öyle yse öl dür düğünüz z ama n öl dür me yi i yi y apın.
Ke secek ol ursa n
ız ke sme yii yiya pın.Bı çağı na ğzını
bil
eyi n.Ha yva na( z
ahme tve rme yin)r aha tettirin.
-Haks ızye r ebi rkuşve yada haküç ükbi rha yva nöl düre n
insanaAl la hTe alamut l
a kaonunhe sa bınıs or aca ktır.
-Dü nyamümi neha pisha ne( c enne ttekiye r
inegör e )ka f
ire
cenne tt
ir( c ehe nnemd ekiye ri
negör e).
-Dilenc ia tüz e ri
nded ege l
seonas adakave rin.
-Ame ll
e rine nf azil
etli
siAl la hi çi
ns e vme k,Al lahi çin
buğz etme ktir.
-Birg enç ,i htiyarb irki ms eyeya şıs ebe biyl ei kramda
bulunur sa ,Al l
a h Tealay aşlıl
ığı ndaonai kr am e de c
e k
kims elerimut lakatakdime de r.
-Hiç ki ms ei z i
na l
ma ksızın ba şka sınıne vi nini çi
ne
bakma sın,ki mi zinsi
zba ka rsaa yne ngi rmi şgi bi dir.
-Allah’ae n ma kbuli ns an,ka r
ş ı
laşma da s ela ma önc e
davra nandı r.
-AllahTe alaha zret
leriha stalığıdai lacıdai ndi rmi şt
ir.Ve
herha s
ta lığabi rilaçve r
mi şti
r.Öyl e
ys et eda viol un.Anc a k
haramol a nş eyletedaviol ma yı n.
125
-Ha stala rıye yi pi çme yez orlama yın.Zi raAl lah Te ala
ha zretlerionl araye dirir ,içirir.
-Bi r
ini za ya ktai ke nöf ke leni r
s ehe meno tursun.Öf ke s
i
ge çersenea l
age ç me z seya ts ı
n.
-İnsa nla r
ıgü ldür me ki ç i
n konuş up ( binbi r)ya lan( ve
ma s
ka ra lıklar)uydur a nla raya zıkl arolsun,ya zı
kl arol sun,
ya zıklarol sun.
-Mümi nbi r(yı lanın)de liğin de nikide f
as okul maz .
-Sa nae ma ne tbı r aka nıne ma ne t
inige r
ive r.Sa nai ha net
ede nei ha ne te tme .
-He rümme tiçinbi rf itneva rdır.Be nimümme ti
mi nf itne s
i
dema ldır.
-İki ni me t va rdır.İ ns anl arınç oğu onl a r hus us unda
alda nmı ştır
.Sı hha tveboşva ki t
.
-Hz .Muha mme d( Sa lla l
lahu Al e yhive Se l
lem)yüz e
vur ma y ıveyüz üda ğla ma yıya sakla mışt
ır.
-Hz .Muha mme d( Sa lla llahuAl eyhiveSe l
lem)ha yva nla r
ı
döğüş türme yiya sakl adı .
-Yo ks ul l
a rıse vin.On lar ıse ve rsenizAl lah’das iziseve r.
-Ümme tim ha kındae nç okkor kt uğum:Gö be kbüyüt me k,
de vaml ıuyuma k,t e mbe llik,i na nçz a yı
fl
ığıdır.
-Gö k gür ültüsü duya rs anız Al l
a h’ız i
kr edi
n. Çünkü
(yıldırım)z i
ki re de nei s abe te tme z .
-Ça lgıveş arkıdi nleme yi niz .
-Sa rıms akyi y inveonunl at eda viol un.Onun70ha stalığa
ka rşışifa sıva rdır .Eğe rba name l
ekge l
me seydibe ndeonu
ye rdim.
-(Bir biriniz e)ta şa tma yın.
-Ki şinin ka r
de şini na rtığınıi çme s itevaz udandı r.Ki m
ka rde ş
ini na r
tığın ıi çe rse ,ye tmi şde reces
iyüks elir
,y etmi ş
güna hıdüş ürül ür, ke ndii çina yrıcaye t
mişdes eva bya zılır
.
-Azgül ,z iraç okgül me kka lbiöl dür ür.
-Ka bi ryac e nne tba hç e lerindebi rba hçeve yac ehe nne m
çukur l
a rında nbi rç ukur dur .
126
-Di nka rde ş l
er i
ni ziç oğa ltı
nız .Zi r
akı yame tgünühe rbi r
ka rdeşinş efaa te tmeha kkıva rdır.
-Ka dı nbe şva ki tna ma zınıkı lar,yıldabi ra yor ucunut ut ar,
ır
z ınımuha f
a zae de rvekoc asınai ta ate de r
sec ennetin
ka pılarınındi lediğind e ngi r
s i
n.
-Ac eml erinke stiğigi bie kme ğibıça kl ake sme yin.
-Eyi nsa nlarbolvege nişe l
bi selerdiki nin.
-Fa iza lışve ri
ş iya pa nki ş inins onui fla stı
r.
-Ki m bi rş e ya nlatma ki steyipdeunut ursaba nas alat-u
selamge tirsin.
-Ki ma liml e r
iz iyarete de rsebe niz iya rete t
mi şol ur.Ki m
aliml erleot urur sabe ni ml eot ur muşol ur .
-Bi l
me de nf etvave re nki şiyegökveye rme l
ekle r
il ane t
ede r.
-Ki m ha ram bi rl o kma ye rse 40 ge ce na ma zıka bul
olunma z.40s a ba hdua sıka bulol unma z.
-Ki ma bde stl
iya tı
pd aoge c eölür seş e hitolaraköl ür.
-Ba şlarınaka d ınge çirenka vi mka ti
ye ni fl
ahe tme z.
-Al lahTe a lakı lı
ğ ınızavema ll
arınızaba kma z;ka l
blerinize
vea me lleriniz eba ka r.
-Me l
e kle r
,he yke llerve yar e simlerbul una ne vegi r
me zler.
-İnsa nöl ünc eüçş e yha riça me like silir:
1.Sa da ka -ic ariye( Ca mi ,me dreseya ptırma kgi bi.)
2.Fa yda lanı laca ki l
im.
3.Ke ndi s i
nedu ae de cekha yırlıevlat.
-Siz ez iya retcige l
diğ iz ama ni krame din.
-Çoc ukye diya şınaba stığındaonana ma zıe mret,onuna
girdiği ndedena ma ziç in( kılma z saha fif
c e)dövün.
-Ka nl arınızı,s a çlarınızı( kıll
a r
ınızı),t ırnaklarınızıtopr ağa
gömünkibüy üc ü l
e ro nla rla( si
hirya pma ki ç
in)oyna ma sın.
-Ka lbin inyumuş ama s ını,ha ceti
ningör ülme siniist
e rmi sin?
Ye timea c ı
yı pba şınıs ıva zlarsan,ye me ğinde nye dirirsen
he mka lbi nyumu şarhe mdeha cetinva rsagör ülür.
-Ye dihe l
a ke diciş eyde nka ç ı
nınız :Al lah’aş ir
kkoş ma k,
127
sihirya pma k,Al l
ah’ı
nya sake t
tiğii nsa
nıha ksı
zye re
öldür mek,f aiz yemek,ye t
im ma lınıyemek,ha rpten
ka çma k,gafilvenamuslumümi nka dınaif
ti
raetmek.
-Bı yıkl
arıkır
p ı
nsakal
lar
ıbıra
kın.Ya hudile
rebenzemeyin.
-Yo r
ulduğunuz z aman biraz koş un. Yorgunluk ve
ge vşekli
ğini
zgi derveAlla
h’ıninayetiylesi
zetazekuvvet
ge li
r.

128
 Ahi
rza
manHa
dis
ler
i

-Birz a ma nge lec ekbe nim ümme tim di ninimuha fa

z ada
çok güç lük ç eke cektir.Di n bi ra teş ol acak;bı raksa
dininde n ol ac ake linde tut sae liya nacak.Anc ak bi r
eli
nde ndi ğere linea ktarma ks uretiyle a t
eşna sıle lde
tutuluyor sadi ni
ni debe nim ümme ti
m i ş
teo güç lükler
içi
ndemuha fazayaç alı
şacakt ır
.
-Kı yame tkop ma da nönc e dünya nınt a mz evküs ef
a sı
nı
aşağ ı
lıkki ms elers ürecektir.
-Ah irza ma nda i ki ş eyin ç ok a zaldığı gör ülecektir
.
Bunl ar danbi rihe lalpa ra.İ kinc isideAl lahTe alai çin
dos t
luk .
-Ah irza ma nda i nsa nınt oplum i çinde d ininikor uma s
ı
zorlaşıp, gü naha gi rme de n ge çim t emi n e t
me s
i
güç leşe cektir.Anne ,ba bası,ç oluk ç ocuklarıylaa il
e s
i
komş us uonu,güc ündenf azlar e f
a hi ç i
ndeha ya ttemi n
etme ye z orlayac akla r
dır. He lal ka zançla buna güc ü
yetme ye na iler eisid ebut azyikle r
eda yana mayı pha rama
dabul aşa caktır.
-Muha mme d’inc anı( kud ret)e lindeol anAl l
ah’ aye mi n
ede ri
m ki ,e lbe t
teümme timde nbi rt akımlarıa şırısevinç,
taşkınlık,a zgınlık,oyunv ee ğlenc ei lege celeyips onra
hara ml arı,ç algıcıka dınlarıhe lalgör me ler
i,içkii çme leri
,
faiz ye me leri ve i pek gi yme l
eri yüz ünde n s aba ha
ma ymunl arvedomuz larşeklindeç ıkac akl
ardır.
-Ümme t
imde nb irt akımlarımuha kka kkiş arapi çi
pona
adında n ba şk ai sim t akaca klar,ba şuç ları
nda ç al
gı l
ar
çalınıp,ş arkıcıka dınlarş arkıt ürküs öyleye cekler,Al lah
Te alaonl a r
ıye reb a t
ıra
c akveonl arda nma ymunl a
rve
domuz larya pa caktır.
-Birz ama n ge lir;i nsanların de r
tlerit asalarımi deleri
,
şerefler ima l
la r
ımül kleri
,ka dınla r
ıkı blel
eri,pa ralar
ı
dinleriol ur.İ şteonl arCe na b-ıAl lah’ınn ezdinden a si
bi
129
olma ya ne nköt üya ratıkl ardır.
-İns anl arabi rz a ma nge li
rki ;c ami l
e rdet opl anıpna ma z
kıla rlar.Fa ka ta rala rı
ndamümi nbul unma z.
-Ümme timonbe şş eyiya ptığız ama nbe l
a l
a rama ruzka l ı
r.
Di nle ye nl erde n:EyAl l
ah’ ınRa sul ü!Onbe şş e yn edi r?
De ni ldi.Pe yga mbe rEf e ndimi z( Sa llallahu Al eyhive
Se llem) :“ Ga nime t( bugün ha z ine ) be lirli ki şi
le rin
teke lindeol duğu,e ma ne t
inga nime ts ayıldığı ,z eka tı
na ğır
biryükka bule di ldiği,ki şininha nımı nai taate dipa nnesine
isya ne ttiği,a rka da şı nai yiliktebul unup ba ba s ı
nac e fa
ettiği,me sc idler des es lerinyüks eldiği ,ha lkıne na lçağını n
ha lkal ide rs eç il
di ği,ki şiyeş errinde n kor kul duğu i ç in
say g ıgös te ril
di ği,i çki le r
ini ç il
ipi pe kle r
ingi yi l
di ği,ça lgı
aletle rinin,oyunha v a ları
nı nveş a rkılarınç oğa ldığı,bu
ümme tins onr aki lerini nönc ekiler
il ane tl
edi ğiva kitişteo
andakı zılbi rr üz g ar ,ye rlebi rol mave yas ima larda
de ğiş me lerbe kl e sinle r”bu yur du.
-İns anl arabi rz ama n ge le cektirki ;Kur ’an’ ıKe ri
m’ in
ya lnızr esmi ,İ sla mı ny alnızi smi ka lac a ktır.Onl ar
İslamda ne nuz a ki ns anl arol dukl arıha lde,İ slamii simle rle
isiml e ne ce kler,me sci dl er
igör ünüş tema murol duğuha lde ,
hida ye työnünde nha ra pol acaktı
r.İ şteode vr ina l
iml eri
gök kubbe nina ltında kia li
ml e
rine n köt üle ridir.Fi tne
(ka rga şa )onl arda nç ıkmı ş,yi neke ndi ler i
nedöne cektir.
-Ümme timi ns o nz ama nlar ı
nda me s c
idl erini s üsleyi p
ka lple riniha rapb ıra ka n,e lbis esi
nis a kınıpkor uduğuka da r
,
dini nis a kını pkor uma ya n,dünyai şle rininyol undagi t
me si
uğr u ndadi ni niva s ıt
aya pma yaa ldı rışe tme ye nbi rtakı m
insa nla rt ür üye ce ktir.
-Buümme t,r a kıyın abi zle( çeşi
tlii siml era ltında ),fa izi
nor ma la lışve riş,r üşve tihe di yea dıa lt
ın dahe lals aydı ,
zeka tl
adat icaretya pt ımı ,iş t
eoz ama nhe lakl arıdır.
-Ümme timde pr e ml er leka rşı
la şa
ca k.Ode p re ml erdeo nbi n,
yirmi bin,ot uz binki ş
iöl ec ektir.Al lahTe a l
abude preml eri
130
iyileri çi
ni bret
,mümi nleri çi
nr ahme t
,ka firle riçindea z ap
kılaca ktır
.
-İyia me lleri şleme ktea cel
ee din.Zi ra,i leri
de ge ce
ka ranlığıgi bif i
tne l
erol a cak.Ki şis aba hleyin mümi n
olduğuha lde,a kş amadi nde nç ıka ca
k,ya huta kşaml e yin
mümi nol duğ uh aldes a bahaka f
irol a c
a k,di ninidünya
ma l
ıka rşılı
ğısa tacaktır.
-Za ma nkı s
alıps enea y,a yha ft
a ,ha f
tagün,güns aat,s aat
dea t
e ştutuşturaca kka dara zbi rz ama nol ma dıkcakı ya me t
kopma z.
-Ümme t
im i çin s apt ı
rıcı i ma ml arda n kor ka rım.
Ümme t
imi na rasınakı lı
çbi rke regi rdimi ,a r
tıkkı ya me t
gününe ka dar ka l
dırıl
ma z. Ümme timde m bi r kı sım
ka bilelermüş r
ikle reilti
ha ke tme dikçe,ümme ti
mde n,bi r
kısım ka bil
eler put larat apma dıkca kı ya me tkopma z
.
Ümme t
imdeot uzt aneya lancıç ıkacakhe ps ideke ndi sinin
pe yga mbe r ol duğunu i ddia e dece k. Ha lbuki be n
pe yga mbe rleri
n mühr üyüm ( sonunc us uyum)vebe nde n
sonr ape ygambe rdeyokt ur.Ümme timde nbi rgr upha k
üz erindeol ma ktange ridur ma z.Onl aramu ha l
e f
ete d enler
zar arve reme zler.Al l
a h’ın( kıyame t
)e mr i,onl a rbuha lde
ike nge lir
.
-İnsa nlara;kişinini ma nının,göml eks oyul urgi bifa rkında
olma dans oyula cağıbirz a ma nge lecektir.
-Ce br ai
l( A.S.)ba nage lip;EyMuha mme d!Ra bbins a na
selame diyorvebuyur uyorki ;“ Şüphe s i
zkul l
a r
ımda nbi r
çoğununi ma nıs a decez e nginlikledüz elir.Şa yetf akirlik
ve rmi ş ol saydık, k üfre gi der l
erdi. Kul larımda n bi r
çoğununi ma nıdaf a
kirlikledüz e li
r.Şa yetonl araz eng inlik
ve rmi ş ol saydık, k üfre gi der l
erdi. Kul larımda n bi r
çoğununi ma nıd aha stalıkladüz eli
r.Şa ye tonl aras ağlık
ve rmi ş ol saydık, k üfre gi der l
erdi. Kul larımda n bi r
çoğununi ma nıd as ağlı
kl adüz elir
.Şa yetonl a r
aha stalık
ve rmi şolsaydık,küf regi rerlerdi”de di.
131
-İns anla ra,ki şinine ldee ttiğima lınhe lalda nmıha r
amda n
mıol duğunaa ldırışe tme di ğibi rz ama nge lecektir.Ha l
böyl eol unc adad ua larka bulol unma zol ur .
-Ümme timi çi
ne nç okk orktuğum ş e y:İ ma nz ayıflığı,
tembe llik,ç okuy kuv eç okye me k( midebü yüklüğü)dür .
-Bi rz a ma n ge l
irki ;i ns anla rın he ps if aiz ye r,onu
ye me ye nl eredet oz un da nisa be te de r.
-Bi re rke ğine llika dı naba k a cakka dare rke klerinka ybol up
ka dınla rınka lma sı,i ç ki
lerini ç ilipz ina nınya ygınha le
ge lme si,c e hale t
inor t
a yaç ıkıpi lmi nor t
a danka ybo lma s
ı
kıya me ta l
a me tlerinde ndi r.
-Fır atne hri ,altında nbi rda ğıor tayaç ıka rma dıkçakı ya me t
kopma z.Bunu e lde e tme ki ç ini nsa nlarbi rbir
le riyle
sav aşırlar.Ondadokuz uöl dür ül ür .
-Müs lüma nl ary ahudi lerl
es ava ş ı
p onl arıöl dür me dikç e
kıya me t kopma z.Ha tt
a ya hudi lert aşların,a ğaç l
a rın
arka sınagi zlenir.Ta şlar
,a ğaç la rda :EyMüs l
üma n !Ey
Al lah’ınkul u!Bua rka mdagi z lene nya hudi dir.Onuöl dür
de r.Ya l
nı z“ Ga rğa d” s öyl e me z.Zi ra o ya hud il
e rin
ağa çlarında ndır.
-Ki şiöl e nbi r
ininka brineuğr ayı pke şkeonunye rindebe n
ola ydımde me dikç ekı ya me tkopma z .
-İns anla r yol larda ha yva nl a
r gi bi c ins i müna sebe tte
bul unurha lege lme dikç ekı ya me tkopma z .
-Ah i
rz ama ndaki şininc ehe nne megi r me siyaz e vcesini n
yaa nne sininyaba ba sınıny adae vladını nyüz ünde no lur .
-Di kka t!Ba naKur ’anve rildi,onunl abi rl
iktebi rmi s l
ide
(sünne t)ve ri
ldi.Ag a h ol un!Mi de sit ok ol duğu ha lde
raha tkol tuğu ndaot ura nbi rki ms e nin:“ ŞuKur ’an’as ıkı
sarılın,ondahe lalbu lduğunuz uhe lals ayı n,ha ramo la rak
bul duğunuz udaha r ams ayı n( ha dislerei t
iba retme yi n) .
”
de me siya kındı r.

132
 Ta
rika
t

Şe ria tda t arika tda y olde me ktir.Dünya da huz ur a

ahir ettei s ec enne te ul aştıran yol .Ta rika tın ga ye si;
Al lah’ ın r ızasını ka z a
nma k, ne fi
s l
eri he r t ür lü
köt ülükl er dent emi zleme k,güz e
la hlaks ahi biol ma kta n
ibar ettir. Kı saca Al lah’ın Kur ’an’da ba hse ttiği,
Re sul lullah’ dagöz lerönünes erdiğie ngüz ela hl aki le
ahla kla nma ktır.
Bi lindi ğigi biHz .Pe yga mbe r’
in( Sallal
lahuAl ey hive
Se llem)s ünne tiveha ya ts istemionda nz uhure de nüç
teme luns urda nme yda nage lir.
1.Al eyhi sssa t
üVe s selam Ef endi mi zi
nmüba reks öz leri
veha di sleri;ka vlis ünne t.
2.Pe yga mbe rimi zin( Sa ll
a llahuAl e yhiveSe llem)i ba de t
vea de tol arakbüt ünha yatıveha reke tl
eri;f
iilis ünne t.
3.Re sulul l
a h’ın( Sa l
la ll
ahu Al eyhive Se llem) ba zı
olayl ar ka r şıs
ın da kit utum ve t avırl
arı ve s ükut
buyur ma ları;takr irisünne t
.
İşteEf endi mi zin( Sa llall
a huAl e yhiveSe llem)ha di sleri
şeria ti l
mi ninka yna ğ ıvek onus uol duğug ibi,onunör ne k
ha reke tleriveyüks ekha lidet arika t
ıne sasıveda ya na ğı
olmuş tur .Ya nit arika tş e riatıya ş amaktır
.Şe ri
a ti lim,
tarika tis et atbikattır.
Hz .
Pe yga mbe r’in( Sa llall
a huAl eyhiveSe ll
e m)ha lii ki
kısımd ır.Bi r i
siz a hiridur umveda vranışlar
ıi ba det
,t ic are t
,
siya setvea da l
ethus us unda kiör ne kha ya t
ıveha re ke tleri
gibi .Bunl arf ı
kı ht e me lleriniol uşturur.İki nc is
ii seHz .
Pe yga mbe r’
in( Sa ll
a ll
a hu Al e yh ive Se l
le m)r uh ive
ma ne vidünya sı.Ka lbiv ea hlakiyönüdürkibu da
tasa vvu funko nus uol muş tur.
Ta rika tlarma n evibi ri lim vei r f
anyuva sıol muş tur.
Ta rika tlarbi rere de bvea hla koc ağıdı r
.But a rikatyol unun
esa sıis e;
133
 1.Sağla
m i t
ikat,istikame tvec i
ha de hlibirmürş
idi
ka
mi l
ia r
ayıpbul mak,
2.Onas amimi yet
leta biivete s
li
mol mak,
3.Bütünga yreti
ylehiz me tveiba detekoyulmak,
4.Hikme t
iveha ki
ka t
ıor tayaç ı
kıncayakadar,akl
ına
ya
tma yan ba zı hus us l
aras abredip, iti
raz ve i
syana
ka
lkış
ma ma k,
5.Kötülükl
e r
ei yi
lik
l emuka beledebulunma kt
ır.

Mur itmür şi
dinterbiye sinde,anakuc ağındakiçoc ukgibi
bulunma lıdır
.Kur ’an’aves ünnetet am ba ğlı,dinga yret
i
taşı
yan,i lmiylea me le de nka milbi rmü r
şidbul duktan
sonraonas amimi yetleba ğlanma dıkçaveonunİ sla
ma
uygun ol an tavs i
ye l
e rine kul a k a s madıkça onda n
faydalanama z.
Tarikatagi r
eceki nsanl araşunube lirt
me kge reklidi
rki,
zama nımız dasahteşe yhle rçoktur.Bi rşeyheba ğlanma dan
öncea raş
tırı
lmalıdır
.Şe yhş eri
atauyuyormu,uymuyor
mu? Çünkü öl çüş eriattır
.Ka dınlarl
at okalaş
an,göz ü
mi l
let
in pa r
ası
nda ol an,ka dıne rkek bi rara
da mi l
let
i
topla
ya nbi rinsanş eyhol amaz.Buki şis ahte
ka r
dır.Allah
Te a
lac üml emizibu gi bis ahtekarş eyhler
inş err
inden
muha fazae yles
in.

134
 Al
lahAda
mla
rını
nÖz
ell
ikl
eri

All
a ha damıgör ü l
düğü z a man Al l
ah’
ıa kla ge t
iren
adamdı r.O ke ndis iyleoturupka l
kanaAl l
ah’ıa nmayıve
iyiame lya pma yıka zandır
ır.Fi t
nele
rdenuz a
ktır.Mu sibet
veol ayla rka rşısınd adua sıma kbul
dur.Ame lvei ta at
te
herkesi
nönün de dir.İ hl
asıya ğmurya ğdır
acakveAl lah’ın
yardı
mı nıge rçek l
e ştire
cekka darmüke mme l
dir.Dü nya yı
ter
ke tmi ş t
ir
.De ğe rsi
z olan dünya ya aldanışgöz üyle
bakma kta n kor unmuş t
ur. Al l
ah’ı
n ya rat
tığı ş eylere
tef
ekkür levei breta laca
kş ekil
deba kmayıöğr e
nmi şti
r.
Allahs e vgisi
yl e dol muş ve Al lah’aibade te tme nin
zevkiyledoymuş tur .BuAl lahdos tuyl
adoğr ubul unur,
gerçe
k bi l i
nir
.Sa hip olduğu ş e
yleri
ni hti
yaçf a z
la s
ını
başkalarınave rir.Ada let
lehüküm e der.Yüz üt ebessüm
ederf aka tka l
bikor kuylaür perir
.BuAl l
aha damlarının
özell
ikleriş unlardır:

Aş k:Al l
a hTe al
a ’
yıtambi rmuha bbetl
es evmek,O’ ndan
baş
k ahe rş eydeny üzç evirme ka şka dınıa l
ır
.İ ma mı
Rabba ni
;“ Ne f
sinköt üa rzul ar
ınaya niş ehvet
ea şkve
muha bbeta dınıtakma ma l
ıdır.Aş k,muha bbe tkalpdeolur
vekı yme tli
dir.Ge r
ç e
ka şk,Al lah Te ala
’yıveO’ nun
se
vd i
kl e
rini s evme kti
r.
” buyur muş t
ur.İ brahi
m Ha kkı
Erzurumide ;“Aşk,n efsit
e rbiyee de r
,ahlakıgüze l
le
ştir
ir
.
Aşk,i nsanınka lbindebi ra teşol up,ka lpteAllahTe al
a
se
vg i
s i
nde nba şkabirş e
ybı rakma z .Ha ka ş
ığını
ns özü,iş
i
vedüş ünc esi,doğruves aftır.Uya nı
kka l
pliveha tadan
uzaktı
r.”de mi ş
ti
r.

Takva: Ve l
il
erin hepsit akva sahibi
dir
ler
. Ta kva
sakı
nmak, Al l
ah Te ala
’dan korkarak, haramlardan,
yasa
kla
rdan,günahl
ardansakı
nma kt
ır
.Ha ra
madüş me me k
iç
in,hara
m ve yah e l
alolduğu bell
iol mayanş üphe l
i
135
şey l
e rde n s akınma ya v era de nir. Bu ba kımda n,
hara ml a rda nda haç oks akı nmade reces iolanve rat akva nı n
ma na s ıa ltınagi rer.Kur ’a n’ıke rimdebuyr ulduki :“Al la h,
o t a kva s ahib l
e rini s eve r.” Ra sûl ullah Ef endimi z;
(Sa l
la llahuAl eyhiveSe llem)“ YaRa bbi !Ba nai l
im,hi l m,
takvav ea fiyeti hsa ne yl e.”dua sınıç oks öyle r
di .EbuSa i d
Muha mme d Ha di mi Be rika sında bu ha disiş erifi
açıkla rke n,dua dage çe ni l
imde nma ks a tfayda lıilim,ya ni
ima n,i ba de t,a me lve a hla k bi lgileridir.Hi lm i s e,
yumuş akl ıkd eme ktir.Af iye ttenmur a d,di ninvei ti
k adı n,
boz uki na nç l
a rdan,i şler de n,ne fs i
ni steklerinde n,ka lbi n
ves ve se ve ş üphe l
e rinde n, be deni n ha sta l
ıklarında n
kur t
ul ma sıdı r de me kt edi r.İ ma mı Ra bb a
ni ha zr
e tl
e ri;
“Dünya da f elak etl
e rde n,a hir ettec e henne mde n,a teş te
yanma kta n kur tul ma ki çini kiş eyl âzımdı r:Emi rler e
sarılma k,ya sa klarda ns akı nma k.Bui ki sindene nbüyüğü,
daha l üz uml us u,ya sa kla rdans akınma k ya nive ra ve
takva dı r.” de mi ştir.Bunda ns onra da ş ua ç ı
klama yı
yapmı ş tı
r:“ Ve rav et akva yı t am ya pabilme ki ç in,
muba hl arıl a zım o lduğu ka da r kul lanma lı
,z a rur et
mi kda rınıa ş ma ma l
ıdır.Buka da rınıkul l
anı r
ke nde ,kul luk
vaz ifele ri
niy apa bilme ki çinkul lanma yani ye te tme li
di r.
Biri ns an,mu bah,y a nidi nini z inve rdiğiş eyl erden,he r
ist
e diği niya par,mub a hla rıa şırıde rec edei şlerse ,şüphe li
şey l
e riya pma yaba şla r.Şüphe lileri s e,ha ra m ol anl ar a
yakı ndı r.İ ns an,b irgünha ra madüş ebi lir
.”

Vera :He l
a lve ha ram olduğu bi li
nme yenş üphel
i
şeyl
erdensakınar
a khe la
le,haramadi kkate t
me yeve r
a
deni
r.KünuzulHa kayıkdageçenha dis
iş er
ifl
erde;“Hiçbi
r
şey ver
agi biola maz.”ve“ Dinini
zind i
reğive ra
dır.
”
buyrul
muştur.Ebu Hür eyr
e ha zret
le
r i,kıyame tgünü,
Alla
hTe al
a’nı
nhuz urundakıymetliolanlar
ınve r
avez ühd
sahi
pler
iolduklar
ınıbe yanetmişti
r.İma mıRa bbani
,bir
136
kimse,şuonş e y
ike ndinef ar
zbilme dikçe,tamve rasahibi
olamazde yi
pbunl a
rış öylesaymı ş
tı
r:Gı ybete t
me me li
,
mümi nes uizane tmeme li
,kims eyiköt übilme me l
i,kims e
il
ea l
aye tme meli,y a
ba ncıkadınla r
a,kızlaraba kma ma lı
,
doğru s öylemeli, ke ndini beğe nme me k i çin, Al lah
Teala’
nın, ke ndisi
ne ya ptı
ğı i hsanl
arı, ni metl
erini
düşünme li, ma l
ını he l
al ye r
e ha r
cayıp, ha ra
ml ara
vermeme li,nefsi,k eyfii ç
in me vkima ka m i ste
me yip,
bunlar
ıi ns anl
arahi zme tye r
ibi lme l
i,beşva kitna ma zı
,
vakti
nde kı l
ma yıb i
r i
nciva zife bi l
me li
,Ehl isünne t
al
imleri
ni nb i
ldi
r di
ğii manvei şleriiyiö ğrenip,ke ndini
bunlar
auydur ma lı
.Ha saniBa sriha zret
leri,z erreka dar
veras ahibiol ma k,bi nna fil
eor uçvena ma zdanda ha
hayır
lıd
ı rde mişt
ir.

Zühd:Şüphe l
iol ma k kor kusui le müba hş eyle r
in
çoğunda nsakınma k,dünya danvedünya lıkol anşeylerden
uzak dur ma k ma na s
ı na ge le nz ühd ha kkında ,Ha ri
s
elMuha si
biş unlarıs öyl eme ktedir:“ Zühd,i nsanınka l
bini
dünya s ı
kıntıl
arında n uz ak t ut
a r. Al l
a h Te ala’nın
yüc e
liği
nivebüyükl üğünüt anıma yı,tövbee t
me yitemi n
eder.”ElCa miusSa gir’dez ikre dil
enbi rh adisişer
ifteise
şöylebuyrulmuş tur:“ Zühd ,ka lbevebe de neraha t
lı
kve r
ir
,
dünya yarağbetise,düş ünc evehüz ünve ri
r.”.Muha mme d
Ha dimi;“Za hi
da l
imi ni kir eka tnama zı,zahi dolma yanın
ömr ü boyun c
a kı l
dı ğı na ma zdan ha yır
lıdır.
”d emi ş
,
Lokma nHa kimde ;“ Eyoğl um!Ya kinves abrısanatedin.
Allah’ınha ram kıld ı
ğış eylerde nuz a
kol ur san,dünya da
zahidvemüc ahidol ursun. ”buyur muş t
ur.

İhl
as:Ha li
s,temize t
mek,niyet
it emizl
emek,dünya
f
aydalar
ınıdüşünmedenbüt
ünişle
rini,i
badet
le
riniyal
nız
All
ah Te al
aiç i
n yapmak de
me k olanihlasha k
kında
Mektubatt
aki bir hadi
sişer
ift
eş öyl
e buyrulmuştur
:
137
“İbadetleriniziihlasi leya pınız!Allah,i hla si l
eya pılan
iş
lerika bule de r
.”Hi lyetülEvl i
yadaka yde dildiğinegöre,
Ra sul
ullahEf endimiz( Sallall
ahuAl eyhiveSe ll
em) ,Mua z
bin Ce be l’i
, Ye me n'e va li gönde rirken ş öyle
buyurmuş lardı
r:“ İbadetleri
nii hlasi le ya p.İ hlasi le
yapılana za me l,kıyame tg ünüs anaye t
işir
.” .Se yyidEmi r
Kül al
;“ İhlassıza me l,sahtepa ragibidir,ka bule dilmez.”
demi ş
;Se hliTüs t
eriye ;“İns a
nınne f
sinee nç oka ğırgelen
şeyne dir?”di yes ordukla rı
nda,“İhlast
ır”c eva bınıvermiş;
“Zirai hlas t
ane f
sinna sibiya nipa yıyo ktur .
”di yebi r
açıkla
ma dadabul unmuş tur.İmamıRa bbanii se,ihla
si l
e,
uzunyı llarıname linin,işini
n,kısaz ama ndae legeç ec
eğini
açıkla
mı ştır.

Ma rifet:Gö nüllebilme k,Al lahTe a la’yıha kkıylatanı yı p

bil
me kma rif
etdi yei siml endiril
ir
.Muha mme dMa s um
Faruki ,ins anıniz z
e t
inin,i ma nvema rifeti l
eol duğunu,
ma lveme vkii l
eol ma dığınıbe li rt
mi şt
ir.Ahme d bi n
Ha drav eyh;“ Marifet
inha kika t
i,Al lahTe a la’
yıka l
bi le
sevme k ,di lilea nma kv eAl lah Te a l
a’da n ba ş
kahe r
şeyde n ümi dini k esme ktir.
” de mi ştir. Ebül Ka sım
Na srabadi ,ma rif
etveAl lahTe ala’
yaya kınol maha lini n,
far
z l
a rıe dae tmekleves ünne tiseniyye yet abiol ma klae le
geç e
c eğinii fa
dee tmişti
r.EbülHa sanbi nSa iise;“Ma r
if et,
herdur umdakul un,Al lahTe al
a’nı n ve rdiğini me tler e
şükretme dea cizkaldığını,ge nçvekuvve t
liz ama nlarında
zayıfol duğu nubi lme sii lee l
ege çe r
.”d emi şt
ir.Al la h
Tea l
a’yıka l
pver uhlat anıyıpbi lme yema ri
fetulla
hda
derler.Muha mme dMa sum,budünya dae nkı yme tlişe yi n
ma ri
fe t
ul laha ka vuşma k ol duğunu be lirt
mi ş,İ ma mı
Ra bban ika l
bindeha r
da lt anesika da rdünyamuha bbe ti
buluna nki ms eni
nma r
ifetullahaka vuş ama yacağınıi fa de
etmiştir.Ha dimiha zret
le r
i;“ Ma rif
e tullahbi lgil
eri,ke şf le
vei lha mi leha sı
lol ur. İba detl
e r
inya pı
lma s
ıvebüt ün
138
şer
iat(İ
sla
miyet
)bi lgi
le
riis
e,üst
addanöğre
nme kl
ee l
de
edil
ir
.Şe r
iatbilgil
eri
,ilha
m i l
e has
ılolsaydı
,Al l
ah
Teala
’nı
npe yga
mbe rle
rveki t
apl
argönde
rmes i
nelüz
um
olmazdı
.”demiş
ti
r .

İl
im:Bi rş e
yiha kkı ylabi lme k,a nl ama k,öğr e nme k,
cehlinz ıddıma na larınage ldiğigi bi,okuma k,gör me k,
dinleme k ve yaAl lah Te ala’nıni hs anıi lee ldee di l
e n
ma luma tvebi lgia nla mı ndadakul lanılani l
imç okç e şi
tli
kısıml araa yrıl
ma ktadır .Ame l
eda iriliml e r
de nbi r iol a n
il
mia hl ak,f azile tilmiol up,bunaka vuş mavebuf az i
leti
gidere cekş e ylerd ens akınmayol larınıbi ldirir.Ka lpver uh
bakımı nda ni nsanıol gunl aşt
ırani limvea me ller,t as avvuf ,
ahlakma nasınadage lir.İns anıngör ünme ye nvea lemi
emi rde nol anka lp,s ır,r uhgi bilatife l
erinikonua lani lme ,
kısacagönülya nika lpver uhlai l
gi liilmei l
miba tınde nilir
.
De ylemi ’ninr iva yete ttiğibi rha di siş e rif
te;“ İ
l miba tın,
Allah Te ala’nı n s ırları
nda n bi r s ırdır. O’ nun
hüküml e
rinde nbi rh ükümdür .Di lediğikul ununka lbine
verir.”buyr ulmu ştur.Ge nelol araki lim,i lmihus ul ivei lmi
hudur idi yei ki yea yrıla bi
lir.İ l
mihus uli,Ehl is ünne t
(Ra sulullahEf e n dimi z( Sa l
lallahuAl eyhiveSe lle m)ve
arkada ş l
arınınyol undaol a
n)a li
ml e ri
nins ohbe t
le rindeve
derslerindebul unul ara k,ç alış
ılarake l dee dileni li
mdi r.
İl
mi hudur ii s e,ç alışma da n Al lah Te ala’nıni hsa n
etme siy l
eka z a
n ıla ni li
m,ve hbii lim de me ktirkibui lme
il
mil üdünnidede nilir.Ha c eUbe ydul lah Ahr a ri s e:
“İli
mi kiç eş i
tti
r .Bi rive raset,biridel edüni lmi dir.Ve r aset
il
miç a lı
şa r
a ke ldee d il
ir,bunake s bide ni r.İlmil edüni se,
AllahTe ala’nıni hsan ıdır .Ça lı
şma da ne ldee di li
r.İ lahibi r
me vhi bedi r
.Kul larında nd i
lediğineve rir,bunave hbide
denir” .buyur mu ştur.Ed- Dür rül-Muht ar ’dakiha di siş erifte
deş öyl ebuyr ul muş tur :“ Bi rs aa ti li
m öğr e nme kve ya
öğre t
me k,s a bahaka da ri badete tme kte nda has eva ptır.”
139
Be ri
ka ’dage çenbi rha disiş erifte,Ra sulullahEf endi mi z;
(Sallalla huAl eyhiveSe ll
em)“ İl
mii lea me le de ne ,Al la h,
bilme di klerinibi ldir
ir.”buyur muş t
ur .Abdül ha kıDe hl e vi
Me re cül Ba hrey ni si
mli kı yme t
li ki tabında , Ahme d
Zer r
uk’ dana larak di yor k i:“ İ
ma mı Ma lik; “ Fı kı h
öğre nme yip,ta savvufi l
euğr aşa n,di nde nç ıka r,z ındıkol ur.
Fıkıhöğr enipt asavvuftanha be riol ma ya n( bida ts ahi bi )
yanis a pı
k ol ur.He rikisinie dine n,ha ki ka t
e va r ır.”
buyur du.Fı khıdoğr uöğr enenvet a
s avvuf unz e vki nia la n,
kami li nsa nol ur.Ta s
avvufbüyükl eri
ninhe psike ma le
gelme de n önc e bi rf ıkıha li
mi ni n me zhe bi nde i di.
Tas avvuf çunun me zhebi yokt ur de mek, me z hebl er in
heps inibi li
r,he psinigöz e t
ir,e vl aol anı,i ht iya t
lıol a nı
yapa rde me k ti
r.Cüne yd’iBa ğda di ,Süf ya nıSe v
ri’ ni n
me zhe bi ndei di.Ab dülkadirGe yla ni,Ha nbe lii di.Ebu
Be kriŞi bli
,Ma likiidi.Ceriri,Ha nefii di.Ha ris iMuh asi bi,
Şafiii di( Ka d desallahue s
ra r
e hüm) .EbülEs ve de dDüe li;
“Hi çbi rş eyi limde n üstün de ğil
di r.Çünkü s ult
a nl ar,
insanl ara hükme d erl
er. Al i
ml e r i se, s ul t
anl a ra
hükme de r
ler.”de mi ş,Lo kma n Ha ki m deoğl unaş unu
söyle mi ş t
ir:“ Eyoğl um!Dünya nıns evinçvene şeleri ni
tecrübee t
tim.İ limde nlezzetl
ibi rş e
ybul ama dı m. ”Ayr ıc a;
“De rvi şler,f akirveyoks ullari li
ms aye si
ndes ul
ta nl ar
sofras ında ot ururlar.
” buyur muş t
ur .Bi rde Abdül ha kı
De hle vi,“ İns anın göğs ünü ge niş letenş e yle rde n bi ri
ili
mdi r.”de mi ştir
.

Ledü nniİli
m:İ l
mil edünveyaledünnii
lim,AllahTe a l
a
il
ei lgil
ibi l
gives ı
rl
araa i
til
im gaybvema r
ife
ti l
midi r
.
AllahTe alabu yurduki :“Orada,kendiindimizdenbi r
rahme t(vahiyvenü büvvetveyauzunömür )ver
diğimizve
onal edünniilmiöğr e
tt
iğimizkull
arı
mızdanbir
ini(Hızır’ı
)
buldular.”.He m Sa l
ebi’
ninhe m deİ mamıRa bbani’nin
if
a dee t
tikl
erigibi,Hızı
ra l
eyhi
ssel
am,güze la
hlaks a
hi bi
,
140
cöme r tvei nsanl a
raka rşıçokş e f
ka t
liydi.Al la
hTe ala’ nın
iznii leke rame te hliol up,ki myai lmin ibi li
rdi.Ha k
Te ala’nın bi ldirme si
yle l edünni i lim ve r
ilmi şti
.
Muha mme d Pa ri
sa;“ İ
lmil edünnive ri
lme sinde Hı z ı
r
aleyhis sel
a mınr uhaniyet
iva sıtaol ma ktadır.
”buyur muş tur.
Se naullahıDe hlevibui lim ha kkındaş öylede me ktedi r
:
“Le dünnii li
m,ç alı
şma kvega yretlee lege çme z.İ hs an
edilen ki mse l
ere ma hsustur.Umuma ş a mil de ğildi r
.
Pe ygambe rle
reve ri
leni li
ml erveva hyedilenş eyleri s e
,
umumaş amildirveh erkesiilgilendirir.Ya nipe yga mb erler,
bunl arı, gönde ril
dikler
i ka viml ere t ebli
ğ e tme kl e
,
bildir
me kleva z if
eli
dirler.Buba kımda npe yga mbe rlerin
il
mi ,l e dünnii lmind enü s
tündür .”Se yyid Abdül ha kim
Ar vasi i se,ş unlarıi fade e tme ktedir:“ Emi r Sul tan
haz re
tler i
,l edünnii lme s a hipti.Bu i li
m ye tmi şi ki
der ec
e dir.İ lk de r
ec e
sinde ol a
n, bi ra ğaca ba kınc a
yapr aklarınıns ayısı
nı,bi rde niz eba kma kl
ada ml al
a rının
ade di
ni ,birçöleba kıncaku ml arınıns ayısınıbilir.
”

Ya ki
n:Şe k ve ş üphe den uz ako lan doğru,s ağlam,
sarsı
lma yanşüphevet ere ddütbul unma yaniti
kada,ima na
yakina dıveril
ir.Birha disiş erif
te;“ Agahol unuzki ,
insana dünya da yakin ve a fiye t
ten( ruhens ağla
m ve
güna hla
rdan uz ak ol ma ktan) da ha ha yı
rlı birş ey
veril
me mişti
r.Öylei seAl lahTe a l
a’danoi kis
iniist
e yi
n.”
buyrulmuş t
ur.İmamıRa bba ni
;“ Ya kinihsanedil
enb iri
nin
kerame t
lere, ha r
ikal
ara i ht
iyac ı ol maz. Büt ün bu
kerame t
ler,zatıil
ahininz i
kri
nde nveka l
binbuz i
kirile
zinetle
nme si
nde na ş
ağıka l
ır.
”de mi ş
ti
r.Ha zret
iAl iise;
“İma na ğaçgibiolup,köküya ki n,da l
ıtakva,nuruha ya,
me yvesicöme rt
li
ktir
.”buyur muş tur.

Maiye
t:Sözl
ükt
eber
aber
li
k,ber
abe
rolmade
mekol
an
mai
yyet
,tas
avvuf
taAl
lahTeal
aileber
abe
rolmaO’
na
141
kavuşma yol u ma na sı
nda kul l
anılır
. Muha mme d
Bakibill
a h;“ Ma iyyetyol u,c ezbe ( Al l
ah’ı
nç ekme si
)
yoll
arında n biri
dir.Ma i
yye tyol undan Al lah Te al
a’ya
kavuşma kna sibolursa,va sıt
a,aracıolma ksızı
nka vuşulur
.
“Kişise vdiğiilebe r
abe r
dir.
”ha di s
iş eri
fi,bus öz ümüz ü
kuvve t
lendirme kte
dir
.” de mi ş
tir
.İ ma mı Ra bba ni i se
;
“Yüks ekhoc a
mı n,lu
tfe derek,acıyarakmü barekgönl ünü,
bufakireç e
virme s
iil
e,t asavvufcuları
nt evhid(birbilme k),
kurb( ya kınlı
k),ma iyye t,i hat
a( hert araf
ıka plama k)
,
ser
eya n( herz e
rredebul unma k)gi bis özler
lea nlat
ma k
is
tediklerima rif
e t
ler
de n,i ncebi lgil
erdene l
ege çme yen
heme nhe me nhiçka l
ma dı.
”de miştir.

Seyru Süluk:Tasavvufyol cul

uğu,tasavvufyolunda
il
erlemeyeseyrvesülukde nil
ir
.İmamıRa bbani
;“Seyrve
sülukdan ma ksa
d, ne f
s i kötü huyl
ardan ve ç irki
n
sıf
a t
lar
dant emiz
lemektir.
” de mi
ş,bu ç ir
kins ı
fat
ları
n
başında ne f
se düşkün ol mak ve onun a r
zul
a r
ına,
ist
ekleri
netut
ulmakge l
diğiniif
adeet
miş
tir.

Kur b:Ya kınl

ık,ya kı
nol makde me kti
rki,Abdül gani
Na blüsi
;“ Allah Te ala
’yaf ar
zlarl
a ha sıl ol an kur b,
nafil
e l
erl
ehasılolandanelbe t
tekatkatda haçokt ur
.Fa kat
kurbu,takvasahipleri
nin(ha r
amlardanne fr
ete de n,haram
iş
leme ktenkaçınanlar
ın)ihlasileya ptıkl
arıfa rzlarha s
ıl
eder.”demişti
r.İma mıRa bba ni
,kurbvevi sal( kavuşma )
lezzeti
nincennetni metl
erininlezzeti
nde nziya deol duğu
gibi,budvehı rma n(uzaklıkvema hrumluk)a z abını
nda
cehennem a zabından be ter olduğunu i fade e tmiş,
Muha mme d Masum Se r
he ndiise,f arzl
arı
n kur b ha s
ıl
etme siiç
in,nafi
lei badet
lerideya pma nınş artol duğunu
belir
tmişti
r.

Ce
miyye
t: Söz
lükt
etopl
um, t
opl
uluk, t
opa
rla
nma
,
142
toplanmade me kol a
nc e
miyyet,hepbirolanımüş ahede
(eserl
erinigör mek)i le meşgulol up,kendinden dahi
habe r
sizolmaha liyanikısa
caruhunuveka lbi
nitoplayı
p,
Allah Te al
a’da n başkasıile olma ma hali
dir
.İ ma mı
Ra bbani,cema at
lek ı
lınanbeşva kitnamazvede vamlı
Allah Te al
a’yız ikr
etmeninc emiyyetesebeb olacağı
nı
beya netmekt
e dir
.

Huzur:Al la h Teala’dan başka hiçbirşe yin ka l

pte
bulunma ması,beraberl
ik,birl
ikt
eolma ,haz
ırbul unma ya
huzur da d e nir
.Muha mme d Ma sum Fa ruki,huz ur
,
gaflet
tenkurtulmaktani bar
e t
ti
rdemiş ,ayr
ıcahuz url
uve
uyanıkol anka lbi
nna ma z
da,uykudavevi la yetteaynı
olduğunu,huz urveuya nıkl
ığı
nka l
binme le
kesiol uponun
gereklisıfa
tl
a rıolduğunu,hi çbirz ama nayr ıl
ıkka bul
et
me diğinii
fadee t
mi ş
ti
r .

Te veccüh: Te vec cüh, ta s

avvuf yol unda i l
erl
e me,
yüks elmes eb e pl
e ri
n denöne ml iolanlarındandır.Bu,bi r
velinin,Al lahTe ala’nıniznii l
ena zare tme k( bakma k)
yahutba şkayo l
la r
lat a
lebesi
ninve yas e
vdi ği
ninya hut
başk abirininka lbinde ki
,ma siva( AllahTe al
a ’
da nba şka
herş e
y)vedünyas e vgi
sini
,güna hl eke l
erinitemi zl
eyip,
yerinef e
yz ,ma ri
fe t
,i li
mvehi kme t
leya nima nevii l
iml er
,
iyil
ikler,be re ketlerve f aydalarl
a dol dur ma s
ı,yüks ek
derec el
ereka vuşt urma sıdeme ktir
.Muha mme dMa sum;
“Pirin( tasavvufbü yüğünün)t eveccühün ü,z ulmetve
kede rda ğları
nı ,he rnes uret
leor tayaç ı
ka r
saç ıksı
nl ar
,
sadık t alebe den ka l
dırı
p, uz aklaştır
ır.” de miştir
.
Ube ydullahıAhr a r
’ın oğl u Ha ce Muha mme d Ya hya;
“Ta sarr
ufs ahipl e
r iüçkı sı
mdı r
.Bi rkısmı ,Al l
ahTe a
la’nın
iznii le,he ri st
e dikleriz amanda ,di l
e di
kl e
riki ms enin
kalbinet asarrufe de rek,onut asavvuf t
ae nyüks ekde rece
olanf enama ka mı nae riş
ti
rir
.Ba zısı
,Al lahTe a l
a’nıne mri
143
olmada nt as
a rrufe t
me z.Emi rolunanki mseyet eve ccüh
eder
le r
.Bi rkı s mıise,kendileri
nebi rsıfa
t( hal
)ge ldiği
zamanka l
pleret asar
rufederl
er.”de mişt
ir
.İmamıRa bba ni;
“Tasavvufyol undaç okyüks ekler
ia ramalı
,elege çenl ere
bağlanıpka lma malı
dır.Ve r
aları
nve ras
ınıya niöte lerin
ötes
inia r
ama lıdır.Böylebi ristek,böyleç okç a
lışma k
ancakva z
ifea lınanbüyüğünt eveccühüileeldee di
le bil
ir.
Onunt eveccühüdemür id
in( t
alebenin)onaol anse vgis i
,
bağlı
lığıkada rol ur
.”demişti
r.

Himme t:Lüga tt
eka s
d,i r
ade,kuvve t
liiste
k,a rzugi bi
ma nalar
age len himme t
,ı st
ılahtaAllah Tea l
a’nın ve l
i
kullar
ındanb i
rz atınka l
bindeya lnızbi
ri şi
nya pılma s
ını
bulundurup,başkabi rş eyikalbinegeti
rme me s
iveAl lah
Tea l
a’dan dileyerek, bu ş ekilde ma nevi ya rdımda
bulunma sıdemektir.Ube ydul
lahıAhr ar
;“Al l
ahTe ala’nın
is
iml er
iilemüna sebetiol
a nbirzat,kal
bindeya l
nızbirişin
yapılmasınıbul
u ndu r
urvebuş eyehimme te der,kalbine
bunda n ba ş
ka hi ç
b i
rş ey ge ti
rmez; ya l
nızo i şin
yapılmasınıist
erse,Al lahTe aladaoi ş
iya rat
ır.Al lah
Tea l
a’nı
na det
iböyl edir
”d emiştir
.

Ma hbubiyye t
:Ma hbubiyye t
,s evil
en ol ma k,ma hbub
olmakl ık, s evil
me klik de me kt
ir. İ ma mı Ra bbani;
“Rasul ull
ahEf endimi ze(Sa l
lall
ahuAl eyhiveSe ll
em)t abi
olmanı ne nyüks e kde re
ce sima hbubiyyetvema şukiyyet
(aş
ıko lma k)ke ma l
atına( üst
ünlükler
ine)s ahibolma ktır
.
Bu,Al lahTe a
la’nınç okse vdikle
rinema hsusturvelutfile
el
ege ç mez ,muha bbetlaz ımdır.
”de me kt
edir.Abdül hakı
Dehle vii se,a hiret
tea za bla
rdan kur t
ulma k ve sons uz
saadete ka vuşma k,a ncak ge ç
mi ş ve ge lecek bütün
varl
ıkla rı
ne nüs tününeHa zretiMuha mme d’e( Sall
alla
hu
Aleyhive Se l
lem) uyma kl
a ol ur
.Bunun i çi
n O’ na
uyma kl ama hbubiyye tma kamı naeri
şirl
er.O’ nunyo l
unda
144
bul
unmakl
a,Al
la
hTe
ala
’nı
nza
tı
nınt
ece
ll
is
ineka
vuş
url
ar
demi
şt
ir
.

Te me ssul
:Al l
ahTe a l
ame l
e klere ,c inneç e şitl
iş ekill
er
alabilme kuvve tive rdiğigi bi,ç ok s e vdiğikul ları
nın
ruhlarına da ,bu kuvve tive rme kte dir
.Ba ş ka be dene
ihti
ya çyokt ur,r uhlarda ,gör ülece kş e kill
e rala bilme ktedir
.
İşit
tiklerimizveoku dukl a
rımı zagör e,e vl i
ya da nbi rçoğu,
bira ndaç eşitliy erler
degör ülmüş ,bi rbirineuyma yani şl
er
yapmı ş l
ardır.Me selaHi ndistan’ daot ur anveş e hrinde nhiç
çıkma mı ş ol a n bi r ve li
yi , ha c ıl
a r Ka be ’de gör üp
konuş tukları
nı , ba şka l
a r
ı da , me sela a ynı günde
İstanbul’da,bi rkı sım ki mse lerde ,buve liileyi neogün,
Ba ğda d’dagö rüştüklerinisöyl e miş lerdir.Ba za nove li
nin
bunl ardan ha beri ol ma z. Se ni gör dük di yenlere
,
yanı l
ıyorsunuz ,oz ama n,e vi mde ydi m,ome ml eketl
ere
gitme mi şt
im, o ş ehirler
i bi lmi yor um ve s i
z ler
i de
tanımı yorum de r.Yi nebunl a rgi bi ,güçha ldebu lunan
kims eler,kor kuvet ehlikel
e rde nkur tulma ki çinöl üve ya
diriola nbaz ıe vli
ya danya rdımi stemi şlerdir.Obüyükl er
in
kendiş ekil
lerindeol arakhe me nor adabul undukl arı
nıve
imda dlarınaye ti
ştikleri
nigör müş le rdir.Buve lini nya ptı
ğı
yard ı
ml ardan ba z an ha be rleri ol ma kta ba zan da
olma ma ktadır.Buha lbilhassas a va şlardagör ülmüş tür.

Tari
hde olduğu g i
bigünümüzde de birç
ok insanı
n,
ga
yrı
müsli
mi n İ s
lama,Allah Teala yol
una gi
rmes i
ne
ve
sil
eolanİslama büyükhiz
me t
leryapmağadevame den
ve
li
ler
inkıyme t
le
rinibi
li
phiçbi
ri
nediluzat
mama l
ıdı
r.

145
 Hi
kme
tliSöz
ler

Buç eşitsözl
e r(hikmetliolansözl
er)ins
a nıdünyadan
soğutur
.İns a
nıni çi
ndekima l
,ma kam hı
rsı
nı,kin,hased
gibikötüa hl
aklarıgideri
r.İnsanıAll
ahTe al
a ’
nınizni
yle
ahir
etedahaf a
zlaç a
lışmayavet efe
kküretmeyesebepolur
.
Bus özlerga f
letiçindekiinsanla
rınuyanmaları
nane den
olur.

Ha t
imiEs am( R.A. ):
Kimkidör tşeyidö rtşeysi
zi ddi
ae der
seda va s
ıya l
andır
.
1.All
a h Tealas evgisi
nii ddiae dip deya sakla
rından
sakı
nma yanıniddia sıyalandı
r.
2.Resulull
ah’ı
n( Sallal
lahuAl eyhiveSe ll
e m)s evgisi
ni
iddi
ae di
p de f akirve yoks ulla
rıs evmiye ni
ni ddia
sı
yala
ndır.
3.Cenne tsevgisinii ddiae dipdes adakave rmeyenin
iddi
asıyalandır
.
4.Ateşt
e n kor ktuğunu i ddia e di
p de güna htan
sakı
nma yanıniddia sıyalandı
r.

Bila
loğluSa ’d(R.A.
):
Kulgüna hişl
ediğiza
ma nAll
ahTe
alaonda
ndör
tni
met
i
ke
s mez;
1.Rı
zkınıkesme z.
2.Sı
hhati
niboz maz.
3.Günahınıyüzünevurmaz
.
4.Acel
ea zapetmez.

Bazıhi
kme tsa
h i
pler
inde
n:
Ademoğlunudörtyağmacıkar
şıl
ar:
1.
Ölümme l
eği(Azrai
l)r
uhunu
2.
Mi r
asc
ılarma l
ını
3.
Kurtl
arcismini(c
esedi
ni)
146
 4.
Haklıda
vac
ıl
ard
akı
yame
tgününde
,ame
li
niya
ğma
e
de r
ler
.

Has
a nBasri(
K.S.)
:
Baş
ka l
arı
nınsözl
eri
nisanat
aşı
yanki
mse
,bi
lkis
eni
n
s
özle
rinidebaşkal
arı
nata
şır
.

Beyazi
dBista
mi(K.S.)
:
Şuikicümle
yiherzamanhatı
rı
ndatutvehiçunut
ma:
1.Hak Teala bana vakıf olup yaptı
ğım herş
eyi
görmekt
edir
.
2.O’
nunbenimame l
imehiçiht
iyac
ıyoktur
.

Günaht
anbi
r,t
aat
te
nbinker
ete
vbeet
mekl
azım.İ
bade
te
bakar
akkendi
nibeğenme
kveş ıma
rmakgünaht
anbin
bete
rdi
r.

AbdülkadirGe yla ni(K.S.):

Ölümüdüş ün.Öl ümüdüş ünmekveonagör eha zı
rlık
yapma kka lbec il
ave rirvedünya yaesirolmaktankişiyi
korur.
Dünyadas a naikiş eyka fi
dir.Birevli
yayahizme tet
me k,
birf
a ki
rilemuha bbe tetme k.
Dins ahibiol ,di nda rki şi
lerl
ebul un.İnsanonl ar
dır.
Akıllıonla
r ade nir.İnsanlarınenüs t
ünüvee nz e
kiolanı;
Alla
hTe al
a ’yaitaate dendir.Enc ahi
lvea kl
ıkıtol a
nıise,
Alla
hTe ala’yai sya nba yrağınıçekendir
.Birdüş ünsene;
Alla
hTe al
ak imse nki msin?Ki mei s
yane di
yorsun?

İ
brahi
mEdhem(K.S.)
:
Bugün s
anaena ğırge
lenamelha
ngi
sii
se,ya
rın
t
erazi
deenağı
rba
sac
a kame
ldeodur
.

Süf
yanSe
rvi(
K.S.
):
147
 Bir
ininsana “Ne iyiadamsın” demesi,“ Ne kötü
adamsın”demesi
ndendahaçokhoş unagidiyor
sa,bilki
hal
afenabiri
nsansı
n.
Ağlamakonkı s
ımdır
,bunl
arı
ndokuz uriya,bir
iAllah
Teal
ai çi
ndi
r.Sendeneğersa
mimiş eki
ldebirda mlayaş
gel
irs
ebudaç okşeydi
r.

CüneydBağdadi(K.
S.)
:
Bütü
nömrüboyunc abi
ranhuzur
luolabi
lenenemutlu.
El
den kaç
a nz amanıbirdahae l
dee tmek kat
iyyen
mümkün olma dı
ğında
n,z a
mandan daha a z
iz bi
rş ey
yokt
ur.

Bişr
iHafi(K.
S.):
Eğerhal
kınsenibi
lmel
eri
niar
zue
diyor
san,bi
lkidünya
s
ev g
isi
ninbaşıi
ştebuar
zudur
.

Hz.EbuBe kirSı ddık( R.A. ):

Ci
mr iolankişike ndiniye diş e ydenkur t
aramaz.
1.
Za l
imhükümda ronuz elilede r(malınamus al
latol
ur.)
2.
Coş t
uranbirş ehvetlema lınıi s
rafeder.
3.
İşeya ra
ma ya c
a kbi rye rdebi naya pı
ps ervetiheder
ol
ur.
4.
Ba t
ma k, ya nma k, ç alınma k ve bunl a
ra be nzer
af
etl
erdenbiri
ylema lıhe baol ur.
5.
De vamlıbirha st
alığat utulur,kurtulmaki çi
nma l
ını
sa
rfeder.
6.
Serveti
nibirye regöme rs onrabulama z.
7.
Ve fa
tı
nda nsonr ama lıga yrıme şr
uyol l
ardasarfedi
lir
.

Ölümeda higötür
se,doğrulukseni
nleol
sun.
Sözünyıkıcıdeği
lyapıcıolsun.
Öylezama noldukiağladığımgünle
reağladı
m.
Hz.Öme r(R.A.):
148
 İl
mime vzularl
ame şgulolmak,Al l
ahTe al
ayolunda
c
ihadgi bidir
.
Birgüna hva kiolurs
a,ardı
ndanhe me nb i
rsevap(hayır
a
me l)et.Zi r
agü nahı
na f
fı
nabunda nbüyüks ebebyoktur.
Hakika tanlaşı
lınc
ayak ada
rdinka r
deşininyapt
ıkl
a r
ını
i
yiyeyor .
Senia l
aka daret
me yeniş
ler
leme şgulolma .
İn
a ndığını
z gi bi yaşamazsanız ya ş a
dığı
nız gi bi
i
nanma yaba ş l
arsı
nız
.

Hz.Osman(R.A.)
:
Sa
hibi
nia hi
rethazı
rlı
ğınas
evke
tme
yenuz
unömür
be
yhudedi
r(boşuna
dır.
)

Hz.Ali( R.A.
):
Cahilbilmedi
ğinisor
makta
nutanmas
ın.
Senba banasaygıl
ıis
enevl
adı
ndase
nisayar
.
Herişitt
iği
nisöyleme.İ
şi
tt
iği
nheri
kişeydenbi
ridoğr
u
di
ğeriyanlışola
bili
r.
Lüzums uz ş eyl
eri
n pe şi
nden ko şan l üzuml
u
şe
y l
erikaçırı
r.

EbudDe r
da(R.A.)
:
Hayıra
me lnekadarküçükol
sadaiş
le.
Ölümüçoka na
nkims eni
nhase
diazolur
.

Abdul
la
hİ bniÖmer(R.
A.)
:
Zi
kriİ
lahili
sanı
ndadai
molsun.

Süfya
nSe vr
i(K.
S.)
:
Öyleuygunsuzi
şlerol
uyorkii
nsa
nonl
arıgör
mede
n
öl
me kist
iyor
.

İ
mamBuha
ri(
Rh.
A.)
:
149
 Ki
şi
ninhe
lakıke
ndi
si
nibe
ğenme
sidi
r.

EbuDavud(Rh.
A.)
:
Boşs
özler
ite
rke
tmekİ
sla
mıngüz
ell
iği
nde
ndi
r.

İmamEbuHanif
e(Rh.
A. )
:
Fena
lı
ğınb
üyüğüvakt
inifa
yda
sızge
çir
mekt
ir
.

İmamŞa f
ii(Rh.A.)
:
Dostu düşmanıol mayanins
an yokt
ur.Se
n Al
la
h
Te
ala
’yai
taatedenle
rledos
tol
.

Mal
ikBinDina
r( K.S.)
:
Üçş
eygön l
üöldürür:
1.
Çokyemek.
2.
Çokuyumak.
3.
Çokkonuşmak.

Sı
rr
ıSakati(K.S.
):
Ahl
akıniyis
iinci
tmeme
kveinci
nmemekt
ir
.
Haksohbeti
nibır
akı
phal
ksohbe
tii
lemeş
gulol
ma.

YahyaBinMuaz(K.S.
):
Ahmakkişic
ehe
nnema melii
lec
ennetumar.
Okişi
yetaac
üpederi
mk ihas
tal
ıkkorkus
uyl
aye me
kten
per
hizede
rdec ehennem kor
kusuilegünahta
np er
hiz
et
mez.

CüneydBağda
di(K.
S.)
:
Akıl
lıol
anyal
nız
lı
ğıs
evendi
r.

İ
bniAt
a(K.
S.)
:
150
 Kimingönl
ündeahi
retendi
şes
iolmaz
sa,şeyt
anonu
öl
ünce
yekada
rdünyae
ndiş
esi
ylemeş
gule
der.

ZunnunuMısri(
K.S.):
Alla
hTe a
labirkulunda
nyüzç
evi
rdi
ğindeonae
vli
yal
arı
a
leyhi
ndesözsöyle
ti
r .

Hz
.Ali(
R.A.
):
Bi
rgüna
hçokbi
nta
ata
zdı
r.

Hal
lacıMans
ur(K.
S.)
:
Nefs
inibi
riş
lemeş
guleyl
e.De
ğil
seos
eniba
şkab
iri
şl
e
meş
guleder
.

Göne nliMe hme dEf endi(K.

S.)
:
Biri nsanins anlar
aa cı
yıpdaonl ar
ınde r
tl
e r
ineor
tak
olabiliyorveon larl
abe r
aberadıma ta
bil
iyorsaovakit
insandı r,ovakitinsanol ur.
Be şş eyva r
dırkikö tülükvebedbaht
lı
kişaret
idi
r:
1.Ka tıka l
pliolma k.
2.Gözya şı
ndanma hrumol mak.
3.Uta nmahi ssiniyiti
rme k.
4.Aş ı
r ıdünyahı rsı
nada lmak.
5.Ölümüunut uphe pdünya yaçal
ışmak.

Hz.Caf
eriSa dı
k( R.A.):
Üçşeyvardırkimüs lümanlar
ıçokazizveş e
ref
lie
der
.
1.
Kendi
si
nez ulme denia f
fet
me k.
2.
Kendi
si
nebi rşeyv er
me yeneiyi
li
ktebulunmak.
3.
Kendi
si
nia r
a mayanlarıar
ayıphall
eri
nisormak.

Ra
bia
iAde
viyye(
K.S.
):
151
 İyi
li
kleri
niz
i de gi zl
eyin. Tıpkı kötül
ükleri
niz
i
gi
zl
ediğini
z gibi.İyi
li
kle
rini i
la
n e tmek, rüzgar
ın
ka
rşı
sındauns a
vurma
kgibidir
.Al
ıpgötürürel
ini
zboş t
a
ka
lı
r.

İb
r ahi mBi nEd he m( K. S.):
Ka lple r
ini ziongü nahl aöldürüyorsunuz .
1.Alla hTe ala ’yıt anıdığınızısöylüyorsunuza mae mirler
ini
ta
nımı yor sunu z.
2.Kur ’a n’ı ok uyor sunuz a ma ma na s
ıyla a me l
et
mi yor sunuz .
3.Re sulul l
a h’ ıs evdiğ i
ni ziiddiaediyorsunuz ,sünne t
iniise
ta
tbike tmi y orsunuz .
4.Şeyt anı ndüş ma nol duğunus öylüyorsunuza mao nunla
dostlukkur uyor sunuz .
5.Ce nne tis e vdi ğiniziiddi ae di
yorsunuza maonaha zır
lık
yapmı yor sunuz .
6.Ce he nne mde n kor kt uğunuz ui ddiae diyorsunuz a ma
kurtuluşi çing üna htanuz akka l
ma yaga yrete t
miyor s
unuz .
7.Ölüm ha kt ırdi yors unuz ha k ol an ölüme ha zır
lık
yapmı yor sunuz .
8.Ka rde şlerini zin a yıbıyla uğr aşıyor k e ndi a yıbı
nızı
göremi yor sunu z.
9.Alla hTe ala ’nınve rdiğini me tl
eriyi yora maş ükrünü
unutuyor sunuz .
10.Öl üle ri
ni zigömüy or s
un uza mabi rgünke ndinizinde
gömül ec eğiniha t
ırla
ya mı yorsunuz.

YahyaBinMua z(
R.A.):
İ
nsanoğlu yok
sul
lukta
n kor
ktuğu gi
bic
ehe
nne
mde
n
korksaydıc
ennet
egi
rerdi
.

Eyi
nsa
nla
r!.
..
152
 Görüyorumkie vl
erinizRumka yser
lerine
,
Lüksha yranlı
ğını
zKi sra’
nınt ut
umuna ,
Ser
ve tpe ş
indekoşma nızKar un’unanlayı
şına,
Sal
tanatınızEbucehil’
innefsine,
GururunuzEbr ehe’ningururuna,
Yaşayışını
zs ef
ihl
erinya ş
ayışınabenziyor,
All
ahTe al
ai ç
insöyleyinMuha mme diolanla
rner
ede
?

Muha mme dBinSuka( K.S.):

Birkimsenindünya
lığındanbi rşeyeksi
ldiğizamançok
üz
ülür.La
kinoki msenind i
ninde nbirşe
ye ksil
diğiza
man
okadarüz
ül mez.Hat
taumur undabi leolmaz.İşteokims
e
ke
ndisi
niAl l
ah’uTeal
a’nınaz abınamüstehake der
.

İb
rahi
mNe ha i(K.S.
):
Siz
dene vve lkile
rüçşeylehe
lakol
muş
lar
dır
.
1.
Boşveye r
sizk onuşmakl
a.
2.
Fazlayeme kle .
3.
Fazlauyuma kla.

Abdul
haki
mArvas
i(K.S.
):
Tekvaki
tnamaz
ımıkaçı
rmakt
ans
abi
nke
reöl
meyit
erc
ih
eder
im.

İ
ma mRa bbani(K.S.
):
Kafi
rler
ekıyme tver
mekmüs lüma nl
ığıaş
a ğı
lamakol
ur.
Nefsegünahla
rdanka ç
maki badetya pmaktandahagüç
ge
lir
.Onuni ç
ingüna ht
ankaçma kdahas eva
pt ı
r.
Ölmek f e
laket de ği
ldi
r. Öl dükten s onra baş
ına
ge
lecekle
ribi
lme mekfela
kett
ir
.

Şa
kikiBe
lhi(
K.S.
):
153
 Alla h’
u Te a
la’nın a zabından kor kma nın a l
ame t
i
haraml ar
ıterke tmektir
.Al lah’uTe al
a’nı
nr a
hme t
inden
ümi t
liolmanınalame t
ideç oki badetetmekt
ir
.
İl
eridetövbee deri
m di yegüna hadevame denl
er,daha
yaşarız ümidiylet övbeyige cikti
renl
er,ha tt
a Al l
ah’u
Te a
la’nına zabı
nıd üşünme yipr a
hme t
iniümi tederek
tövbee tmeye
nlerç okbüyü kga fl
etvef el
ake
ti çi
ndedir
ler
.

İbr
ahi
mHa kkı(K.S.
):
İnsa
nla
rdanutanmayanAllahTea
la’
danhayae
tme
miş
ol
ur.Namahr
emeba kmayanı
nkal
bir
ahato
lur
.

İ
ma mGazal
i(K.S.
):
Ölç
ülüadımla
rlayürü,ayakl
arı
nıyerdesür
ükle
yerek
yürüme.Sağas ol
aba kabakayür üme
.Etraf
ırahats
ız
edere
k,ba
şınış
ununbununkapıs
ınadoğr
udöndür
me .

EbuHure
yre(R.
A.):
Sakı
niyil
iğiel
denkoyma.Herkimeiyil
ike der
sen,
Al
lahTea
laiçi
netki
,Alla
hTea
laka
tı
ndamakbulols
un.

Abdulkadi
rGe yl
ani(
K.S.
):
Sen dünyadae bedikal
ma kiç
in yar
atı
lma
dın.Allah
Te a
la’nı
nyol unauymayanbiryaşa
yışiçi
nde
sin.İ
çinde
bulunduğunbuha l
ihemendeği
şt
ir
.

Me vlana(
K.S.
):
Kendinegel,baribundansonraçeki
n;ç
ünküAl
la
h
Te
ala’nı
nlut
fuyl
atövbekapı
sıa
çıkt
ır
.

154
 Güna
hla
r

1.
Şara pves a rhoş lukve reni çkiiçmek.
2.
Güna hi şleye nk i
ms elerleot urmak.İ ç kima s
ası
nda
oturmak,kuma royna nanma sadaot urmakgi bi .
3.
Hırsız lıkya p ma k .
4.
Ha ks ızye rea da möl dürme k.
5.
Na mus l ubi ri nsa n az i
naya ptıdiyeifti
raa t
ma k.
6.
Şahi tol duğubi ri şt
eş ahitli
ktenka çı
nma k.
7.
Ya lanc ış a hitlikya pma k.
8.
Ya lanye reye mi ne t
me k.
9.
Ba şka sı nınma lın ızorlaa l
ma k.
10.
Sava ş tanka ç ma k.
11.
Faizye me k.
12.
Ye ti
mma lıye me k.
13.
Rüş ve tye me k.
14.
Anaba bayaa s iol ma k.
15.
Akr aba ylai lgiyike s
me k.
16.
Ka sde nRa ma za nor uc unuye me k.
17.
Ölç üvet ar t
ıyıe ks i
kya pma k.
18.
Güc üye ttiğiha ld eHa c cagitme mek.
19.
Ha ks ızye rebi rmüs lüma nıdövme k.
20.
As ha bı Ki ra mda n bi ri
ne köt üs öz s öylemek ve
küfret
me k.
21.
Müs lüma nl arın kus ur ve ka bahatl
erini z ali
m bir
kimseyeha be rve rme k.
22.
De yyus luk,pe ze venklikya pma k.
23.
Sihriöğr enme kv eöğr etmek.
24.
Kur ’a n’ ı Ke rim’ i öğr endikten s onr a yüz üne
okuyama ya c akka da runut ma k.
25.
Ha yva nl a
rıa te şteya kma k.
26.
Şer’ibi röz rüol ma ksızınka dını
nke ndi sinikocası
na
tesl
ime tme ktenka ç ınma s
ı.
27.
Domuze tiye me k.
155
 28.
Köt üvehoşol ma yans öz ler
iins anlara rası
ndat aşı
ma k.
29.
Kuma roy na ma k.
30.
Zulme tme k.
31.
Yolke s me k,e şkiyalıkya pma k.
32.
Ziha r,ya nika rıs ı
nıana sı
nabe nze tmek.
33.
Küç ükgüna hl arade va mdaı s
ra re di
lirsebunl arbüyük
günahlaradöne r.
34.
Güna hla r
at e şvi ke t
me k.
35.
Şarkıs öyleme k.
36.
Avr etye r
le rinia çma k ve ba şka s
ınına vrety e r
ine
bakma k.
37.
Cimr iliky a pma kvebor çl
arınıöde me mek.
38.
Ha zretiAl i’yiHa zr
e tiEbu Be ki
r,Ha zr et
iÖme r
,
Ha zr
etiOs ma nüz erineüs tünt utma k.
39.
İnti
ha re t
me k.
40.
Sidikte ns akı nma ma k.
41.
Ve rdiğis ada ka yıba şaka lkma k.
42.
Kibi rs ebebi yl ee lbi
seyiuz unya pma k.
43.
Çoc uğuköt üyol l
a r
as e vke tme k.
44.
Birmüs lüma nıs i
lahvebe nzeria letl
erlekor kutmak.
45.
Müc ade lee tme k.
46.
İhti
ya c ındanf azla ol ans uyu i nsanlardane si
rgeyip
vermeme k.
47.
İzi
n leri ol ma ksızı
n ba şka l
a rı
nın konuş ma lar
ını
dinle
me k.
48.
İnsanl arına yı pla r
ınıa ra ş
tırma k.
49.
Tav la,da maves atr
ançoyna ma k.
50.
Ye dit aşoy unuoy nama k.
51.
Ha raml ığıs a bitol anhe royunuoyna ma kveç a
lgı
çalmak.
52.
Me ni sinieli yleç ı
ka r
tma yıa dete dinme k.
53.
Ha yızlıvel oğus aol a nka r
ısıylac i
nsimüna s
e bet
te
bulunma k.
54.
Satına lır
ke nve yaye rke nye me ğia yıplama k.
156
 55.Sebe ps izye regüna hol ma ya nda ve t
leregitme me k.
56.Güz e lyüz lüge nç l
er eş ehve tleba kma k.
57.Ba şka sını ne vineka pı,a naht a rvebe nze ribi rye r
in
deliğinde nba kma k.
58.Ba şka lar ı
nıne vinei z i
ns izgi rme k.
59.Gıybe te tme k.
60.İsrafya pma k.
61.Hiya ne t
like tme k.
62.Za l
imi da recilereveve killerines a dakatgös terme k.
63.Ke ndi sineve ri
lenni me tver ız kaş ükretme me k.
64.İnsanl a rıya ratılı
şlarında kikus urs ebebiylea yıplamak.
65.Ema ne tlerer iaye tet me me k.
66.Ve rdiğis öz dedur ma ma k.
67.Ba şka lar ı
nıha fi
fea lma k,hor lama k,küç üms e mekve
alaye tme k.
68.Koc ai leka rısınına rasınıa ç ma ki çinf itnevef es
at
çıkarma k.
69.Za l
imi nyüz ünegül me k.
70.Ya lan ol du ğunu bi lerek, müs lüma n ka rdeşi
nin
aleyhinde kikonuş ma yıdi nleyi ps ükute t
me k.
71.Ba şka sını nha nımı nahe diyegönde rme kveonugi zl
i
lati
felerlet a lti
fe tme k .
72.Ya nla rında üç ünc ü bi rş a hıs ol ma dan, ki msenin
olma dığıye rdey abanc ıbi rka dı nlabi raradabul unma k.
73.Erke kka dına ,ka dındae rkeğebe nz eme yeç a l
ışma k.
74.İşcininüc retinive rme me kve yage cikti
rme k.
75.İkiki şini na ra sı
nıa ç ma yaç alış ma k.
76.Dinka rde şio lanbi rki ms e yer iya karde me k.
77.Sütç oc uğunuva kti
nde nönc eme me denke sme k.
78.La yıkol ma d ı
ğıha ldei yigör ünme kve yabüyüka dam
dedirtme ki ç i
nke ndi ndeol ma ya nbi rha l
iizha retme k.
79.Komş us unaka r
şıf esadl ıkya pma k.
80.Ba kılma sıc a i
zol ma ya nki ms elereba kma k.
81.Ha yva nla r
ab ileol s
al a nete tme k.
157
 82.Dinibi rs ebe beda ya nma ksızı
nbi rmüs l
üma nlaüç
günde nf az laküsdur ma k.
83.Ne fsia rzul arıve dünya ni me tler
inika ybetme kten
dolayıa ğla ma k.
84.İs
te yere kl üzums uzye regül me k.
85.Yür ürke nveha re kete de r
ke nki birlidavra
nma k.
86.Erke kle rinipe kl ie lbis egi yme s
ivea lt
ıntakma s
ı.
87.Ke raha tva kitle rindena ma zkı l
ma k.
88.Be deni nevee lbi sesinepi s li
kbul aşt
ırmak.
89.Kıbl eyeönünüve yaa rka sınıdöne rekdefiha c
e tve ya
işeme k.
90.Birka dınınya lnı zba şınas efereç ıkma s
ı.
91.Alma ya cağıma lınkı yme tinia rttır
ma ki ç
inf iyatına
zamya pma k.
92.Ka rabor sa cı
lıkya pma k.
93.Ba şkas ınınt alipol duğuveve l
is i
nindeve r
me yes öz
verdiğikı zve yaka dınıi s teme k.
94.Sata cağıha yva nıns ütünüs ağma dan,me me l
eri
nis ütlü
gösterippa ha lı
yas a tma k.
95.Cumae zanıokundukt ans onra,Cumana ma zısaatinde
alı
şve rişve yahe rha ngibi ri şya pma k.
96.Ayı plıma lınına y ıbınıs a klaya r
a ks at
ma k.
97.Zar uretsizkö pe kbe s leme k.
98.Evi ndeş araps akl ama k.
99.Kur ’anveha di sokuma k,z i
krulla hyapma kiçinüc re
t
şart
ıkoş ma k.
100.Öz rü ol ma ks ızına ya ktai şeme k ve s i
dik ka bını
odas ı
ndas a klama k.
101.Ha yva nde l
ikl erinei şe me k.
102.Yol l
a ra,s u ke n arlarına ,e vl
e rine traf
ına,göl ge l
ik
yerlerevea ğa çaltla rınai şeme k.
103.Cünüpi kenc ami yegi rme k.
104.Ha yva nıke se rke ne ziye tve rmek.
105.Ke ndiliğinde nöl üps uyunyüz üneç ı
kanba l
ığıye me k.
158
106.Kokmuşe tveye me kle riyeme k.
107.Eti ye nen ha yva nlar ı
n ha ya ları,be z eleri,ödl eri
,
fercler
i,zeke r
le ri
,dübür üvea kanka nla r
ınıye me k.
108.Ma lı
nınç oğunu nha ram ol duğunubi ldiğiki ms enin
yeme ğiniye me k.
109.İzinsizbaş ka s
ınına r
a zisinegi rme k.
110.Altınvegümüş tenya pılmı şka pla rkullanma k.
111.Ke ndike ndi net ürküv eş arkıs öyl eme k.
112.Saygı yal a yıko lma ya ni da r
e cilerik arşılama ki çin
çıkma kve yaa ya ğak alkma k.
113.Obur luğus ebebiyledo y dukt ans onr adaye me k.
114.Ac ıkma dığıha l
de,z ar uretsizye me kvei çme k.
115.Ke ndinibe ğe nme k.
116.Ça lgıdinleme k.
117.Birmüs l
üma nı ngı yb e ti
ninya pıldığıvea yıbla
rının
zikredil
diğiye rdes usma k.
118.Ölüm veha stal
ıkgi b imus i
be tlera nındaba ğı
rarak
ağlama k.
119.La tif
eveş akala ş
ma dai lerigi t
me kveha ddia ş
ma k.
120.Per uktakma k.
121.Döğmeya pt ır
ma k.
122.Ka dınları
ni çle r
inigös terecekde recedei ncee lbise
giyme si.
123.Saka lı
nız arure ts
izs iya haboya tma k.
124.Ka birüz erindeot ur ma k.
125.Ra ma zandaboz duğuvet utma dı ğıo rucunka z
asını
tehiretme k.
126.Saz ,udgi bia letl
er iya pa nlaraa ğa çsa t
ma k.
127.Umumaa itb i
rye riki rayave rme k.
128.Ge rek bü yük vege rek küç ük c anlıha yva nr esmi
yapma k.
129.Ka dınları
ns üslene rekvekokul ana ra
ks oka ğaç ıkma s
ı.
130.Koc a
sınıni zniol ma ksızın ka dının öz ürsüz o larak
evindenç ıkma s ı.
159
131.Ha yva nlarıbi rbi
r iyledöğüş türme k.
132.Ke ndi neve rilens e lamıa lma ma k.
133.Düdükç alma kveonudi nleme k.
134.Büyükl ervez engi nlerleka rşı
la ştı
ğındas ecdeeder
derecesindee ği lme k.
135.Giz liol anme ktupl araba kma k.
136.İnsanve yah a yva nı nyüz ünee l
iylevu rma k.
137.Da lka vuk l uk.
138.Me dhol unma yıs e vme k.
139.Alla hTe ala ’
nı nkul larıylae ğlenme k.
140.Yüz ününt üyl eri
n iyol ma k.
141.Ka şla rıinc e lt
me k.
142.Na ma zkı la n ı
nönünde nge çme k.
143.Tür be leremumya kma k.
144.Ca mi le r
dei ns an ların omuz larınıç i
ğneye r
ekiler
iye
geçme k.
145.Kur ba n ke sme k üz e r
ine va c ip ol duğu halde
kesme me k.
146.Erke ği na ltı nyüz ükt akma sı.
147.Ha ramye rlerde nka z anılanpa r
ala rıyemek.
148.Ka rabor sac ılı
kya pma k.
149.Köt ül a ka pl artakma k.
150.Müs lüma nl arlaa la ye di pe ğlenme k.
151.Hırs ızlıkya pma k .
152.Kur ’a n’ıKe rim’ ic ünüb ol ar
a k,ha yı
z ve loğusa
olduğuz ama nokuma k.
153.Ça l
gıa l
e t
le ris at
ma k.
154.Kız ınıe v lendi rirke nba şlıkpa r
asıa lma k.
155.Toto,s a yısa lloto ,a tya rışıoy nama k.
156.Piya ngobi letia l
ma kve yas atma k.
157.İçkis a tma k,t a şı
ma k,iç me k.
158.He yke ly apma k.
159.Faizi ş lemi ndek e filol ma k.
160.Faiza lanaya rdımc ıol ma k,f aiza l
ma sıiçinte
şvik
160
et
me k.
161.Zinaya pma k.
162.İçkis a t
ılanma rke t,ba kka lgi biye r
lerdena l
ışveri
ş
yapma k.
163.Kıbl eyeka rşıa ya kuz at ma k.
164.Kr edika rtıkul la nma k.
165.Ya ba nc ıka dı naba kma k,öpme k,tokal
aşmak.
166.Na ma zkı lan ınke ndii ste ği ylegül mesi
.
167.Ra ma zanba yr a mı nınbi r inc igünü,kur banbayramının
dörtgününded eor uçt utma k.
168.Satılanma lına yıbı nıgi z le me k.
169.Evi ni çindeköpe kbe sl
e me k.
170.Birl okmaye me ğ ida hiç a lma k.
171.Boya bde stia lına nye rei şe me k.
172.Me scideha yı zlıve yani fa slıike ngirmek.
173.Ze katıma lınköt üsünde nve rme k.
174.Kokmuşba lığıy eme k.
175.Ka dını npa ntol ongi yme si.
176.Ha yva nai şk enc ee tme k.
177.Tilave ts ec de sinit ehi re tme kveonut e
rke t
me k.
178.Za rure t
s i
zi k iki şiyibi rka br ede fnetmek.
179.Ka birde kiöl ününke mi kle rida haç ürümedenya nına
diğerb iröl üyüg ömme k.
180.Ka fires ela mve rme k.
181.Akl ıke senki ms e ninya nındauykudaol s
abilekarıs
yla
ci
ns itema stabul unma k.
182.Eli les elamve rme k.
183.Müs lüma naköt üz a ndabul unma k.
184.Birmüs lüma nah ase de tme k.
185.Mus ibe tes na sınd aya na kl a ratoka tvur
ma k.
186.Birpi s li
ğiyol aa tma k.
187.Za royun la rıoyna ma k.
188.Konuş ma larıya pma c ıkya pma k.
189.Fuhuşkonu şma k.
161
190.Sövme k.
191.Şaka daa şırıgi tme k.
192.Sırrıa çığ aç ıka rma k.
193.Mi ra sıha k sı
zol ara kpa yla şma k.
194.Dini n hür me tininç i
ğne nme sidı şı
ndabi rş eyi çi
n
gazablanma k.
195.Ha cc ıge ciktir me k.
196.Ze ka tıge ciktirme k.
197.Dur ma kve yas atışya pma kve yas at
ına l
maks ur
etiyle
yolume şgule tme k.
198.Kuyumc ula r
ıne rke kle ri çina l
tınyüz ükyapma l
arıve
sat
ma ları.
199.İft
ira dabul unma k.
200.Na za rbonc uğut a kma k.
201.Sihirya pma k.
202.Büyüya pma kveya ptırma k.
203.Ada möl dür me k.
204.İntiha re tme k.
205.İma ns ızöl me ktenkor kma ma k.
206.Alla hTe ala ’
nı nr a hme tinde nümi tkesmek.
207.Sözt aşıma k.
208.Zul me t
me k.
209.Be sme l
e sizke silenha yva nıne tiniye
me k.
210.Ka ni çme k.
211.İnsa nka nınıpa rayl as atma k.
212.İnsa nınor ganl arınıpa rayl as atma k.
213.Ke ndi nibe ğe nme k.
214.İli
mvei ba detle r
ini nç okl uğui lekendiniüst
üngö r
me k.
215.Dinka rdeş iniç eke me me k.
216.Dina l
iml er i
nde nuz akdur ma k.
217.Ka firdeol sakomş usunae ziyete t
mek.
218.Alla h Te ala’nın s e vdi kl e
rini s evmeme k, Al la
h
Teala’nıns ev me di klerinis e vme k.
219.Ka rısının,k ız ınınvena s ihatve rmekha kkınasahip
162
olduğu ka dınl arına ç ık gi yi nere k ve kokul us okağa
çı
kma s
ınaveköt ül e rl
egör üş me si
ner a z
ıolmak.
220.Uyuş turuc uma d dek ul
la nma k.
221.Kapka ççılı
kya pma k.
222.Nama zıva kt inde ns onra yabı ra kma k.
223.Kalbkı rma k.
224.Müs lüma nlar aha inlike tme k.
225.Esha bıKi ra mda nhe r
ha ngibi ris i
nis e
vme me k.
226.Namus luka dınaköt üka dınde me k.
227.Ett
iğii yiliğiba şaka kma k.
228.Birna ma zva kt inika çı
r aca kka da rcünübdur ma k.
229.Dünya yadüş kün lük.
230.AllahTe ala’nı na za bında nkor kma ma k.
231.Falba kt ı
rma k.
232.Dininiöğ renme me k.
233.Palavr a.
234.Dalgage çme k.
235.Ma ska ralı
ky a pma k.
236.Dilenc il
ikya p ma k.
237.Kötül ükya pma yıe mre tme k.
238.İnsanlarına yı pl arınıa r
a ştırma k.
239.Kur’a nokunur kenkonuş ma k.
240.Zalimeduae tme k.
241.Haks ızye rekı z ma k.
242.Azgı nlık.
243.Kibrinde nve yaküç ükgör düğünde ndolayıha ktanyüz
çevir
me k.
244.Tama hka rl
ıke tme k.
245.Zengi nlere ba kıpz engi nlikle r
inden dol a
yıo nl
ara
saygıduyma k.
246.Fakirlerifa kirlikl erinde ndol ayıhorgör me k.
247.Hırsgös terme k.
248.Dünya lı
ki çinr eka be tedi pdünya lı
klaövünme k.
249.Süslenme si ha ra m ol a nş eyl es üsl
enipi nsanla
rın
163
karşı
s ı
naç ıkma k.
250.Ya ğcılıke tme k.
251.Ya pma dı ğış eyde ndol ayıövül me yis evme k.
252.Ni me tiun utma k.
253.Hi l
evet u zakkur ma k.
254.Ge rçeğika bule tme yi pina tetme k.
255.Ki şi
ni ni şlediğibi rgüna hat evbe e tme sil azımke n
iş
lediğigüna hda ndol a yıs evinme si
.
256.Dünya lıki çi
ni lim( di niili
ml e ri
)öğr enme k.
257.İlminis ak lama k.
258.İlmii lea me le t
me me k .
259.Köt übi rç ığıraç ma k.
260.Güna hka r l
a r
lados tol upiyiki mselerde nne fretetme k.
261.Al l
ahTe a l
a’nınve likul larınae zi
ye tvedüş ma nl
ık
etmek.
262.Za ma nas övme k.
263.Kul lanılma mı şo l
a nbi rma lıkul lanıpmüş teri
y ehiç
kulla
nı l
ma mı ş tı
rdi yere ks atma k.
264.Me nf aa tka rşılı
ğındaö dünçve rme k.
265.Uğur s uz lukva rd i
ye rekyol culuğaç ıkma ma k.
266.Erke ğingümüşyüz ükha riçgümüş künye ,gümüş
zinci
rt akma sı.
267.Mus i
be ta nındas aç ıyol ma k.
268.Yüz süz lü ke de r
e kveka rşıta r
afıa şı
rış ekilder ahats
ız
ederekbi rş e yi steme k.
269.İnsanı ngüc üye tti
ğivebi rma z e
retideol ma dığıha l
de
dardaka lana kr aba sı
n aya r
dı me tme me si.
270.Muht açol an aveda rdaka lanaya nındaf a
z las uolduğu
haldes uve rme me k.
271.Ha yva nıboşye reöl dür me k.
272.Ca nlıyıa teşea tma k.
273.Sümükgi bit iksindiric işeylerye me k.
274.Akl avev üc udaz ararlış e
yl eriyeme kv eiç me k.
275.Ge rive rme me kni ye tiy l
ebor ça lma k.
164
276.Bi rl irada hiol s ama lıha ramaha r
c a
ma k.
277.Ki bi ri çini htiya çda nf azlabi naya pma k.
278.Ar a zilerinhu dudl arınıde ğiştirme k.
279.Kör üyol da ns ap tı
rıpş aşırtma k.
280.Öl üm döş e ğinde kibi rha st
a nınüz erin
de kibor ç
ları
vasiye te t
me me s i
.
281.Ema ne ta lınanş eyia ma cınındı şındaku lla
nma k.
282.İns anl arı t opl uma a it ol a n s ahipsiz ş e
yleri
kull
a nma kt anme ne tme k.
283.Ca dde n inbi rkı smınıki r
a yave r i
püc reti
nia l
ma k.
284.Bul unt ubi rş e yida hai lanş artlar
ınıtama ml amada n
kull
a nma k.
285.Va siye te de rke nha ks ızlı
kya pma k.
286.Re hin,ödünç v e ki ral
ık gi bie ma netl
e r
e hi yanet
etme k.
287.Zi na yabul aşma ktane mi nol ma yanb i
rki şinina i
le
geçindi rme yegüc üye t
tiğiha ldee vlenme me si.
288.Gı ybe tii şittiğiha ldei steyere kveka bullener
e ksessiz
kalma k.
289.Köt ül aka bt akma k.
290.İkiyüz lülükya pma k.
291.Ka dınıkoc asınaka rş ık ı
şkırtma k.
292.Koc a yık a rısınaka rşıkı şkırt
ma k.
293.Er ke ği nka rısınadübür ünde nya klaşma s
ı(birl
e şmesi).
294.Bi r ka dı nla me hr i
nii s t
ediğit akdirde ve rme me k
niyetiylee vlenme k.
295.Bi rş e yinüz e rinec anl ıbirva rlığınre sminiçizme k.
296.Bi rki ms eni ni znive r ız
as ıol ma ksı
z ı
n ye meğine
sokulma k.
297.Lüks eka ç ara kye me devei çme deç oka çıl
ma k.
298.Ke ndia il
e siniba şkae rkeklerde nkı skanma ma k.
299.İns anı n a na b aba sına l a ne t e dilme si
ne ve ya
sövülme sines e be bol ma sı.
300.Koc a sı öl en k adının dör ta y on gün e vi
nde n
165
çıkma ma s ıge re kirke nz aruretsize vinde nç ı
kma s
ı.
301.Anaba bayaya huts ade cebi r
isinea siol ma k.
302.Büyükba ba yave yabüyüka nne yea siolma k.
303.Eş inin v eç oc ukl arının yi ye cek ve gi yim gi bi
ihti
yaç larınıka rşılama ma k.
304.Ha ks ızye reöl dür me yeve yaöl dür mes e bebi
neya rdım
etmek.
305.Ha ks ızy e reöl dür üleni n ya nı nda du rup önl emeye
gücüye ttiğih a ldeönl eme me k.
306.İhtiya c ıol ma dığıha lde de vl etve ya be l
edi yel
erin
fakir
leri çinv e rdiğiya rdıml arıa l
ma k.
307.Za limve yaf asıkbi rki şiyibi rma kamaa tamak.
308.Yöne tic i
n inha lkınaz ulme tme s i.
309.Ya rdı mı na güc ü ye t
tiği ha l
de ma z l
umu ya lnız
bırakma k.
310.Zul uml eriner ızagös te r
erekz ali
ml eri
nya nınagidip
gelme k.
311.Za liml e r
ez uluml erindeya rdımc ıolma k.
312.Za liml e r
ei spiyonc ul ukya pma k.
313.Bi rmüs l
üma naAl lahTe a l
a’nı ndüş ma nıde me k.
314.Bi rmüs l
üma nıha lkı ni çi
nder ez i
le t
me k.
315.Zinae dec ekbi ri
sii çinka dınt utma k.
316.İçkii ş inde ne ldee dilenka zanc ıye me k.
317.Da rbi rde likve yaa ral
ıkgi bibi rye rdenba şkası
nın
aile
sineba kma k.
318.Güc üye ttiğiha ld ec an ında nvema lı
nda ne minol duğu
haldeköt ülükt e nme ne tme yit erke tme k.
319.İnsa nla rı
nk endi sine s aygıgös terme ki çi
na yağa
kalkma lar ınıis teme k.
320.De vl etma lı
nd anç alma k.
321.Doğr udaol saç okye mi ne tme k.
322.Ada ğınıye ri
nege tirme me k.
323.Ka rşıs ında ki niy e nme kvekı rma k ma ksadıylas ırf
inadiç i
nmüc a de l
ee tme k.
166
324. Ma lt a ks i
me denina dilolma ya nbi rş ekildetaks i
m
etme si.
325. Ma lak ıyme tbi çenina dilolma yanbi rşe kil
dekı yme t
biç me s
i.
326. Ya lanc ış ahi tl
ike tme yika bule tme k.
327. Müz ika let iç alma kve yadinle me k.
328. Kim ol du ğubi l
inme yenbi rka dınlaf uhuşya ptığını
anl at
ma k.
329. Doğr uda o lsa bi rmüs lüma nıköt ül
e yen bi rş ii
r
söyl eme k.
330. Biri ns a nınke ndisinea itolma dığınıb ildiğibirş eyin
ke ndisininol duğunui ddiae tmes i
.
331. Saç ısiya hr enkl eboya ma k.Er ke kdeka dı ndas a çını
siya hrenkl eboya yama z.
332. Saka lıs iya hr enk leboya ma k.
333. Ka sko,ya ng ın,sağlık,öl üms igor t
a sıyapt ırmak.
334. Tahvi la lıps atma k.
335.Ke ndiliği nde nö lmüşol anha yva nıye me k.
336. Ka ni çme k.
337. Alla hTe ala ’danba ş
ka sıadınak esilenha yva nıne tini
ye me k.
338. Ka dınında re lbisegi yme s
i.
339. Tıbbivee stetikb akıml ar
da nnor ma lol a
ndi şle
rimoda
ola nşekl euydur ma kiç i
ns öktürüpye nide nya ptı
rma k.
340. Bur un, ç e ne , göğü sl
er gi bi or ganla r
ın ş ekli
ni
de ğişt
irme ki çine steti
ka me li
ya tolma k.
341. Ka şa ldır ma k.
342. Da nsya p ma k.
343. Bal eya pma k.
344. Ma nke nlikya pma k.
345. İşciyeha kkı nıt amol ar a
kve r
me me k.
346. Birma lıs a tarkenka paroa l
ıps a t
tığındaa l
ıcıma l
ı
alma kta n va zge c ip ge r
ige ti
rdiğindea l
ıcıyaka pa r
os ı
nı
ve rme me k.
167
347.Ya ta kod asın dage çenle riba şkasınaa nlatma k.
348.Bi lerekç ocu ğunudüş ü rme k.
349.Kür tajol ma k.
350.Ka rıkoc aha klarınar i
a ye te t
me me k.
351.Ge ç ims izlik.
352.Çoc uğunha kl arı
nar iaye tsizl
ik.
353.Anaba baha klarınar i
aye tsizlik.
354.Irkç ılı
ky apma k.
355.Uğur suz luks ayma k.
356.Ci nc il
ikya pma k.
357.Ruhç ağı rma k.
358.Te levi zyon ve s ine ma larda a çık s açı
k ol an
programl arı,rekl aml arıi zleme k.
359.Boksya pma k.
360.Kus ura r
a ş
t ı
rma k.
361.Er ke ğindi zka pa ğıda hi lgöbe kar asınaba kma kh ar
am
olduğunda n bu ye rleria ç ı
k ol ane rke kl
erin ya ptı
klar
ı
sporlarıs eyr etme k.Fut bol ,ba sketbol
,gür eş,veleybolgibi
sporlardama a l
e sefe rke klerinba kılma s
ıha r
amol any e
rler
i
açık ol duğunda n bu ş e kilde s porya pa ne rkeklere de
bakma kha ramdı r .
362.Ha ks ızka zan ç.
363.Yı ldız larınvebur çl
a rınol ayla
r av einsanha yat
ına
etki
siol duğunai na nma k .
364.İba de t
le rdegös terişya pma k.
365.Al lahTe al
a ’da nba ş kasıüz eri
neye mi ne t
me k.
366.Müna fıklaryadagüna hka rl
a r
las ami miol ma kve ya
hoş va kit ge çir me l
e rini s ağlama k a macıyla onl ar
la
oturma k.
367.Na ma zdat a di l
ie rka nıte rke t
me k.
368.Na ma zdage r eksizveç okha rekete tme k.
369.Ce ma atlena ma zkı lanınna ma zdabi ler
eki ma mda n
önceda vr anma sı.
370.Soğa n,s armı s
a kyadaköt ükokul ubi rş eyyi yen
168
kimse ni ncami yege lme si.
371.Ka dının di ni bi r ge re
kç e ol ma dan koc as
ından
boşanma kisteme s i
.
372.Ar a zigasbe tme k.
373.Ma ka mınıve me vki s
inikul l
anarak pa ra karşı
lı
ğı
arac
ılıkya pma k.
374.Çoc uklarınaba ğıştaadildavra nma ma k.
375.İns anlarıne vlerinei zinsi
zgöz a t
ma k.
376.İki ki şinin ü çünc üden a yrıa ralar
ında gi zli
ce
konuş ma l
arı.
377.Ha ngiş ekilde ol ursa olsun e r
ke kle
rina ltı
nt akı
kull
a nma lar
ı.
378.Ka dınla
r ı
nk ısae l
bi s
egi yme l
e ri
.
379.Ka dınla
r ve e rkekleri
n i nsan s açı
ndan ve ya
başka sındant akmas açya pma l
arı.
380.Konuş ma ve d avra nı
ştae rkeklerin kadınlar
a ve
kadınla rınerke klereb enz eme s
i.
381.El bise,duva r,kağıtvb.üz erinec anlıresi
mya pmak.
382.İste medik leriha lde bi rt opluluğun konuş malar
ına
kulakve rme k.
383.Di nibi rö zü rol ma ksızınmüs lüma naüçgünde nf az
la
küsme k.

169
 Küf
ürSöz
ler

Bizl
era hirz amanda ya şamaktayız
. Ahirz amanın
korkunçl
uğubuz amani çi
ndeişlenengüna hl
arı
nç okve
insa
nları
ndi niniumursama da
nç okr a
hatbirşeki
ldeküfür
keli
me l
erinisöylemel
erindendolayıdır
.Bununi çi
ninsanı
kafi
r ya pans özl
eri bil
me k ve bunl ar
ıs öylemekten
kaçı
nma kl azı
md ı
r.Buküf ürsözl
er;

1.
Al lahTe ala’yac ahill
ikve yaa cizl
ikis nade denki mseler
kafirol urlar
.
2.
Al lahTe ala’nı ni siml er
indenbi ris
ii lea laye denka fi
r
olur.
3.
Al lahTe alaş öylee mr e
tmi şol s a
ydıya pma zdım diye n
kafirol ur.
4.
Bi rki ms eöl enbi rki şiiçin“ AllahTe ala
’yal azımmı ş”
deseka firolur.
5.
Al lahTe ala’nı ne mi rler
inde nbi r
ii l
ea laye denk ims e
kafirol ur.
6.
Bi rki ms e,ka rısına“ Senba naAl l
ahTe a l
a’danda ha
sevgilisin”de rseka firolur.
7.
Bi rki ms eşakat arzıylabe nila hımde seka firolur.
8.
Bur a sıAl l
ahTe ala’nınunut tuğuye rde seka f
irolur.
9.
Bi rki ms edi ğe rbi rki mse ye;“ yalans öyleme ”de yinc e
,
o;“ya lans ı
zi şmiva r”de seka firolur.
10.Buz ama ndaf aizsizi şyapı l
ma zdiyenka f
irolur .
11.Şe riataküf r
e de n,ka hrolsunŞe ri
atde yenka firolur.
12.Bir ki ms eye “ Bi r ka dına ka rşı,güc ün ye t
me di”
denilinc eo;“ Al lahTe ala’nı
nbi l
eonagüc üye tme dibenim
gücümna s
ılye tsin”d e sekafirol ur.
13.Çir kinbi rş eygö rdüğünde“ AllahTe ala’
nınba ş
kai ş
i
yokmuydubunuya ratt
ı“de s eka firolur.
14.Al lahTe alahe rhangibi ruz uvu,or ga nıboş aya ra
tmı ş
deseka firolur.
170
15.Bi rfakir,fa kirliğininş idde ti
nde ndol ayı“ Filankulş u
kada rni me tes ahip;be n dekul um;ş u ka da rzahme t
içi
nde yim.Böyl ea da letol urmu? ”de rs
eka firol ur
.
16.Filana da m pe yga mbe rol s aydı ,onai na nma zdım di
ye n
kims eka fi
rol ur.
17.Ce brailha tae de re kPe yga mbe rli
ğiHz .Al i’yedeğilde
Hz .Muha mme d( Sa llallahuAl eyhiveSe llem) ’
eve rdi
diye nkafirolur .
18.Al la
hTe ala’n ı
nh ükmüve yaPe ygambe r
inş er
iat
ıba na
hayr anl
ıkve rmi yorde seka firol ur.
19.Bi rkims edi ğerin e“ Pe yga mbe r( Sa l
la ll
ahuAl eyhive
Sellem)e fendimi z ,ye me kye dikte ns onr aüçpa rmağını
yalardı”de r,diğe riis e“ Bue de bsizlikti
r”de rseka fi
ro l
ur.
20.Bi rkişiKur ’a n’da nb i
ra ye tiayı plas
aka firol ur
.
21.Bi rkims e,Kur ’a n’ıKe ri m’ ide fçalara k,ka valçalarak
okuduğuz ama nka f irol ur.
22.Bi rki ms eyena ma zkı lde nildiğiz ama n;“ Bu e mri
yerinege tir
me yegüc üm ye tmi yor ”ve ya“ İnsa nlar
,benim
içi
nna ma zımıkı l
ıyor ”ve ya“ Fala nkiş ibe nim na ma zı
mı
kıldı”ve ya“ Na ma zkı ldım kı ldım,f a
yda sı
nıgör medim”
derseka firolur.
23.Bi rkims eAl lahTe a la’da nba şkası
nas ecdee t
seka fi
r
olur.
24.Bi rada m ha ram ma lda nbi rf akir
ebi rş e yve r
irde
onda ns evapuma rsaka firol ur .Fa ki rbunubi lirdeonadua
ede rverendea mi nd e r
s ehe ri kisika fi
rol ur .
25.Bi rki ms edünya dae k me kl az ı
ma hiretteneol ursa
olsunde rseka firol ur .
26.Bi rkims eAl lahTe alaf ilanıni yeya rattıde seka fi
rolur.
27.Ta vla
nı nz arınıe linea l
ınc abe sme l
eç e kseka fi
rolur
.
28.Al la
hTe ala’nınh ükmübur adage çme zdi ye nki ş
ika fi
r
olur.
29.Az rai
l( A.S. )f ilanınc anı nıya nlışl
ıklaa ldıde seka fi
r
olur.
171
30.İçkii çerke n,z ina e de r
ken ve ha r
am ol ani ş
lere
başlarke nka sten“ Bi smillah”diye nka fi
rolur .
31.Na ma zkı lma kz ama nıboş age çirme kt
irdi yenka fi
r
olur.
32.Buz a ma ndaİ sla m ka nunl a
rıuygul anma zdi yenka fi
r
olur.
33.Ez anlaa laye de nk afi
rol ur.
34.Rüş ve t
ten,p iya ngoda n,kuma rda n ve di ğe rh aram
yollardana l
ına npa ralar
ıhe l
alka bule derekha yır
lıols un
diyenka fi
rol ur.
35.İnşaa ll
ahf al
a ni şiya parsı
nız di yen ki ms e
ye be n
inşaallahsızdaya pa rımdi ye nka fi
rol ur.
36.Ha stayıAl l
ahTe alaunut tudiye nka f
irolur.
37.Falane celiyleöl me zdi yenka f
irol ur.
38.Sendünya daba nabe şki lobuğda yve r be ns ana
ahiret
teonki lob uğda yve rir
imdi ye nki ms eka firolur.
39.Bir ki ms eye ni çin Kur ’an okumuyor sun de yince
Kur ’an’da nus andı mde s
ek af
irolur.
40.İma n,Kur ’an,d i
n,me zheb,Ka be ve bunl a rgi bi
müba re kvekı yme tliolanş e
yleresöve nkişika firolur.
41.Peyga mbe rEf endi miz in(Sa l
lall
a huAl eyhiveSe ll
e m)
sünne tl
e ri
nde nbi rinehür me tsi
zlike denve yas ünne tl
e rl
e
alaye denki ş ikaf irol ur.
42.İnsandadake ç idedes akalva rdi yereks akallaa lay
edenki ş ikafirol ur.
43.Senna ma z ıboş ve rbe nimka l
bimeba kdiye nka firolur.
44.Birines enigö rme kAz rai
ligör me kgi bidirdi yenka fi
r
olur.
45.Birgüna hi şl
e yipdet e vbee tdiyei kaze dildiğiz ama n
benneya ptı
mkit e vbee de yimdi yenka fi
rol ur.
46.Birmüs lüma nai ma nsızdiye nka firolur.
47.He laleha ramdi ye nve yaha ramahe laldiyenka fi
rol ur.
48.Azi ç ersengüna hol ma zdi yenka firolur.
49.Erke ğina ltınyüz ükta kma sıgüna hde ğil
dirdi yenka fi
r
172
olur.
50.Ha ccagi dipk a beni ne trafındadönme yenel üz um va r
diyenki ms eka fi
rol ur.
51.Öl müşbi rka fi
reve yaİ sl
a mdi nineköt ülüğüdokunmuş
biri
ne“ Al lahTe alar a hme te ylesinde me k”i ns anıka fi
r
eder.
52.Uz unmüdde tküf rehi zme te tmi şvemüs l
üma nlığa
zararıdokunmuşbi risinis e vme k,onude s
tekl eme kve
hakkı ndaAl l
ahTe al
ar az
ıol sundi yeduae tme k.İns anı
kafirya pa r.
53.Di ğermi ll
etlerina yi nl
erinegi tme k veonl a rı
n di ni
me rasiml erindenbi rş e yigüz elgör me k.Bunegüz elbi r
adet,bunegüz elbi riştirdiye nka firolur .
54.Kur ’a n’a,Şe r
ia tki t
aplarından bi ri
ne ( fıkıh,ha di s
,
tasavvu f ol sun),di ni ne sa sl
a r
ına,Hz .Muha mme d’in
(Sallall
a hu Al eyhi ve Se llem) s ünne tl
erinde n bi rine
hürme t
siz l
ike tme k,İ sla m di ninea itbi rşeylea l
a ye tme k
küfürdür .
55.Ha ramol anbirş eyi nhe l
alol ma sını,farzol anbi rş eyin
farzol ma ma sı
nıis teme k,b i
le r
e ka bdes t
siz,mur dare lbise
il
eya hutkı bledenba şkayönena ma zkı l
ma ki nsanıka fi
r
eder.
56.Bi rha disi l
es abitol a nbirhük müka bule tme ye nkims e
,
eğeroha disinva rlı
ğı ndaş üphee de rekohükmüka bul
etmiyor sa güna hka r ol u r
. Ka fir ol ma z a ma Hz .
Muha mme d’den( Sa lla l
lahu Al eyhive Se l
lem) s abit
olduğunu ( yanibu ha disiHz .Muha mme d( Sa l
lall
a hu
Aleyhive Se ll
em)s öylemi ştir
)i t
irafla be rabe rka bul
etme yece k ol ursa ka fir ol ur. Ya ni b u ha dis Hz .
Muha mme d’den( Salla ll
ahuAl eyhiveSe ll
e m)de ğildir
sonrada nuydur ulmuş turde r
seka f
irol ma z.Amai ma ml ara
karşıç ı
kt ığıi çing üna hkarol ur.Ama bu ha disiHz .
Muha mme d( Sall
a lla
huAl eyhiveSe llem)s öyl emi şa ma
benbunuka bule t
mi yor umde rseka firolur .
173
 Müs l
üma nol anbi rki ms enindi li
nde nküf ürolanbirsöz
çıksa,( ka l
biylei nanma s ada )t evbee dippi şmanol ması
,
Ame ntüyüs onunaka da rma na sı
nıdüş ünerekoku ması
,
ima nınıve ni kahınıye nileme sil azı
mdı r
.Küf ürs özü
söyleye nint evbevei ma nınıye nil
eme sinige ci
kti
rmeme s
i
lazımdı r.Çünküi nsanı nnez ama nöl eceğibe ll
ideğil
dir
.
Te vbee t
me de nvei ma nı nıye nileme denni kahyenil
enme z
.
Budur umday apılaniba de tge çersizolur.Ke s
ti
ğiyenme z
.
Küf ürs öz üs öyleyenki ms eninoz ama naka darkazanmış
olduğu s eva blarma hv ol ur.Ge çmi şz amanda işl
emiş
olduğugüna hlariç i
na yr ıc ate vbee tmesil azı
mdır.Kazaya
bırakmı şol duğuna ma zveor uçbor çla
rıta mame nüzeri
nde
dur ur
.Kı lmı şolduğ una ma zl
a rıtekrarkı lmakvet utmuş
olduğuor uç lar
ıte krart utma kge re
kme z .Ha ccagit
mişise
hac cıi ptalol ur.Ze ngi n ol duğu t akdirdet ekrarhacca
gitme sige r
e kir.
İnsanıka firya pans öz le rç oktur.Bur adaha lkarası
nda
çokya ygıno lankü fürs özleriya z ı
lmış t
ır.AllahTe al
a
hepimi z ibut ürsöz l
eris öyl eme ktenmuha fazaetsi
n.

Ba
tılİ
nanç
lar

174
 1.Evl erena z arde ğme sindi yena lç a kma k,i ğdeda lı
asma k.
2.İnsanve fate dere tme za ya kka bılarınıka pınınönüne
koyma k.
3.Na zarbon cuğut akma k.Bubonc uğut a kma nınhiçbir
fayda sıyokt ur.Na za rbon cuğut akma kgüna ht ır
.Bunun
naza rıgi de rece ğinei na nma ki seAl lah Te a la’yaor tak
koşma ktır.
4.Hıdı rı
llezdee vs ahi biol ma ki çinç a mur da ne vya pma k.
5.Tür beleremu mdi kme k,be zba ğlama k.
6.Ge line vegi rerke nt es tikırma k.
7.Falba kt ı
rma k.
8.Ölünün ha ftası, kı rkınc ı,e ll
iikinc i ge c esi gibi
şeylerindei slamdaye riyokt ur .İns anöl üi ç i
nhe rzama n
duae t
me l
i,Kur ’a nokuyupöl ününr uhunaba ğış l
a malı
dır.
9.Ate şinüz e ri
nde na t
lanı rsae viol urmuş .
10.Dile ktutu lupha v uz larapa raa t
ma k.
11.Ka dınla r
ınöl ülerea ğı tya kma ları.Bugüna ht ır.
12.Kıs me tina ç ılma sıi çinye nike silmişs öğütda l
la
rıyla
yolda nge ç enlerinka fa larınavur ma k.
13.Ayvegüne şt utulduğuz ama nte ne keç alma k.
14.Avuçka şınırs ake ndi s inepa rage l
e cekmi ş.
15.Kur şundökt ür me k.
16.Bıç ağıbi rbirineve rir
ke nbı ç ağat ükür me k.
17.Ölününa rka sında nkı r kınc ıve yae ll
iikinc ige cel
eri
nde
helvada ğıtma k.
18.Çoc ukl arama vibonc ukt a kma k.
19.Ba ykuş unöt me sinde nköt üma na larç ıkarma k.
20.Mi safirgi de rkena rka s ı
nda ns udökme k.
21.Kız ınkı sme tia ç ı
ls ı
ndi yef alcıyagi t
me k,ki litbağlayıp
suyaa tma k,tür be leridol a şma k.
22.Tür belerdet avukke sme k.
23.Akş aml a r
ıe vis üp ür me me k.
24.Ba zıgünl e riuğur suzs a yma k.Sa l
ıgünl erisa llanı
rgibi.
175
 25.Hıdı rı
lle zba yr amıdi yeİ slamdabi rba yr amyokt ur.
26.İkiba yr ama ra sı
ndani ka hya pma ma k.
27.Ha yızlıka dı nın ba şka s
ının kunda kta kiç oc uğunun
yanınas oku l
ma ma sı.
28.Birş eyika ybol du ğundaf a l
c ı
ya ,üf ürükc üyegi t
me k.
29.Çoc uğun göbe ği d üştüğünde e ve gömü lme s
i
gerekirmi şkibüyüyü nc ee veba ğl ıol s
un.
30.Falanc aye rde kide liktenge çeningüna hlarıa fol ur
diyerekor a yagi di pde l
iktenge çme k.
31.Taş ıba şkabi rş eyüz e r
indege zdiripe ğe rt
a şbuş eye
yapış ı
rsadi lediğimş e yol acakdi yei nanma k.
32.Köpe ğinha vla ma s ı
nda nma naç ıkarma k.
33.Me rdi ve na lt
ında nge ç
me me k.
34.Yılba şıkut lama k .
35.Ka ndi lge ce l
e ri
ndee vdemumya kma k.
36.Çoc ukba ca klarıa rası
nda nba ktığız ama ne vemi safi
r
gelec e
kde me k.
37.Yol da nt avş ange çtidiyege ridönme k.
38.Kuş unöt me sinde n,ge ç me sinde n,i nme sindeniyi l
ikve
kötülükbe kleme k.
39.Ayı nonüç ünc üg ünüuğur suz muş .
40.Hor oz uns e siniy adabi rkuş uns esiniduyupkuşi yi
ötme dibi rş eyol aca kdi y es öyl eme sinindeİ s
lamdaye r
i
yoktur . Pe yga mbe r
imi z Hz . Muha mme d ( Sa lla
lla
hu
Al e
yhiveSe l
lem)b ut ürs özleris evme z di.
41.Evi ni ç indet erli
kt e r
sol ara kbul unur s aoe vde nöl ü
çıkar.
42.Ba ykuşba cayakona r s
aoe vde nöl üç ıka r.
43.Evdeba rda k,t aba kgi bibi r
şe yinkı rılma sıyl
abununbi r
şeyes ebe pol acağı nıs anma k.
44.Birininba şınab iri şg eldiğiz ama nb ui ş
inke ndine
gelme me sii çi
nkul a ğınıç ekipma sa yave yaba ş kabi r
şeyinüz erinevur ma k.
45.Dör tya praklıyonc auğurge tirirmiş .
176
 46.
Öl üye ,t abutunave yaka brineka rşıs aygıduruşunda
bulunma k.
47.
Ka br eç elenkkoyma k.
48.
Kur ba nınka nınıa lnını nor t
asınas ür mek.
49.
Pa rage lme sii steniyor sae li
nde kipa ralar
ıç ı
kınyapıp
güla ğa c ı
naa s ma k.
50.
Ke diveköpe ği nyol dayür üye nbi rki şi
ninönünde n
geçme siuğur suzlukmuş .
51.
Onüçr aka mıuğur suz muş .
52.
Sa lı günü i şe ba şlama k ve ya yol a ç ı
kma k
uğurs uz lukmuş .
53.
Ge c e a yna ya ba kma k ve ya t ırnak ke s
me k
uğurs uz lukmuş .
54.
Şa nsge ti
rsindi yeve yauğur luol s
undi yeyüz ük,kolye,
bile
z i
kt a kma k.
55.
Ya ta ğını nüs tüneki ms eyioturtturma ma k.
56.
Ya ta ğında nte rska lka rsanişlerint ersgidermiş.
57.
Kuşs ağt a rafında nuç arsabiriş iya pma k.
58.
Kuşs olt arafında nuç arsabi rişiya pma ma k.
59.
Anne lerg ünü nük utla ma k.
60.
Ba ba la rgününüku tla ma k.
61.
Le y leğiuç arke ngör ens eyaha te dermi ş
.
62.
Bi rba rda ky er edüş üpkı r
ılma dıys abunuuğur s
uzluk
sayıpba r da ğıa t
ıpkı rma k.
63.
Pe rşe mbeç ama şı
ryı ka nırsaz enginol unur.
64.
Sa lıgünüye nie l
bisegi yi l
irs
eya na r.
65.
Ça rş ambagü nüs üti ç me k,evs a tı
na lma kiyideği
ldir.
66.
Cumaa kşamıveCumagünüe vt emi zl
eme kgünahtı
r .
67.
Cuma r
te siçama ş
ıryı ka ma kuğur s
uz lukge t
iri
r.
68.
Ar af egünü di kişdi kme k güna htırvedi ki
şdi ken
kadını nöl müşç oc uğuva rsaonunde r
ileri
nidiker.
69.
Ge c ee vs üpür me kf a kirlikge t
irir.
70.
Cumaa kşa mıe vs üpür ül ür
seme lekler
inka nadıkırıl
ır
vee vekı tlıkge li
r.
177
 71.Ce nazeç ı
ka noda da40günı şıkya kılır
sa ,ölününr uhu
geldiğiz ama nka ranlı
kt aka lma ze viniveoda s
ınıda ha
çabukbul urmuş .
72.Akş am vey atsıe za nlarıokunur kenk öpe kul ursao
civardabi riöl ür .
73.Ta vşan,t ilkiveka rake diyol uke s e
rs euğur s
uzluk
gelir.
74.Kur bağa lars esiniyüks elti
rseya ğmurya ğa r
.
75.Pa zargün üç alışma kuğ ur suzluktur.
76.Ha yızlı( ayba ş ı
lı)ka dıns ebzeba hçesinde n ge çerse
sebze ler
ikur u tur.
77.Ha yızlıka dına k ş
ame zanındans onraküpt ent urş u
çıkarırsaturş uboz ulur.
78.Ge li
ne v ei lk ge ldi ğinde ka yna nasınıni kib acağı
arasında niçe rigire r
s esaygı lıolur.
79.Bi rkı za kş ame zanıokunur ken me rdivena lt
ında n
geçe rsekıs ı
rka lı
r.
80.Cumagünüe z anokuya nmüe zzinekı zınba şör t
üs ü
veyame ndilisa ll
atılır
sana sibiç ı
kar.
81.Çoc uğuöl enka dınCumagünüi şya pma z .
82.Ge li
n ol anı n duva ğı e vde ka lmış kı z
ın ba ş
ında
çözül ürseba htıa çılır.
83.Evdeki litlenenk il
itba yra ms abahıve yaCumagünü
nama zdanönc ei ma mt a rafındanc amidea çı
lır
sakı zın
bahtıa çılı
r.
84.Mi safiri
na rdında ne vs üpür me kiyide ğildir.
85.Zifafge ce sige linveda ma tsabunlayı kanı r
sas abuna cı
olduğunda na ra la
rınaa cıvea yrıl
ıkgire r
.
86.Evs üpür ür kens üpür gebi ri
nedokunur sauyuzol ur.
Süpür ge yetükür ülürseh as t
a lı
kbul aşma z.
87.Ge cetırna kke si
lirseömürkı salı
r.
88.Ba şıa ğraya nka dınc ami yegi de ryaz ma sıi l
ec ami yi
süpür ürseveya zma yıte krarba şı
naör ters
eba şağrısıgeçe r
.
89.Ce naze yı kanırk ent ene şir
ina l
tına dökül e ns u bi r
178
şişeyekonupha b e rsizs arhoş ai çirilirseiçkiyibı rakır.
90.Ye nidoğa nç oc u ğuni lkdı ş
kıs ıya tt
ığıoda nıne şiğine
ve yabe ş iği nina ltınakonur s ana za rde ğme z.
91.Evde nç ı
k ane r ke ki şi
negi derke nönünüka dınke se r
se
işitersgi de r.
92.Kı saboyl uka dınuğur suz luktur .
93.Çoc uğuy a ş
a ma ya nka dı nye nide ndoğum ya ptığı nda
kırke vde nt opla dı ğıpa rça larlagöml ekdi ki pç oc uğuna
giydi r
irs eç ocuğuya şarveömr üuz unol ur.
94.Doğumya panka dı nye digünç oc uğunya nında ndı şar
ı
çıkma z.Çı karsac inle rge li
rç oc uğugöt ü r
ür .Ba şkabi r
çoc uklade ğiştir
ir.
95.Evl ibi r i
ninyüz ü ğünübe ka rbi rkı zt akars akı sme t
i
ke si
lir.
96.Be ka rbi rkı ze vl ibi rininge linl i
ğinigi yer sekı sme t
i
ke si
lir.
97.Ha mi leyk enyumur t
ayi yenka dı nınç ocuğuha yl azol ur.
98.Çoc uğunkı rkıç ıkma da nt ırna ğıke s
ilir
seyaa rsızyada
hırsızol ur muş .
99.Çoc uks ünne tol urkena nne siokl avas a l
lar s
as ünne t
acısızvekol a yol ur muş .
100. Be be ka yakla rıa ltında nöpül ür set al
ihsizol urmuş .
101. Sünne tsi
z öl en ç oc uğun pa rma klarında n b ir
inin
kırılma sıge rekirmi ş.
102. Çoc uğun g öbe ği c ami duva rı
na ve ya a vlus una
gömül ür sedi nda r,a hı ragömül ürs ema lcıolur muş .Ayr ı
ca
suyaa tılırs ahuyut e mi z,e vini çindebi rye regömül ürse
göz üdı ş ardaol ma zmı ş.
103. Ce zve des ui çil ir
s eze ngi nol unur muş .
104. Çoc ukl aran az arde ğ me sin di ye kur t
,a yı,ka rtal
,
leylek gi biha yva nla r
ın di ş,t ırna k ve ke mi klerinde n
ya pıl
a nna z arlı
kla rt akma k.
105. Ge ceva ktib ire vde nbi re veka zan,ta vavet e ncere
ve ri
lirseöl ümüge tir i
r .
179
106.Ölüyı ka ndıktans onr at ersç evrilmezs ebirba şka s
ı
dahaöl ür.
107.Bire vdenöl üç ı
ka rsaoe vde kis uka plarıboş a
ltı
lır
.
Eğe rboş a l
tı
lma zsaAz ra i
ls ula rae l
lediğii çi
nbi rige ne
ölebil
ir.
108.Aya kka bıç ı
karı
lı
rke nte rsç evrilir
seoha nedenc enaze
çıkar.
109.Birge nça s
keregi derke ne vde nç ıkma danönc ebi r
dili
m e kme ği n yarıs
ınıye rya rısı
nıdabı rakı
r saa rt
ık
ekme konuç a ğıraca
ğıi çinka zayabe layauğr ama dane ve
dönermi ş.
110.Biri yol c ul
uğa ç ı
ka r
ke n a rkasından a yna ya s u
serpi
lir
s eka za yauğrama z mış .
111.Birigur be tegiderke na rka sında ns udökül ürsehe m
kazayauğr ama zhemdegur be ttenç abukdöne r
miş .
112.Evliliğini lkgünü( gerde kge cesi)e r
ke kve yaka dın
hangisiönc euyu rsaoda hae vve lölür müş .
113.Nika hkı yılı
rkenge linve yada ma thangisidi ğeri
nin
ayağınaba sarsao nunsöz üge çermi ş.
114.Otur urkenba caksallanırsaa lac aklıkapıyagelirmiş.
115.Soğa nka buğunaba s ıl
ır
s afa kirlikge l
ir
mi ş.

Bunl
arı
nhi
çbi
ri
ninİ
sl
amdaye
riyokt
ur.

180
 Çi
rki
nOl
anHuyl
ar

1.Kı ska nç l
ık.
2.Ki n
3.Ki bir.
4.Ke ndi nibe ğenme k.
5.Cimr ili
k.
6.Riy a .
Biri yiliğive yabi ra me l
iAl l
ah Te a
la ’
nınr ı
z as
ını
kazanma ki çi
nde ği lins anl
arı
nbe ğenmesiiç
inya pma k.
7.İnsa nlar t ara fında n t akdir e di
lme kte
n ve
başk anl ı
kta nhoş la nma k.
8.Övünme k.
9.Me şrubi rs ebe po lma ks
ızınkızmak.
10.Gı ybe t.
Birki ms enina rkas ı
ndanhoş unagitme yeceğişe yl
eri
söyleme k.
11.La ft aşıma k.
12.Ya la ns öyle me k.
13.Çokkonuş ma k.
14.Boz uki nanç .
15.Güna hi şleme k.
16.Te v beyit erke tme k.
17.Fa rzlarıves ünne tleribi
lme mek.
18.İba detkonus undat embe lvege vş
ekolma k.
19.Hi leka rl
ık.
20.Hı rs.
21.Ta ma hka r
lık.
22.Ne fs i
nhe vasınauyuponunha ramolana rz
uları
nat a
bi
olma k.
23.Müz i
kdi nl eme k.
24.Münke rata( dine nköt üsayıl
anş e
yle
re)ba kmak.
25.La n etetme k.
26.İft
ir ae t
me k.
181
27.
Sövme k.
28.
Ala yetme k.
29.
Küç ükgör me k.
30.
Düz enba z lı
ky a
pma k.
31.
İnatolsundi y eve yasırfüstüngel
me ki
çint
art
ış
ma k.
32.
Sabırsızlık .
33.
Büyükl e nme k.
34.
Gur ur.
35.
Zulüme t
me k.
36.
İsr
a fetme k.
37.
Aş ı
rıde rec edeş akaya pma k.
38.
Güna hla rısevme k.
39.
İyiişl
e riya pma y ıil
e r
itari
hee r
tel
emek.
40.
Aş ı
rıde rec edes üslenme k.
41.
İcablarınıye rineg etir
me deniyişeyl
era
rzuet
me k.
42.
Ha yasızlık.
43.
Kor kaklık.
44.
Ka rı
sınıkı ska nma ma k.
45.
Sahteka rlık.
46.
İhanete tme k.

İ
nsa
nla
rınbuköt
ühuyl
arıke
ndi
nde
ngi
der
mes
ige
reki
r.

182
 İ
yiOl
anHuyl
ar

1.Sahih( doğr u)bi ri na nc as ahipolma k.

2.Tevbee tme k.
3.Güna hl ard anyüzç evirme k.
4.Güna hi şlersede rha lpi ş
ma nol upt evbeetmek.
5.Haya .
6.Taat.(İ ba de te t
me k) .
7.Sabır.
8.Vera.( Güna hl arda nka çma yaöz e ngöster
me k,ş
üpheli
ol anşeyl erde nbi leuz a kdur ma k).
9.Dünya ma lına ö nem ve rme me k. Dünya ma l
ını
n
se vgisi
nika l
b ek oyma ma k.
10. Kana at ( El i
nde b ul unanl a ye t
inme, dünya
ni metle
r inde nkı sme t
inedüş ener azıol mak).
11. Rıza.( Al lahTe ala’da ng e le
ner az ıolmak).
12. Şükür .
13. Doğr us özlül ük.
14. Vefaka rlı
k.
15. Ema ne tige rive rme k.
16. Hıyane titerke tme k.
17. Komş uha kl arınas a ygıgös ter
me k.
18. Yeme ki kr ame tme k.
19. Sela
mıya yma k .
20. Ame lle rinigüz elleş ti
rme k.
21. Ahiretis evme k.
22. Dünya yıs e vme me k.
23. Hesapgün ünd enk or kma k.
24. Me r
ha me t
.
25. Kims e yee ziye te t
me me k.
26. Alla
hTe ala’nı ns enigör düğünüs ür ekl
iakıl
datut
mak.
27. Ehli ga fletten ya ni Al l
a h Te ala’
yı da ima
ha tı
rdat utma ya nl ar
da nyüzç evirme k.
28. Alla
hTe ala’nı na za bınd ankor kma k.
183
29.Alla hTe ala’nınr ahme tinde nümi t
liol ma k.
30.Cöme rt
lik.
31.Affe di c
ilik.
32.Sevgidol uol ma k.
33.Ha nımı nık ı
ska nma k.
34.Ha yırt a vs i
yee tme kv eke ndisineya pıla
nt avs
iye
yi
dinleme k.
35.Cahi lleri letartı
şma yagi rme denonl arıi
da r
eetmek.
36.Baş ka larınıke ndinet e rcihe tme k.
37.Na siha t
.
38.İff
e t.(Na mus l
u,ş e r
e flivea hlaklıolma )
.
39.Alla hTe ala’yagüve nme k.
40.Ces urol ma k.
41.Me rtl i
k.
42.Alla hTe ala’yıs evme k.
43.Alla hTe ala’yaka vuşma yıöz l
e me k.
44.Alla hTe ala’dana yrıka l
ma kt a
nkor kma k.
45.Ede b.
46.De rint efekküre tme k,düş ünme k.
47.Ac elee tme me k.
48.Ne fismuha sebe s
i.( Ke ndikus urlarınıgö rmek).
49.İnsaf .
50.Baş ka larıha kkındagüz elş eylerdüş ünme k.
51.Ne fsinköt üa rzularınak a r
şıkoyma k.
52.Tartış ma yıt er
ke t
me k.
53.Ölümüha tırl
ama k.
54.Kur ’a n’ıiy i
ceöğr enme k.
55.Ka lbege lenk ötüdüş ün celeritemi zleme k.
56.Alla hTe ala’danba şkah e rşeyika lbe nterketmek.
57.Da imaAl lahTe ala’yai lticaveya ka rı
ş.
58.He rdur umdai hlas l
ıda vranma k.

İ
nsa
nla
rınbugüz
elhuyl
arıka
zan
mas
ıla
zımdı
r.

184
 İ
bade
tinÖnünde
kiEnge
lle
r

All
ahTealayol
undail
erl
emeni
nönüneç
ıkac
akengel
le
r
vebunl
arakar
şınası
ltavı
rta
kını
lmas
ıger
ekt
iğia
şağı
da
aç
ıkl
anmış
tı
r.

a.İ ht
iyacı
nda nf azladünyama lı
nda nuz a
kdur mak.Şayet
ihtiyacı
ndanz i
yadema leldee tmesi,ame l
inee ngeldeğil
se
veni yet
iha yras ar
fe t
me ki semüs t
eha bolur.
b.Ga f
letehl iinsanla
r ı
n ya nidünya yada l
mı şved inden
uz akkişi
lerinar a
sınaihtiyaçtanfazlaka r
ışma ma k.
c.Şe ytanınhi l
e l
eriniiyic eöğrenme k,ve sveseler
inea s
la
kul aka sma ma k ve onu nş erri
nde n Al lah Te al
a’ya
sığınmak.Çünküohı rs
ı zgi bi
dir.Gi zl
icee vegi re
nbi r
hırsızkendis i
nie vs ahi
bi nins e
zdiğinifarke dinceheme n
ka çar
.Şe ytanhı rsızı
nınhi leler
iye diç eşi
tti
r.Buhi leler
i
ya pmaki st
e yenş eytanins anaş unlarısöyleyerekvesvese
ve ri
r:

1.“Ame lyapma ”(nama zkılma,oruçtutma,vs.gibi)

,
2.“Sonr ayapa rsı
n” ,
3.“Ac eleyap” ,
4.“İyiy apsenigör üyor l
ar”(Bununlariyayasürükler
),
5.“Çokuya nı ksınhi ça l
d a
nmıyorsun”( Bununlake ndini
beğe nme yes ürükler),
6.“Çokgi z
liya ps onraAllahTe a
laonuhe r
keseaşikareder
”
(Bununl ada ,gizliriyayasürükl
er),
7.“Ce nnetl
ik ya r
a t
ılmışs
a na mele t
me sen de c ennete
gidersinyoke ğerc ehennemlikyarat
ıl
mı şsaname let
sende
cehe nnemegi dersi
n” .

Ba
zendelanetl
enmi
şş e
ytanhayı
ryönündenge
lirv
eder
ki:“
şunuşöyleyap,bunua c
eleet
,bunuç okyap,ç
ünkü
bunl
arhayı
rdı
r.”Bura
daş eyt
anınmaksadıda
hahayı
rl
ıve
185
dahamühim ol
andanalı
koyma
kve yausa
ndı
rı
ponuterk
et
tir
mekt
ir
.Buhilel
eris
ezmekanc
akgerç
ekbi
lgis
ahi
ple
ri
iç
inmümkünolabil
ir
.

d.Nefs
içokye me
kten,ç
okkonuşmakt
an,çokyat
makta
n
vebüt
ünz a
rarvef
uzuliş
eyl
erde
nnehyedi
psakı
ndı
rmakla
te
rbi
yeetmek.

186
 AnaBa
baHa
kla
rı

1.Onl arahi zme tt

eku s ure tme me l
idir.Al l
ahTe a l
a“ ik is
ine
dea c ı
ya rakt evazukana tl
arınıi ndi r”buyur u yor.
2.Onl arahür mete t
me lidir.Onl a rıisimleri
yl eç ağırma ma lı
,
konuş ur ke n yumuş ak konuş ma lı,t evazue tme li
,s esi
ni
onlar ı
ns es i
nde nyük s ekç ıkara rakkonuş ma ma lı
,ka bave
dokuna klıs özs öyleme me li,onl arınsöz l
e rinike sme me li
,
sözle r
inina ra sı
nagirme me li,s öz ünür ede tme me l
i,onl ar
la
konuş ur ke n“ yap”“ ya pma ”gi bii fadelerkul lanma ma lı
,
onlar aba ğı rmama l
ı,ha tta“ öf ”bi l
ede me me lidir.Aye t
i
Ke rime ’de ;“ sakınonla raö fbi lede me ”buyr ulma ktadır.
3.Di nde güna h olma ya n büt ün e mirle
r iniya pma lı
dır
.
Güna h ol a ne mirl
eriniüz ünt ü ve rmeye ce kş ekilder ed
etme lidir.
4.Na filei ba detl
ero nla r
a ya pılac ak hizme t
e ma nii se
yapılma ma lı
dır.
5.Onl arıgör ünc eayağaka lkma l
ı,ya nları
n agi tme li
,onl ar
oturunc a yaka dara yakt adur ma lıdır.Önle rindeuyguns uz
şekildeot urma malı
dır.
6.Onl aryol dayü rürkena rka larında ngi t
me lidir.
7.Biri şleri ol duğu nda ve ya ç ağır
dıkl arı
nda he me n
kalkma lı,“ efendim”ve ya“ buyur unuz ”di ye r
eka rz
u ları
nı
heme nye rinege ti
rme lidir.
8.Onl aras ertba kma ma lı
,yüz ünüe kşitme me li,güle ryüz
göste rme li,böyl el
ikle gö nül le r
inika zanma lı,r ızaları
nı
alma yaç alışma l
ıdır
. Ya ptığıi yilikvehi zme tler
iba şa
kakma ma kg er
ekir
.Ki ş ia nneveba basınana sılol ursa
,
evladıdake ndisi
neöyl eol ur.
Sa bitBe na nihazret
le rianl atır:
Birz a ma nş öyl
e bi rol aya ş ahitol dum.Ge nç bi r
delikanl ıya ş l
ıcabirz a t
ıbi ra ğa cına lt
ındadövüyor du.
Ge nçi htiya rıdöv dükç ei htiya rgül üyordu.Koş ara kya nına
vard ım.İ ht iyarıge nc i
ne li
nde na ldım.Ge nçka ç ma ya
187
başl
a dı.Sonr ai htiyarade dim ki:“Bababua dam kimdi r,
senini çindö vüyor ?Se nidövdükç ea ğlayacakyerdes en
devaml ıgül üyor sun,bununs ebebine dir?”iht
iyar:“ Bu
gençb enim oğl umdur .Be ndenpa r
ai stedi.Kötüye rl
e r
e
sar
fe derdi yeve rme di
m.Bununi çinbe nidövüyordu.
Güldüğümege lince ,benba bamı nsağlığındabirş eyden
dolayıke ndisinegüc enmi şolduğumda nt am bua ğac ı
n
alt
ındaş uye r deba bamıdö vmüşi dim.Şi mdideoğl umun
aynıye rdebe nidövdüğü negül üyorum. ”At al
arı
mı zne
güzels öylemi şler:“ et
mebul madünya sı”.Bunları
nhe psi
bir hi kme t
e gör e s öylenmiş. Bunl ar büyükl eri
n
nasi
ha tl
a rı
dır,tatbike dil
ir
s eçokfaydasıg örül
ür.

188
 Al
lahYol
undaKa
rde
şli
k

Bilme l
isinkiAl l
a hTe alai çinbi rbir i
nis evme kveO’ nun
diniuğr una ka rde ş ol ma k,Al l
a h Te a l
a’ya e n güz el
yakınla şma ve silelerinde n bi r idir. Bu s ebeple Al lah
Te ala’
nı ndi niniha kimkı lma ki ç i
nmüs lüma nlarınka lple r
i
birbiri
nis evme livet ekvüc utol ma l
ıdı r
lar.Al lahTe ala ’ya
veRe sulünei taa thus usundabi r
le şme l
iveka r
de şlerini
artır
ma lıdı r
lar.Çünk üAl lahTe a l
aş öylebuyur ma ktadı r
:
“Top luc aAl l
ah’ıni pines ıms ıkıs arılınvepa rçalanma yın.
Allah’ınüz eri
niz de kini me tinidüş ünün,h anis i
zdüş ma n
idinizdeO,ka lple rinizibi rl
e ştirdiveO’ nunbuni me t
ii le
kard eşl
e r ol dunuz .”. “ Se ni ke ndi ya rdımı yla ve
mümi nler legüç le ndire nO’ dur .Veka l
plerinizina rasını
birleşt
irdi .Eğe rye ryüz ündeol a nhe rş eyis arfe t
seydinbi le
onlarınka l
plerinibi rleştireme zdi n.Fa katAl lah,onl arın
arasınıbi rleşti
rmi ştir.Şüphe s i
zOgüç lüdür ,ha kimdi r.
”
Konuyl ai lgil
iha disiş e ri
fle ri s epe kç okt ur.Bunl arda n
baz ı
larış öyle:
“Al l
a h’ıns izee mr et
tiğig ibiO’ nunka rde şkul larıo l
un” .
Ba şkabi rha disdeEf endimi z( Sa llallahuAl eyhiveSe llem)
şöyle buyur ur: “ Allah’ a e n s eviml i ge lenlerini z
,
baş kal
a rıyla uyuml u ve ke ndi siylei yi ge çi
ni l
ebi len
kims elerdi r
.İ çiniz de Al lah’ ıne nf a zla ne frete ttiği
kims eleri s
eka rde ş l
era rasındaböl ücülükya panvel af
götürüp ge ti
renl erinizdir.”. “ Ka rde şleri
niz i
n s ayısını
artır
ınız.Çünkühe rmümi ni nkı ya me tgünübi rş efaat
hakkıva rdır”. Bi rha di sikuds i’deAl lahTe alaş öyl e
buyur ma kt adır:“ Ey i ns anoğl u! Ni ye ti
nin ka rş
ılığını
gör eceksin,i şl
ed iğingüna hla rı
ns or uml uluğus anaa i
ttirve
sev di
ğinl ebe rabe rol a caksın” .
“Mü min,ba ş
ka sıyl a uyuml u ol an ve ke ndi siyl
ei yi
geç i
nilebi le
nki ms e dir.Ba şka sıylage çi
ms i
zveke nd isiyle
iyige çinileme ye n ki ms e deha yıryokt ur”.“ Kim bi rini
189
Alla hTe al
ai ç ins eve rdeo na :“ Bens e niAl la
hTe alai ç in
seviyor um”de rseveda has onrabi rli
kt ec e nnet egi rerle rse,
sevg isinii fadee de nki ms eni nor adakide r ece s
idi ğe rinde n
dahayüks e ktedi rveAl lahTe alai çins e vdiğiki ms e ni n
dos tl
uğ unahe rkestenda haf azlal ayıkt ır
” .“ Ce nne tteki ler
birbirlerine :“ (Dünya daki)f a l
anc aa r kada şınaneol du? ”
diyes orarla r
.( Ar ka daşıdao e sna dac ehe nne mde dir).
Bunun üz e rine Al l ah Te a l
aş öyl e bu yurur :“ Şunun
arka da şını c ehe nne mde n ç ıkarıp c e nne t
e koyun” .
Ce he nn emdeka lanlarise:“ Bi zimnebi rşe faatç imi znede
sami mibi rdos tumuzva r”de rl
e r.
”Pe yga mbe rEf endi mi z
(Salla ll
a hu Al e yhive Se llem) :“ Al la h Te ala ’nın öyl e
kulla rıva rdırkiAl lahTe a l
aonl ari çinkı ya me tgünü
üze rlerindeot ura caklarıt aht la
rkur a r.Bunl a re lbise leri
nurd a nya pı lmı şnuryüz l
üi ns anlardır.Pe yga mbe rveş e hit
olma dıklarıha ldepe yga mbe rlerveş e hitleringı ptae t
tikl eri
kims e lerdir”buy urdu.Sa ha be-iki ram:‘ Ki mdi rbunl a rya
Re sul ullah? ’ di ye s ordula r.Ef endimi z de ( Sa ll
all ahu
Ale yhiveSe llem)ş öyl ec e vapve rdi:“ Al lahTe a l
ai ç in
birbirlerinis eve nler,Al l
ahTe alai çinbi rbi rl
e riniz i
ya ret
ede nle rveyi neAl l
a hTe alai ç i
nbi ra r
a yage lips ohbe t
ede nle r
di r.
” .“ Ce nne tt
ei ç inden dı ş ı,dı şında n da i çi
görü ne n( şe f
fa f)od alarva rdır.Al l
a hTe a labuoda ları
kendii ç inbi rbi r
le r
inis eve n,z iyarete denvef e daka rlıkt a
buluna nlaraha zırlamı şt
ır
” .“ AllahTe alai çinbi rbirle rini
seve nl er kı r
mı zıy akuttan bi rs üt un üz e rinde di rler.
Sütunun ba ş ında ye tmi şbin oda va rdır. Bur a da n
cenne tl
ikler is eyred erl
er. Güz ell
ikl eri( pa rlakl ı
kl a r
ı),
güne ş in dünya e hlini a ydı nlatma sı gi bic enne t
likl eri
aydı nlatır.Ce nne tl
ikl e
rş öyl ede rl
e r:“ Ha ydiş u Al la h
Te alai çin bi r
bi r
ler i
ni s evenle r
i gör me ye gi delim. ”
Böyl e ce onl a r
ın pa r
la klı
kl arı
nda n f a yda lanı rlar.
Üz erle ri
ndey eş i
ls afi pekte ne lbiselerva rdır.Al ınları nda
“Al lahTe alai ç inbi rbirl
erinis eve nler”di yeya za r”.“ Al la h
190
Te alai çinbi rbir l
e ri
nis e venl e r,a r
şıne tra
fında kiya kut ta n
kür sülerüz erinde dirler.” .“ Al l
a h Te al
ai çin bi rbirl erini
sev eni kia da mı ne nüs tünüka rdeşinie nf a zlas eve ni dir”.
“Al lah Te a lai çin bi rbi rl
er inis eve nlerekı ya me tgünü
oturma l
a rıi çink ürsüle rve rilir.Al lahTe aladi ğe rku l ların
he sabını bi tirinc eye ka dar bu kür s
ülerd e ot uru rlar”.
“Be n i
m s evgi m, be nim i ç i
n bi rbirini s e ve nle ri
,
birbirleriylei lişkilerini de va m e ttir
enler i ve be ni m
uğr umdaf eda ka rlıktabul una nl arıkuş at
mı ştır.Be nimi ç in
birbirlerini s eve nler nu rda n t aht lar üz e r
inde di rler.
Pe yga mbe r ler,s ı
dd ıklar ve ş ehitle r onl a ra gı pt ayl a
ba karlar”.Pe yga mbe rEf endi mi z( Sa l
lallahuAl eyhive
Se ll
e m):“ İma nı nha ngiba ğı nında has ağl am ol duğunu
bilirmi si
ni z?” di ye s or du.Na ma z dırş e klinde c e va p
ve ri
ldi.Ef e ndimi z(Sa llallahuAl eyhiveSe lle m) :“ Na ma z
birk alka ndı r bu ol a ma z ” de di . Or uç tur de ni ldi.
Pe yga mbe r imi z( Sa l
lallahuAl eyhiveSe ll
e m)or uçi ç inde
aynış eyis öyl e di.Da has onr ac i
ha dda ns öze tt
ilera ma
Re suluEkr em( Sa llal
la huAl eyhiveSe l
lem)buc eva pi ç in
debe nz erş eyis öyl edi.Sonundac e vabıke ndi s ive rere k
şöyl ebuyur du:“ İma nıne ns a ğla mba ğıAl lahi çins evme k
veAl lahi çinne f r
e tetme k”.
Öz eldehe rbi rka rde şinvege neldet üm müs lüma nl arın
ke ndia ra l
a rında k isevgi ,y a rdı ml a
ş maveda ya nış magi bi
ada bveha klar a r i
a ye te t me lerif a rzdır.Bukon uda ki
ha dislerden ba z ı
larış öyl e:“ Biriniz ,ke ndii çins evi p
istediğinika rde şii çi
ndes e
vi pi s t
eme dikçege rç ekma na da
ima ne t
mi şs ayı lma z”.Müs lüma n,di ğerk arde şle ri
yl et e k
bir vüc ut gi b i ol ma lıdır. Ni teki m Pe yga mbe r imi z
(Sa l
lallahu Al eyhi ve Se l
lem) ş öyl e buyur ur:
“Mü slüma nl art ekb irv ücudgi bidir le
r:O vüc udunbi r
org anır aha tsızla nsadi ğe rt üm or ga nlardaa ynıa cıyıve
sıkıntıyıpa ylaş ır
la r
.”Bus e be plebi ra da mı ndos tunun
ölme siha linde“ orga nla rı
nda nbi ri
s inika ybe t
ti”de rler.
191
Ha tt
a ba z ılarış öyle d e mi şlerdi r:“ Za ma nın büt ün
belalar
ını n,k a r
d eşlerimde na yrılığın ya nındaç ok ha fif
kaldığını gör düm. ”. “ Bi rbirini zi ha s ed e tme yi n,
kusur l
arını z ıa raştırma yın,bi rbiriniz eki ngüt me yinv es ırt
çevirme yi n.Bi riniz i
nya pt ı
ğıa lı
şve rişidi ğer i
ni zboz ma sın.
Al l
ah’ın ka rdeş kul ları ol un. Çünkü müs lüma n
müs lüma nın ka rde şi
di r
;ona z ulme tme z,onu yüz üst ü
bırakma zveküç ükdüş ürme z .Ta kvai ştebur ada dı r.Bi r
müs lüma nın, müs l
üma n ka rde şini küç üms eme si ona
kötülükol ar aky eter.Müs lüma nı nc anı,ma lıvena mus u
diğermüs lüma naha r
a mdı r”.Ha dis t
eye ra lani f ade leri
açıklar
s ak;“ Birbirinizes ı
rtç evirme yi n” :Ya rdıml aşma ,
dayanış mave( şer ibi rma ze retol ma ks ızın)üçgünde n
fazlaküs me megi biş eriha kla rı
nıi hlale tme yinde me ktir.
“Ka rdeşle rol un” :Gül eryüz lülük,t oka laşma ve ha sta
ziyaret
igi bii nsanıs e vimlibi rka rde şha lege t
ire ni ş leri
yapıps e vims izha lesoka ntavı rveda vra nışlardanka çını n.
“Onuyüz üs tübı rakma z”:Ha kuğr unaonaya r
dımda nge ri
durma z.Zi raİ sl
a m ha klarında nbi rideya rdıml a şma dır.
ÇünküAl la hTe alaş öyl ebuyur ur:“ İ
yilikvet akvaa dı na
yardıml aş ın” .Ef endi mi zde( Sa l
la llahuAl eyhiveSe lle m) :
“Za l
im deol sama zlum daol s aka rde şineya rdıme t”
buyur ma kt a dır.Za li
me ya rdı m onun kol unda nt ut up
yaptığız ul ümde na lı
koyma ktır.“ Ki m bi rmüs lüma nı n
dünyas ıkı ntıları
nda n bi ri
sinigi de r
irseAl lah Te alada
onunkı ya me tgü nüs ıkıntıl
a rı
nda nbi r
isinigi derir.Ki mde
zordur umda kibi rinini şinikol ayl aştı
rırsaAl l
a hTe alada
onunhe mdünya dahe mdea hi r
e tt
e kii ş
le ri
nikol ayl aştırır.
Ki m debi rmüs lüma nına yıbı nıör terseAl lahTe alada
onundünyavea hir
e tt
ea yıpl arınıör t
e r.Kulka rde şine
yardıme ttiğimüdde t
ç eAl la hTe aladaonaya rdıme de r.
Ki mi l
ime ldee de ceğibi ryolt utturur s
aAl lahTe alaona
cenne t
e gi de n yol u kol ayla ştırı
r .Al lah’ ıne vl erinde n
biri
sinde ot urarak Al l
a h’
ın ki tabınıok uya n ve i lmi
192
müz a
keres
iniya panhe rtopluluğunüz eri
nesekineti
ner
(kal
pler
i huz ur iç
inde ol ur
),r ahme t
e bürünürl
er ve
me l
ekl
erçevre l
eri
nikuş at
ır
lar.AyrıcaAl l
ahTe al
aonlar
ı
kendikatı
nda( değer
li)olanlar
ınl i
st
e si
nekaydeder
.Kim
kötüame l
ler
indendo layıuhrevimut lul
uğukaçır
ırs
a,soy
şer
efive i t
ibarıona f ayda ve r
me yecek
,onu Al la
h’a
yakla
ştı
rmayac a
ktır
”.

193
 Kul
unGör
evl
eri

AllahTe a
la’
yaka rşıiyibirkulol manınş ar
tı
,Al l
ah’u
Teala’nı
ne mir
ler
init utmak,ya sa
kları
ndans a
kınmak,
imtahanlar
as abıre t
me k,takata göre na fi
leibadetl
er
yapma k ve kişi
nin kuvv etve me r
tebesi
ne göre usul
çerç
e vesi
ndeherkesiAllahTe a
la’yadavete der
ekAl l
ah’u
Teala’ya kull
uk e tmektir
. Kul luk görevini hakkı
yla
yapabilmekiçinönems ı
rası
nagör ea ş
ağıdage l
ecekolan
24teme lesas
ıbil
me kvet at
biketme kgereki
r.

1.İl
im:
Ehlisünnetitikadı
nıöğr e nme k.İ şl
enme sivet erkifa rz
ve müs te
ha p ol an şe yleri öğr enme k. Bunl a r
ın e n
öneml i
leri İ slamın, i ma nın, a bdest
in, gus l
un,
te
ye mmümün ,na mazı
nş ar
tlarını,erkanları
nı,müf si
d l
erini
vemüs tehaplar
ınıöğrenme ktir
.Ze ka tfarzoluncaz ekatın,
Ra mazanor ucuf arzolunc aRa ma zan’ınveor uc un,Ha c
farzoluncaha ccınşart
larını,e rkanları
nı,müf si
dlerinive
müs t
ehapları
nıöğr enme k.He rhangibi rmua mel
e yi,akdi
veyagör e
viya pmaki s te
di ğindeonl ar
ın ma hi
ye tle
rini,
şart
ları
nı,e rkanları
nı, müf si
dl er
ini ve müs tehap l
arını
öğrenme k.

2.Tövbe :
Büt ün günahlar
dan pişman ol ma k,yapmaktaol duğu
güna hla
r ıhementerket
me k,birda hayapmama yaa z
imve
kesinni yetetmek,üze
rindekulha kkıvars
aöde yere
kha k
sahibinir a
zıetmek,na
ma z,zekat,oruçborçla
rıva r
sakaza
et
me k.He rayena zbira yl
ıkna ma z
ı,üçgünl ükorucu
kazae tme k.

194
 3.Zühd:
All
a hTe a
la’
danins
anıa
lı
koya
nhe
rşe
yit
erke
tme
k,
e
ndişedahiet
me me
k.

4.Uz l
et
:
Zarure
tyoks
aşe
rirvee
hliga
fle
tol
anki
mse
ler
denuz
ak
ka
lma k.

5.Müc ade l
e:
Nefsita kvaz oruylahevavehe vesi
ndenmenetmek.
Ya ninefsinh akkıve r
il
ira nc
ak hazzı
ndanmene dil
ir
.
Ne fs
inha kkız arur
etveihtiyaçmikt
arı
dır
.Azye mek,az
uyuma k,a z konuş mak ve ka l
aba
lı
klar
aa z kat
ılmak
yoluylanef si
nha kkıver
il
mi şolur
.Nefs
inhazz
ıis
ehe ve
s,
le
z zet
,şehe vanivefuzul
işeyler
dir
.

6.Muhal
efe
t:
Şeyt
anı
n vesve
sel
eri
ne a
ldı
rmamak,şe
rri
nde
n All
ah
Tea
la’
yasığı
nmakveonamuhal
efe
tedi
pte
rsi
niyapma
k.

7.Tevekkül
:
Tüm işler
deya l
nızAl l
ahTeala
’yagüvenmekveona
i
ti
ma tetmek.Anc akme şruse
beple
reba ş
vur
ulurf
aka
t
s
ebeple
redeğils
ebeple
rinRabbi
negüveni
li
r.

8.Ta vfi
z:
Herha ngibirşeyinhayı
rveyaş erolduğu ke s
inl
ikle
bili
nme di
ği takdi
rde onu ısr
a r
la i
stememe k; Allah
Te a
la’ya ha valeetmek;“YaRa bbi
! ha yı
rl
ıysaolsun,
değil
se ol ması
n” deyip ka
lbini çeş
itl
ie ndişe
ler
de n
kurta
ra rakrah
atetmek.

195
 9.Rıza
:
İmti
han,belave mus i
betler
deka deretes
li
m olmak,
“belkibubizedaha ha
yır
lı
dır,bi
zhi kmeti
nibi
lmi
yoruz”
deyipnefs
init
ese
llie
dipkal
biniraha
te t
ti
rmek.

10.Sabı
r:
Tüm e zi
yet ve me
şak
kat
le
ret
aha
mmül e
tme
k ve
ş
ikayet
çiol
mama k.

11.Ha vf
:
Alla
hTe al
a’nı
nga z
abı
nda
n,a
zabı
nda
nveme
kri
nde
n
korkma k,güna
hişle
me me
k.

12.Re ca:
AllahTe ala
’nı
nrahme ti
ni,cenne t
inivekereminiümi d
etmekveonagör eameletme k.
Tenbih:Ha vfı
nço kziyadeol masıümi t
si
zl
iğe,recanın
çokz iy
a deolmasıe
mi nolma yagötürdüğügi
bi,havf
ınç ok
azıe minol maya,r
ecanı
nç oka z
ıdaümi t
si
zli
ğegötürür.
He rdör düdebüyü kgün ahlar
dandırvea me l
interkine
sebepti
rler.

13.Emel:
Herdakikaani
denöl
üm i
hti
mal
inidüş
ünme
kve uz
un
a
rzul
arı
nıkıs
alt
mak.

14.İhl
as:
Tüm hayırvea mell
eri
nya lnı
zAl lahTealaiçi
nol mas
ı,
göster
işyadama ddime nfaatiç
inol mamasıdı
r.İht
iyaç
lar
kuldande ğilAll
a hTeala’daniste
nme li
dir
.Al l
ahTe ala
is
terseonuku l
lar
ındanbir
inineliüzeri
ndegönderir
.Ümid
vegönüls adec
eAl l
ahTe a
la’yabağlıolmal
ıdır
.

196
 15.Minnet
:
Tüm başarı
la
rınıkendinef
sinede ğilAll
ahTea
la’nın
l
ütf
unaisnatetmek,AllahTeala
’nınni me
tvete
vfikine
ş
üküredere
ktaksir
atl
arı
ndani
st
iğfare
t mek.

16.Tefakkud:
En az he ryi r
midör ts aat
te bi
rke r
ea me l
inive
ke
ndisi
nde ns a
dırolan büt
ün fii
lves özl
eri
nigöz de
n
ge
çir
me k.Ha yı
ris
eşüküretmek,şe
risei
st
iğf
aretmek.

17.Ta hli
ye:
Kalbi
net üm kötülükl
e ri
nbaşıolan,başkai nsa
nla
rdan
korkma k,r ızı
ke ndişes
i,dünya muha bbet
ive n e
fsi
ni
beğenme kgibikötühuyla r
ınyeri
ne,kuldankor kmamak,
rı
z ı
ki ç
ine ndişeetmeme k,dünyayısevmeme kven e
fsi
ni
beğenme mekgi bifa
z i
le
tleriyer
leş
ti
r mek.Eve tdünyaya
giri
li
ra mmadünyai ns
a nıniçi
negi rmemelidir
.Dünya
kalpt
ede ği
leldeolmalı
dır.

18.İf
af:
Sual(söz
lüolar
akist
emek)
,iş
raf(
sözüyledeği
lha
li
yle
i
st
eme k)
,i s
rafve nif
ak gi
bimürüvveti(iz
zet
inefs
i)
z
edele
yenş e
yle
riyap
ma ma
k.

19.İhs
a n:
Tüm ma h
lukata ş e
fkatl
i olma k, onları ke
ndis
ine
yaptı
klarıkötülükler
iiyil
ikler
ineni yisiil
eka rş
ıl
amak,
vermeyeneve rme k,zul
me deniaf
fet
me k,il
giyikes
endost
ve a krabadan i l
giyi kesmemek, köt ül
üğü kötül
ükle
karış
lama mak.(Pisli
ğitemizs utemizeder,pissutemiz
edeme z)
.

197
 20.Tes
ebbüt
:
Deli
ledaya
nmaya
nhe
rsöz
ekul
akve
rme
mek,ge
reki
rse
a
raşt
ır
mak.

21.Muhabbet:
Hiçbi
rmüs lüman karde
şini
n kötü durumadüş mes
ini
i
st
eme y
ipda i
maha yrı
nıistemek,nefsiiçi
ni s
tedi
ğibir
ş
eyitüm müsl
üma nkardeşl
erii
çindei s
temek.Ne f
sii
çin
i
st
eme d
iğibi
rş e
yion
lariçi
ndei s
tememe k.

22.Ka naat
:
Dünya ma l
ı bakı
mında
n daima ke ndi
sinden
aş
ağıdakil
ereba
kma
kveonlar
aac
ıma
k,ke
ndihali
ner a
zı
ol
upş ükre
tmek.

23.Tees
si:
Ahire
tba kımından dai
make ndi
si
nden yuka
rıdakil
ere
bakma kveonlaraikt
idaet
mek( uymak)
.
Kanaatve t e
e s
siyokluğu insanıgünahl
ara götür
ür.
Evve l
kihasede,ikinci
sideuc ube(kendi
nibeğenme ye)
götürür
.Halbukiheriki
sidebüyükgünahtı
r.

24.Tevaz
u:
Akibet
i( hat
imeyiyadasonne f
esi)düşüne
rekne
fsi
ni
hiçbi
rma hlukt
an üst
üngörme mek,herkesekar
şıal
çak
gönüllüol
ma kveher
kest
enhakkıkabulet
me k.

İ
nsanfarzl
arı,vaciple
r i
,müe kkedes ünnet
leri
,kuvve te
göre na f
il
ele
r i ve e f
dal ol an a mell
eri ya pma l
ı,
hara
ml ar
dan, me kruhlardan, bidatl
ardan ve ş üpheli
şeyl
erdensakınmalı
,na fi
leiba de
tl
erdenb azı
ları
nıs eçip
sür
ekliyapmayıadete dinme l
i.Me s
ela:Evvabin,t
ehe cc
üd
vekuşluknama zl
arı
nda ne nazikişe
rrekatı
;oruçta
nh era y
üçgünü;Kur ’
a n’
dane na zhe rgünbi rhiz
bi;tevhidden,
198
salavatt
anveist
iğfardane nazgündeyüz ert e
sbihç ekmeyi
adete di
nme kgibi.But üribadet
lerAl la
hTe ala’yayakın
olma ya vesi
le
dir.Ne fs
ini,ehl
ini,e vladını
,ya kınl
arı
nı
kuvve tveme r
tebe s
ineg örehe rkes
ii lim,i hlas,ahlak
şartı
ylausulç erç
e vesi
ndeAl la
hTe ala’
yada ve tetmeli
.
Da vetedil
endenbirs aygıs
ızl
ıksadırolduğu t akdir
deona
tahammüle tmelivei yil
ikl
ekarşı
lama l
ıveAl lahTe al
a’ya
şükretmeli
dir
.

Zikre
tt
iğimizbuh ususl
arı
nt a
ma mıbüyüks ahabi
ler
le
ehlitasavvufunyoludur.AllahTealahepi
miziobüyük
zatl
arın yolunda
na yırması
n.Bi zegerç
ek öndera ncak
onlardı
rl
a r
,olurol
ma ziddi
alar
laort
ayaçı
kanherkesdeği
l.

199
 ÖdünçPa
raVe
rme
k

Borçverme,Al
lahTeal
a’yayakı
nlaşmaa nl
amınıiçe
ren,
al
a naçısı
ndandünyevi
,verenaçısı
ndanuhrevifaydal
arı
olanbirişle
mdir
.Güz e
lödünçde nme s
ini
ns ebe
bi,hayır
duygusuylaveAllahTe a
larızas
ıiçinyapıl
anhe rtürl
ü
ma l
ifedakar
lı
ğıka
psaması
ndandır
.

Aye
tVeHa
dis
ler
deÖdünçPa
raVe
rme
k:

Hz.Peyga mbe r(Sallall

ahuAl eyhiveSe ll
em)“ Kim bir
müsl
üma nındünyas ıkı
ntılar
ındanbi r
inigider
irs
eAl lah
Tea
ladaonuna hirets ı
kıntı
larındanbiri
nigiderir
.Kul
ka
rdeşi
ninya rdımındaol duğus üreceAllahTealadaonun
ya
rdımındadır.
” bu yurma ktadı
r. Ayr ıc
a “ Sadaka on
mis
li
yle, ka r
z ( ödünç ve r
me k) ons e
kiz mi sli
yle
mükafat
landırı
lı
r.”.“İkide faborçve r
me kbirdefasadaka
ve
rme k gi bi
dir.”h adisl
eri ödünç ve r
erek insanl
ara
ya
rdımcı ol manın di ndeki ye rini
n ne ka dar önemli
ol
duğunugös termektedir.

Kur ’
an ve s ünnet
te,i mka n s ahiple
rinin iht
iya çl
ı
kims el
ere borç ve rmesi
; bor çluya mühl ettanı
ma sı
,
gereksiz ye r
e onu s ıkı
ştı
rma ma sıt avsi
ye e dil
irken,
borçluyadabo rcunuz amanında e n güz elbirş ekilde
ödeme si,imka nıolduğu ha l
de ödeme yige ci
kti
rme nin
zulüm,öde me niyetiolma dan borça lma nı
n hır
sızlık
olduğube l
ir
til
mişti
r.Ka r
zıha senle( borçpa r
ave rme k)
il
gilibirayetdeşudur:

“
AndolsunkiAll
ah,i
sra
il
oğul la
rındansözalmışt
ı.(Ke
fil
ola
rak)içl
eri
ndenoni
kideba şkans eçmişt
ik.Alla
hTe al
a
onlar
aşöyledemiş
ti
:Bens i
zinlebe ra
berim.Eğerna mazı
dosdoğr
ukılar
,zekat
ıveri
r,pe ygambe r
imei na
nır,onl
arı
200
de s
teklerseni
zveAl l
ah’agüz elbirşekil
debor çverir
seniz
(iht
iya cıol a
nlar
aAl lah Tealar ızas
ıi çinf ai
zsi
zbor ç
ve r
irseniz)andolsunkis izi
ngüna hlar
ınız
ıör t
erim vesizi
altl
arındanı rma kla
ra ka nc ennetl
eres okarı
m.Bunda n
sonras izdenkimi nkaryolunututarsadoğruyoldans a
pmı ş
olur.”(Ma ide12) Ha di
ds uresi18.Teğabüns ure
si17.ve
Müz zemmi lsuresi20.a yet
leri
nde,Al l
ahTe a
laiçinbor ç
ve r
enlerinba ğı
şl
a nac
ağı,sevapları
nındaka tkatveril
eceği
müj delenir.Sada kave r
me k güz elbiri badett
ir
.Anc ak
ihti
ya çlı
nınonurunui nci
t meme kiçi
n,ödünçve r
me kda ha
dagüz el
dir.

“
Kim All
a h’agüzelbirödünçverec
ekolurs
a,All
ahda
onunkar
şıl
ığınıkatkatver
irveayr
ıcaonunçokde
ğerl
ibi
r
mükafa
tıdava r
dır
.”(Ha di
d11)

Alla
hTe al
a’yaödünçver
me kt
enma
ksa
t,sı
rfyardı
m
gayesiyl
eveAl l
ahTe a
lar
ıza
sıiçi
nma
ddisı
kınt
ıiçi
nde
bulunanl
arafa
izs
izborçve
rmekvebubor
cunt a
hsi
li
nde
kolayl
ıkgöst
ermekt
ir
.

Peygambe r( Sall
a l
lahu Al eyhi ve Se lle
m) ş öyle
buyuruyor:“Mi raçge cesibanac ennetkapıs
ındanş öyl
ebir
yazıgeti
ril
di.“ Sada kaiçinonka tı,karzıhase
n( borçpara
vermek)içini seons ekizk a
tıec i
rva r
dır”Cebrai
l’ek ar
zın
(borç para ve rme ni
n) ni çin s adakadan daha üs tün
olduğunus orduğumd a,şuc evabıve r
di:“Şüphesizd i
le
nci
(çoğuz ama n)ya nındava r
ke nis t
er.Ödünçi steyeni se
,
ancakihti
ya çsebe biil
ei s
ter.
”

İ
mka
nıol
updaöde
meye
nza
li
mdi
r:

Topl
um hayat
ını
nsağlı
ğı,düzenii
nsa
nla
rda
kiha kve
a
dale
ta nl
ayı
şı
na bağl
ıdı
r.Zi r
a,mülkün,huzur
un ve
201
emni ye t
int eme lia dale tt
ir.Bune de nledoğr uluk,dür üs tlük
ve ha kka s ayg ı
lıol ma k,i nsa ni çin ol ma zsa ol ma z
esa s
la rdır .Neva rkibume z iye tl
e ra nc ak,i ma nlıka l
ple rde
me ka n bul ur. Bu hus u sun öne mi ne di kka tç e ke n
Pe yga mbe rimiz( Salla l
lahu Al e yhi ve Se ll
e m) “ Bi zi
aldata nbi z dende ğil
d ir”buyur ur .Çünkü,ya lanvehi lei le
işya pma k,s özündedu r ma ma k,ha yırs ahipl erinia lda t
ma k,
insanl arıni yili
ky apmaduy gus unuöl dür me k,na nkör lükt ür
vebunuya panki şiyia şağılarına ş ağısınadüş ürür,ş e
re fve
hays iye tinia ya klara ltınaa lır.Topl umua ya ktat uta ni yili k
yapmaduygus unuhi le,ya la nvedol anlaba ltalama kbüyük
birz ul ümdür .Ha l
bukia s lı
nda i nsa n,k e ndi si
ne i yili k
yapa nı,i kr am vei hsandabul una nıs eve r.Amaa ks i
nebi r
kısım i ns anlar,bi zz ati yilik gör dükl e
r iha yırs a hibi
kims e leredü şma nke s il
ir,ha ya tınada hika s
tetme ki s ter.
Bor cunva des i
nd eöd e nme me s iha ksızlıktı
r .İ sl
a ma li
ml eri,
ver i
le n ma lı
n, kı yme tini ka ybetme de n öde nme si
ger ektiği nde i ttifa
k e tmi şle rdi r
. Bor un va desinde
öde nme s ininf arzol duğundavei mka nıol a n ki ms e ni n
bor cunuge cikt
irme s
ini nz ulümol duğundai ttifake diyor la r
.
Ne tice ol arak bor c unu öde me yen ki ş inins of ra ve
mi de sinde kigı daveüz erinde kie şyaha ramdı r,ha r
a ml a
eldee di lmi ş
tir.Buyüz denonunkı l
dı ğına ma z,ç ektiği
zikir,g ittiğiha c,ve rdiğis ada kaveya pt ığıduahi çbi r
fayd a ve rme z. Ayr ıca: Ve r diği s öz de dur ma ma ve
vadi nde n dönme ,b irmüna fıks ıfatı
dı r.Al lah Te ala’yı
gaz apla ndı ran bi r ke yf i
ye ttir,i lahi ga z abın c oş up
kükr e me s ines ebepol anbi rz ul ümdür .Al lahTe al
ai s e,
zaliml e rde ni nti
k amı nıbur adada ,a hirettedea lı
c ı
dı r.
Pe yga mbe r( Sallalla
h uAl e yhiveSe ll
e m)“ Mümi nez ara r
ver en ve ya hi l
e ya pa n me lundur ” buyur ur.Ha lbuki ,
“İnsa nla rıne nha yırlı
sı ,insa nla raf aydave r endi r.”

202
 Sa
daka

Kur ’
an’ıKe r
im’ de ve Hz .Pe yga mbe r’in( Sa llalla hu
Al e
yhiveSe l
lem)ha di s işe ri
flerindema llarınıAl lahTe a l
a
yolundaha r cayanl a
rövül ür,kı ya me tgünündeke ndi l
e rine
kat ka ta rtt
ırı
la r
ak müka fat ve ril
e ceği müj de leni r
.
Müs lüma nlar,ne a lışve r
işin,ne dos tluğun ve ne de
kayırmanı n ol ma dığıgün ge lme zde n önc e ke ndi l
e rine
veril
e nz e
ngi nliklerde n Al lah Te alai çin ha rc ama ya
çağrılı
r; öl üm ge linc e pi şma n ol up “ keş ke s a da ka
verseydim”di yeç ı
rpı nma da nönc es ada kave rme yeda vet
edili
rler
. Ku r
’an’ ı
n bi rçok a ye t
inde i n sanl arda n bi r
kısmının ma lve e vla työnünde n di ğe rlerinde n üs tün
olduğua nca kma ddiş e ylerinbi rövünçka yna ğıol ma ma s
ı
gerekti
ğibugi bige ç iciüs tünlükl erini mt ihani ç inve ri
ldi ği,
ma lvee vlatyönünde nz enginol ma nınAl l
a hTe ala ’nın
zikri
ndenuz aklaşma yas e bepol ma ma sıge rektiğibi ldirilir
:
“Bili
nkima ll
arınızveç ocukl arınızbi rerf i
tne( imt iha n)
dır.Al l
ah’age li
nc e,büyükmüka f
a tO’ nunya nınd adı r”
.
Al l
ahTe a l
ahe rneka da rba zıi nsanla rıke ndika tında n
vererekz engi nkı l
mı şs adabus ervetini st
e nildi ğigi bi
kullanıl
ma sına,i htiya çi ç i
ndei ns anlarva rke nka sala rda
saklanmas ı
naves ad ec eva rlıklıs ı
nı f
ına ra s
ındadol aş an
bir mül k ol ma s ın
ai zin ve rme mi ş,bö yle ya pa nl arın
şi
dde tl
ec eza l
andı r
ıla ca ğın ıha be rve rmi ş t
ir:“ Al tın ve
gümüş ü yı ğıp dao nla rıAl lah yol undaha rc ama ya nlar
varyai ş
teonl araa cıbi ra zabımüj de l
e .Ogünc e he nne m
ateşi
ndebunl ar
ınüz eriı sıt
ılı
r;bunl arla,onl arına l
ınl arı
,
yanları ve s ırt
ları da ğlanır;i ş t
e ne fisleriniz i çin
yığdıklar
ınız,yı ğdık lar ınızıt adın de ni r”.Al lah Te a l
a
yolundas ada kav e r
me deg ereke nbi rt akımhus us larva rdır
ki,ancakbunl arauyul duğut akdi rdeve ri
l e
ns ada ka nı nbi r
anlamıolur .Müs lüma n,be ğenme diğiş eyl e
r ide ğil,s evdi ği
şeyleri ve rebilme lidi r.” ..
.ke ndi niz göz yumma da n
203
alama ya ca ğınız köt üş eyle ris ada ka ol a rak ve rme ye
kalkma yı n” .Sa da ka ve rme kle ma lı
nı na zalac ağında n
kor kma k,ş e ytanınk ışkırt
ma sınakul akve rme kde me kt i
r.
Ze ka tl
a r,s ada kalarma lıaz altma dı ğıgi bi,h embudünya da
hemdea hire tt
ed a hadaa rtma sınane denol ur:” Şe ytans izi
fakirliklekor kutur( sada kave r me kt enge rika l
ma nızıis ter)
ves iz eç irki nş eyle riya pma yıe mr e de r
...”.“Ha lbukiAl la h,
insanıumma dığıye rlerde nr ızıkl andı rı
r ”.“ Si zAl l
ahi ç in
neve rirse niz ,Al la honunye r i
neba şka sı
nıve rir
”.“ Ey
Muha mme d,ma llar ı
n ı
nbi rkı smı nıke ndi le
r i
nit e mizle yi p
arıtaca ks a daka ol a r
a ka l”.İ ns an ma lınıha rcama ya
önc elikle e n ya kınla r
ında n ba şlama l
ıdır. Ba kma kl a
yüküml üol duğua ilef er
t lerini ni htiya cınıka rşılama da n
baş ka l
a rına ve r
me ks ada ka yıa ma cında ns aptırır
.Hz .
Peyga mbe r( Sallallahu Al eyhive Se llem)“ En üs tün
sad akai htiya cıgide rendi r.Ve rene la lane ldenüs tündür ,
sad aka yaa ileden ba şla”.“ Va risle r
iniz engi n bı rakma n
baş ka l
a rınae la çardur umdabı rakma nda nda haha yırlıdır.
Aile ne ha rcadığın z ama n, onu ha nımı n a ğı zına
götür düğündes eni ni çins a da ka dır.”buy ur urke n;Yüc e
Alla h, “ Sa na ( Al lah yol unda ) ne ha r caya cakla rını
soruyor lar.Dek i:Ve rdiğini zha yır,a na ,ba ba ,ya kınl ar,
öks üz l
e r,yoks ullarveyol daka lmı şlari çindi r”a yetiyl e
sad aka nın ön celikleya kınla rda n ba ş l
a na r
a k ve ri
lme s ini
emr e diyor .Ma lı
nt a ma mı nıha rca yıps onr ae laç ardur uma
düş me kt endes a kın ma kge re kir.Kur ’a nş öyl ebuyur ur:
“El i
niboynunaba ğl amı ş( gibic imr ili
k)ya pma ,t ama me n
de a çma ;s onra kı nanı r
,ha sreti ç i
nde ka lırsın”.“ Ve
harc adıkl ar ız ama nnei srafe de rl
e r,nedec imr ilike de rler;
harc ama larıbui kisinina ra sında dı r,de nge l
idi r
” .Yumur ta
büyükl üğünde bi ra ltın ge tirip, ba şka hi ç bir ma lı
olma dığını ,a mabunus ada kaol ara kve r
me ki stediği ni
söyl eye n bi ra da ma Re s ulul lah( Sa l
la l
lahu Al eyhive
Selle m)ş öyl e buyu rdu:“ Si z den bi rini zs ahip ol duğu
204
serve t
inige tiri
rve“ ş us ada kadır ”di yeve r
irs onr ada
otur ur,i ns a nlarınz eka tlarınıa la cağım di yeonl a raa vuç
aç ar.Sa da ka nı ne nha yırlısıke ndisiba şka sı
namuht aç
olma ya cakka da rarka dama lıva rike nve r
ileni dir
” .Ve rilen
sad akas ade ceves ade ceAl lahr ıza sıiçinol ma lı
,gös teriş
,
riya ve ba zıç ıkar he sapla r
ında na rınmı ş ol ma lıdır
.
Ci mr ilike dip,v e r
dik leriz a ma ndagös terişi çinve renler
ha kkı ndaAl la hTe al
aş öyl ebuyur uyor :“ Bunl ar,ma lla rı
nı
insa nlar agös terişi çinve ri
rle r
,neAl lah’anedea hi r
et
gününei na nma zlar.Ki mi na rkada şış eytanol ursa,a rka daş
ba kımı nda n ha liç ok köt üdür ”.Ve rdiğis a daka yıba şa
ka ka nlarda ,e na zgö ste r
işi çinha rcaya nlarka darkö tübi r
işya pmı şol urlar.Kur ’ an’dabui kitipi nsa nbi rliktee le
alınıyor :“ Eyi ma ne de nle r,insa nlaragös terişi çinma lı
nı
ve ripAl lah ’avea hiretgününei na nma ya na da mgi biba şa
ka kma kvee ziye tetme kles ada ka l
a rı
nızıboş aç ı
ka rma yın.
Onundur umu,üz erindeb irazt opr akbul una nş uka ya ya
be nz erki ,ş idde tl
ibi rya ğmuri ndide( üze rindekit opr ağı
silips üpür ere k)onus ertbi rt aşha lindeb ıraktı.(Böyl e leri
)
ka za ndıkla rın dan bi rş eye ldee deme zler.Al lah,ka fi
r
topl umu doğ ru yo la ul aştır
ma z”. O ha lde ge rçek
müs lüma nın,ve r
diğ is ada kada n dünye vibi rbe kl e ntis
i
olma z.Amaobi lirkis a daka largüna hla rı
nı na ffedi lme s
i
içinbi rke fare tt
ir.Yi nebi lirkive rdiğis ada kai ma nını
arttırır,Al la hTe ala’nınr ızasınıka zandı rırvea hi re t
tede
ka tka tf a z l
a sıyla ke ndi si
ne öde nir
.Sa da ka ve r irken,
ihtiya ç s a hibini küç ük düş ürec ek, onu ut andı ra cak
tavı rlardanka çınma kge r
e kir.Engüz els ada kagi zlive rilen
sad aka dır.He rneka da rAl lah,a çıktandave ril
ebi lec eğini
bildi ri
yor sa da ,“ ...
e ğe r onl arı gi zleye rek f a kirlere
ve rirseniz ,bus iziniç i
nda hai yidirves izingüna hla rınızın
birkı smı nıka patır”.Sa da ka la
rönc eli
kl ei hti
ya çi ç inde
olduğuha ldeha ya l
ar ı
nda ndol ayıi steme yi pda rl
ıki ç inde
ola nlarave rilir.Di lenme yi,i nsanız eli
ldur umas okt uğu
205
içi
n hoş ka rşı
lama ya nİ slam,buna r ağme ni ste
ye ne
verme yi,ka pı yage lenibo şç evirme me yie mr ediyor.Hz .
Peyga mbe r( Sa l
lallahuAl eyhiveSe llem)ş öyl ebuyur uyor:
“Eğe rka pınage lenf a kireve re cekbi rş eybul a ma z,anc ak
yanmı şbi rke ç it ırna ğıbi l
e bul ur sane line ve r,boş
çevirme ”.“ İsteyen di l
enc i
ni n ha kkıva rdır ,i sters
ea t
üstündege lsin”.Mü slüma noki ms e dirki,i ht iyaçi çinde
olandi ğe rmüs lüma nla rıke ndi si
nde nda haç okdüş ünür,
kendi s
iihtiya çiç i
ndebi leo l
saonl arıterc i
he de r:“ Yoks ula,
yetimevee sires evdikl eriye me ğiye dirirle
r;“ Bi zsizes ır
f
Allahr ızasıiçinye diriyor uzs izdenbi rka rşı
lıkvet eşekkür
beklemi yoruz .Çünk übi zs ura ts
ız,ç okka tıbi rgünde n
dolayıRa bbi mi zde n kor karız de rler”.Al lah Te a l
a da
onları,ogününş e rrinde nkor umuş ,onl arapa rlaklı
kve
sevinçve rmi şti
r”.“ O mümi nlerke ndi l
erii ht i
ya çi çinde
olsalar da hi,yoks ulka rde şleri
niöz c a nla rı
na t e r
cih
ederler”.İ slam müs lüma nlar ake ndi l
e riöl dükt ens onra
dahi a me l de ft
e rlerinin ka panma ma s
ını i stiyorlarsa
,
insanları
ns ürekliol arak ya rarlana cağıs ada ka ic a r
iye
(deva m e de ns ada ka )bı rakma l
arınıöğü t
lüyor .İ nsanın
ölümünde ns onr adaf a ydalanı l
anyol ,ç eşme ,c ami ,fayda l
ı
ili
m, s alih e vl
a t, göl ge sinde n ve ya me yve si
nde n
yararlanıl
ana ğa çgi biş eyle rdur duğu s üre ces ahibine
sevap ka zand ır
ır.Bu konuda Pe yga mbe rimi z i
n bi rçok
hadisiş eri
fleriva r dır:“ Hi çbirmüs lüma nyokt urki ,a ğaç
diksin,ya hute kine ks invema hsulünde nins a n,kur tkuş
yesindeke nd isiiç i
ns evapya z ı
lma s ı
n( mut lakaya zılı
r)
.
Elbetteomüs lüma nd adi k
tiğiylee kt iğiylese va bagi rer”.

206
 Ame
liSa
lih

 İ yi,güz e l
,f ayda l
ı,s eva baveAl l
a hTe ala ’
nınr ızasına
sebepol aca k, i yibi rni yetvei hlasi leya pmı şol duğu
davranışl
ar.İ ma nıkuvve t
lendiren,s ağlaml aşt
ıran,onu
çepeçevres ararakko ruya ns ali
ha me llerdir.Ame lisa lih
Kur ’
an’ıKe rim’ ded oks anküs ürye r
dedoğ ruda ndoğr uya
veyadol ayl ıol a
r ake mre dilmişt
ir.Sa liha me ldens özede n
ayetl
er ge ne lli
kl e önc e i mana de ğine rek ba şl
arlar.
Bunlarınhe p“ İma ne dips al
iha me lişleye nler...
”ş ekli
nde
olduklar
ıgör ülme ktedir.Bu da i ma ni lea me l
in,bi r
bütününa yr ıl
ma zpa rç a
la rıolduğunuor tayakoya r.İma n
olmada ngüz elda vra nışlarınhiçbiröne miol ma dığıgi bi,
sali
ha me lol ma da ndakur ubi rima nınt adıyokt ur.Bi r
müs l
üma nıni ma nı nıs a liha me llerl
e kuvve t
lendirme s i
,
dünyavea hiretha ya tınaba ğl
ıol arakbüt ünda vranışla
r ını
güzelle
ştir
me sige reki r
.İ slamın mümi nlerde ni st
edi ği
imanves a liha me lbudur .Ni te
kim Al l
ahTe alaKur ’a n’ı
Ke r
im’dekur tuluşae r
ebi lecekki ms eleriş öyl et anıt
ıyor :
“As r
’aye mi nol sunkihi çş üphe sizi ns anhüs randa dır.
Anc akima ne di
ps a
liha me lişleyenle rbi rbirleri
neha kkı
ves abrıtavs iyee den lermüs tes
na .”.“ Muha kka kkii ma n
edipsaliha me lişleye nler,ya r
a t
ıkları
ne nha yırlı
sıdırl
ar.”.
Bua yetl
erde na nl aşıldığıgi bii ma nınya nındamut l
a ka
sali
ha me lge reki r
.Bu da İ s
lamı nb üt ün e mi r ve
yasaklar
ınınye r
yüz ündeuygul anma sı,ins anlarınha yatına
hakim kı l
ınma sıi ç i
nge rekena me lives öz lüt ebli
ğdi r.
Allah Te a la’nıne mi rlerini uygul ayı p, bunl arı ke ndi
nefis
leri
ndeya şaya rakt opl umdaye rleş me sii çi
nç al
ışma k
ame l
is alihtir.En h ayırlıya ratı
k ol ma nınş artıbudur .
Kur ’
an’ıKe ri
m’ des aliha me l
dens öze denbüt üna ye t
lerde
heme nhe me nönc ei ma nda ns öze dilme kt edir.“ Kadı n,
erkekima ne tmi şol ar akki ms a
liha me lişler seonagüz el
birhayatya şatacağı z.Ec irleri
niya ptı
kl arında nda hagüz eli
207
ileöde ye ce ğiz.
” .“ İşteogünhükümr anl ı
kAl lah’ındı r,O
aral
a rındahü kme de r.İ nanı ps aliha me li ş
leye nle r,e n
güze lc enne tlerde di r.”.“İma ne dips al
iha me lişleye nl erin
kötülükl e riniör te riz.Onl arıya ptıklar ı
nda nda hagüz e l
ii l
e
müka fatlandı r
ırız.” .“ İma ne dips aliha me li şle ye nle r
i
iyil
erina ra sınakoya rı
z .
”.Ame l,Al l
a hr ı
z asıiçinol ac akve
insan bu a me linin ka rş
ılığınıya l
nız Al lah Te a la’da n
ist
eyip ya lnız o ndan be kle yece ktir
. İ ns anl arın
hoşnut luğunuvebe ğe ni s
inika za nma kiç inya pılana me ller
aslaa me lis ali
hde ğildir.Zi rabur ada kini ye tboz ukl uğu
insanıi hla ss ı
zlığ av er iyayagöt ür ür.Ri yai l
eya pı lan
ame llerei s eCe na bıHa ki ltifate tme zveka rş
ılığı nıda
verme z.Ame lis ali h,Al l
ah’ ınr ı
z asıgöz etil
erekya pılmı ş
bira me lol ursaki ş inindua sını nka bulol unma sınas ebe p
veve sileol abilir.İ ns ans ıkınt ıa nl arı
ndada haönc ede n
yapmı şol duğus al ihbi ra me lde ndol ayıAl l
a hTe ala’nı n
izni
yl es ıkı ntı
da n kur t
ulabi lir.Bu hus us t
aş u ha dis
me şhur dur .Pe k uz un ol an bu ha distekı sa c
aş u ol ay
anlatılı
r :“ Üçki ş iya ğmur da nkor unma ki çinbi rma ğa ra ya
girerl
e rvema ğa ra nı na ğzınabi rt aşyuva rlanıpma ğa ranı n
kapısıka pa nır.Dua da nba ş kaç areleriyo ktur.Onl arda n
biri
sia nne ba ba sına hü r
me ttee n uf ak bi r ku sur da
bulunma dığı nı,di ğe riç alıştırdı ğıi şçi
ni n ha kkı na s on
derecer iaye te tti
ği niveke ndiüz e r
ind eka lmı şolani şç i
ni n
hakkı nıyi neonunna mınaç a lı
ş t
ırıpbüyükbi rme bl ağ
olarakyı llars onr aon ave rdiğini ,öbür üis ehe rtürlüi mka n
veuygunbi ror ta m me vcutol duğuha ldez inae tme d iğini,
bütün bunl arıdas ade ceAl lahr ız asıi çin ya ptık larını
söyleye re kos ı
kı nt ınıng ide rilme sinidi lerl
e r
.Sonunda
Al l
ah’ ıni z niylet a şyuva r
lanı rgi de rveonl ardakur tul ur ”
.
Bur ada bi zleri ç ini bret
le r me vc utt
ur :Ki şis ıkınt ıya
düşebi lir.O a nl arda Al lah Te a l
a’ya dua e de rke n
zikretme sige reke na me lisa lihibul unma lı,ogüneka dar
kişi
,a me lde fter i
nebut ürde na me l
lerka ydetti
r me l
idi r
.
208
İhlaslaya pılana me l,inc iyebe nz er.Neka darküç ükol ursa
olsunoyi nedeç okkı yme tlidir
.Bua r
adaha yırl
ıe vladda
ame lis a li
h c üml esinde n s ayılmı ştı
r. Ha yırlıe vlad
yetiştirme kz ama nı mız damüs lüma nlari çi
nha yliöne m
arzede nbi rme se ledir.Re sulullah( Sall
a l
lahuAl e yhive
Se ll
e m):“ İnsanö lünc ea me like sil
ir( ame ldefterika pa nır)
.
Anc aküçş eymüs tesna( onlarya z ı
lma yade vame de r)
:
Sa daka yıc a
riye( insanl ar
ın uz un z ama ni sti
fadee tt
iği
çeş me ,yol ,köpr ü,ha staha ne,c amigi bi),ke ndi sinde n
ist
ifa deol unani l
im( kitapgi bi),ke ndi si
nedua cıola ns alih
evlad”buyur muştur .Evl a t
ların,a me lisalihol acakş ekilde
yetiştiri
li
pa rdımız danbi zlereha yırduae de rbı rakılma s
ı
öne ml igör evleri
mi zdendi r
.Ame l
is al
ih,ima nınta biibi r
seme resi
di r
.Eğe rbi rka lptei ma nye rleşmişis e,bui ma nın
ger ektir
diğiha reke tl
er ,y avaş ya va ş ve ke ndiliğinde n
ortay aç ıkma yaba şlar.“ İ
na nıps al
iha me l
le rişleye nlere
gelinc e,onl arı
nya ptı
kl arı
naka rşıl
ık,va r
ac aklarıc e nnet
kona kla r
ıva rdır.
” .“ İna nıps al
iha me li şl
eye nler,c e nnet
bahç e l
eri
nde dirle
r .Ra ble r
ininka tı
ndaon l
ar adi l
e dikle r
i
ver i
lir.İştebüyükl ütufbudur .
”.“ Ki ms ali
ha me li şlerse
lehine ,kimk ötüa me li şlersea l
e yhine dir.
”.“ Al l
ah’ai ma n
edips ali
ha me lişle yenle r
ingüna hlarıa f
fedilir.
”.“ Al l
ah,
yer yüzünes ali
hkul l
arım va risveha kim ol a cakt
ır ,di ye
hükme tmi şti
r.”

209
 İ
yil
iğiEmr
etmeKöt
ülükt
enAl
ıkoyma

Ma ruf ,ş eri
a tıne mr ett
iği ;münke r
,ş eri
a tı
nya sakla dı ğı
şeyde me ktir.Ba şkabi rde yiml eKur ’a
nves ünne teuygun
düşe nş eyema ruf ;Al lahTe a la’
nı nr azıo l
ma dı ğı,i nka r
edilmi ş ,ha ram veg üna hol a nş e yedemünke rde ni lir.
Kur ’an’ ı Ke rim’ de ,“ Si zden ha yr aç a ğıran, ma ruf u
emr ede n,münke rden va zge çirme yeç alışan bi rümme t
buluns un.İ şteonl ark urtuluş ae renle rdi
r”buyur ulma k tadı r.
Bu a ye tle ma rufun e mr e di
lme si ve münke rde n
me ne di lme sii şibüt ünİ sla m ümme ti
nef arzkı lı
nmı ştır.
İsl
am a limleribu gör eviümme ti çi
nde n bi rgr ubun
yapma s ıyla di ğe rl
erinde n s oruml uluğun ka lkaca ğı nı,
anca k hi ç ki ms e nin ya pma ma sı ha linde büt ün
müs lüma nlarıns or uml uvegüna hka rolaca ğınıs öylemi ştir.
Ba şkabi ra yetike rime deAl lahTe alaş öylebuyur ma kt adı r:
“Sizi ns anlari çinç ıkarılmı şe nha yırl
ıbi rümme tsini z.
Ma ruf ue mr ede r,köt ülükt e n va zge çir
me ye ç a l
ışırsını z;
çünküAl lah’ai n anıyor sunuz ..”.Mümi nlerdünya da kie n
hayırlıt oplumdurvei yiliğie mr e
de n,köt ülükt ena lıkoya n
engüz ela hla klaye tişmi şbi rt opl umdur .But oplumun
koru nma sıiçinbua y et
le rl
ei yili
ğe ,doğr uluğa ,güz elliğe ,
çağırma ke mr edi lmiştir.Hz .Pe yga mbe r(Sa l
lall
a huAl e yhi
veSe l lem)ş öyl ebuyur muş tur :“Si zdenki m bi rköt ül ük
görü rseonue liylede ğiştirsin;bunagüc üye tme z sedi liyl e
onun köt ülüğün üs öyle sin; buna da güc ü ye tme zs e
kalbiyl eonabuğz etsi
n.Bui sei ma nı nenz a yıfde reces i
di r ”
.
Ma ruf ue mr etme k,münke rde na l
ıkoyma ks oruml uluğunun
ağırbi ryük ol duğunu Hz .Pe yga mbe r’i
n( Sallalla hu
AleyhiveSe llem)ş ub uyr uğuor tayakoyma ktadır:“ Ba na
haya tba hş e
de nAl lah’aa n dols unki ,s i
zyai yili
ğie mr e de r
kötülükt ena lıkoya rsı
nı zyadaAl lahTe alake ndika t
ında n
si
z i
nüz eri
niz ebi ra zapgönde rir
.O z ama nduae der sini z
fakatd ua nızka bule d il
me z” .Şua ye tdeibr etledüş ünme yi
210
ger ekt i
rme kt edir :“ ...
onlar ,bi r
bi r
lerine h i
ç birmünke ri
yas akl ama dı l
a r.Ye mine de r
izkiya pma ktaol dukla r
ış e y
çokköt üi di .
..”.Hz .Pe yga mbe r’in( Sa llallahuAl eyhive
Se llem)ç eşitlibuyr uklarındamüs l
üma nl arınhe rb irini n
bire rç oba n ol duğu, e lleria ltı
nda kilerde n s oruml u
bul unduğu,mümi nlera ra
s ındabe rabe rl
iği nol ma sı,da ima
zayı fın ha kkı nı n güç l
üde n a lı
nma sında n ya na t a vır
takını lma sı,c iha dıne nf aziletli
sininz a
lim bi rde vl et
baş ka nına ka rşı ha k bi r s öz s öyl eme k ol duğu
belirtilme kt edir. Bi r t opl umda ma r
u fu e mr e de n,
köt ülükt enme ne denlerol ma z sagi dere kmünke rol ani şler
bire rkur a
lha line,bi rya şama bi ç i
miha line ge lirler.
Şe yta nlar ha ki le ba t
ılıka rı
ş t
ırı
r,doğr uyu boz a rlar;
insa nlar aAl la hTe ala’yıunut t
ur urlar.Böyl ebi rtopl umda
müs lüma nın t a vrını yi ne a l
e mle re r ahme t o la ra k
gönde rilenHz .Pe yga mbe r’in( Sa l
lall
a huAl eyhiveSe lle m)
şubuyr uğundabul ma kmümkündür :“ Si zdei kis arhoş luk
orta yaç ıkma dıkç aAl lahTe alat arafında nge lenha kdi n
üze rede vame de rsiniz:Ce ha lets arhoş luğuvedünya ya
aşırıdüş künl ük.Si ziyili
ğie mr eder,köt ül üğ ee nge lolurve
Al lahTe al
ayol undac i
hade de rkeni ç i
ni zdedünyas evgi si
oluş uve rinc ei yi l
iğie mr etme z ,köt ülüğee nge lolma zve
Al lahTe alay olu ndac i
hadıbı rakırsınız .O günKi tapve
sünne tin e mi r
le ri
ni ya yma ya ç alışanl ar Ens a r ve
Muha cirlerde nİ sl
ama i lk gi ren ki ms e
le r gi bidirle r”.
“İyi l
e riniz z alimlerinize ya rdakç ıl
ık e der; f ıkı h
köt üle r
inizin,s altanatdak üç ükle r
iniz i
ne linege çer.İ şteo
zama nf i
tne ninhüc umunauğr arvebi rbir inizedüş ersiniz ”.
(Bu dur umda i se)a ç ı
k güna hlarhe r kes ez ararve r i
r,
köt üle riyileremus al
latolur ,i yil
e r
indeka lbimühür le nir,
lane tlenirler.Fi tneg ünlerindei ses a bırlıol ma ka teşikor
halinde e lde t utma k gi bidir.Ma ruf un e mr edilme di ği,
münke rde na lıkonul ma yant opl uml arınna sılhe lake d i
ldi ği,
nas ılAl lahTe a l
a ’
nına zabını nonl a rıkuş a tt
ığıKur ’a n’ı
211
Ke rim’ de he me nh e rs ure de z ikre dilme ktedir.İ sla m
bilginl eri,bi rşe yde nkor ka r
a kköt ülüğee nge lol ma ma nı n
ade t
aoköt ülüğüka b ule tme kveonaka tılma ka nlamı na
geldi ğini;a sıl kor kunun Al lah Te ala ’dan kor kma k
olduğunu;i yili
ğ ie mr e t
me k ve köt ülüğü e nge lleme k
gör evi nine ce l
iya klaş tı
rma dığı nıver ı
z kıke sme di ği ni;
anc akgözgör egör et a ka tdı şıbe layadi re nme nindec a iz
olma dığınıs öyl emi şl
e rdir.Ma ruft e kke lime yleİ sla mı n
kendi s i
di r.Münke rdea slıi tiba r
iyleve yaa hlakıa çıda n
sad ece köt ü ş eyler de ğil,t am a nla mı yla İ sla mı n
yas akl adığıhe rş eydi r.Ye ry üz ününde ğiş i
kye rlerinde ,
deği şikr eji
ml erd eveş artlardaya ş
a yanmüs lüma nlari ç in
deği şme ye n öl çü budur . Bunun t ek yönt emi de
Ra sul ullah’ın( Sa ll
allahuAl eyhiveSe lle m)s ünne t idir.
“Siz e pe yga mbe r ne yive rdiys e onu be nims eyini z...”
Ge rçe kma rufmünke rgör evi,e nba şt ains anı nke ndisinde n
baş l
a ya rakya pılır
.Ba zıi ns a
nl a rhe rde vi rde ,Re sulei ta ati
söyle rler,ke ndi le
r iita ate t
me z l
er;s ada ka yıe mred e rler,
kendi le ri ve rme zler.İ ş t
e ş u a ye t
i ke rime de onl ar
uya rılma kt adır: “ Ki t
a bı okuyup dur duğunuz ha lde
kendi ni ziunut urdaba şka larınamıi yi l
iğie mr edersi niz ?
Düş ünme z mi s
iniz? ”. İ yi li
ği e mr edi p ke n di leri
yapma ya nlari ç in he s ap gününde duda kla r
ınına te şte n
ma ka s l
a rlake sil
ec eğiha be rive r
ilmi ştir
.Ra bbiny ol una
hikme tle,güz elöğüt leç ağı rma k,i ns anla rlae n güz el
şek i
ldet artı
şma k,a zgı nlarabi leyumuş aks özs öyl eme k
gere kir.Ene sb.Ma li
k’ tenr iva ye tedi l
e nbi rha disteş öyl e
birhüküm b ulunma kt adır:“ Bi zAl la h’ın Re suluneEy
Alla h’ ı
n Ra sulu, bi z i yiyi t ama me n i şl
eme di kç e
emr e de me z mi yiz? Köt ülükt ent ama me ns akınma dı kç a
me ne de me zmi yiz?”di yes or duk.Re s ululla h( Sallalla hu
Ale yhiveSe ll
em)ş öyl ebuyur du:“ Si zi yi l
iğint ama mı nı
işl
e me zse niz da hi i yi li
ği e mr ediniz . Si z köt ülüğün
tama mı nda ns akınma sanızda hiköt ülükt ens akındı r
ı nı z”.
212
Hz.Lo kma n’
ınoğlunaöğüdühe rz a
ma nveme kanda
uyar
ıcı
nınha lin
ibeyane der:“Yavr
um,na mazıg e
reği
üzer
ekı l
;iyil
iğiemretvef e
nal
ıkt
ana l
ıkoy.Buhususta
sanais
a betedecekeziyet
eka t
la
n.Çünkübunl a
rke s
in
ola
rakfarzkıl
ınani
şl
erdir
”.

213
 Da
vet
eİc
abe
t

  Da ve tei cabe t,müs lüma nl arı

nbi rbirleriüz erinde ki
hakları
nda nbi ri
sidir.Pe yga mbe ri
mi z( Sa llall
a huAl eyhi
veSe l
lem) :“ Müs l
üma nınmüs lüma nüz erindea ltıha kkı
vardır” buyur du. As habı n bunl arın ne l
er ol duğunu
sorma l
arıüz erineş öyl ede va me tt
i:“ Ka rşılaştığınz ama n
onas el
amve r
;s enid a ve te ttiğiz ama nda vetinegi t,se nde n
öğüti stedi ğiz ama n ona öğütve r
,a ks ırdığız ama n
“elhamdül illah”de rseye rha müke ll
a h( Al lahTe a las ana
rahme te tsin)de ,ha staol duğuz ama no nuz iya rete t
,
öldüğüz ama nc ena zesindebul un. ”Da vetduaa nl amı nada
gelir
.Budur umdada ve teic a be t,dua nınka bule dilme s i
dir.
Da veteic abe toda ve tinme ş ruol ma sıha li
ndege rekir.
Ha ra
ml arıni şlendiğibi rt opl a ntıyagi tme kc a izde ğ il
dir.
Böyl ebirda vete,uy gunbi rus lupi l
e,ka tı
lma nıni slam
akidesiaç ısında ns ak ınc alıol duğunui fadee dipgi tme me k
gerekir
.Me ş ruol a nd a vetei c a be tbaz ıaliml eregör eva cip,
çoğunluğagö r ei ses ünne tt
ir .İ ç kil
i,ç algılı,ka dıne rke k
karışı
kya pılandüğünvet opl a ntıl
araka tılma kha ramdı r.
Da vetedi l
e nye rinböyl eol duğuönc edenbi liniyor sahi ç
gidil
me z, da ve t r edde dilir . Böyl ece o t opl antıyı
düz e
nleye nle rd ei sl
a mı nya s akl adığıbi ri ş
iya ptıklarını
anlamışol ur l
a r
.Da ve te dile nki ms et opl antını ni slama
uygunol ma dığın ıor ayava rdı ğı ndaa nla r
s ayi net opl ant ı
ya
(veyadüğüne )k a t
ılma z,ge r idöne r .Eğe rgüc üye terse,
yapılani şl
e rin ha ram ol duğunu a nlatıp onl ar aoi şi
bırakt
ırı
r.Fa sıkki ms e ninda ve tinegi dilme z .Böyl ec eonun
kötüi ş
lerinint asvipe dilme diğigös teri
lmi şol ur.Ma lı
nı n
çoğu ha ra m ol an bi rki ms e ni n da ve t
ine de gi dilme z.
Ma lı
nın he lalol duğ unu s öyl e rseo z ama n gi dilir.Bi r
kims edüğünye me ğineda ve te di li
pgi tti
ği ndeor a daoyun
veya ş arkı,t ürkü bul ursa :Güc ü ye te
r se o,ha raml arı
me neder,güc üye tme zs eot ur ma zora dana yr ıl
ır.Bi rk ims e
214
dave te dildi ğiye r
de kime şruol ma yanbi rdurumuönc ede n
öğre nir, da vete ka tı
ldığında da o köt ü ha llerin
bırak ıl
ac ağı nıbi l
irse,da ve tei c abete der;yoks ae tme z.
İçkili,ç algı lıbirdü ğüny eme ğineda vete dilens al
ihbi r
kims e or a ya gi dinc e köt ülükl e ree nge lol ac ağınıve
orad akilerin ke ndisineuya c akl arınıbi l
irse,gi tme sibi r
zarur etol ur .Çünkü or ada kiköt ülüğee ngelol acakt ı
r.
Köt ülüğü e ngell
eme ğe güc ü ye tme s
e bi le ya ptıkları
kötül üğüha tır
latmaki çingi tme siuygunol ur.Zi rabubi r
nehyia ni lmünke rya niköt ül ükt ens a
kındırmagör evidir.
Düğün ye me ğive rme ks ünne tti
r .Bu ye me ğeç ağr ılan
kims e nin ha r
aml ari şl
e nmi yor s a da vetei cabe te tme si
gereki r.Pe ygambe rimi z( Sa llallahu Al eyhiveSe llem)
şöylebuyur muştur:“ Birinizbi rdüğüny eme ğineda vet
edilirse,böyl eb i
rda vetei ca be te tsin.
”.“ He rki m da ve te
icabe te yleme zise,ge rçekt eno,Al la
h’aveRa sul unai sya n
etmi şol ur.Or uçluol sabi l
e,i ca be tedervedua dabul unur .
Eğe ror uç lude ğil
seye rveduae der.Eğe r(özürs üz)y eme z
isegüna hka rol urvec efae tmi şbul unur”.Bi rki ms e nin,
alaca ğıbul un anbi rş ahs ı
nda vetinegi tme si
ndes akınc a
yokt ur. Fa kat t akva ba kı mı ndan; e ğer a da mı n
borç luluğunun ha tırıi çi
n da ve te tt
iğini bi l
iyor sa,
katılma ma kd ahaiyidi r.

215
 İ
sti
ğfa
r

  Alla hTe ala’da ngüna hveha talar

ını nba ğışlanma sını
is
teme ,ma ğfiretdi leme .Ge rek Kur ’a n’ıKe rim’ deve
gereks eha disiş eriflerdei stiğfa rteşvike dilmi ştir.Kur ’an’ ı
Ker i
m’ de ;“ Ra bbi nizde nba ğı şlanmadi leyin.doğr usuO,
çok ba ğı şlayand ır”.Pe yga mbe r Ef endi mi z( Sa ll
alla hu
Aleyhive Se lle m) ke ndile rii stiğfar a de va m e tmi ş,
ümme tinidet eş vike t
mi ştir. EbuHur eyr e( R.A. )’de n
ri
va yete dildiğinegör ePe yga mbe ri
mi z( Sa l
la llahuAl e yhi
veSe llem) :“ Va llahibe nAl lah’agündeye tmi şde fada n
çok i s ti
ğf ar e di yor um” buyur muş t ur. Ba ş ka ba zı
hadislerdeHz .Pe yga mbe rin( Sa ll
allahuAl eyhiveSe llem)
gündeyüzde fai st
iğf are ttiğibe li
rtil
ir.Bune de nleEbu
Hur eyre :“ Pe yga mbe r den( Sa llal
lahuAl eyhiveSe llem)
dahaç oki st
iğf are de nigör me dim”de mi ştir.Bi rgüna h
iş
lendi ğiz ama n,bu nda ı s rare tme me k,he me nt övbe
is
tiğfare t
me k va ciptir. Pe yga mbe rimi zi
n ( Sa ll
alla hu
AleyhiveSe ll
e m)i fade siyle,“ İst
iğfare de nki ms egünde
yetmi şde fadagün a hi şl
e mi şol sabundaı srare tmi ş
sayıl
ma z ”.İ stiğf arı
nAl lahTe alane zdi nde kide ğe ribi r
hadisteş öylei fa dee di l
ir:“Ki m ya tağınagi r inceüçde f a;
“Estağf irullahEl a zim El l
e ziLaİ laheİ llaHüve lHa yyul
Kayyum ( Ke ndi sinde nba şkahi çbi rilaho lma ya n,d irive
hera n ya ratıkla r
ını göz etip dur a
n yüc e Al lah’ ta n
bağışlanma mıdi l eri
m) ”de rs e,Al l
a hTe alagüna hlarını
denizs uyunun da ml a l
arıka da rç ok ol sadaba ğışlar ”
buyur ulmuş tur.Sa dec edi lii lei st
iğfa r
dabul unma kye t
e rli
değildir.Ni yetive a me ll
e ride di linidoğr ulama l ı
dı r.
Tövbe n in e n ma kb ul ol anı , güna ht a n ke sin d önüş
yapılara k,Al lahTe ala ’danba ğı şl
anmai stenme sidir.Buna
nasuht övbede n i
r .Aye tiKe rime ’deş öyl ebuyur ulur:“ Ey
ima ne de nler!Al lah’as ami mi yetl
e( na suht övbe )e di n.
Belki Ra bbi niz kö tülükler inizis ile
r . Pe yga mbe r
i ve
216
bera berindekimümi nleriut a ndırma yaca ğıgünde ,s izi
al
tın danı rma klara kanc enne tlerekoya r.O günonl arın
nuruönl er
indeves ağt araflarındayür ür ken:Ra bbimi z
nuru muz uta ma mla,biziba ğı şla,ş üphes i
zSe n,he rş eye
kadi rsi
nde rler”.Birmümi nke ndi siiçi
nt övbee deceğigi bi,
ölmüşol anv eyaha yatt
abul una na na ,ba ba,hı sı
ml arıve
diğe rimümi nleriçindei s
tiğfare de bil
ir.Buduas e
be biyle
Alla h Te a
la ’
nın on lar
ıba ğış lama sıumul ur.Kur ’an’ı
Ke rim’ debukonudaç e ş
itliduaör nekle ribul unur:“ Ey
Ra bbi miz..
.b izia ffe
t,bi ziba ğışla,bizeme rhame te t”
.
“Mu saş öyleya lvar
dı:Ra bbi m,be nivek ardeş i
mia ffet
.
Biz ime r
hame tinega r
ket”.“Ba ba mıdaba ğışlayıphida yete
erdir.Çünküo,s apık
lardandı r
” .“EyRa bbi miz!He r
ke sin
hesa baç e
kileceğigünde ,be ni,a nne mi ,ba bamıvebüt ün
mümi nle r
iaffet”.

Seyyidülİ stiğfa
rDua sı
:Buduakonus undaş öylebi r
hadi
sna kledilir.Re sulullah( Salla l
lahuAl eyhiveSe llem)
buyurduki ;İ s ti
ğfardua l
arını ne nde ğerlivee nüs tünü
şöyl
e de me ndi r
:“ Al l
ah’ım! Se n be nim Ra bbims i
n!
Sendenba şkahi ç
biri lahyokt ur .Be nis enya ra
ttın.Be n
seni
nkul unum;güc üm ye t t
iğika darıyl
as eni
na kdinve
vadi
nüz ereb ulunuyor um.Ya ptığımf enalık lar
ınşe rr
inden
sanas ığınırım.Üz erimdeol anni me tl
erinii ti
rafe de r
im,
günahımıdai t
irafe derim.Be niba ğış
la;ç ünküs enden
başka hi çbirki ms e güna hlarıma ğfir
ete deme z.
” Hz .
Muha mme d( Sall
all
a hu Al eyhiveSe llem)da has onra
şunl
a r
ıe kledi :“ Kimbunl arıina na r
aks aba hleyins öylerde
akşamol ma da nö l
ürse ,ok i
ş ic e
nne te hli
nde ndir
.Yi nekim
bunlarıina na rakge ce leyi
ns öyle rdes aba haul aşama dan
vefa
te der s
ec enn e
tehl indendi r”.

217
 Ta
kva

  Korkma ,s akı
nma ,Alla
hTe alakorkusuylagüna htan
kaçı
nmakta,Al l
ahTe al
a’nı
ne mirveyas a
kları
nauyma kta
ti
ti
zl
ik göste
r me.Al la
h Te al
a’nın hi
ma yesi
ne girme k,
emri
nitut
upa z a
bındankorunmaa nlamı
nda dı
r.Buş ekilde
ti
ti
zdavranani nsana
,mut t
akide nir
.Kur’an’datakvaüç
mert
ebedeifadebuyurulmuştur
:

1.Ebe
diola
rakcehe
nne
maz
abı
ndaka
lma
maki
çi
n,i
man
edi
pşi
rkt
enkoru
nmak.

2.Büyükgünahl
ardanka
çınmak,küçükgüna
hla
rıte
kra
r
te
kra
rişl
emekt
enuz a
kdur
ma kvefar
zlar
ıedae
tmek.

3.Büt ünbe nliğiileAl lahTe ala

’yadön me kvei nsanı
AllahTe a
la’
da na lı
ko yanhe rşeydenuz akdur mak.Ha kiki
ta
kvabudurveKur ’an’da,inananinsanlardanbut a kva ya
sahipolmala
rıi st
enme kt
edir:“Eyima ne denler!Allah’tan,
O’ n
a ya r
aşı
rş e
kilden kor kun ve a nc a
k müs l
üma nlar
olar
a kcanve ri
n” .Bua yetinaçı
klama sıma hiyet
indeol an
diğerbirayetş öyle
dir :“Oha ldegüc ünüzünye t
ti
ğika dar
Allah’t
ankor kun .Di nleyin,ita
ate din,ke ndiiyiliğinize
olar
a kharcayın.Ki m ne fsi
ninc i
mr il
iğindenkur tulurs a
,
iş
teonlarkurtuluşae r
e nler
dir”
.

İnsa nı
ni mane di
pş i
rktenkor unma sıma hiyetindeol a
n
ilkme rt
ebeki şininkendinefsivevi cdanıarasındaol anbir
takva dır
.İ kincisii ns
a nı
n ke ndisii le di ğeri nsanlar
arasındakihu suslarl
ailgil
iolant akvadırveüç ünc üsüde
insanın ke ndis
ii l
eAl lah Tealaa ra
sındakit akva sıve
ima nıdır.Hz .Muha mme d(Sall
a l
lahuAl eyhiveSe ll
em)
birha disiyle
,b uradas özkonus u ol anta kvanıni kinci
çeşidiniş öylea çıkl
ar:“
He lalbel
liha ra
mdabe ll
idir.Fakat
218
bui ki si
ni na rasındaş üphe liş eylerva rdır.Bune de nl e
şüphe le r
de nkor una n,di niniveı r
z ı
nıt emi zt utmuşol ur.
Şüphe lere düş en,ha rama da düş er.Na sılkor ul uğun
kena rında koyun ot latanç oba nın koyunl arı
nı n he ra n
kor uluğa g irme i htima li va rs
a ,ş üphe liş e yler de n
kor unma ya nınha ra madüş mei htima lideöyl ec eva rdır.
Ha be riniz ol sun ki ,he rhükümda rı
n kor uluğu va rdır.
Al l
ah’ ınkor usudaha r
a mla rdır”.Al l
a hTe alaKur ’a n’ı
Ke ri
m’ inba şt ara fında ,Ba kar as uresinini l ka ye tlerinde ,
takvas ahibio l
a nmut ta kiins anla r
ıövmüşveonl arınç eş it
li
vas ı
fla rı
nıb elirt
mi ştir.Buna gör et akva s ahi biol a n
insanl ar,hi çt ereddüte tme de nhi da yetvekur tuluşyol u
olarak Kur ’an’ ıs eçe rler; ga ybe i nanır , be ş va kit
nama zlarınık ıl
a rvehe lalyol da ne l
dee ttikle r
ima lla rını
helalyol da ,Al la h Te a l
a ’
nın yol undaha r ca r
la r.Büt ün
muka dde ski taplarai ma ne de r,öz e l
iklea hire ti na nc ıve
haz ı
rlığ ıi çindeol urlar .Buş ekil
deha reke te de nt a kva
sah i
pl eria ynız ama n daAl l
ahTe alat arafında növül müş ,
hak yol dabul una n vef e l
ahaka vuş acak ol ani ns anl ar
olarak ha be r ve rilmi şlerdir. Kur ’an’da t akva yı öve r
ma hiye tte da ha ç o ka ye tva rdır.Bunl a rdan ba z ıları
şöyle dir:“ Kim t akva s ahibi ol ur ( Al lah Te ala’ da n
kor kar)sa,Al lahTe alaonabi rç ı
kışyol ui hs ane de rv eona
bekle me di ğiy erde nr ızıkve ri
r .Ki m Al l
ah’ agüve ni rseO
kendi sine ye t
er.Şü phe siz Al lah Te a l
ae mr iniy erine
getiren dir.Al l
ahTe a l
ahe rş e yi çinbi röl ç ükoymuş tur ”.
Hz .Muha mme d( Sa lla l
lah uAl eyhiveSe llem)dua lar ında
Al l
ahTe ala ’
da nç e şitlini me t
le ritalepe de r
ke n,t akva yıda
ist
e mi şti
rvebuş e kildeduae tme siyle,t akva nınöne mi ni
ifade e tmi ştir.İ ns anl ar, Hz . Ade m ve Ha vva ’ da n
çoğa lma la rıv eyahe rbi ribi ra nneveba ba da ndoğma ları
iti
bar iyleya ratı
lıştae şitt
irler.Bua çıdans oyves opl arıyl a
övünme leriye rsi
z dir.Çünküge rçekveye ga neüs tünl ük
takvaüs tünlü ğüdür .Kur ’anbut akvaüs tünl üğünüş öyl e
219
if
a dee de r:“ Eyi ns a nlar!Doğr us ubi zs izibire rke klebi r
dişide n ya r
a ttı
k ve bi rbiriniz let anı şmanızi ç ins izi
mi ll
e tlere ve k abi lelerea yı rdık.Muha kkak kiAl la h
yanı ndae nde ğe rlivee nü s t
ünol anı nız ,takvaba kı mı nda n
en üs tün ol anı nız( Al l
a h’tane nç ok kor ka nınız )dır.
Şüphe si zAl la hbi lendi r,he rş eyde nha beriolandı r”.Hz .
Muha mme d( Sa l
la lla
hu Al e yhive Se l
lem) de ve da
hutbe s i
ndea ynıdur umuş öyl ei za he tmi şti
r:“Eyi ns anl ar!
Ra bbi ni zbi rdir.Ba banızbi rdir.He pini za demde nsin i
zve
Ade m det opra kta ndı r
.Al l
a h’ınya nındae nüs t
ünol a nını z
takva s ıe nf a zlaol a nı
nı zdır.Ar a pla rlaa rapolma ya nla r
ı n
birbirineka rşıü stün l
üğüa nc akt a kvai l
edir
” .Ba şkabi r
hadi sde de Re sul ullah( Sa ll
a llahu Al eyhive Se lle m) :
“Ar abı na r
a bol ma ya nahi çbi rüs tünl üğüyo ktur.Üs tünl ük
anc akt akvai ledi r” de mi şti
r.Hz .Muha mme d( Sa ll
a llahu
Al eyhiveSe ll
e m) ’int a kvaha kkı ndas öyledi
ğidi ğe rba zı
hadi slerdeş ö yledi r:“ Al lah’aka rşıt akvas ahibiol ma nı zı
tavsiyee derim” .“ İns anınc enne tegi rme sinee nç oks e be p
olanş ey, onun Al lah’ a ka rş ı duyduğu t akva s ı
dı r”.
Re sul ullah ( Sa llallahu Al e yhi ve Se ll
e m) ş öyl e
buyur muş t
ur :“ Bi rbi ri
niz eha se de tme yin.Ke ndi niza lma k
is
te me diğinizha ldedi ğe ri
niz a ra r
as okma kiçinbi rma lı
me dh e di p f iya tını a rtırma ya rışına ka lkış ma yı n.
Birbi riniz eb uğze tme yin.Bi rbirini zeyüzç evi ri
pa rka
dönme yin.Si zd en ba zınız di ğe rba z ı
nızına lış ve rişi
üze rine a l ı
ş ve rişe gi rişme s in. Ey Al lah’ın k ul ları
birbirini zle ka rd eş l
e r ol unuz .Müs lüma n müs lüma nı n
kard eş i
di r.Müs lüma nmü slüma naz ulme tme z.Ya rdıma
muht aç ol du ğu z a ma n da onu ya lnı z ve ya rdımc ısız
bırak ma z.Onuhorv eha k i
rgör me z.Ta kvai ştebudur ”.
Re sul ullah( Sa llalla hu Al eyhiveSe ll
em)“ Ta kvai şte
budur ”s öz ünüü çde f
at ekr arlamı şvehe rseferi
ndedee li
il
egöğs ünei şare te tmi ştir
.

220
 Zühd

Zühd,r ağbe te tme me k,me ylet

me me k,yüzç e vi
rme kve
terke tme kma n
a larınage li
r.Bi rş eyit erke tme kveyüz
çevirme k,o ş e
yik üç üms eme kten,de ğe rve rme me kt en
veya a zlığında n d ola yıdır. Dol a yıs ı
ylaz ühd, ge çici
eme ller
ia zaltma kveha risol makt ankur tulma k,dü nya yı
küçük vef anigör üp ni me t l
eri
nika lpte nç ı
ka r
ma k ve
dünyar a hatını,a hi reti çi
nt erke tme ktir.Zühdha yatını
kendi l
erinedüs ture dine nlerede“ za hid”de nilmi ştir.Bi r
kims eninz a hidol a bilme siiçin,be llibi rs eviyededü nye vi
imka nlaras a hipol ma kl abi r
likteonl arar a ğbete tme me s
i
gerekir.Ni teki m Ma likbi nDi na r,ke ndi nika sde der ek
şöyle de mi ştir;“ İnsa nlar ,Ma li
k bi n Di na r’ı
nz ahi d
olduğunu s öyle rl
e r,a nc ak a s
ılz ahid, Öme r bi n
Abdül aziz ’
di r.Zi raoboyune ğipa ya ğınage ldiğiha lde
dünya yaa slar ağbe te tme mi şti
r.
”Di ğe rt araftan,ne fiste
arzuv ei st
e kduyul ma yanhe r
hangibi rş eyde nka ç ınma k
zühds ayılama z.Me selakı yme tve ri
l me yenş eyleride ğil
dea l
tınvegümüşgi bir a ğbete dilenş e ylerit er
ke de ne
zahidde nili
r .Zühdmümi n leri
nma ne vis eviye l
e r
inegör e
üçme rt
e bedi r.Bi rinc i
s iha ramıt erke t me ktirkibua va mı n
zühdüdür .İki ncisihe la lkı l
ınmı şşe yle rdenf az l
aol a nıte rk
etme kti
rkibudaha va ssınz ühdüdür .Üç ünc üsüi seAl lah
Te a
la ’
yıt efekkü r
de na lı
koya nhe rt ür l
üme ş
ga l
e yit e rk
etme kti
rkibudaa ri
f l
e rinz ühdüdür .Bunl arıne nz orol anı
üçünc üsüdür .Zi r abundadünya danol duğugi bi,cenne tve
onun he rt ür lü ni me tlerinden de ka lbe n uz a
kl aşma k
gerekme kt edi r.Me vlanaha zretl
eriş öyl ede r:“ Dünyama l
ı
zayıfkuş ların,a hi retmül küdeüs tünkuş larınt uz ağıdı r
.
Ha t
tape kbüyükbi rmül kol anahire ttuz ağıöyl ebüyü kbi r
tuzaktırk io nunl ae nbüyükkuş lara vlanır.Eydünya
mül künes ahipol anla r
,s izmül küns a hibiol duğunuzha lde,
aslı
ndaomül künkul u,köl esisi
niz.Ge rçekt e
nma las ahi p
221
olanvehe lakol ¬ma ktank urtulanki ms e ,ma lamül kee s i
r
olma ya nki şidir.Eyş udü nya yagönülve r
enveonune s ir
i
olanki şi!Se nt ersi
neol a rak,e sirol duğunha l
de ,kendine ;
“Dünya nı nbe yi,e mi ri!
”de dirti
yor sun.As l
ındas en,bu
dünya nınkul us un,r uhundadünyama hpus u!.Se nne
vakte ka dar ke n dini dünya nın s ahibi, e fendi s
i
sanac aks ın? ”.Dünyama lıs onunu düş ünme yen,i leriyi
göreme ye nz ayı fakıllıins anla rı
n,a hiretdedi niva z
ifesini
yapa nş e r
e fliins anlarınt uz ağıdır.Şuha ldedünyadaa hiret
dei ns anla riç i
nke ndi lerinedi kka t
leya kl aşı
lma sıge reke n
ikiuns ur dur .Dünya yag önülve re nler,dünyat uzağı na
düşme kte ;c en netevec enne tz evkl erineul aşma ki ç in
ibade te de nlerdea hi rettu¬z ağınadüş me ktedirler.As l
ında
nedünyanedec en nets e vgiside ği lsa deceHa ks evgi s
i
insanıkur tarac aktı
r.Ra bi atülAde vi yye ’ninş udua sıbu
hakika tinegüz eldi l
ege tirme kte dir:“ Allahım!Sa na,
cenne ta rz usuyl ai ba dete diyor sam,be nior ayakoyma !
Şaye tc ehe nne m ko rkusunda ndol a yıi bade te diyorsam,
benior ada nç ıka r
ma !Anc akbe nSa na,Se nol duğuni ç in
ibade te diyor um.Se vilme y ela yıks a deceSe nol duğuni ç in
Senis eviyo r
um! ”.Ge rçekz ahidlerinör ne ka l
ma sıgereke n
yega neş ahs i
ye tinRe sululla h(Sa llallahuAl eyhiveSe l
lem)
olduğua şikardı r.Re sulul l
a h( Sallalla huAl eyhiveSe llem)
dünya yaz erreceöne mve rme mi ştir
.

222
 Te
fekkür

  Te fekküri ns anama hsusbi röz e lliktir.İ ns ant efekkür

sayesi
ndedi ğe rv arlıkl ardana yr ı
lı
rveüs tünol ur .Te fekkür
ancak ka lptet as avvur u mümkün ol a nş eyl erha kkında
yapıl
abilir.Onuni çinAl lahTe ala ’nınya ra tt
ığıva rlıkl ar
hakkındat efe
kkürmümkündür .Faka tAl lahTe ala’nınz atı
hakkında kit e
fe kkürmümkünde ğildi r.Çün küAl lahTe a la
hiçbi rş ekil
des ure tol arak va sıfla ndı rı
la ma zveş e kil
olar
ak ha ya le d i
leme z .Hz .Muha mme d’e( Sa ll
alla hu
Aleyhive Se llem)e nç ok e t
kie de na ye tlerden bi r i
,
tef
ekkür lei lgilidir.İ kik işiHz .Ai şe( R. A. )’ız i
ya ret
etmişl
er.Onl a rda nbi ri,“ Hz .Muha mme d’ de( Sa ll
alla hu
AleyhiveSe lle m)gör düğünüze tki leyi cibi rş eyibi z e
anlat
ırmı sı
nız? ”de yi nc e,Hz .Ai şe( R. A. )ş öyl ede mi ştir:
Re s
ulullah( Sa llallahuAl eyhiveSe lle m)bi rge ceka lkt ı
,
abdestalıpna ma zkı ldı .Na ma zdaç oka ğ ladı .Göz lerinde n
akanya ş lars aka llarınıves ecdee sna sındaye rleriı slat tı
.
Sabahe z anıi çinge le nHz .Bi lal( R. A. ):“ YaRe sulul la h
(Sall
all
a huAl e yhiv eSe ll
em) !Ge ç mi şvege lecekbüt ün
günahlarınıza ffe dildiğiha l
de ,sizia ğla tanne di r?”de yi nc e,
o:“ Bu ge ce Al la
h bi ra ye ti ndi rdi .Be nibu a ye t
ağlat
ma kt adır
”de divea ye t
iokudu:“ Gökl erinveye r in
yarat
ılı
şında ,ge ceninvegündüz üngi dipge lişindee lbe tte
aklı
seli
ms ahiple riiçini bretve ricide lil
le rva rdır”.Onda n
sonraRe sulull
a h( Sa lla ll
ahuAl eyhiveSe llem) :“ Bua ye ti
okuyupdaüz erindet e fekkür debul unma yan,düş ünme ye n
kişi
lereya zıklarol su n”d edi.Bua ye ttet e fekkür eda ve t
edil
ena kıls ahi plerin indur umunua ç ıklay anbi rs onr a ki
ayett
eş öyl edir:“ Onl a ra yakta ,otura rakveya nla r
ıüz e rine
yatar
ken Al l
a h’ıa na rlar,gökl erin ve ye rin ya ratılışı
üzeri
ndet efekkü re de rler(düş ünür ler).Ra bbi mi z( de rl
e r),
bunuboşye reya ratma dın,senyüc es in,bi zia teşa za bında n
koru!.
.”.İ bn Abba s( R.A.)’ın na kle tti
ği ne gör e,ba zı
223
insa nlarAl l
a hTe ala’nınz atıha kkı ndadüş ünme ki s t
edi ler.
Bunun üz erineHz .Muha mme d( Sa ll
a l
lahu Al eyhive
Se l
le m)bu hus us t
aş ua ç ıklama dabul undu:“ Al l
a h’ ın
yara ttı
klarıha kkı ndadüş ünün.Al la h’ ınz atınıdüş ünme yi n.
Al l
a h’ınş ahs ıha kkındadüş ünme yegüçye ti
reme zsiniz ”.
Lokma n( A. S.)ya l
nı z ba şına t e nha bi rye r
de ot ur up
tefekkür de bul unur du. Ke ndi sine : “ Ni ye ya lnı z
otur uyor s
un?İ ns a nlarlaotur ups ohbe tt
ebul uns an,da hai yi
olma zmı ?”di y es o rmuş l
a r.Lokma n( A. S.)ş uc eva bı
vermi şt
ir:“ Uz un s ü rey alnı z ka lma k,t ef ekkür e da ha
müs aitt
ir.Uz un s üret efekkür de bul unma k da i ns a nı
cenne ti
nyol unas evke de r
”.Öme rb.Abdül az i
zt efekkür
hakkı nda ş öyl e de mi ş t
ir:“ Yüc e Al lah’ın ni me t
ler ini
düş ünme k, e n f azilet
lii ba de tle rde ndir” . Te f ekkür ün
netic esi
ndei nsa nge nişbi ri lmes ahi pol ur.İ nsa nıni lmi
artınc adaka lbi nin ha l
ide ğişir.Onun ne tic
es indede
insa nınha liv eha reketleride ğişir .Gör ülüyorkii nsa nı n
bilgisinina rtma s ıveda vranış larını ndüz elme s
i,te fekkür le
baş lar.Onuni çinAl lahTe al aKur ’a n’daç e şitl
ihus us ları
dilege tir
dikte ns onr a“ .
..Şüphe s izbundat efekküre de n
(dü şüne n) i nsa nl ari çini bretle r va rdır” de me kte dir.
Kur ’ an’da bi rçok a ye t
te,a kıle rdi ren,düş üne n,bi le n
insa nlariçini bre tlerva rdırde nme kt evet efe kküra nlamı nı
ifade e den pe kç ok ke lime kul la nılma kt adır.Ol uml u
tefekkürol duğugi bi,ol ums uzt e fe kkürdeva rdır.Doğr u
olma yant efekkür ünne ticesidedoğr uol ma z .Anc a ks a lim
kalbes ahip ol a ni ns anlar
ınt efe kkür üs a ğlıklıol abilir.
İslam di ninini st e
di ğit efe kkür ,hi çş üphe si
zs ağl ıklı
olanı dır.İnsa nla rıb uol uml ut e fe kkür ed ave te de nba zı
aye tlerşöyledi r:“ O’ durkia rz ıuz a ttı,or adas abitda ğlarve
ırma kl a
rva re tti.Or adabüt ünme yve lerdeni kiç i
ftya ra ttı
.
Ge c eyi günd üz ün üz eri
ne ör tüyor . Şüphe si
z bunda
tefekküre de n( düş üne n)bi rt opl um i çina ye tl
erva rdı r”.
“O’ durki ,s i
z ini çingökt enbi rs ui ndirdi .İ çece klerini z
224
onda ndırveha yva nlarıotlattığınıza ğa çlar,bitki leronda n
sulanıpf il
iz l
enme ktedir.Onunl as i
zee kin,z eyt in,hur ma,
üzüml erveh erç eşitme yvel erdenbi tirme ktedi r.Şüphe si
z
bunda ,t ef e
k kür e de n ( düş ünen) bi rt opl um i ç
in
(yaratı
c ı
nın va rlığına,ku dr etine ve hi kme tine)i ş are
t
vardır”.“ Bi zbuKur ’an’ıbi rda ğai ndirseydi k,Al l
ah’ın
korkus unda nonu ,ba şe ğmi ş,pa rçapa rçaol muşgör ürdün.
Bumi sal
ler i
,t ef
e kkü re ts
inl erdi yei nsanlarave r
iyor uz ”
.
İsla
mı nbuka darön e m ve rdiğiol uml ut efekkür ,i ns a
nı
takl
itçili
kte n kur tarma ktadı r
. Me se la,“ dünya ha yat
ı
geçicidir;a hir
e tha yatıisee be didir.Ebe diol anş eyige çic
i
olanş eyde n üs tün t utma k da hai yidir”ş ekl inde kibi r
nasihatıdi nleyipa hir
e tiçinç alış
a ni nsan,ba ş ka sınıt akli
t
ederekke ndisinii yiyol as evke tmi şol ur.Fa katt e f
e kkür ün
yanide r
inbi rdüş ünceni nne tice s
indebuka naa tava ranve
onagö rebi l
inçliha reke te de nki şi,he rz a ma ni çinda ha
karlıç ı
ka r.Bi ler
e kk ötüş eyde nkor unmuşvei yiyit er c
ih
etmişol ur.Aynız ama ndaba şkalarınıt aklite t me kten
kurtulur;ke nd i
siba ş
ka ları
nayolgös te ri
r.

225
 Sı
la-
iRa
him

 Akr abaveya kınlar ız iyar etetme ,ha lleriniveha t

ırla rını
sorma ,gönül le r
inia lma .İ s lamdai nsanl ara r
a sıi lişkile re
öne m ve ri
ldiğigi biö zellikleya kınl arda nba şlaya raka nne
veba ba nın ves ır
a yladi ğe ra kr aba l
a rınz iya rete di lip
göz etil
me sipr ens i
bis onde receöne ml idir.Ha litb.Ze yd
(EbuEyyübElEns ari)ha z ret
lerinde nr iva yete dildi ğine
gör ebi ra dam Hz .Pe yga mbe r’e( Salla l
la huAl eyhive
Sellem)ge l
ere k:“ YaRa s ulul l
ah;be nic e nne tes oka ca kbi r
ibade ts öylermi s i
niz ?”de di .Ra sulul l
a h( Sa llal
lahuAl eyhi
veSe llem)ş uc e vabıve r di:“ Alla h’ai ba de te derveO’ na
hiçbi rş eyior takkoş ma z sın,na ma zkı lar,z eka tve r irve
sıl
a -ira hime ders i
n” .Pe yga mbe rEf endi mi z i
n( Sa l
la llahu
Ale yhiveSe llem)buka da röne ml eüz erindedur duğuve
yapı l
dı ğız ama nmüs lüma n l
a rı
nc enne tegi r me lerines e be p
olaca ğınıha be rve rdi ğis ıla
-ir ahi m;h e rt ür lü ha yır
işl
e ri
nde a kra ba ve ya kınl arı
n gör ülüp göz etilme s idir.
Ge reka yet
lerde ,ge r ekha dislerde ,bunun,na ma z,z eka t
gibif arzi bade tl
erde nhe me ns onr az ikre dilme si,İ slamda ki
öne mi ni gö s t
er me ktedi r. Al i
ml e r s ıla-i r ahi mde
bulunma nın va c ib ol duğu gör üş ünde di rl
e r. Bunun,
terkedi lme si
,ya nia kra ba ve ya kınla rla ol ani l
gi sini n
kes i
lme si,büyükgün ahs a yılmı ştı
r .Ce na bıHa kkş öyl e
buyur uyor :“ Al lah’tank or kun ve a kr aba l
ık ba ğla rını
kes me k t
e ns a kının”.“ Onl a rkiAl lah’ın göz etilme sini
emr ettiğiha klarıgöz etirler( akra balık ba ğlarınıde va m
ett
irirlervei yi l
iktebul unur lar)
;Ra blerines aygıbe sle rler
veköt ü he sapta n kor ka rlar..
.”.“ Fa ka tAl l
ah’ ı
nt evhi d
akide sinika bul lendikt ens onr aonuboz an l
a rveAl la h'ın
bağl anma sı
nı e mr ettiği ba ğları kopa ranl ar( a kra ba lık
bağl arınıke senle r)veye ryüz ünüf e sadave renlerva rya ;
işt
ebunl ar,la netonl araveyur dunköt üsüc ehe nne m de
onla ra”.Aye tveha disle rdege çenr ahim( akr aba )s öz ünün
226
hangide rec e dea kr aba la r
ıi çinea ldı ğıhu sus undaf arklı
görüş lerva rdı r.Ba zılarınagör eke ndi leriylee vl eni l
me si
haramol a nla r;ba zılarınagör eva r
is lera krabas a yılır.Ba zı
ali
ml e rdema hremo l
sun,ol ma sınki şini nbüt ünya k ınları
akraba( ra him)di rde mi şler dir.Bus ongör üşt opl ums al
yardıml aş maba kımı nda nda haka ps aml ı
dı r.Al lahTe a la
ve Pe yga mbe ri( Sa llahu Al eyhive Se l
em)a kr aba nı n
görülüp göz etilme sinie mr e tt
ikle rinegör e,bunun na sıl
yapılac ağınıi yibi lme k ge rekir.Sı la -ir ahmi nb irka ç
derec esiva r dır.Ena şağıde rece sia kra ba larımı zaka rşıtatlı
sözlü,gül ery üz l
üol ma k;ka rşıl
a ştığımı zdas elaml aşma yı,
hal ha tı
rs o rmayı i hma le tme me k; da ima ke n dileri
hakkı ndai yiş eylerdüş ünme kveha yırdi leme ktir.İ kinc i
derec e de z i
ya r
e tleri
ne gi tme k ve ç e şitl
i konu larda
yardıml arına koş ma ktır. Bunl ar da ha ç ok be de ni
hizme tlerdi r.Öz el
li kleya şlılarız ama nz a ma nyokl a ya r
a k,
yapılac aki şle r
iva rsa onl a r
ıt aki be t
me k ke ndi lerini
sevindi rece ktir.Sı la- ir ahmi n üç ünc ü ve e n öne ml i
derec esia kr aba lar
ama liya r
dı mvede ste ks ağla ma ktır.Bu
yardıml arhe rkesten be kle ne me z.Ha staveya tala k bi r
kiş
ide na kr a ba sı
nız iyar ete tme sinii ste me ka nl ams ızdır.
Fakirbi r
isinde ndeba şka larınama liya r dımdabul unma sını
bekle me kdeya nlı
ş tır.Ya l
nı zz engi n,ha l
iva ktiye r indebi r
müs lüma nın,s adec ez iyar etveha l,ha tı
rs or ma klabu
göreviye r i
nege ti
re bilec eğides öyl e ne me z.Böyl ez e ngi n
bir
isii çi
ns ıla-ir ahim,yoks ula kr aba l
a rı
na e l
inde n
geldiğinc ema lide st
e ktebul unma kt ır.Bude steködünç
parave rme kl eol abi l
e ceğigi bi;ka r şılıks ı
zma liya rd ıml ar
şeklindedeol abilir.Şuha lde ,ya kı nla rıgör üpgöz etme k
deyinc e,yuka r
ıda b elirti
le n üç de re ce dekiya rdımda n
hangi sinegüçye t
i riyors a,onunya pı l
ma s ıa nla şılma lıdır.
Yapa bi leceğigör e viya pma ma k müs lüma nıbu konuda
soruml ukı la r.Yuka rıda kia ye tike rime de ,Al l
a hTe ala’nı n
bu gö r
e vi ye rine ge tirme ye nle re yöne l
ttiği l ane t
227
unutul ma ma lıd ır
.Hz .Pe yga mbe r( Sa llall
a huAl e yhive
Se l
lem) de ş öyl e buyur muş t
ur :“ He r Cuma g ece s
i
insanoğl ununa me lleriAl la h’aa rzol unur :Ya lnızs ıl
a -
i
rahimdebul unma ya nlarına me ll
e rika bulol unma z” .Yi ne
Hz .Pe yga mbe r( Sa ll
allahu Al eyhive Se llem)ş öyle
buyur muş tur:“ Al lah’ avea hir etgününei ma ne de nk ims e
akraba sınıgör üpgöz etsi
n” .“ Akr a ba lık,Ar ştaa sılıdır.De r
ki:Be nigöz e teniAl la
hgöz e t
sin;be nit e r
ke de niAl lah
terke tsin” .“ Akr ab alı
k ba ğl arınıke si
p kopa ra nk ims e
cenne tegi reme z”.“ Herki m r ızkı nı n bo lol ma s ı
nıve
ecelininge cikme sinii stiyor saa kra ba sınıgör üpgöz et
s i
n”.
“Eyi nsa nla r
!bi rbi rinizes elam ve rin,a kr aba nız ıgöz eti
n,
yeme ğiye dirin.Ge ce l
eyini ns anlaruyur ke nna ma zkı l
ınki
selame tlec enne t
egi resiniz ”.“ Yoks ulaya pılans ada kabi r
sadaka dır .Bu s a da ka a kr aba ya ya pı l
mı şsai kis ada ka
deme kti
r.Bi ris a da ka,di ğe ris ıla -ir ahimdi rkib uda
sadakas a yılır”.Ak rabala rımı zöz ellikl eha la,t eyz e,a mc a
,
dayıgi biya kınl arımı za ilede ns a yılır
.Onl arıke ndi
yakınl arı
mı zbi l
e r
e kda vr anı şlarımı z ıa ya rl
a ma kt abüyük
fayda larva rdır .Ra sulullah( Sa llallahuAl eyhiveSe ll
e m):
“Teyz ea nne y erin dedir” buyur uyor .Amc a da ba ba
yerinde dir.Bu ka da rya k ın ol a n ki şiler
eka rşıy erine
geti
rilme sige r eke n ba zıa hlakigör evlerin bul unma s
ı
tabi
idi r
.Bug ör e
vl e ra r
as ındaol a nz iya r
e t
ler eöz elbi rye r
ayrıl
ma lıdır.Aş ağı daa nl atılac akge ne lz i
ya retkur a ll
arına
uyara kya kınl arı,ba şt
ab ayr aml arol ma küz er e,z ama n
zama nz iya re te tme k,mümküns e he diye lergöt ürme k
güze lbi rda vr anış t
ır.Ya pı l
a nz iya ret
ii ade e tme k de
gereki r
.Müs lüma nız iya retege le negi t
me me ka radaki
bağla rı
nda haç abukkopma sınas ebe pol ma kt ır
.Zi ya ret
ler
akraba lar a ra s
ında ki s evgi ba ğlarını güç l
e ndirir
.
Da r
gı nlıkla rıs onae rdiri
r .Se vinçveüz üntül erinka rş
ılı
klı
payla şı
lma sın a,s ıkıntı
la ra bi rlikteç arelera ranma sına
vesileol ur .Öz e l
likleya şlılart oplumdaya l
n ı
zka lma dıkla r
ı,
228
çevr elerindeke ndilerinis eve n,a rayıps orani ns anla r
ın
bulunduğui na ncıiles onyı lla
rınıhuz urvemut luluki ç i
nde
geç ir
irle r. Sı la-ir ahi m konus unda di kka te dilec ek
hus uslar dan bi ride ş udur :İ yil
ik,ka r
şılık be kleye rek
yapı l
ma ma l
ı,s adec egör üpgöz e
tenya kı
nl araka rşıs ıla-
i
rahimde bu l
unul ma ma lı; a ksi
ne , unut an, a kra ba l
ık
bağl arı
nı kopa ranlara ka rşı da bu gör ev y erine
getirilme l
idir.Hz .Pe yga mbe r( Sa l
lallahu Al e yhi ve
Se l
lem) ş öylebuyur uyo r:“ İyi
liğebe nze riileka rşıl
ık
vere nki ş i
,tama nlamı yl aa kraba s
ınıgör üpg öz etmi şo lma z.
Ha kikis ı
la-ir ahim,ki şininke ndisii lei lgiyike senl er
i
görü pgöz etme sidi
r ”.İyi likhe rdurumdadüş ünül me live
yapı l
ma lıdır.Yoks ulvegüç süzi keni yil
ikveya rdımda n
söze dip,z enginvegüç lüdur umayüks e
linc eba şkat ürlü
davr anma k,f esadvea hla ksızl
ıktanba şkabi rş eyde ğ ildir
.
Ce na bı Ha kk ş öyle buyur uyor :“ De me ki da reyi ve
haki mi ye t
ie lea lı
rsa nız he me n ye ry üz ünde f e sad
çıka r
a ca k,akra balı
kba ğl arınıbi l
epa rçalayıpke secek siniz
öylemi ?Onl aröy leki ms elerdirkiAl la h ke ndiler i
ni
rahme t
i nde nkovmuşdadu ygul ar
ınıa l
mı şvegöz leri
n ikör
eyle miş tir
.”.

229
 Ayı
pÖr
tme
k

Ba ş
ka la rı
nı nkus ur ,e ks iklik,ut a nılacakş ey,s uç ,c ü rüm,
şerefveha ys iye tea yk ı
rıda vra nış ,ne z ake tvet er biyedı ş ı
,
fena,köt ü,ut a nç ve riciş eyc ins i
nde n ya ptığıi şler in
duyul ma sını , gör ülme sini önl eme k, ya yı
lma sına ma ni
olma k.Topl umuvei nsa nla rıköt ül ükl erde nkor uma ki ç in
işl
ene na yı plarıör tme ka hla kif a ziletlerinba şı
ndage lir.
Bö ylecei slamı n övdüğü, müs lüma nla rda bul unma sı nı
ist
ediği f a zil
e tlerde n bi risi de ba şkala r
ının a yıp ve
kusur l
arınıör tme k ve gi zle me ktir .Buna ka rş ı
lık;bi r
müs lüma nıküç ükdüş ürme k,ş a hs i
ye t
inil ekeleme kveonu
reziletme ki çina yıpla rınıa raştır ma kveba şkalarınaa nlat ıp
açıklama ki sebüyükbi ra hl aks ı zlıkol up,i sl
amt ara fında n
yasa kla
nmı ş t
ır.Al lahTe alaş öyl ebuyur ur :“Müs lüma nlar ın
ayıplarını( vegi zliş e yler ini)a r
a ştı r
ma yı n.
..”.Ra sul ulla h
(Sallall
ahuAl e yhiveSe lle m)dabi rha dis t
e:“ Bi rbi riniz in
özelvema hremha yatınıa ra ştırma yı n”di yebuyur ma ktadı r.
Ra sulull
ah( Sa llallahu Al eyhi ve Se llem) ba şka bi r
hadisleri
ndeş öyl ebuyur ma kt adı r:“ He rki m birmüs lüma n
karde şi
nina yı p vekus ur la rı
nı ,ki ms enin gör me diğive
görme s
inii st
e me diğiş eyl eriniör terse,Al lah Te al a da
kıyame tgününd eonuna yı pla rınıör ter.He rkimmüs lüma n
karde şi
ninme yda naç ıkma sınıi steme diğibi rşeyi nior t
a ya
çıkarırvedi leve ri
r se;Al la hTe a ladaonuna yı pl ar
ı nı,
kims eninbi l
me sinii steme diğiha lle ri
nime yda naç ıka rır.
Bu s uretle ke ndie vii ç inde de ol s a onu r e zile de r.
Müs l
üma nka r de şinina yı pl arınıör ten,bi röl üyüdi r ilt
mi ş
gibidir.
” Müs lüma nın a yı p a raş tır
ma sı de ğil, bi laki s
gördü ğüa yı pvekus ur l
a rıör tme sige rekir.Di ğerbi rha di si
şerift
e:“ Ki mbi rmüs lüma nı na yı bınıör terseAl lahTe a lada
kıyame tgünündeonuna yıbı nıör ter .”.“ Ki mbi ra yıpgör ür
deör te
rses ankik abr inedi rigömül müşbi rya vr uyac a n
vermi şgi biol ur .”buyur ul muş t ur.İ nsanba şka larınına yı p
230
ve kus ur unu de ğil,k e ndia yıp ve kus urunu gör me ye
çalı
şma lıdır.Pe yga mb e rEf endi mi z( Sa ll
allahuAl eyhive
Sellem) :“ Ke ndi a yıbı ,i nsa nlarına yıbı nı gör me kt e n
alı
koya nki ms eyemüj de lerol sun”buyur muş t
ur .Ayı pl ar ın
araştı
rılıp or taya dökül me si; i ns anları bi rbi rine
düşür me kt en, a rala r
ın da k in ve düş ma nl ıkt ohuml a rı
ekme kt en, f e na l
ıkl arın ya yılma s
ında n ba şka bi rş e ye
yarama z.İ ns an larıng iz l
ika lmı şkus urlarınıa ç ıkla ma k,
herke s
e duyur ma k onl arı
n ut anma duyg ularını n yok
olma sına ,s os ya l ko nt rolün a zalma s ı
na ve böy le c e
ahlaksızlığı ns üra tleya yı l
ma sı
nadas e be pol ur .Ra sulul la h
(Sallal
la huAl eyhiveSe l
lem) :“ Müs lüma nla rı
na yı plar ını,
gizliha llerinia raş tı
rma ğaka lkışırsan,onl arıi fsa de de r
(ahlaklarını boz a r)v eya i fsa da ya klaştırmı ş ol ur sun”
buyur muş tur.Pe yga mbe rimi z( Sa ll
allahuAl eyhiveSe llem)
vea sha bı,ki ms e nina yıpl arınıa ra şt
ırma mı şv ea raş tıranla rı
daş idde tlekı namı ştır.Pe yga mbe ri
mi zin( Sa llallahuAl e yhi
veSe ll
e m) :“ Di nka rde şinibi rs uçunda ndol ayıa yıpl aya n
kims e,os uç u( g üna hı )ke ndi sidei şleme dikç eöl me z .”
uyarısınıdahi çbi rz ama nunut ma ma kge rekir.Bi rgünHz .
Öme r’
inya nı nabi ra da m ge ldiveonaş öyl ede di:“ Be ni m
birkı z ı
m va r,c ahiliyede vr indeonu di ridi r
it opr a ğa
gömmüş ,s onr adaöl me denç ı
ka r mıştı
k.İ s
la mi yetge ldikt e n
sonrabe ndekı z ı
mdamüs l
üma nol duk.Fa ka tkı zımAl la h
Te al
a ’
nı nya sakl ad ığıbi rş eyiya ptıveha dvur ulma s ıic a b
ett
i.Bunun üz e rine,bi z i
m bul unma dığımı z bi rye rde
bıçaklake ndi sinike sme ki s t
emi ş.Bi zdur umuha be ra lır
alma zkoş t
uk,f aka tboyunda ma r
larında nbi rinike s mi şti.
He me nt e da vie t t
ik,i y ileşti.Ya ptığınapi ş
ma nol du.Tövbe
ederekbi rda habö ylebi rş eyya pma ma yaka rarve rdi .Bi r
kabilede ndünürge ldi.Be ndeol anlarıol duğugi bia nla t
tım. ”
Hz .Öme r,a da mı nbus özlerinekı zarak:“ Al lahTe ala’ nı n
gizlediğinia çığa mıvur uyor sun? Va llahie ğe r kı z ın
başında nge çe nle riba şkabi rineda haa nla tırsanhe rkes te n
231
önc ec ez anıbe nv eri
rim.Gi t,kız ıdiğermüs l
üma n,temi z
kızlargi bie vlend i
rde di.
” Müs lümanl ar
ın ba ş
ka l
arının
güna h ve kus url
arını,i şledikleri a yıpl
arı ör tme ye
çalışma larına sılöne mlibi ra hlakigör evl
erii se;a ynı
şekildeke ndigün a
h vekus urları
nıdai fş
ae t
me me l
e r
i
gere kir.Aş ağıdakiha dis işerifbi zebuko nudadat it
iz
davr anma mı z ge rektiğini gös termektedir. Ra sulullah
(Sallallahu Al e
yhi ve Se ll
em) ş öyle buyur uyor:
“Fe na l
ıklarınıa ç
ığav ur anla
r danba ş
kabüt ünümme tim,
halkı ndi l
inde nvee li
nde nsa li
mdi r
.”.“Bi radam bi rge ce
fena lı
ğıya pıpdaCe na bıHa konuör tmüşi ken:“Eyf ila
nc a
bendünge ceş öyleş öyleya ptı
m”de me si,suçunui l
a nve
teşhirdir.Ha l
bukio,ge ce yiAl l
ah’ıns e
trinema zharol arak
geç irmişti
.Al l
ah’ ınörttüğübus uç usabahleyinteşhiretmi ş
,
açıklamı ş bul unuyor .
” Ra bia t
ülAde viyye :“ KulAl lah
Te ala’nıns evgisinitattığız ama n,Al lahTe al
aonuke ndi
kus urları
namut t
a l
ikı lar,böyl eceba şkaları
nınkus urunu
görme zol ur”de r.

232
 Af fetme k
 
Af fet
me k,Al lahTe ala’nıns e vdi ğida vranışl
a rda nbi ridir.
Al lahTe alake ndi sineor t
a kkoş ma( şi
rk)s uç udı şındaka la n
diğe rsuçvegüna hlarıh esapgünündea f
fedebi lir
.Buda
Al lah Te ala’nın kul larına me rha me tinive büyükl üğünü
gös ter
me ktedir.Gün ahla r
ında nt e vbee denkul la rıa ff
e t
me si
iseda habüyükbi ri hti
ma ldir.“ Eyi ma ne denler,iç tenge lere k
yapı l
an bi rt e vbe i le Al lah’ at e vbe e diniz.Umul urki ,
Ra bbinizgün ahvek ötülükl erini ziör ter..
.”.Al lahTe a l
abu
aye til
etevbe de ns onr aa ffe t
mei ht ima l
inigös termi ştir
.Te vbe
ile birli
kte güna hka rbi rkul un ya pma sıge re ken hus us
Ra bbindena fdi le me sidir.Al lahTe a la’nıngüna hka rkul larını
affetti
ğigi bi,mümi nlerd ebi rbirle r
inia ffet
me li
dir.Di ğe r
insanlara ka rşıki n ve n e f
re tduygus u be s
leme k mümi n
kişinin be nims e ye ceği bi r da vr anı ş de ğildir. Zi ra Hz .
Pe ygambe r( Salla l
lahu Al eyhi ve Se l
lem) Me kke ’de
kendi si
ne e ziye te de nleri, Be di r, Uhud ve He nde k
gaz veler
inde ke ndi sine ka r
şıs av aşıpi s
lamıyok e tme k
ist
e yenler
ibi les onrada ni slamagi rinc ea f
fetmi şti
r.Al la h
Te ala:“Güz e ls özs öyl eme kvea ffetme k,pe şinde ne z i
ye t
gele nbirs ada ka da nda haha yırlıdır .Al l
ahTe alaGa ni’dir,
(Hi çbi
rş eyemuht a çde ğild i
r)Ha lim’ dir( Ya rat
tıklarınaka rsı
yumuş ak da vra na ndır)” di ye buyur up, a ffetme ni n
fazilet
inden ba hs etme kt e
di r.Ayr ı
c aş öyl e buyur ur:“ (Ey
rasulüm)s ena fyol unut u t,iyiliğie mr e tvec a
hi llerea ldırış
etme .”
Hz .Peyga mbe r( SallallahuAl eyhiveSe ll
e m)debukonuda
şöyl e buy ur muş l
ardır : “ Elini zde n ge l
di ği ka da r
müs l
üma nları
nc e zalarınıka l
dı rma yaç alışı
nız.Onuni ç i
nbi r
çıkışyol uva rsas erbe stbı r
akı nız .De vletba şka nınına ffta
hatae t
me sic e zalandı rma daha tae tme sindenda hai yidir.”.
İslamınge ldiğidöne mdec ahiliyede vrii nsanlar
ıhe rhangibi r
suçi şl
eye nkims eyik e sinliklec e za l
a ndı rmae ğil
imi ndei diler.
233
Afa nc aküs tdüz ey de kika biler ei
s leriv ea kr aba l
a rıi çin
uygul anırdı. Bu nun dı şında ka lanl ar mut la ka c e z
a ya
uğratılma ktai diler.Kur ’an’ıKe ri
m’ inş ahs ima ğdur iye tlerde
suçluyua ffetme yit a vs iyee tti
ğigör ül me kt edi r.Anc akgüna h
ve s uç i şleyen lerins uç larıs abi tol duğunda ve bunun
affedilme siha lindet opl umdaköt ü ör ne k ol a ca ksaİ slam
devle ti
ninyöne ticileribunua ffede me zl
e r.Anc a kk ısasve
tazi
rle rdec e
z alarına ffıg ene lbi rpr e nsipol ara kuygul a na
gelmi ştir
.Fa katha dle r
int atbiki nde a ffetme k pe kc a i
z
görü lme mi şt
ir.Kı s asve t azirl
erde a fdur umu da ha ç ok
ma ğduri les uçlua r asındaol anbi rol ayka bule dilmi ştir
.
Ma ğ duri ster
s ea ffede r.Budur umdaha ksız lığauğr aya nt a r
af
suçluyua ffe
ttiğindeonumüka fatlandı rma kAl la hTe ala’ya
aitt
ir.Bua ff
ıya pa nmümi nma ğdurol ma s ınar ağme nböyl e
bira ffıyapma sınınt a kva yada haya kınol du ğunuAl l
a hTe a l
a
şua ye t
tebi ldirme kte dir:“ Onuba ğış lama nı zt a kva yada ha
yakındı r.
”.Böyl ecea ffetme kİ slam ka rde şliğini nbi rge reği
olduğugi bimüs lüma nl ara r
as ı
ndadami nne tduygus unun
gelişme s
inevemümi nlerinbi rbirle r
ineş ükr a nduygul a r
ıyla
yakla şma ları
na z e mi n ha zı
rlaya ca ktır. Ni te kim i nsanı
cezala ndırma yaye tkiliveha ks ahi biol ma s ı
nar ağme na f
yolunut erci
he denki ş ida i
mat opl um t ar afında nt akdi rl
e
karşılanmı ştı
r.Suç lu yua ffe t
me ka slaa da le tsi
z likde ğildir
.
ZiraAl l
ahTe al
akü fürveş i
rkindı ş ındaka la nhe rha tave
güna hıdi lediğita kdir dea f
fe debilec eğinii fa debuyur ma ktadır:
“Alla hke ndisineor ta kkoş ulma sınıma ğf i
r ete tme z.Anc ak
onda nba şkasınıdi ledi ğiki ms eleri çinma ğf irete der.”Buna
karşılık Al l
ah Te ala ’ya ka rşıi sya n ve i slamie mi rl
e r
in
çiğne nme sindeuygu la naca kha dle ri
nka dıt a rafında nke sin
olarakka raraba ğl anma sı
yl ade vle ti
na f
fe t
meye tkisior t
ada n
kalka r.Anc ak de lille ri
n ve s uç uns urla rınınt es biti
nde
eksikl i
ks öz konus u ol ursa de vle tinc e zayı düş ürme s
i
mümkündür .Ma ğdu runol ma dığıvebi rma ğdurt arafında n
açıl
ma mı ş da va lard a ve ha dle ri
n uy gul a nma s
ında a f
234
kesinliklemümkünde ği l
dir .Hı rsızlıkvez inai ftirasıgi bi
duru mla rdama ğdurdoğr uda ndoğr uyake ndi siafye tkisi
ni
kullana raks uçluyua ffede bilir.Da vaa çı lma danönc eböyl e
bira fs özk onu su ol ur s
ac e zadüş e r.Böyl edur uml arda
gerçekl eşena fsuç uni şlenmi şol ma sıha lindes adecedünye vi
cezasıa ffedi l
mi şol ur .Ahi re t
tei sehe sa bıAl lahTe ala’ya
ait
tir.Hı rsızlıkgi bis uç l
a r
d ama hke mebi rhüküm ve rmi şis e
ma ğdura ffetsebi l
ei nf azındur dur ulma sıs ö zkonus ude ği l
dir.
Böyl edur uml ardac ezauygul anı r.İslamdakulha kkı nı nda ha
çokol duğukı s asl
a rdac eza nındüş me s ininpr ens i
pol ara k
kabule dilme sida va da kulha kkı nına ğı rba st
ığız ama n
mümkündür .“ .
..Öldür en,ö l
ününve l
isit a rafı
nda na ffedi li
rse,
örf
euy ma kve di ye tigüz ellikleonaöde me kge re kir.Bu,
Rabbi niz dens izebi rkol ayl ıkver a hme ttir
...”.“ Ca nac an,
gözegöz ,bur unabur un,kul a ğakul ak,di şedi şi l ekı sa s
yapılır
.Ya ra la
rdad akı sasva rdır.Fa ka tki m ha kkı nda n
vazge çe r
s e,buonungüna hla rınına ffınabi rs ebe ptir.Ki m
Allah’ıni nd ir
diği hüküml erle hükme tme zsei şte onl a r
zal
iml e ri
nt a ke ndi l
eridir.” Aye tleri ma ğdur un a ffet
me
imka nıve ye tkisinin ol duğunu gös terme ktedir.Bu gi bi
duru mla rdaa fk ulh akkıol duğui ç i
ns uç l
uyuma ğdurve ya
velisi
ni na f
f etme sinevekı sa sınuygul a nma ma sınar ağme n
devlets uç luyut a zire t
meha kkı nas ahipt ir.Anc akma ğdur un
ölme siha lind eonunve l
iveya kına kr abalarıbukı sasta
yetkileriniku l
lanmaha kkı nas ahipt irl
e r.Ma ğdur un ve lisi
veyava risl
er isuç luyua ffede bi lirl
e r
.Anc akböyl ebi ra ff
ı n
yapılabi l
me s ii çina kılvebül uğ ş artkoş ulmuş tur .Ya ni
aff
e dec ekki ms e nina kilveba liğol ma sıge rekir.Ba ze ndi ye t
veyama lka rşılı
ğınd as uçlua ffedilebi li
r .Budaa sl ı
ndaa f
olma kta nç ok s ulh ka psamı nagi rer.Ka mu ha kkı nıns öz
konus uol duğuvek amuyaka r şıi şlenmi şbul unans uçlarda
devleta ffetmeye tkisines ahi ptir.Kulha kkınınç iğne ndiği
duru mla rdai sea ffet
meye t
ki siönc eliklema ğdur undur .He r
ikidur umdaya nihe m ka muha kkı nınhe m kulha kkını n
235
birl
iktei hlale dildiğibi rs uç uni şlenme s iha li
ndei se,bi r
tarafı
na ffetme siyled iğe rt arafınha kkıdüş me z.
Peyga mbe rimi zt ebliğindes onde receba ş arı
lıidi.ÇünküO,
güz ela hlaks ahi bi
ydi .Anl a tt
ığış e yl eriya şıyor duvei ns anlar a
engüz e lör n e
kol uyor du .İ ntika mc ıde ğildi.Ba ğışlayıc ıve
affedicii di.Bu öz e llik Al la h Te ala ’nın kul la
rına bi r
rahme t
idir.Al lahTe a
labur a
hme tinde nkul larınadave rmi ştir
.
Hz .Muha mme d( Sallalla huAl eyhiveSe l
lem)i ser ahme t
peyga mbe riidi.Af fınveba ğışla ma nıne ngüz eluygul ayı cısı
olma sıge re ki
r di.O’ nun yumuş a k huyl uluğu,t atlıs öz ü,
me rha me tl
ibi rka lbes a hipol uş u,ha t
aya panlarıa ffe t
me si,
ceza ve rme kte n ka ç ınma sı, ke ndi sine büyük köt ül ük
yapa nlarıba ğış la
ma sı,i ns a
nl arıe tkiliyor du.O’ nu ni ns a n
eğiti
mi nde kie ngüz elme t
odl arında nbi ri,a fveba ğışlama dır.
Hz .Ene s(R. A. )a nlatı
yor :“ Al lah’ ınRa s ulunu,ke ndis i
nehe r
nez ama nkı s
a sol anbi rda vage ti
rildiği nde,mut la kahe r
seferindea ffet
me yie mr edi yorgör düm. ”.Kur ’anmümi nle r
i n
özelliklerinis a yarken on lar
ına ffe dicive öf ke l
endi kl eri
zama nkı zgınlıklar ı
nıye ne nki ms e l
e rol arakt anı t
ıyor .Af
ahlakı,ş üphe s
izkit akva yada haya kındı r.But ut um,ol gun
müs lüma nların be li
rginö z el
liği dir .Ol gun mümi nle ri
n bi r
özelliğidei hsa ns a h
ibi( ya nis ür ekl iiyi like tme kv egüz el
davra nışlarya pa n)ol ma lar
ıdı r.Afa hl akıda bu nun bi r
parça sı
dı r.Mümi nlerbu güz elda vranı şlarıs ürdür ürle rse,
yani i hsane de r,s abı r gös t
e rir ve a ff
edic i ol urla rsa;
düşma nlıklar dos tl
uğa ; ka rga şa l
a r
, ka vga l
a r ba rı
ş a
dönüş ebi l
ir.Mü mi nlerş öyle dua e de rler:“ …. Ra bbi mi z,
unuttukl arımı zda n ya da ya nı ldıkl arımı zdan dol a yıbi zi
soruml ut ut ma .Ra bbimi z,bi zde nönc ekile reyükl ediği ngi bi
bize de a ğır yük yükl eme . Ra bbi mi z , ke ndi s
ine güç
yetireme ye ceğimi zş eyib izet a şıtma .Bi z ia ff
e t
,bi ziba ğı şla.
Senbi zim Me vlâ’mı zs ı
n.Ka firlert oplul uğunaka rşıdabi z e
yardıme t.”
Alla h Te a la
’ nın Af fedi cili
ği niİ stis
ma rEdi p,Güna hl arı
236
Öne mseme me :  Al la
h Te ala’nınr ahme t
ie lbe t
te kiç ok
genişt
ir.Anc ak,O’ nune ngi nr a hme t
iya nında ,a zabıdaç ok
çeti
ndir.Al lahTe al
a’nı nr ahme ti
ndenümi tke silme melidir.
ÇünküO’ nunr ahme tinde na nca kka fi
rlerümi tke serler
.Fa ka t
,
Allah Te a l
a ’nınr ahme ti
negüve nip deg ünahl arada lma k
mümi nlereya kı ş
ma z.Mümi ni çinuyguno lan,umut lakor ku
arasıya şama k,t akva ya s a
rılıp güna hlarda nc ehenneme
düşüyorgi bis akınma ktır.“ Ey i nsanl ar!Ra bbi nize ka rşı
gelmekte ns a kını
n.Neba ba nıne vladı,nee vladınba basıiç in
birşeyöde yeme ye ceğig ünde nç ekinin.Bi linki ,Al l
ah’ ın
verdi
ğis özge rçektir.Sa kı ndünyaha ya tıs iz
ia lda tmasınve
şeyta
n,Al la h’ına ffına güve ndir
e r
e ks iz ika ndırma sın.”
Şeytanıne nö ne ml ihile lerinde nbi r
i,ins anake ndi nitümüyl e
temizeç ıkar tı
p,s uçlarınıi tirafe tti
rme me sidir.Böyl eceins an,
nefsi
nia vuka tgi bimüda fa ae de r
.Şe ytan ıdi nleye nne f i
s,
kusurunugör me ki st
e me z ;gör sedeyüz l
er cet evililekı l
ıf
bulur.Ayı bın ıgör eme diğii çini nsan,s uçunui t
irafe tme z,
ist
iğfaretme zveş eytanama ska raolur.Anc akne fsi
niitha m
edenkus urunug örür.Kus urunui t
irafe tme me k,büyükbi r
noksanlıktır.Kus urunug örse,okus ur ,k us urluktanç ı
ka r;
insanha ta l
a rı
nıi tirafe dinc e,t evbee dervea ffamüs taha k
olur.

Ka
naa
tinFa
zil
eti
237
 
Bi l
esinki ,f akirinka na atka r,ba şka larınıne linde kinde
göz üo lma yan,ki ms eyikı ska nma ya nvez e
ngi nol ma yı
iht
iras ha line g e ti
rme mi ş ol ma sıl az ımdı r.Bu a nc a k
zaruretmi kt arıyi yec ek,gi yec ekveba rı
na kş ar tla
rıi le
yetinme si
,bunl arıne na zvee n uc uz unar azıo lma sı
saye s
indemü mkünd ür.Çünküe ğe rf aki r,ç okş e yes a hi p
olma a rzus una ka pılırsa ka naa tinin ş erefi
ni yi tirir,
kaçınılma zol arakt ama hvei htiraski rine ,bul aşı
r ,ihtira s
vet a
ma hka rl
ıki seo nui ns anlığaya kış ma z,köt ühuyl a r
edinme ye ve köt ü da vra nışlarda bul unma ya s ürükl er.
Zate ni ns anoğlui htirasa,t ama hka rl
ığaveka na a ts
izliğe
yara t
ıl
ış ta
nya tkındır.Ni t
e kim Pe yga mbe rimiz( Sa llal
la hu
Ale yhiveSe llem)buyur uyorki :“ Ade moğ lununi kine hi r
yatağıdol us ua lt
ınıol saüç ünc üs ünüi ster,onunka rnını
anca kt opr akdo ldur ur.Al laht evbee de nlerint e vbesini
kabule der.”.Di ğe rbirha disdePe yga mbe rimiz( Sa llal
la hu
Ale yhiveSe llem)buyur uyorki :“ Ade moğl uya şlandıkç a
ikiş eyondage nçleşir.Uz une me l( çokya şama k)i l
ema l
sevg i
si.” .Bu rada kiha di sler
de n de a nlaşıl
a cağıüz er e
iht
irasvet ama hka rl
ıki ns anınya r atıl
ış ınınbi ryönüve
helakegöt ür e
nbi ri çgüdüs üol duğui ç i
n,Al lahTe al
ave
O’n unPe yga mbe ri(Sa llallahuAl e yhiveSe lle
m)s ıks ı k
kana atka r
lığı ö vmü şlerdi r. Ni te kim Pe yga mbe r
imi z
(SallallahuAl eyh iveSe llem)buyur uyorki :“İ slamd inini
kabule de nv ea s
ga rige ç imş artlarıi çindeya şadığıha lde
budur umaka na ate denki ms eleremüj de lerol sun!”
Yine Pe yga mbe rimi z( Sa llallahu Al eyhi ve Se l
lem)
buyur uyorki :“ Ze nginlikma lç okl uğui leol ma z.Ge rç e k
zenginl ik,gönül z engi nliğidir.” Yi ne Pe yga mbe r
imi z
(Sallallahu Al eyhive Se ll
e m) ba na ş öyle buyur du:
“Al la
h’ dankor kki ,i nsa nlarıne ni ba de te denio las ın.
Ka naatka rolkihe rkes i
ne ns evdi ğivee nçokş ükr ede n
insanol asın.Ke ndihe sabı nai st
edi ğiniba şka l
arıi ç
inde
238
dile ki ,ge rç ek mümi n ol a sı
n. ”. Hz .Öme rde rki ;
“tama hkarlı
kf akirli
k, t ok göz lülük i s
ez e nginl i
ktir
.
Ba şka sınınelinde kinegözdi kme yenki ms e,hi çki ms eye
muht açol maz .”Ehl ihikme t
tenbi rz ata“zengi nlik”ne dir
,
diyes orarl
ar,oda“ azşeyi steme kvege çimi nis ağlaya cak
ka dar dünya lı
ğa r azıo lma ktır.” di ye c eva p ve rir
.
Muha mme di bniVa s
ikur ue kme ğis udaıslatarakye rdive
“bunaka naate denhi çkims eyemuht açolma z”de r
di .Ehli
hikme ttenbirz ata“ ma l
ın,mül künne di
r?”di yes orarlar
.
Ada m da :“ dışaka rşıtok göz l
ül ük,hus us iha yatımda
iktisatveba ş kalarınınelinde kinegözdi kme me ktir”de r
.
Ehl ihi kme t
tenbi rz atderki ,“ enbi tmezde rt
lii nsanla r
ın
kıska nç l
ar,e nme sutya şaya nlarınka naatka r
lar,e nç ok
sıkıntıya ka tl
a nanları
n t ama hka rlar
, e n s arsıntısı
z
ya şaya nlar
ın dü nya yıena z umur sayanl
a rve e nç ok
pişma nlıkduya nlarınbil
di ğii l
ea me letme ğii hma lede n
aliml erolduğunugör düm. ”.

Me
rha
met
liOl
mak

239
 
Peyga mbe r
imi z( Sa ll
allahuAl e yhiveSe l l
em)buyu ruyor
ki:“ Ce nne t’
es ade ceme rha me tlilergi rece ktir.”Or ada
buluna n s aha beler:“ Ya Ra sulul l
a h! Bi z he pimi z
me rha me tl
iyiz”d erl
er .Pe yga mbe rimi z( Sa l
l all
a huAl eyhi
ve Se llem) onl a r
as öylec e
va p ve rir
:“ Sı r
fn efs i
ni
esir
ge ye nki ms eme rha me tlide ği ldir;me r
ha me tlik ims e
hem ke ndi nivehe m deba şka larınıe si
rge yendi r” .İns anın
kendi neka rşıme rha me tl
io lma sı;ke ndiniAl lahTe ala ’nın
azabında ne sirge me si
,ya s aklar ı
nıi şleme ktens a kınma sıdır
.
Bu da güna hi şleme kt en va zge ç erek,i ş l
e nmi ş ol an
güna hla rdant evbee de rek,i bade te de rekvei ba de te de rke n
sır
fAl la hTe ala’nınr ızasınıgöz e terekol ur .Ba ş
ka sına
karşıme rhame tl
iol ma k da İ s lamı nt e s
bi te ttiğikul
haklar ınavec anlılarahür me t
er ia ye te t
me kveba ş ka larına
zararve rme me kt ir
.Ni tekim Pe yga mbe r
imi z( Sa lla ll
a hu
AleyhiveSe llem)bu yuruyorki :“ Müs lüma ne lii l
evedi l
i
il
e ba ş ka l
arı
na z a
ra rve rme yen,ha yva nla ra me rha me t
ederek onl a
rı güç l
e ri dı şında ka l
ani ş ve yü klere
koşma ya ndı r
.” Di ğe r bi r ha di sde Pe yga mbe r i
mi z
,
(Sallalla huAl eyhiveSe l
lem)buyur uyor :“ Ada mı nbi ri
,
birgünyol dagi de rkens usuz lukta nya na cakgi biol ur ,bir
kuyubul ur,b asama kları
nd a ni ne reks uyunya nı nau laşır
,
kana ka na i çe rek yuka rıç ıka r. Bu or ada göz üne
susuz lukt an di lis a r
kmı şbi rköpe ki l
işir
,i ç i
nde n( bu
zavallıköpe k,a zön cebe nim ol duğum gi biş i
dde tlibi r
susuz lukç ekiyor )de r.Ye nide nkuyuyai ne r,a ya kka b ısına
su do ldurur ve köpe ğe bu s uyu ve r ir, ha y va nın
susuz luğunu gi de r
ir.Ada mı n ha reke tiAl lah Te ala ’nın
hoşuna gi de r onun güna hla r
ınıa fve de r.” Di nl eye n
sahabe le r,Pe yga mbe rimi ze( Sa llallahuAl eyhiveSe llem)
“Ha yva nlardand olayıdae cirka z ana bil
irmi yiz ?”di ye
sordul ar.Pe yga mbe r
imi z( Sa ll
allahuAl eyhiveSe llem)
“He rc iğeriku r
uma mı ş( ca nlı
)va rlıks aye sinde e ci
r
240
kazanı l
ır.” di ye buyur du lar.Bi z e düş en,s aha be lerin
yolunda na yrılma ma ktır.Al lahTe alaonl a
rı“ bir bi r
le r
ine
karşı me rhame tli
” di ye övmüş tür. Onl ar he m
müs l
üma nla ra, he m de büt ün c a nlılara ka rş ı, ha tta
müs l
üma nol ma ya na z ınlıklaraka rşıme rhame tl
ii di le
r .Bi r
günHz .Öme rk a pıka pıd ola na rakdi lenenya şlıbi rga yri
müs l
imi l
eka rşılaşıncade rki .“ Sa naka rşıha ksızl ıke ttik,
gençliğindes end e nc izyea l
dı k,ş i
mdii s
es enipe rişa n
bıraktık.” Ar ka sında n da ,a da mın öl ünceye ka da rki
geçimi ninbe ytül ma lda nka rşılanma sınıe mrede r.Hz .Al i
.
buyur urki :Bi rs aba he rk ens aa t
lerdeHz .Öme r’ide ve
üzeri
nde bi r va dide yola lı
rke n gör düm.O’ na “ Ey
mümi nle r
ine mi ri,ne reye gi diyor sun? ” diye s ordum.
“Zeka tge li
rler i
n de nbi rde veka ybol muşdaonua rıyor um”
diyec e va pve rdi .Ke ndi sine“ Se nde ns onrage lec ekol a n
hali
fele rinc anın ao kudun ” di ye t akı l
dım.Ba na s öyl e
cevap ve rdi.“ Ey Ha san’ ın ba ba s
ı,be nikı na ma .Hz .
Muha mme d’ i( Sa ll
alla huAl eyhiveSe ll
em)pe yga mbe r
olara
kgönde reneye mi ne de rim ki .Fı ratne hrike na rında
birkuz uka yb ols akıya me tgünühe sa bıÖme r’
de ns orul ur.
Çünkünemü s lüma nl arıpe ri
ş ane dende vletba şka nınave
ned emümi nle rinyür ekle rinekor kus alanf asık(güna hka r)
idare
c iyei taatyokt ur .
”Pe yga mbe rimi z( Sallall
ahuAl eyhi
veSe ll
e m)b uyu ruyorki :“ Ba ş kalarınaka rşıme rha me t
li
davranma ya nlar,e sirgenme z. Ba şka ları
nın kus url arını
bağışlama ya nla rın güna hla r
ıa fve dilme z.”.Di ğerbi r
hadisdePe yga mbe rimi z( Sallallahu Al eyhiveSe l lem)
şöylebuyur uyor :“ YaEn e s
,ş udör tş eymüs l
üma nl arın
senin üz e rindek i ha klarında ndı r: 1) İyil erini
destekle ye ceks in. 2) Güna hka rlarıi ç i
n Al lah’ da n a fv
dile
ye ce ks i
n. 3) Ha st
a larını z iyaret e de ceks in.
4)Tevbe ka rlarına s evgigös tere ceks in.”. Sa ha be l
e rde n
Ebu De r
daç oc u kl
a rı
na rkasında ngi derveya ka la d
ı kları
serçelerionl arda ns a tına l
ar ak“ Ha ydigi din” di ye re k
241
sal
ıve ri
rdi
.Büyükbi rkıtl
ıkyıl
ındaİ sr
ail
oğul
lar
ındanbir
abid,yol dayür ürkenbi rkum yı ğınınarast
la
r,oa nda
içi
nde n “ Ke ş
ke ,ş u kum yı ğını un ol saydı da
İsr
a i
loğulla
rını
nka rnı
nıdoyursaydım”di yegeçi
rir.Bunun
üzerine Al la
h Te a
la İ srai
loğul l
arı
nın o günkü
peyga mbe r
inebildir
irki:Fala
nas öyl e“O kum yığınıun
ols
a ydıda ha lkın karnı
nıdoyur saydı
n,bunda ne l
de
edece ği
n s evabı Al l
ah Te al
as enin amel de ft
eri
ne
yazmı şt
ır.
”.

Güna
hta
nSa
kınma
k
242
 
Bi lesinki,gün ahi şleme kte ni ns anıme ne dene nbüyük
enge lAl l
ah kor kusu,O’ nun a da letve i nt ikamı nda n
çekinme k, O’ nun c ezasında n ga zab ve a zabında n
sakınma ktır
.Ni tekimAl lahTe al
abuyur uyorki :“ Al lah’ ın
emr inea ykı
rıda vr ananlarbi rf it
ne yeya ka l
a nma ktanve ya
acı bi r a z
a ba ç a r
pı lma kta n kor unuve rsinler.”.
Peyga mbe ri
mi z( Sallall
ahu Al eyhiveSe llem)bi rgün
ölüm döş e
ğindeya t
anbi rde likanl ıyız i
ya rete de re kona :
“Ke ndi ni na sıl hi ssediyor sun” di ye s or ar. De l
ika nlı
Peyga mbe ri
mi ze:“ YaRa sul all
a h! He m Al lahTe ala’ya
umut ba ğlı
y orum, he m de güna hlarımda n öt ür ü
kork uyor um” di ye c eva p ve rir. Bunun üz erine
Peyga mbe ri
mi z( Sa l
lall
ahuAl eyhiveSe ll
em)buyur duki :
“Böyl ebi ra ndabui kiduygukul unka lbindebi raraya
gelinc eAl lahTe a lamut lakaonuumduğunaka vuş tururve
kork tuğunda nkor ur.”.Ve he bi bniVe rdede rki ,“ Hz .İs a
(A.S. )s öyle di yordu:“ Ce nnets e vgis ii lec ehenne m
kork usu be lalarak at
lanma yı s a ğlar, kul u dün ya nı n
nazla rı
nda n,a zgıni steklerinde nveköt ülükl erinde nuz a k
tutar.”.Ha s
anBa sri“ Vallahi ,siz de nönc eöyl elerige lip
geçtiki ,onlargüna hıgöz lerindebüyükgör dükl e r
ii ç in
çakılt aşlar
ıs ayısıncaf akirle r
ea lt
ında ğıtsalaryi nede
kurtul ama yacakla r
ınd ankor ka rl
ar dı”de mi şti
r.Be kri bni
Abdul lahMuz i
nide rki :“ Gül ere kgüna hi şleye nk i
ms e,
ağlaya rakc e
he nne megi rer” .Pe yga mbe rimi z( Sallallahu
Ale yhiveSe l
lem)buyur uyorki :“ Kul ,Al l
a h’ınka tı
nda ki
azabı nt amamı nıbi lse,c ehe nne m kor kus u hi çbi ra n
kalbi ndenç ı
kma z.”.Bi rgünHz .Ayş e:“ O ki ms e l
e rki ,
Alla h’adöne c e
kl erdi yeka lbleriür per er
e k ke ndilerine
verile ndenve ri
rler.İ şteonl ari yi li
kl erekoş a nlarvebu
alanda bi rbirle
rii le ya rı
ş anlar dır.” Me a l
inde ki a ye t
hakkı ndaPe ygambe rimize( Sa l
lalla huAl eyhiveSe ll
e m) :
“Aye ti
nka s
de tt
iğiki ms el
erz inae de n,ç alan,ş ara pi çenve
243
bunla ril
ebi rli
kt eAl lah’ da nkor ka nki ms elermi di r
”di ye
sorar.Pe yga mbe rimi z( Sa ll
a ll
a huAl e yhiveSe lem)onaş u
cevabive rir:“ Ha yırEbuBe kir ’i
nkı zı,ha yırSi ddi k’ınkı zı!
Aye tna ma zkı lan,or uçt uta n,s ada kave renvebu nl ara
rağme n,“ işle diğiiyilikler,ka bule dildimi ,yoks ae dilme di
mi ”diyeAl l
a h’d ankor ka nki ms e lerika sdetme ktedi r
.” .Hz .
Öme rs ui ka ste uğr a yıps ı
rtında n ha nçerlendi ğiz ama n
ölme küz erei kenoğ l
unade rki :“ Va yba şımage lenl ere!
Ça buk ya na ğımıye rede ğdi r.Ana s ıol mı yan!Eğe rO
(Allah Te a la)b ana r ahme te tme z se ya z ık ba na va y
halime !”
.İ bn iAbba sonade rki :“ YaEmi rül mümi ni n!bu
nekor ku!Oys akiAl lahTe alas anani cef etihle rna sip
etmiş,ni ceş ehir l
ere lege çirme yes eniva sı
takı lmı ş,s a na
niceni ceba şa r
ılargö st
e rmi ştir.
” .HzÖme rona :“ Kims e ye
zulme tme de nveki ms e ninz ulmüneuğr ama da nkur tulma k
ist
e r
dim” de r.Hz .Al i’nint orunu Ze yne labi din’ihe r
abde st
tens on rat it
re menöbe tit utardı ,ke ndi si
nes e be bini
soranlarade rdiki :“ Ya zıks i ze,ki mi nhuz ur unadi kilip
yaka rmaküz ereol d uğunuz ubi li
yormus unuz ?”.Ahme d
ibniHa mbe lde rki :“ Al lah kor kus u be niye me kt en,
içme kten a lıko yuy or. Bunl a r
ı i şt
a hım ç ekmi yor .”
.
Peyga mbe rimi z( Sa l
la l
lahuAl eyhiveSe lem) :“ Ba ş
k ahi ç
birgöl ge ninka lmaya ca ğıkı ya me tgünüAl lah’ına rş ının
gölge sialtınaa lacağıye diki ms edenbi rio l
a rak“ Te nha da
Allah’ıha tırlayıp( ya niO’ nuna z abınıa nıpi şledi ğie mr e
aykırıgüna hların kor kus ui le)göz pı na rlarıya şa ran
kims eyiz i
kr etmi şti
r.”.Di ğe rbi rha disdePe yga mbe rimi z
(Sallall
ahuAl eyhiveSe l
le m)buyur uyorki :“ Kı ya me t
günüş uüç üha r i
ç,b ütüngöz lera ğl aya caktır:1)Al lah’ ın
haraml arınaba kma ktans akına ngöz .2)Al l
a hyo l
unda
nöbe ttutara kuykus u zs aba hla ya ngöz .
3)Al lahkor kus ui les i
ne kba şıi r
iliğindeya şlara kı tan
göz .
”.AmrBi nAsde rki :“ Al l
a hkor kus ui lebi rda ml a
yaşa kıtma k,be nimi çinb i
rdi na rs ada kav e rme kt enda ha
244
sevimli
dir.
”.Avni bniAbdull
ahderki :“Öğr endiğimegör e
Allahiçinağlayankimseningözya şıvüc udununne resine
değse,Al l
ahTe al
aor a
yıcehennema t
eşineha ram kılar.”
.
İbniMüba rek derki :Vübe yb ibniVe rd’es ordum:
“Al l
ah’
ıne mrine zıdh are
kete denl
e ri ba dett
ent ad
alabi
lir
lermi?.”Bana:“Hayır
.Al l
ah’ınemr inez ıdhareket
etmeyika f
asınakoyanlardaibadet
tent adbul a maz”di ye
cevapve r
di.

Şe
faat
245
 Şe faat;a ra cıo l
ma k,ya rdıme t
me kveönc ül üke tme k
anla ml arı
na ge lir
:“ Ki m güz elbi rş e faa tla( ha y
ırve
iyiliklerea rac ı,va sıtaol ma kla)ş ef
aate de rse ,bunda n
kendi si
nebi rs e vab( hiss e)va r dır
.Ki mdeköt übi rş ef
a atl
e
(kö tülüğede l
ilol ma kveya rdıme tme kleve yaköt ülük
çığırınıa çma kla )şe f
aa tdebul unursa,onda nke ndi si
nebi r
güna hpa yıva rdır.Allahhe rş eyeka dirdir”.Şe faa tıhase ne,
ima ne dipAl lahTe ala’nınvekul ları
nınha kl arınar i
aye tl
e
ber abe r
, mü mi nleri
n i y iliği i ç i
n uğr a şma k, onl arı
köt ülükl e
rde n ve z a rarlarda n kor uma ya ç a l
ışma kt ı
r.
Şe faa t
ıs eyyie ,mümi nle ri
nvei nsanlar
ınz ara rauğr ama ları
veköt ülükl eredüş me l
e riiç inç al
ışma kvek ötülükç ı
ğırları
açma ktır.Ha ngihus ust aol ur saol sun,bi ri nsa n,me nfa at
sağ layıpz ararauğr ama sı
nıe nge l
lemeyol undas ırfAl lah
rızas ıiç i
nş e faattabul una nadünya davea hi r
e ttebunda n
nas ibvee c i
rva rdır.Köt ülü ğevez ararl
aras e bebol anında
buş efaatıs eyyi eninve ba lv egüna hında nna sibiva rdır
.
Ahi r
e tt
eki ş efaate ge linc e , dünya da i şle ne n ba zı
güna hları
na hirettec eza la
n dı rılmasındanva zge çilme siiç i
n
talebt ebul unma k,a racıol ma kvebununi çinduae t
me kt i
r.
Şuha ldeş efaa t
,bi rmümi ningüna hlarınınba ğış l
anma sı
içinAl lahTe ala’yaduae di pya lvarma ktır.Ni te kim Hz .
Pe yga mbe r ( Sa ll
all
a hu Al eyhi ve Se ll
e m) “ He r
Pe yga mbe ri
nbi rdu asıva rdır .Be ni sei nş aallahdua mı
kıya me tgünündeümme t
imeş efaatetme ki çi
ns aklama k
ist
iyor um” buyur mu ştur.Al lah Te ala’nı n,kul ları
nda n
fazile t
libirisinindi ğe rbi rmümi niçinha yıri s t
e ğinei cabe t
ede rek bunda n bi rz a rarı gi derme si, ya hut onun
güna hları
nı a ffetme si,i nsa nlara s ons uz ni me t ve
lütuf l
a r
ının bi rkı smı dır.Mümi ni n mümi n ka rdeşinin
güna hları
nı na ffıiçindua sıAl lahTe al
aka tındaonaş efaatı
türünde ndir.Al la hTe alaka tındaha yır
lıbi rkul unbudua sı
ist
e rdünya dai ke ns a
ğol anmümi ni çinol s un,i s t
e rölmüş
246
mümi ni ç i
nol sunya huda hi rett
eme yda nage lsina y nıdır.
Dünya da i ke n Hz .Pe yg ambe r( Sallallahu Al eyh ive
Sellem) ’inmümi nl eredua sıonl arabi rç eş itş efaatidir.O
dahabu dünya dah a yattai ken mümi nler eduae derek
şefaatta bul unmuş tur. Ni te kim Hz . Ai şe( R.A. )
’nın
naklettiğineg ör e,Ra sul ullah( Sa ll
alla
huAl eyhiveSe ll
e m)
çokde fage c ele riya tağı ndanka lkar,mümi nöl ülereAl lah
Tea la
’da nma ğf i
re tiste me ki ç i
nBa kime za rlığınagi de rdi.
Allah Te ala’ nın ke ndiya nı nda muka rreb ve de rec esi
yüks ekbi rkul unundi ğeriha kkındaş efa atınıbi r
ineke ndi
katındai tiba rıol duğunugös t
erereki kr ami ç i
n,öt ekine
zayıfvemuht açol du ğunda nr ahme tol arakka bule tme sine
aklen hi çbi re nge lyokt ur .Al lah Te ala ’nına hirette,
peyga mbe rle rinever a zıol duğubi rt akımz atlaraş e
fa at
etme l
e riiçinmüs a adee tme si,ke ndisi
ninbi lec eğia da le
tve
lüt
ufka nununada hilol anhi kme t
indendi r.Uhde sindekul
hakları bul una nlar ha r
iç,güna hka r mümi nl er
i Al lah
Tea la
’nı n, l üt uf ve f a z
lıyl aa ffe
tme sic aiz ol unc a,
peyga mbe rle r, muka re b ve i yi ki ms ele rde n b ir
inin
şefaatınama zha riye t
le riha l
i ndebunl arınAl la hTe ala’nın
ma ğfiretinena ilol ma la rıdamümkündür .Ahi r ett
eş ef a
a tı
n
olacağıKi ta bves ünne tlesa bitt
ir:Pe yga mbe r ,ve l
i,ş ehid
ve bi ldikle rii lea me le de ni ma nlıa l
iml erve ka mi l
mümi nlergi biAl lahTe ala’nınmüs aadee ttiği,r ızasına
ma zha rol muş ,ne zd indebi rde ğerveya kı nlığae rişmiş
kims elereş ef aa te tmei znive r
ilebile
c ektir.Pe yga mbe rle
r
ve di ğe rş e fa atçılarınş e
fa atl
a rı
,Al lah Te ala’nınr a zı
olacağıveha kl arındaş e f
a a
te dilme ğei zinve rdi ğikims e le
r
hakkındaol a c aktır.Ka fi
rleri çinş efaatka pıla rıka pa l
ıdır.
Peyga mbe rle r bi le ka fi
rlereş ef
a a
te de me yecekl erdir.
Ka fir
lerl a yık ol du kla rıc e zaları
nıç e ke ce klerdir.Hz .
İbrahim’ ina hi retteba basıi leka rşı
laştığındaonuni ç i
n
hiçbirş efa attabul una ma mas ı,Al lahTe a la’da n“ Ka fir
le r
e
benc e nne tiha ramkı ldı m”c e vabınıalma sıdabunad elalet
247
ede r.Ahi rettepe ygambe rlerinhe psinemü minl ereş ef aat
etmeha kkıt a nınmı ştı
r.He rpe yga mbe rke ndiümme tine
şefaate dec ektir.İ nsa nl ar ma hke me ol unma k i çi n
ma hş erde t opla ndıklarınd a , pe yga mbe r
ler,“ Al l
ah’ ı
m
selame tve r,Al l
a h’ıms e lame tve r”di yeduae decekl erdir.
Pe ygambe rl
e rinveHz .Pe yga mbe rin( Sa llalla
huAl e yhive
Se ll
em) ş efaa t
ı“ Şüphe siz ki Al l
a h, ke ndisine e ş
tanınma sı
nın( şi
r k koş ul ma sının)güna hınıya rgı l
ama z.
Onda nba şkadi leye ceğiki ms e ningüna hınıma ğfirete der ”
aye t
ininhükmün c e,Al la hTe al
a ’nıni zniylemümi nler e
şami lol abile cektir.Ni teki m Hz .Pe yga mbe r( Sallallahu
Al eyhiveSe llem)ha disle rindebüyükgüna hiş le
ye nlerde
dahi l
,mümi n leri
nş efaatın ana i
lol acakl arınıs öyle miş t
ir.
Pe ygambe rl
e ri ç indei lkde faş efaa te decekveş ef aatı
kabulol una ca kpe yga mbe r,Hz .Muha mme d( Sallallahu
Al eyhi ve Se llem) di r. Ahi rette Hz . Muha mme d
(Sa l
lallahuAl eyhiv eSe llem) ’
inbui lkş efaa t
ı,ma hşe r
halkınınmuha keme yeba şlanı lma sıha kkı ndakiumumive
büyük ş efaa ttı
r.Hz .Pe yga mbe r( Sa llall
a hu Al e yhive
Se ll
em) ’inbi rç o kh adisk it
a plarındaz ikr edilenbubüyük
şefaatının( Şe faatüluz ma )a naha t
larış öyle dir
:Al l ah,
insanlar ı
nhe ps i
nidüzvege nişbi rs ahadahükümvehe sa b
içint opl ayac aktır.Or adai ns anlarınme şakka tvega mı
daya nılma ya cak bi r de re ce ye va raca ktı
r . Bu s ırada
insanlar ı
nbi rkı s mı,di ğe rbi rkı s mına ,“ Siz ee rişenş u
faciayıgör müyormus unuz ?Ra bbi nizes izeş efaate de ce k
birisi
negi di niz”de rl
er.Sı ra sıylaAde m( A.S. )
,Nuh( A. S.),
İbrahim( A. S.),Mus a(A. S. )veİ sa( A. S.)pe yga mbe rler e
gelirler.Bu pe yga mbe rle rde n he rbi rionl arıdi ğerine
gönde rir.Ni haye t Hz .İ s a,onl arı Hz .Muha mme de
(Sa l
lallahu Al eyhive Se llem)gönde rir
.O va kitHz .
Pe ygambe r( Sa llalla
huAl eyhiveSe l
le m)Ar şı
na ltında
sec deyeka pa nır.Al l
a hTe a l
aonas ec desindeya pıl
a ca k
hamdl eri
ne ng üz eli
nii lha m e de r.O Al lah Te ala’ya
248
hamde t
tiğis ır ada“ Başınıka ldır
,isteve ri
lir
,ş efaateyle
şefaat
ınka bulol unur”c evabınıa l
ır
.Ma hke me yeba şl
anır
.
Bunda ns onr aHz .Pe ygambe r’in(Salla
llahuAl eyhive
Se l
lem)ş efaa tıylai ma nlıl
ardanbi rmi ktarce hennemde n
çıkarı
lır.Ra s ulul lah(Sa l
lal
lahuAl eyhiveSe l
lem) ,birkaç
defada has ec de yeka pana r
akAl l
ahTe ala
’yaha mdvedua
eder.Enni ha ye tonu nş efaatı
yla,AllahTe ala’nıni zi
nve
takdir
i da hi linde mümi nl
erden büyük bi rç oğunluk
cehenne mde n ç ıkarıl
acaktır.İ şte Hz . Pe ygambe r’
in
(Sall
allahu Al e yhive Se l
lem)ha iz olduğu bu ş efaa
t
ma kamı Ma ka mı Ma hmuddur . Hz . Pe ygambe r’
in
(Sall
allahuAl e yhiveSe l
lem)ş e
faatı
ylahe s
abaves orguya
çekil
me denc enne te gireceklerde ol a
c a
ktır.Ce nnett
e
derecelerina r tırı
lma sıiçi
ni l
kş efaatedecekpe ygambe rHz .
Muha mme d’di r( Sall
allahuAl eyhiveSe lle
m) .Bunda n
dolayıHz .Pe yg amb er(Sa l
lalla
huAl e
yhiveSe ll
em)bi r
hadisinde ,“ Ce nn etteinsanlarınilkönc eşefaattebulunanı
benim”buyur muş tur
.

De
cca
l

249
 De cc alkı s aboyl u,yür ürke ni kia ya ğı nına rasıf az l
a ca
açık,s a çıç okt ur.Bi rgöz ükör dür .Körol angöz ünef azla
çıkıknedeç uku rums udur .Onuni kigöz üa r ası
ndaka fi
r
yaz ıl
ıdı r.Bunu oku ma ya zma bi len ve bi lme yen he r
mümi nokur .Ce nne tvec ehenne miva rdır.Fa ka tge rçe kte
cehe nne mic e nne t,c e nne t
ide c ehe nne mdi r.De c
c al’ın
aka ni kine hriva rdır.Bi rigör ünür debe ya zs udur .İ kinc is
i
depa rla yana t
e şha lindeg örünme ktedi r.Si zde nbi rk ims e
onaye tişi
rse ,a t
e şol ara kg ördüğüne hir ege lsin,göz lerini
kapa sınveba şınıe ğipond a ni çsin,z ira( ateşgi bigör üne n
nehi r
)s oğuk s uda ni ba rett
ir.De cc alDoğudaHor as an
deni l
e nye rde nç ıkac aktır.Ke ndi si
neyüz lerika lka ngi bi
olan ki ms eler uya caktır. Hor asan’ da nİ liya’ya ge lip
dikilinc eyeka darhi çbirş eyinka rşıkoya ma ya ca ğıs iya h
san cakl arç ı
ka ca ktı
r . De cca l
’aİ se fan ya hudi ler
inde n
taylesa nl ıye tmi ş bi n ki şiuya cakt ır.De cc al
’ ı
n gi rip
bas ma y acağıbi rş ehiryokt ur ;ya lnızMe kkei leMe di
ne ’ye
girme ye cektir.Çünkübunl aragi de nbi ryolyokt urki ,
baş ı
ndakor uya ns afha li
ndeme lekle rol ma sın.Me le kler
girme s ine ma ni ol unc a,Me dine ’nind ı
şında ki ç or ak
araz i
dekona kl aya cakveMe di neüçda f
as arsılacakve
içinde kika firvemün af ı
klarç ıkı pDe c ca l’
akoş ac aklardı r
.
De cca lye ryüz ün dekı rkgünka lacakt ır.Kı rkgün;f a kat
onunbi rgünü,bi rs ene ,birgünübi ra y,bi rgünüdeCuma
gibiöt ekigünl eride ,bi zi
m bugünkügünl e rimizgi bidi r
.
De cca lbi rka vmege le cek.Onl arıda ve te decek( ke ndis inin
tanrıol duğun uveonl arındake ndi sinei ma ne tme lerini
ist
e yec ek) . Onl ar da ke ndi sine i ma ne di p da ve tine
koş aca klar.Göğee mi re de cek;gökya ğmurya ğdıra cak.
Ye ree mi rve rec ek;ye rbolbolbe re ke tl
eriniç ıkara cak,
insanl arınha yva nları,me ralarında n,c isiml er
ie ngüz elbi r
şek i
lde ,ye l
e ml eris ütledol uol duğuha l
dedöne c eklerdi r
.
Sonr aba ş
kab irka vmege lece k;onl a rıda vete dece k.Onl ar
ise,onunda ve t
inika bule tme ye cekl er.De cca l
’dao nl ara
250
yüzç e viri
pgi de cek.Veonl arhe me nbüyükbi rkı tl
ığa
ma ruzka lıp,e ll
erindeneva rsa,birş eylerikalma yacak.
De ccalbi rha rabe yeuğr ayacakve“ De f
ineler
iniç ıkar”
diyecekde fine le
ra r
ıbe yler
igi biarka sındange lecekl
e r
.
İnsanlarDe c ca l
’da n da ğlar
a ka ça
c aklardır
.Pe ygambe r
(Sall
allahuAl e yhiveSe llem)buyur du:“ İnsanl
arDe ccal’
ı
zikret
tiği,ima mlarmi nbe rl
erdenbunuduyur mayade vam
etti
ğimüdde t
ç eDe ccalç ıkma z
”.“Ki m De cc
a l
’aye t
işir
s e
,
kehfs ure s
inini lk( on)a yet
leri
niokus un.Ki m De ccal’
ı
işi
tir
seonda nuz aklaşsı
n.Zi raAl lah’aye mine derim ki,
De ccalbira da mage li
rvea damondagör düğüa l
da t
ıcıbazı
harikalaryüz ünd enonumümi nsayarveonauya r.
”İ sa
(A.S.)De cc al’ıöldürec ektir
.

251
 Me
hdi(
A.S.
)

AdıMuha mme d.Ba ba sınıni smiAbdul lah’ dır.Ahl akt a

Pe yga mbe rimi zHz .Muha mme d’e( SallallahuAl eyhive
Se llem)be nz er.Re ngi,buğda yr engie sme r.Et iha fif
(şişma nde ğil).Boyu,or taboyl uneuz unn edekı sa.Uz un
yayka şlı.Yüz üpa rlakveka şlarınına rasıa çık.Göz leri
geni şvekudr e ttens ü rme li.Di ş l
e rişimş ekgi bipa rlı
yorve
dişle r
inina rasıs ıkde ğil.Sa ğya nağı ndas iyahbi rbe nva r.
Sa ka l
ı gür ve s ı
k. Omuz unda Pe yg ambe rimi z Hz .
Muha mme d’ i
n( Sa ll
a ll
a huAl eyhiveSe ll
e m)mühr üva r.
İkiba c ağını na rasıa çıkveuz a k.Di li
ndeha fiftutukl ukva r.
Di lit utulduğ uz ama ns ağe linis oldi z i
nevur uyordi li
açılıyor .
Ye r
yüz üz u lüm dol dukt a ns onr aMe hdi( A. S. )ge li
rve
yer yüz ünea da letge tir
ir.Te vra tveİ nc il
’ina slınıç ıkaraca k
veya hudi lerideonada ve te de ce k.Bi rçokya hudic ema atı
dai ma ne dec ektir.Bi da t
larıor t
a danka ldırıps ünnetleri
diriltecektir.
Me hdi ( A. S.)ç ı
k ma dan me yda na ge l
e cek ol aylar:
Ra ma z an’ıŞe rifa yı nıni l
kge ce si
ndea yt ut ulaca kveon
beş incige c esindedegüne şt utulac ak.Kuyr ukluyı l
dı z
çıka cak,bi rka ranlıkdünya yıka pla yac ak.Ra ma zan’da
büyükgür ültülerol acak.Zi lka dea yı ndabüyükbi rdünya
sav aşıç ıka cak.Düny anınba z ıye rlerindebüyükba tma l
a r
olac ak.Büyükf itnelero la cak.Pe yga mb erEf e ndimizi n
göml eği,kı lı
c ı,s anc ağıMe hdi( A. S. )
’ ı
ne lindeol aca k.
Kupkur ubi ra ğa cıkur ut op rağadi ks ea ğa çhe me nye şe
ri p
yapr akve re cek.Onda nbi rni şa ni stendi ğinde( ke ndisi
ni n
Me hdi( A. S.)ol duğunada ir)ha vada kib irkuş ai şaret
ede cekkuşe linedü şec ek.Me hdi( A. S.)’ı
nba şındabi r
bul utdol a şac ak.O b ulut t
a nbi rme lekş öyles eslenecek:
“Ey i nsa nlarAl lah Te alaz or ba z a l
im hükümda rla
rı n
şerrini s izde n a rtık ka ldı rdı ve s ize Ümme di
252
Muha mme d’ ine nha yırlısınıi ma ms eç ti,ha li
f eyol ladı.
Ça bukonaka vu şunoMe kke ’ de diroMe hdi ’dir” .Me hdi
(A. S.)Ka be ’nina ltında kibüyükbi rha zine yiç ıkar ı
pAl la h
Te alayol undada ğıtaca k.Ant a kyama ğa ra s ı
nda ns e kine t
tabut unuç ıka r
ac ak.Hor asa n’da ns i
ya hs a nc a klılarge le ce k
Me hdi( A. S.)’abi ate de ce kler.Fı ra tne hria çıla ca ka ltında n
büyükda ğlargi bia l
tınla rç ıka ca k.Me hdi( A. S.) ’
da nönc e
otuz aya kınya la nc ıpe yga mbe rç ıkac ak.Me hdi( A. S.)’ da n
önc emüs lüma nla rç o kkor kuyadüş ecek.Ve ba ,kol e ragi bi
salgı nla rol a cak.Ar apla ra rasındaç oks a va ş larç ıka c ak.
Abba soğul larıt üke nec ek ve Süf yanio rtaya ç ıka c ak.
Süf ya niz alim bi rhükümda rdır .Me hdi( A. S. )i les a va ş
yapa ca k.Süf ya niŞa m’ da nç ıka c aktır.Süf ya niTür kle rle
sav aşe de ce kTür kle rega l
ipge le cekonda ns onr aye ryüz ü
fesa daboğul aca k.Al lahTe alaMe hdi( A. S.)’ aHor a sa n
ehlinde nve z i
rç ıka raca kona( Me hdi( A. S.) ’a)ya rdı mc ılar
olac ak.Me hdi( A. S.)Me dine ’ dedoğa ca k.Me dine ’ de n
Me sc idiAks a’
yahi crete de c ek.Me hdi( A. S. )Me dine ’ de n
Me sc idiAks a
’yah icrete ttiği ndeMe di neı ss ı
z ,s es siz
kala ca k. Me dine va hş i ha yva nla ra ka lac ak i ns a n
bul unma ya cak.Aş ur ege ces i
ndeMe kke ’deHa ce rülEs ve d
il
e Ma ka mıİ bra him a rasında Me hdi( A. S.)me yda na
çıka ca kvei nsa nla rMe hdi( A. S. )’abi a te de ce k.Süf ya ni
dene n ka fi
r Me kke ’ye or dul ar gönde r ere k
Pe yga mbe rimizins ülale si
nde n ol an Ha ş imoğul la rı’nı n
öldür ül me si i ç in f e rma n ç ıka r
a cak. Ha şimoğ ul ları
Me kke ’ninda ğla rınaka ç ac akla r.Bua ra daMe hdi( A. S.)
me yda na ç ıkac ak ve Ha şimoğul ları Me kke ’de ona
rastla ya cakl ars enMe hdide ği lmi si
n?di ye c ekl er.O be n
Me dine ’libi ri
yim di ye ce kveMe dine ’yegi de c ek.Te kr ar
Me kke ’yege l
e cek.Buol ayüçke ret e k rare de ce kve
Me hdi( A. S.)Me kke ’de a ç ıkc ai lanı nı( Me hdi( A. S.)
olduğunu)ya pac akvei ns anla rRüknüYe me nii leMa ka mı
İbra hima ras ı
ndaMe hdi( A. S.)’ abi ate de ce kl er.Bus ırada
253
Süf yani’ninor du s uhüc umage ç
e cekveMe hdi( A. S.)’ın
yard ı
mı na Şa m’ da n 313 ki ş ige lec ek.Me hdi( A.S.)
ask erl
er i
yleMe dine’yegi de cekveMe dine’de ndeKuf e
(I
r ak)t arafınagi dece k.Sonr aSüf ya ni’ninor dus unaka r ş
ı
Me hdi( A. S.)’ınor dus uy enikdüş ecek.Bununüz erine
Al l
a hTe alaMe şrike hlinde nMe hdi( A. S.) ’abi rve z i
r
çıka r
ac ak.Buve zirbi ro r
duyl aSüf yani ’
ni nor dus unun
üze ri
ne s aldırac ak ve Süf ya ni’yiboz guna uğr atacak.
Me hdi( A. S.)or duyl aŞa m’ ayöne l
e cek.Ce brail( A.S.)
ord unun önünde ,Mi kail( A. S.)or dunun s olt ara fı
nda
gidiyor .As ha bıKe hfdi rilmişya rdımage lmi ş.Şa m’ a
gide cekler.Me hdi( A.S. ) Süf ya ni’yiya ka laya cak ve
Süf yani’yiMe sc idiAks a’ nınka pısınıne şiğinege tir
ec ek
ve or ada Süf ya ni’
y ike secek.Bunda ns onra Me hdi
(A.S. )
’ın önüne dünya dur ama ya cak.Büt ün dün yanı n
kralları,padi şahl arıMe hdi( A. S.)’ai taate dec eklerbukı rk
sen esür ecek.İ sta nbulf ethe dil
e cek.Rumş e hirleridef eth
edilecek.Bi rgü nŞa m’ daEme vic a mi si
ndebi rs aba h
nama zında Me hdi ( A.S. )i ma ml ığa ge ç erke n ka me t
getiril
ec ek.Ka me tb itec ekveMe hdi( A. S.)t am na ma z
kıldırma yaönege çerke nİ s
a( A.S. )t am os a at
teg ökt en
beya zmi na reyei nece k.Bununüz erineMe hdi( A. S.)İ sa
(A.S. )
’ıi ma ml ığa ge çirme ki ç
in mi hrabda n ge rige r
i
gele ce
k.İ sa( A. S. )Me hdi( A.S. )
’abus a bahna ma zınıs en
kıldırbe ndes a nac ema atol ayımç ünkü buka me ts e
ni n
için ge t
iri
ldidi ye c
e k.Me hdi( A.S. )s aba h na ma zını
kıldıracak.Fa ka tbunda ns onr akit ümna ma zla raİs a( A.S.)
ima m ol ac ak.Me h di ( A. S.)İ sa( A. S.)i le bi r
likte
Filist
in’ i
nLü tka pısındaDe c cali les ava şya paca k.Sonr a
Me hdi( A. S.)Me s
cidiAks a ’
dave fate dece kvec ena ze
nama zınıİs a( A. S.)kı l
dıra cakveMe scidiAks a’yade fin
oluna cak.

254
 İ
sa(
A.S.
)

İs a( A. S.)i kie lbi seiçinde ,elleriniikime leği nka na dla r

ı
üz erinekoymuşol arakŞa m’ ı
ndoğus undabe ya zmi na re
de nile nye rei ne cekdi r.İs a( A.S.)or taboyl udur .Ba şını
eğdi ğiva kits u da ml aya cak,ka ldırdığıva ki tde i nci
tane le ri gi bi s u da ml aları dökül e ce
kt i
r. Ne f esinin
kokus unuduya nhe rka firde rha löl ecekti
r.Ne fe s
ii se
göz ününgör düğüye reka da rya yılma ktadır.İ slam üz e rine
insa nl arlas a va şe de cek,ha çıkı rac ak,domuz uöl dür ec ek,
cizye yika ldıra ca ktır.İsa( A. S.)De ccal’ıa ra
ya cakveonu
ludde nilen( Şa m’ dakibi rda ğve yaBe yt-iMuka dde s’in
köyl erinde n bi r köyde ) ke ndi sini ya ka layac ak ve
öldür ec ektir. Sonr a İ s
a ( A. S.)’a Al la
h Te a l
a’ nın
De c c al’danke ndi lerinikor uduğubi rka vim ge le cekİ sa
(A. S. ) onl arın yüz leri
nime she de cek ve c enn etteki
de rec ele ri
nia nla tac aktı
r .İsa( A. S.)bu dur umdai ke n;
Al lah Te ala ke ndi sine “ Be n ki ms enin ke ndilerii le
sav a şma yıp öl dür me yec eğibi rt akım kul la rı
mıo rta ya
çıka rdı ms anat a bidur umdaol ankul larımıTurda ğı na
çıka rvebunl a rda nkor u”d i
yee mre de cek.VeAl la hTe ala
Ye ’ cuci l
eMe ’c uc ’uhe rt epede ns üratl
ei ne rol dukl a r
ı
ha ldegönde re ce k.İ lköndege lenlerTa be riyyeg ölüne
uğr a ya cakvebüt üns uyunui ç ecekl er.Ar ka larında kiler
ge linc e“ Bur a dabi rde fas uva r
dı ”di yece kler.İ sa( A. S.)
ileO’ nat abiol a nmü mi nlermuha s aradaka l
mı şol acakl ar
.
Al lah Te ala ’nın Pe yga mbe riİ sa( A. S.)vea rka daşla r
ı
Al lah Te a la’ya dua e de c
e k,Al lah Te ala da onl arın
boyunl arınane ga fde nilenbi rkur tgönde r ecekvebi rt ek
kişigi bihe ps iöl e ceklerdir.Sonr aİ sa( A.S. )arka da şlarıile
Tur ’ da n i ne ce kl er ve ye ryüz ünde onl arın kokmuş
pislikl e ri
nindol dur ma dığıbi rka rışye rbul a ma ya cakl ar
.
İsa( A. S.)vea r ka daşlarıAl l
ahTe ala’yaduae dece kler
Al lahTe aladaHor asande veler i
ninboy unl arıgi bibi r
255
takı
m kuş la rgö nde re
c ek bunl a r
ın kokmuşc esedlerini
taşı
yıpAl l
a hTe ala’nındi le
diğit a
ra f
aa t
acaklardı r
.Sonr a
Al l
ahTe al
abi rya ğmurgönde r ecekkibuya ğmur danne
çadır
larnedebi na larkendinikor uya mayacaktır.Ya ğmur
yerle
riaynagi biya pıncayaka da ryıka yac
aktır.Sonr aye r e
:
“Biti
rme yve lerini,çıkarbe re
ke tlerini
”de nil
e ce
kveogün
cema a
t na rl
a r
da n yi yecek ve ka bukla r
ı i l
e
gölgel
enece klerdir.Ha yva nlar
aöyl ebe reketve rile
c ekki ,
deveninsütübi rce ma a
taye tecek,i neğinsütübi rka bil
e ye,
koyununs ütüdei nsanları
nbi rma hal
les
ineye t
ecekt ir
.
Ye r
yüzündes üku n,e mni yetme yda nagelecekti
r.As lanlar
develer
le,pa nterlerinekle r
levekur tlarkuzularl
as e
rb estçe
otla
yıp ge çinec ekle
r, ç oc ukl ar da yı lanlar l
a
oynayacaklardı r
.Ma lkims eninka bule t
me yece ğika dar
bolla
şacağında nbi rteks ecdedünyavedü nyada kibüt ün
şeyler
den da haha yı
rl
ıol acaktır.İ sa( A.S.)e vlenec ek
Muha mme dveMus ai simlii kiç ocuğudoğa caktır.İ sa
(A.S.) öl düğü nde mü sl
üma nlar c enazesini Hz .
Muha mme d’ in( Sa l
lal
lahu Al e yhive Se l
lem) ya nı na
göme cekl
erdi r.

256
 Öl
üm

 Öl üm i ns ani çinb ira lemde ndi ğe rbi ra le megi tme ktir.
Öl üm yokol ma kde ğildir.He rc anlıva rlı
ki çinöl üm
kaç ınılma zbi rg erçektir.Ca nlıla rdoğa r ,bü yürveöl ürler.
Kur ’
a n’ıKe rim’ deöl üml ei lgi lipe kç o ka ye tva rdır.
Ba z ı
larış unl ardı r:“ He rc anöl ümüt adı cıdır”.“ Onl a riç in
bire c eltayi ne tt
ikkiondahi çş üpheyokt ur” .“ Bi zs ende n
önc edehi çbirb e şer
edün yadae be dilikve rme di k.Şi mdi
senöl ürse n,onl arba kimika la cakl ardır?” .“ Ye ryüz ünde
bul una nhe rc anl ıfa nidir”.Öl üm a nca kAl l
a hTe ala’nı n
belirled i
ğiz a ma nvu kub ulur.Öl üm konu sunda kika de r
yaz gısıa ye t
teş ö ylei fa debuyur ul ur:“ Al lah’ıne mi rve
kaz as ıol ma dıkç a hi ç bi rki ms e ye öl me k yokt ur.O,
vade s i
y l
eya z ıl
mı şbi rya zıdır
” .Hi çbi rki ms e ninöl ü mde n
kaç ıpkur t ulmai mka nıyokt ur :“ Bi nlerc eki ş ininöl üm
kor kus uylabe ldelerinit e r
kettikler inigör me dinmi ?Al la h
onl araöl ünde di ,son radake ndi lerinidi rilt
ti”.“ Şöyl ede :
Size vleriniz de ol saydı nız bi le üz erlerine öl dürü l
me si
yaz ılmı şol anla r,yi neş üphe sizöl dür üle cekl er iye r
le re
çıkıpgi der lerdi” .“ Ne redeol ur sanı zol un,t ahki me dil
mi ş
yüks e kka le l
e rdebi l
ebul unsanı zöl üms izibul ur ”.Bi rgün
baka r sı
nkiöl üm ba ygı nlı
ğıge rç ekol ara kge lmi şi ştebu
sen in ka çı p dur duğ un ş e
y de ni lmi şti
r .Ce na bı Ha k
ger çektei nsa nva r
lığınas onsuz aka da ruz ana nbi römür
takdi re tmi ştir.Ruhl arıdünyaha ya tında nb e l
irs izbi rs ür e
önc et opluc aya ratmışveo nlara“ Be ns izinRa bbi nizde ğil
mi yim? ” s orus unu yöne l
tmi şt
ir . Kur ’an’ da r uhun
baş lang ı
cıi lei lg il
iol a nb uol a yş öyl ebe lirle nir:“ Ha ni
Ra bbi n Ade moğul larından onl arın s ırtla
r ı
nda n
zür ri
ye tleriniç ıkarıpke ndi l
erinine fislerineş a hi ttutmuş ;
Be ns izi
nRa bbi n izd eğilmi yim?de mi şti
.Onl arda ;Eve t
,
(Ra bbi miz sin), ş ahi t ol duk de mi ş l
e rdi. İ ş t
e bu
şah it
le ndirme ,kı yame tgünü;Bi z i
m bunda n ha be ri
mi z
257
yoktude me me nizi ç
indir”.“ Pe yga mbe r,Ra bbinizei ma n
etme nizi ç
inhe pinizida vetedip,dur urke n,sizeneol uyor
ki,Al lah’ai ma ne tmiyorsunuz ?Ha lbukiO,s izde nke sin
temina ta lmı şt
ır”.Bu s öza lma ,“ eles t
ü bi rabbiküm”
sorgulama s ısıra
s ındave yai nsanl araa kılve rerekde l
ill
e r
i
değe rl
endir megü cüka zandır
ma ks uretiyleol muş tur.Ruh,
dünyaha ya tı
nabi ri mtihande vre sige çirme küz eredoğum
yoluylage l eninsa noğl unaa nneka r
nındadör ta ylıkc enin
döne minde ns onr a üf l
enir ve böyl ece dünya ha ya t
ı
başlamı şol ur.Ruhunbe dende na yrılma sıi ledeka bir
haya t
ıba şlar.Kı ya me tkoptuktans onr adaa hiretha yatına
yenibi rya şami çinge çecekol ani nsanoğl udünya daki
inançvea me ldu rumunagör ec enne tve yac e henne mde ki
ebediha yattaye rinia lacaktı
r.İna nçs ahibiol updaa me l
eksikli
ğibul unanl ariseCe nabıHa kk’ınbi l
ec eğis ürelerde
cezalarınıç ekti
kte ns onrac e
nne tta rafı
nage çebileceklerdir.
Ha yatı
nbuge r
çe ğika rşısı
ndaöl ümeha zır
lıklıol ma khe r
insanına ma c
ıol ma l
ıdır
.Öl ümü a nma k ve ha zırlı
klı
bulunma k he rmümi ni çi
n müs tehaps ayı l
mı ştı
r.Hz .
Peyga mbe r ( Sa llal
lahu Al eyhi ve Se llem) ş öyle
buyur muş tur:“ Le zzet
leriyok e den öl ümü ç ok a nın”.
“Eğe rdünya daöl ümüç oka narsanı z,onuön ems e mez s
iniz;
aza na ni seonuç oköne mser”.Ba şkabi rha diste,ka bir
içi
ndeol anlarınha tı
rlanma s
ıis t
e nir:“ Ölümüveöl dükt en
sonrake mikl e
rinvec esedinçür üme si
niha t
ırlayın.Ahi ret
haya t
ınıisteye nd ünyaha yatı
nıns üs ünüt erke de r
” .

Ölüm ha st
a s
ına ecel konus unda hoş una gidecek,
sevindir
eceks özle
rsöylenmelidir
.ÇünküAl l
ahTe al
a’nın
hükmünühi çbi rşeyge riçevireme z
.Sa decegönlühoş
olmuşol ur
.Ha st
atevbee t
meyeveva si
yetl
eri
niyapma ya
te
ş vikedil
ir.ÇünküAl lahelç
is i
;“ Vasi
yetedeceğibi
rş ey
olupdaya nındava si
yetibul
unma ksız
ınikigecegeçi
rme k
müs lümanınişideğil
dir
”buyur muş tur
.
258
 Öl üm ha linde kik iş
iyis a ğ ya nına ya tırıl
ıp kı bleye
döndür ülme l
idir. Çünkü Hz . Pe yga mbe r( Sa l
lall
a hu
Al eyhiv eSe ll
em) Be ytull
a hiçin“ Ölüvedi r
iler
inizin
kıbles i
dir” buyur muş . Hz . Fa tıma ( R. A. ), Ra f i
’nin
anne sine;“ Be nikı bleyeç e
vir”de mi ştir
.Eğe rye rd arlı
ğı
yüz ünde nha st
a yıkı bl
eyeç evirme kmümk ünol ma zsas ır
t
üstüya tı
rıl
ırveyüz üilea yaklarıkıbleyedoğr uç evril
ir.Bu
daya pılama zsaol duğuha lüz er
ebı rakılır.Öl üm s ı
rası
nda
kişinina ğzınabi rk aş
ıkve yapa mukl as uve rilir
.Ha stac an
çekiş ir
ke non aya rdımc ıol ma kyakı nlarıiç i
nbi rgöre vve
sev ap bi ra me l
di r.Bu yüz den onun ya nında ke li
me i
şeh adetge t
irme kves öyl e mesineya rdımc ıo lma ks ünne tti
r.
ÇünküAl l
a he l
ç i
s işöyl ebuyur muş tur:“ Öl üleri
nizeLa
il
a hei ll
all
a hıt e l
kine di ni
z.Çünkü öl üm ha li
ndeonu
söyle yenbi rmü mi nibuke limec ehe nne mde nkur tarır”
.
“Sons özüLai lahei llallahol anki msec e nne tegi r
e r”
.
Ha stanın ya nındaş eha de tge ti
ri
lirkio da ha tı
rlayıp
şeh adetge t
irs i
n.Yoks aı srarl
as endeya pde nilme z.Zirao
anda z or bi r dur umda dır. Ona ye n i bi rz orluk
çıkarma malıdır.Bi rde fadas öyleseye terliol ur.But e l
kini
has t
a nıns evdiğibi r
isiya pma l
ıdır
.Ki şive fa te dincea ğzı
kapa tıl
ır,bi rbe zi leç e nesiba şında nba ğl anır.Göz ler
i
yumul ur.El lerya nları
nage tiri
li
r.Sonr aöl ününüs t
ünebi r
örtüç ekili
r.Öl dükt ens onrayı kanınc ayaka darya nında
Kur ’a n okuma k me kruht ur.Öl düğü i yicea nlaş
ılınca
heme nyı kanır.

İnsannez a
ma nv eneredeöl e
c eğinibilme z
.Kur ’
an’ı
Keri
m’ deş öylebuyurul
ur:“ Kıyame ti
nkopmaz a
ma nı
na
ai
tbilgiş üphesizAll
ahn ezdindedir.Ya ğmur uoindiri
r,
ra
himlerde ol anı o bili
r, hiç bi r ki mse yarın ne
kaza
na cağınıbil
me zhiçbirkims eha ngiye r
deöl e
ceğini
bi
lmez. Şüphe si
z Allah herş eyi bi l
ir, herş e
yde n
haber
da r
dır”.Mümi ni
na ma c
ıbudünya danima nl
ıolar
a k
259
ayrıl
ma k ol malıdır
. Kur ’
an’da Ya kub pe ygambe ri
n
oğulları
naş ut avsiyesibi l
dir
ili
r :“ Eyoğul l
arım!Al la
h
si
zini çinİslam( dinini
)be ğenips eçti
.O ha l
des izde
ancakmüs l
üma nlarol ara
kc a
nve ri
n”.Ba şkabi rayette
bütün mümi nlereş öylebuyur ul ur:“Ey i mane denler!
Allah’ta
nna sı
lkor kma klazımsaöyl ecekorkun.Sa kınsiz,
müs l
üma n olma ktan ba şka birs ı
fat
la ölme yin”.“ Ey
Rabbi miz! Ar tık bi zim güna hlar
ımı z
ı ya rl
ığa,
kusurlar
ımızıört,c anımızıdai yi l
erl
ebe r
a bera l”.“ Ey
Rabbi miz! Üst
ümüz es abı
r ya ğdır,bizimüs lüma nlar
ola
r aköldür
”.

260
 Ka
bir

 İ nsanr uhvebe de ndenme yda nage lenbi rc anlı

dır.
Ruhun ya ra
tılı
şıbe de nden önc edir.Buna gör ei ns an
haya tı
nınde vr eleridör dea yr ı
labilir.Bi ri
ncisi,ya rat
ıldığı
zama nda n be dene r uh üf lenince ye ka darr uh de vre si
.
Kur ’an’ıKe rim’ der uhl a
rınt opluc aya ratıl
ma sında nsonr a
Ce nabıHa kk’ ı
ni lkuya rıvet e bliğiş öylei fadee dili
r:
“Ha niRa bbin,a demoğul larında n,onl arı
ns ulbler
inde n
zürriyet
le riniç ıkar ı
pke ndileri
nine fisler
ineş ahittutmuş ;
bens i
zinRa bbinizde ğilmi yim?de mişti
.Onl arda ;e vet
rabbimiz sin,ş ahitol duk,d emi şlerdi.İştebuş ahitle
ndirme ,
kıyame tgünü ;b izim bunda nha be ri
mi zyokt ude me me niz
içi
ndi ”.İ ki n
c is afha,dünyaha ya t
ıdır.Doğuml aba şla
r,
ölüml es onae rer.Dü nyaha ya t
ınına ma cı,AllahTe ala’nın
emi r
lerinint utulupt utul madığınıde ne meki çindir.Üç ünc ü
safha,ka birha ya tıol up,öl üml eba şlar,kıya me tgününe
kada r de vam e der. Dör dünc üs afha i se, kı yame tin
kopma s
ıyl as ons uzak ada rsürec ekol ana hiretha yatı
dır.

Ka bir hayatı bi r ba kıma a hire t

in giriş ka pısı ve
başlangıcıs ayıl
ır.Öl en ki ms ei sterka brede f
ne dilsin,
yır
tıcıha yvanlarcap arçalansın,istera teşt
eya nıpk ülleri
savrulsunyadade nizdeka ybolsunonuni çi
nka birha yatı
başlamı ş olur. Münke r ve Ne kir me lekler
i ka bir
sorgulama sı
nıya par.Ra bbini,pe yga mberinive d i
ni ni
sorar.Ehlisünne tinancınagör eka firl
ereveba z
ıgüna hka r
mümi nler
eka bira zabıva rdır.Ka birima nves aliha me l
sahipleriiç
inc enne tbahç el
e r
indenbi rba hçe,ka f
irleri çin
dec ehennem ç uku rlar
ında n birç ukurdur.Güz ela me l
sahibiinsanlark abirdegü z
e lbirha yatya şarken,ka firler
büyük bi rs ıkı
ntıve ı zdırapi çinde b uluna c
a klardır.
Cenne tli
kler
inr uhl arıdünyaha berleri
nii zlemei mka nı
bulabili
rler
.Ve fate dipye nige lenlered ünyada nha be r
261
s
ora
rla
r.Ke
ndi
le
riniz
iya
ret
ege
lenl
eri
nse
lamı
nıduya
rla
r.

Ka bi ra zabı :He ri nsani steröl er

ekt opr a ğagömül sün,
isterboğul arakde n i
z i
ndi bi ndeka lsınve yayı rt
ıcıbi r
ha yva n ka rnı ndabul uns un ve yaya nara k kül ü ha va ya
ka rı
şsınmut lakaka b irha ya t
ıge çirecektir.İ ns anöl dükt e n
sonr aka br ekonul unc a,Münke rveNe kira dındai kime le k,
ke ndisinege le rek;“ Ra bbinki mdi r
?Pe yga mbe ri
nki mdi r ?
Di ninne di r?”di yes orarl
a r
.İ ma nvegüz ela me ls a hi
pl eri
bugi bis or ularadoğr uc eva pve rirler.Bugi biöl üler e
cenne tka pı larıa çıl
ırvec enne tke ndil
e ri
neg öste rili
r.Ka fir
,
müna fıkol a nla risebus orul a r
adoğr uc e va pve re me zler.
Onl ara da c ehe nn em ka pı l
arıa ç ıl
ır, or a da ki a za p
ke ndilerine gös terili
r. Mümi nler ni me t i çe ri
sinde ,
sıkıntısızvehuz urluya şarke n,ka fi
r,müna fıkla rveg üna hı
çok ol an mü slüma nlari seka bi r
dea za p gör ec eklerdir.
Ka birdea za pveni me t
inv arlığınıgös t
e renbi rta kıma ye t
ve ha di slerva rdı r
.Bi ra ye t
ike rime de ;“ Fir avun ve
ada ml arıs aba ha kşama teşea t
ılırl
ar.Kı ya me tinkop acağı
gündede nilirki ;Fi ravunha ne da nı
nıa t
eş ine nş idde t
lisine
sokun”buyur ul ur.Bunagör ekı yame tkopma da nönc ede
ya nika bi rde de a zap va r dır.Pe yga mbe r Ef endimi z
(Sa l
lallahuAl e yhiv eSe ll
e m)“ Allahi ma ne de nlerebu
dünyaha ya tı
ndavea hiret
te ,os abitsöz l
e rindeda imas eba t
ihsane de r”a ye t
inin ka bir ni me t
iha k kında i ndiğini
açıkla mı ştır.Ka bi ra zabıi lei lgiliha diski tapla rındape k
çok ha di siş erifz ikredilme ktedir.Bunl arda n bi rka çı
şöyle dir:Hz .Pe y gambe r(Sa llallahuAl eyh iveSe llem)bi r
me z
a rlı
kt a ng e çerken,i kime zardakiöl ününba z ıküç ük
şey l
er dendo l
a yıa za pç ekme kteol dukl arınıgör dü.Bui ki
me z
a rda kiöl ül erdenbi riha yatındakoğuc ul ukya pıyor ,
diğe r
ii se i drarda n s akı nmı yordu. Bunun üz erine
Re sululla h( Sa ll
allahuAl ey hiveSe l
lem)ya şbi rda lalmı ş,
ortada ni kiyebö lmüşvehe rbi rpa r
ça yıi kika bredebi r
e r
262
birerdi kmi ştir.Bun ugör e na sha p,ni yeböyl eya ptığını
sordukl arında :“ Bui kida lkur uma dığıs ür eceoi ki sinin
çekme kte ol duğu a za bın ha f
ifletil
me si umul ur”
buyur muş lardır.Hz .Pe yga mbe r( Sa l
lallahu Al e yh ive
Sellem)di ğe rbi rhadi s
l er i
ndeş öylebuyur urlar:“ Ka bi rya
cenne t ba hç el
e ri
nde n bi r ba hç edir ve ya c e he nne m
çukur l
a rında nbi rç ukur dur ”.Ba ş kabi rha distedeş öyle
buyur ur:“ Öl üme zarakonul unc a,bi ri
neMünke r ,di ğe rine
Ne kira dıve r
ilens iya hma vii kime lekge lir;öl üyede r
ler
ki:“ŞuMuha mme d( Sa llallahuAl eyhiveSe ll
e m)de ni len
zatha kkı ndanede rsin? ”O daş öyl ec e va pve rir.“ O,
Allah’ın kul u ve Re su ludur .Be nş ahitlike de rim ki
Allah’tanba şkai lahyokt ur,Muha mme ddeO’ nunkul uve
elçis
idi r
.Bunun üz erine me lekler; Bi zs eni n böyl e
diyece ğini z a t
e nb ilme ktei dik” de rl
er.Sonr a onun
me zarınıye t
mi şa rşınge ni şletirler.Da has onr abuöl ünün
me zarıı şıkl andı rı
lı
rvea y dınl atı
lır.Da has onr ame l
e kler
ölüye :“ Ya tveuyu”de rler .O da ;“ Ai lemegi din de
durumuha be rve r
in”de r.Me lekle rona ;“ Zifa f
agi renve
sadec ee nç oks e vdiğiki ş itar afında nuya ndı rıl
anş ahı sgi bi
ma hşergününeka da rse nuyuma nade va me t”de rler.Eğe r
ölümüna fıkol ursame lekl erş öyl ede r:“ ŞuMuha mme d
(Sall
a llahuAl eyhiveSe llem)de nil
e nz atha kkı ndane
dersin? ” Müna fı
k da ş öyl e c eva p ve ri
r :“ Ha lkın
Muha mme dha kk ı
nd abi rş e ylers öyl edikle riniiş itmi şbe n
deonl argi bikonuş muş tum.Ba şkabi rş eybi lmi yor um” .
Me leklerona ;“ Böyl edi ye ce ğiniz at
enbi liyorduk”de rler
.
Da has onr aye re“ Bua da mıa labildiği nes ıkıştır”di ye
seslenili
r .Ye rdes ı
kış tırma yaba şla
r .Öyl ekiok ims e
kemi klerinibi rbiri
nege ç mi şgi bihi ssede r.Ma hş e rgününe
kadarbus ıkıntıde v ame de r.Kur ’an’daş ehitlerinka bir
hayatıylai l
gi l
iol a
r akş öylebuyur ulur :“ Al lahyo lunda
öldüren leri,s akı nölül ers a nma yın.Bi la kisonl a rdi ridi rler
.
Ra bl
e rika tı
nda nr ızıkla ndı rılma kta dır
la r”.“ Al lahyo lunda
263
öl
dürül
enl
ere öl
üle
rde meyi
n.Bi
la
kisonl
ardi
ri
ldi
rl
er.
Faka
tsizf
arkı
ndadeği
ls
ini
z.”
.

Ka bri
s ta
n:İ sla mdi niha ya tındaol duğugi biöl ümündede
insanage r
eke nde ğe rive rmi şves a ygıyıgös te r
mi ş,öldüğü
anda ni t
ibare nonaya pılac akmua me leyidebe li
rle
mi ştir
.
Topr ağade fne dileni nsa nıne nuz uns ürebul una cağıye r
kabr is
tandır.Bus e bepl eİ sla m di nika bristanı ndüz enlive
tert
ipli ya pılma s
ını , t emi z t
utulma s ı
nı ve
yeşillendiri
lme sini,ha ya tt
a bul una ni ns anla rın ölülere
karşıbi rve fabor cuol a rakgör ür.Bunar ağme ndinimi z
önc eli
kleöl ününc e s
e di nede ği lha tırasınade ğe rverir.Bu
konudaHz .Pe yga mbe r( Sa llal
la hu Al eyhiveSe l
lem)
“Öl üler
iniziha yı r
laya de dini z” buyur ur.Müs l
üma nlara
aitka brist
ans onde r ec es a de ,ta biivemüt e va ziolma lı
;
me za r ya pı mı nda da ba sit ve u cuz ma lzeme
kullanılma l
ıdı r
. Ca mi de Al lah Te ala’nın huz urunda
kariy e
rves osya ld ur uml a rıneol ur saol s una ynıs a f
ı
payl aşa
nmüs lüma nlar ı
nme z arlarınındagör ünüşi ti
bariyle
birbiri
neya kı no l
ma sıİ slamı nr uhunada hauygundur .
Ka brist
a nac ena zei lebi rlikteve yada has onraöl üyü
yade tme kiçi nç elenkge tirere kka br i
nüz erinekonu l
ma s
ı
bida tolupga yr imüs liml e r
ebe nze me ka ma cıyl ayapıldığı
takdirde i l
gi lilerima ne vis oruml ulukla ka rşıka rşıya
getireceğiaç ıktır.

Ka birZi yaret
i:Genelol a
rak kabir
leriz i
yaretetme k
er
ke kle
ri çi
nmüs t
ehabolupka dı
nlariçinc ai
z di
r.Salih
ki
ms eler
in,a nne,babaveya kına krabanın kabi
rle
rini
zi
yar e
te tmek me ndup sayı
lmışt
ır
.Ka dınları
n kabirl
eri
zi
yar e
te t
me si,bağı
rıpç a
ğır
ma ,saçı
nıba şınıyolmave
kabirl
ereaşır
ıs a
ygıgibibirf
it
nekorkusuol madığızama n
mümkünvec ai
zdir
.ÇünküHz .Pe ygambe r(Sall
all
ahu
AleyhiveSe lle
m)ç ocuğununka briba ş
ındaa ğla
ma kta
264
ol
a n bi
r kadı
na sa
bırtavsiye et
miş,onu ziya
rett
e n
al
ıkoymamış
tır
.DiğeryandanHz .Aiş e
’ni
ndeka rdeşi
Abdurra
hman b. Ebi Be kr
’in kabr
ini zi
yar
ete tt
iği
nakle
dil
ir
.

Ka
birZi
yar
eti
ninFa
yda
lar
ı:

a
)İnsanaöl
ümüvea
hir
etiha
tı
rl
at
ırvea
hir
etii
çi
nibr
et
a
lmayısa
ğla
r.

b)İns
anızühdveta
kvayayönel
ti
r.Aşı
rıdünyahır
sınıve
har
ami ş
lemeyie
nge
lle
r.Ki
şiyii
yil
ikya
pma yayöne
lt
ir.

c)Sa li
hki şi
leri
nka birl
eri
ni,özell
ikleHz .Peygambe r’
in
(Salla
lla
hu Al eyhiveSe l
lem)ka briniz i
yare
t,ruhlara
ferahl
ıksağlarveyüc eduyguları
noluşma s
ınayardı
me der
.
Hz .Peygamb er’
in(Sa l
lal
lahuAleyhiveSe l
lem)veAl lah
Te al
a’nı
nve likull
arınınkabir
ler
iniz i
yareti
çinyolculuğa
çıkma kme nduptur
.Bi rhadis
işeri
ft
e ;“Kim,beniöldükten
sonraz i
yarete der
se,s a
nkiha yat
ımdai kenz i
yare
te tmiş
gibiolur”buyurulmuş t
ur.

d)Ziyar
et;i
nsanı
n geç
mişi
,dinikül
tür
ü vet
ari
hii
le
ba
ğla
rını
ngüçl
enmesi
neyar
dımc
ıolur
.

Zi
yar
eti
nÖl
üyeFa
yda
sı:

a)Öz el
likl
ea nne,babadiğerakrabavedos t
lar
ınkabir
ler
i,
ruhl
a r
ıiçinAl l
ahTe al
a’yaduavei s
ti
ğfaret
me kama c
ıyl
a
ziya
rete dil
ir.Öl ül
era dı
naya pıl
anha yı
rveha se
natı
n
sevabıonl ara ulaş
ır.Ölülerz iyare
te di
lir
ken,onları
n
ruhl
a r
ıi çi
nAl l
ahTe a
la’
yaduae dil
ir
,Kur ’a
nokunur ,
yapıl
ani yil
ikler
ins e
vabıba ğış
lanır
.Ka br
ea ğaçdikmek
sevabtı
r.Dikile
na ğaçvebitkininölününruhundanazabı
n
265
ha
fif
let
il
mesine s
ebep ol
acağı
na dai
r hadi
sl
er va
rdı
r.
Hri
st
iyanl
arı
n yaptı
ğı gibi kabr
e çele
nk götür
mek
mekr
uhtur.

b) Öl ünün di ri
ler
ii şi
tme si.Ka birz i
ya r
etis ır
asında
konuşulanlarıkabir
dekikişini
nduyduğuveve ri
lensel
a mı
al
dığıha di s
ler
les abi
tt
ir.Abdul lahb.Öme r( R.
A.)’de n
nakle
di l
diğinegöreHz .Pe ygambe r(Sal
lalla
huAl eyhive
Sell
em) Be dirga z
vesindens onraye r
deya tanKur e yş
büyükleri
ni n c e
setl
eri
ne ka r
şı:“ Rabbinizi
n va dettiği
azabı
ndoğr uol duğunua nladı
nızmı ?”di yes esl
enmi şti
.
Hz.Öme r'in(R.A.):“EyAl la
h’ınRe s
ulu!Buduygus uz
ceset
lere mi hi t
ap e diyorsunuz?
” de mesi üz erine,
Resulull
ah ( Sall
all
ahu Al eyhi ve Se ll
e m) ş öyl e
buyurmuş tur:“Sizbunlardanda hafazl
ai şit
icideğil
sini z
.
Fakatbunl arcevapvereme zl
er”buyurmuştur.

Zi
yar
eti
nAda
bı:

Ziyaret
ç i me zarl
ığa va rınc a yüz ün ü me zar
lara
döndür er
e k Pe ygambe ri
mi zi
n ( Sa ll
all
ahu Al e yhi ve
Se l
lem)de di
ğ igi bişöyles el
a m ve rir
:“ Eymümi nlerve
müs lüma nlar di yarı
nın a ha lisis izler
e s elam ol sun.
İnşaall
ahbi zdes izle
reka tıl
ac ağız .Allah’tanbi zeves ize
afiyet di l
eri
m” . Kiş itanıdı ğı bi r kims eye ka b
rinin
baş ı
ndange ç
e r
ke ns elamv erirseöl üs el
amı nıa lı
rveonu
tanır
.Ta nıma dığıbirki mseninka brininyanı nda nge çer
ke n
selam ve rir
seöl üs e
la mı
n ıa lır.Ka birziya retis ırası
nda
me zardana ma zkı lı
nma z.Ka birle ra sl
ame scide di nil
me z.
Ka breka rşıdana mazk ı
lmakme kruhtur.Ka birl
e remum
dikme kveya kma kca i
zd eğildir.Ka bri
nüz erineot urma k
ve me za rl
arıç iğneme k güna ht ır. Ka birde z i yar
e t
le
bağda şma yane depd ışıveboşs özs öyleme kten,ki bi r
lenip
çalım s atara
k yür üme kt
ens a kınma k ve müt eva zibi r
266
durumdabul unma kge rekir.Ka bir
lereküç ükvebüyük
abdestboz maktans akınma kge r
e kir
.Ka brist
a nınya şotve
ağaçlar
ınıke sme k me kru
ht ur.Ka bir ya nında kur ban
kesme kAl l
ahTe alai çinke si
lsebi leme kr uht ur.He le
ölününr ı
zası
nıka zanma kveya rdımınıe ldee tmeki çin
kesil
me si kesinlikle ha r
amdı r
.Bunun ş irk ol duğunu
söyleyenlerdeva r
dır.Çü nkükur banke sme ki ba dett
ir
;
ibadetiseyalnızAl lahTe ala’yama hsustur.Ka bi r
lerKa be
tavafedi l
irgibido laşılı
pt ava fe di
lme z.Me za rt aşlar
ına
bez,me ndilvepa ç
avr abağla ma kki şi
yeya rars ağlama z
.
Ba zıka birve t ürbe l
eri
n ha stalı
klar
aş ifalıge l
diğine
inanmak ve bunl arınt aş,t opr ak ve a ğaç larınık uts
al
sayma kİ s
lamı nt evhidi nanc ıi le ba ğdaş ma z.İ sl
am
alimler
inegör eAl lahTe ala’danbi rş eyi ste rkens al
ih
zatla
rıa r
acıve ve sile kılma k ve bunun i ç in onl ar
ın
kabirl
eriniziyaretetme kc aizdir.Me sela“ HzMuha mme d
(Sall
all
a huAl eyhiveSe ll
em)hür meti
ne,yaRa bbio nunla
sana dua e diyorum,ş ui steğimiye ri
ne ge tir ” deme k
dua l
arı
n ka bulünev e s
ileol ur.Ka birz iyareti niCuma ,
perşembevec uma rtesigünleriya pma kda haf azil e
tli
dir.

Ka
bir
ler
denKa
lkı
ş:

Kur ’
an’ıKe r
im k ıyame t
in kopma s ı
nda ns onras ura
ikincidefaüfürülmei lebütünc anlıyaratıkl
arınhe sapiç i
n
tekrardi r
ilt
il
ecekler
inii fadee der.O ka darkiöl dükten
sonradirilmeninanlatılmadığıçoka zsur ebuluna bil
ir
.Pe k
çok s urede bu kon uyu a çıkl
aya n örneklerge ti
ri
l e
rek
akıll
ara ge le
bilece
k t ereddüt
leri or t
adan ka ldırı
r.
Ka bir
lerdenk a
lkışdedi ği
mi ztekr
a rdir
ilmei nanc ıki
şileri
n
vet oplumunı slahın
daç oköne mliol duğui çinKur ’an’ı
Ke ri
m bukonuyaö ne mlee ğil
ir
.Ge r
ç ekte
ndeöl dükten
sonratekrardiril
me ninge rçekleş
ec e
ğinibi l
eni nsan,ha yır
vei yil
ikya pma ya,işlediğikötülükler
ie na z
ai ndi
rme ye
267
çalışır.Fa ka tye nide ndi ri
li
şei na nma ya nki msetoplumave
kendi s i
nehe rz ama nz ararve r
ebi lir.Öl düktens onrate krar
diri
lişhe m be de nhe m der uhi leol acaktırBukonuya
açıklıkge ti
r enb ira ye tt
e:“ Aye tler
imi zii nkari l
eka fi
r
olanla r(va rya )onl arımuha kka kkia teşea tacağız.De ril
e r
i
pişti
kç ea z abıt adıpdur ma larıi çin,onl arıba ş
kade r
ilerle
yenile yipde ği şt
irec eğiz .Şüphe sizkiAl lahTe alamut lak
galiptir,ye ga nehük üm vehi kme ts ahibidir
”buyur ulur.
Kur ’a n’ıKe ri
mö ldükt ens onr at ekr ardi r
ilme yiinkare de n
kims e lereka r
ş ı
,ye nide ndi rili
şina klenmümkünol duğunu
vemuh akka kme yda nage le ceğinia çıklama ki çinbirka ç
yol i zlemi ştir. Ye nide n di rilme yi, i lk ya r
atma ya
kıyas lamı ştır.Buko nudabi zeş öyl ebuyur ur:“ O,ke ndi
yaratılışınıunut a r
a kbi z ebi rmi s alge t
irdi.Buç ürümüş
kemi kl ereki mc anve recekmi ş?de di.Deki :Onl arıi lk
defaya r
ata ndi ril
tec ek.O,he rya ra tma yıha kkıylabilendi r
.
Zorbi rş eyiya ratma yagüc ü ye tenin,kol ay birş eyi
yaratma sıe lbe tt
e mümkündür . Gökl eri
n ve ye rin
yaratılma sı,i nsanı nya rat
ıl
ma sında nda haz ordur.Bunu
yapa bi le
n,i ns anıdaöl dük tens onr adi ril
tebilir
.”.Kur ’an’ı
Ke rim’ deş öyl ebuyur ul ur:“ Büt ünva rl
ıklarıyokt anva r
edenves onr adat e kra rdi r
iltecekol anO’ du r
.BuO’ nape k
kolaydı r
.Gök lerdeveye r
dee nyüc es ı
fa t
larO’ nundur ”
.
“Bizi lkya ratma da na cizmika ldı k?Ha yır,onlarye nide n
yaratılma ktanş üphe e diyor l
ar ”.Kupkur u ve öl ü bi r
duru mda ol an ye ri,bi tkilerl
ec anlandıran,i nsanıda
diri
lte bili
r .Aye tlerdeş öylebuyur ulur:“ ..
.Senye r
yüz ünü
kupkur uveöl ügör ür sün.Fa ka tbi zonu nüs t
ünes uyu
indirdi ğimi zz ama n ,oha reke t
ege lir,ka barır
;he rgüz el
çift
te nni c ebi tkibi ti
rir.Bununs e bebiş udu r:ÇünküAl lah
Te alaha kkı nt ake ndi sidir
.O ş üphe sizhe rşeyeha kkı yla
kadir dir.O s a ate l
b ettege lece ktir.Ondahi çbirş üphe
yokt ur .Doğr us uAl l
a hTe alaka bi rl
erdeol ankims eleride
diri
ltipka l
dıra caktır”.Kur ’a n’ıKe r
im’ dei kincidefas ura
268
üfü rül mei leme y da nage lec ekge l
i ş
me le rşöyl ea ç ıkla nır:
Sur ai l
kde faü fürül düğündekı ya me tkopa caktır.Ya nibu
ilküf ürül me yl e,düny aha y atısonae rec ek,Al lahTe ala ’nı n
istisnae tti
ğiv ar lı
kl arındı şındabüt ünc a nlıl
a röl ecektir .Bu
konudaa ye tike rime deş öyl ebuyur ulur :“ Sur aüf ür ülünc e,
Al lah’ ındi ledi ğinde nba şka ,gökl erdeneva r,ye rdene
va rsahe psiç ar pılıpc ans ı
zye r edüş er” .İ srafil( A. S. )’ın
sur ai ki ncide faüf ür me s i
yl eins a nlarka birl
e ri
nde nka lkı p
Ra bl erine doğr u a kın a kın koş ac akl ardır. Kur ’a n’ı
Ke r i
m’ de öl üle rin di ri
ltil
me sii lei lgi liol ara k Ce na bı
Ha k’ lai l
eİ br ahi m ( A. S. )a ra sında g eç en konuş ma
ibre t
lidi r.Ri va ye t
e gör e Hz .İ brahi m ( A. S.)’ın“ Ey
Ra bbi m öl ül erina sıldi ril
tiyorsun?Ba nagö s t
e r”s oru sunu
sor ma sınıns e be biş ui di
:Bi rgünHz .İ br ahim( A. S.)de ni z
ke na rındabi ri nsa nöl üs ügör ür .Da lgaöl ününüz e rini
açtığız ama n,he me nde nizdekiya ratıkla röl üyes aldır ı
r,
kopa rdı klarıpa rçanı nbi rkı smıde ni zedüş ervedi ğe r
kısmı nıye rle r.Da l gaç ekilinceka r
aveh avaha yva nl arı
saldı rır.Ka raha yva nlarıkopa rdı kl ar
ını nbi rkı smı nıye r,
birkı smı nıdaha va daboş luğabı ra kırlardı .Bunugör enHz .
İbra him( A. S.)me r ake der .Bupa rça larınna sıla yr ıa yrı
ye rlerde nt op lanı pbi ra rayage tiril
ec eği nigör me ki ster.
İştebukonuyl ai lgi liol arakKur ’an’ıKe rim’ deş ua ye ti
bul uyor uz:“ Bi rva ki tdeİ brahi m:Ra bbi m,öl üle rina sıl
diriltirsin? Ba na gös t
e r, de mi şti. Al l
ah Te ala ona ;
ina nma dınmı ?buyur muş tu.O da ;ha yı r,ina ndım.Fa ka t
ka lbim ya tış sı
ndi ye( arzul uyor um)de mi şti.( Alla h)de di
ki:Dör tkuşt ut.On l
a r
ıke ndinea l
ıştır,s onr apa rçal ayı p
he rpa rçasınıbuda ğı nüz erinebı r ak.Sonr adaonl arıç a ğır.
Koş ara ks anage l
ec e klerdir.Bi lkiAl la hhe rşe yeüs tünve
ye ga ne hi kme ts a hibidir” .Hz .İ bra hi m ( A. S.)Al la h
Te a l
a ’nı nde diğiş eki ldeya ptı
kt ans onr abudör töl ükuş u
çağı rdı ğında ku şla r ke ndi si
ne ge ldile r. Ce nabı Ha k
ka birde nka lkışvema hşe rme yda nındat opl anıphe sa p
269
vermei şi
ninge rçekleş
eceğiniş öyleifadebuyur ur:“ Ey
Ra bbimiz;ş üphesi
zs enge leceğindeş üpheol ma yanbu
gündei nsanlarıt
oplayacaksı
n.Şüphe sizkiAl la
hva dinden
dönme z ”
.Hz .Peygambe r(Sa l
lall
ahuAl e
yhiveSe l
lem)
ölümünde ns onrai nsanın he rş e
yininç ürüyüp yok
olacağınıa nc aka cbüzzeneb de nil
en kuyr uk s okumu
kemi ği
ninbunda nmüs tesnaolduğunubi l
dir
mi ş,kıyamet
koptuktans onraiki
nc iyarat
ılı
şı
nbuç ürüme yenke mikten
derleni
pt oparlan
acağınıbeli
rtmişti
r.

270
 Ma
hşe
r

  İ ki nc is ur a üf lendi kt ens onr ai ns an ları

n he psi nin
diri
ltil
e rekka bi rl
e rinde nka lkıpma hke mee dilme lerii çin
toplandı klarıye rdi r.Şöyl eki :Bi rincine fha da( surai lkde fa
üflendi ğinde )Al l
a hTe ala’nı nka lma sınıdi ledi ğime le kler
müs tesna ,c anl ılarınh eps iöl ec e k,ye r i
nveg ökl erinn izamı
bozul ac aktır.So nr agökl er i
nvege ni şl
etile nye ri
nn izamı
başkabi rş eki l
des ağl andı ktans onr ai kinc ine fhae sna sında
(surai ki ncide faüf ürül ünc e )he rins anvec inni nr uhl a r
ı
diri
ltil
e n be de nl erii le bi rle şir.Ya nir uhl arıdi r
iltilen
bede nle ri
nei adee dilir.Al la hTe alabuyur uyorki :“ Bi rinci
defas uraüf le ninc e ,Al l
a h’ ı
ndi ledikle r
imüs t
e snaol ma k
üzeregökl erdeo lanl arl
aye rdebul una nki ms elerinhe psi
düşüpöl ece ktir.Son r
aonabi rda haüf ür ülece k.O a nda
görür sünkiöl üle rdi ri
ltilipa ya ktaba kını pdur uyor la r”
.
He r
ke sdi ri
ltildi kte ns onr a ,ma hş erde nilenye res evk edi li
r
vebur adat opl anı r:“ ..
.Ar tıks ur aüf ürülmüş tür.Bus ur e tl
e
hepsinima hş er det opla mı şızdı r” .“ Ogün( ha şirgünü)ye r
başkabi rye re,gökl erde( ba şkagökl ere)döndür ül ecekt ir
.
İnsanla r( kabi rlerinde nka lkıp)bi rveka hha rol anAl lah’ ın
huzur unda t opl ana ca kla rdır” . Di r
ilt
ile n ma hluka tın
toplandı klarıma hş e rf e vka la dege niş,düz ,bi na sızve
yapısız ye pye n ib i
r ye r ol acaktır. Pe yga mbe rimi z
(SallallahuAl eyhiv eSe llem) ,“ Kı yame tgünüi ns anl ar
,
hali
sunda nya pılmı şdümdüze kme kgi bie sme reya kın
beya zbi rye rüz erindet opl ana c a klardır”buyur muş tur.Ebu
Hur eyr e’nin Pe y ga mbe rimi z’ de n( Sa ll
alla hu Al e yh ive
Se l
lem)r iva ye te ttiğibi rha di stenöğr e ndiği mi zegör e
;
insanla r,ma hş ereyür üye re k,bi ne küz er
indevea teşa z abı
içer
is i
nde o lma k üz ere üç gur ub ha l
inde s e vk
edil
e ce klerdir .Ba şkabi rr iva ye tegör eüç ü nc ügur ub ,yüz
üstüs ür üne rekma hşe reç e kilipgöt ür ülecekl erdi r
.İ nsa nlar
vec inle rma h şe rdet opla nd ıkta ns onr ama h kemeol u nma k
271
içi
nç e şitlikor ku ve s ı
kı ntılari ç inde uz un müdde t
bekl et
ile ce klerdir.Bumüd de te l
libinyı ldır.Ma hş ery erine
Peyga mbe rimi zHz .Muha mme d’in( Sa llal
lahuAl eyhive
Sellem)e li ne“ Li va ülha md”s a nc ağıve r
ilecekt ir.Ba şta
Hz .Ade mol ma küz e rebüt ünpe yga mbe rl
er,Re sulul l
a h’ ın
(Sallallahu Al eyhi ve Se l
lem) s anc ağı a lt
ında
toplana c akl ardır. Ma hşe rde i nsa nla rın ma hke me ve
muha sebe s inin bi ra n önc e ya pılma sıi çi
n,ş efaa tta
buluna c akz at
,b üyükPe yga mbe rimi zHz .Muha mme d’ dir
(SallallahuAl eyhiveSe l
le m) .Şöyl ekima hşe rdegüne ş
insanla rın tepe lerine ya kla şac aktı
r . İns anl ar
daya na ma ya cakları ve t a hammül e de me ye ce kleris on
dere ces ıkı ntıvez or l
ukl arama ruzka l
ac aklar,ş idde tl
i
kork u ve de hşetle ri ç inde ç ok f azla be kleye c ekle rdi r
.
Ke ndile rininbugüçdur umda nkur tulma larıi ç inş efa at
edec ek bi rinia raya c aklardır.Ba z ıki ms eler,bi rkı s ım
insanla raAde m( A. S.)’ag idindi ye ce klerdir.Hz .Ade m,
yasa ka ğa çtanye me siniha t ı
rlaya ca k,onl arıNuh( A. S. )’a
gönde re ce k;Hz .Nuh daonl arıHz .İ bra hi
m ( A. S. )’e
gönde re ce k,Hz .İ br ahim Hz .Mus a '
yay ollaya ca k,Hz .
Mus a( A. S. )daHz .İs a’ya( A. S.)gönde recektir.Hz .İs ada
sonpe yga mb erHz .Muha mme d’ e( Sa lla
llahuAl e yhive
Sellem)gönde rece ktir.Hz .Muha mme d’de ( Sa llal
la hu
Ale yhiveSe l
lem)s ec deyeka pa na ca k,ke ndis inei l
ha m
edilene ngüz elha mdves ena larlaAl la hTe a l
a ’
yaha mdve
sena l
ar da bul una cak tır.Sonr a Al lah Te ala ona “ Ey
Muha mme dba şınıka ldır,iste,i st
e diği nve r
ilece k,ş efaa te t,
şefaatınka bu loluna cakt ır
”buyur ac akt ır.Odayüc eAl la h
Te ala’yaduae de ce k,Al lahTe a l
adaonundua s ınai c abe t
edec ektir.Bund ans onr akul lara ra sındama hke meve
muha sebe ba şlaya ca ktır.Büyük bi ra daletma hke me si
kuru l
a rakhe rkesedü nya daya pt ı
ğıhe ri şs orula ca k,a me l
defterler ive ril
ece kv emi zankonul ac aktır
.He rke sküf ür
ve da lalette kiv eya i ma n ve hi da ye ttekir ehbe rleriyl e
272
birl
ikt eç a ğırıla cakt ır.BukonudaKur ’
a n’Ke ri
m’ deş öyl e
buyur ul uyor :“ O g ün i ns ans ınıflarınd a n he r bi rini
rehbe rleriyl e ( iz inde n gi ttiği ki ms ele r
le bi rl
ikte)
çağıra cağı z.Ar t ı
kki mi nki tabı( defteri)
,s a ğında nve rili
rse,
onlarki tabl ar ını,e n küç ük ha ks ı
zlığa uğr at
ılma ya r
a k
okuya cakl ard ır” .He r kes ea me lde f
teriniokude ni lecek.
He ri ns an da a me lde fteri
nde ne le
rya zılıol duğunu
anlaya c aktır.Al l
a hTe alakul abugünş a hidol ara kne fsin
veş a hidle rol a rakKi rame nKa ti
bi nme le klerika fidirde r
ves onr aa ğz ımühü rlenirvea za lar
ıdadünya dane ler
yaptıkl arınıa nl atır.“ O günonl arına ğız larınımühür l
e r
iz.
İşl
eyi p ka za ndı kla rı
nıbi zee ll
e ris öyl e r,a ya kl arıda
şehade te de r” .Ma hş erde Pe yga mbe rimi z’e( Sa llal
lahu
AleyhiveSe lle m)ga ye tbü yükbi rha vuzi h sa
nbuyr ulaca k
(Kevs e rHa vu z u)kibununbüyükl üğü( boyu)Me dinei le
San’aa rasıka darve yaŞa m’ ınbi rka saba s ıolanEyl ei le
San’aa ras ıka da rbi rme safedir.Suyus üttenda haa k,
kokus u mi skt en da ha gü zelve ba ld an da ha t atlı
dır.
Kupa larıdagökt e kiyı l
dı z
larka dardır.Onda nbi rde faiçe n
birda has us ama z.Böyl e
c emümi nlerc en netegi rme de n
öncebuha vuz uns uyunda ni çe r
ekma hş er i
nde hş e t
inde n
il
erige len ha raretler i
nigi de recekle r
di r.Ha disteş öyl e
buyur ul uyor :Ma hş erde“ He rPe yga mbe rin bi rha vuz u
olacak.Onl ari çindeha vuz larınas ui çme yege l
e nle ri
ne n
çoğu be n ol a cağı nıumuyor um” .Yi nePe yga mbe r
imi z
(SallallahuAl eyhiveSe ll
e m)bi rha dis inde,“ Ha vuzun
başınage le nle rinbi rkı smı nındöndür ül düğüa ndaonl ar
benimümme timdi yec eğim.Onl arıns ende ns onranei şler
yaptığı nı( di nle ri
nde ndönd ükl eri
ni )bileme zsi
nde ni lecek.
Be ndebunda ns onr adi nlerinide ğişt
ire nl erhe la kol sun
diyec eği m” . Ma hş e rde i ns anların ma hkeme i şleri
biti
rildikt ens onr ama hşerlec e nne ta r
a sın dac ehe nne mi n
üzerines ıratköpr üsükur ulaca ktı
r.İ nsa nl arböl ükböl ük
cehenne mebi rkı smıdac enne tese vkol una caktır
.
273
 Ame
lDe
fte
ri
 
İ
nsa
nındünyaha
yat
ındaya
ptı
ğıi
yiveköt
übüt
üni
şl
eri
n
274
söz l
e rinka yıte dildiğide fter.Bude fterses libi rf i
lmmi sal
i
insanı nhe rt ürlüha lveha r eke t
ini,konu şma ları
nız apt
ede nbi rde f
te r
di r.Buka yıtvez abıtlarlai nsa na hirett
e
he sabaç ekilecek ,bude fteri nsa nınl ehve yaa leyhi nd ebir
şah i
d ol a cakt ı
r. Kur ’an’ı Ke rim’ de “ kitab” o larak
zikre dilme ktedir.Dünyah aya tındade vaml ıol ara ki nsanla
be rabe rbul una nveonunya ptıkl arı
nıka yde denme l
ekler
va rdır.Kur ’an’ıKe r
im bu me le
kl e
r ha kkı nda ş öyle
buyur ur:“ ..
.Ha lbukiüz er
iniz degöz etl
eyic ime lekle rva r,
şerefliya z ı
c ı(me lekler).He rneya parsanı zbi li
rler.”.“ O,
(İnsa n)he rnes özs öylersemuha kka kya nındaha zırbir
göz cüva rdır.”.Ame lde fterinei nsanınya p tıklarınıya zan
me l
ekl ere Ha f
a za( Hafıza) me l
ekleri ve ya Ki rame n
Ka tibin( Şe refliYa zıcı
lar)de nmi şt
ir.He ri ns ana,ke ndi
ame ld e f
te r
i,a hiretgünündeve ril
e cekvei nsanke ndi
ya ptıkları
nıor adabi zzatgör üpokuya caktır.De ft
erle r
is ağ
tarafında n ve rilen ki ms elerc enne tli
k ba htiya rl
a r,s ol
tarafında n ve y a a r
kasında n ve ri
len ki ms eler i se
cehe nne ml ikbe dba htlarolac akl ardır.Ba htiya r
la r
ınhe sabı
yaç okba sitge çe cekve yaonl arhi çhe sabaç ekilme yecek;
be dba htla
ri seç okç eti
nbi rhe saplaka rş ılaşacakl ardır.
Kur ’a n’ıKe rim buhus ustadaş öyl ebuyur ur:“ .
..İşteo
va kitki tabı( ame lde f
teri
)s ağe lineve rilmi şol ank i
ms e
de rki :Ge lin ki t
ab ımıokuyun.Çünkü be n he sabıma
ula ş
a cağımı( he sabaç ekil
e ceğimi )z annetmi şti
m! .Ar t
ıko
hoş nutbi rha ya t
tayüks e kbi rc ennettedir.” .“ Ki t
a bıs ol
elineve ri
lmi şol a ni se,de rki :Eyva h,ke ş keki tabım ba na
ve ri
lme se
ydi ..
.He s
a bımındaneol duğunubi lme seyd im! .
..
Tut unonuhe me nba ğlayınonu,s onrac e henne mea t
ın
onu. ..”.İ nsan,ke nd ia me lde fterinde ha ya tının büt ün
teferrua t
ınıgör ü nceha yrete dec ekveKur ’an’ ıKe rim’in
tabiriyleş öyl edi yec ek:“ Eyva hbi z e
,bude fte r
eneol muş ,
küç ükbüyükbı ra kma yıphe ps init oplamı ş...
” .Ame ld efter
i
insanı n düny a ha ya tı
nda ki ke ndi ya ptıkl arıa me ll
er
275
doğr ultus undadol durulduğuna ,insa n dai radeyes ahip
olduğunagör ea me lde ft
erinini yive yaköt üş eyleriiht iva
etme s i
n dei ns an ınke ndisie tkili
dir.“ İma ne dereks a l
ih
ame li şleyenl er in a melleriz ayi ol ma z. Bi z onu
yaz ma kt ayız.
” .Buhus ustaba şkasınıs uçlama sı
nal üz um
yokt ur.Ar zue di lirk iode ft
e ryüza ğa r
tı
cıs ahife
lerledol u
olsun.Yüz ümüz ün a kıol ac aks a l
iha me ll
er,o de fter
i
süsleye c ekola nl ardı r
.Budaa ncakAl l
ahTe ala’
nınd inini
yery üz ündeha ki m kı l
ma k,bu di niya şama k veAl lah
Re sulunun( Sa llallah uAl eyhiveSe llem)gös t
erdiğiy ol dan
gitme kl ee l
dee di l
ir.Ahi rettei nsanl ar
aya pmı şol duğu
ame ller ,ya zı
lmı şbi rde f
terha li
ndeve rili
r.Bude fte rl
er
Kira me nKa tibinme l
ekler
it arafı
nda nya zılmışde ft
e rl
e rdir.
Be nz etmeye rinde ys e,dünya dahe rya ptığımıza me lbu
me lekl ert a r
a fında n ka me rayl a vide oya ç ekil
me kte dir
.
De fterve yaki ta pd enil
en buf ilml era hiret
tec enne tl
ik
olanla ras ağda n ,c ehenne ml i
k ol a nlar
ai ses olda n ve
arka l
a rındanve rilecektir
.Ce nne t
li
kol anlarbüyüks e vinç
yaşa ya caklarvehe r
k esekitabınıgös termeki s
teyecekle rdir.
Ce he nn eml i
k ol a nlari see lindekiki taplarda he rş eyin
yaz ı
ldı ğınıgö rüpha y r
etede ceklervepi şma nol a
c akla rdır
.
Bude fterle
rde ;i nsa nındünya daya ptığıherş e
ybüyüğ üyl e
,
küç üğüyl e e k siks i
z ol ara k ya zıl
mı ş ol aca ktır
.
Unut ma ya l
ım ki ,a me lde ft
e rl
e r
ibudünya dakide fterlere
benz e me z.

276
 Ce
henne
m

 Ahi rett
eka f
irvegüna hka rki ms e
lerina zapç ekecekler
i
cezay eridir
.Ku r’an’ıKe rim’ dei nana nvegüz ela mel
iş
leyen ki ms ele
rec enne t va dedil
diği gi bi ka fir ve
günahka rki mseleredec ehe nnem va dedil
mi şt
ir.Ka f
ir
,
müna f
ıkvemüş rikl
erc e henne mdee be dika lırl
a r,orada
ölmezler ve a za bla
rıh afifleti
lmez. Tövbe e t
me den
günahka rol arak öl en ve Al l
ah Te ala’nı
n ke ndil
eri
ni
aff
etme di
ğimümi nleri sec ehe nnemdee be dika lma z
lar
.
Kendileri
negün a hlar
ıka da ra zape dilir
.Sonr aor adan
kurt
ulupc ennetegi rer
lerveor adae be dika lırl
a r.Al l
ah
Tealac ehenne miya r
atmı ştırveş uandame vcut t
uryok
olmayac a
ktır.Nitekimş ua yetbudur umuga ye taç ı
ki f
ade
eder:“ Artıkoa teşt
ens akını n ki,onun t utuşturucusu
bir
takı
m i nsanlarlat aşl
a rdır.O a t
eşi se ka f
irleri ç
in
hazır
lanmı şt
ır.
”.“Ka fir
leri çinha z
ırl
ana na t
eşte nkor kun.”
.
Ateşins a
nc i
smineç okbüyüka c
ıveı zdıra
pve rdiğ iiç
in
ahir
ett
eka f
ir,mü na f
ıkveg üna hkarmüs lüma nla r
ınc ezas
ı
ate
şlev er
ilecekti
r.

Kur ’an’ıKe r
im’dec ehenneminye dikapıs
ınınolduğu
beli
rti
lmektedir
.“ Cehennemin ye di kapısı olup,her
kapıdanonl arı
ngi rece
kleria yr
ıl
mı şbirkısım va r
dır
.”.
Ceza l
andırmaazgınlı
ğınç e
ş i
tvederec e
ler
inegöreolaca
ğı
iç
inc ehenneminye dikapısıveyatabakasıvar
dır.Bukapı
veyatabaka l
arşunl
a r
dır
:

1.Ce
henne
m.

2.La
za.

3.Hut
ame
.

277
4.Sa
ir.

5.Sa
kar
.

6.Ca
him.

7.Ha
viye
.

Cehe nnemde gör ül

ecek a
zabın mikt
ar,ş i
dde
t ve
şe
kil
lerinianca
kAl la
hveRa s
ulununbi
zle
rebi
ldi
rmesi
yle
vebildirdi
kle
rika da
rıyl
abil
ebil
iri
z.Kur’
an’
ıKe r
im’de
bel
ir
ti
ldiğinegöre
;

a
.Cehennemka f
ir
ler
içe
peçevr
ekuşat
ır
:“Cehe
nne
minka
r
e
denl
erişüphe
sizçe
peçe
vrekuşat
aca
ktı
r.
”.

b.Cehennema t
eşisönme z
:“Bizsapıkkimsel
erikı
yamet
günü yüzük oyun,kör l
er,di
ls
izlerve sağı
rlarolar
ak
haşr
eder
iz.Varacakl
a r
ıyercehennemdir
.Onuna t
eşine
zamansönmeyeyüzt uts
ahemena l
evi
niart
ır
ırz
.”.

c.Cehe
nnemdolmakbi
lme
z:“Ogünce
henne
me:“
dol
dun
mu?”deri
z.O“Dahava
rmı?”de
r.”
.

d.Ka ynarkenç ı
kardı
ğıs e
s:“Rableri
niinkaredenki msel
er
iç
inc e he
nnema zabıvardır
.Neköt übi rdönüştür.Oraya
at
ıld
ıkl ar
ız ama n onun ka ynarkenç ı
kardı
ğıuğul tuyu
iş
it
irler.Neredeiseöf kesi
ndença t
layacakgibiolur.İçi
ne
herbi rtopl
uluğuna tı
lma s
ındabe kçil
erionlar
a:“ si
zebir
uyar
ıc ıge l
me miş mi ydi?” di
ye s orarl
ar.Onl are vet
,
doğrus ubizebi ruy arı
cıgeldi
;f akatbizya lanl
a dı
kve
Alla
hhi çbirş eyi ndir
me mişt
ir
,s izbüyükbi rs apıkl
ık
iç
eri
s indesi
niz,demişt
ikde r
ler
.”.

278
e
.“At
eşonl
arı
nyüz
ler
iniy
ala
r,di
şl
eris
ırı
tı
pka
lı
r.
”.

f
.“Boyunla
rındahalkal
arvezinc
irl
erol
ara
kka
yna
rsuya
s
ürül
ürsonr
aa te
şteyakı
lı
rl
ar.
”.

g.İ nkaredenle
rea t
e şt
ene l
bis
elerkesi
lmişt
ir.Başlar
ına
kayna rs
udökül ürdebununlakarınl
arı
ndaki
lervede ri
ler
i
er
itili
r.Demirtopuzl
a rdaonlariç
indir
.Oradauğr ad
ıklar
ı
gamda nnez ama nçıkma kist
esel
e r
,herd e
fasındaoraya
geriçevri
li
rl
er.Veke ndil
eri
ne“yakıcıa
zabıtadı
n”de ni
r.

h.Deri
ler
iyandıkçaa
zabıt
at
mal
arıi
çi
nye
nide
nba
şka
der
il
erl
edeği
şt
iri
lir
.

i
.Öl
ümüi
st
erl
erf
aka
taz
abl
arıde
vaml
ıdı
röl
mez
ler
.

Hz. Peygamber’ i
n ( Sa
ll
all
ahu Al eyhi ve Sel
lem)
if
adesi
negör e:“Ce he
nnem a t
eşi(miktar
caves ayı
ca)
dünya ateşl
eri üz eri
ne a l
tmış dokuz de r
ece fazl
a
kıl
ınmış
tı
r.Bunl a
r danhe rbiri
ninhararet
ibütündünya
at
e ş
ini
nharar
etigibidir
.”.

Kur’an’ıKe rim,c e henne me hlini

nç ekece ğia zapve
yiyecekle
r ihakkındadabi rta kıma ç
ıkl
ama lardabul unur:
“(Nasıl)a ğır
lanma ki çin bu ( ni met)miha yı rl
ıyoks a
zakkum a ğacımı ?Bi zonuz aliml eriçi
nbirf itne( sınama
vesil
esive yaazap)k ı
ldık.Oc e he nnemindibindeç ı
ka nbir
ağaçtı
r.Tomur cuklarış eytanla rınba şla
rıgi bi dir
.Onl ar
ondan yi yeceklerv e ka rınlarınıonunl a dol dura cakl
ar.
Sonraonl a r
ınb ununüz erineka ynarsuka r
ışt ırı
lmışbi r
içkil
eriva r
dır
.( Yedikleriz a kkum boğa z l
a rınıya kar)
Ya nanboğa zları
nıdi ndirme ki ç ini ç
ecekbi rş e ya rarl
ar.
Amaka yna rsuka tıl
mı şk usunt uvei ri
ndenba ş kaiç ec
ek
bulama zl
ar.”.“Oa yetle
rimi zii nka redenleriya kındabi r
279
at
eşesoka
c a
ğız,(
öyl
eki )der
il
eripiş
tikç
ea za
bıtat
sı
nlar
di
yeonlar
aba ş
kader
ile
rverece
ğiz.Şüphesi
zAlla
hda i
ma
üs
tünvehikmetsa
hib
idir
.”.

Kur ’an’ı Ke ri
m’ d ec enne te hlii l
ec ehenne m e hli
arası
nda konuş ma lar ya pılacağı da b eli
rtilere k bu
konuş ma l
arda nna ki l
lery apı
lma kt adır:“ O günmüna fık
erkeklervemüna fıkka dınlar( süra t
lec enne t
egi rme kt e
olan)mü mi nler
ede rl
erki :(Neol ur )biz eba kı ndas i
z in
nurunuz da na lalı
m.Onl ar
a:Ar ka nızadönündenura rayın!”
denilir.( Ke ndile
r i
ylea laye denbus eso nlaradi yorki :
Ar kadaka l
a ndüny ayadönünnuror adaa ra nır.Nur un
kayna ğı d ünya day apıl
ani şlerdir.Böy l
e de nilir ve
mümi nlerlemüna fıklar
ın)a ra
larınaka pılıbirs urç eki li
rki
onun i çinde r ahme t vardır.Dı ş yönünde de a zap.
(Müna fı
kl ar)onl aras esl
eni r
ler:“ Bi zdes izinlebe rabe r
değilmi ydi k”Mümi nlerde r
lerki :“ Eve ta mas izke ndi
canlarınızaköt ül
üke tti
niz.(İnana nlarınb aşlarınaf e la
ke t
gelme sini)göz l
ediniz.Şüphee tti
ni z,kur untulars iz ia ldattı
.
Allah’ıne mr i(olanöl üm)ge l
ince yeka da r(böyl eha r e
ke t
et
tiniz).O ç ok a ldatı
cı( şeytan)s i
ziAl la h ha k kında
al
da t
tı.”.Ba şkabi ry er
dedeş öyl ea nlatılı
r:“ Ce nne tha lkı
at
e şha lkınas es
lend i:Ra bbimiz ’inbi z eva de t
tiği nibi z
gerçekbul duk.Si zdeRa bbiniz’ins izeva de tti
ği nige rçe k
buldunuzmu ?( Onl arda):Eve tde dilervea ralarındabi r
ünleyici:Al l
ah’ınl anetiz al
iml erinüz erineol sun!di ye
ünledi.”.

Kişigizl
iveaçı
kyaptı
ğıherş
eyinka r
şıl
ığı
nıbulac
a ğı
nı
vecehennemde
kic e
zanı
ndehşet
inihatı
rladı
ğındaelbet
te
har
eket
leri
neçe
kidüzenver
meihtiya
cınıduyacakt
ır
.

280
 Ce
nne
t

  Pe yga mber l
e ri
nd avetineuya ra kima ne dipdünyave
ahiret
ea i
tişle ri,kul lukva zifel
e rinie ldenge ldiğika dar
güze lbi rş eki ldey apant emizvemüt t
akiki şileri çin
hazırl
a nmı ş bi r huz ur ve s aa det yur dudur . Kı saca
ahiret
te kini me tl
eryur dununa dıdı r
.Kur ’a n’ıKe rim ve
hadisiş erifl
erdec enne tç eşi
tlişe kill
erdet a svire dilmiştir.
BilhassaKur ’a n’ıKe ri
m’ dea ğa çlarıa ltında nı rma klar
akanc e nnetl
e rş eklindea nlatıl
ma ktadır:“ Ce nne tt akva
sahiplerine uz ak ol ma yarak ya klaştırı
lmı ştır
.İ ştes ize
vadoluna ngö rdüğünü zş uc ennettirki ,O,Al la
h’ ınt aatına
döne n onun ( hudu d ve a hka mı na)r iaye te denç ok
esi
rge yiciAl la h’a büt ün s a mimi yetiyle gı ya be ns aygı
gösteren, ha kkı nt aa t
ına yöne lmiş bi r ka lble ge len
kims elerea i
ttir.”.“ Tövbee denle r,iyia me lveha r
eke tt
e
buluna nlarö yl e de ğil.Çünkü bunl a
r hi ç bi rş eyle
haksızlığauğr atıl
ma yarakc e
nne te ,çoke si
rge yic iAl lah’ın
kullar
ın a gı ya ben va ad buyur duğu Adn Ce nne tl
erine
gir
e cekle r
dir.Onunv adiş üphe sizye r
inibul a cakt ır.Ora da
sel
a mda nbaşkab oşbi rs özişitme ye ceklerdir.Or adas aba h,
akşamr ızıkl
a rıdaa yakla r
ınage le cektir.O,öyl ec e nnetti
r
kib izonaku lla r
ımı zda nge rçekte nmüt takiol a nl arıva ri
s
kıl
a cağız.”.Ce nne tbudünya daya pılani yiliklerina hir
e tt
e
Allah Te al
at arafında n ve r
ilen ka rşılı
ğ ıdır. Kur ’an’ ı
Ker i
m’ de Al lah Te ala ş öyl e buyur ma kt adır :“ Adn
Cenne tleriva rdırkia ltl
a rı
nda nırma klara ka r.Onl arora da
ebedi ka l
ıcıdırlar.İ şt
e güna hl ar
da n t emi z lenenlerin
müka fa tı
.”.

Kur’
an’
ıKeri
m’dec
enne
ti
nni
te
li
kle
rinde
nba
zıl
arı
naş
u
ş
eki
ldede
ğini
li
r:

1.
Alt
la
rında
nır
makl
ara
kan,bi
rbi
riüz
eri
nebi
nae
dil
miş
281
yüks
ekköş
kle
r,güz
elme
ske
nle
r.

2.Tür
lüağa çveme yval
ara,a
karkayna
kla
ra,görünüşve
kokusu güzel,ist
eyenl
eri
n yanı
na kada
rs arktı
ğında
n
kopar
ıl
ma sıkol
ay,t
ürlübolmeyve
ler
esahi
p.

3.Gönlünç ekeceğihert ür
lüye me kvee t
le
r,t ürlükokul u
iç
e c
e kl
er,te
mi zş ar
aplarveç eşi
tç eşi
ttükenme znime t
ler
i
iç
e r
enbi rme kan.“Onla r
ac ennettebirme yve ,içleri
nin
çekeceğibire tverdik(vereceği
z) ”
.“ Canla
rıni steye c
eği
vegöz ler
inhoş lanacağıneva rsa,he psiorada dır
.Si zde
oradadevaml ıolara
kka laca
ksınız.İşt
ebus izinç al
ıştığı
nız
ame l
lersebebiylemirasçıkıl
ındığınızcennetti
r .Siziniçin
oradaç ok me yveler va r
dır
,onl ardan yiye ceksiniz.
”.
“Cen netşarabında (dünya ş arabıgi bi)mi de ız dır
abı
yoktur”.

4.Cennet
tehaya tsonsuzdur,ki
nyoktur,boşlafvegüna ha
sokacaksöziş i
til
me z
.“ Bizoc ennet
li
kleri
nka l
bl er
indeki
kinl
eriç ıkar
ıra tarı
z.He psika r
deşle
r olarakt aht
lar
üzeri
ndeka r
şıka rş
ıyaotururla
r.Oradakendil
erinehi çbir
zahmet doku nma z ve onl a
r oradan ç ı
karıl
a ca
k da
değil
ler
dir”.“ Onlarcennettenebirboşlafişit
irle
rnede
birhezeyan.Anc akbi rsözi ş
it
ir
ler
:Se l
am.( birbi
rleri
yle
sela
mlaşırdururl
ar).
”.

5.Ce
nnet ni metl
eri insan ha ya
li
nin e r
işe
me y
eceği
güze
lli
kte
dir.Cennet
ias
lındadünyaölç
üle
riyl
etar
ifet
me k
mümkünde ğil
dir
.

Cennet
intas
vir
ikonusundasöyl
enece
ks onsözş ukuds
i
hadisi
nifadeet
ti
ğidurumdur:Hz.Peygamber(Sa l
la
ll
ahu
Aleyhive Se ll
em) şöyle buyurmuş
tur
:Ce nabıHa k
buyuruyorki:“Sal
ihkullar
ımi ç
inbenc ennet
tehiçbir
282
gözüngör mediğihiçbirkulağınişit
me diğivehiçbi rinsan
gönlününha tı
rlamadığıbirt akım nime tl
erha zırl
adı m.”.
Başkabirha disl
eri
ndedeRa sulul
lah(Sa ll
al
lahuAl ey hive
Sell
em)c enneti
ngü müşvea lt
ınke rpiçt
enya pı
ld ı
ğını,
harcı
nınmi s
k,t aş
lar
ınıni nciveya kutol duğunu,or aya
gir
en l
eri
nbo l
lukver efahi çi
nde ,üzüntüsüzveke dersi
z
yaşayacağı
nı e bedi ka lac
akları
nı, öl meyec e
kl eri
ni,
el
biseler
inin e ski
me yeceğini ve ge nçl
ikle
rinin yok
olmayacağınıifa
dee der
.

EhliSünne tina ncınagör emümi nlerc e nne tt

eAl la h
Te a
la’
yıgör ec e
kler,buonl a ri ç
ine nbüyükni me tol aca ktır
.
Buna“ Ruyetullah”d e nir
.Buhus ustaKur ’an’ ıKe r
im’ de :
“O günRa bleri
neba kant erüt aze( ı
şıks aç an)y üz l
e r
vardır
.”buyr ul
ur .Ra sul
u llah da( Sall
a l
lahu Al e yhive
Se l
le
m)bi rha dislerindeş öyl ebuyur ur:“ Si zge r
çe kte n
tı
pkış ua yıgör düğ ünüzgi bi,Ra bbinizigöz le( açıkça )
göreceksi
niz.Onu gör me kte ha ks ızl
ığa uğr a mıya ca k,
izdi
hama düş me yec eksiniz .”. Pe ygambe r ( Sallallahu
Al e
yhiveSe llem)“ İ yiişvegüz e la me lişleye nlereda ha
güzelka rş
ılı
kvebi rdez iya de(Al lah’ıgör me k)va rdı r.”
ayeti
niokud ukta ns onraş öyle buyur du:“ Ce nne t
likle r
cennetegirdiğiza ma nAl la hTe al
aş öylebu yur ac ak:“ Siz e
dahadave rme mii st
e diği
n izbi rşe yva rmı ?”Ce nne t
likle r
deş öylede rler
:“ Yüz lerimi zia kç ı
ka r
ma dı n mı ,bi zi
cennetekoyma dınmı ,bizic ehenne mde nkur ta rma dınmı ?
(o yeter).
” Ra sulul
la h( Sa llal
la
hu Al eyhive Se lle m)
sözler
inede va mbuy urarak :“ Cena bıHa kpe rde yika ldırır,
cennetl
iklerea r
tık Ra bl
e rine ba kma ktan da ha s e
vi ml i
gelece
khi çbi rş eyve ri
lmi şol ma z.”.Mümi nlerinAl la h
Te a
la’
yıc enne t
tegör me ler ihe rha ngibi ryön,ye rve
şekil
denuz akol ara
kvukubul acaktır.Bununke yfiye ti
bizceme çhuldürAl la hTe a labi l
irde ri
z.Kur ’an’ ıKe ri
m
veha disle
rdebi ldir
ildiğii çinke sinli
kleböyl ei nanı rız.
283
Ehli Sünne ti nancına gör e c ennet ha l
e n va r
dı r
,
yaratıl
mıştı
r,hazırl
anmışt
ır.Ni t
e kimş uay e
tbunua ç ı
kç a
ifa
dee der:“Ra bbi
nizi
nma ğfir
e ti
nevee nigökl erl
eye r
kada rolanc ennetekoşun.O c e nnettakvas ahipl
e r
ii çin
hazırla
nmı şt
ır
.”.Peygambe rEf endimiz(Salla
llahuAl e yhi
veSe l
lem) şöylebuyur muş la
rdır:“ Demincekc enne tile
cehenne mş uduva rı
nyüz ündeba naa r
zolundu.” .Ba şka
birha dis
leri
ndeş öylebuy urur
lar:“ Cennetbanaya klaştı
,
(yaklaşt
ı),oka darki,eğerc ürete deydi
ms alkımla r
ında n
birtanesini(alı
p)sizegetire
bilecektim.”
.Buha disl
erde n
dea nlaşı
laca
ğıg i
bicennetya ra
tılmışoluphalenme vcuttur.

Ce nne tl
ikler:Kur ’a
n’ ıKe ri
m ve ha disler
de i f
ade
buyrul duğunagö re,pe yga mberler
inda vet
ineuyupi man
edenvea me lisalihişl
e ye nkims el
ercennet
egi recekler
dir.
Bu ki mse l
erc ennetl
ikt ir.Es ase
n Al la
h Te ala’ya ve
insanla raka rşıgör evl
e riniye r
inege t
irmeklei nsanda ha
dünya dai kenma nevibi rhuz urakavuşur,ma ddir ef
ah
sağlanı ra mat am ma na sıylahuzurveka rde şl
ikc ennett
e
gerçe kleşir:“ Ta kva s ahiple
rie l
bet
tec e nnetler
de ve
pınarla r
da dır
lar.Gi r
inor a yaselametl
e,eminol arak.BizO
cenne tlikler
inka lbl
erinde kikinleriçıkar
ıra tarız.He psi
karde şlerol arakt ahtl
arüz eri
ndeka rşıkarşıyaot ururl
ar.
Or a
dake ndi
lerinehi çbi rzahme tdokun ma zveonl a
r
orada nç ıkarı
lacakdad e ğill
er.
”.

Kur’an’ıKe ri
m na ma zınıeksiksizkılanları
n,ma lından
birkısmınıyo ksull
araayıranlar
ın,cezagününei na na
nl arı
n,
AllahTe a
la ’
nınga z
abında nkorka nla
rın,ırzlar
ınas ahip
olanl
a rı
n,s özle
rinevee manetes adıkka lanla
rın,doğr u
şahit
likt
ebul unanları
nce nnetegire
c ekl
erinibil
dirmekt edi
r.
Ayr ı
caCe nabıHa kk’ı
nr ı
zası
nıdi l
eyereks abredenlere,
şükredenlere, yürektent övbe e denlere, Allah Te al
a
yolunda c anınıf eda ede nş ehit
lerve Al lah Tea l
a’ya
284
yönelmi ş ol an müs l
üma nlarai ç inde e be di ka lı
na ca k
cenne t
e gi r ece kleri y üce Ra bbi mi z t a rafı
nda n
müjde lenmi ş t
ir. Ce nne t
liklerin ha l
le r
ini di le ge tir
e n
Kur’a na ye t
le ri
n de n ba zılar
ındaş öyl ebu yrulur:“ İma n
edips ali
ha me li şleyen ki ms eleri Ra bl er
ii ma nları
sebebiy lea ğa çlarıa lt
ında nı rma kl a
ra kan,ni me tibol
cenne t
le rehi da ye tbuyur ur.Bunl a r
ınc e
nne tt
edua l
arı:
Allah’ım,s e nit e sbih ve t enz ihe deriz.s öz üdür ve
aral
arında kidi lekle r
idehe ps e l
amdı r.Dua l
a rınıns onui se;
“Bütün ha mdl er a leml erin Ra bbi ne ma hsus tur.”
Ge r
çe ğidir”. “ Ki m deO’ nabi rmümi n ol araks alih
ame l
le rişlemi şol duğuha ldeva rırsai şteon l arae nyüks e k
derecele rva r.”.“ Adn Ce nne tleriva r
dı rki ,( ağa çları)
alt
ında nne hirlera ka r,or adae be dika lacakl ar.İşteböyl e
cenne t
le rdee be dika lış
,küf ürvei syanda nt e mi zl
e nenl erin
müka fa t
ıdır”.Hz .Pe yga mbe r(Sa llallahuAl e yhiveSe ll
em)
cenne t e hlini n ç o ğunun f akirler ol duğunu i fade
buyur muş lardı r.Ha di syor umc ularıbunuş öyl ea çıkla r
lar.
Birç okköt ül ükl erii ns anama li şletir.Çoğui ns anma l
yüzünde na z ar.Onun i çin ma ldan ma hrum f akirler
çoğunl uğu ol uş turduğunda n bunl arın c e nne te h li
ni n
çoğunl uğunut eşki le tme sideol ağa ndı r.Ce nne tei lkgi r
e n
birc ema at
inyüz leria yınondör dünc üge c esinde kigi bi
berr
a ktır.Onl arda ns onragi r
e nlerdee nke s kinı şıkya ya n
yıl
dızla rgibi dir.Hz .Muha mme d’ i
n( SallallahuAl eyhive
Sell
e m)ümme tinde n ye t
mi ş bi n ki şihe sap ve i ka p
görme k sizi
ni lk ol a rakc enne tegi r
e cektir.Ha di slerde n
öğrendi ğimi zeg ör ec enne tee ns ongi rece kki ms eyebu
dünya nın on mi slika darc enne tve r
i l
ec ektir.Çe şi
tli
ri
vay etlerl
es abi tti
rki ,s on s öz ü Ke li
me it evhi d ol a n
kimse ninmüka fa t
ıc enne tt
ir.Budur umuha discilerş öyl e
yoruml a rl
ar:Lai lahei ll
a l
lahc enne t
ina naht arı
dır ,a nca k
bua na ht a
rındi şleriva rdır,onl ardai lahie mi rl
e reba ğlı
olma ki taatvei ba de te tme ktir.Bi rdeLai lahei ll
a ll
a h
285
deme kle bi rinin müs l
üma nlığına hükme di
lme z
Muha mme dün Ra sul ullah ( Muha mme d Al l
ah’ı n
peyga mbe ri
dir)s öz ünüdee kleme sige rekir.Ha tt
aİ sla
m
dininde nbaşkabüt ündi nlerdenuz akol ma sıicabe der.Bu
inanç taolankims e,e hlike bair(büyükgü na hişleyen)de
olsa güna hıka da rc e he nnemde c eza gör dükte ns onr a
cenne tegi r
ecektir.Ni te kim Hz .Pe ygambe r( Sall
allahu
AleyhiveSe llem) :Hi çbi rki ms eyokt urki ,ka l
be ntasdi k
edere kAl l
ah’danba ş
kai lahol ma dığınaveMuha mme d’i n
(Sallalla
huAl eyhiveSe ll
e m) ,Al lah’ı
nkul uver esul ü
olduğunaş ehade te t
sinde ,Al lahTe al
aonac ehenne mi
harame tmişolma sın( he rhaldeha r
a me der).Ehl iSünne t
velc e maatinanc ınagör eLai lahei llal
la
hMuha mme dun
Ra sululla
hdiye nvebununge r
e ğincei mane dipsa l
iha me l
işl
eye nhe rkims eAl l
a hTe ala’nıniz niyl
emut lakac enne te
girece kt
ir
. Ce n ne t
likler ha s
ta l
ık, s akatlık, i hti
yarlık,
huys uz l
ukgibiha llerdenuz a kol a
r a
kya ş
aya caklardır.

Ce nnetTa bakal
arı
:Ce nne t
in yedit abakas
ıva r
dır.
.
BunlarFirde vs,AdnCe nn et
i,Naim Cenneti
,Da rulHuld,
Me va Ce nne t
i, Darus Se lam ve İ lli
yyun’dur. Bu
ta
bakalardanhe rbiri
ndemümi nle
rinya ptı
kla
rıi yiiş
ler
kar
şılı
ğındag i
rec
ekler
ive yayükselec
ekleridereceve ya
mertebel
e rva rdır
.FirdevsCe nne
time r
tebecee nyüks ek
ola
nc ennetta bakası
dır
.

286
 İ
li
mle
rinKur
ucul
arıMüs
lüma
nla
rdı
r

Bugünmüs lümanl
a rbat
ıl
ıla
rınilminehayr
anka l
ıyorl
ar.
Fakatşugerçekkibugünba t
ılı
ları
ni l
mide ni
le
nf izi
ği,
ki
mya yı
,matemati
ği,ast
ronomiyi,tı
bbı,t
ari
hi,c
oğrafyayı
hat
tabugünküi l
iml
e ri
nhe ps
inimüs lümanl
arbulmuş t
ur.
Bunlar
ısı
ras
ıylael
ea l
alı
m.

As t
ronomi:
Me şhurİsl
ama li
mler
indenel
-Bat
taniisi
mlibüyükbir
ast
ronomia l
imiseneni
n365gün5s aat46da ki
ka22
sani
yeolduğunuil
kdefaort
ayaç
ıkar
mı ş
tı
r.
Akde ni
zin haki
kige ni
şl
iğiil
k de f
aİ sla
m a l
imler
i
ta
rafı
ndanAb bas
il
erdevri
ndeHali
feMe ’munz a
ma nı
nda
ölç
ülmüştür
.

Sinüs,kosi
nüs ,pi:
Sinüsü,kos i
nü sümüs l
üma nlarbulmuş l
ardır
.Abba sile
r
devrindeHa lif
eMe ’munz ama nı
ndaöl çümlerdes i
nüsve
kosinüs kull a
nı l
mı ştı
r. Müs lümanlars inüs, kosinüsü
bulduktan ba şka bunl ar
ınt a bl
ola
rınıda ya pmışl
ardır.
Hor asa
nlıGı yase ddinCe mş i
d,“ Risale
tülMuhi tt
iye”a dl
ı
kita
bındabi rde receni
ns inüs ünüilkde f
ahe sapla
mı şt
ır.
Gıya se
ddin Ce mş i
d kitabında “ p” (pi)s ayısıiçi
nş u
rakamla r
ıveriyor :3,141592635589743Bupis a
yısı
nıda
hassasiyet
lehes aplayanl
aryi nemüs lüma nl
ardır
.

Cebi
r,Loga ri
tma:
Müslüma nl
ar bugün okuduğumuz c ebir ilmini
kurmuşlardır
.Müs l
üma nl
arbugün gördüğümüz büt ün
ma t
ema t
iğin e s
asl
arı
nı kur muşl
ardı
r. Avr upal
ıl
a r
ın
kull
andığı r akamlar
ın s ahi
bi bil
e müs l
üma nl
ardır
.
Bugünkü“ aşa
ri”(onl
uk)s i
ste
m dedi
ğimizsist
emidei lk
ic
a tedenmüs lümanl
ardır
.Müs l
ümanla
rc ebi
ri l
minide
287
bulmuş la
rdır
.Bi re şi
tli
ğini kita r
a fı
naa ynımi kt ari l
a ve
edilir
s e,çıkart
ılı
rsa,çarpılırsave yaböl ünürsebue şi
tlik
katiyen boz ulma zd iyen El -
Ca bira dlımüs lüma ni lim
adamı dı r
.Av rupalıl
ardabunaEl -Cabirde me ğedi l
le r
i
dönme diğiiçi
n,bununokunma sınıbe cer
e medikle riiçinEl
-Ca bira dınıEl-Ge br
adi yeokur lar.Bugünİ ngiltere’de,
Al ma nya’daba sı
lanbüt ünc ebirki t
aplarınınüz erindeEl -
Ge brade meks ureti
yleEl -Ca bi
r’ina dınai zaf
e tenbui lmi
takdim e diyorl
ar. El -Cabir bi r
inci de recede n, i kinci
dere c
e den,üç üncü de re
ce den de nkleml er
inç öz ümünü
kitabındave rmişa yrı
caka re köka lma yıgös t
ermi şvehe m
de büt ün bunları
n ya nında a yrıca küpkök a lma yıda
gös t
ermi şti
r.Bugün l ogaritma de diğimizc etvellerive
loga r
itma me f
humunu ( ma nasını)i lk de fa bul an El -
Ha rezmia dlıbirİsla
ma li
mi dir.

Fizik,Kimya :
İbn He ysem a dlımüs l
üma n bilgi
nf i
ziğin kur uc usu,
fi
z i
ğinba basıdı
r.İ b nHe ysema yrı
cabugünküa t
om ve
mol ekülna zari
ye sinige ti
reni nsandır.Ki mya i l
mi nin
kuruc usu da y ine müs l
ümanla r
dır. Ca bir b.Ha yya n
kimya nın kur uc usudur. O i l
k de f
a a tomun
parçalanabileneceği nisöyl
eyenins a
ndır.İkincihicria sırda
yaşamı şbüyü kb ira limdir
.İlkdefal a
bor a
tuva rkurani l
im
adamı dır.İlkde f amüş ahadevede ne yme todunui lme
geti
re ni nsandır.Ha ttakendil aboratuvarındai l
ks un’i
hücreyiya pmı şi ns a
ndırki,a vrupalıbug ünda hionun
seviye s
ineula şa
ma mı şt
ır
.

Tar
ih,Coğr af
ya:
Müslüma nl
art a
rihibul muş ,c oğraf
yayıkur
muşlar
dır
.
İbniHa ldun ilkta rih kit
abınıya z
mı ş
tı
r.İlkcoğra
fya
hari
ta
s ı
nıç iz
enmüs lüma n
lardır
.Ha t
taAme r
ika’
nınkeşf
i
il
k de fa müs lümanlar t araf
ından ya pıl
mışt
ır
.
288
Müslümanla
rın ha
rit
al
arı
nda Ame
rika
’nı
n ye
ri
gös
teri
lmekt
eidi
.

Akş emse ddin:Pa s t

e ur’ da n 400 seneönc emi krobu
bulmuş tur.
AliKuş ç u:Büyü ka s
tronomibi l
gini.İ l
k de faa yın
şekill
erinia nl
atanki tabıya zmıştı
r.
Ebu Ma ’ ş
er: Me d- Cezir( Gel-
Git) ol ayını il
k o
bulmuş tur.
Ce z
e r
i:8a s
ırönc eot oma tiksi
steminkur ucusu.
De miri: Avr upalılardan 400 s ene önc e z ooloji
ansiklopedis i
niya z
mı ş t
ır.
İbnCe ssar:Cüz za mıns e bebi
nivet e davisi
ni900s ene
öncea çıklamı şt
ır.
İbnHa t
ip:Ve banınbul aşıcıbirhast
a lı
kol duğunui l
mi
yoldana çıklamıştır
.
İbnKa raka :900s eneönc eha ri
kabi rtornat ezgahı
yapmı ştı
r.
Ka mburVe sim:Ve remmi kr
obunuR. Koc h’tan150s ene
önceke şfetmi şt
ir.
İbnünne f
is :Avr upa lıl
arda n üç asırönc e küç ük ka n
dolaşımınıke şfetmiştir.
PiriRe is:400s e neönc ebugünkünee nya kı
ndünya
harit
as ı
nıç izmişti
r.

289
 Muka
dde
sYe
rle
r

  İ sl
amınkut salme kanl
arol ara
kka buletti
ğiMe kke,
Me dineveKudüsş e hir
ler
i.Üz erl
e r
indeme yda nage len
hadisel
e r
,nama zveha cgi biibadetler
eme kanol uşlar
ı
bazı ye rl
eri diğerl
erinden üs t
ün kı l
mışt
ır. Bur al
a r
ın
ma nevi a ç
ıdan üs tünlükleria yet ve ha di
s l
erl
e de
belir
til
mişti
r.Bua yetveha di
slerışığınd
aba kıl
dığında
muka ddes yerleri
n ba şlı
ca üç ş ehirdeniba r
e tolduğu
görülür.Bunla
r;Me kke ,Me dineveKudüsş ehir
leri
dir.Bu
me kanlar
ımuka ddeskı la
nba zısebepl
e rvar
dır.

Me kke,ilki nsanvei lkpe yga mbe rHz .Ade m( A.S.)’den

sonPe ygambe rHz .Muha mme d’e( Sal
lalla
huAl eyhive
Sellem)ka darbi rç ok pe yga mbe rin hatır
a ları
nıt aşır
.
İçind eAl lahTe ala’yai ba dete dil
me küz erei nsanlariçin
yapı l
mı şi lk ma be d or ada dır:“ Doğr usui nsanlari çin
kur ulani l
kma bede lbe tteBe kke( Me kke )’dekioç ok
müba rekvebüt üna l
e ml erehi da yetola nbe ytt
ir.Or ada
açıkn işanelerveİ br
ahi m’ inma ka mıva rdır.Or ayagi ren
emni ye tt
eol ur”.Ge rekHa cerulEs ved,ge rekseMa ka mı
İbrahi mt arihibi r
e rha t
ıradı r.Buyönl eriylet ari
hia çıdan
birf onks i
yonl arıva rdır.Ba z
ılarının düşündükl e r
igi bi
cahiliyeç ağındanka lmı şt aşat apmaol ayınınbi ruz antıs
ı
deği l
dir l
er.Ha cer
ule s vediöpe r
ke nHz .Öme r’
in( R.A.)
söyle diklerib unung üz elbi ri s
pa t
ıdır:“Eyt a ş!Bi l
iyorum
kis ent aştanba şkabirş e yde ğilsi
n.Nez ararve r
irsi
nnede
fayd a.Al lah’ınRa sulu( Sa llall
ahuAl eyhiv eSe l
lem)s eni
öpe rkengör me s
iydims enia sl
aöpme zdim” .Me kke’de
buluna n Ka be ve onu ç evreleyen Me scidi Ha ram
insanl a
r ı
n z iyareti ç i
n yol culuk ya pabilecekleri üç
me sc i
dde ne nş erefl
isidir.Hz .Pe ygambe r’
in( Salla
llahu
Ale yhi ve Se l
lem) bu konuda ki hadisleriş öyledir
:
“(Na ma z ve i badeti çin) hi ç bi r me sci
de yol culuk
290
yapılma sıdoğr ude ğil
dir.(Fazlas eva puma rak)ya lnızş u
üç me sc ide s efere dili
r:Me sc i
diHa ram,be nim ş u
me scidim ( Me scidiNe bevi)ve Me sci
diAks a” .Ha c
ibadetininme ka nıolanMe kkebume kanınde t
a ylarıol an
Sa f
a, Me rve, Ar af
at, Mi na, Müz deli
fe gi bi ye rler
Kur ’
a n’da ya i simleri ve r
il
ere k ve ya i ma e dilerek
anılmışlar dır.Bur alar
ıha cveumr ei bade t
ive sil
esiyle
ziyarete de nbi rki msei lka tasıHz .Ade m’ de n( A.S.)
başlaya nbi rt akım ha tı
ra l
arıtekra rya şar
.Ba ba larıHz .
Ade m( A. S.)vea nnel
e riHz .Ha vva ’
nınbul uş t
uğuye r
olanAr a fa t
’tah err e
nkvehe rs ınıft
ani nsanbi rar
a ya
gelerekka rde şol dukla
rını,aynıa nneveba ba nınç ocukla r
ı
oldukla r
ınıha tır
larl
ar.Pe ygambe rlerine nbüyükl eri
nde n
olanHz .İ br a
hi m’in(A. S.)Kur ’an’ıKe r
im’ ini fadesiyle
“kupkur ubi rva di”olanMe kke’yege li
pha nımıHa cerve
henüzbe be kol anoğluİ sma i
l’
ibır a
kma sıonlarda kis ons uz
tevekkül ,a nne ninç ocuğui çinduyduğue ndişe yles a ğa
solakoş ma sı
,Ze mz em s uyunun or ta
yaç ı
kış ı
,kur ba n
olma ya gi de rkenİ sma i
l’i
n ba ba sına itaa t
ive Al lah
Te al
a’nınkoçgö ndermes iveniha yetha yatınınbüyü kbi r
bölümü bur ada ge çen Hz .Muha mme d’in( Sa l
lall
ahu
Al e
yhiveSe ll
e m)z afer
les onuçlana nmüc ade l
e siv eona
tümi ns anlığage rçekkişili
ğinikaz andırand üstur l
a rıtekrar
yaşatır.

Muka ddesye r
lerinikincisiMe dine ’
dir
.Önc e
lerii smi
Yesribi kenHi cr
e tt
ens onrake ndi sineMe dinetünNe bi
(Peygambe rşehri
),Hz .Pe ygambe r( Sa l
la
lla
huAl e
yhive
Sell
em)or adan dünya yıa ydınlattığıi ç
in de Me dinei
Müne vve r
e( Nurluş ehi
r)de nilmi şti
r.Ke ndis
inez iya re
t
içi
n gidilebi
lece
k me sci
dleri
ni kinc i
siMe scidiNe bevi
buradadır.Hz.Pe ygambe r(Sallall
a huAl eyhiveSe l
le m)
buradaya pıl
aniba det
infazile
ti
neş öyl eiş
aretetmişl
e rdir
:
“Şube nim me s
cidimdekı lı
nanbi rna mazMe scidiHa ram
291
müs t
e sna ol ma k üz er
eö bürme scidlerde kı lı
nan bi n
nama z dan ha yı
rlı
dır”. Hz . Peyga mbe r ’
in ( Sall
allahu
Aleyhive Se l
lem) c enne tba hçelerinde n birio larak
vasıf
la ndı r
dığıe vive mi nberia r
a s
ı“ Ravz a
”c ennet
kapıl
a rında nbiriolarakva sı
fl
andırdığımi nberiveka br
i
şeri
fleribume sci
dda hili
ndedir.Bi rha disler
indei fade
buyur dukl ar
ıgi bi,o nu öl ümünde ns onr az iyare
te den
kimseha yat
taikenz i
ya retetmişgibidir.Me kke’deolduğu
gibiMe di ne’ni
nbe li
rlinokt al
arı
nına r
a sıHz .Pe ygambe r
(Sall
a llahu Al eyhive Se ll
em)t arafı
nda n harem i lan
edil
mi ş t
ir.Pe ygamberlikha yatı
nınbüyükböl ümübur ada
geçen Hz .Pe ygambe r( Sall
all
ahu Al eyhive Se l
le m)
Me kkef ethedil
dikte
ns onr abil
ebur adana yrıl
ma mıştı
r.Bu
bakımda nKuba ’danUhud’ aka darMe di ne’ninhe rka rı
ş
toprağıO’ nun( Sall
allahuAl eyhiveSe ll
e m)ha tı
rala
rıyla
doludur .

Muka ddes ye rlerin üç ünc üsü Ku düs , bi r ç ok

peygambe ri
nya şa dığıveka birl
e rini
nbul un duğubi ryerdi r
.
İsl
amıni lkkı blesio l
muş tur.Fa zl
as eva pümi te di
lere k
yolcul
uk ya pılabi le
c ek me s
cidle r
in üç ünc üsü Me scidi
Aksabur adadır.İs rage cesiHz .Pe ygambe r’
in( Salla
llahu
AleyhiveSe ll
em)i lkdur ağıol muşt
ur .Mi r
aç’
lai lgili
ayet
tef azi
let
ineş uş ekil
dei şaretbuyurul muş tur:“Kul unu
geceleyi
n Me sc idi Ha ram’da n ç evre si
ni be reke t
li
kıl
dığımızMe scidiAks a’yagöt ürenO ( Al lah)he rtür lü
eksi
klikten uz aktır.O’ na a ye tl
eri
miz den bi r kısmı nı
göst
e r
e l
im di ye ( böyle ya ptık).Ge rç ektenO i şiten,
görendir”
.Ri vaye te dil
diğine gör e Sül eyma n( A. S.)
Me sci
di Aks a’nın bi nasını bi ti
rdi
kte n s onra Al l
a h
Teala’danüçdi l
e ktebul unmuş tur:

1.Kendi
si
nde
nsonr
aki
mse
yena
sipol
maya
cakbi
rmül
k
vesa
lta
nat
;
292
2.İ
lahihükmeuygunbi
rka
zakudr
eti
;

3.Ya lnı
zna mazkı l
maki çi
nMe sci
diAksa’yıkasdedi
p
gele
nleri
nbuda vra
nışl
arı
nınafl
arı
navesi
leolma sı
.Hz .
Peygamber( Sal
lal
lahuAleyhiveSe l
lem)“Ce na
bıHa k
Süleyman’a bunla
rdani l
ki ki
si
nive r
mişt
ir
.Üç üncüs
ü
niyazı
nın da ma zhar
ı ka bul olması
nı di l
eri
m”
buyurmuşla
rdır
.

Saydığımız b u muka ddes ye r

ler dı şında Hz .
Peyga mbe r
’in( Sall
all
ahu Al eyhive Se ll
em)s eferl
eri
sır
asında uğ radığı
,s avaş
tığı,na maz kı l
dığı yerler
le,
sahabede nbirkısmınınmedf unbulunduğuma hall
er,bazı
peyga mbe r
ler
in ya ş
adığı
,ha t
ta kabi
rle
rini
n bul unduğu
iddi
a e dil
en y e r
ler müslüma nl
art arafı
nda n z i
yaret
edil
me ktedir
.

293
 Müba
rekGünl
erVeGe
cel
er

İs
lamdini ndeibadet
le
rka meriayla r
agöreemredil
mişti
r.
Ka meritakvi megöregününönc ege ce
sisonragündüz ü
geli
r.Me s elac umage ceside ndiğiz aman perşe
mbe yi
cuma yabağl ayangecekastedi
lir
.Al l
ahTe a
labuge cel
eri
diğerg ec
e lerdendahaf azil
et
li( üstün)yarat
mı şvebu
geceler
deya pıl
anibadet
le
r edahaç okmüka fa
tve r
mişti
r.
Aynız ama ndaö nemlibazıişl
eridebuge celer
deya r
atı
r.
Bununi çi
nbuge cele
remü bare
kge c el
erdenir
.

Müba
rekge
cel
erye
dit
aneol
upş
unl
ardı
r:

1.
CumaGec
esi
:He
rha
ftape
rşe
mbe
yic
uma
yaba
ğla
yan
ge
cedi
r.

2.
Ramaza
nBa yr
amıGe c
esi
:BuRamaza
nıns
ongününü
Ramaz
anbay
ramınaba
ğlaya
nge
cedi
r.

3.
Kur
banBa
yra
mıGe
ces
i:Zi
lhi
ccea
yını
n10.ge
ces
idi
r.

Yukarı
dakiüçge c
eyea ithe rha ngibi ribadetyoktur.
Ancakbuge cel
erdeyapıl
ani badet,duavei yili
kle
rAl lah
Tealatar
afı
ndanfazl
asıil
emüka f
atlandırı
lır
.Buge c el
erde
yapıl
anduaha kkındaRa sul
ul l
ah( Sal
lall
ahuAl eyhive
Sell
em)ş öyl
ebu yur
ur:“Be şge ceva r
dırkioge c el
erde
yapıl
andua l
argeriçevri
lmez:Re c eb’i
ni lkc umag e
ce s
i
(Regai
bge ce
si)
,Şabanınonbe şi
ncige cesi(Be r
aatgecesi)
,
Cumage c
esi
,Ra mazanba yr
a mıge c e
si,Kur banba yr
amı
gecesi
”.

4.
Ka dirGec
es i
:Ramaza
na yı
nın27.gece
sidi
r.Faka
tba
şka
ge
ce l
e r
de olduğu dar i
vayete di
lmişt
ir.Bu konuda
Rasulull
ah(Sall
al
lahuAleyhiveSe ll
em)bi rkaçhadi
s
294
ri
va ye
te dil
miştir.Bunlarınbi r
indeşöylebuyur ur.“Ka di
r
gecesi
niRa ma zan’ınsonongünününt eksa
yıl
ı( 21,23,25,
27,29)ge cel
e r
indea r
ayınız”.Anc akİ sl
ama li
mle r
ince
kuvvetl
ii ht
ima l27.ge cesidir
.Şa nıYüc eveka dribüyük
olduğuiçinbuge ce
yeKa di rgecesidenmişt
ir
.Bukonuda
Ka di
rSur esi’
ndeAl lahTe al
aş öylebuyurur:“ Şüphe si
z
BizKur ’an’ıKa dirgecesiindirdi
k.Se noKa dirge ces
inin
neol duğunubi ldinmi ?Ka dirge cesibina yda nda ha
hayırl
ıdı
r.O ge ceme l
eklerver uh( Cebr
ail
)Ra bler
inin
iz
nii lebüt üne mi rl
erl
ei ne r
ler.O ge ceşafaka t
ıncaya
kadaremni yetl
ives el
ame tlibi
rge cedir
”.Bus ureyegör e
Ka di
rgec es
ininb irkaçüstünöz ell
ikl
erivar
dır
:

a
.Kur’
an’
ıKeri
m Ramaza
na yı
ndabugece
deniti
bar
en
i
nme
yebaşl
amı
şveinme
siyi
rmiüçyı
lsür
müşt
ür.

b.Ka di
rt akdiranlamı
ndadı
r.Yanibu gece All
ah
Tea
la’
nıne zelde t
akdi
re t
ti
ğikader
iuygul
amaki ç
in
mel
ekler
ee mirverdi
ğigece
dir
.Bununiç
inmele
klerbu
ge
cedeyeryüzünei
ner.

c.Kadi
rgeces
iiçi
ndeokadarbüyükiyi
li
kveha yı
rvar
dır
kibuhayı
rinsa
nlı
ktari
hin
debinyıl
dayapıl
ma mış
tı
r.İ
şte
Kadi
rgeces
ibununiçi
nbinyı
ldandahahayı
rl
ıdı
r.

Ka dirge c
esininihya sı
nage li
nce:Buge c eyivarsakaza
nama z l
arınıkı l
arak,i bade tve dua i lei hya etmeye
çalı
ş ma l
ı.ÇünküRa sulull
ah( Sal
lal
lahuAle yhiveSe l
le
m)
“Ka dir ge ce
s i
nii ma ne derek ve müka fatı
nıuma rak
ibadetle geçireni
ng eçmişgüna hlarıaffolur” buyurur
.
Ras ulull
ah( Salla
ll
a huAl eyhiveSe ll
em)buge c
edeş u
duayıokuma yıtavs iyebu yurmuştur
.“ Yarabbiş üphe
s i
z
sena ffedici
si
nvea ffısever
s i
n,benideaffe
t” .

295
5.RegaibGe ce
si:Recepa yı
nınilkcumage ces
idir.Re gaib
regib
eke li
me s
ininçoğuluolup,sözl
ükte
;iti
bare dil
e nş ey
veboli hsand emektir.Bu ge cedeRa sulu Ekr e m’in
(Sall
all
a hu Al e
yhive Se l
lem)Al lah Tealat ara
fında n
ma nevii yil
ikler
ev ei hs
anlar
a nailolduğu için buna
şükraneol arakoni kirekatnafil
ena mazkı l
dığır ivayet
olunma ktadı
r. Anc ak bu na maz hakkındaki r ivayet
kuvve t
lide ğil
dir.Na f
ileolduğui ç
inkılı
nsas evab ıbol
kılı
nma zsagüna hıyo ktur
.Anc akbuge celer
dekı lınan
bütün na fil
elert e
k ba şı
na kılı
nırc e
ma at
le kı l
ınma z
.
Öne mliol an bu ge ceyiibadet
le,duaveni yaz l
ai hya
etmektir.

6.Beraat Ka ndil
i( Ge c
e si
): Şa ban a yının onbe şinci
gecesidir
.Be raatsözlükte;birz orluktankur tarma kvebe ri
olmakde mek t
ir.Alla
hTe alabuge cea fka pılar
ınıa çar;bu
gecedemümi nlera f
fauğr arlarvegüna hları
nda nt evbe
ett
ikleritaktir
det emi zl
enirler.Buge cedebi ryı liçinde
olacakbüt üni şle
rhükmeba ğl
a nı
pi fasıi çinCe na bıHa k
tar
afındanme l
eklereve rili
r.Buge ceyeha sbi ri ba det
yoktur.Ge cesi
nii badetveduai le,gündüz ünüor uç l
u
geçir
me kgüz eldir
.Kur ’
a n’ıKe r
im’ deBe r
aatge cesiyle
il
gil
igör ülena yet
lerş unlardır:“ (Helal,ha ram vedi ğer
hüküml eri)a çı
kçabi ldir
enbuKi tab’aye mine deri
m ki
şüphe s
izbi zonumü ba re
kbi rge cedei ndirdik.Ge rçekt e
n
bizs onuçtaka rşı
laşı
lacakt ehlikeleriha berve ricil
e r
iz.O
(öyl
ebi rge cedirki)he rhi kme t
liiş,ne z
dimi zdens adır
olanbi remi rileoz ama na yrıl
ır”.Be raatge cesinea itbe ş
hasl
e tşunlardır
:

a
)He
röne
mlii
şbuge
cedea
yır
dedi
li
r.

b)Oge
cede
kii
bade
ti
nfa
zil
et
ibüyükt
ür.

296
c
)İl
ahir
ahme
tya
yıl
ır
.

d)Ma
ğfi
retge
ces
idi
r.

e
)O ge c
eRa s
ulul
lah’
a( Sallall
ahuAl eyhiveSe lle
m)
şef
aat ha kkının t amamı ve ri
lmiş
ti
r. Çünkü Hz .
Muha mme d( Sa l
lal
lahu Ale yhi ve Se lle
m) Şa banın
onüçüncü gece s
iü mme tiha kkında şefaatiste
miş bu
şef
aati
nüç t
ebi river
ilmişondör düncügecesiyi
nei s
temiş
üçt
ebi r
idahave r
il
mişonbeşincige ceyinetal
epe t
mişbu
geceş efa
ati
nt ama mıi hsa
ne dil
mişt
ir.Bu ş efaat
ten
mahrum ol anlard e ve
nin ür küp ka çtı
ğı gibi Allah
Teal
a ’
dankaça nla
rdı
r.

Beraatge cesihakkındaAl lahe l

çi
si(Sa llal
lahuAl eyhive
Selle
m)ş öylebuyur muş t
ur :Şa banayını nonbe şi
nc ig e c
e s
i
olduğuz ama nge cesindei badeteka lkın.Veoge cenin
gündüz ünü( 15.günü )or uçt utunuz.Çünküoge cegüne ş
batı
nc aAl lahTe a l
a( Ke yfiye t
ibi z
ceme ç
hulbi rh a l
de)
dünya yae ny a kı
ng öğei ne r
ek( oa nda n)f ecirol unc aya
kadar:Be ndenma ğfiretdi leyenyokmuonuma ğfire
t
edeyim.Be ndenrızıkisteye nyokmuonur ızı
klandıra yım.
(Birbe l
ai le)mübt el
aol anyokmuonakur t
uluşve re yim.
Şöyleol anyokmu?Böyl eol anyokmu?b uyurur .Di ğer
birha distedeş öylebuyur uyor:Şüphe s i
zAl la hTe a l
a
Şabana yınınonbe şincige ce sidünya yae nya kınol an
sema ya(ke yfi
yy e
tibizceme çhulbirş ekilde)inerveKe lb
kabil
e si
nink oyunlarının kı l
larıs ayısından da ha ç ok
günahl a
rı(ve y
agüna hs ahipl eri
ni)bağışlar.

7.Mira
cGe ce
si:Rece
pa yı
nın27. nc
igeces
inerast
layan
geceyeMira
cge c
esideni
r.Miracmuc i
zes
ihi c
ret
te
nbi r
buçukyılönce621yılıbaş
lar
ındavukubul muşt
ur.Bu
gecedeHz.Muha mme d(Sal
la
llahuAleyhiveSe ll
e m)
297
Me kke ’den Kudüs ’e or a
dan s ema l
ara yüks e l
ti
lerek
me l
ekuta lemi niseyre t
mi şveCe nabıHa ki l
ea racı
s ı
z
görüşmüş t
ür.Kur ’an’
ıKe r i
m’demi ra
col a yınaş uşekilde
kısac
aye rve ril
ir
:“ Kul u( Muha mme d’i)ge c enina zbi r
bölümündeke ndisi
nebi rk ıs
ıma yet
ler
imi zigös terme kiçin
Me scidiHa ram’ dançe vresinimübarekkı l
dı ğımı zMe s
c i
di
Aks a
’yagöt ür enAl l
ahbüt ünnoksanlı
klarda nmüne z
zehtir.
İşi
tenvegör e nO’ dur ”.Hz .Muha mme d’in( Sall
allahu
AleyhiveSe lle
m)ge ce nina zbirböl ümündeMe s
c i
di
Ha r
am’ dan Me sci
diAks a’ya kadarol a n yol cul
uğuna
“İsr
a”,Me scidiAks a’dangökl e
reyükselipma ddea lemini
aşmas ınada“ Mi r
ac”de nir.İsr
a;geceyol c uluğuya pma k
deme ktir.Mira cgecesininöne mioge cedeCe na bıHa k’tan
geti
ril
e ne mir,ya s
akveha berl
eri
nönemi nde nge lme ktedir.
Mi r
ac ge cesi ge tiril
e n e s
asla
rı bi r kaç ma dde de
topla
ya bili
ri
z :

a)İ
slamısa
rant
ehl
ikeç
embe
rini
net
kis
inika
ybe
tt
iğiha
ber
ver
il
iyor
.

b)Da ha önc
ekidi
nle
rin yür
ürl
ükt
en ka
ldı
rı
ldı
ğıi
la
n
edi
li
yor.

c)İns
anl
aRabbia
rası
ndae nöneml
iiba
detol
anbe
şva
kit
namazbuge
cedef
arzkıl
ınmış
tır
.

d)BakaraSure
sini
ns onikiayet
iİsl
am ümmeti
nehedi
ye
ola
rak gel
mişti
r.“ Ame ner
ras
ulü” diye ba
şla
yan bu
ayet
le
rdeönemliakidekonular
ıyanındasonayet
teöz
lü
duaörne
kler
iveri
lmekte
dir.

e) Alla
h Te al
a’y
a ortak koş
maya
n mümi
nle
rin
bağı
şl
ana
cağımüj
des
ive
ril
iyor
.

298
 İşt
ebuka da
röne mlihükümler
inbira r
a dabil
dir
il
diği
Mira
cge c
e s
iöneminibunla
rdanalmakta
dır
.Gündüz ünde
or
uçlubulunul
malı
dır.Böylebi
rge ce
deya pıl
acakduanın
CenabıHaktar
afı
ndangeriçevr
il
me yec
eğiumul ur
.

299
 ÜçAyl
ar

İslamı nmü bareks aydı ğıhi crika me ria ylardanRe cep,

Şaba nveRa ma zana yla rı
d ı
r.Bua ylarvedi ğe rdokuza yın
sürele r
ia yınha reke tl
erinegör ebe lirl
enme ktedi r
.Ka me r
i
aylarıns üresiş ems ia ylarıns üresinena z arande ğişiklik
arzede r.Ka me r
is eneş ems is enede nonbi rgünda ha
kısadı r
.Ayr ıc aka me ria ylarındi ğe rbi röz elli
ğiş ems i
aylardaol duğ ug i
bis ene nina ynıme vsimi nede ğilde ğişik
me vs imle r
inet esadüfe t
me si
di r.Me s el
aka me ribi rayol an
Ra ma z
ana yıs ene nin me vs imle r
inidol aşır.Hi crive
kame ria ylara r
asınd aküç üköne mt aşıya nve“ üça ylar”
diye a dlandı rıl
an Re ceb,Şa ba n ve Ra ma zana yla r
ı
müba rek a yl ar ol arak ka bul e dilir
le r. Bu a yların
müs lüma nlarca öne ml i öl ç üde de ğer ka zanma sının
sebe pleria r
as ındaHz .Pe yga mbe r ’i
n( Salla ll
ahuAl e
yhive
Sellem)bua yl arha kkındave rdiğiha be rlergös t
er i
lebilir
.
Ra sulullah( Sa llal
lahu Al eyhive Se lle m) bi rh adi s
i
şeri
f inde;“ Re cep Al l
a h’ına yı,Şa ban be nima yım ve
Ra ma z
an ümme t
imi n a yıdı r” buyur muş tur. Ayr ıca
Peyga mbe r Ef endimi z( Salla l
lahu Al e yhive Se llem)
Re ceba yıg irince“ Al lahım!Re c e
b ve Şa ba nıbi ze
müba rekkı l!Bi ziRa ma zanaul a
ş tı
r”di yeduae de r
di.Üç
aylarınde ğerinii f
adee de ndiğe rbi röne ml iöz e l
likis ebe ş
müba rek ka ndi lge cesinde n dör dünün bu a ylari ç i
nde
olma s ı
dır.Re ga ibge ce si,Re cepa yınınilkc umage cesine,
Mi racge cesi,Re ce pa yınınyi rmiye dinc ig eces i
ne ,Be raat
gece si,Şa bana yınınonbe şi
nc ige cesi
ne ,Ka dirge ces iise
Ra ma z
ana yınınyi rmiye dincige c esinera stlar
.

Hz.Peygamber( Sal
la
llahuAleyhiveSe ll
em)Şa ban
a
yındaçokoruçt uta
rdı
.Hz .Ai ş
e( R.A.
)Ra s
ulul
lah’
ın
(
Sall
al
la
huAl eyhiveSe ll
em)bua ydakior
ucuha k
kında
ş
öylede
r:“Şabana yı
ndakikada
rçokoruçl
uolduğubiray
300
gör
med
im”
.

Ramazan ayının fazil

et
ii s e çok da ha yü c
e di
r.
PeygamberEfendimiz(Sal
lal
lahuAl eyhiveSell
em)ş öyl
e
buyurmakt
adır
:“Ra mazangeldiğindecennetka
pıl
arıaçıl
ır
cehenne
mka pı
larıkapa
nır,ş
eyta nla
rdaba ğl
anı
r”.

Re ceb ve Şa ba na ylarır ahmeta yıol an Ra mazanı

karşıl
aya na yl a
r ol up Ra mazana yı nı
n müj deci
sidir
.
Dinimi zdea yrıbi rdeğe r
iol anüça yl ar
ınki şi
dei nsani
özelli
klerin olgunlaşma sı
ndavei r
ade nin kontrola l
tına
alı
nma sındar olübüyükt ür.Zir
aRe c
ebveŞa bana ylar
ının
feyzindenvebua ylar
dabul una nRega ib,Mi r
a cveBe raat
geceleri
ninr ahme t
indeni s
tif
ade yolunu t ut a
n bu ki ş
i
Ra ma za
na yındai sehe rt ürl
üköt ülükt e
nke ndiniuz ak
tutarvei nsa
niva sıfl
a r
ınına r
tma s
ınaga yr
ete der
.Ni hayet
Ka dirgecesi
n deya pacağıibadetvetevbei lema ne vihazza
ulaşır
.

Bunedenl
eöz e
ll
ikl
ebuayla
r dabolbolis
tiğf
aret
mek,
namazkıl
ma k,or
uçtut
mak,Kur ’
an’ıKe
rim’iokuma
kve
duaet
me kenuygundavr
anı
şl
ardır.

301
 DuaEt
meni
nEde
ble
ri

Fıkıha liml e r
inin,ha disa li
ml erinin,önc e kia l
imle rl
e
sonr akia li
ml eri
nç oğ unluğunungör üş üneg öreduae tme k
müs taha bdır .Al l
ahTe al
aş öylebuyur muş t
ur :“ Ra bbiniz
buyur dukiba n aduae dipi steyinka bule dips izeve r
e yi
m. ”.
YineAl lahTe ala“ Ya l
vara r
a kvegi zliceRa bbiniz edua
edin” buyur muş tur . Bu konuda a yetlerç oktu r ve
me şhur dur.Sa hihol anha disl
e r
ege li
nc ebunl arz iyade s
iyle
bili
ne nş eyl erdira nlatıl
ma larınadai htiyaçyokt ur.
Dua nıne de bleriondur .
Bi r
inc i
si:Ar efegün ünü,r ama z ana yınıvec umagününü,
gec e¬nins on üç te bi ri
nive s e herva kitlerini,ş erefl
i
zama nl arol du klarıiçingöz ¬e tl
e yips eç me ktir.
İkinc i
si:Ba zıha l
lerifırsatbilipoha llerdeduae t
me ktir.
Sec deha li
nde ,o r
dul arınka rşıl
a şma sız a ma nında ,ya ğmur
yağa rken,na ma zi ka me t
indeveonda ns onr aduae tme k
gibi.
Üç ünc üsü:Kı bleyeyöne lme k,i kie lika l
dı rma kvedua
sonundae l
le riyüz es ürme k.
Dör dünc üs ü:Gi zlivea şikara ras ındas esia lçakt utma k.
Be şincisi:Ta şkınlıkha li
nedönüş e nz orlamada vranı
ş la
r
yapma ma kt ır
.Eni y isiPe yga mbe r( Sa llall
a huAl eyhive
Sellem)ve a shabında n na kl
e dile n dua larıya pma ktır.
He r¬ke s güz el du a y apa ma ya cağı i çin t a ş
kınlığa
düş me sinde n kor kulur.Al imler de n bi riş öyl ede miştir
:
Zilletvei htiya çdi liileduae t
,f es aha tvegös terişdi l
ii l
e
deği l
.
Al t
ınc ı
sı:Ya l
va rma k,içhuz uruduyma kvekor kma ktır.
Alla h Te a laş öyl e buyur muş tur :“ Büt ün pe yga mbe rle
r
hayı r
la r
akoş a rl
a r
,uma rakvekor ka rakbi z eduae de r
lerdi.
Biz ek a
rşıdat eslimiye tiçindei ta atka rdırlar.”Yi neAl lah
Te ala ş öyl e buyu rmuş tur:“ Ya lva r
a rak ve gi z
lice
Ra bbiniz eduae din” .
302
 Ye dinc isi:Ke si
nlikleist
e me kvedua nınka bule dil
diği ne
inanma k,i s te¬ğininka bulünüdoğr ulama k.Al l
a hTe ala
ma hluka tıne n köt üsü ol anİ blis
in:“ Ra bbim i nsa nlar
diri
le ceklerigüne( kıyame t
e )ka darbanamühl etve r.Al lah
Te ala buyur du:Se n mühl etve ril
enlerde nsin.” du asını
kabule tmi ştir.Al lahTe al
aş eytanındua sınıka bule de rde
birmüs lüma n ı
ndua sı
nıka bule tme zmi ?
Se kizinci:Dua daı sr
are tme kveüçde fat ekrarla
ma ktır
.
Dua nı nka bu¬l ünüa celeisteme me ktir
.
Dokuz unc u: Al la
h Te ala’nıni smini a nar a
k dua ya
başla ma ktır.Al la
hTe al
a ’
yaha mdves ena dabul und ukt an
sonr aPe yga mbe r’
e( Sallal
lahuAl e
yhiveSe l
lem)s alavat
getirme kveyi neböyl eba şl
a ngıçtaol¬duğugi bia yne n
dua yıta ma ml a ma k.
Onunc us u: Bu e n ö ne mlisidi
r ve dua nı
n ka bul
edilme sindee sasvea sı
lolandı r.Odat evbee tme k,zul mü
terke tme kveAl l
a hTe a
la’yayöne l¬me kti
r .

303
 Ka
dını
nFa
zil
eti

İslam di ninde ka dına ç ok de ğer ve rilmi şt

ir.
Pe ygambe ri
mi zHz .Muha mme d( Sa l
lal
lahu Al e yhive
Se ll
em)bi rha dislerinde ş öyle buyur muş tur.“ Ce nne t
anne le
rina ya klar ıa lt
ında dır.”Di ğe rbi rha diste“ Ba na
sizindünya nızda nüçş e ys e vdirildi.Ka dın,güz elko kuve
göz ümün n uru na ma z” buyur muş tur. Pe yga mbe r
Efe ndimize( Sa llal
lahu Al eyhive Se ll
em)bi rs aha bi
gele r
ek“ İnsanla ri ç
e ri
s indei yilikvehür me tya pma mae n
layık ol a
nk imdi r
?” di ye s or duğunda Pe yga mbe rimi z
(Sa l
lal
lahuAl eyhiveSe ll
e m)“ a nne ndir”de mi ş.Sa ha bi
bunu üç ke zs ormuş he rs efer inde Pe yga mbe rimi z
(Sa l
lal
lahuAl eyhiveSe l
le m)a ynıc evabıve rip,da ha
sonr ada “ baba ndı r”di yebuyur muş .Ba şkabi rha diste
Pe ygambe ri
mi z( Sa llallahuAl eyhiveSe ll
em)“ Er ke ğine n
hayı r
lı
s ı
,ka dınae ni yida vr ana nıdı r”di yebuyur muş tur.
Ayr ıca Kur ’an ’ı Ke rim’ de Ni sa s ures i
nde de
“Ka dınlar
ınızlai yige ç inin”di yebuyr ulmuş t
ur.Ge reka ye t
vege r
ekseha disiş e
rifler deka dınla raç oköne mve rilmi ştir
.
Ka dınları
nİ slam di ni ni nge lişme sindedeç okya rarları
olmuş tur.İ lk na ma z kı la n Hz . Ha ti
ce’dir( R. A.).
Pe ygambe rEf endi mi ze( Sa lla
lla hu Al eyhive Se llem)
des t
ekol muş tur.İ l
kş ehi dka dındaSüme yye ’dir( R. A.).
Pe ygambe rEf e ndi mi zde n( Sa l
lallahuAl eyhiveSe llem)
hadi srivayete d e nk adı nlarıns ayı sıhi çdea zde ğ il
dir.
Ayr ıcakadıne vl iyalardava rdır
.Buka dınları
nhe ps iİ sl
a m
dinininge li
şme sii çinga yre tetmi şlerdir.İsl
a mt a rihinde
kadı n a limle r de pe k ç okt ur . Os ma nlının s on
zama nları
nda ne vve lkiyüz yılla
r daka dınha f
ızlarıns ayısı
yakl aş
ıkol ar
ake rke kha fızlarıns ayı sınınüç t
ebirika d ardı.
İslam dinika dı nıde ğe rl
ibi rva rlıkol a
rakgör müş tür.
Ka dının geç i
nme si
nikoc asıüz erineyükl emi şti
r.Koc a
eşinin giyinmei htiya çla rı
nı ,te da vigi derl
erinika r şı
lar.
304
Ha ttake fenibi l
eko ca sıtara fında nka r şılanır.İ sl
a m di ni
boş ana n ka rısı
na da hibe llibi rz ama na ka darna faka
ve rme sinie mi re diyor .İ slamka dınıge ne lliklee vi şlerii l
e
yüküml üt ut muşvee vi ndı ş
ında kii şle rie rk eğinya pma s
ını
istemi şt
ir.Çünküç oc u kdo ğur ma kvee ğitme si,ç ocuğunu
İslamı ne mi r
le r
ineg ör eye tiştirme s ikol a yde ğildir
.Çünkü
erke kç alıştığıi ç i
na nneka da rç oc ukl arınıne ği t
imi yle
ilgil
e neme me kte dir.İs lamka dı nlarlai lgi lid oğum,be ka ret
,
emz irmegi bikonul a rdae rke ği nş a hitliği nide ğilka dı nın
şa hi
tliğinige çerlisa ymı ş t
ır.
İslam ka dı nın ör tünme sini f arz kı lmı ş
tır.Kur ’an’ı
Ke rim’ deş öy lebuyu r ulmuş tur .“ Eype yga mbe r!Eş ler i
ne,
kız l
arınavei nana nlar ınka dı nlarınadeki ,(biri ht i
ya çtan
dol ayıdı şarıç ı
ktıkla rız ama n)ör tüle riniüs tlerines alsınlar
(vü cutlarınıör t
sünl er)onl arınt anı nma sıvei nc it
ilme me s
i
içine ne lverişliol a nbudur .Al l
a hç okba ğışlaya n,ç ok
es i
rge yendi r.” Aye tteki onl a r
ın t
anı nıp
inc i
tilme me l
e ri
nde n ma ksat ; onl ar ör t
ül eris ebebi yle
na mus luol ara kt anı nırlar.Bus ebe plehi çki ms eo nlara
köt ü ni yetledo kuna ma zde me ktir.Bi rka dınt esettüre
uyma zi següna hka rol ur.Amabua sırdaka panılırmı
de rseka fi
rol ur.Te settürde me kka dını nba ş
ta na şa ğıya
ka darvüc udunuç arş af,pa rdüs ügi ye re kör tme sidir.Yoks a
üs t
ünegi ydi ğie lbisevüc udha tlarınıbe llie diyor save ya
üs t
ünegöml ek,di zlerinek ada rör te nbi rgi ysigi yipa ltına
pa ntolongi yme kleö rtünmee mr iye rinege tiri
lmi şol ma z
.
Buş ekildegi y i
ne nka dıngüna hka rol ur .
Al lahTe ala’nıne mr iol duğui ç inbi rka dınör tünür se
se vap ka zanı r.Şe ytan vei ns anş eyt anl arıi s eka dı nın
ör t
ünme sine bi let aha mmüle deme zle r.Ör t
ünme sinde n
dol ayıa dımüs lüma na mai sl
a ml aa la ka s
ıol ma y anlar
ka dınınör tün me siylea laye de rl
e r.Ha ttab uki şi
lerAl lah
Te ala’nıne mr ine uya rak ör tüne n ka dı nına nne ,ba ba
akr aba l
arıve yaa rk ada şlarıol abi li
r ler.Müs lüma n ol an
305
kadı nbuki ş i
lerins öylediğis özler ekul aka sma ma lıİ slam
dinine da ha da s ıkı b irş ekilde ya pışma lı
dır . Şu
unut ulma ma lıdırkiHz .Muha mme d’ le( Sa ll
all
a huAl e yhi
veSe llem)dea l
aye tmi şlerdir.Müs lüma nol anka dın
Alla hTe ala’nıne mirlerines ı
kı caya pışırsaAl lahTe ala
onukor uya c a
kt ır.Ka dınör tünme yibi rbe zpa rç a
sınıa lıp
başınage çirme kol ar
a kgör me me li
,bunuAl l
ahTe ala ’nın
emr iol duğui ç inya pılma s ıge rektiğinibi lme lidir
.İ slam
tesettüreç ok öne m ve rmi şti
r.Ha tt
a Hz .Muha mme d
(Salla l
lahu Al eyhive Se lle m)müs lüma n bi rka dı nın
örtüs üi çinya hudi ler
les a va şmı ştı
r.Bus ava ş
ıns ebe biş u
şekilde ol mu ştur.Ka ynuka ya hudi le riMe dine’nin bi r
ma ha llesinde ku yumc uluk ya pıyor lardı .Bi rmüs lüma n
kadı n bi rşeyle ra l
ma ki çin ya hudibi r kuyumc unun
dükka nınagi rdiveot urdu.Ya hudivea rka daşlarıka dı nın
başınıa çıpyü zün ügör me ki stediler.Ka dınbunamüs aa de
etme yi ncebi r isige li
p ka dı nıne te ğiniha bersizs ırtına
ili
ştirdi.Ka dına yağaka lk t
ığındaa vr e ty e rl
erigör ündü.
Ya hudi lerdegül me yeba şladılar.Ka dı nba ğır
ara kya rdım
ist
e di.O s ır
a daor adab uluna n müs lüma nlar
da n bi ris
i
yahudikuyumc uyuöl dür dü.Ya hudi l erdeomüs lüma nı
şehide tti
ler.Hz .Muha mme d( Sa l
lal l
a huAl eyhiveSe ll
e m)
bume s eleyiöğr eninceKa ynukaya hudi lerines ava şa çtı
.
Ya hudi lerin ka leleri
nikuş att
ı.Kuş a t
ma n ı
ns onuc unda
yahudi ler tesl
im ol up Me dine ’de n kovul dul ar
.
Ya hudi lerin bu ba şör t
üs ü düş ma nlığıh aladade va m
etme kt edir.Ya hudi l
erveonl a rgi bidüş üne nlermüs lüma n
kadı nlarıç e şit
live si
lelerl
et e sett
ür de nç ıka rı
pmüs lüma n
olma yanka dınla rgibigi yi nme yet eşvi ke tt
iler
.Gü zellik
yarışma larıb ununbi rmi s alidir.1923yı l
ındaBe l
ç ika ’da
yapı lan güz ellik ya rış
ma sındaKe rima n Ha lisi l
k de fa
Tür kiye ’yit ems i
le tmi ştir.Ya rış
ma s on ucunda j uriler
topla nmı ştır.Jur iba ş
ka nış unl arıs öyl e mi ştir:“ Sayı nj üri
üye leri, bugün Avr upa ’nın, hr ist i
ya nl ı
ğın z a ferini
306
kutluyor uz .1400 s ene dirdünyaüz erindeha kimi yetini
sürdür e n İ slami ye t a r
tık bi t
mi ştir. Onu Avr upa
hıri
s tiya nla r
ıbi tirmi ştir.El be tteAme rika ’nı nveRus ya ’nın
hakkı nı i nkare de me yiz. Ne ticede bu hr i
s t
iyan lığın
zaferidi r.Bi rz a ma nlars oka ğıbi le ka fe sa rka sında n
seyre de bile nmüs lüma nka dınl arınt ems ilcis iTür kgüz el
i
Ke rima nma yoi lea ramı zda dı r.Bukı z ız afe ri
mi z i
nt acı
kabule de ceğiz ,onukr a l
içes eç eceğiz.Onda nda hagüz el
i
varmı ş,yokmuş bu öne ml ide ğil.Bu s ene gü zellik
kraliçe sis eçmi y or uz .Bu s ene hr istiya nl ığınz aferini
kutluyor uz .Avr upa ’nı nz afe rinikut luyor uz .Bi rz ama nlar
Fran sa ’daoy na na nda nsamüda ha lee de nKa nuniSul tan
Süle yma n’ ıntor u nui ştema yoves ütye ni leönümüz dedi r
.
Ke ndi nibi zl
er ebe ğe ndi r
me ki steme kte dir.Bi zdebi ze
uya nbukı zıbe ğe ndi k.Müs l üma nla rın ge leceğiböyl e
olma s ıt e me nni siyl eTür kgüz eli
nidünyagüz elio larak
seçiy oruz .Fa ka tka de hlerimi z iAvr upa ’nınz aferii çin
kaldır aca ğız”.Bugi biya rışma larlamüs lüma nka dınla r
ı
özendi rip ör tüle rini a çtırdılar. Ka dı nları öz gür lük,
çağda şlık,hür riye ta dıa ltında a ça rak onl ara na mus ,
hays iye t,ş erefka vra ml ar
ı nıunut turdul arve ka dınla r
ı
sade ce bi r ş e hv et a r acı ya ptıla r. Ra dyol arla
,
tel
e viz yonl arlavega ze t
e l
erleka dınlarıf uh uşaa lıştı
rdı lar
.
Gündebi re rke kde ğiş t
irme yi ,a çıke lbi se lergi yme yi,i çki
içme yi ,z inae tme yit eşvi ke ttiler.Ka dı nt ese t
tür ebür ünüp
kapa nı ri sebuka dı nıyoba z,ge r i
ciol ara kgös t
e rdiler.
Ba z ıki ms ele rİ sla mdat es ettüryokmuş ,te se t
türc a hiliye
devr ind eva rmı şdi y orlar.Te settürKur ’a n’la,s ünne t
le
sabittir.İ nkare de nka firol ur .Buba kı mda nka dı nve
kızlarınt es et
türü neç oköne mve rme li
yi z .Dı şarıdagi yilen
dışkı y afe ti
ndi nimi z ine mi rle r
inegör eö r t
me sige rekli
olanye rleriörtmüşol ma sı
,vüc udha tla r
ı nıbe llie t
me y ec ek
bollukvege niş likte,a ltı
nıdagös te rme ye ce kka lınlıkta
olma s ıge r ekir.Gö zeç arpan,göz eba tan,vüc udunha tlarını
307
bellie den,be deneya pışan,r enkl er
ic ırt
lak veç a rpıcı
kıyafetlerl
es oka klarda ge zipt oz an ka dın ve kı zlar
başları
nıör tmüşol sa larbi l
et e settür egi rmişs ayılma zla r
.
Ma lesefbug ün s oka kl arımız da ba şıka palı
,a ltıa çık
hanıml ardol aşıpdur uyor l
ar.Ba kıyor sunuzba şıka pa lı
,
al
tındaba cakları
nıol duğugi bigös te r
ende rinbiryı rtma ç
.
Ba şıka palıa l
tıa çık.Sa çıgör ül müyora mavüc udunun
bütün ha tl
arı me yda nda .Za ma nımı zda t esettürsüzlük
modaha li
nege lmi ş t
ir.Da r
a cıke lbiseler,di kkatç ekici
rengarenkkuma şl
a rveör tüler,pa r füms ürünüle r
e ksoka ğa
çı
kı l
ma ktadır.Yi nes oka klar
das öz det e set
türlübi rtakı m
kadınlar,kı zlargör üyor uz .Ba ş la r
ına de ve hör güc üne
benzeye n bi r ör t
ü s a rmışlar. Çı r
tla k pe mbe , ma vi
renklerde pa ntol anla r e l
bis el
e r gi yiyorlar. Ki mi s
i
yanında kige nçlee lelet utuşmuş ,ki mi sibe ller
ines arılmı ş
utanma da n he rke si
n or t
asında ge ziyorlar. Müs lüma n
hanıml arın bil
me sige rekirki :Sa deceba ş
ınıör t
me kle
te
s et
türol ma z
.Te se ttür l
üha nı m kol la rıa çı
kge ze me z
.
Te s
ettürlüha nım ba naba ksı
nl arha va sınabür üne me z.Bu
şekil
deha reketede nka dı nvekı zla rıuya ra
lım.Ke ndilerini
İs
lam di ninine mr e tt
iğiş ekilde ka dının ör tünme s
ini n
gerektiğinibuka dı nvekı z l
araa nl atalım.
Müs lüma n ka dı n Al lah Te ala ’nıne mi r
leri
ne öne m
verme lidir
.Ka dınına çılma klade ği la nc akka panma kla
(İ
s l
amı ne mr etti
ğiş eki l
de )ş erefi nin,kı yme t
inina r
ttı
ğı nı
bilmesige rekir.

308
 Ka
dınNe
ler
eDi
kka
tEt
mel
i

1.Koc asınıgül e ryüz leka rşılama sı.

2.Sof rayıha zırla ma s
ı.
3.Ça ma şıryı ka ma s ı.
4.İzins izbi rye regi tme me si.
5.İsraftans akınma sı.
6.Çoc ukla rı
n ınt e r
b iyesiylei lgile
nme si.
7.Er ke kkı ya fetinigi yme me si.
8.Ka dı nınma hr emiol ma yane vdes oyunma ma sı.
9.Koc asınıga zapl andıracak( kızdıra c
a k)ha reketl
e rden
sa kınma sı.
10. Ya ba nc ıkiş ilerleha lvete tme me si.
11. Şe r’it e s
e ttürer i
aye te tme si.( yırt
ma çl
ıve vüc udu
gös tere ceki n cegi ys i
leri l
evüc utha tları
nıbe ll
ie decekda r
elbis elerc aizde ği l
di r.
)
12. Ma hreml e rinde nba şkaki ms ei letoka laşma ma sı.
13. Ma hrems izs e f
e re t
me me si.
14. İyiliğie mr edi p,kö t
ül üğüde fetme si.
15. Anneveba b asımüs l
üma nol ma sabi l
eonl arai yil
ik
ya pma sı.
16. Komş ularına i yi ol ma k, i yili
kl e d avra nma k ve
ez i
ye tlerineka rş ıta hammü le tme si.
17. Öl üm veboş anmai dde tinibi tir
me deny enibi rko caya
va rma ma sı.
18. Za rure t ol ma dıkça yüz ünü ya ba ncı e rkekl e
re
gös terme me si.Me z hebi ma ml arıves onra kil
e rbukon ui l
e
ilgiliAye tve ha dislerii nc elediktens onr ai kig örüşe
ayr ıl
mı şl
a rdır:Bi rinc igör üşegör e ;hürmüs lüma nka dın
hiçbi ry eriniz aruretsizya ba ncıe rke kleregös ter
e me z
.
İkinc igör üşegör e;ş ehve tt
ene mi nol ma kş artıyla,yüzve
ellerinigös tere bilir.Bi lezik,küpevebunl arınye rleri
ni
gös tere me zler.
19. Sırtını, ka rnı nı ve k ar nında n di zle r
e ka dar ol an
309
vüc udunuma hre mleri
negös terme me s
i.
Sözkonus uma hremki şil
eriseş unl ar
dır.
Ba ba lar,oğul l
a r
,ka rdeşle
r,ka r
de şle
rin oğulları
,kı z
kard eşlerin oğul ları
,a mcalar,da yılar( Bu ye dis ınıf
,
nese ble ol duğu gi bi,s üt c ihetiyled e ma hremdi r.
)
Da ma t
lar, koc a l
arı
nın ba bal arı
, koc aları
nın ba şka
hanı ml ardanol anoğul l
a r
ı
20.Göbe ktendi zleri
neka da r
ıha nıml aragöstermeme si.
21.Ya bancıe rkekleri
nhi çb i
rye rineba kma ma sı
.
22.İ ffe t
libirka d ı
nh erkesingör ebileceğibi ryüksekye re
çı
kma z, komş ula r
ını gö zet
leme z, gi t
me yi ge r
ekt i
ren
mühi m dur uml a rolma dıkçai kidebi rkomş uyagi derek
onla rırahatsıze t
me z.
23.Koc ası
nda ni zi
nliol araks oka ğa ç ı
kınca herkesin
dikka tini üz erine ç eke c
e k kı yafe t
ler giyinme z
. Ana
cadde l
e r
den ve ç ar
şı
da n de ği
lmümkün ol duğu ka dar
kena ryol l
arda ngi t
me yega yrete de r.Ya bancıkimse ler
in
sesinii şi
tme sinde nveyake ndisinita nımaları
ndanka çınır
.

310
 Ka
rıveKoc
anı
nBi
rbi
rl
eri
neKa
rşıDa
vra
nış
lar
ı

Er kekka r
ısınaka r
ş ıgüz elhuyl uol uponai yida vranma lı
,
onunl a i yi ge çinme lidir. Güna h ol an bi r ha r eke t
yapma dıkc aonunkus urlarınıgör me me z l
ikte nge l
me li
di r.
Erke k ka rı
s ıylaş ak ala şma lı onu s evdi ğini ke nd isine
söyle me li
dir. Pe ygambe rimi z( Sa l
la llahuAl eyhiveSe llem)
eşleriyleş a
ka l
aşırdı.Ya lnızbuş aka l
a rİ sla m da hilinde
olma lı
dır.Ka dında nİ sla mauygunol ma yanbi rha r eke t
görü ldüğündeonuuy a rma lıye rinegör edeöf kelenme li
di r.
Erke kka rısınıkı ska nma lıdır.Domuz undı ş ındakibüt ün
canlılar e şini kı ska ndığı na gör e e rke ği n ka rısını
kıska nma sıl a z
ımdı r.Er ke k ka rısının ya nı na ya ba nc ı
erke kleringi rme sine,bi rli
kt eot urma larına ,ka rısı
nı nç a rşı
vepa zarat ek ba şınagi t
me sinemüs aad ee t
me me li
di r.
Öz elliklePa za rye r
le rineka dıngönde ril
me me l
ibui şle r
erke kt arafı
nda nya p ılma l
ıdır .Pe yga mbe rimi z( Sa ll
alla hu
Al eyhiveSe l
lem)ç arş ıiş lerinike ndi siya pardı.Ka dı n
anca kdi nibi lgil
e r
iö ğre nme ki ç i
nkoc asın ı
ni zniol sada
olma sadadı şa rı
yaç ıka bilir.Eğe rbudi nibi lgil
erikoc a sı
bili
yorveka rı
sınaöğr etiyor saka dı nbudur umdai lim
öğre nme ki çindı şarıyaç ı
ka ma z.Bi rka dı nkoc asında ni zi n
alma da ne vin denç ıka rsadönünc e
yeka darbüt ünme l
e kle r
onal ane te de rl
er.Bui sebüyükgüna htır.Ka dındı şa rı
çıkar kena çılıps açılma ma lıt e s
e ttüre( Al la h Te a l
a ’nı n
ist
edi ğiş ekildeör tünme ye)ç okdi kka te t
me l
idi r.Süs leni p,
koku s ürünme me li
,s oka kta yür üyüş ün e bi le di kka t
etme lidir.Ka dın na ma zınıkı lma zs a,or ucunu t utma zs a
veya ör tünme zse koc ası ka rı
s ını bunl a rı ya pma ya
zorla ma l
ıdır.Anc akbuz or lamaya pı lırkenönc egüz elbi r
şekildena siha tedilme lidir.Bunar ağme nka dınya pma zs a
yatağı ndas ırt
ınıka dınad önme lida has onr aya t
a ğında n
ayrılma lıüçgünda rgı ndur ma lı
dır .Büt ünbunl arar ağme n
kadı nİ slamie mi r
le riya pmı yors a koc asıyüz ü ha r iç
311
kana tma ma ks ure tiy
le ka dı nıdöve bili
r.Bu da f ayda
verme zse ka dını boş a
ya bi li
r. Şu dur uml arda ka dın
dövül e bil
ir:Evde ni zinsizdı şarıç ı
ka rsa,e vindekoc a sına
karşıs üs l
e nme z
s e,ko c asıya tağınaç ağırdığ ındage lme z se
,
nama zkı lma z
s a
.
Er ke ke ş i
yles ohbe te de rke ns ohbe tiyumuş aklı
ki le
olma lı,konuş ma sıl ati
fvene zake t
inda hi lindeol malı dır
.
Ka r
ıs ınaç irkinbi rşe kildehi tape tme me lidir.Er ke ke ve
giri
nc es elam ve rip( Se l
a muna leyküm di y erek)a ile
s inin
halveha t
ırınıs or ma l
ıdır.Eğe re ş
iniüz günbul ursas e vgi
veş ef ka t
leha tı
rınıs or ma l
ı,t atlısöz lerl
et es el
lie tmeli dir
.
Erke kç oc ukla r
ınt erbiye sindee şineya r dımc ıol malı dır
.
Çünkü ç oc uk ba ğır
ma v ea ğlama s ıi le ge ce gündüz
anne sin era hatve rme z .İnsa fsızcahı rpalarc anınıç ıkarırve
fazl
aüz er.Bus ebe ptenba banına nne yeya rdımış arttır
.
Çoc uke ğitimi ndee şineya rdımc ıolane rke ğeAl lahTe ala
yardım e de r.Er ke ke ş i
ni n gi yim i ht iya cı
nıe ksiksiz
sağlama lı
dı r.Er ke kka rı
s ı
nıdünyai ş l
erii çindövme me l
i
ves övme me lidir.Eş ineyumuş aklıki lemua mme l
ee tme l
i
ve i yilikle de i da ree tme l
idir.Er ke k ka rısı
nı n öf ke s
i
karşısındas usma lıtakika dı npi şma nlıkduyupkoc ası
nda n
özürdi leyinc eyeka da r.Çünküka dınr uhe nz ayı ft
ırsus ma
onaye ter.Er keke şi
neka rş ıöyl eda vranma l
ıdırkika dın
koca m be nihe rke stenf a zlabe ğeniyorves eviyorde s i
n.
Erke k e şiyle da nışarak e vin i şleri
ni ya pma lı ve
ihti
ya ç lar
ını s a ğlama lıdır. Ka dına a ğı r i ş l
er
bıra
k ılma ma lı
dır .Er ke kk a rısınıns ırlarınıvekus urlar ı
nı
herke sten gi zleme l
idi r
. Ka rısı
nın ka rşısında ve ya
arkasında da ima o na ha yı r dua ya pma lı, be ddua
yapma ma l
ıdı r
.Di ni nt eme lka i
de l
er i
nie ks iksizka rısına
öğretme li
di r.Abde stna sıla lı
nı r
,na ma zna s ı
lkı lını
rgi bi .
Ka dın i se be ş va kit na ma zını kı lma lı, ya ba ncı
erkekl erde ns akınma lı,koc a sınıni st
e me di ğiki şilerievi ne
sokma ma lıdı r
. Ka dın di nin büt ün e mi rlerini y e rine
312
getir
me lidi
r.Mü slümanbi rka dındi nine mi r
l er
iniy e ri
ne
getir
me kteneka da rga yretliol ur s
akoc asınıngöz ünde
kıyme tioka darfaz l
aolur .Ka dı nkoc ası
naka rşınankör lük
etmeme lidir
.Di li
yl ekoc asınae ziyete t
me me li,koc as ı
nı n
ma ddidur umuz ayıfolurs akoc ası
nına lama ya cağış eyleri
ist
eme me li
dir.Koc ası
nıni zniol ma ks ı
zınka dıne v i
nde n
birşe yve r
me me l
idir.Koc asınıni zniolma ksız ı
nka dınbi r
şeyive rirses eva bıkoc asının güna hıke ndi sinin ol ur.
Ka dın koc asından i zins i
z na f
ile or uç t utma ma lıdır.
Koc asının ma lı
nda i srafe tme me l
idir
.Er ke ğin güna h
olma yani st
ekl e
riniye rinege ti
rme li
dir.Büt üni şlerinde
koc a
s ı
n ın hoş nutluğunu ve r ı
z as
ını a rar. Koc as ı
nı n
kazanc ıylaka na ate der.Koc a sı
nın ha kkınıhe rz ama n
kendiha kkıvea kr abal
arınınha kkınat er
c i
he de r.Güz elliği
sebebiy le koc ası
na üs tünlük taslama ma lıdır.
Peyga mbe ri
mizHz .Muha mme d’in( Sallal
lahuAl eyhive
Sellem)ş uha disinirehbe re dinme lidi
r.Pe yga mbe rimi z
(Sall
a l
la huAl eyhiveSe llem)buyur duki :“ Bi rka dınbe ş
vakitna ma zı
nıkı lar,Ra ma z anor ucunut utar,na mu s unu
korur ve k oc ası
na da i ta ate dersec enne ti
n ha ngi
kapısında ndilersei çe
rigirsin.” .

313
 Sa
kal

Alla hTe alai ns anlarınbe de nle rindes aç,s akalvedi ğe r

kıll
ar ıya ratmı ş,pe yg ambe rleridebunl ardanbi rkı smı nı n
giderilme sini ve ya kı salt
ılma sını, bi r kı smı nın da
kesilme ye rek uz atılma sı
nıt ebl i
ğe tmi şve bu konuda
insanlarıuya rmı şlardır.Al l
ahTe a la“ Pe ygambe rs izene yi
geti
r ipve rdii seonuka bule di n,a l
ınves iziya sakladığı
şeyd endes a kının”ve“ Allah’ınRa sulundes iziniç ingüz el
örnekl erva rdı r
” .Me all
erindekia ye tl
e rindebuyur duğugi bi,
mümi nleres urette,a hlakta,a de tt
e ve ha yatın büt ün
dall
a rındaRa sulullah’ın( Sa llallahu Al eyhiveSe l
le m)
sünne ti
ne uyma l
arını e mr etmi ştir. Ra sulullah’ı n
(Sallall
a huAl e
yhiveSe l
lem)s ünne tineuyma k,İs lamiye ti
dahadoğr ua nla ma nın,da hadoğr u ya şa
ma nın ye ga ne
yoludur .Al l
a hTe ala’nın:“Pe yga mbe rei t
a a
te den,Al l
a h’ a
ita
ate t
mi şol ur”a yetme ali
ndebuyur dukl arı
nda nha reke t
edere kRa sul ullah’a( Sa l
lall
a huAl eyhiveSe llem)i taa t
i n
herş eyde nönc ef ar zhükmünüt aşıdığı nıgözönünea lı
rs ak,
onun s ünne t
ine s arı
lma nın öne m ve c iddiye ti
kendi li
ğinde nor tayaç ıkar.Ra sul ullah( Sallall
ahuAl e yhi
veSe l
lem)ümme tini,kı l
ık kı ya fetvedı şgör ünüş leri
bakımı nda nmüş riklerebe nz eme kte na lıkoymuş ;“ Kimbi r
kavmebe nze rseonl ardandır”ha di s
iyl edemüs lüma nl arı
uyarmı ştır. Öz e l
likle s aka l bı r
a kma l
arı hus usunda
mümi nleret avs i
ye lerdebul unmuş ,ç eşitliha disl
e riyl
ede
sakalınmüs lüma ni ç i
nt aşıdı ğıöne mibe li
rtmi ştir
.Hz .
Aişe ’den( R. A.)r iva yete dilenbi rha disle
r i
nde“ Onş e y
fıt
rattandır:Bı yıkl arıke sme k,s aka lıs a
lıve r
me k,mi sva k
ilea ğz ı
,di şlerit e mi zl
eme k,s ui l
ebur nut emi zleme k,
tır
na klarıke s me k,ki rleri
nba rına bilec eğiye rleriyı kama k,
koltuka ltınd akikı ll
a r
ıgi de rme k,ka sıklarıt ır
a şe tme k,
neca setyol un us ui l
epa ke yl eme ktir”b uyurmuş lardır.
Diğe r ha dislerinde i se“ Müş riklere muha lefete din;
314
bıyıklarıkı sa l
tın,s aka ll
ar ıç oğa lt
ın” ;“ Bı yıkla r
ıke sin,
sakallarıb ırakı n. Böyl ece Me cusile
re be nz e me yin”
buyur muş lar ve mümi nl eris a kal bı ra kma ya t eşvi k
etmiş l
erdir.Sa ka lha dis t
edebuyur ulduğugi biya ra t
ılış
icabıe rkekle r
de bul unma sıge reke n ve da ha önc eki
peyga mbe rlerins ünne ti ol an bi r kı l
ıkt ı
r. Müt e
a ddi d
hadislerdes akalla r
ınt a biiha lle
r iüz eret e rke di lme sive
uzatılma sı e mr edilme kte dir. Kı saltı
lma sı konus unda
herha ngi bi rc eva z gör ülme me kte dir
. As ı
rla rdır he r
devirde kiİslama li
ml e r
ii lebüt ünmümi nle rbut a biiha li
benims e mişler ve ke nd il
e r
inde uygul a mı şl
a rdır. Bu
hadislerden a nl aşıldı
ğı na gör e büt ün pe yga mbe rle
r le
birl
ikteRa suluEkr em( Sa l
lall
ahuAl eyhiveSe llem)de
sakalınıbı rakmı şves aka lbı rakma yıe mr et
mi ştir
.Hz .
Peyga mbe r( Sa l
la l
lahuAl eyhiveSe l
lem)vea s habını n
sakallarınıtraşe tt
iklerineda irhiçbi rka yı tyokt ur .Anc a k
Hz .Pe yga mbe r( Sa l
la l
lahuAl eyhiveSe llem)s akalını n
ucunda nveya nl arında na lırdı.İ ma m Ba c iAbdul lahİ bn
Öme r ve Ebu Hur eyre ’
den na kl
e dilen t a t
bika ta
daya nılara
k bi rt uta mda n f az l
asının ke si
le bileceğini
söylemi şti
r.Dür ülMuht ar’das a kalınbi rt utam boyunda
olma sınıns ünne tol duğui f adee dilme ktedir.Aynış ekilde
ekseriye t
ingö rüş ünegör ebi rtutamda nf a zlasınıke sme k
des ünne t
ti
r .Sa kalbı rakma ks ünne ts aka lıke sme ki s e
haramdı r
.De lilliiseş unl ar
dı r:

1.Hz.Pe
yga mber(Sal
la
llahuAle
yhiveSell
em)müş
rik
veyamecusi
ler
ebe nze
me meyiemretmi
şt
ir
.Saka
lıt
raş
et
mekonl
a r
abenzemekt
ir.Budahara
mdır
.

2.Sakaltr
aşı
,Nisasüresi
nin119.ayet
indesözüedil
en
Alla
h Teala’
nın yar
att
ığışeyide ği
şt
irmek demekt
ir
.
Şeyta
nauyul
arakyapı
la
nb uhar
eketdeyasakt
ır
.

315
3.Sakale r
kekl
erika dı
nla
rdana yır
an bir öz
ell
ikt
ir.
Sa
kalı
nıtra
şe dene r
kekl
erka dı
nla
rabenzemekte
dirl
er.
Er
kekl
eri
nkadınl
arabenze
me s
idedinenya
sakla
nmıştı
r.

316
 Çoc
ukl
araDi
niBi
lgi
ler

Hz . Muha mme d ( Sa llallahu Al e yhi ve Se ll

e m)
buyur uyor:“ İ nsa noğ luöl ünc ea me like silir.Anc aküç
kişi
ni n de va m e de r.Sa daka ic a r
iye ( ca mi ,me dre se
yaptırma kgi bi),i lmi nde nf ayda lanılanveke ndi sinedua
edece kbi re vl atye tiş t
ire nki ms e l
e ri
nde f
te rika pa nma z ”.
Böyl ebi re vla d as ahi pol ma ki s eç okbüyükbi rnime t
t i
r.
Böyl e bi rç oc uğu ye tiş
tirme ki sea na ba banına sıl
vazifesidir
.Anaba baç ocuğadi nibi lgileriöğr etme z l
er se
ahir
e tt
e bunda n dol ayı s or uml u ol aca klardır. Hz .
Muha mme d( Sa l
la ll
a huAl eyhiveSe l
le m)buyur muş lardır
ki:“ Eyi nsa nla r!Ha yr ıişleme yevegüna h tanka ç
ınma ya
karşı ne fsiniz i ve e vladı nız ıc ehe nne m a t
eş i
nde n
koruyunuz .Evl adı nız ıda di n ve dünya ya a itf ayda lı
il
iml eriöğr ete rekt e rbiye e diniz .Çünk ü onl ars iz in
yanınızdabi re ma ne tt
ir .
”
Çoc ukdünya yage l
inc eye di nc igünüonaİ s
la mauygun
birisimkoyma lı
dı r.Süte mmez a ma nıbi tinc ete rbi
ye sii le
me şgulol ma lı,köt üa hlak ve huy e dinme s i
ne e nge l
olma lı
dır.Çü nküç o cukl arına hlakl ar
ıç abukboz ulabil i
r.
Bununi çini yia hl aklıol ma sınadi kka te tme lidir.Çoc ukt a
il
kgöz eç a rpa nduyg uha ya dır .Ha yanı nç okluğuf azil
e te
iş
a r
e t
tir.Çoc ukt aha yaha sletigör ünc eda haç oki htima m
etme li
dir.İ lkt erbi yeç oc uğu köt üa rkada şla r
da n me n
etme kti
r.Çünküç oc ukl a r
ınr uhut emi zbi ra ynagi bidir.
Bunda ns onr aİ sla mı nş artlarını ,i ma nınş ar t
larını,di ni n
emirleriniöğr e tme l
id ir.Öğr e nme ki steme zsemüs ama ha
etme me li öğr e tme y e de va m e tme li
d ir. Ge rekir se
azarlama l
ıdı r.İ yileri övme li köt üle ria yıpl ama lı ve
böyle cei yiliğe t eşvi k e tme lidir. Köt ül ükt en, ç i
rki n
iş
lerde nme ne tme lid i
r .İyibi ri şya pa r
s aonuövme lia f
e rin
deme li,köt ü bi ri şi şlersea yıpla yıp kor kutma lıdır.
Çoc uğunna z arındaye me yi,i çme yi,i yie lbisegi yme yi
317
öne ms izgös terme l
idir.Önc eye me kye me nine dep le
rini
öğr etme lidi r
.Ye me kye me ktenma ksadbe de nins ıhhatini
kor uma ktırl ezzeta lma kd eği l
di rde me lidir.He rneka dar
alkol l
üi çkilerdens ak ı
nma khe r keselazımi s edeç oc uklara
akıllarına gör ea nlat
ıp me n e tme k hus us unda ç ok
söyl eme liruhadabe de nedeç okz ararlıdırde me lidir.İçki
içme ki ns a nınkı zgınlı
ğı nı,s inirini,haya sızlığı nıa r
ttır
ırve
buha l
le rond aa lı
şk anlıkha linege lirde me lidir.Çi rkin
söz l
e r
i, di nimi ze uyma ya ns esle
ri di nleme kten me n
etme lidir . Çoc uğa ot ur ma , ka l
kma ve konuş ma nın
ede plerini a nlatma lı
dır.Ba ba sıyla ve dünya ma l
ıyla
arka daş larına övü nme kt en me n e tme li, ya lan
söyl eme me sinis ı
kıt enbi he tme li
,doğr uve yaya l
a nye mi n
etme me sinit e mbi he tme l
idi r.Büyükl erinya nındas us up
oturma sını,s orulursakı sac eva pve ril
me siniöğr e t
me live
hepi yikonuş mayıa de te tme sige rektiğinis öyleme li
di r
.
Di nii liml e r
iöğ renme yeç ok t e ş
vike t me lidir.Çoc uğu
cöme rtliğe a lı
ştı
rma lıdır.Boş z ama nla rında ç oc uklara
oyuno yna ma ki çini zinve r me lidi
r.Amas ıkıntılıvez or
oyunl ar ve köt ülüğe s ebep ol ac ak oyunl a r
da n
sak ı
ndı rma lı
d ır
.
Çoc ukl arana sılna ma zkı lınıcağını,Al la hTe al
a’nınbi z
i
sev me sii çinneş ekildeha re kete tme mizge r ekt i
ğinik ısaca
teme ldi nibi l
gileriöğr etme mi zge r
ekir.Bubi lgi l
erç ocuğa
öğr eti
lirke ns oruc evapş ekl i
ndeol urs aba şa r
ıl
ıol unur.
Ayr ıcaç oc uğut eşvike t
me ki çine ğerbun larıöğr enirsen
san ai s tediğin oyu nc ağı a l
a cağım ve ya ne i stersen
yapa ca ğım gi biç ocuğut e şvike dicişe yle rs öyl enme li
di r
.
Çoc ukbubi lgileriöğr e ndiğiz ama n daç oc uğave r
ilen
söz l
e r ye r
in e ge tiri
lme lidir. Çoc ukl ara s oru la
c ak
sorul arda nba z ı
larışunl ardır:

1.
Biz
iençoks
eve
nki
m?
All
ah.
318
 2.
Al lahTe ala’
nınbi zis evme siiçinne lerya pma lı
yız?
Güna hlardanka çı
nma l
ı,s evaplarıya pma l
ıyız.
3.
Al lahTe alakötüi nsa nlarıs evermi ?
Ha yır.
4.
Al lahTe alaiyiinsanl arıs evermi ?
Eve t
.
5.
Pe yga mbe r
imiz i
na dıne dir?
Muha mme dMus t
a fa.
6.
Pe yga mbe r
imiz i
ni smis öyl e
ndi ğiz a
ma nnede ri
z?
Sa lla
lahuAl eyhiVeSe l
le m di yes alavatge t
iriri
z.
7.
Pe yga mbe r
imizn ere dedoğdu?
Me kke ’
de .
8.
Pe yga mbe r
imizn ere yehi c re
te tti
?
Me dine’ye.
9.
Pe yga mbe r
imizh angiyı ldoğdu?
571.
10.Ka çya şındaikenpe yga mbe rl
ikva zifesive r
ildi?
40.
11.Pe ygambe ri
mi zha ngiyı ldave fate t
ti.
632.
12.Pe ygambe ri
mi zina nne sinina dıne dir?
Ami ne.
13.Pe ygambe ri
mi zinba basınına dıne dir?
Abdul l
ah.
14.Pe ygambe ri
mi zinde desinina dıne dir?
Abdul mutta
lib.
15.Pe ygambe ri
mi zinilkka tıldı
ğıs ava ş
ına dıne dir?
Be dirsavaşı.
16.Pe ygambe ri
mi zine nya kındör ta rkada ş
ınınis minedi
r?
Hz .EbuBe kir,Hz .Öme r,Hz .Os ma n,Hz .Al i
.
17.Pe ygambe ri
mi zinilke şinina dıne dir?
Ha ti
c e.
18.Pe ygambe ri
mi zins üta nne sinina dıne dir
?
Ha li
me .
319
19.
Peyga mbe r
imi zinka çç ocuğuva r
dı?
Ye ditane .Üçt anesie rkek,dörttanes
ikızidi.
20.
Peyga mbe r
imi zine rkekç ocukl
a r
ını
nisminedir?
Ka sım,Abdul lahv eİbr ahim.
21.
Peyga mbe r
imi zinkı zç oc ukla
rını
nisminedir?
Ze ynep,Ruki ye ,Ümmügül s
ümveFa t
ma.
22.
Peyga mbe r
imi zini bade te t
ti
ğima ğa
ranı
na dınedi
r?
Hirama ğarası.
23.
Dör tbüyükme l
e kkiml e rdir
?
Ce brail
,İ sr
a fi
l,Az rail,Mi kai
l.
24.
Kitabımı zına dıne dir?
Kur ’an.
25.
Kıble mizne res idi
r?
Ka be .
26.
Ka bene rede dir?
Me kke ’de.
27.
İl
kpe yga mbe rki mdi r?
Hz .Ade m.
28.
Sonpe yga mbe rki mdi r?
Hz .Muha mme dMus tafa.
29.
İma nınş art
larıka çt ane dir?
1.Allah’ai ma n.
2.Me l
eklerei ma n.
3.Kitaplarai ma n.
4.Peyga mbe rlerei ma n.
5.Ahi ret
ei ma n.
6.Ka zaveka de reima n.
30.
İsl
a mınş artlarık açtane dir?
1.Ke li
me iş ehade tge t
irme k.
2.Na ma zkı l
ma k.
3.Or uçtutma k.
4.Ze katve rme k.
5.Ha ccagi tme k.
31.
Te vratha ngip eyga mbe reinmişti
r?
320
 Hz.Mus a ’
ya.
32.
Zeb urha ngipe yga mbe reinmi ştir?
Hz.Da vud’ a
.
33.
İncilhangipe yga mbe reinmi şti
r?
Hz.İ sa’ya.
34.
Peyga mbe r
ingör evine d
i r
?
AllahTe ala’
nı ne mirleri
nibi zebi ldir
ir.
35.
Aye tne dir?
Kur ’an’ıKe rim’ dekihe rbirc üml eyea yetdenir
.
36.
Surene di r?
Kur ’an’ıKe rim’ ine na züça ye ti
nde nme ydanage
len
aye
tle
rt opluluğu nas urede nir.
37.
Kur ’an’ıKe rim’ inenkı sas uresininadıne dir
?
Kevs ers uresi
.
38.
Kur ’an’ıKe rim’ inenuz uns uresinina dınedi
r?
Baka ras uresi
.
39.
Kur ’an’ıKe rim’ deka çs ureva rdır?
114.
40.
Kur ’an’ıKe rim’ deka ça yetva rdır?
6666.
41.
Rama zana yındaneya parız?
Oruçt uta r
ız.
42.
Mümi nki mdi r?
İnananki msedi r.
43.
Kafirki mdi r
?
AllahTe ala’
yıi nka redenki ms e dir.
44.
Ensa rkimdi r?
Me dinelimüs lüma nlardır.
45.
Muha ci
rk i
md ir?
Me kke ’denMe dine’yegöçe denmüs lüma nla
rdır
.
46.
Asha bki mdi r?
Peyga mbe r
imi zingör düğüki ş
ilerede nir.
47.
Ölümde ns onra kie bedihaya tı
na dınedir?
Ahir et
.
321
48.
Aş ere -iMübe şşere( cennetlemüj delenen le
r)kimler
dir?
Ebu Be ki
r, Öme r, Os ma n, Al i, Ta l
ha, Zübe yr
,
Abdur ahma n,EbuUbe yde ,Sa d,Sa i
d.
49.
Na ma zkı lma danönc eneya pa rız
?
Abde sta lır
ız.
50.
Ye me ğeba ş
la r
kenneya parız?
Be sme leçeke ri
z.Bi smi l
lahirra hma nir
ra hi
mde ri
z.
51.
Ye me ğiye diktens onraneya pa rı
z?
Al lahTe ala’yaha mde de r
iz.El ha mdül i
llahderi
z.
52.
Pe yga mbe ri
mi zye me ğiha ngie li
yleye rdi?
Sa ğe liyle.
53.
Pe yga mbe ri
mi zsuyuna sıliçe rdi?
Ot urara ks ağe li
yleüçyudumdai çerdi.
54.
Ca mi dena ma zkı l
dıranki şiyenede nir
?
İma m.
55.
İma mı nna ma zkı l
dırırkendur duğuye renede nir
?
Mi hr ab.
56.
Ez anokuya nki mse yen ede ni r?
Müe zz in.
57.
İlke za nokuya nkimdi r?
Hz .Bi la l.
58.
Cumagünühoc anınc amidekonuş maya pt
ığıyüksek
yer
enede ni r
?
Mi nbe r .
59.
Müs lüma nlarınmüba rekgünüha ngi si
dir?
Cuma .
60.
Al lahuEkbe rnede me kti
r?
Allahe nbüyükt ürde me kti
r.
61.
Birmüs lüma nas elamve ri
rke nnede ni
r?
Se lamuna l
eyküm.
62.
Ke ndi sines elamv e ri
lennede r?
Al eyküms elam.
63.
Al lahTe alabi ziniçiny arattı
?
İstediğiş eyleriyapı p,isteme diğişe yleriyapmama mız
322
iç
inya rattı.
64.Al lahTe alai st
e diğiniya pma yanla rıne reyekoyacak?
Ce he nne me .
65.Al lahTe alai st
e diğiniya panlarıne reyekoya cak?
Ce nne te .
66.Al lahTe alabi zigör ürmü?
Eve tAl lahTe alabi z igörüra mabi zAl la
hTe ala’
yı
göreme yiz.Ce nne tteAl l
a hTeala’
yıgör ec eğiz.
67.Müs lüma nbi rins anneya pa r
?
Na ma zkı lar,oruçt utar,herkesei yili
kya par.
68.İma mı mı zkimdi r?
İma mıAz a
mEbuHa nife.
69.Me zhe bimi zne di r
?
Ha ni f
i.
70.Ha ngimi ll
etteniz ?
Mi lletiİ brahim’ de niz.
71.Müna fı
kki mede n ir?
İna nma dığıha ldei nanmı şgibike ndinigös t
erenkiş
iye
denir.
72.Me dine limüs lüma nları
n,Pe yga mbe rimizl
e görüşüp
müs lüma nol dukl arıy e ri
na dınedir?
Aka be .
73.Pe yga mbe r
imi z i
nt or unlar
ınınis mine dir?
Ha s anveHüs e yin.
74.Ke ndi sinde n ba şka i lah bul unma ya n, eşi benzer
i
olma ya nki md ir?
Al lah.
75.Kur ’an’ıKe ri
m’ i
ni lks ures
inina dıne dir?
Fa tiha.
76.Kur ’an’ıKe ri
m’ i
ns ons ur
es i
nina dıne dir?
Na s .
77.Pe yga mbe r
imi z i
n ka briile mi nberia r
ası
nda kalan
sahayanede nir?
Ra vz a-iMut ahha ra.
323
78.Ka be ’ninya kınındabul una nka rşılı
klıikite peninadı
nedi r
?
Sa faveMe rve .
79.Ka be ’ninç evr esindedol a şmai bade ti
nenede nir?
Ta va f.
80.Ka be ’nink ena rında kimuba reks uyanede nir
?
Ze mz em.
81.Al l
a hTe ala’nı ngüz elis i
ml erinenea dve r
ili
r?
Es ma ulHüs nade n ir
.
82.Pe yga mbe ri
mi zin ka bri ya nında ha ngi ha l
ife
ler
in
me za r
lar ıvardı
r ?
Hz .EbuBe ki rveHz .Öme r.
83.Lai la heilla
la hnede me ktir
?
Al lah’ danba şkai l
a hyo kde me ktir.
84.İnsa nıni şl
edi ğig üna haka rşıl
ıkç eke ceğicez ayanea d
verilir
?
Az ab.
85.Pe yga mbe ri
mi zi leHz .EbuBe kir’i
nhi cre te de
rken
sı
ğı ndığıma ğara nına dıne dir?
Se vrma ğaras ı.
86.Pe yga mbe ri
mi z ha ngis ahabe leri
na rkası
nda n amaz
kılmı şt
ır?
Hz .EbuBe ki rveAbdur rahma ni bnAvf .
87.Ci hadne dir
?
Müs lüma nl
a rınd urumuna ,imka nınaveye t
e ğinegöre
Alla hTe alayol undac anıy l
a ,ma l
ıyla,bilgis
iylegös te
rmiş
olduğuga yret
tir.
88.Pe yga mbe ri
mi zinya ptığıi l
kme sc i
dha ngisi
di r
?
KubaMe scidi.
89.Ki rame nKa tibinme lekleriningör evine dir?
İnsa nları
ns ağındaves olundabul una ns evaplarıve
güna hlar ıyazma klag örevlime leklerdir.
90.Pe yga mbe ri
mi zha ngis a habe yemüna fıkl
arıni si
mleri
ni
bildirmi ştir
?
324
 Hz.Huz eyfe ’ye .
91.Peyga mbe rimi z Me dine ’
ye hi c rete tt
iğinde k i
mi n
evindeka lmış tır?
Hz.EyyubEl ens ar
i’nin.
92.Enha yı rl
ıdö rtka dınki ml erdir?
Hz.As iye,Hz .Me rye m,Hz .Ha ticeveHz .Fa tma’dır.
93.Kaçka ndi lge c esivardırvene lerdir?
Beşt ane .Ka dirge ce si
,Me vlidka ndili
,Re gaibka ndili
,
Mi racka ndi l
iveBe raatKa ndi li
.
94.Hangis ure ninba şı
ndabe s
me leyokt ur?
Tev bes ure sininba ş ı
nd abe sme leyokt ur.
95.Peyga mbe rimi zinka tıl
dı ğısons ava şha ngisidir
?
Teb uks av aş ı
.
96.Asrıs aade tn ede me ktir
?
Peyga mbe rimi zin ya şadığı ç ağa a srıs aadet ya ni
mut lul
ukç ağıde ni r.
97.Münke rvene ki rme lekleriningör evlerine l
e r
dir?
Öldükt ens onr ak abirdei nsanas orus orma klagör evli
ikime lektir.
98.Biryıl dak a çdi niba yramva rdır?
İkit ane.Ra ma zanveKur ba nba yramı.
99.Çoc ukl ar
da ni lkmüs l
üma nol anki mdir.
Hz.Al i.
100.Ha ngiPe yga mbe r
lerinha nıml ar
ıka fi
rol a r
a köldüler?
Hz .NuhveHz .Lut ’unha nımları.
101.Ce nne ttenge lent aşına dıne dir?
Ha c e
r ülEs ved.
102.Ye ryüz ündeya pıl
ani lkme scidha ngisidi
r ?
Ka be .
103.Ye ryüz ündeya pıl
ani kincime scidhangi sidir?
Me scidiAks a.
104.Ul ulAz mde nilenpe yga mbe r
lerki mlerdir?
Hz .Nuh,Hz .İ brahim,Hz .Mus a,Hz .İ saveHz .
Muha mme d( Sa l
la l
lahuAl eyhiveSe llem).
325
105.Kur’ an’Ke r
im’ dee nf azlage ç enke limene dir?
Allahke li
me sidir.
106.Kur’ an’ıKe rim’ deka çta nes ecdea yetiva r
dı r?
14t ane .
107.Me kke ’deKur ’an’ıKe rim’ iaç ıktanokuya ni lksahabe
kimdir?
Abdul lahbinMe sud.
108.Uhud s avaşında ş ehi t ol a n Pe ygambe ri
mizin
amca s
ınına dınedir?
Hz.Ha mza.
109.Peyga mbe r
imi zins ütkar deşi
ni ni smine di r
?
Şeyma .
110.Peyga mbe r
imi zei l
kva hi yge ldiğindek imea nl
att
ı?
KarısıHz .Ha ti
ce ’ye.
111.Peyga mbe r
imi zka çs enei sl
amıgi z l
iola r
a ka nlat
tı
?
3se ne .
112.Peyga mbe r
imi zinya ralandığıs a vaşınadıne dir?
Uhuds a v
aşı.
113.Peyga mbe r
imi zive fat
ında ns onr akimyı kadı ?
Hz.Al i.
114.Hz.İ br ahi
m’ ia t
e şeatt
ıranki mdi r?
Nemr ud.
115.Hayva nları
n di l
inden a nlayı p onl arla konuş an
peygambe rki mdir?
Hz.Sül eyma n.
116.Doğduğundakon uşanha ngipe yga mbe rdir?
Hz.İ sa .
117.Enç okha disriva yetede ns aha beki mdi r?
Hz.EbuHur eyre.
118.Kur’ an’ıKe rimka çyıldai nmi ş ,tama ml anmı ştı
r?
23yı lda.
119.Kur’ an’Ke r
im’ dei smige çens a habeha ngis i
dir?
Hz.Ze yd .
120.Kur’ an’Ke r
im’ dei smige çent ekka dınki mdi r
?
326
 Hz.Me rye m.
121.Kur’a n’ Ke ri
m’ de konuş tuğu ba hsedil
enç al
ış
kan
hayvanha ngisidir?
Karınc a.
122.Cenne ttekime lekleri
nba ş ka nıki
mdi r
?
Rıdva n.
123.Cehe nne mde kime lekler
inba ş
kanıkimdi r
?
Ma l
ik.
124.Ahiretgünüs e va pvegüna hları
nta r
tı
lacağıtera
zini
n
adınedir?
Miza n.
125.Cehe nne m üz erinde bul una n müs l
üma nlar
ın geçi
p
kafi
rler
ini sege çeme yipc ehe nne medüş ecekleriköpr
ünün
is
mine dir?
Sır
atköpr üsü.
126.Cenne ttekie nb üyükni me tne dir
?
Al l
ahTe a l
a ’
yıgör mektir.
127.Kıyame tgünündee ns ondi r
il
iphe sabai lkolara
k
çeki
lecekümme tha ngisidir
?
Ümme tiMuha mme d.
128.Kıyame tha ngig ünkopa ca ktır
?
Cumagünü.
129.Hicriyı l
ınba ş
l a
n gıçgünüha ngigündür?
1Muha rr
em.
130.Muba reküça ylarha ngil
e ridir?
Recep,Şa ba nveRa ma zana yları
dır
.
131.Kadirge cesiha ngia ydadır ?
Rama zana yında .
132.Hangiva kitlerdena ma zkı lınma z?
Güne şdoğa rke n,güne şt a mt epedei kenvegüne ş
bata
rken.
133.İs
lamda kiilkka d ınş e
hitki mdi r?
Hz.Süme yye .

327
 Ayrı
caç ocukdoğduğuzama nsa
ğkul a
ğınaezanokunur.
Solkul ağına kametgeti
rili
r.Çoc uğa güz
elbi risim
koyma k ge r
eki
r.Bu kitaptae r
kek ve kadıni s
imleri
bulunmaktadır
.İs
teyenki
ms ebunl
ardanfayda
lanabi
li
r.

328
 Ye
mekYe
meni
nEde
ple
ri

Önc ee li
niyı ka ma lıdır
.İ l
kl okma yıa lırke nbe sme leile
ye me ğe ba ş l
a ma l
ı ye me ği bi t
irinc e“ El hamdül il
lah”
de me lidi
r .Evs a hi
bii s
ee nönc eye me ğeoba ş l
a ma l
ıdır
.
El i
ni ,e lbis
e sini ,s ofrayı, ör tüyü ki rletme me li,e l
le
ye nilecekş eyl eriü ç pa rma kl a ye me l
i,ye rke na ğz ı
nı
aç ma ma lı,büyü kl okmaa lma ma lı,l okma yıa ğz ınaa lı
r
alma zç i
ğne me de nyu tma ma lı,nor ma ldenf az l
adaa ğz ında
tutma mal ı
dır.Bi rl okma yıyut ma dani kinc ibi rl okma yae l
uz atma ma lı, dökül en kı rıntılarıt opl ama lı
dı r.Ye me k
es na s
ındapa rma ğınıya lama ma lı
dır .Amaye me kb it
ince
ya layabilir.Ha ttaoz ama nya lama ks ünn ett
ir.Ye me ğin
reng i
neba kma ma l
ı,ye me ğikokl a ma ma lı,ye me ği nhe p
birinde n yi yip di ğe rle
rinde n ye me me zlike t
me me l
idir
.
Eğe rs ofradai yibi rye me ktena zbul unur sadi ğe rleri
ni
bıra kıp he p onuye me me lidi ğera rka da şlarınıke ndine
terc ih e t
me lidir. Önünd en ye me lidir.Anc a k me yve
taba ğınındi ğe rt arafı
nda ndaa lı
na bilir.Ağz ı
nagöt ürmüş
olduğu ke mi kveb enze r
iş eyle r
ie kme ğinves ofranın
üz erinekoyma ma l
ıe ğerye diğie tve yal okma danke mik
çıka rsa ya va şcaa ğzında nç ı
ka rma l
ı dır.Ye me kye rken
tiksind ir
ici ha reke t
lerden, s öz lerde n, hi ka ye lerden
sa kınma lıdır
.Ağz ı
nda nç ı
ka rdığıbi rş e yika seye ,ta bağa
atma ma l
ıdır.Mi safiri s
ee vs a hibi nde nö nc eye me me l
i
amaba şkalarıye me ğeba ş l
a mı şsaonl arauyupye me l
idir
.
Açdaol sabunar iayete tme lidir.Evs ahi biis emi safirl
er
ye me ktene lç e kt
iktens onr a ye me ktene lç ekme l
idir
.
Ya va şya vaşye me lieğe rkims eye me ğede vame tmi yorsa
ya lnızka lı
put a ncında nbı rakma ma lıdır.Ye me ka rasında
sui çme ki ca be de r
ser ahatveya va şiç me li
di r.Ağz ınınve
boğa zı
nıns esis ui çerke n duyul ma ma lıdır. Di lii le
dişle r
inina ra sında na ldıklarınıyut ma lıa makür danla
aldı kları
nı uygun bi r ye r
e koyma l
ı i nsa nlar
ı
329
ti
ksindi
rme meli
dir. Eller
ini yı karken ve temizl
erken
parmakla
r ı
nıvetırnakdipl
e r
iniiyiceyıkamal
ıaynışe
kilde
dudakla
rını,ağzını,diş
ler
inii yicetemizl
emeli
dir
.Ağz ı
nı
yıkadı
ğıs uyudöke rk
ene l
iyl
eör tme l
idi
r.Yemekyeme den
öncee lyı kanı
rken başkaları
nda n önege ç
me yegayret
et
me meli
di r
.

330
 Hz
.Al
i’
ninOğl
unaNa
siha
tle
ri

Ha ya tımı ns ona nl arında yım:

Eyo ğul !Ha yatımı ns onde ml eri
nde yim.Günde ngüne
zayıf lı
y orum.On uni ç i
ns a nabuöğüt leribildirme ktea cele
ediyor u m. Çünkü düş ündüğüm büt ün ş eyl er
is ana
söyle me ki ç inf ırs atbul ama dane ce l
imi n ge lme sinden,
vüc udum gi biha fıza mın daz a yı
flama sında n,he vave
heve s l
er i
nve yadün yaf itne l
e r
ininbe nim na sihatımda n
önc eka lbineha kim ol ma s ı
nda n;bununne ticesiola rakda
huys uz bi ra t
a b enze me nden e ndişe e de rek s ana
nasiha timi nbi rkı smı nıya zıyor um.
 
İyiins anl arıni zi
n it akipe t:
Eyoğul !Be nimbuva siye timde ne dinece ğinş eylerine n
hayı rlıs
ı,Al lahTe ala’dankor kupO’ nas ığınma k,O’ nun
sanaf arzkı ldığış eyleriye ri
nege tirme k,e c dadınınve
geçmi şi yiins anlar ıniz i
nit a kipe tmekt i
r.
 
Ecda dınıör ne ka l:
Eyoğul !Şi mdis enke ndine fsinena sılgü venvei tima t
la
bakı yor san,s ende nönc ege l
ipge çe ne c dadındaa ynı
şekilde ke ndi le
r ine güve niyor lar
dı. Şi mdi s en na sı
l
düşünüyor san o nla r da öyl e düş ünüyor la rdı. Fa kat
netice de i yi v e doğr u ş eylerit utt
ula r, va zifeler
ini
noks a nsız ya pma ya ç alıştılar.İ şte onl arın ne ticede
vard ıklarış e yiv et ak i
pe ttikleriyoldagi tme ki s
tiyo r
san,
onla rınba şt
a nt akipe tti
kle riyol ua yne nta kipe t.Fa katbu
şüphe leriniç oğaltma kvedüş ma nları
nıa rtt
ırma ki çinde ğil
,
doğr uyuveha kik atia nlayıpöğr enme ki çi
nol sun.
 

331
AllahTe a la’yas ığın:
Eyoğul !He rhus ustaönc eAl lahTe ala’yas ığın,O’ nda n
başarıdi le.Se niş üphe yedüş ürec ekve yabi rköt ülüğe
it
ece kş e ylerit erke t.Ka lbinin büt ün köt ül üklerde n
durulduğunu,f i
ki r
lerinint opla ndı ğınıve t eka r
zunun
hakika tol du ğunu g örünc es a na s öyl ediğim hus usları
düşünme yeba şl
a .Şa ye tbunl a ras a hip ol duğunae mi n
değilsen,ka rışık me vz ularagi rme .Aks iha ldeönünü
göreme ye na dam gi bi ol ursun ki , he ra ni çinde n
kurtulma sız or ol anç ukur l
a ra,uç uruml ara düş ersin.
Böyl eceka ranlıkl a
ri çinde ,z ulme tlera rasındaboğul up
ma hvol ma yama hkumol ur sun.Önünügör me denyür üme k
ve he ra n uç uruml ara yuva r
la nma kt ehlike siyle ka rşı
karşıya ka lma k i se ,İ slamı öğr e nme ye ç alış
a nla
r a
yakışma z.
 
He rşe yO’ nune linde:
Eyoğul !But a vsiye leri
midi nl evea nla.He rc a
n lı
nı n
ölümünüe li
n det uta nki mi seya şama sı
nıe lindet utanda
O’ dur.Va rlı
kl arac anve ripya şata nki mi seöl dür ecekol a n
daO’ dur .Ze ng inle r
if akir,fa kirleriz eng inya pa nyi ne
O’ dur.He rt ür l
übe l
ayıveha stalığıve rendeO,ş ifave
deva sı
n ıve ren de O’ dur .Dünya t a
ş ı
yla ,t opr ağıyla,
rengiyle ,ş ekliyle,a ğa çlarıylaveme yve ler
iyl eO’ nundur ,
O’ nun t akdiri üz erine ha re kete tme kte di
r. Ahi ret
cenne ti
yl e,c ehenne mi ylevebi zim bi lme diğimi zda ha
birçokş e yleriyleO’ nundur .
 
He rşeyiAl lahTe ala’da nbi l:
Eyoğul !Buhus us tabi rininbi lme diğinigör ünc eonu,
ceha l
etines ay.İ li
mdeneka da ri le rl
ersen,bi l
me diği n
birçok ş eyş üphe siz yi ne bul una ca ktı
r.Zi r a düş ünme
ufkunundı şın da,gö rmegüc ününç oki ler
isindebu luna n
332
niceş eyl erva rdır
.Al l
a hba zış eyleris a
naöğr etmi şse,onu
kendigüc ünleme yda nage tiri
p ka zandı ğınız anne tme .
Çünküs ens eniya r atan,rızıkl a
ndıranves e nie ngüz elbir
suretteme ydanage ti
re nUl uYa ra
tıcıyas ığın.İ bade t
in
O’n uni ç i
n,a şkınO’ nuni çin,kor kunves e vgi nO’ nuni çin
olsun.
 
Peyga mbe riönde rol araka l:
Eyoğul !Peyga mbe rinAl lahTe alaha kkı ndabi l
di rd
iğini
hiçki ms ebi ldirme divebi ldi r
eme z .Onubi rönde rve
kurtuluşor dusununkuma nda nıolarakka bule t.
 
AllahTe a la’
nınr ızasınıa ra
:
Eyoğul !İ l
ahikudr e tkarşıs ı
ndake ndik üç üklüğünüve
zayıflı
ğ ını düş üne rek h areke te t. O’ nun ka rşısında
acizli
ğinive güç s üzlüğünü düş ün.He rhus usta O’ na
ihti
ya cınva r
dır.O’ nayöne l,r ız
asınıdi l
e .Ce za sı
nda nkor k.
Emi rleriniye rineg etirme ye ç alış.Çünkü O i yi l
ikten
başka sı
nı e mr etme z . Ya sakl arı
nda n ka çın, ç ünkü O
kötülükt enba şka sı
nıya saklama z
.
 
Da haiyibi rye rdekona klama ki st
e yenke rva ngi bi sin:
Eyoğul !Dünya n ınvei çindebul una nh erş eyinba şka
birye regöçe dec eğini,a hi ret
iveor adai nsa nlari çin
hazırlana nlarıbi ldirdim.Bunl arha kkı nda s enini bre t
alma ni çin ba zımi s
a ll
erve r
dim.Bu mi sa l
lerles enin
kurtuluş unuümi te tti
m.Dünya yıbüt ünha lleri
yl ebi len
kims e,ke rvanıni çind ekibul unanbi ryol c uyabe nz erki ,
deva mlır ahatı,temi zliği,ha va s
ıda hai yiol a nbi rye rde
kona klamaha zı
rlığında dır
.Bunun i çin yol culuğun he r
türl
üz orluk ves ıkıntılar
ını ,a r
ka da ş
la rda n vema ldan
ayrılmaı ztıra
pl ar
ınıgöz ea l
mı şbul unma kta dır.Çünküo
gitt
iğiye rdeda hai y ibi rme skenbul ac ağında ne mindi r.
333
Or alardae skie leml erdenhi çbirinigör me ye c
eği ni,r ahat
ves aadeti çindeya şayaca ğınış eks izş üphe sizbi lme kt e
di r
.
Onuni çi
nke n disinibur ayaul aşt
ıranvee skiye rinde nda ha
iyibi rye rba hş ede nBi risinde nba ş kadüş ünc esiyokt ur.
Dünya dake ndi sineve ri
lenni me tlerlema ğrurol ups onunu
düş ünme ye nk ims ei se,çokve riml ibi rtopra ktan,ve r i
ms iz,
kıraçbi rt opr ağagöçe tmeme cbur iyetindeka lan bi r
ke rvanabe nz erkionuni çinbugöç tenda haf ec ibi rş ey
düş ünül eme z .
 
He rke sike ndingi bib il:
Eyoğul !Ke ndi niba şka larıiç i
nöl çüka bule t.Di ğer
insa nlarıtıpkık endi ngi bit ut.Ke ndine f
s i
ni çi
ni stediğin
şey iba şka larıi çi
nd ei ste .Ke ndine fsini çins evme diğin
şey iba şka larıi çindes ev me .Ke ndi nei yilikya pı l
ma sını
istediğingi biba şka l
a rı
nadai yili
ke t
.Ba şka l
a rı
ndaköt ü
gör düğün ş eyike ndini ç in de köt ü gör .Ba ş kalarına
ya ptığınş e y ka da rs an a da ya pılı
r s
a ona r az ıol .
Ya pt ı
ğında n f az lasını i s t
eme . Sa na s öyle nme sini
isteme d i
ğinş eyis endedi ğe rl
erines öyleme .Ba şka larının
sen ina sı
lgör me sinii sti
yor sa n,se ndeba ş
ka la r
ınıöyl egör.
 
Ke ndi nibe ğe nme :
Eyoğul !Ke ndinibe ğe nme kke sinl i
kledoğr ude ğil
di r
.
Ki birka lbina fe t
idi r
.Büt üngüc ünleç alış,ma lı
nıs ende n
sonr age l
ec ekmi rasçılari çinha zırl
a yıpbi r ikt
irme .Al lah
içinba ğışl
a na cakye rlereda ğıt.Ar zue ttiğinbi rş eyie lde
ede rsenonuke ndi nde nbi lme .Al lahTe ala’yaş ükr etve
O’ nda nhe rz a ma nkor k.
 
Güc ününye tme diğiş eylereka rış
ma :
Eyoğul !Önün des enia hi ret
egöt ür ecekuz unbi ryolve
sıkıntılı gün ler va r. Dü nya ma lında ns ana ye te
c ek
334
mi ktarınıdüş ünves a deceonua l.Ba şka sı
nıyükl e nme .
Zirao nda nz ara rda n ba ş
kabi rş e y gelme z.Güc ünün
yetme diğiş eyl ere ka rı
şma .Fa kirl
e rig örürseno nl ar a
yard ıme t.Onl arhe m üz erinde kia ğırlı
ğıka ldır
ırlar,s eni
ma lınf ela ketind enk ur t
arır
lar,he m dei ht i
yacınol duğu
zama n( kıya me tgün ünde )onus a nage riv erir
ler.Güc ün
yettiğika dars a da ka yıa rt
tır.Eğe rböy le ya pma z sa n
ihtiyac ı
n ol duğu z ama n onu a r arsınf aka tbul ama z sın.
Da ra düş tüğün z ama n s ana ge ri ve rme k üz er e
zengi nliği ndes ende nödünçi sters eisteyenleriredde t
me .
 
İyiki ms e lerledüşka lk:
Ey oğul !İ ffetimuha f
azae de rekç alı
ş mak köt ül ükl e
zengi nol ma kta nha yı rl
ıdır
.İ ns anıns ır
rınıe ni yiyi ne
kendi simuha fa zae de r.Ba zıki ms elerbul unurkike ndi
zara rı
na ç a
lışır.Ço k konuş an,dos t
larını güc en di r
ir,
düş ünc eliol a ni ns ani yigör ür .İ yiki ms el
e rl
edüşka lkki
onla rdan ol asın. Ha yırsı
z ki ms elerden uz ak du r ki
onla rdana yr ı
lmı şo las ı
n.
 
Ha ra mneköt üye me ktir:
Eyoğul !Ha ram neköt üye me ktir.Güç süzlerez ul üm
zulmüne nç irkini dir.Te crübee t
tiğinş eyleri
nha y ırlısı
san ai bre tve rend ir.Al ç aktabi atlıya rdımc ıl
arda,köt üz a n
sah ibidos tlardai ht iya rvei ra deyokt ur.Sa kınina tbi neği
san aüs tünge lme sin.
 
Ser tli
kgös ter
e neyumuş akol :
Eyoğul !Ne fsini ;ka rdeşins e ninlei rt
iba t
ıke st
iği nde
onunl ai rtibata,s anayüzç evirdi ğindel üt f
a,pi ntil
iği nde
cöme rtli
ğe , uz akla ştığında ya kınlığa ,ş iddetl
e ndiği nde
yumuş aklığa ,s uçi ş l
e diğindeöz ürdi leme yes evke t
.Sa kı n
buha reke tiy ersizol a raky apma .Ya hute hilolma yanl ar a
335
yapma .Dos tunu nd üşma nı nıdos te dinme kidos t
una
düş manl ıke t
mi şol urs un.Ki n vekı zgı nlığınıha z me t
.
Çünkübe ns onubun danda hat atl
ı,da hal e zz etlibirlokma
görme d im.Sa nas e r
tlikgös te reneyumuş akolkiova ki to
dayumuş asın.
 
Düş ma nı nai yida vran:
Eyoğul !Düş ma nınai yili
kl emua me l
ee t.Çünkübui ki
zaferinbi ridir.Ka rdeşinl emüna sebetike s me ki st
ese nda hi
geridönül e cekb i
rye rbı rak.Be l
kibi rgünol urmüna s
e be te
lüzum gör ülür .Ha kkındai yidüş üne nki ms eninz annı nı
hareke tlerinlet asdike t.Ar a nızda kis a mi mi ye teba ka ra k
karde ş
ini nha kkı nız ayie tme .Çünküha kkı nız a
yie ttiği n
kişihiç birz ama ns eninka r
de ş i
nol a ma z.
 
Ailenei yida vr an:
Eyoğul !Hi çbi rz ama na ilens anaha lkıne nköt üs ü
olma sın.Ka rdeşins e nde na yrı
lma ya,s e ninle be rabe r
olma kta nkuvve tl
iol ma s ın.
 
Rız ı
k:Se nonagi tme zse nos anage li
r :
Eyoğul !Rı z ıkikidir.Bi rinis e
na r
a rsınbi rides enia rar.
Eğe rs enonagi t
me z senos a nage l
ir .İht iya çz ama nında
yumuş akl ı
k,i s t
iğna va ktinde s e rt
lik ne ç i
rkin ha ldir.
Dünya da ns anaol anva z if
ea ncakgi de ce ğinye riy oluna
koyma kt ı
r.El inde ngi de neüz ülüyor sane linege çme ye n
şeyleredeüz ül .Ol ma ya nlarıol anlarlaa nla .Çünküi ş ler
birbiri
neya kındır .Ac ıyıgör dükt ens onr aöğüt t
eni br et
alanlarda n ol ma .Çünkü i ns an öğüt leh ayva n da ya kl a
ter
bi yeka bule der.
 Ne fsina rz ular ı
nauyma :
Eyoğul !Ge rçekd osts enyokke ns enit asdike dendi r.

336
Nefsinarzul
arı
nauymakb i
rçeşi
tkörl
üktür.Ası
lgari
pbir
dostasahi
polma ya
nkiş
idi
r.Hakkatecavüzedenkiş
isapa
yolagirer.Kif
ayetmikta
rıilekanaate dendoğruyolu
bulmuşolur.Kötül
üğügeci
kti
rçünküonuneva kiti
st
esen
yapabil
irs
in.

 Akra balarınahür me tet:

Eyoğul !Ahma ka d amı ns e
ni nleirti
ba tıkesme siakı l
lıya
kavuş ma yade nktir.Kudr e
tde ğişincez ama ndade ğişir
.
Ba ş
ka l
arındanna kle ndeol sagül ünçş eylersöyle me kten
sakın.Akr abalarınahür me te tç ünküonl ars e
ninkol unun
kuvve t
idir.
 
Ölme denönc eAl lahTe ala’
y ıra zıet:
Eyoğul !Önü ndeç ı
kı l
ma sıvege ç il
me sipekgüçbi r
basama kva r
dır.Or a dayüküha fi
fol anlara ğı
rol anla rdan
daha kol ay ge çe r
.Üz er
inde nz orla ge çenlerç abuk
geçenl erdenda haz ararlıdır
.Buba sama ğaul aşanhe rins an
yac e nneteve yac ehe nne megi de r.Bume nzil
eul aşma dan
öncek endine fsine dön ve he saba ç e
kilme den önc e
kendi nihe saba ç ek.Or aya ul a ş
ma da yolunu düz elt
.
Ölümünde ns onraAl l
ahTe ala’yır azıe t
me ki çi
ns anahi ç
fı
rsatv erilme z.
 
He r
ş eyiAl lahTe a la’dani st
e :
Eyoğul !Ye ri
nvegökl erini ç i
ndebul una nhe rş eyi
eli
ndet utanZa ts a nake ndisinde ni steme kveduae tme
nime tive rdi.Du a nai c
a bete dec eğinedes özve r
di.Sa na
birşe yve r
me siiç inke ndi s
ineduae t
me nie mr e
tti.Onda n
rahme tdi l
ekis a nar ahme te tsin.O s eninleKe ndisinin
aras
ı nabi rpe rdekoy madıves e nikor uma ki ç
inba ş
ka sına
tesl
ime tme di.

337
 
Te vbe yige cik ti
rme :
Eyoğul !Bi rk ötülüki şlediği nz amanO’ nadönvet e vbe
et.O ke ndi nedönd üğüni ç i
ns enia yıplama z.İ ş
lediği n
güna hınc e zasınıve rme ktea c el
ee tme z.Ya ptı
ğıns uç u
ba şka larına bi ldirme z. Te vbe e t
me ni de z orl
ama z.
Güna hl arıni çini şlediğin ha kkında s eninle müna kaş a
etme z.
 
Al lahTe ala’nınr ahme tindenümi dinikesme :
Eyoğul !Al lahTe ala’nınr ahme ti
nde nümi di
nike s me .
Anc ak O güna ht an dönme yis evapla müka fatl
andı r
ır.
Köt ülüğünka rş
ılığınıbi ri yiliğinka rş
ılığınıdaonmi sli
ka bule der.Sa nadönmevet evbeka pıs ı
nıa çıkbı rakt ı
.
Onahi t
a pe de rs
e nhi tabınıduya r,içi
nde nbi rşeyi st
ers en,
nei s
te diğinibi li
r .O gi zliyi,a çıkol anş eygi bibi l
ir.
İstedi ğinia r
ze t
me den,i çi
niO’ nadökme de nde r
tler
inive
sıkınt ıları
nıbi l
dirme de nObi li
r.İşleri
ndemuva f
fakol ma k
içinO’ nas ığın.
 
Al lahTe alan iyetinegör ev e ri
r:
Ey oğul !Al lah Te a l
abüt ün ha zi
ne l
e ri
nina na ht
a rını
elineve rdi.Di lediğinz ama nka pılar
ınıduaa nahtarıi le
aça rsın.Di lediğinz a
ma ns ema nın ka pıları
nıa ç
aröl ü
topr ağaha ya tve r
e nya ğmur larıindirir
sin.Fa kati s
tediği n
şey in he me n ye rinege l
me me si
nde ne ndi şee dip ye s e
düş me .Onunve rme sis eninni ye t
inegör edir.İst
ediğinş e y
ve rilme ye bilir.Fa katonun ye ri
neonun da haha yırlısı
ve rili
r.Be lkii st
e diğinş ey ye r
ine üz erinden bi rbe la
ka ldırılırkibus enini çinda haha yı
rlı
dır.Be lkii s
tediği n
ye rinege tiri
lirses anave yai nanc ı
nabi rt ehli
ket e şkil
ede bilir.Bun udaAl l
ahTe alaka bule tme zvei st
ediği ni
ye rinege tirme z.
338
 
Ahi re tiç i
nya ratıl
dın:
Eyoğul !Ya pac ağıni ş
lers e ninvedi nini çinh ayı r
lı
olsun.Sa nagüna hyü kl eyeceki ş leriyapma ktans a kın.Ma l
yanı ndaka l
ma zs e ndema lı
nya nındaka lma z sı
n.Dünya
içi
n de ğila hireti ç i
n ya ratıldın.Öl üm i ç i
n ya ratıldın
bur adaya şama ki çin de ği l
.Nez ama nt e r
ke dece ğini
bilme diğinbi rme nzilde si
n.Ahi retiçinka fide re
c edea zık
haz ırlaya bil
ec eği nb irye rde sin.Ahi retyol unu t utmuş
gitme küz ere sin.Ne re yeka ça rsanka çs enit akipe de n
ölümde nkur tulama zs ın.O’ nuns enibi rkö tülüküz erinde
ikenya ka lama s ı
nda nvet övbee tmeme kt enkor k.Şa yet
böyl ebi rş ekildeya ka lanırsanke ndike ndi nihe l
a ke tmi ş
olurs un.Oz ama ns enihi çbirki ms ekur tarama z.
 
Ölümüç okha tırla:
Eyoğul !Öl ümüç okha tırla.Bugüne lege çirme ki çin
çırpındı ğın vea hirettek endi sinde n he s abaç ekilece ğin
şey l
e riş imdi de n dü şün.He sapi çin ha zırlıklıol .Ani
düş ers enma ğlupol ursun.
 
Dünya yaa lda nma :
Eyoğul !İ ns anları
ndünya dauz uns ür eya şama larıve
ist
e dikl erigib ige zipt oz malar ıs enima ğrure tme sin.Al lah
Te ala dünya nı n ha linive s onunun ge lec eğinia çıkç a
bildirdi .Dünyaha vlaya nköpe kveva hş iha yva nla rgibidir.
Birbi rlerines aldırır
lar.Ze ngi nf akir
iye r ,büyükküç üğü
eze r,ka hrede r.Ba zıl
a rıkona kl amı şke rvanı nha yva nları
gibiba ğlı,ba zılarıdaba ğında nboş anmı ş,ba ş ı
boş ,s onu
me ç hulbi ryol unyol c usuol muş turkibunl ardanb irinci
gru pf a kirl
ervehi çbi rş eyegüc ü ye tme ye nz ayıflar;
ikinc isii se,kuvve tliol anlar dır.Bi lkibunl a rs arpbi r
vadi debe l
avea fet
euğr amışs ürül ergi bidi r.Ke ndilerini
339
güdecekbi rki ms eolma dı
ğıgi bibuva didenkur tuluş
yolunugös te
r e
ce kdeyokt ur.Dünyagöz l
erindekiHuda
nurunu s öndürüp onl ar
ı ka ranlık yo l
lar
as ür
ükle di.
Böyleceonl ardane r
eyegi decekleri
niş aşı
rdılar
.Dünya
denizi
nini çine girer
ek da lgalarl
a ölüm ka lı
m s ava şı
verdil
er. Dünya yı bir kur tarı
cıs andılar
. Oyna dılar,
oynaştı
larf akato ndan s onrasını düşünme di
ler
. Bu
gaflet
ten uyanıldı
ğız ama nc ehalet
in hakta n gi
zledi ği
şeylerş üphesiz me ydana ç ıkacakt
ır. Büt ün insanl ar
binekler
ebi nmi şl
erpe k kısabi rzama ns onrad abu
neti
ceyeul aşacakla
rdır
.Fa ka tb unar ağmenyol ut aki p
edenlerdahaç abukvarır
.

Ecelindenka çama zsın:

Eyoğul !Ki mi nbi neğige cevegündüzgi biol ursa
kendi s
idur sad ayol unade vame de r.Evi ndei st
irahat
iç
indebul unmuşol sadauz unme safe le
ripe kkı sabi r
zama ndaa şa rvehe de fef ar
kındaol ma da nul aş
ır.Dünya da
gaye ne ul aş amazsın. Ec eli
nde n ka ç ama zsın. Se nde n
önce kil
eri
ny olunut aki pe t
me kme cburiyetinde s
in.Bunun
iç
indoğr uol .Ha kiçinç alış
,ha kol maya nş eyde nuz akdur .
He l
a li
ndenka zan.Böyl eyapma zs
a nelinde kidegi der.
 
He r
ke sist
e diğineka vuş ama zsın:
Ey oğul !He ri st
e yeni s t
eğineka vuş ama yabilir
.He r
kötülüki ş
le ye ndema hrum ol maya bil
ir.Bi rköt ülüks eni
enüs t
ünme rtebeler
eul aştı
rac a
kol s
abi leke ndin ef s
ini
onda na l
ıkoy .İnsanma lıkendisinikor uma ki çintopla r
.
Faka tma l
ıt oplar
ke nke ndinionunyol undaha rcama ktan
sakın.Aks it akdirdeka ybe t
tiğinş eyt opladığı
nda nç ok
dahaha yırlıvei yidir
.
 
Şerlek azanılanha yırha yırdeği l
dir:
340
 Eyoğul !Al l
ahTe a l
as enihüryaratmı şt
ır.Başka s
ına
kötülük ya pma .Şe rle kazanıl
an hayırha yırde ğil
dir.
Kötülükl eeldee dileni yi
li
kdei yil
ikdeğildir
.Al l
ahTe a la
il
e a randa bi r pe r
denin ol ması
nı i s
temiyorsa n
açgöz l
ülüktens a kın.Ta mahka r
lı
ks e
nihe la
ke t
egöt ürür.
Senke ndinedüş enpa yıidrakedebi
li
rveonauya bil
irsin.
AllahTe a
la’dange lena zdaol s
akul l
a rdange l
e nç ok
şeylerdenda hai yidir.
 
Susma yıter
cihe t:
Ey oğul !Sus arak ka çı
rdığı
n birş eyit elaf
ie tme k
konuş arakgüc endirdiğinbirka l
bitamire t
me kte
nda ha
kolaydı r
.Tul umda kis uyumuha f
azae t
me ka ğzınıs ıkı
bağlama klaol ur
.

İf
fetl
eiçinde kifakir
likdahaiyidir
:
Eyoğul !El debuluna nma l
ımuha fazaetme kba şka s
ının
el
indebul una nma lıe l
dee t
me yeç a
lış
ma ktani yidir.İff
et
iç
inde f akirl
ik ve ç al
ışmak ha ksı
z yol l
a rdanz engin
olmaktanha yırlı
dır
.
 
Çokkonuş anç okyan ıl
ır
:
Ey oğul !Ki şike ndis ı
rr
ınıba şkala
rında n da ha iyi
muha f
a z
ae der.Çokki mseva rkike ndiz ararınaç alı
şı
r.
Çok konuş anç ok ya nı
lır
,düş ünen kims enin gör üşü
kesi
nleşir
. He r ko nuşan doğr u konuşma yabil
ir. He r
is
teyeni s abete t
me miş olabil
ir.He r gi de n de ge ri
dönme yebilir
.
 İyi
lereya klaş:
Eyo ğul!İ yile
rey aklaşkionl a
rdanol ası
n.Köt ülerden
uzakla
şkiş erl
eri
nd en kurt
ulası
n.İ yil
ik köt ülüğe yol
açars
aköt ülükol ur.Çokz ama ndertdeva ,de vadade rt

341
olur. Çok z ama n e hl iye tsi
z ki mse l
er öğüt ve rir
,
kendi lerinde nöğütbe klene nki mselerdea l
da tı
r.
 
Te mbe l
liköl ü lerinişi
di r:
Ey oğul ! Ümi de da ya nıp i şsiz güç süz be kl eme .
Te mbe l
liköl ülerini şidir.Akı ltecrübelerie zberleme ktir
.
Te crübe lil
e rine nha yırlısıs anaöğütve r
endir.
 
Fırsatlarıi yide ğe rl
endi r:
Eyoğul !Fı rs
a t
larıi yide ğerl
endi r.Lokmaboğa zında
dur ma da n ke ndinege l.Fe sat
;t akvavei yilika zığını
kaybe tme k,n e fs
i nistekl erineme yle t
me ks ur et
iylee rge ç
kendi sinedön ülecekye riboz ma ktır
.He rş eyinbi rne tice s
i
vard ı
r.Ta kdi re dilmişol anhe rşeyiş üphe sizgör ece ksin.
Tüc ca rtehl i
k ede dir
.
 
İş
le ri
ni zdei ntiz amlıol un:
Ey oğul ! Si ze ,büt ün e vlat
larıma,e hl i
me ve bu
vas i
ye ti
mi nu la ş
tığıki ms e lereAl lahTe al
a ’
da nkor kma yı,
iş
le r
ini zde i nt
i zamlı ol ma yı, bi rbiri
ni z
e i yilikle
davr anma yı,i nsanlarına rasınıbul ma yıva siyete diyor um.
Be n de de nizde n( Sallallahu Al eyhive Se ll
em)ş öyl e
duydum:“ İkiki şi
nina r
a sınıdüz elt
me k,büt ün( na fi
le)
nama zlarda n,or u çl
arda nda haf azile
tlidi
r.”
 
Ye ti
ml erigöz e ti
n,komş ularıkol layın:
Eyoğul !Al la
hTe a lai ç inye timl eri
nha kkınıgöz e t
in.
Onl arıbi ra ç,b i
rt okbı ra karakha zırl
adıklarını
z ız ayi
et
me yin.Al lahTe alar ıza sıi çinkomş ula r
ınızınha kkı na
ri
a yete din.Bun lars izePe yga mbe rini
z i
nva siyetidir.O
komş ularha kkında öyl et a vsi
ye l
e r
de bul undu kibi z
onlarınmi rasımız adada hi lol acakları
nıs andık.
342
 
Ciha dıterke t
me :
Eyoğul !Al lahTe alai çinKur ’
a n’auyun.Onunl aa me l
etme kteba ş
k asıs izde ni leriol ma sın.Al lahr ı
z a
sıi çin
nama z
adi kkate din.Çünküna ma zdi niniz i
ndi reğidir.
Allahi çinRa bbini zi
ne vininha kkınıve r
in.Sa ğol duğunuz
müdde tçeorayıboşbı rakma yı n.Çünküoe vt erke dilir
s e
dininizinf ar
zınıi hma letti
ğini zdendol a
yıneAl lahTe ala
nedeha lks izdenhoş nu tol ur.Al lahiç inc ihadıt e
r k
etme yin. Al l
a h y olunda ma lla r
ınızla
, c anlarınızla,
dill
erinizlecihade din.
 
Fitneyeka rşıikiya ş
ında kide vegi biol :
Ey oğul !Si ze düş en gör e v ka rşılı
klıi yii liş
ki l
e r
de
bulunma k,ka rşıl
ıklıol arak he di yeler ve rme kti
r.Sı rt
çeviripgi tmekvebi rbir
inizleda rgı ndur ma ktans a kının.
İyili
ğie mr e
dip köt ülükt e
ns akı
ndı rma yıt e rke t
me yin.
Aks iniya ptı
ğ ı
nı zt akdi r
deba şı
nızaköt ül
e rinizge çerve
sonraya ptı
ğınızdua lardaka bulol ma z.Fi tneyeka rşıi ki
yaşında kide vegi biol .Onunnebi nil
ece ks ırt
ınede
sağılacaks üt
üva rdır.
 
AllahTe ala’
da nkor k :
Ey oğul !Al la h Te al
a ’
dan ha kkıylakor k.Emr inde n
dışarıç ıkma .Al l
a hTe a l
a’nınz ikriylek a l
bi nidi rit ut.
AllahTe al
a’nıni pines ımsıkıs a rıl
.Eğe rt utunuy orsa n
Ra bbinlea r
anı zdakiba ğdan da ha kuvve tliha ngiba ğ
buluna bili
r?
 Ka lbiniöğütley aşat:
Eyoğul !Ka lbiniö ğüt l
eya şa t,hikme tlea ydınla t
.Dünya
ma lıveonaol ana şkıt erke t
me kl ene fs
iniöl dür .Ka lb
haklakuvve t
li,hikme tlepa r
lakvenur luolur .

343
 
Ölümüs ıka n:
Ey oğul !Sı ks ı
k öl ümü a n.Öl ümü a nma k ka l
bi
yumuş atır.He rşeyinyokol ac ağınıbi lveka l
bi neyokl ukta
kara r kı lacağını bi l
dir. Ona dünya f ac i
aları
nı ve
mus i
betlerini t ekt ekg öster. Za ma nınş iddetin
i ve
kükr eyişini,ge cevegündüz lerina leyhineç evri
ldiğini
düş ün,ha tırl
aveha t
ır
lat
.
 
Ge çmi ştende rsç ıkar:
Eyoğul !Da haönc ege çmi şol a
nmi l
letlerinkı ssa
la rı
nı
vehi kaye lerinio ku.Ta r
ihteinsa nlarınba şınage l
e nfelaket
vemus ibetler
idüş ün.Aynış eyle r
int ekrarlanma ma s
ıi çin
iyicedi kka tet.
 
Gide ceği nye r
eha zırl
an:
Eyoğul !At a l
a rı
nıntop r
akla rında,ya şadıkl ar
ıye rlerde
gezveonl arı
ne ser
ler
inidi kka t
lei ncele .Onl arne l
er
yapmı ş
la r,n ere den ne re
ye ni ç i
n göç müş ler? Bunl ar
ı
ince l
ediği nz a
ma non lar
ınya kınla r
ında nves e vdikler
inde n
ayrılıpgur bete lleregitti
kle r
inigör ec eksin.Tı pkıonl ar
gibis e
ndeya kındabi lme di
ği nvegör me di ğinye rlere
göç üpgi deceks i
n.Şuha l
dege lecektekiye riniş imdi den
haz ır
lavet emiz l
e .Dünyai çina hiretinisa t
ma .
 
Söz eka rışma :
Eyoğul !Bi l
me di
ğinbi rş eyha kkındas öz eka r
ış ma.
Üz erinedüş me ye nhususukonuş ma .Sonun dabi rfelake t
in
gelme s
inde nkor ktuğunyol ute r
ke t.Çünkübi riştefelaket
sezildiğindeonut erketme kkor kuyl ai lerleme ktenda ha
iyidir.He ri ş
ie hlinebırak.
 
344
İyiyii ş
le ,kötül ükte ns akın:
Eyoğul !İ yiş eyle r
lee mr et,i yiş eyleree hilol.Köt ü
şeylereme yd anve rme .On larıelinlevedi li
nlege ribırak.
Onl arıi ş l
e me ktenva rgüc ünleuz akol .Ne redeol ursa
olsunz ori ş
le reha kkıbul ma ki çingi r.Büt üni şl
e rde
nefsiniz or la
;onue mi nbi rye re,kuvve t
libi rgüve ne
getiresin.
 
Alla hyol undaç alı
ş :
Ey oğul ! Al lah yol unda i yiç alış.Onun yo lunda
müc ahedevemü cade l
ee t
me ktenç e
ki nme .Büt üni ş
ler
inde
Alla hTe ala’yas ığın.O e ni yikor uyuc uvee nya kın
kurtarıcıdı r.He ri şi
ndeAl l
ahTe a la’yat e sl
imol .İst
ediğini
yüc elte
n,i ste
di ğinia lçaltanO’ dur .
 
Güç lükl eria şma y aç al
ış:
Ey oğul !He rha ngibi rki ms enina ğırs öz l
eris eni
yolunda n a lıkoyma sın. Ke ndi ni güç lük l
e r ka r
şıs
ında
sabre t
me yea lışt
ır.Ha ksızlıkka r şısındaha kkas abret
me k
eni yia hla ktı
r.Bi ri şiya pma da nönc eç okç adüş ün.
 
Güve nilirki ş
ile r
lei sti
şaree t:
Eyoğul !İ yika rarve rebilme ki çingüve nilirkimselerle
ist
işaree t.Enha yırlısözf ayda lıol andı r.Fa ydasızbil
gi de
hayı ryokt ur.Lüz uml uol ma ya nbi l
gi dendebi rfayda
temi ne dile me z.İslami ye t
teneva rsahe psinia nlaveöğr e n.
 
Şue saslarar iayete t:
Eyoğul !Sa nas öyl eye ceğims e kizhus usva rkibunl a rı
aklında nç ı karma :
1.Enbüyükz e nginlika kıldır.
2.Enbüyükva hşetk ibirdir.
345
3.Enbüyükf akirl
ikahma klı
ktı
r.
4.Enbüyükme ziyetgüzelahl
aktı
r.
5.Ahma klar
laa sladostl
ukkur ma.Çünküos anafaydal
ı
olayımde rkenzararverir
.
6.Ya lancıla
rlados tl
ukkur ma .Çünküonlars a
nauz ak
olanıyakın,yakınolanıdauz akgöst
eri
rl
er.
7.Ci mrii nsanlar
laya kı
nlıkkurma .Çünküc i
mria da
m
iht
iyacınolanş eyibil
es e
ndene si
rge
r,ver
mektençek
inir.
8.İ s
lamıha ya t
tanuz a
ko l
anl
arladostol
ma .Çünküs e
ni
adişeyleregötürürle
r.

ma
İ mRa
bba
ni’
denÖğüt
ler

Dünyabi
rse
raptı
r:
Budünyai
mt i
hanye
ridi
r.Onunyüz
üya
ldı
zl
aveç
eşi
tl
i
346
yüz l
e rles üsle
nmi şti
r.Sur e tina kışlıdır.Çi rkinbi rka dı n
gibika şıç ekilmi ş,y ana klarıboya nmı ş.İ lkba kıştat a t
lı
gelirgöz etazelikvec anlılı
kha ya live ri
r;l akinge rçekteo
üzerine koku s ürülmüş c ifeye be nzer.Si nekleri
n ve
kurtla r
ıni çi
nedol duğubi rç öplükgi bidi
r.Sugi bigör ünür ,
obi rs erapt
ır,ş eke rs uretindez e
hi rdir.İ çiha rapveç ok
kötüdür .Bu s üs ü ve ha ya s
ızlığıi les öylenenlerin ve
anlatılanları
n he psind enş erl
idi r
.Onun a şıkıs efi
h ve
büyül üdür .Fitneyedüş müş ,ç ı
ldı r
mı şvea lda t
ılmıştır
.Ki m
onun gör ünüş üne a l
da nırsae be di ka yıp z ehir
ii le
zehirlenmi ştir
.Ki m onun t aze li
ği nevet adınaba kar sa
sonsuz l
uğa ka da r pi şma nl ı
k duya r. Re sulu Ekr e m
Efendi mi z ( Sa l
lall
a hu Al eyhi ve Se l
lem) ş öyl e
buyur muş t
ur:“ Düny avea hire tikikumagi bidir;bi rini
razıe tsen,diğe r
ida rılır.
”
 
Dünyane dir?
Dünyane d i
rbi li
rmi si
n ?Ka dın,ç ocuk,ma l
,ma ka m,
reisl
ik,oyun,oyunc ak,l üz ums uzi şlerleuğr aş mak.Büt ün
bus a yılanlardanha ngi sis enia lıpAl l
ahTe ala’danba şka
şeyler l
eoya layıppe rdelers eodünya yada hildir.
 
Ge nç li
kt övbes i
:
Ce na bıHa ks ons uz i n ayetinde ns a na na si
p ve rdi.
Bilha ssage nçli
kç ağındas anat e vbena s
ipe tt
i.Şi mdi
bil
mi yorum o t evb ede s ebatlı mı sı
n? Yoks aç e şitl
i
muz a hrefati l
eş eytans e nia z dırdımı ?Te vbeüz erinde
durupde vame tt
irme kz orgör ülebi li
r,z iraç ağge nç lik
çağıdı r.Düny ama l
ınage lince,e ldee tmes ebepleriçokve
kolaydı r,buma na daa r
ka da şl
arınınç oğudauyguns uzdur .
 
Sanat e f
ekkürl a zım:
Öne mleüz erindedur aca ğıni şmüba hş eyleri
nz a ruri
347
olan mi kta rıi le ye tinme ktir. Bu z a r
ur i mi ktar da
ibade tlerdekuvve tb ulma kni ye t
iylea lı
nma lı
dır.Ye ne n
yeme kte nma ksa ti bade tinye rinege tirilme siiç ink uvve t
kaz anı l
ma s ıol ma l
ıdır.El bise gi yme kte n ma ksata vr et
yer i
niör tme k,s ıcaktan ves oğukt an kor unma ktı
r.Bu
ölçüyüdi ğe rz a
r urimuba hi şl
er dedede vame t
tirme lidir.
Sa nat efe kkürl az ı
m.Ka lbeda ya lıi şleriya pma kge r ek.
Aks iha ldey arı
nz iy anda nvepi şma nlıktanba şkabi rş e y
eldee dilme z.
 
Ge nç likbüyükf ırsattı
r:
İb adeteyöne l
meva ktige nçliktir.Akı ll
ıol anbuva kti
kaç ırma z ,f ı
rsat
ıga nime tbi li
r.Zi rai şöne ml i
di r
.İ ns a n
yaş lı
lıkz a ma nına k alma yabilir.Ka ldığınıf arze de lim
der l
e nipt opa r
lanma k na s i
p ol ma z.Böyl ebi rde rleni p
topa rlanma nınmümkünol duğunuf arze de l
im,bi ra me l
işl
e me yegüçye tireme z.Zi raoz ama n,z a a
fınvea cz in
bas tı
rdı ğız ama ndı r.Ha lbukiş ua ndade rlenipt oparla nma
dur umuva rdır,el dee ldilme sikol aydı r
.He lea nneba ba nı n
haya ttaol ma l
arıYüc eHa kkınni me tlerinde nbi ridir
.Se ni n
geç imi nionl arüz erinea lmı ş
tır.İ ş t
ebume vsimf ırsat
me vs imi di r. Güç ve kuvve tinin ye t
ti
ği me vsimdi r.
Bugününi şiniya rınabı ra kma ki çi
nş ua nda kidur umna sıl
biröz ü rol ab i
li
r ?Er teleme yenege rekva r
?Re s
ul ulla h
(Sa ll
a ll
a hu Al e yhi ve Se l
le m) bu ma nada ş öyl e
buyur muş tur:“ İşie rteleye n he l
a k ol ur.” Eve tbugün
ahire tea iti şlerl
ebi rme şgul iyetva rs a,bud üş ükdün ya nı n
işi
niya rınabı rak ma kc i
dd engüz e lol ur ,tam bununa ksi
isepe kç irki nbi rş eyol ur .Şuz a
ma nge nçli
kz ama nı dır.
Ne fsin,ş eyt anınvedi ndüş ma nl arınıni st
ilasız ama nı dır.
Buz a ma ndaya pıl a
na za me lebi çi
le ni tibarbuva ki
tler de n
baş kaz a ma nlardaya pılana me llerebi çilme z .

348
Al lahTe ala’nıne mi rveya s aklar ı
nauyma lı
:
Va r
lıklarınöz üol ani nsanı nya ratı
lma sındakiga yeoyun
veoyunc aklae ğ lenme k,ye me kvei çme kde ği
ldir.Onun
ya ratı
lma sı
nda kiga yekul lukva zifel
e ri
niye ri
nege ti
rme k,
de va mlıbi rş ekilde Al l
ah Te a la
’ya i lt
ica ve ni y az da
bul unma ktır
.Di ni na nla t
tığıi ba det
lerege li
ncebunl arın
eda sınd an ga ye ,kul la rı
nf a yda s ıveonl ar
ın ya rarıdı r
.
Bunl ar
da nhi çbir iCe na bıHa kk’ ınya rarı
nade ğildir,çünkü
onunböyl ebirş eyei ht iyac ıyokt ur.Dur um böyl eol unc a
onl arıne da s
ıme mnuni ye tes e be pol ma l
ıdır.Bue mi rlerin
ye rinege ti
ril
me siveya saklarda nka çınma ki çi
nkoş ma lı
,
çaba l
ama l
ıdır.Ce nab ıHa ks ons uzz engi nli
ğii l
ekul la rına
emi r ve ya sakla r yol unda ni kraml are ylemiş t
ir.Bu
dur umda bi z
e düş en t am ma nasıyla bu ni me tlere
şükr etme ktir.Me mnuni yetine nüs t
ünde recesiil
ee mi rve
ya saklarda nn eva rsahe ps ininye rinege tiri
lme s
ii çinç a ba
ha rcama kt ı
r.
 
Doğr uha be rciileya lanc ınınf arkı :
Ya l
ans öylediğide fala rcade ne nmi şola nbirki ms e,“ Bu
gec edüş ma nhüc um e de c
e k”di yebi rha berve recekol sa
buha be rüz erineobe lde nini le rige l
enleride rhals avunma
tedbi rl
eria lı
r.Buha be rive renki ms eninya lancıol duğunu
bildikleriha ldeobe lanı ngi de ri
lme sii çinç a
r e
lera ra rlar
.
Çünküt e hli
k ei ht ima lineka r
ş ıdi kka tl
io lma kl azımdı r
.
Ha lbukidoğr uha be rve renRe sulullah( Salla
llahuAl e yhi
veSe ll
e m)büt ünüyl ea hiretiha be rvermi şti
r.Dur umböyl e
ikenbuha berde nki ms emüt e es s
irol ma ma ktadır.Eğe r
müt e essirol s
a l
a rdıonda n kor unma ç a r
eleria r
arlar dı
.
Ka ldıkiRe sulul l
a h Ef endi mi z( Sallall
ahu Al eyhive
Se ll
e m)onda nk or un maç a relerinidegös t
ermi ş
tir.Ona sı
l
biri ma ndı rkidoğr uha be rciyeya l
anha bercika dari tibar
etmi yor .

349
 
Ma lvemül kAl l
ahTe al
a ’nındır:
Nef is ke ndiöz ünde c imr i
di r
.İ lahie mi rl
eriy e r
ine
getir
me kte n ka çar
. Bunun i çin de va ml ı yumuş a k
konuş ma lıdır
.Yoks a ma lve mül k büt ünüyle Al la h
Tea l
a ’nındı r. Kul aa sıll ayık ol anz eka t
ıt am bi r
me mnuni ye tl
eve rme ktir
.Yoks ane fsina r z
ula r
ınauya ra k
ibadetine da s
ındat embe l
like dipa ğırdana lma kya kışma z.
 
Fetva yıa hi re
ta li
ml erindena lma lı
:
Dinihüküml e
r i
,f e t
va larıa hiretul ema sındans orup
öğrenme kge rektir.Zi raonl arıns özlerindet e
s i
rva rdır.
Belkionl aras orulduğu i çin ne fesleri
ni n be reket
ii le
ame ldeba şarıha sı
lol ur.İ lmike ndi l
erinema ka m vesilesi
yapan dünya a li
ml eri
nde n ka çınma k ge rekir.Dünya
adaml a r
ıyl abi zimnei şimi zva r?Onl ar
laa r
amı zdanegi bi
birmüna se betol urki,onl arı
nha yr ıveş erriüze r
indes öz
edelim.
 
Tavş anuykus unez ama naka da rs ürecek?
Haya t
ını ne ngüz elz ama nlarıhe vavehe vestege çti.
Allahdüş ma nla r
ınınr ız
a sınıka z anmayol undage ç i
pgi t
ti.
Şimdiömr ün üns onuka ldı.BugündebunuHa kkınr ızası
ist
ikame tinde ha rcama zsa koe n güz elömr ün ye ri
ni
doldur mai şindebi rt eda ri
kgör me z
sek,i st
e r
sepe ka z
olsun,ç e ke ceğimi zz ahme tie bedir ahatave sil
ebi lmez s
e k,
azs eva pi şleme ks uretiyleç ok güna hlarımızake faret
ett
irme z
s ek,ya r
ınh angiyüz leAl lah Te a l
a’nın ka t
ına
varaca ğız?Ha ngiç areyeba şvur aca ğız?But avş anuy kus u
nez a ma naka dars ürecek?Buga fletpa muğunez ama na
kadarkul aktaka lacak?Ya kındaba sir
etgöz ünde nga flet
kalkac ak,hi çş üphee dilme si
nkul a ktanbuga fl
etpa muğu
dag ide cek,l akinoz ama nnef ayda sıolur ?Oz ama nha sret
350
vepişma nlı
kta
nba ş
kabi rş
eyolma yacak.Ölümge lmede
n
öncea me lişl
emeyeba k.Kabrindeya sl
anacağınbirşe
y
hazır
lama l
ıs
ın.Önc el
ikleit
ikadınıdüz el
tmelis
in.Sonra
dini yönde n z ar
uri bi l
gil
eri öğr enme l
isi
n. Fıkı
h
kita
plar
ınınaçıkl
adı
ğış e
yle
ribil
me liveame let
me l
isi
n.

 Zikirga f
le t
inkovul ma s ı
dı r:
Fı r
s atga nime ttir
.Sa ğl ı
kveboşz a ma nisei kiga nimettir
.
Va kitlerini d e
va mlı ol a rak Al lah Te ala’nın z i
krine
harc ama kge rekir.Ha ngia me lolursaol sundi ni
ne mr i
ist
ika me t
indei seoz ikreda hi ldir
,i s
te r
sea lışve rişolsun.
Büt ünha lv eha reketlerdedi ni nhüküml er
iner i
a yetetme k
gere ktir.Takionl a rın he ps iz i
kirol a
.Zi kirga fl
e t
in
kovul ma sı
nda ni baretti
r.Büt üni şlerdee mi rveya saklara
riaye te dil
irs ee mi r
lerive renya saklarıbildirenZa taka rş
ı
gafle te saretindenku rtuluşna sipolur .OYüc eHa kkında
deva ml ız i
kr iha sılolur.
 
Ha ya tş er
ia tü zereolma lıdır:
Düş ük dün ya s üs
le rine a ldanma kt a
ns akın.Bu f ani
saltana ta ka nma ma ya di kka t e t
. Bü t
ün ha l ve
hare ke t
lerindeş e r
iat
agör ea me le t.Ha ya tt emi zş eri
at
üze re ol ma lıdır
.Eh liSünne tve lc ema ata li
ml e
rinin
gör üşlerine gör eö nc elikl ei ti
kadıdüz e lt
me k ge rekir
.
Bunda ns onr ahi mme tdi zgi nleri
nia melef ayda lıfıkıh
hüküml eri
niye rine ge tirme ye s arfet
me lidir.Fa rzl
a r
ın
eda sınd aöne ml edur ul ma lı
dı r.He lalveha rami şl
eri
nde
dikka tli ha rekete tme lidir. Fa r
z l
a r
ın ya nında na fi
le
ibade tleri
ndur umuyol dabı ra kıl
mı şvei tibarda ndü şmüş
gibidi r.Ha lbukibuz a ma ndai nsanları
np ekç oğuna fi
le
ibade tlereöne mve ri
pf arz larıha rapbı r
akma ktadır.Na fi
le
ibade tlere ön em ve ripf arzla r
ıda düş ü k ve i ti
bar s
ız
say ma k ta
dı rlar.
351
 
İl
im,a mel,ih l
asl a
z ı
m:
Bil
mi şolki ,e bedikur tu
luşunkol ayl
aşma sıiç ini nsana
şuüçş eymut lakal azı
mdır:İ l
im,a mel,i hlas.İ limi ki
kısı
md ır
:Bi ri
ncikı s ı
m,a me lol upbununi z
a hınıf ıkıh
üzeri
nea l
mı ştı
r.İ kincikısım,bunda nma ksatmüc erred
it
ikatveka lbiya kindir.Bununt afsila
tıkela
mi lmiüz e
rine
yazıl
an ki taplarda va r
dır
.Ha liyle Ehl i Sünne t Ve 1
Ce maati
ngör üşünegör e.Şöyl eki :Bunlarf ı
rka in aciye
olupbunl ar
at abiol ma danhi çki ms eiçi
nkur tuluşü midi
yoktur.Bunla r
ak ı
lka darmuha lefetolsaiştehlike yegi rer
,
hemdenet e hl
ike !
 
Kulha kkınıdüny adai kenöde :
Tam ma nasıyla kul ha kkının öde nme s
ic i
hetine
gidil
me l
idir
.Buyol datambi rga yretgöst
e r
ilme lidir.Taki
üzeri
ndehi çki ms eninha kkıka l
ma ya.Çünkübudünya da
haköde mekkol ayd ır
,yumuş aklıkla,tat
lıdi llehe lal
lik
dile
me kmümkündüra maa hir
ettei şzordur .Or a daç are
bulmakmümkünde ğil
dir.

Ne fsi
nsevdasınaka pıl
ma :
Ne f
isma kamveba şol ma ksevda s
ıüzeri
n eyaratı
lmışt
ır
.
Bütün ga yret
ia kranıüz e r
ine üs t
ün ge l
me kt
ir.Büt ün
arzusuya r
a t
ıl
mı şl
arınhe psike ndisi
nemuht aç,emr i
neve
nehyineboyu ne ğmi şol ma kt
ır.Ke ndisi
ninhi çbirşeye
muht açolma sınıi s
teme diğigi bi,hiçki mseninhükmü
al
tına da gi r
me ki st
eme z.Büt ün bunlaronda n ge l
en
uluhiyetda vası
dır.Be nze
riol ma yanYüc eYa ratı
cıi l
e
ortaklı
kda vası
nagi rer
.Mut luolma kta
nya nape kuz a
ktır
.
Ha t
taor t
aklı
ğab i
ler azıolma z.Ya lnı
zke ndisi
ninha ki
m
olma sı
nıister
,ba şkasınıisteme z.He r
şeyihükmüa lt
ında
görme kist
e r
.Bi rkuds ihadisteş öyl
ebuyur ul
ur:“ Nef
s i
ne
352
düşma nolç ünküoBa nadüş ma nlığas apla ndı .
”Ma ka m,
reis
lik, yüks e
lme k, büyükl enme hus usunda ne fsin
ist
ekl er i
nive rme ks ur etiylene fsit e rbiyeyeka lkış ma kona
yardım ol urkih akik a t
teYüc eAl lah’adüş ma nlıktı
r.Onu
takviyee t
me kda hibuma na ya dır.Bui şi
nç irkinl i
ğic iddi
birşe ki l
dei drake dilme lidir.Bi rkuds iha di steAl lahTe a l
a
şöylebuyur uyor:“ Ki br i
yar ida mdı r,az ame tiz arımdı r.Bi r
kims ebunl ardanbi ris iilebe ni ml eni zayat utuş ma ki sters e
,
onua te şi
mea tar
ım,ha linehi çba kma m. ”.Pe yga mbe rlerin
gönde rilmes i
ninhi kme tine fs ie mma reyia c izbı rakıponun
yapıs ınıt ahripe tme ktir.Di nie mi rler ne fs
ia rzula r
ı
kaldırma ki çing elmi şti
r.Neka da rdi nie mi ri şlenirseo
kada rne fs
ania rzuz ailol ur.Di nihüküml erinbi riniy e rine
getirme k ne f
sani a rzularıni z ales ii ç in bi ns ene lik
ri
ya ze ttenvebuuğur damüc ahe de de nda haf a ziletli
dir.Bu
ri
ya ze tvemüc ahe deş e ri
a tge re ğinceol ma yınc ane fsin
arzus unut akviyevet eyite de r.Br ahma nla rveHi ndul ar
ri
ya ze tvemüc ahede dehi çbi rkus uri ş
le me z l
e rfa katş er ia
t
daires indeya pma dı kla r
ıi ç inke ndi lerinehi çbi rf ayda s
ı
olma z .Me selabirki ms edi nine mr etti
ğiz eka tni yetiylebi r
dinarve rsene fi
ste n ge len bi ra rzui lene fsint ahr ibi
yolunda bi n d ina r ha r
c ama sında n da ha f aydalıdı r
.
Ra ma z anBa yramı ndaş eri
a tıne mr i
neuyma kma ksadı yla
oruçt utma y ı
pye me kbi rki ms e ninke ndi l
iğinde nt uttuğu
bins e ne li
kor uç t
anha yı rl
ıdır .Sa ba hna ma z ınıni kir e kat
farzınıc ema atl
ekı lma ks a
ba hna ma zınıc ema at
l ekı l
ma yı
bırakıp ge ceyis aba haka da ri ba de t
lege çirme ktenç ok
fazil
e tlidir
.Ha sıl
ıne fsi
n,ba şka nl ı
k,üs tün lük,yüks e klik
tasl
a ma khus usunda kiboşkur unt ularınınpi slikleri
nde n
kurtul ma dıkçakur tul uşmümkünde ğildir .Onda ndırkibu
hastalığ ıniz al
esiz a rur i
di r
.Takie bediöl üml eyüzyüz e
gelme ye .

353
 İ
mamSühr
eve
rdi
’ni
nVa
siye
tna
mes
i

İmamlar
ın sul
ta
nı İ mam Sühreve
rdi a
ziz o
ğluna
a
şağı
dakita
vsi
yel
erdebulunmuş
tur
:
354
 1.Sa na Al la
h Te ala’dan kor kma yı,Al lah Te ala’dan
sak ınma yıveAl la hTe ala’nı nha kkı naya pışma yıtavsiye
ede rimkiAl l
ahTe alas ende nr azıol sun.
2.Gi z livea çıkye rdeAl lahTe al
a ’nınha kkınıkor u.
3.İçte ,dı şta,a çık ve ka pa lıa nlatarak,düş üne r
ek ve
üz üle rekKur ’anokuma yıte rke tme .
4.Ve receğinbüt ünh üküml e r
deKur ’a n’amür acaatet.Zira
Kur ’anAl l
a hTe ala’n ınya ratıkla rıüz erindebi rde li
li
dir.
5.Bi ra dımda hii limç izgisinde ndı şarıyaç ı
kma .
6.Fı kıh bi lgisiniöğr ens of ile
r i
nc ahilleri
nde n veha lk
taba ka s ı
nda nol ma .
7.Soka kada ml arında nuz aktadur .Çünküo nl ardi nhırsı
zı
vemüs lüma nlarınyo lke sicile ri
dir .
8.Sünne t
tena yr ı
lma .
9.Te vh i
de hlinini na nc ıüze rindeol .
10. Di ndeç ıka rıl
anye niş eyl erde ns a kın.Zi rahe rbidat
sonr a da nortayaç ıka rıl
ırvehe rbi dats apı klı
kt ı
r.
11. Ge nçler
,ka dınla r,fasıkla r,ze nginl erves oka ka daml ar
ı
ilea rka daşlıke tme .Zi rabus e nindi niniyoke de r.
12. Dünyava r
lığında na zaka na ate t.
13. Te n hadabul unma kta na yrılma .
14. Ha tala
rında ndol ayıa ğla.
15. He lalrı
z ı
kye .Zi rahe l
alr ız ı
khe rha yr ına naht ar
ıdır
.
16. Ha ramae ldokun durmakikı ya me ttes a nac ehennem
ateş idokunur .
17. He lalel
bi segi yi nkii ma nvei ba de t
int adınıbul as
ın.
18. Da imaAl l
a hTe ala ’
da nkor kuha liüz e ri
ndebul un.
19. Al lahTe al
a ’nınhuz ur unda kiye riniunut ma .
20. Ge cena ma z ı
n ıç okkı l,gündüzor uc unuç okt ut.
21. İma m ve müe z zin ol duğun z a ma nlar gör ünüşte
cema atınara s
ında na yrılma .
22. Ba ş ol ma ki ste me .Zi ra ba ş ol ma yıi s
te yen ki ş
i
kur tula ma z.
23. Se ne tl
erdeş a hitol araki mz aa tma .
355
24.Ka dınl arın,d e vleti da recilerinin,de vle
tba şka nlarını n
me clisi
ndebul unma .
25.Ar slanda n ka çar gi bi i ns anl arda n ka ç. ( Fa sı k
insanlarda n)
26.Ha lve t
te na yrılmakidi ningi tme sin.
27.Ke ndi nia lçaltma ni çins e fereç ık.Zi raPe ygambe r
(Sa l
lall
ahuAl eyh iveSe llem)ş öyl ebuyur muştur:“ Se fer e
çıkınkis ıhha tbul asınız ,ga ni me tbul a sınız.
”
28.İlima da ml arıilei ba de te hl i
ni nka lbleri
nikor u( Onl a rı
güc endirme .)
29.Se niöve ninö vme sinde ns e vinme .
30.Se niköt üleyeni ns öz ünde nüz ülme .
31.Övül medeköt ülenmedes anagör ee şitolma l
ıdır.
32.Ha lki leol anmua me lele ri
ndea hl akınıgüz elleşti
r.
33.Al çak gönü llülükt en a yr ılma . Zi r
a Pe ygambe r
(Sa l
lall
ahuAl e yhiveSe llem) ş öyl ebuyur muş t
ur :“Ki m
alçakgönül l
üol ur saAl lahonuyüks elt
ir.Ki m ke ndi ni
büyükgör ür seAl la honua lç al
tır.”
34.Büt ün du ruml a r
da e de bliol ma kta na yrı
lma .Ta kva
sah i
bivei yiki şilerledef as ı
kveköt üki ş
iler
ledebe rabe r
olunc ae de bliol .
35.Büyükküç ükha lkınhe ps i
neka rşıme rhame tl
ida vra n.
Onl araya lnı zme rha me tgö z üileba k.
36.Çokgül me .Zi raç okg ülme kka l
biöl dürürvegül me k
gafletten me yda na ge lir.Zi r
a Pe yga mb er( Sa llall
a hu
Al eyhiveSe llem)ş öyl ebuyur uyor :“ Eğe rs i
zbe nim
bildiklerimibi lseydi niza zgül e r
,ç oka ğl ar
dınız.”
37.Al lahTe ala’nına zabı nd a ne mi nol ma .
38.Al lahTe ala’nınr ahme tinde nümi tke sme .
39.Kor kuveü mi ta rasındaya şa.
40.Ya vrum!Dünya yıt e r
ke t.Zi ra dünya yıi s t
e me kl e
dininingi tme sisözk onus udur .
41.Na fil
eol ara kor uçt ut ,na ma zkı l
.
42.Fa kirli
kt et emi z ,if fetli,ki ba r,te rbiye l
i,fıkhiyönde n
356
bilgil
i,a lim,c a hilv eha lkt a
ba kasıname nsups ofil
erden
kes i
nliklea yr ılan;ma l
,be denveme vkii l
ea liml e
reve
zahidler ehi zme te de nki ms eol .
43.Al i
m veme şa yihinka lbler
i nikor u,va kitlerini,ha lve
gidişlerinimuha f az ae t.
44.Al i
ml erin ve me şayihi na leyhinde bul unma .Zi r
a
onlarına le yhi ndebul unur sane be diyyenkur tulama zsı
n.
45.İnsa nlarda nbi rş eyi steme .
46.İnsa nlarda na yr ılma .(Ta kvas ahibiins anlardan)
47.Hi çbirş e yiya rıni çins akl ama .ÇünküAl lahTe al
a
yarınınr ızkı nıgön de r
ir.
48.Gönül de nc öme r
tol .Al l
a h Te al
a ’nın ve r
di ğir ız
kı
bolcave r.
49.Ci mr i ol ma kt an, ba şka l
a rını ç e keme me kten, ki n
taşıma ktan,d üşma nl ı
kdu ygus ube sleme kt e
ns a kın.Zi r
a
cimr i
lerleç eke me ye nlerc ehenne mde dir.
50.Büt ünha l lerdedu rumunuha lkaa çıkla ma .
51.Dı şınıs üs leme .Zi radı şıs üsleme kr ızıkkonus unda
AllahTe ala’yagüve n sizli
kteni le r
ige lir.Zi r
aAl la hTe al
a
bütün c anl ılarınr ızkına ke f
ilol arak bi ra yetteş öyle
buyur uyor :“ Hiç bi rc anlıva rlık yokt urkir ı
z kıAl l
ah
Te al
a ’
yaa i
tol ma s ı
n. ”
52.Ye me yi,i çme yi,uykuyuvekonuş ma yıa z
a l
t.
53.Ya lnızi ht iyaçol unc aye mekye .
54.Za rure tol ma dı kc akonu şma .
55.Uykuba stırma dık cauyuma .
56.Ge cevegündüzna fil
en a ma zkı l.
57.Ka lbinma hz un,b edeninha s t
a ,göz lerinya şlı,ame l
in
iyi,dua nye ni ,e lbisene ski,dos t
ları
nf uka ra,( Burada
bede ninha staol ma sında nma ks atha stalığıi st
e me kde ğil,
has t
agör ünü mündet eva z
ul uol upda imaAl la hTe al
a ’
ya
karşı ş ükr e tme kt ir)e vin me s ci
t,ma lı
n Al la h Te al
a
yolundana fa ka,s üs ünz ühd,yol daşınAl l
a hTe a l
aol s
un.
58.Ke ndi sindedör thuygör me dikçeki ms ei l
ea r
kadaş
357
olma .Bu huyl arş u nlardır:fakir
liğiz engi nlik üzerine
terc
i he t
me k,zill
etii zz etüzeri
nete rcihe tme k,z ahi
rive
batınıili
ml erigö r
me k,öl ümeha z
ırl
ıklıolma k.
59.Ya vrum! Düny a ve dünya nın ya ldı
z ı s eni
guru rl
andı r
ma sın,a lda t
ma s
ın.Ziradünyaye şi
l,p a
rlak,
tatl
ıdır.Onagönülba ğlayan,peşinde ngi de r.Onut erk
edeneke ndisige li
r.Dünya nınka lıcıol ma sınabi ryol
yokt ur.
60.Ahi retha yat
ınairtiha liçi
nha zı
rl
ıkl ıol.
61.Ya vrum!Te nhadabul unmaktana yrı
lma .Te k,yalnız
Al l
ahTe alakor kusunda nk al
bikır
ıkolki ,Al lahTe a
la’nın
kerame tl
e risanabi l
dirilsin.
62.Dünya dabi rya ba ncıgi bi,yahutyol cu gi biolve
kendi nika bireh l
inde ns ay.Na sı
lgi rdinsedünya danöyl e
çık.Zi raya rı
nkı yame tgünündei s mi ni
nna sılolacağını
bileme zsin.Al l
ahTe a la’danbumüba re kva siye tl
erl
ea me l
etme yebi zler
imuva ffa kkı lması
nıi s t
eriz.ÇünküAl lah
Te a
l aherş eyegüc üy etendir.

358
 Ör
nekHa
yat
lar

Hz
.EbuBe
kir(
R.A.
)

Pe yga mbe r( Sa ll
allahu Al e yhi ve Se l
le m) Al la h
Te ala’nıni zniyle Me kke’de n hi crete t
me ki stediği nde
“Hi cretyol c uluğundac anınıt ehlike yea tı
pki m be ni ml e
yolc ulukya par? ”de yincehe rke stenönc eHz .EbuBe ki r
(R.A. )önea tıl
a rak“ Ana m,ba ba m,ma l
ım,c anımvebüt ün
varlığıms eninyol und af edaol sun,buş ereflihi zme tebe ni
kabulbuyur ” de di.Pe yga mbe r( Sa l
lallahu Al eyh ive
Selle m)onunbua rzusun uka bulbuyur up,ge ce ,a yve
zuha lyı ldızıgi b ibe raberceyol culukya ptıl
a r.Hz .Ebu
Be kir( R.A. ) yol da gi de rke n,Pe ygamb er( Sa llalla hu
Ale yhive Se ll
e m) ’ikor uma ki çins ağa s ola ge ç e re k
yürü rdü.Düş ma nl ari zit akipe tme sinlerdi yea ya ğı nı n
parma klarıüz eri neba s
ıpyür ür dü.Bus ıradaPe yga mbe r
(Salla l
lahuAl eyhiveSe ll
e m)ş öyl ebuyur dul ar:“ YaEbu
Be kir! Bu ı zdı raplarık endi nde n kor ktuğun i çin mi
çekiyor sun? ” Bunun üz erine Hz .Ebu Be kir( R. A. ),
Peyga mbe r’e( Sa llallahuAl eyhiveSe l
le m)ş öyl ec e va p
verd iler:“Ha şaYaRe sulullah!EbuBe kirke ndic a nı nı
koru ma ki çinya pmı yorbunl a rı.Pe yga mbe r’
in( Sa llalla hu
Ale yhiveSe ll
e m)müba re
kc e sedininbi rkı lınada hiz ar ar
gelme sindi yeya pıyor,bunda nkor kuyor um.Be ni m gi bi
binle rceEbuBe kir’inba şıs a naf e daol sun.Çünküdi ni
mübi nin, s a r
a yının mi ma rıs ens in. Bunun üz e rine
Peyga mbe r( Sallallah uAl eyhiveSe lle m)“ Kor kma ,Al la h
biziml ebe rabe rdir ”b uyurdul ar.Düş ma nda ngi zl
e nd i
kl e ri
ma ğa raya ge ldikl eriz ama n Ebu Be kir( R.A. )“ Ya
Re sulullah,bi razs abr et
.Önc ema ğarayabe n gi re yi m.
Şaye tma ğar a
da yı r
tıcıve z ehirliha yva nla rva rsa ve
onla rdanhe rha ngibi rz ararge l
irseba nage lsin”de di.
359
Peyga mbe r’i
n( Salla
lla hu Al eyhive Se lle
m)i znii l
e
ma ğara yagi rdi.Ma ğa ranıni çiz ehi
rliyı lanvea krepler l
e
dolui di.Hz .EbuBe kir’i( R.A. )gör dük l
eriz ama nne
kada ryı lanvea krepva rs
ade li
kl eri
neka çtıla
r.EbuBe kir
(R.A. )c übbe siniç ıkarıpyı r
tarakde likleribirbi rka pattı
.
Deliğinbi rinit ıkayac aky amabul ama yı
nc aode li
ğede
müba r
e ka yağı nıda ya dıvea ya ğınınt abanıi lede l
iği
kapa t
tı.Pe yga mbe r
’e( Sa l
la l
lahuAl eyhiveSe lle
m)i ç eriye
gir
ipş e r
e fve rme lerii çins e sl
e ndi.İ kic ihans e r
ve ride
“Bis millah”d e yip ma ğa r
a nıniç inegi rdil
er.Or adas aba ha
kada rka ldıl
a r
.Sa bahol unc aEbuBe kir’in( R.
A.)müba rek
cübbe sinis ır
tında gör me yince,Pe yga mbe r( Sall
a llahu
AleyhiveSe ll
e m)ke ndi l
er i
nes e bebinis ordular.Hz .Ebu
Beki r( R.A. )“ Ya Re sulullah! Yı lan ve a kreplerin
deliklerinitıkadı m”d e yincePe yga mbe r(Sa l
lal
lahuAl eyhi
veSe llem)“ EyAl l
a h’ ı
m!Kı ya me tgünüEbuBe kir’
i
benim de rec e
md e,be niml ebe raberbul undur”di yedua
buyur dul ar
.

Hz
.Öme
r(R.
A.)

Birgünöğles ı
c a
ğındaz ekatola rakde vlethazinesi
nea it
olan de veleri bağlı
yordu. Bu ha li gö ren mümi nler
kendisine:“ Ey mümi nl
e r
ine mi r
i!Ni çins e nz ahme t
ediyorsun?Bi r
ineemr e
tsenizdebui şlerigörseolma zmı ?”
dediler
.Hz .Öme r(R.A. )“Bugör düklerini
z ,fakirl
erin
hakkıdır.Beni sebunl ar
ınç oba nıyım.Fa kir
leri
ni şle
rini
bizzatke ndim gör mem ge rekir.Zi raa hir
ette bunları
bende nsorarl
ar”.Müs l
üma nlar“Eymümi nler
in e mi r
i!
Ke ndi ya kı
nında ol anlar
ı gör üyor sun, f akatu zakta
olanlar
ıgör me ki çi
nneya parsın?”de diler
.Hz .Öme r
(R.A.)ş öylebuyur du“ İnşal
lahbi rse neboyunc ae t
rafı
dolaşır
ım.Fa ki
rle
ri,güç süzl
er i
,ha st
alarıveyoks ull
arı
kendim gör ür, bizza
ti şl
erinin ha lledilmesini temi n
360
ede ri
m” .Hz .Öme r( R. A.)he rne re yebi rva li
,bi re mir
gönde r
seonaneya pa cağı nıva siyetna meş eklindeya zıi l
e
bildirir
di.Buya zını
ndı şınaç ıkma ma sınıı s
ra rl
ake nd i
sine
tembi he der
di .Bunda nba şkabi rya z ıdava live yae mi r
i
gönde r
diğiye rinha lkınaya z a
rş öylede rdi:“Va linizbe nim
buyr uklar ı
magö r
eh a r
e kete de r seonai taate diniz .Eğe r
buyr uklar ı
mın dı ş
ın a ç ıkars a o z ama n ona i ta a
t
etme yiniz ,emi r
leri
nidi nleme yiniz” .Abdur rahma n Bi n
Avf( R.A. )diyorki :Hz .Öme r( R. A.)ge celeribüt ünş ehri
dola şır
dı.Bi rge cebe nime vimege lipş öylebuyur du:“ Ey
Abdur r
a hma n!Buge ceş ehrebi rke rvange ldi.Ke rvanın
eşy al
a r
ını n ka ybolma sı
nda n kor kuyor um.Ge lbe raber
gide l
im,onl arıbe kleye lim” .Hz .Öme r’in( R.A. )bu
teklifiüz er
in e be rabe rgi tt
ik,s aba ha ka darke rvanın
eşy al
a r
ınıbe kledik.Hz .Öme r’ i
n( R. A.)ha yatıc a zi
be l
i
deği l
di.Ye me ğikur ua rpae kme ğinde n,gi yimideka lın
kuma ştan bi re l
bise deni bare tti
.Hz .Öme r’
in( R.A.)
zama nı
nda s e ki
zb inc ami de Cuma na ma zı kı lı
ndı.
Hi çbirz a mana skerlerima ğlupol ma mı ştı
r.Ke ndi siç ok
tedbirlivea da let
liol duğui çinha lif
e liğiz ama nında ,ha l
ife
olma da n önc e ol a n ye me k dur umunu z erre ka dar
deği şti
rme miş t
ir.Ye me ktei çme ktea slae skiha li
nde nbi r
fazlalıkgör ülme mi ştir.Hi çbirz a ma nke ndisindeki birve
böbür lenmegör ülme di .Sonr ada npi ş ma nol aca ğıhi çbir
işya pma mıştı
r.

Hz
.Os
man(
R.A.
)

Medine’
debi ryahudini
nör ül
medikbi rkuyusuva rdı.
Suyunuha l
kapa railes a
tı
yordu.Peyga mber(Sall
all
a hu
AleyhiveSe ll
em):“ Kim Rumekuyus unus a
tına l
ırda
kendikova sı
nımü slümanla
rın kovasıi l
e birt uta
rs a
,
cennett
ekikovasıonunbukova sı
nda nda h
aha yı
rlıolur”
buyurdu.Hz.Os man(R.A.)gidi
pya hudiilepazar
lıketti
.
361
Ya hudikuyununhe p sinis atma kt anka çındı.Hz .Os ma n
(R.A.)kuyun unya rısınıs atı
na ldı.Ya hudii lebi rgün
kendisini n kul lanma sını, bi r gün de ya hudinin
kullanma sı
nıka rarlaş t
ırdıla r.Hz .Os ma n( R.A. )ke ndi
sırası
ndabüt ün i nsa nlarınkuyuda ns ua l
ma l
a rıiçinke ndi
hakkınıpa rasızo larakbı rakt ı
.Ya hudiiseke ndis ı
rasında
suyup ar ailes a tardı.Müs lüma nla rHz .Os ma n’ın( R.A.)
sırası
nda kuy uda ni kigünl ük s ua lı
rlardı.Ya hudinin
sırası
nda kuy uya a slau ğrama zla r
dı.Ya hudi nins at
ışı
azaldığında nHz .Os ma n’a( R. A. )“ EyOs ma n!Ka zanc ıma
ma niol dun”de yinc e,Hz .Os ma n( R.A.)di ğe rya rıs
ınıda
yahudi de ns atına l
d ı.Kuyununt ümünüAl l
a hr ızasıi çi
n
halkıni st
if
a des i
ne bı raktı.Me scid müs l
üma nl a
ra da r
geliyordu.Bu nunüz e ri
nePe yga mbe ri
mi zHz .Muha mme d
(Sallal
la huAl ey hiveSe ll
e m) “ Fi lanaileninye rinis atı
n
alıp me sc
ide ka tan ki ms ec e nne t
te o ye rde n da ha
hayırlı
s ınaka vuş ur”buyur du.Hz .Os ma n( R. A.)oye ri
kendipa ras
ıi l
es atına lıpme scideka tt
ı.Re suluEkr em
(Sallal
la huAl eyhiv eSe llem)Hz .Ai şe( R.A. )’ıne vinde
müba re ka ya klarıa çıkol duğuha ldeya tı
yor du.Hz .Ebu
Be kir(R. A.)ka pıyage lipi ç e
r igi rme kiçini zi
ni st
ediler.
Ke ndisine i z in ve rilipi çeri gi rdi
. Hz . Muha mme d
(Sallal
la huAl eyhiveSe llem)dur uml arı
nıde ğiştir
me diler.
Onda ns onraHz .Öme r( R. A.)ge ldi.Da has onr adaHz .
Os ma n( R.A. )g elipi çerigi rme ki çini zini stedi.Hz .
Muha mme d( Sa llallahuAl e yhiveSe llem)he me not urup
elbisesiniüz erine a ldıv e Hz .Os man’ın( R.A. )i çeri
girme sinei zinve rdi.Ge lenmi safirlergi t
tikte ns onraHz .
Ai şe( R. A.)Pe yga mbe r’e( SallallahuAl eyhiveSe llem)
dedilerki :“ EyAl lah’ ı
nRe sulu!EbuBe kir( R. A.)veHz .
Öme r( R. A.)ge ldiğ indeye rinizde nkı pırdama dınız.Hz .
Os ma n( R.A. )ge lipi çerigi rinc eot urup,e l
bis e
lerinizi
üze r
inizea ldınız ?”Hz .Mu ha mme d( SallallahuAl eyhive
Se l
lem)ş öylec eva pbuyur dul ar:“ Me leklerinke ndisinden
362
hayae t
tikleribiradamda nbe nha yaetmeyeyimmi ?”.Hz.
Osma n( R. A.)gündü zoruçt utar
dı.Gecel
e r
iç okn amaz
kıl
ardı.Çı plakolanla rıgiydirir
di,açl
arıdoyururdu,ihl
as
sure
siniç okokur du,müs l
ü ma nl
arakarş
ıkalbindeasl
aki n
tut
ma z, ha sedli
ke t
me z, ba ş
ına gelen he r bel
a ve
musibetlere ka rş
ıs on de reces abı
rl
ıo lurdu.Evi nde
Kur’an’ı Ke rim o kuyorken ş ehi
d e dil
mi şt
ir
. Hz .
Muha mme d( Sall
all
a huAl eyhiveSe ll
em)“ EyAl la
h’ım!
BenOs ma n’danrazıyım.Se nder az
ıol”buyurmuş t
ur.

Hz
.Al
i(R.
A.)

Hz .Al i(R. A.)f azl

a caf akirol ma s
ınıi sterdi.Çünkü o,
Peyga mbe r
’in ( Sa ll
allahu Al eyhi ve Se llem) ş öyl e
buyur duğunui ş i
tmi ş
ti:“ Fa ki
r li
kbe nim i ftiha re t
tiğim
şeyd i
r”.Hz .Al i( R.A. )bu ha disişe ri
fiPe yga mbe r’de n
(Sallall
a huAl e
yhiv eSe l
lem)duydukt ans onr a dünya ya
hiçi l
tif
a tetme zdi.Elinebi na l
t ı
nge çs ebi l
eonunhe psinio
günf akirl
ereda ğıtı
rdı.Pe yga mbe r( Sa l
l al
lahuAl eyhive
Sellem) ,Hz .Al i’
ye( R. A.)“ Cöme rt
lerins ult
anı ”de rdi.Bi r
günHz .Ali( R.A. )Fatımava lidemi z
eş öylebuyur du:“ Ey
kadınlar ı
nha yı
r l
ısıvee yRe sul l
ullah’ınkı zı!Çoka ç ı
m.
Ba naye dir
e cekbi rşe yi
nva rmı dır?”Fa tmava l
idemi z:
“EyAl iha zırdayi yecekbi rş eyimyokt urk is anave reyim.
Kut ununi çindea l
tıa kçava rdır.Onua l
ıppa z aragi din.
He m ke ndinizeyi yec ekbi rş eya lı
nhe m deHa s
a ni le
Hüs eyinme yvei s t
edileronl arame yvea lı
n”de di.Hz .Al i
(R.A. )a lt
ıa kçayıa lı
ppa zaragi tti
.Pa z aragide rkenyol da
birmüs lüma ndi ğerbi rmüs lüma nıne lbis
e sineya pışmı ş
çektiğinigör dü.Ar kada ş
ınıne l
bisesineya pışanonaş öyl e
diyordu:“ Ar t
ıks abretme yet aka tı
m yokt ur.Ya ha kkımı
verirsi
nya hu ddas enima hke me yeve ri
r i
m” .Bor ç l
uol a n
zava l
lımüs l
üma n“ Banabi rka çgünda hamühl e tve r”diye
ok ims eyeya lva r
ır.O da :“ Ar t
ıks abr e
tme yet akatım
363
kalma mı ştır.Zi rabe nim dez or um va rdır.”de r.Hz .Al i
(R.A. )bunl arınbuk onuş ma l
ar ınıgör ünc eya nlarınava rı
r
veş öyl ede r:“ Ar anızda kibuka vga yas ebe pol anka ç
akç adı r?”On la rda :“ Alt ıa kç a dı r
”di yec eva pve r
ir ler
.
Bunu duya n Hz .Al i( R. A.)e li
ndebul una na kç a
yıo
müs lüma nave rdionubor çs ıkı nt ı
sında nkur tardı .Sonr a
kadı nla r
ınha yırlısıo l
a nHz .Fa tmanedi ye cekbui şedi ye
düş ünüpdur d u.Evee lib oşol a rakge ldi.Evi nka pıs ına
geldi ğiz ama nba ba larıme yvege tirdidi yeHa san( R.A. )
il
e Hüs e yin ( R.A. ) koş a r
a k ba ba larını ka rşıladı lar
.
Ba ba larınıne li
ni n boş ol duğunu gör ü ncea ğl ama ya
başla dılar.Bu nunüz e ri
neFa t
ımava lide mi ze,“ Oa lt
ıa kç e
il
e bi rmüs lüma nın bor c unu ve ri
p onu ha pi shane de n
kurta rdım”de di .Hz .Fa t
mava l ide mi zde“ İyiya ptın”di ye
ceva pve rdi.Fa ka tbi rpa rç ac a nıs ıkı ldı.Hz .Al i( R.A. )
Fatma ’nı n c anını n s ıkıldığı nı ve ya vrula rı
nı n da
ağla dıkla rı
nıgör ünc ei çinebi rs ıkıntıge ldi.Bus ıkıntıyı
gide rme ki çinPe yga mbe r
’ i
n( Sa lla l
lahuAl eyhiveSe llem)
yanı nagi tme küz ereyol aç ıktı.Çünkübi ri nsa nneka dar
kede r l
iol ur saol sun ,içineka da rs ıkılmı şol ursaol s un
Peyga mbe r’i( Sa ll
a l
la huAl eyhiveSe ll
e m)gör ünc ebüt ün
kede rves ıkıntılarıgi der,ye rinis evi nçvef erahlıka lırdı.
Hz .Al i(R. A. ),Pe yga mbe r’e( Sa lla l
la huAl e yhiveSe llem)
gide rke nyol dabi riner a
stla dı.Ada mı ne l
indes e mi zde ve
vard ı.Hz .Al i’ye( R. A. )
:“ Eyge nç !Bude ve yis atıyor um.
Sena lırmı sın? ”de di.Hz .Al i( R. A. )“ Üz erimdep a ram
yokt ur ”de di.Ada m“ Sanave re s iyeve ririm”de di.Hz .Al i
(R.A. )“Ka ç ave rirsin? ”de di.Ada m“ Yüza kça yave r
irim.
Buf iya tıka bule dermi sin? ”de di.Hz .Al i( R. A.)de ve yi
ada mı n de diğif iya taa ldı.De ve yit eslim a lıp bi raz
gitt
ikt ens onr abi ra damar as tladı .Ada m:“ YaAl ibu
deve yiba naüç yüza kça yas a tarmı s ı
n? ”de di .Hz .Al i
(R.A. )a da ma“ veririm”di ye reküç yüza kç ayıa l
ıpde ve yi
ada mat e slime tt
i.Doğr upa za rava rıpbi rçokyi ye ce kler
364
alıpe vinege ldi.Evegi recekle riza ma nya vrula rısevinip
getirmi şol duğuyi yece kleriveme yve leria l
dıla r.He me n
yeme ye ba ş ladılar.Hz .Fa tma :“ Bu pa r
a yıne reden
buldun? ”di yeHz .Al i’ye( R. A.)s ordu.Hz .Al i( R.A.)
başında nge ç enha di s
e yiFa tmava li
de mi zea nla t
tı.Eve
getirmi şol duğu yi yece kleriyi yipi çtiktens onr aAl lah
Te ala’
yaha mdüs enae yledi le
r .Sonr aHz .Al i(R. A. )“Be n
şimdiPe yga mbe r’e( Sallall
a huAl eyhiveSe ll
em)gi deyim”
diyedı şa rıç ıkıpg id er
ke nka rşıdanPe yga mbe r( Sa lla
llahu
Al eyhiveSe ll
e m)gör ündü.Me ğe r Pe ygambe r
(SallallahuAl eyhiveSe llem)a shabıgüz i
nleot ururlarken
“Gi dipHz .Al iileFa tma ’yıgör eyim”de mi şa sha bıkirama
veyol aç ıkmı ş.Hz .Al i( R.A. )i leka rş
ıla şt
ığındat ebessüm
ede re
kş öyl ebu yur dular:“ YaAl i
!De veyiki mde ns atı
n
aldınveki mes a t
tın? ”.Hz .Al i( R.A.) :“ AllahveRe sulu
bili
r”de di .Bununü zerinePe yga mbe r( Sallall
a huAl eyhi
ve Se llem) “ Ey Al i
! De ve yi s ana s atan Ce brail
Al eyhisse lams atına l
anda İsraf
ilAl eyhi sselami di.
De ve i sec e nne td eve lerinde ni di . Ya Al i!s eno
müs lüma nın ke derves ıkıntısınıgi de rdin.Bunun i ç i
n
Ce nabıHa ks anadünya dabi ree ll
is e vabve rdi.Ahi rett
e
vere c
e ğinin he sabı nıAl lah’ da n ba şka ki ms e bi l
me z”
buyur du.

Hz
.Sa
idBi
nAmi
r(R.
A.)

Hz.Öme r(R.A. )zamanındaHumusva l

is
iolanSaidBi n
Ami r(R.A.)müslüma nolanveolmaya
nhe rkestara
fından
çok s e
vili
rdi
.Hz .Öme r( R.A.
)Hz .Sa id Bin Ami r
(R.A.)’
in he r
kest araf
ından çok sevi
len birk imse
olduğunuöğ reninceHumus l
ular
danbirc emaatasordu:
“Pekiva li
ninh içkus uruyokmudur ?”Onl a
rdaba zı
kusurl
arıol duğunu s öyleyi
p dörttanesi
niz ikr
etti
le
r.
Bunun üz eri
neHz .Öme r( R.
A.)Hz.Sa i
d Bin Ami r
365
(R. A.)’ihe men Me di ne’ ye ç ağı rdıve a ralarındaş u
konuş mage çti
:“ Ya Sa id!Se ninba z ıkus urlarınva r
mı ş.
Bunl arı
na slıne dir?”.Hz .Sa i
dBi nAmi r( R.A. )“ Bunl ar
neymi şyaÖme r?”Hz .Öme r( R.A. )“ Va zifenes aba h
nama zında n h e men s onr a de ğil kuş luk va kti
geliyor muş s
un.Ge cele rii ns anlari çe ris
ine hi çç ı
kma z
gör ünme z mi şsi
n.Ha fta da bi r gün e vine ç eki l
ir hi ç
kims eyika bule t
me zmi şsin.Es ha bı ki ramda nHube yb
(R. A.)’ınş ehide dil
diğis öyl eninc eba yıl
ıyorke ndinde n
geç iyormuş sun” .Bun unüz erineHz .Sa idBi nAmi r( R.A. )
şuc evabıve rdi:“YaEmi re lmümi nin!Anl at
ılanla rdoğr u.
Şimdibunl arısanai zahe de yim:Va z ifemea nc ak kuş luk
vakt ig el
e bili
yor um.Çünküha nımı mha stadır.Evdebüt ün
hizme tl
erike ndim ya pıyor um.Ha muryoğur ur onda n
ekme kya parpi şiri
r,abde sta lıröyl eç ıka r
ım.Ge çka l
ışım
bunda ndır.Ge celeriins anl arıni çe risindegör ünme yişimi n
seb ebi;gündüz lerih alkıni şler i
yl e,hi z me t
leriyleme ş
gul
olur um.Ge celerideAl lahTe a l
a ’ya hi zme tvekul luk
içina yırdım.Böyl e
c egündüz l
e ri yaptığımi şl
erin,
ver diğim ka rarların muha s ebe s
ini ya par,y anlış
kar arları
mva rs
adüz elt
ir i
m.Ha ft
a dabi rgüne vimeç ekilip
hiçki ms ei legör üşme me mi ns e bebii se ba şkagi yece k
elbis em ol ma dığından yı ka dığım elbi s
elerim
kur uyunc a yaka darki ms e y ika bule de mi yorum.Hube yb
(R. A.)’ınş eha detiniha tırlayı nca bayılma mı ns ebe bi
anla tı
lacakş ey de ğildi r
.Çünkü Me kke müş rükleri
Hube yb( R.A. )
’ıa s
arlarke nya nlarında i dim.Be lkima ni
olabi l
irdim f aka to z a ma n he nüz i ma n e tme mi şt
im.
Se yircika l
dım.Onungös te rdiğic e sare t
iha tırl
a dıkçane
kada rkuvve t
libi rima nas a
hip ol duğunu da hai yi
anlıyor um. Ni çin ma ni ol ma dı m di ye üz ünt ümde n
bayı lı
yor um”de di.Bununüz eri
neHz .Öme r( R.A. )“ Ya
Sa id!Al l ahTe ala’nınkor kus us enineka da ryüc elt
mi ş,
mi lletefayda lıha legetirmi ş”de divegöz yaşıdöküpa ğladı.
366
 Hz
.Ha
mza(
R.A.
)

Al lah’ ınAr slanı“ Ese dulla h”l akabı ylai slamt arihine
geçmi şol anbüyüks a habeHz .Muha mme d’ in( Sa llallahu
Ale yhive Se lle m)a mc as ıdır.Ebu Ce hil’in yi ğe nine
yapt ığıha ks ı
z l
ıkka rşısındakı zıpEbuCe hi l
’inka fasına
eli
nde kiya ylavur duktans onr age li
pmüs lüma nol muş tur.
Hz .Ha z ma( R. A. )gi bic es are tveme rtli
kt ims alibi r
pehl iva nınİ slamıka bule dişiHz .Muha mme d’i( Sa llallahu
Ale yhi ve Se lle m) ç ok s e vindi rmi ştir
. Hz . Ha mz a
(R.A. ) ’
ın İ s l
ama gi rme siyle müs lüma nl ar güç lendi .
Kur e yşlimüş rikl eri seç ılgı nadöndü.Be di rs a va şında
Utbe ,Ve lid,Şe ybeme yda naç ıktılar.Ça rpışma ki çine r
ist
edi ler .Hz .Ha mz a(R. A.)Şe ybei l
eç arpıştı.Bi rha ml ede
Şeybe ’yiöl dür d ü.Da ha s onr a Ut be ’yive Tua yma ’yı
öldür dü.Hz .Ha mz a( R. A.)Be dirs a vaşındaka hr ama nc a
sava ştı.Al lahTe alaveRe sul unun( Sa ll
a l
la huAl eyhive
Selle m)hoş nutluğunu ka z andı .Da ha s onr a da Be ni
Ka ynukaveUhud s ava şındabul undu.Bi lhas saUhud
sava şıde nili
nc ea kl ahe me nHz .Ha mz a( R.A. )ge lir.Uhud
sava şındamüş ri
kl e ri
nç oğuHz .Ha mz a( R. A. )ta rafında n
öldür ülmüş tür.Hz .Ha mz a( R. A. ) Uhud günü “ Be n
Alla h’ ı
nAs lanıyı m”di ye rekkı l
ıçs alladı.Bi rar aŞi ba ’b.
ÜmmüEmma r“ Va rmıbe nl eç arpı şaca kb i
ryi ğit”di ye re k
me yda n okuy or du.Hz .Ha mz a( R.A. )o na :“ Al l
a h ve
Re sul une s en mi si
n me yda n okuya n” de di. Göz
açtırma da nba c ak ları
nda nvur duye res er
di.Se ls ula rıHz .
Ha mz a( R.A. )’ına rkasınae r iştiğis ıradaa yağıka yı pdüş tü.
İşt
et am bus ıra daVa hş imı zra ğınıf ı
rlatıpböğr ünde n
vurd u.Hz .Ha mz a( R.A. )’yış ehide de nVa hş ida has onr a
birke na raç eki ldi.Hi nd üz e rinde kit akılarınıç ıka rıp
Va hş i’yeve rdi.Hz .Ha mz a( R. A. )’nınya nın age le n Hi nd,
Hz . Ha mz a ( R. A. )
’nı n bur nunu, kul a klarını ke s ti
,
367
ces
edine işkence yaptı,hat
tac i
ğer
inibi l
eç iğneyerek
par
çaladı.Hz .Ha mz a( R.
A.)ş e
hid düşmüş,müba rek
ces
edipa rçal
anmıştı
.Hz .Muha mmed( Sall
all
ahuAl eyhi
veSellem)göz yaş
larıi çi
ndebaşı
nage lmişvec enazeye
kar
şı:“ All
ahs anar ahmetetsi
n.Senibi l
dim bil
e l
ihe p
akr
abaz i
yaret
ineöne m veri
rvehe pi yili
klerişle
rdin”
demişt
ir.Hz .Muha mme d(Sall
all
ahuAl eyhiveSe ll
em)
Hz. Ha mza ( R.A.)’yı kanlı el
bisele
riyl
e Uhud’ a
def
netmi ş
ti
r.

Hz
.Bi
la
l(R.
A.)

Uz un boyl u,z a
yıf,koyu e sme r bi ri nsandı.Hz .
Muha mme d( Sa l
lall
ahuAl eyhiveSe l
le m)i nsa nl
arıİslama
dave te tme ye ba şlayı
nca Hz . Bi lal( R.A. ) heme n
müs lüma nol muş ,bus ebeblee fendisiÜme yye ’dena kıl
alma z i şkenc eler gör müş t
ür. Köl esi
ni n müs l
üma n
olduğunuöğr e ne nÜme yyeHz .Bi l
a l( R.A. )’ıdininde n
vazge çir
me kiç inkızgınkuml ardas ürümüş ,göğs üüz erine
ağırt aşl
a rko ya rake zi
yete t
mi ş,günl e r
c ea çves us uz
bırak mışt
ır.Büt ünbunl ar
aka tla
na nvee nbüyüka c ı
lar
içi
ndebi le“ Al lahbi r
dir”diyeha ykıranHz .Bi l
al(R. A.)
sonundaHz .EbuBe kir(R.A. )ta r
afındans a tı
na lı
na rak
kurta r
ıl
mı şve köl el
iktenazade dil
mi şti
r.Bunda nsonr a
Hz . Muha mme d’i
n ( Salla
ll
a hu Al eyhi ve Se llem)
yanı ndanhi ça yrıl
ma mışveİ slam da vasıi çi
n büyük
feda kar
lıklar gö ster
mi şt
ir
.Na ma zi çine zan ok uma k
gere kti
ğindeHz .Muha mme d( Sall
a l
lahuAl eyhiveSe llem)
Hz .Bi l
al(R. A. )’ikendisi
nemüe zzinse çmiş t
ir.Sonde rece
gür s e
sliol an Hz .Bi l
al( R.A. ) Hz .Muha mme d’in
(Sallall
ahuAl eyhiveSe ll
em)ve fatı
na ka da rbuş e refl
i
göre viye rinege tir
miş t
ir
.Hz .Muha mme d’in( Sa l
lal
la hu
Ale yhiveSe llem)ve f
atı
ndans onraHz .Muha mme d’e
(Sallall
ahuAl e yhiveSe l
lem)ka rşıbüyükbi rs e
vgiduya n
368
Hz. Bi lal( R.A.) Medi
ne’de ka l
ma ya da yanamayıp
müe z
zinliğibı r
akmışveMe dine’den a yrı
lmı ş
tır
. Hz .
Öme r( R. A.)
’in Şam’a gel
işi
nde Hz .Öme r( R.A.)’
in
ısr
arl
arınada yanamayar
akbi rkeree zanokumuşvebüt ün
müs l
üma nlarıağlat
mışt
ır
.Da has onrakiyıll
ardanbi r
inde
deMe dine’deHz .Hüseyi
n( R.A.)’inısrar
ıylabire zan
daha okumuşbu s efe
rde hem ke ndi
sihe m de di ğer
müs l
üma nlarHz .Muhamme d’in( Sa l
lal
la
hu Al eyhive
Sell
em)müba r
ek günl
eri
niha tı
rlayarak gözya şl
arı
nı
tut
ama mışlardır
.

Hz
.Ha
nza
la(
R.A.
)

Be di rsava şındabu l
undu.Oz ama nhe nüzbe ka rdı.Be dir
sava şında n bi rmüdde ts onra Ce milei l
e ni ka hlandı.
Ertes igün de Uhu d’da düş ma nlarlas ava şa caktı.Hz .
Ha nz ala( R. A.)ge ceyiMe dine ’de ha nımı nı n ya nında
geçirme ki ç i
nHz .Muha mme d’ den( Sall
allahuAl eyhive
Sellem)i zini stedive ke ndis ine i zinv e ri
l di.Ha nımı
Ce mi lei l
e o ge ce be raberka ldı.Sa bahl eyin Uhud’ a
yetişme ki çint e
laştangus l
etme yiunut upç oka ce l
eyol a
çı
kt ı.Hz .Muha mme d( Sa l
lallahu Al eyhive Se llem)
Uhud’ das ava şiçinsaflarıdüz e
ltirkenHz .Ha nz ala( R.A. )
yetiştiveEs habıKi r
ama ras
ınaka rış
tı.Hz .Ha nza la(R.A. )
diğe rs a
ha bi l
e rgi bimüş ri
klerinüz e r
inea tı
ldı .Şe hitlik
me rteb esineka vuşma ki çindur ma da ns avaştı.Da has onr a
müş rikl e
rboz uldularda ğı
lıp ka çma ya ba şladılar.Hz .
Ha nz ala( R.A. )EbuSüf yan’ı
nönünüke stiveüz erine
hüc um e t
ti.Ebu Süf yan ye r
e düş t
ü ve kor kuda n ne
yapa c ağınış aşır
a nEbu Süf ya n:“ EyKur eyş ,be nEbu
Süfya n’ı
m Ha nzalabe niöl dür ecek,ye t
işin”di yes e s
i
çı
kt ığıka da rba ğ ı
rma yaba şladı.Müş ri
klerde nbi rçokla r
ı
Ebu Süf ya n’ıns esi
nii ş
itt
ikleriha ldeke ndic anlarının
derd inedüş tüklerinden hi ça ldı r
ışe den ol ma dı.Fa kat
369
ŞeddadHz .Hanzala( R.A.)
’yaa rkadanyaklaşı
ph aince
sı
rtı
ndanmızra
kladı.Hz .Hanzal
a( R.A.)mukabeleetme k
is
tedi
.Fakati
ma ndanna si
biolma yanbumüş ri
kikincibir
darbedahavurupHz .Ha nzal
a( R.A.)
’yışehi
de tt
i.Hz .
Hanzal
a( R.
A.)ş e
hidol uncaHz .Muha mme d(Sall
all
a hu
Aleyhi ve Se l
lem) buyur du ki :“ Be
n Ha nza
la ’
yı
me l
ekl
eri
n gökleye ra rası
ndagümüşbi rt epsiiçi
nde
yağmursuyuil
eyıka dıklar
ınıgördüm” .

Hz
.Mu
s’a
b(R.
A.)

Me kke’ninz engina il
e le
rinde nol upya kışıklıvegüz el
giyi
ne nbi rge nçti
.Anneveba ba sıonunüz erinet it
re rdi.
Birde f
a sı
nda Hz .Muha mme d( Sa l
lallahu Al e
yhive
Sell
e m)O’ nun ha kı ndaş öyl ebuyur muş t
u:“ Me kke ’de
Mus ’ab’danda hagüz elgi yi
ne n,da haya kışıklıveni me t
l e
r
içi
ndeyüz enbi rge nçgö rme dim” .Hz .Mus ’ab( R. A.)
Me kke ’
deogününş ar
tları
nagör ez enginlikvei htişa m
içi
ndeya şar
ke nHz .Muha mme d’in( Sa l
lallahuAl eyhive
Sell
e m)i nsanlarıİ slamada vete ttiğini öğr endi.Fa z l
a
vakitka ybetme denHz .Muha mme d’e( Sa llal
la huAl eyhi
veSe l
lem)g ide reki ma ne di pmüs lüma nol du.O s ırada
Me kke l
il
ermüs lüma nlarayoğunbi rba skıuygul adığında n
Hz . Mus ’
ab ( R.A.) mü sl
üma n ol duğunu a il
esinde n
gizl
eme kz orundaka lmıştı
.AmaHz .Mus ’ab( R.A.)Hz .
Muha mme d’i(Sa l
lallahuAl e yhiveSe l
le m)gi z lic
ez iyar et
etmeyidei hma le tme z di
.Neva rkibi ri
siHz .Mus ’ab
(R.A.)’ı
n na ma z kı ldığını gör üp dur umu a nnesii l
e
akrabaları
na bi ldirmi ş
ti. Bunun üz e ri
ne a kraba l
a rı
yakalayıpha psetti
ler.Me kke’ ninbuna zlıvez enginge nc i
içi
na r
tı
kç i
ledol ug ünlerba ş l
a mı ştı.Ha beşistan’ahi cr et
edeni lkka fileyeka tıl
ıncayaka da rha pi s
tet utul
a nHz .
Mus ’ab( R.A.)h icr
e timka nıç ı
kı nc adi ninida har aha tbir
şeki
lde ya şayab i
lme k i çi
n Ha be şis
t an’a hi crete tti.
370
Ha beşist
a n dönüş ün de Hz .Mus ’a
b( R.A. )’ı
n dur umu
tama mende ğiş mi şv ebuna zl
ıde l
ikanlı
nınye r
inika lbi
İsl
a mv ei ma nladopdol u,i radesigüç lü,kuvve tl
ibi rge nç
almış t
ı. Anne s
i onda ki bu ka rar
lılığı gör ünc e
üzerindekiba s kısınıha f i
f l
e t
me kz orundaka ldı.Bus ı
ra da
BirinciAka beBe ya tıol muşveMe dineli
lerde nbi rgur up
isl
amıka bul lenmi şt
i.Ke ndi l
erine İ sl
amıa nlatma k ve
diğerler
inedet ebl i
ğya pma ki ç i
nHz .Muha mme d’de n
(Sallal
lahuAl e yhiveSe llem)bi röğr eti
cii st
edile r
.Hz .
Muha mme d( Sa llallahu Al eyhiveSe ll
em)bu öne ml i
görevi çi
nHz .Mus ’
ab( R. A.)’ıgör evlendir
di .Hz .Mus ’a b
(R.A. )onl ara he m na ma z kı ldıracak he m de Kur ’a n
öğretecek he m de di ğe ri nsanlaraİ slamıa nlataca kt ı
.
Böyl eceMe d ine’yei lkhi crete de ns ahabiHz .Mus ’a b
(R.A. )oluyor du.Me dine ’dei l
kCumana ma zınıdaHz .
Mus ’ab( R.A. )kı ldırmı ştır.Bi ryı ls onraMe kke ’
yeha c
me vsimindeya nındaye tmi şki şii lege l
e nHz .Mus ’a b
(R.A. )Hz .Muha mme d’ e( Sa llall
ahuAl eyhiveSe llem)
İsl
a mınMe dine ’de kihı zlıya yıl
ışınınmüj de sinive ri
rke n
şöylede mi ş
ti:“ İslamı ngi rme diğivekonuş ulma dığıe v
kalma dı”.Ba ş taHz .Muh amme d( Sa l
lall
ahuAl e yhive
Sellem)ol ma kü ze r
ebüt ünmüs lüma nlarbuha be reç ok
sevindiler.Be dirs avaş ındamuha ci
rler
ins anc ağıonun
eli
nde ydi.“ Re s ullullah’ınba yraktarı
”ol arakünya pmı şt ı
.
Uhuds a vaşındadas anc akyi neonune l
inde ydi .Sa va ş
esnas ı
ndamüs lüma nlarınge ri
lediğinigör enHz .Mus ’a b
(R.A. )atınıs ağas oladoğr us ürüyorveyüks ess e sl
eş u
ayetiokuyor du:“ Muha mme da nc ak birpe yga mbe rdi r.
Onda nönc ebi rçokpe yga mbe rlerge l
ipge çmi ş
tir”( Al i
İmr an). Uhu ds a va şı
nda İ slam or dusunun s anc ağı nı
taşı
ya n Hz .Mus ’ab( R. A. )’ın önc es a
ğ kol u ke sildi.
He me ns anc ağıs ole linea l
a raks avaşade va me tti
.Fa ka t
ardındans ole lidek esilinc ebude favüc uduyl as a nca ğa
sıms ı
kıs arıldıvey uka rıda kia yetiokuma yade va me tt i
.
371
Sonundamüş rikler
inbi rmı zrakda rbe si
yleş ehidol du.Hz .
Mus ’ab( R.A. )ş ehid ol arak ye rde ya t
arken günün
sonl arı
nadoğ ru,Hz .Muha mme d( Sall
allahuAl eyhive
Sellem)Hz .Mus ’ab( R. A.)
’ıe lindes ancaklagör düve
“İleriyegi te yMus ’ab!”di yee mr ett
i.Fa katoki ş
ige ri
döne rek“ Be nMus ’abde ği
lim”de yinceHz .Muha mme d
(Salla l
lahu Al eyhiveSe l
lem)onun Mus ’ab kı lığı
nda
sava şan Al lah Te ala’nı
n me l
e kleri
nde n bi r me le
k
olduğunua nla dı.Hz .Mus ’a
b( R.A. )ş e
hide dildiğindekı r
k
yaşla rı
ndai di.Bi rz ama nlarz enginlikver efahi çi
nde
yaşa yan bu de ğerlii nsanıke f
enl eyecek bi rör tü bile
buluna ma mı ştı
.Hz .Muha mme d( Sallall
ahu Al eyhive
Sellem)ya nınage ldiğindeHz .Mus ’ab( R.A.)e skibi r
hırka nıniçindes a
çlarıda ğıl
mı şvüc udui sekı lı
çvemı zra
k
darb eleri
yle pa rçalanmı şbi rdur umdaya tı
yor du.Hz .
Muha mme d( Sa l
lal
lahuAl eyhiveSe ll
em)üz ünt ülübi r
şekilde ş unla rıs öyledi:“ Se niMe kke’de gör düğ ümde
send enda hagüz elg iyinen,se ndenda haya kış
ıklık i
ms e
yokt u.Şi mdii seke fenol ar
a ks a r
ılmışhı r
kada nba şı
n
dışarıdaka lı
yor ”.Hz .Mus ’ab( R. A.)’ı
nba şı
nıör ts
eler
aya ğı a çı
kt a ka lıyor,a yakları
nı ör t
seler ba şıa ç
ıkta
kalıyor du.

Hz
.Fa
tma

Hz.Muha mme d( Sall

all
ahuAl e
yhiveSe llem)ş öyle
buyurdu:“Dünya dakieniyidörtkadınşunlar
dır:Me rye m,
As i
ye,Ha t
iceveFa tma.”Hz .Fatmaç ocukl
uğunuİ slamı n
enz ayı
f,müs lümanları
ne nç oke z
ildi
ğibiror t
amdaHz .
Ha t
icegibibiranneninter
biyesialt
ındageçir
di.Ba basının
vemüs lüma nl
a r
ınç e
kti
ğia cıl
araena zonl a
rka da roda
ort
akol du.Ba bas
ıe vde
nç ıkıpİsl
amıt e
bliğede r
ke noya
endiş
ei çi
ndeme raklakapıdabekleryadaba ba sı
nıa dım
adım i zle
r onu kol l
ama ya ç al
ışı
rdı
. Bi r gün Hz .
372
Muha mme d( Sa llallahuAl e yhiveSe llem)Ka be ’
yegi tmi ş
ora dakit opl uluğaİ slamıa nlatıyor du.Or adakimüş rikle r
iseHz .Muha mme d’e( Sa lla l
la huAl eyhiveSe llem)he r
türlü ha ka re ti ya par a
k s aldırmı şlardı. Ba ba sının
dövül üşünü bi r ke narda n kor kuyl a i zleye n Fa tma
müş riklerinda ğı lma sında ns onr aka nlari çinde kiba b asını
alıpe vegöt ü rmüşveya ralarınıs armı ştı
.Ba şkabi rz ama n
daHz .Muha mme d(Sa llallahuAl eyhiveSe l
le m)Ka be ’de
sec de ha l
inde yke n müş rikler de ve ni
nb ar
s aklar ı
nıve
işkembe siniba ba sınaa tarakgül e r
lerke nFa tmaopi s
likle ri
ke ndie ll
e riylet emi zlerveba ba sınıe vegöt ürür .Hz .
Muha mme d ( Sa l
lallahu Al e yhi ve Se l
le m) kı zını
anl a
tırken“ Ba bas ını
na nn e si”,“ Ba ba ns an af edaol sun” ,
“Al eml erin ka dınlarının ul us u” ,“ Fa t
ma ’yıhoş nute de n
be nihoş nute tmi şti
r,onukı zdı ran be nik ı
zdı rmı şt
ır”ve
“Kı zımFa tma ’yıs e v
e nbe nis evmi ştir,Fa tma ’yıme mnun
ede nbe nime mn une t
mi ş t
ir;Fa tma ’yıüz enbe niüz müş tür .
Fa tmabe nde nbi rpa rç adır,ki monui nciti
rsebe nii ncitmi ş
olur,be nii nc it
e nseAl l
ah’ ıi nc it
mi ş t
ir”buyur du.Da ha
sonr a Hz .Fa t
ma ,Hz .Al i( R.A. )i l
ee vl e
ndi .Hz .
Muha mme d ( Sa l
lallahu Al e yhi ve Se l
le m) kı zını
evl e
ndi r
me kl e onda n kopma dı ,yi ne he rs a bah onl a rı
na ma zaka l
dı rır,biryol culuğave yas efereç ıkac ağız ama n
ens on ve da laştığıki şiFa tma ol ur;döndüğünde i se
ha nıml a
rında nönc eonauğr ardı .Müs lüma nla rınç ektiği
sıkıntıla
rves ava şlarbua ileyidee tkili
yorHz .Fa tmada
diğe rmü slüma nl argi biya rıa ç ya rıt ok ya şıyor du;
Pe ygambe rkı z ıol ma sındandol a yıhi çbira yrıca l
ığıyokt u.
Hz .Fa tmaa vuç larıka ba ranaka da runöğüt üp ke ndii şini
ke ndiya pı yor du.Ge rçekteHz .Fa tma i steseydiç okl üks
birha yats ürebi lir
di.Müs lüma nlarHz . Muha mme d’ in
(Sa l
lallahuAl eyhiveSe llem)bi ricikkı zır azıol sun,i yibi r
ha yats ürs ün di ye t üm va rl
ıkla r
ını onun önüne
sür e
bilirlerdi.Amao l üks ün ye ri
neç ile
yis eçti.Hz .
373
Fa tmakı saya şan tıs
ındagös t
erişe,gi yimk uş ama ,e ş
ya ya ,
leziz ye me kle
r e de ğe r ve rme di . Hz . Fa tma ve
Pe yga mbe rint e
r biye sindeye tişendi ğe rka dınl argöz ünde
giyimi ffetik oruya ca k,t ese t
türüs ağlayaca kbi rör tüde n
ibare t
ti.Hz .Fa tmaveHz .Al i( R.A. )c öme rtbi ra il
ei di.
Or uç l
uol dukl arıbi rgününa kşamıi ftariçinha zırladıkla rı
birmi ktaryi yec eğis ofrayakoymuş ke nka pıyage lenbi r
yoks ulave rir
lerves uyl ai f t
are dipe rtesigünyi neor uç
tuttular.Oa kşambi rye tim,üç ünc üa kş ambi re sirge l
irve
herde fa s
ındabi rpa rç ayi ye ceklerinia çol dukl arıha lde
yoks ula,ye timevee sireye diri
rler,ke ndilerides adec es u
ileüçgünor uçt utarlar .Buol ayüz e r
ineha kl arındaa ye t
naz ilo ldu.Çoks evdi ğiba ba s
ınınbudünya da na yrılma
vakt ige ldiğindeba ba sınınba şucundaol duğuha ldeHz .
Muha mme d( Sa llall
a huAl eyhiveSe l
lem)Hz .Fa tma ’nı n
kul ağına bi rş eyl e
rs öyl er.Bunun üz erine a ğlama ya
baş layanHz .Fa tmaHz .Muha mme d’in( SallallahuAl e yhi
veSe l
lem)kul ağı nae ğilipt ekrarbi rş eylers öyl eme siyl e
ağla ma yıke serve gül üms e r
.Da ha s onr a bu ol a yı n
nede ninia nlatan Hz .Fa tmaPe yga mbe r
’in ya ka la
ndı ğı
has talı
ktankur t
ul ama ya rakve fate de ceğinis öyl edi ği
nive
kendi ni t ut ama ya r
a k a ğladığını a nc ak da ha s onr a
kendi sinee hlibe ytinde ni lkka vuş acakki şininke ndi si
olduğunu müj deledi ğinde gül üms ediği ni s öyl er.
Ba ba sı
nı nve fat
ında ns onraHz .Fa tma ’nınbi rda hayüz ü
gül me mi ş
tir.Öl ümüya kla ştı
ğındaHz .Al i( R. A.)’ye“ Ya
Al i,be nimü zerimeki ms enine lide ğme dens e na lgöt ür
Ba kime zarlı
ğınagöm. ”de di.Va siye t
ige reğiHz .Al i
(R. A.)ta r
afındande fne di l
di.

Hz
.Fa
tmaBi
ntiEs
ed

374
 İsl
amı n ba şlangı c ı
nda müs lüma n ol muş tur. Hz .
Muha mme d( Sa ll
a ll
a hu Al e yhive Se ll
e m)İ s l
a mi ye t
i
önc eler
ia ç ı
ktana çığa bi l
di rme di.Üç yı lbi rgi zlilik
devr esige ç t
i.Üçs enes onr ani hayetİ sl
ami ye t
ia çıkt an
bildirmez ama nıge lmi şt
i.Ne rdenveki mde nba ş l
a nac ağı
Hz .Muha mme d’e( Sa llal
lahuAl eyhiveSe llem)va hi yle
bildiri
ldi.Re sululla h Ef endi mi za kraba l
arınıbi ra ra ya
topladıktans onr a onl arıİ slama da ve te tt
i.Bi rç oğu
müs lüma nol du.Hz .Fa tmaBi ntiEs eddebunl a ra rasında
idi.Ke ndis i
nde nönc eve yas onr aol maküz erekoc a sıEbu
Ta li
b’indı şındabüt ünç ocukl arıdaİ slamıka bule ttiler.Hz .
Fa tmaBi ntiEs edüs tünbi ra hlakas ahipt
i.Güz ela hl akı
var dı
.Ya şayışımüke mme lHz .Muha mme d’ i
n( Sa llallahu
Al eyhiveSe l
lem)y anı ndai tiba r
lıbirha nıme f e
ndii di.Hz .
Muha mme d’ i
n( Salla llahuAl eyhiveSe llem)s evgis ine
kavuş maba htiyarlığınae r i
şmi şti.Hz .Fa tmaBi ntiEs ed
Pe ygambe rimizeç ok ya kınlık gös t
ermi ş
,onda n hi çbir
yar dı
mı e sir
ge me mi ştir
. Re sulull
ah Ef endi mi z, Ebu
Ta li
b’dens onr ake ndi leri
nee nf azlaya kınlıkgös tereni n
Hz .Fa t
ma Bi nt iEs e d ol duğunu buyur muş lardır.Hz .
Fa tmaBi nt iEs ed,Pe yga mbe r
imi zinba kımındaç okt itizlik
gös t
e r
mi şti. Ke ndi ç oc ukla r
ı dur ur ken önc e
Pe ygambe rimizi d oyur urdu. Ke ndi ç oc uklar ı
nı n
temi zl
iğinde n önc e Pe yga mbe r
imiz i
n ba şı
nı t ara r
,
müba r
e ks a çl
a rı
nıgülya ğıylaya ğlar
dı.Buyüz de nHz .
Muha mme d( Sa llall
a huAl eyhiveSe llem)onuni çin“ O
beni ma nne mdi ”buyur mu ş
lar dı.Za ma na kıpgi tmişHz .
Fa tma Bi ntiEs ed de ve fate tmi şt
i.Hz .Muha mme d
(Sa l
lall
ahu Al eyhi ve Se llem) göml eğini s ırt
ında n
çıkararakHz .Fa tmaBi ntiEs ed’eke fenya pt ı
rmı ştı.Hz .
Muha mme d( Sa ll
alla huAl e yhiveSe l
lem) ,Hz .Fa tma
Bint iEse d’ec enne te lbisel
e riningi ydiri
lme sii çinböyl e
yapt ı
klarınıs öyl emi ş lerdir.Hz .Muha mme d( Sa llallahu
Al eyhiveSe l
le m)c e nazena ma zınıdakı ldırdıktans onr a
375
buyurdul arki :“Al lahTe al
a ’
nıne mriyleyet
mi şbi nme lek
onunc e nazena ma zı
nıkı ldı
lar.Ce nazen ama zıkı lı
nmı ş
artı
kde fnedi
le cekti.Hz .Muha mme d( Sal
lal
lahuAl e yhive
Sellem)bi zza tke ndilerika brei ndiler
.Ka bi rha yatının
rahatvehoşol ma sıiç inka bri
nköş el
eri
nige ni şle
tirgi bi
iş
a re
tbuyur dular.Ka bir
de nç ı
kınca gözleriya ş armı ş
,
göz l
erinde na kanya şl
a rka breda mlamı ş
tı
.Bunda ns onr a
Hz .Mu hamme d( Sa ll
allahuAl eyhiveSe l
le
m) ,Hz .Fa tma
BintiEs edi çinş öyleduabuyur muş l
ardı
r:“ Allahs eni
ma ğfi
re te t
sin,ba ğ
ışlasın,s enimüka f
atl
a ndır s
ın .Ey
annem!Al lahs anar a
hme te yles
in.Ke ndina çi kenbe ni
doyurdun.Ke ndin gi yme z ba na giydiri
r;ye me z ba na
yediri
rdi n.Dir i
lt
e ndeöl dürendeAl l
ahTe al
a’dı r.Oda ima
diri
dir.Oöl me z.

Hz
.ÜmmiÜma
re

Hz .ÜmmiÜma reUhuds a va şınakoc asıveikioğ lui l

e
bir
likte ka t
ılarak ka hra manl ıkl argös ter
di.Hz .Ümmi
Üma rede rki:“ Gündüz ünba şl angı c
ındaUhud’ ava rdım.
Ha lkneya pıyorbi rb aka yı
mde dim.Ya nımdabi rkırbave
iç
indes uvardı.Re sulullah’ı
nya nı naka dargitt
im.Ke ndi si
os ırada Es habıa r
a sında bul unuyor du.Bu z ama nda
müs lüma nla
rs a va ş üs tünlüğünü de vam e tt
ir
iyorlardı.
Müs l
üma nlarda ğı lma yaba ş layı nc aRe sulull
ah’ı
nya nına
vard ı
m.Ça rpışma yakoyu l
dum.Kı l
ıçla,o klamüş rikleri
Res ulull
ah’t
a nu zaklaştırma ya ç alı
ştı
m.Bu a ra
da da
yaralandım.Re sulullah’ınya nı ndaonki şikalmamı ş
tı.Be n,
oğul l
arım ve k oc am Re s
ul ulla h’ın önünde ç ar
pışıyor
müş rikle
rion dan uz akla ş
tı
rıyor duk.Bi ra raRe sulullah
Efendi mizbe nim ya nı mdaka lka nb ul
unma dı
ğınıgör dü.
Ya nındaka lkanbul una nl a
rda nbi r i
si
nebuyur duki :“ Ey
kalkans a
hibi ka l
kanını ç ar pışa na bı r
ak.”O k i
ms e
kalkanını Re s
ul ulla
h’ a ve rdi. Be n de Re sulullah
376
Efendi mi zdena lı
po nunlakor undum.Bi zeneya ptılars a
müş r i
ks üva rileriya p tıl
ar.At lıbi rada mge lipba navur du.
Ka lkanıml ak orundum.Be ndeonuna t
ınına ya kla r
ınakı lıç
çaldım.Ata rka üstüyı kıl
ınc aPe yga mbe rEf endi mizoğl um
Abdul l
ah’ aş öyl ebuyur du :“ EyÜmmiÜma r
e ’ninoğl u!
Anne ne,a nne ne ya rdım e t
.” ÜmmiÜma re’nin oğl u
Abdul l
aha nlatı
r :“Uhudgünüs olkol umda nya ra la
nmı şt
ım.
Re sulullah Ef e ndimi z:“ Yar anıs a r
” buyur du.Ana m
yanı mage ldi.Ya rala rısarma ki çi
nya nındabul una nha z ır
bezle rl
eya ramıs ard ı.Bus ı
r ada Re sulullahEf endimi z
banaba kıyor du.Ann em ya ramı s ardıkta ns onr aba na
dediki :“ Ka lkya vruc uğum!Müş r
iklerlesa va ş”Re sululla h
Efendi mi zdebuyur dul ar ki :“ EyÜmmiÜma r
e!Se ni n
katlandığın,da ya na b i
ldiğin ş eye he rke s ka tl
a nabilir,
daya nabi l
irmi ?”Be niya ralaya n müş rikos ı
ra daor ada n
geçiyor du.Re su l
ulla hEf endimi z t e krarb uyur dul ar:“İş te
oğlunavur ana d am! ”Anne m he me nonunönünege ç ip
baca ğınavur up ç öke r
tti
. Bununüz eri
neRe sulullah’ ın
müba rekdi şle r
ig ör üne cekka da r gül üms e diğinigör düm.
Sonr a buyur du ki :“ Al lah’a ha md ol sun ki ,s e ni
düşma nınamuz afferkı lı
pgöz ünüa ydı n e tti
.Öc ünü
al
ma yıs anagöz ünl egös terdi.
”Sa va şs ı
rasındaka firl
e r
de n
biriRe sulullahEf e n dimiz i öl dür me yeye mi ne t
mi şt i
.
Re sulullah’ıgör dü. Re su l
ullah’ ahüc um e dinc e,Ümmi
Üma rea tı
nı nönünege çti
.At ınıdur durupoka fires aldırdı.
Omüş rikin üz erindez ı
rhol duğui çinda rbe leripe kte sir
et
me di.Zı rh ol ma saydıo ka fir de ö ldür ülen di ğe r
arka daşları
nı n ya nına gi de cekti.Sonu nda o ka f
ir in
şi
dde t
libirhüc umu i leboynunda nya ralandı .Re sululla h
Efendi mi zon uni çin buyur muş turki :“ Uhudgününe
ta
r afıma ba ktıysam he p Ümmi Üma re , he p Ümmi
Üma re’yigör düm.Hz .Ümmi Üma r
ebus ava ştaoni ki,
onüçye rinde nya rala nmı ştı
.Bunl a r
da ne na ğırıboynunda
açılanya rai di.Re sulullahEf e ndimi zÜmmiÜma re’ni n
377
oğlu Abdul lah’a bu ya rayı s a r
ma s
ınıe mr e t
tiler.Ve
Peyga mbe rEf endi mizbuyur dul ar ki :“ Evha lkını zıAl la h
müba re
kkı lsın.Se nina nne ninma ka mıf ilanvef ilanla rın
ma kamı ndan ha yı r
lıdır.Al lahs izine vha lkınız ar ahme t
et
sin.”Bi rs enete dav igördükt e
ns onr abuya rai yileşti.Bi r
gün Ümmi Üma re, Pe yga mbe r
imi ze de di ki :“ Ya
Res ululla
h!Al l
ahTe a l
a’yaduae tdec enne tt
es a nakomş u
olalım.” Pe yga mbe rEf endi mi z de “ Al l
ah’ım!Bunl arı
cenne tt
eba nakomş uvea rka daşe t
”di yeduae tti.Bunun
üzerineÜmmiÜma r
ede diki :“ Bu ba na ka fidir.Ar tık
dünya da nemus i
be tge li
rsege lsi
nhi çe hemmi ye tiyok. ”
ÜmmiÜma re Uhud’ dan ba şka Ha ybe r,Hune yn ve
Ye ma me s ava şl
a rı
n adaka tıl
dı.Müs eyleme tülKe zz ab,
yalanc ı pe yga mbe rliki ddia sı
ylaor t
ayaç ıkınc a,Ümmi
Üma re’ni
noğl uHa bib,Amma n’da nMe d i
ne ’yege lirke n
esi
rdüş tü.Müs eyleme ,ke ndi sininpe yga mbe rliğinika bul
et
me sinii st
e di.Ha bibo nu t asdike tme yinc et ekt e k
uzuvl ar
ıke silerekş ehite dildi.Bunui şitenÜmmiÜma re
Müs eyleme’ni nöl ümünügös termes iiç inAl lahTe ala’ya
duae tt
i.Ya ş ıaltmı şı
n üz er i
ndeol ma sınar ağme n,oğl u
Abdul l
ah’lab erabe rye ma mes avaşınai ş t
ir
ake tti
.Sa va şın
şi
dde tlibira nınd amüs lüma nları
nda ğılma yaba ş l
a ma ları
üzerekı lı
cınıç eke rekdüş ma nahüc um e tti
.Müs e yleme ’yi
de ya ral
adı. Ümmi Üma re ’
ni oğl u Abdul lah’ ı
n da
bulunduğu bi rgr up müs lüma n önünde na tl
aka çma ya
çalı
ş anMüs eyleme tülKe zzab,Hz .Va hş i(R.A.)t ara f
ında n
mız raklavur ularakö ldürüldü.ÜmmiÜma rebus ava şta
kolununbi rinik ayb ettia maMüs eyleme ’ninöl üş ünüde
görmüşol du.

Hz
.Ze
yne
pBi
ntiCa
hş

378
 Hz .Ze yne p Bi ntiCa hş i le Pe yga mbe r Ef endimi z
hicr
e tin be şinc is e nesind ee vlendi .Bi rdüğün z iya f
e t
i
veri
ldi .Hz .Ze yne pa nne mi z in düğün z iya fetit ese t
tür
ayetlerini ni nme s i
nedeve sileol du.O günde ni ti
ba ren
Peyga mbe rEf endimi zina ileler imümi nl eri
na nne leripe rde
arkasına ç e kildiler. Kı y ame te ka da r ge lecek İ slam
hanıme fe ndi le r
ineör ne kt e şkile ttiler.İns anlıkha ys i
ye tve
şerefiniböyl emuha fazae ttiler.Hz .Ze yne pBi ntiCa hş
anne mi zi ba d et
edüş künt akvas ahibi ydi.Çokc ana f
ile
nama z kı la r, na fi
le or uç t uta r
dı . O ve faka r bi r
hanıme fe ndi ydi . Dür üs tl
ükt e n a yr ıl
ma z dı. Bi rgün
müna fı
kl a rHz .Ai şea nne mi z ei ftiraa tmı şlardı.Re sulullah
Efendi mi zbukonud aHz .Ze yne pa nne mi z ingör üşünü
alma ki ste di.Bu nunüz e rineHz .Ze yne pa nne mi zbüt ün
insanlığaör ne kol a cakş uc eva bıve rdi:“ YaRe sulullah!
Be ni şitme di ğimii şit
tim de me kte n,gör me di ğimigör düm
deme kten ke ndi mi kor urum.Onun ha kkı nda v allahi
hayırda nba ş k abi rşe ybi lmi yor um. ”de di.Buc e vaphe m
Peyga mbe r Ef endi mizi he m de Hz .Ai şea nnemi zi
sevindi rdi .Hz .Ze ynepBi ntiCa hşa nne mi z ine nöne mli
özellikle rinde nbi ridec öme rtli
ğii di .O dünyama lına
önemve r me z di.Ke ndie le me ğii l
ege çinirdi.Di kişve
elişiya pa rdı .De ritaba kl ar,onl arıdi kervede rie şyalar
üret
ips a ta rdı.El dee tti
ğika za nc ıAl lahyol undaf akirve
yoks ullar ada ğı t
ırdı.Ömr üboyunc ac öme rtl
iküz er eya şadı.
Fakirler epa rave rme konu ni çinbüyükbi rz evkt i. Hz .
Aişea nne mi z onun c öme r t
liği ha kkın daş öyl e de r
:
“Ben di niya şamakonus undaZe yne p’tenda haha yırlı,
onda nda haç okAl lah’tankor ka n,onda nda hadoğr us özlü,
akrabaha kkı nıonda nda haç okgöz e t
e n,Al la h’ı
nr ıza s
ını
kazabi lme ki çinf akirler
eonda nda haç oks a da kave renbi r
kadıngör me d i
m. ”Yi neo nunc öme r
tliğinior tayakoya n
bir ör ne k de ş ud ur: Hz . Öme r( R.A. )s a habilere
hazine sinde nma aşba ğl amı ştı.Ze yne p a nne mi zede
379
bağl adığıma aşıgönde rdi
.Ze yne pa nne mi z buka darç ok
para yıgör ünceş aşırdıve :“ Al lahÖme r ’ia ff
e tsin.Di ğe r
kard eş l
erimi nhi sseleridebununi ç inde mi ?”di yes ordu.
Para yıge tir
enl er:“ Ha yır.Bunl a rın heps is enindir ”
dedi ler.Bununüz erineo:“ Sübha na llah”di yerekör tüsüi le
yüz ünüka pad ıv ehi zme tçisine :“El ini s okopa radanbi r
avuça lf alanoğul l
arınagöt ür .Bi ra vuç a lf il
anave r ”
diye reka kraba sına ve k ims esizlere da ğıt
tı. Ör t
ünün
alt
ın daa vuç l
a ya cak bi rş e y ka l
ma dı .Hi zme t çi
s i
:“ Ey
mümi nlerina nne si!Al lahs izia ffe tsin.Bundabi zim de
payı mı z va r
” de di.Bu s öz üz e ri
ne Ze yne pa nnemi z
örtünün a ltı
ndaka lanlardas enin ol s un de divege le n
para nınhe psi
nida ğıt
tı.Hz .Öme r( R. A.)a nne mi zi
nbu
davr anışında nha be r
da rolunc abi ndi rhe m ge ti rdi.Onun
kapı sındadur duves elamve rdive :“ Gönde rdiği mp arayı
dağı tt
ığınıdu ydum.Ba r
ibunl arıe lindet ut.”de di .Ze yne p
anne mi zop ara yıd ai htiya çs ahipl erineda ğıttı.Üs t
eli k
ell
e rinia ç tıve büt ün s ami mi ye tiyleş öyle dua e tti:
“Al lah’ım!Bund ans onrabe niÖme r’ ini hsanı nıa lma ya
eriştirme .Çün kübudünyama l
ıbi rf itne dir.
”de di.Ka na at
ve c öme rtli
k büyük bi r ha zi
ne i di .Fa kiri yoks ul u
sevindi rme ki kic ihans aade t
inie ldee tme kti.Ve r
me k,
infake tme kda ğıtmakonune nbüyükz evkiydi .Buyüc e
hasle tler
inde n dol ayı o, Re s
ul ulla h Ef endi mi ze i l k
kavuş ana nne mi zoldu.“ Ba nae nönc eka vuşa c
a kol anını z
kolu uz un ol a nınızdır.
” Hi kme tlis öz ünün muha tabı
olara k a nıldı. Kol u uz un ol ma k c öme r
tlik o lara k
söyle nmi şti.

380
 Di
niKı
ssa
lar

Gur
uraKa
rşıİ
laç

Halif
e Hz .Öme r( R.A.)birgün s u ka bınıs ı
rt
ına
yüklenmi ş Me di
ne’nin e n ka l
abalı
k s oka klar
ında
dolaşı
yordu.Ba bası
nınbuş e
kildedolaşt
ığınıgör enoğl u
kendisi
neye t
işipsordu:“Babase nneyapıyorsun,kos koca
hali
fes ı
rtı
ndas ukabıtaşırmı,taşı
ta
cakki msebul amadın
mı?”Hz .Öme r(R.A.)şöylededi:“Oğlum bunut aşıt
acak
adam bul ama dığı
m i çin veya ba ş
ka bi r me cburi
yet
dolayıs
ıylata
şıyordeğili
m.Ne fs
imegur urgeli
rgi biol du,
kendimibe ğenirgibioldum.Sır fnef
simiküç ültme kiçin
böyleyaptım.”.

Ti
ti
zl
iği
nBöyl
esi

İsl
amdünya sındaKur ’an’ dans onraengüve nilirkayna k
Sahihi Buha r
ia dında ki ha dis kita
bıdır.Buha ri Hz .
Peyga mbe ri
n( Sa l
lallahu Al eyhiveSe ll
em)ha dis
lerini
toplama yaç alı
şıyordu.Ye nibi rhadisduyma kveonu
yazma ki çi
ng ünlerce,ha ft
a larcayolka tet
ti
ğis ı
ra l
ardaydı.
Ke ndisi
nebi ri
s i
nde nba hsedildi.Çokz ama nya ptı
ğıgi bi
uzunbi ryolka tederekba hsedilena damıbul du.Fa kat
adamıbul duğus ır
a daka zığındanboş a l
mışol ande vesini
boşt orbai l
ea ldatarakya ka lamayaç alı
ş t
ığı
nıgör dü.Bu
haldeoa damahi ç
bi r
şe ys or mada ngeridöndü.Ni çi
nboş
döndüğünü,bi r
kaç ha disya zmadığı
nıs ora
nlaraş öyl e
cevapve r
di:“ Bend eves i
nia l
da t
arakya kala
ma yaç alı
ş an
adamı nr i
vayetede ceğiha dis egüve nmem. ”

381
 Ma
lSe
vgi
siKa
lbiKa
pla
mama
lı

İ
ma m EbuHa nifedi nii li
ml eri
nya nındat i
caretlede
me şgulol anz enginbi ri nsandı.Gündüzöğl eyeka dar
tal
abe leri
nede rsve rir,öğ ledens onr adat icariişlerii l
e
uğraşırdı.Bi rgünde rsve rdiğis ır
a dabi ra da m me scidin
kapısında ns eslendi:“ Yai ma m ge mi nba tt
ı”de di.İma m
Aza m“ Elha mdülill
ah”de di.Bi rmüdde ts onraa ynıa dam
yenide nge lipha berve r
di:“ Yai ma m birya nlı
şlıkol du
batange mis eni
nde ğilmiş.”İ ma m Az am buha be rede
“Elha mdül il
lah”de di.Ha berge tir
enki ş ihayre t
edüş tü.Ya
ima m ge minba ttıd iyeh a berge tirdim“ El hamdül il
lah”
dedin.Ba tange mi nins eninkiol ma dığınıs öyledim yi ne
“Elha mdül il
lah”de din.Buna sılha mde t
meböyl e?İ ma m
Aza mi zahe tt
i:“ Senge mi nba t
tıdi yeha be rge t
irdiğinde
kalbimi ş öy l
e bi r yokl adım. Dünya ma l
ının yok
olma sından,e l
denç ıkma sında ndola yıe nküç ükbi rü züntü
yoktu.Bu ne denle Al lah Te al
a’ya ha mde t
ti
m.Ba tan
gemi ninbe nimkiol ma dığıha be r
inige tir
diğindedea ynı
şeyiya ptım.Dü nyama l
ınaka vuş ma kta ndola yıkalbimde
birs evinç yok tu.Dünya ma lı
na ka r
şıbu i l
gisizli
ği
bağışladığıiçindeAl lahTe ala’yaş ükre t
tim.”

Se
nBi
rKı
zı
nıVe
rme
zsi
nDe
..
.

Kufe’debira dam Hz .Osman( R.A.)i ç

inya hudiymi ş
diyetuttur
muş t
u.He rkesbununasıl
sızolduğunu,imka nsız
olduğunus öylüyora maa dam birtürlüiknaol muyor du.
Bukonuİ ma m Az a
m’adaduyur uldu.“Ada mıbus a çma
inancı
nda n kims ec aydı
ramadı
,ş ununla bir de s iz
görüşseniz
”d enildi
.“Ha yhay”de di
.İ mam Az am bi r
akşambukı z
adünür l
üğediyeadamı nevinegit
ti
.De rede n
tepeden konuş tuktans onr
as özüe sasa geti
rdi.“ Bi z
Al l
ah’ı
ne mri,Pe ygamberi
nkavli
ylekızınadünürge ldi k.
”
382
Ada m dedi: “ Kime i
sti
yorsunuz kızımı ,
öğrene bili
rmi yim?” İ mam Az am de di: “ Kı zını
is
tediğimi zki ms eso nderecea hla
klı,dür üst,çokz e ngi n
vea labildiğinec öme r
t,Kur’an’ıezberebi liyorves ür ekli
okuyor .”( BunlarınhepsiHz.Os ma n(R.A. )’ınöz e
llikleri)
Ada ms özünü k est
i:“ Yeter
,bunl a r
dan bi rtanesibi le
kızı
mıve rme ki ç
iny et
erl
ime ziyett
ir.
”İ ma m Az am de di:
“Amabuda ma tadayı
nınbirkus uruva r
,ke ndis
iya hudi .”
Ada m pa rladı:“Na sı
lolur,be nim kızımıbi rya hudi ye
is
tersiniz?”İ ma mAz amiçina r
tıktaşıgedi ğinekoyma nı n
zama nıge l
mi şti
.İ mam Az a m:“ Sen kı z ı
nıya hudi ye
verme zsin de Hz .Muha mme d( Sallal
la hu Al eyhive
Selle
m)i kikı zı
nıbirdenbiryahudiyena sılve ri
r?”de yinc e
adam Hz .Os ma n(R.A.)’
ınya hudi ol ma yıp müs l
üma n
olduğunuka bulett
i.

Se
ninİ
şinDa
haZor

Bir ha ci badet
is ır
ası
n da Ha r
un Re şid ve Be hlül
yüksekç ebi rye r
deot urupor adaniba
de tveduae denve
bu a ra da a ğl
ayıp gö z yaşı döke n i ns
an s elini
seyr
edi yor l
ardı.Beh l
ülDa naha l
if
eyiuya r
ma kiçinye ni
birf
ırsa tyaka l
amıştı
.De diki :“Eymüs lümanlar
ınha l
ifesi
!
Bütünbua ğla
yıps ızl
ayani nsanl
arke ndi ne f
isl
erinin
günahla rını
nhe s
abınıve ri
p veremeyecekl
erini
bil
me dikl er
ii çina ğlaş
ıyorla r
. Ha l
bukis e
n ke ndi
nefs
ininhe sabıya nındab ütünbui nsanlar
ındahe sabını
verec
e ks in”
.

Ge
rçe
kTe
dbi
rBudur

ŞeyhVe f
aha zret
le
riSult
anFati
h’i
nd evr
ini
nbüyük
al
imle
rinden vee vl
iyas
ında
ndı
.Bu büyük zat
ın oyun
yaş
lar
ındakibiroğl
ukötübiral
ış
kanl
ıkedi
nmişt
i.Ucuna
383
çivit akı l
mı şbi rs opai leode virdee vlerei ç mes uyu
taşıya ni ns anl arınk ırbala rı
nıde li
yor du.Evc ilha yva n
der isinde nya pılmı şs ut ulumude ne nkı rbas i
vr ibi rma dde
iledokunul dumukol aycade line cekbi rne sne ydi .Şe yh
Ve fa ’nınoğl ud abunuya pı yor du.Sut aşıya nins anlar“ Bi r
dinbüyüğünü noğl udur ,ç oks ürme zva zgeçer”di yebi r
müdde tda ya ndı larsadab a ktıla rva zge ç eceğif alanyok,
Şe yh Ve f
a’ ya ş ika ye te ttiler.Ve f a ha zretleriol anl arı
duyunc aha yr e t
le ri çindeka ldı .Na sılol urdabunc adi kka t
veöz enl eye tiştirilen,ha r aml okma da nuz akt ut ulanbi r
çoc uk böyl e bi rş e y ya pa r
dı ? Şe yh Ve fas ut aşı ya n
insa nlara“ Ta ma mkonua nl a şıldı,ge re ke nya pı l
aca k,s iz in
zara rınızöde nec ekt i
r.”de di.Önc eke ndi ndeni şeba şla dı.
“Ac ababe nbuç oc uğaya nlışlıkl adaol saha ramye dirdi m
mi ?”di yedüş ündü.Bi rş e ybul ama dı .Ha nımı nas or du:
“Se nbuç oc u ğaha mi leyke nve yas ütve ri
rkenha ram bi r
şeyye di nmi ,ç oki yidüş ün,ba nabi ldi r,yoks aoğl a nı n
sonuköt ü”de di.Ha nımıdüş ündüni ha ye tbi rolayha tırladı.
Oğl a na ha mi leyke not urma ğagi tt
iğibi rkomş ue v inde ,
ma s ada kibi rt aba kt a po rtaka lva rmı ş .Gör ünc ec a nı
çekmi şa ma i steme ye de ut a nmı ş.Ev s ahibiha nı m
bul undukl arıoda da ndı ş
a rıç ıkt ı
kç aya ka sı
nda kii ğne yi
por taka llar
aba tı
rıps ularınıi ç mi ş.BunuEbulVe fa ’ya
anla ttı.EbulVe fa“ Ama nha tunhi çva kitge çirme de no
komş uyagi t,ol anıbi tenidos doğr ua nl atvehe lal
lıkdi l
e ”
diyet enbihl edi.Ke ndi sides ut aşıya ni nsanlarıç ağı rdı,
kimi nka çt anekı r bas ıdel inmi ş sehe ps ininpa rası
nıöde di
ve ha klarınıhe lale ttir
di.Oğl anaol a yınba şında ns onuna
kada rbi rşe yde nme di.Ha kkı ndaböyl eş i
ka yetva r,bi r
dahaya parsa na sar ı
z ,ke ser i
zyol lut e hdi tedi l
me di .Ama
çoc ukbi rda haç ivi lis opai lekı r ba l
arıde lme di.

384
 Hz
.Muha
mme
d’i
n(Sa
ll
al
la
huAl
eyhiveSe
ll
em)Se
lamı

Sultan3.Os ma n’ıns a d razaml arında nHe kimoğl uAl i

Paşaba ş ar
ılıveye tene klibi rde vle ta damı ,ol dukç adi nda r
birkims ei di.BuAl iPa şaz a ma nındabi rtücc ariflase tmi ş
bütünma lves erve t
inika ybe tmi ş ,üs teli
kbi rdebor c a
girmi ş
ti.Bus ı
kı ntılıdur umdai kenmür ac
a ate ttiğibüt ün
eşdos tka pıları,bu dur umda kihe rke s
eya pıldığıgi bi
yüzüneka pa nmı ştı.Ada mc a ğızbuç are s
izha ldeyke nbi r
gecer üyas ında Pe yga mbe rimi z i( Sa llall
ahu Al eyhive
Sellem)gör düvePe yga mbe ri
mi zde n( Sa l
lall
a huAl eyhive
Sellem)ya rdımi stedi .Pe y ga mbe rimi z( SallallahuAl eyhi
veSe ll
e m)ona“ Gi tAl la h’ ınma kbulku luAl iPa şa’ya
bende ns el
a ms öyl es ana100a l
tınve rsin”de di .Ada m“ Ya
Ra sull
ulahbe nAl iPa şa’yas e l
a mı nızıi l
e t
ir,ba na100a ltın
verme sinie mr ettiğinizis öyl e rima mabunai na nma z”de di.
Hz .Pe yga mbe r( Sa l
la l
la hu Al eyhive Se l
lem)ş öyl e
buyur du:“ Sa nai na nma s
ıi çinbe ns anabe lgeve receği m
AliPa ş
aba nahe ra kşa m yüzs a l
a vatış erifeokur du,a ma
geçe nPe r
ş embea kş amıokuma dı.Bunuonas öylerse n
sanai nanır”.Sa ba ho lunc aa da mhe me nAl iPa ş
a ’yakoş tu
rüya sı
nıa nl att
ı.Al iPa şa “ Pe yga mbe ri
mi z( Sa l
lallahu
Aleyhi ve Se ll
e m) ba n a ni ye s öylemi yor da s ana
söylüyor ?” di ye i na nma k i steme di . Ada m Hz .
Peyga mbe rin( Sa llall
a hu Al eyhi ve Se llem) ve r
di ği
belgeyi öne s ür dü: “ Efe ndim be n de ba na
inanma ya cağınız ıHz .Pe yga mbe r’e( Sa ll
allahuAl eyhive
Sellem)s öyle dim O daba nabi rbe l
geve rdi.Si zhe r
gecePe yga mbe rimi ze( Sa l lall
a huAl eyhiveSe llem)yüz
salavatışerifeokuyor muş s unuz ,a mage çti
ğ i
mi zPe rşembe
akşa mıokuma mı şsınız”.Al iPa şa düş ünmüş o ge c e
hakika t
enokuma dığınıf ar ke t
mi ş.Bununüz erinea dama
şöyled er:“ Pe kiHz .Pe yga mbe r( Sa ll
a l
lahuAl eyhive
Sellem)s a na n es öyledii sea yne nt ekra rl
a” .Ada m
385
te
krarl
adı:“AliPaşa’yabe nims e l
amı mısöylesana100
al
tınversi
n”.AliPaş
a“ Birda has öyl
e ”diyeta
mye didefa
te
krarl
att
ı.Adam,Al iPaşa’yıkendi s
iylealayedi
yorsandı
ve paradan da ümidinike s
miş tiki ,AliPa ş
a“ Sana
Peygambe r
in(Sal
la
ll
a huAle yhiveSe llem)herse
lamıiçin
100alt
ınve r
eceği
m.Ye dide fatekrarl
attı
m700a lt
ıneder”
dervege r
çekt
en700a lt
ınıve r
ir
.

Ba
sitBi
rTe
rci
h

Sul ta n Ma hmu d,İ s lamıya yma ki çin Hi ndi stan’aon

sek izs e ferdüz enlemi şti.İşt
ebus ef er l
eri
nde nbi rindeç ok
şidde tlibi rdi r
enmei leka rş
ıl
a şmı ş,z aferka z ana cağından
şüphe ye düş müş tü.Ta m bu z ordur umda i ke n Allah
Te ala’ yaş öyl eya lvardı:“ EyRa bbi m!Bus ava ştanga li
p
ge li
rç ıka rsam,a ldığım büt ün ga ni metleriyoks ull
a r
a
da ğıtac ağım. ”Ne ticedeSul t
anMa hmudga lipge ldiveç ok
kıyme tliga nime tl
e res ahipol du.Ga z ne’yedöndükl er
inde
eldee ttikleribüt ün ga ni
me tle r
iyoks ull
a r
a ,muht açl
a r
a
da ğıtma yaba ş
ladı.Fa katba zıve zirveko mut anl araraya
girip,“ Ama ns ultanım neya pıyor s unuz,bunc ade ğerli
ga nime tler,a l
tı
nla r,i ncil
erf a kirf uka rayada ğıtıl
ırmı ?
He monl arbunl a r
ınkı yme ti
ninebi lec ek?Üs telikde vleti
n
ha zine sinin bunl a rai htiyacı va r ” di yo rlardı . Sultan
Ma hmudbunuAl la hTe al
a’yave rdi ğis özünge reğio l
arak
ya ptığını , ke ndisii ç i
n bi ra da k ol duğunu s öyledi.
Ada ml a rıyi nei ti
ra ze tti
ler:“Ef endi mi zöne ms izol anları
da ğıtın, de ğerl
i ol anları ha zi ne ye a yırın, büt ün
me ml eke tin bunl ara i hti
yac ı va r” d edi ler. Sul tan
Ma hmud’ un ka fasınıka rışt
ılar.O z ama nda Ga zne’de
ya şaya n,doğr uyuveha kkıke llesipa hasınas öyl emekten
çeki nme ye na l
imbüy ükbi rzatva rdı .SultanMa hmudonu
çağı rtıpdur umua nl at
tıvef i
krinis or du.Ob üyükz atşöyle
de di:“ Sultanı m bund aka rarsızlı
ğadüş ecekbi rt arafyok.
386
Çokba sitbirter
cihka r
şıs
ındası
nız.EğerAlla
hTe ala
’ya
bir da ha i ş
inizd üşmeyecekse he men adamlar
ını
zın
dediğiniya pın,gani
me tl
erihazineyekoyuna maAllah
Teala’yat ekrarişi
nizdü şece
kseve rdi
ğin
izs özütut
un,
adağınızıyeri
negetir
in,ganimetl
eriyoks
ull
aradağı
tı
n”.

Ar
paVeSa
man

Es kiRa ma z anl
a rdanbi r
indei kimol laa detol duğuüz e r
e
Ana dol uköyl eri
neRa ma zanhoc alığıya pma yaç ıktılar.
Ra ha tbi rkö ybul ma ki çinyol larınade va me de r
ke nbi r
akşa m va ktiyol larıüz e r
inde kibi rköydemi safirol dul ar.
Evs ahibiköy l
üi rfans ahibigüngör müşbi riydi .Mol l
a la
r
akşa m na ma z ıya klaştığıi çinha z ırlanma ki s
tedi l
er.Bi ri
abde sta lma ki ç
ind ışarıç ıktı.Evs ahibiköyl üi ç erde
kalanas ordu:“ Arka da şı
n ı
nt ahsil
i,t erbiye siye terl
imi dir,
Kur ’an’ıi yioku rmu,t efsirveha disöğr e nmi şmi dir?”
Oda da ka lanc eva p ve rdi:“ Yok c anım,ne t ahsilve
ter
bi yesinei lmi ,e şeğinbi ridir,birş e yde na nlama z.Bi raz
şarlatandı r,o nagüv eniyor .
”Bua ra dadı şar ıç ıkani ç eri
girdivei çe rdekidı şarıç ı
ktı.Köyl üi ç erigi r
e nedea r
ka da şı
içi
na ynıs orularıs ordu.O daa r ka daşıi çinş öylede di:
“Sığı r
ınbi ri
dir.İ lim vee deptenhi çna sipa lma mı ştır.
İst
a nbul ’da boş una ka ldırım ç iğne mi şti
r ”. Mol la l
a rı
n
haz ı
rlanma s ı bitince bi rli
ktea kş am na ma zı kı ldılar.
Na ma zda ns onrae vs ahibia kşa m ye me ğige t
irdive
mol lalarıs ofrayabuyure tti
.Sof r
a daa ğzıka palıüçt aba k
yeme k va rdı.Ev s a hibibunl arda ni ki s
i nibi rert a ne
mol laların ön üne,di ğe ri
nide ke ndiönüne koydu ve
“Ha ydibuyur un”de yincehe rkesönünde kit a bağıa ç t
ı.
Mol lalarda nbi ri
ni nt abağındaa rpadi ğe rinint abağında
sama nva rdı.Evs ahibiköyl ününt a bağındai s
ene fisbi r
tas ke ba bı bul unuyor du. Mol l
a larş aşı
r dılar, kı za rı
p
boz ardılar.Evs a hibionl arınbi rş eys öyle me sinef ı
r sat
387
bı
rakma dandur umua ydınlat
ma yaba şl
adı.Önceönünde
ar
paol anadönüpş öylede d
i:“Ar ka
daşınseniniçineşeğin
bi
ridi
rde di”
.Bun uniçinsanaarpakoydur dum.Çünkübi r
ki
ms eyieniy iar
kadaşıtanır
.Kişiyiarkadaşı
ndans or
arlar
.
Sonraönündes a
ma nolanadöndüves e
niniçina r
kadaşın
“sı
ğırdı
r”de di.Eni yisığıryiyeceğisama nolduğui çin
seni
nt a
ba ğı
nadas amankoydur dum.Buyur unafiyetolsun
dedi.

GözÇukur
u

Halinde n yoks ulol duğu a nl

a ş ı
lan bi ra da m,de ni z
kenarında ol t
aylab alıkt utuyor du.Te s
a düf en orada n
geçme kte ol an ül keni n pa dişahıbu ga ri
ba na daml a
il
gilendiveona“ Oltanabe nbur adai keni lkt akılanşeyne
olurs
as anaonuna ğı
rlığıncaa ltı
nve re
c eğim”de di.Bi ra z
sonraol tayat akı l
ata kıl
aor t
a sıde l
ikbi rke mi kt akıldı.
Hükümda rba l
ıkc ı
ya“ Neya palımş a
nsı nb uka dar,olt
a na
ağırbi rş e yt akılmadı”di ye reka l
ıps arayınagöt ürdü.
Saraya va rı
ncaa daml arına ba l
ı kc ı
ya e l
inde kike mi ği n
ağırl
ığıncaa ltı
n ve rme lerinie mr et
ti.Ke mi ğit e
razini n
kefesine koydul ar,öbür ke fesine de a lt
ın koyma ya
başladıl
a r
.Be ş,on,yi rmi ,e llidi ye reka l
tınlarıkoydul ar
amak emikye rindenoyna mı yor du.Gör ünüş t
edör tbe ş
alt
ınız ort art
argör ündüğüha l
de ,t ahmi nlerinonmi sli
üzeri
ndea ltınko ydularke mi kba namı s
ınde me di.Al t
ı nı
doldurma yade va m e tti
ler,t erazinin ke f
e sidol du ta ştı
amake mi kt ar
afıye r
inde nkı mı l
da mıyor du.Bundabi rs ır
olduğunu a nladı l
ar.Bi ra l
imi ç ağırı
p bu s ır
rı
n ne
olduğunu s ordular.Al i
m ke mi ğie line a lı
pş öyl
e bi r
baktı
kt ans onraş ua çıklama da bul undu:“ Bu ke mi k
açgöz l
übi ri nsanıngözç u kur udur .Si zbunut art
ma ki ç in
bütünha zineyikoys anı zyi neye rindenoyna ma z.Çünkü
doyma z.Amab iravuçt opr akbunudoyur ur.”Ni teki m
388
biravuçt
oprakalı
pte
raz
ini
nke
fes
ineko
yduveke
mik
yuka
rıkal
kıve
rdi
.

Al
la
hTe
alaHa
ramda
nKa
çanıKor
ur

Hükümda rŞa hruhbi limevebi l

gi yede ğe rve ren,di nda r
biri
ydi. Al iml erle ot urup ka lkma kta n z e vk a lı
rdı.
Şahruh’unç evre si
nde kia l
imki ş il
e rdenbi rideNi me t
ul lah
Efendii di.Ayn ız ama nda e vl i
ya da n ola n Ni me t
ul lah
Efendi’nin di li
n den düş ürme diğibi rs özva rdı:“ Al lah
Te a
la ha ramda nk aç anıkor ur ”.Ya niki şiha ramda n
kaçarsaAl lahTe a
laonaha ra m ye dirme z,na sipe tme z
deme ki s
tiyor du.Bus özüs ı
ks ıkt e krarede r,bununl abi raz
dahükümda rvea da mları
nıuya rma ka ma cınıgüde rdi.
Şahruh da b un un he rz ama n mümkün ol ma ya cağını,
insanınba ze nbi lmede ndeha ramae luz atabil
e ce ğiniile r
i
sürerdi.Şa hruhbi rgüns arayı ndaöz ell
ikleNi me t
ul lah
Efendi’yia ğırl
a ma küz er
ebi rz iya f
etdüz enledi .Ba şta
hükümda rveNi metullahEf endiol ma küz ereda ve tl
iler
sofrayaotur dul ar.Ba şye me kkuz uç evirme siydi .He r
ke s
gibiNi me tullahEf endid eişta hlayi yorye dikç e“ Al lah
Te a
la ha ramda n ka ç anıkor ur ”s özünü t ekra rl
ıyor du.
Hükümda rv ea daml arıdabı yıka l
tı
nda ngül üyor lardı.
Niha yetye me kbi tt
i.Şa hruh,Ni me tullahEf endi ’yes ordu:
“AllahTe a l
aha ramd a nka ç
anıhe rz amanvehe rdur umda
korurmu? ”Ni me t
ull
a hEf endic eva pve r
d i
:“ Eve tk orur.
Ha r
a mdan ka çana Al l
ah Te ala ha ram na sipe tme z .
”
Şahruhde di :“ Amahoc ams enikor uma dı.Se ndebi ziml e
birl
iktehar amye din.”Ni me t
ulla hEf endide di:“ Ha yırbe n
haram ye me dim.Ha ramıs iz ye diniz.” Şa hr uh de di:
“Boş unai ddi ae t
mehoc am,s of radaye diğimi zkuz uyu
benim a da mlarım ç almışt
ı, hı rsı
zlık ma lıydı o. ”
Nime t
ull
ahEf e
ndide di:“Olabilir,s izeha ramdı ,a maba na
helaldı
.”Hükümda rl ahavleç ekt ivede diki :“ Na sılol ur
389
hoca m,ç a l
ınmışbi rkuz ubizeha rams a nahe lalo lur?”
Nime tull
a hEf en dişusöz üsöyledi:“Eğe rinanmı yorsa nız
,
kuzunun s a
hibini bul un ve ona s orun.” Ge rç
e kten
hükümda rınad amlarıçaldı
klarıkuz ununs ahibinibuldul ar
.
Ya şl
ıbi rka dı
ndı .Kuz uyuç aldıkları
nı,piş i
ri
pye di k
le ri
ni
it
irafe t
til
e rvepa ra
s ı
nıöde me ki ste
diler.Ka dınpa ra sı
nı
al
ma yıka bule t
me diveke ndil
e rinebedduae t
ti.Kuz unun
sahibika dınş öylede di
:“ Benokuz uyupa ras
ıi ç
i nde ğil
,
buç iva r
daNi me tull
ahEf endidiyemuba rekbi rzatva rmı ş
,
onai krame t
me ki çinye ti
şti
riyordum”d iyea çıkla
ma da
bulundu.Buyüz denkuz ue t
iNi me t
ull
a hEf endi’yehe l
al
diğerle r
ineha ramol muş tu.

Te
rzi
ninTövbe
si

Bi rgünbi ris
ige l
ipe vliyada nbirzatas orar:
-Re sulullah’ın( Sa l
l all
ahu Al eyhiv e Se llem)“ Allah
güna hka rkul un un te vbe s
inic anıga rgaraya ge l
me den
kabule der.”Ha dis
iş erifihakkındanebuyur uyor s
unuz?
-Eve töyl edir.Amas eninme sl
eğinne di r
?
-Te rziyim.El bisedi ke ri
m.
-Te rzili
ktee nk olayş eyn e dir
?
-Ma kasıtutupkuma şıke sme kti
r.
-Ka çs enedirbui şiya pıyorsun?
-Ot uzs enedir.
-Ca nınga rgar ayage ldiğiz ama nkuma şkese bil
irmis
in?
-Ha yırke seme m.
-Bi rmüdde tz ahme tç ekip öğrendi ğin veot uzs ene
kola ylıklaya ptığınbi ri şioz ama nya pa maz sanömr ünde
hiçya pma dığınt övbeyioz a ma nnasılya pabilirs
in?Bugün
güc ünye ri
ndei kentevbee t.Oz ama nbe l
kiya pama zs
ın.
Te rzibukouş maüz erinet evbee ttives alihler
den( i
yi
insanl ardan)ol du.

390
 İ
bade
ti
nEf
dal
i

İn
s a
nla
razulmedenbi
ris
i,birİsl
am büyüğünes
ormuş:
“İbadet
le
rin hangi
sie f
dal
dir?”İ sl
am büyüğü şöyl
e
buyurmuş:“Seniniçi
n öğle
yeka daruyuma kefda
ldi
r.
Çünküuyuduğunmüddetçehal
kıinci
tmezsi
n.”

Te
vaz
u

  
 Ahme dRu faiha zretl
eribirgünt alabelerine:İ çi
nizde
kim bendebi ra yıpgör üyorsabildir
sinde di.Mür itl
erden
bir
isi
:Ef endi ms iz
debüyükbi rayı pvardiyec evapve rdi
.
Ayıbını talebesine s orac
a k kada r kendi ni a şmış bu
mutevaziins anta l
ebe s
iböyles öylüyordi yeüz ülmedive
hiç kı zma dı. Be l
kis adecea yıbından kur tulabi
lme k
ümidiyl
es or du:Sö y l
eka rdeş
im oa yıbım ne dir?Ta lebe
gözler
idoludol u:Bi zi
mg ibil
erins i
zet al
ebeol ma sıde di
.
Bus özgönül l
ereç okt e
siretmişs ohbettebul unanhe rkes
ağla
ma yaba şlamıştı.Ahme dRuf aihaz r
etle
ridea ğlı
yordu.
Birar
as adec ebe ns izi
nhi zmetcinizi
m,b e nhe pinizden
aşağı
yımdi ye bi
ldi.

Aç
lar
ınHa
li
niNa
sılAnl
aya
bil
ir
im

Mıs
ır’
dakı tl
ık olduğu yıll
ardaHz .Yus uf( A.S.
)üç
gündebir ye me k ye rdi
. Hz . Yus uf’
a“ Bütünz ahir
e
ambarl
arıse n
i neli
ni nalt
ındaol ması
nar ağme nne de
nüç
gündebirye me ky i
yors
un? ”diyes ordula
r.Hz .Yusuf
kendi
si
nes orula
nbu s oruyaş usoruylaka rşı
lıkverdi
:
“Beni
m ka r
nımt okol sae t
raft
anz ahir
ea l
ma yage l
en
açl
arı
nha l
inina s
ıla nl
ayabili
ri
m? ”.

391
 Pe
yga
mbe
rimi
zi
nMi
ras
ı

Gününbi r
indeEbuHur eyres okaktagör düğüi nsanl ar
a
“Burada boşuboş unanedol aşı
pdur uyorsunuz ?Me s ci
de
koşun;oradaPeyga mberimizinmi ras
ıböl üşülüyor.Si zde
al
ın”de r.Bunui şi
tenki şil
erhe me nme s ci
degi de rl
er.
He r
hangibirmalva rlı
ğını
npa ylaşıl
dığınıgör emeyi nc ede
gerigel
ip,EbuHur eyre
’ye“ Bizs enins öylediği
ngi bibir
ta
ks i
mgör medik”de r
ler
.EbuHur eyre“ Pekinegör dü nüz?”
diyesorar
.Onlarda“ Me sci
ddeki miKur ’anokuyor ,ki mi
zi
kirya pı
yor,ki mii l
imöğr eniyor”de rler
.Bı nınüz e ri
ne
Ebu Hur eyr
eş öylede r:“ İşt
ePe ygambe rimi z
in mi rası
budur.
”

İ
kis
iniDeAf
feyl
e

Sahabi
ler
den biriHz .EbuBe ki
r’
inyanınageli
pona
şöyledemiş:“
Çokgü nahkarı
mbe nimiçi
nduae der
misi
n?”
Hz .EbuBe ki
re f
endi
mi z
deş uşekil
debirduae t
miş:“Ya
Ra bbi
,birgünahkarbi
rdi ğe
rindenduaist
iyor
,ikis
inide
affeyl
e”.

Be
nÖl
ümde
nKor
kuyor
um

Ölümdenkorkanbiri
siHa s
anBa s
ri’
ye:“Benölümde n
korkuyor
um”de di
ğindeondanşuc e
vabıa l
mış:“
Aslı
nda
sen ma l
ınıger
ide bır
aktı
ğıniçi
n korkuyors
un;malını
il
eri
ye( Alla
hrızas
ı i çinharc
ayıpa hi
ret
e)gönder
mi ş
olsa
ydınpeşi
ndengi
tme yii
st
erdi
n”.

De
vel
eri
miKa
lbi
meBa
ğla
mamKi

Bi
riİ
mamıAzam’age
ke r
ek:“
Yaimambenna
ma z
lar
ımı
huşuiç
eri
si
ndekı
la
mıyorum.Na ma
zadai
kendeve
ler
imi
392
otl
a t
ıyor,onl ar
lail
gil
eniyor um.Oys as izbe ndendaha
zenginsiniz. Peki s
izi ba detz evki
ne na sıle ri
şi
yor,
ibadetl
erinizihuşuiçer
isi
ndena s
ılyapıyors
unuz?”diye
sormuş .İ mam Az am hazre tl
erişöyl
ec e
vapve r
mişl
er:
“Be ndeve le
rimikal
bimeba ğl a
ma mki;ahır
aba ğla
rım”.

Göz
ler
ini
zNeZa
manKörOl
du?

İ
ma m Az am ha zret
leri bi r gün ha ma ma gi tmişti
.
Ha ma mdayı kanırke nbira rape şt
ama l
ınıtam ör tme mi ş
,
örtünme si
ne r iaye te tme ye n birinin hama ma ge l
d i
ğini
görürgör me zgöz l
e ri
nika pa t
mış tı
.Bi ryandandayı ka nan
İma mıAz ambi ra ras uta sınıka ybett
i.Elyor damı ylaonu
sut a
sınıa radığınıgör enör t
ünme yetamr iaye tetme yen
şahıstasıbul upke ndisi
neve rerekş öylededi:“ Yaİ ma m!
Sizingöz l
e r
iniznez ama nkörol du?”İ mam Az amş u
cevabıve rdi:“Se ninbuör tünme yedi kkatetme diğinanda n
it
ibarengöz leri
m kö rol du .Şaye ts enör t
ünme yedi kkat
ede r
,kendi neç ekidüz enve ri
rsengöz leri
myi nee s
kisigibi
görebilecek böyl ece de t as
ımı a ramaktan kur t
ulmuş
olacağım.”Bununü ze
rineoş ahısör t
ülme s
ige re
kliol an
kısımlarıta mame nk apattı.Azs onradaİ ma m göz leri
ni
açtıveş öylede di:“ Şükürle rol
sungöz ler
ima çıldı”.

Ha
niNe
redeOÜmme
t

Kapalıça
rşı
dange ç
erkenAbdulha
kimAr vasi(K.
S.)’nin
karşı
sınatanı
dıkl
arıbirdükkancıçı
ktı.Ada m ha lha t
ır
sorduktansonra“Efendi
m.Duae dindeAl l
ah’uTe ala
Ümme tiMuh a
mme d’ikurt
ars
ın”deyinceodac evaben:
“Sizba naoümme tigöst
eri
n.Bendekur tulduğunuha ber
vereyim.Haniner
edeoümme t
iMuhamme d!”buyurdu.

393
 Fa
kirVeKör

Kibirlivez e nginbi ri
sika pıs ı
nage lenbi rf akirebi rş e y
verme diğigi bi,onuhe m pa ylarhe m deka pı yıyüz üne
kapa t
ır.Za va llıfa kiri çlenir;bi rt a rafaç ekilirveot urur ,
ağlama yaba şlar.Bi rkör ,onuna ğlama larınıduya r.Ka lka r
yanınage li
r ,ni çinböyl eüz günol duğunu,a ğladı ğınısor ar.
Fakirol anıbi tenia nlatır.Kört esell
ive rereküz ülme me sini,
kendi e vine ge lme sini,e vi nde ka lma sını,e kme ği ni,
çorbasını ke ndisiyle pa yla şma sını i ster ve ı srarda
eder. 
Fa kironuni ç tenliğiveı srarıka r şısı
ndaka bule de r,
onunlagi de r.Köronaka rşı  çokgüz elbi rkonuks everl ik
gösteri
r.Fa ki rinhe m ka rnıdoya rhe m degönl ühoşol ur .
Gönl üöyl ehoşol urkiohoş nutluki ç inde :Se nba nae vi ni
açtı
n,s enba nagönl ünüa çtın,Ka dirMe vla mdas eni n
gözünüa çs ındi yeduae de r.Ge ceol urkör debi rga r
ipleni r
birga ripleni rkioga r
ipliki çerisindegöz ünde nb ir
ka ç
daml aya şda mlarg öz leribi rde na ç ıl
ır.Gör me ğeba şlar.
Kör üngör me siilei lgiliha berbi ra ndaş ehirdeya yıl
ır.Ye r
yerinden oyna r
. Bu ha be ri onu ka pısında n kova n,
kovma kl aka lma ya nt aşyür eklideduya r.İşindoğr uluğunu
anlama ki ç ingö z üa çılanş ahs age li
r :Çokş anslıymışs ın.
Göz ünna sıla çı
ldı,ki ma çtı?Körde rki :He ys enigi di
gafilseni ,s e nna s ılbi ra da mmı şsı
nki ,öyl ebi rmüba re k
zatıa zarladı n,üz dün ,de vletkuş unubı raktın,ba ykuşi le
me şgulol dun.Göz ümünka pı sı
nı,s eni nyüz üneka pı yı
kapa t
tı
ğı nok ims ea ç t
ı.

Ge
rçe
kAnl
aşı
lı
nca

Zülkar
neynAl eyhi
ssel
amordusuylageceyol
dagide
rke
n
ordusuna:Ayağınızat a
kıl
anş e
yleritopla
yındiyeemir
veri
r.Or dubue mriduyunca;içl
erindenbirgr
up:Çok
yürüdük,ç ok yorgunuz.Geceva ktibirdea yağı
mıza
394
takıla nş e yle rit opl ayarakboş unaa ğı rl
ı kmıya pa cağı z.
Hi çbi rş e yt opl ama yalımdi yerekhi çbirş e yt oplamı yor lar.
İkinc igr upi s e:Ma dem komut anı mıze mr e t
ti
,bi raz cı k
topla ya lım, e mr e muha lefe
te t
me ye lim. Zi r a or du
komut anı na i taate tme k ge rekird iye re ka z bi rş e y
topluyor l
a r.Üç ü nc ü gr up i se:Komut anı mı z bi rş eyi
boş unae mr e t
me z.Muha k kakbi ldiğibi rş e yva rdı r
.Bi r
hikme tiva rdır,di ye re
k büt ün a ba larınıa ğzına ka da r
doldur ur lar.Sa ba ho lduğu ndabi rdeba kıyor larki ,me ğe r
bira lt
ı n ma de ninde n ge çmişl
erde a ya kl arı
na de ğe n
şey l
e rina l
tıno lduğunun f arkına va ra ma mı şlar.Bunu
anla yınc a:Hi ça lma ya nbi ri
ncigr up:Ahni ç i
na lma dık!
Na sıldi nl eme dikkomut an ımızıns özünü.Ke şkea lsaydı k!
Birt aneba ria lsaydı kdi ye rekpişma nol uyor lar.Aza la n
ikinc igr upi se:Ahneol aydıdabi razda haf a zlaa lsaydı k.
Ce ple rimi zi,a ba l
a rı
mı zıhı nca hı nç dol dur saydı k di ye
sit
e me diyor la rke nd i
lerine.Çoka l
anüç ünc ügr upi s e:
Ke şkege re ksiz ,l üzumuol maya ne ş
ya la rımı z
ıa tsaydı k,
dahaç okt opl asaydı k.He rşeyimi zidol dur saydı k,da ha
fazlaa lsa ydı kdi y erekf azlaa lma l
arınar a ğme nüz ül üyor la r
.
İştebu mi saldeol duğu gi bia hirettebüt ün i ns anla rda
bunungi bia ğıtl
a rdabul una cak.Ka fi
rol an:Ke şkei ma n
etsey dik,ke şkei nans ayd ık dahi çol ma sac e he nne me
girdikt en s onr a i ma n e tme miz s onuc unda c enne te
girse ydi k,e be dic ehe nne mde nkur tulsaydı k,Mümi n,f a ka t
azs e va bıol an:Ke şkebi razda has eva pi şle seydi mdebi ra z
dahai kr a mama zha rol s
aydı m.Mümi n,ç oks e vabıol a
ni se:
Ahneol a ydıdama kamı mıbi r
azda hayüks elte cekbi r
vaki tda hana ma zkı l
saydı m,bi ra zda haf azlas ada ka
vers eydi m, or uç t utsaydı m, bi raz da ha f azlas eva p
işl
e ye ce ka me l
lerya psaydı mdi yece klerdi r.

395
 Ha
pis
hane
deKı
lı
nanNa
maz

Hor asa n va li
siAbdul la h bin Ta hi rç ok a di lbi riydi.
Jan d
a r
ma larıbirka çhı rsızya ka l
a mı şva li
yebi ldirmi şlerdi.
Ge ti
ril
i rkenhı r
sız lar
da nbi risika çtı
.O s ıra daHi ra tlıbi r
demi rciNi şapur ’
ag itmişti.De mi rciyige cee vegi de rke n
jandarma larya ka ladılarvedi ğe rz anlıla rlabe ra be rva liye
çıkardıla r
.Va l
ide diki :He ps iniha ps e din!Bi rs uç u
olma ya nde mi r
c iha pisha nedehe me na bd e sta lıpn ama z
kıldı.El leri
niuz a tı
p :“ YaRa bbi !Bi rs uç um ol ma d ığını
anc a
ks enb il
iyor sun.Be nibu z inda nda na nc aks en
kur t
arırsın!”di yed uae t
ti.Va liuyur ke nr üya s ı
ndadör t
kuvve tliki ms e ge l
ipt ahtınıt ersç evi re c ekl eriz ama n
uykuda n uya ndı .He me n ka lkıpa bde sta ldı ,i kir e kat
nama zkı ldı
.Te kra ruyudu .Te kr arodör tki ms eni nt a htını
yıkma küz e
reol duğu nugör düveuya ndı .Ke ndi sindebi r
ma zlumuna hıol duğun ua nladı .Va lihe me nha pis ha ne
müdür ünü ç a ğırtı
ps ordu:Ac ababu ge c eha pisha ne de
ma zlum bi r
isika lmı şmı ?Müdürde diki :Bunubi leme m
efendim.Ya nl ı
zbi rina ma zkı lıyor,ç okd uae diyorgöz
yaş l
arıdöküyor .Va l
i:He me na da mıbur ayage tiri
ni zde di.
De mi r
c iyiva li
n in ya nına ge tirdil
er .Va liha linis orup
dur u
mua nlad ıvede diki :Si zde nöz ürdi li yor um.Ha kkı nı
helale tveş ubi ngümüşhe diye mika bule t.He rha ngibi r
arzunol uncaba nage l.De mi rcidec e va bındade diki :Be n
hakkı mıhe l
a le ttim.Ve rdiğini zhe di ye yika bule tti
m.
Fa kati ş i
mi ,di leğimis e nde ni s t
eme yege leme m.Va li
:
Ne denge leme zsini z?De mi r
c i
:Çünkübe ni mgi bibi rf akir
içins e ningi bibi rs ultanınt ahtınıbi rka çde fat er sine
çevirten s ahibimi bı rakıp da di lekle rimi ba şka sına
söyleme kkul luğaya kışı
rmı ?Na ma zla rda ns onr ae ttiğim
dua l
arla be ni ni ces ıkıntıl
a rdan kur tar dı. Pe k ç ok
mur adımaka vuş turdu.Na sılol urdaba şka sınas ığın ırım?
Ra bbim ni haye tiol ma ya nr ahme tha z ine s inin ka pıs ı
nı,
396
i
hsansofr
ası
nıher
keseaçmışikenbaş
kası
nanası
lgider
im?
Kim ist
edide ve rmedi
? Ki m geldide boş döndü?
İ
steme
s i
ni bilmezsen alamazsı
n. Huzuruna e de
ple
çı
kmazsanra
hme t
inekavuş
ama zsı
n.

He
rGör
düğünüHı
zı
rHe
rGe
ceyiKa
dirBi
l

Birgüna nne sit arlada nka ldı rdığıbuğda yları

,b iri
yl e
Ube ydullah’ı Ahr ar’a gönde rdi . Ube ydul lah’ı Ahr ar
buğda ylar
ıa mb ara koyma kl a me şgul ken buğda yları
getire
nki ms ebo şç u vallar ınıa lıpg itti.Ne reyegi t
tiğive
hangiyol da ngi tt
iğibe llide ğildi .Ube ydulla h’ıAhr aro
andane denbuz a vallıvega ribki ms e de nduaa lmadı ğına
üzüldü.İ çi
nega r
ibbi rı zdır apç ökt ü.Buğda yıol duğugi bi
bırakıpkoş a rakoki ms e ninpe şinedüş tü.Ya nınava rara k
tevazuileke ndisineduae t
me s inii stedive ;be nigönl ünüz e
alın.Ha li
mebi razina ye tna za rıylaba kın.Be lkidua nı zve
himme t
iniz be r
e ketiyle Al lah Te ala be ni ba ğ ışlar,
me rhame te de rdeyol um a çılırde di.Onunyüz üneş aşkı n
veha yretdol ui fade l
e rleba ka nz at:
Za nnediyorum k iTür kş e yhl erinins öyl edikleri;“ He r
geleniHı zırb il,he rg ec eyiKa di rbi l
”s öz ünegör eha reke t
ediyorsun.Fa katbe nhi çbiröz e lliğiol ma yanke ndiha linde
yaş a
ya n birki ms eyim.El imiyüz ümü bi lel ayı
kıi le
yıkama yıbi lme m.Se nini s t
e diği nş eyde nbe nha be rda r
değilim.O be ndeyokt ur .de di .Ube ydul lah’ıAhr ardua
etme siiçi
nya lvarma yade va me tti.Oki ms e,Ube ydu llah’ı
Ahr ar’ı
nya lva r
ışınada ya na ma ya rake lleri
nika ldır
dıve :
Al la
hTe a
las eninka lbgöz ünüa ç sın,di yeduae tti
.Budua
ber e
ke t
iyl
eUbe ydul lah’ ıAhr ar ’ınka lbi ndea çılma l
arol du.

397
 Di
niHi
kaye
ler

Al
la
hTe
ala
’yıBi
li
rMi
si
n?

Abdul la hbi nMüba rekbi rgünyol dagi di yordu.Önünde

bir
ka çkoyun labi rç obanç ocukgör dü.Onaa cıdıve ;
“Za vallıç oc ukluktaç oba nl ı
kya pa rs
a ,büyüdükt eAl lah
Tea la’nıni ba detvema ri
fe ti
nena s ı
le rişir?”de di.Sonr a
kendike ndi ne“ Gideyim,onaAl lahTe al
a’ yıtanıma ktabi r
me se l
e öğr eteyim.” de yip,ç oc uğun ya nına ge ldive :
Evla dım,Al l
ahTe a
la’yıbi lirmis i
n?buyur du.Çoc uk :Kul
nasıls ahibi nibi lme z?” de di.Al lah Te al
a’yıne i le
bil
iyor sun? Bu koyunl ar ımla. Bu koy unlarla Al lah
Tea la’yına sılb il
irsi
n?Bu bi rka çkoyun ç oba ns ızi şe
yarama z.Bunl aras u veotve recek,kur t
tan vedi ğe r
te
hl ikelerde nkor uyucubi risilaz ı
mdı r.Bunda na nladı mki ,
kaina t
,i ns anlar,c i
nler,ha yva nlarvec a nava r
la rv ebu
kana tl
ıkuş larbirkor uyuc uyamuht açtır.Bubi nle rceç eşit
ma hluka tıkor uma yaka dirol an,Al la
hTe ala’danba şkas ı
değildir.İ ş
t ebukoyunl arl
aAl l
ahTe ala’yıböyl ecebi ldim.
AllahTe ala’yın asılbi l
irsin?Hi çbi rş eyebe nz etme den
bil
irim.Böyl eolduğu nuna sılbildin?Yi neb ukoyunl arda n.
Na sıl? Be nç ob a
nım.Onl arı
n kor uyuc u suyum.Onl a r
benim kor uma m vet as a
rr ufumda dır
lar.Onl a r
adi kka t
le
bakıyor um.Neonl arba nabe nze rl
ernedebe no nlara
benz erim.Bu r
adan bi rç oba n koyunl arınabe nz eme zse
el
be tteAl la hTe ala’
nınkul la rı
nabe nzemi ye ceğinia nl adım.
Abdul lah bi n Muba rek:İ yis öyl edin.İ limde n bi rş ey
öğre ndinmi ?buyur du.Çoc uk:Be nbus ahral
a rdana sıl
il
imt ahsile debili
rimde di
.Pe kiba şkaneöğr enmi şsin?Üç
il
im öğr e ndi m.Gönüli lmi ,dili l
mivebe de nilmi .Bunl a r
nelerdir?be nbunl arıbi l
mi yorum.Gönüli l
miş udurki
banaka lbve rdiveke ndima ri
fetvemuha bbe tiye rie yledi
398
kibuka lbil
eO’ nubi leyim.O’ nuns evdiklerinegö nülde
yer ve r
eyim, s evme dikle
rine ye r ve rmi yeyim ve
böyle l
eri
ndenuz akol ayım.Di li
lmiş udurk iba nadi lve rdi
vedi l
iz i
kretme k,O’ nuni smi nis öylemekye rie yledi.
Bununl a O’ nu ha t
ırl
atanlar
ı di le ge t
ir
me ği , O’ nda n
bahse t
miyens öz denonukor uma yı,böyles özde nuz a k
olma yıimae tt
i.Be deni l
miş udurkiba nabede nve rmi ştir
veonu ke ndinehi zme tye r
ie yle
mi ş
tir
.Böyl ec eO’ na
hizme tolanhe rş ey
iya pa r
ım,hi zme tolma ya nş eyii s e
bede ni
mde nu zaklaştı
rır
ım.Abdul lahbinMuba r
e kbunun
üzerine:Eyç ocuğum!Evve lkives onrakiilimle rs eni n
banabuöğr e t
tikleri
ndirde dikt
e ns onra:Eyoğul !Ba na
nasihatverbuyur du.Eye fe
ndi!Al im olduğunyüz ünde n
bell
iol uyor.Eğ eri l
miAl l
ahr ız
a s
ıi çi
n öğr e ndiys en,
ins
a nlar
dani steme yi,be klemeyike s.Yok dünya i ç in
öğrenmi ş
senc enne t
eka vuşama z
s ındedi.

Ar
kada
şınıAlBe
rabe
rceCe
nne
teGi
ri
n

Hz.Ene s(R.A. )anlatı

yor:Re sulul l
ah( Sal
lalla
huAl eyhi
veSe ll
em)i lebe raberbulunuyor duk.Bi raraa zıdi şl
e r
i
görülec e
kş ekilde g ülümsedi.Se bebinis orduğumuz da
şöyl
ebuyur dul ar:Ümme t
imde ni kiki şiAl lahTe ala’nın
huzurunage lirle
r .Biri
siYaRa b,be nimbundaha kkı
mva r
;
hakkımıbunda na l,banav erde r.Al lahTe aladaöt ekine
hakkınıve rb uyur ur.Ada m YaRa b,be ndes evapna mı na
birşe yka lma dıde r
.Ce nabıHa kk ba ks
anabua damı n
sevabıka lma dınede rsi
n?buyur ur.Ada mcağızoha lde
benim güna hlarımda na lsı
n de r.Re sulul
lah( Sa l
lallahu
AleyhiveSe ll
e m)Ef endimizbunu a nl
atır
ke n göz l
e r
i
yaşardıve“ O günbüyükbi rgündür .İ nsangüna hının
alı
nma sı
nıis t
e r
”de di.Bununüz e ri
neAl l
ahTe alaha k
sahi
bi neba ş
ın ıka l
dırvec enneteba kbuyur ur.Ada mc ağız
YaRa b!incii l
ei ş
lenmiş,gümüş te nvea l
tı
nda nköş kler
399
görü yorum.Bunl arha ngipe yga mber,hangisıddıkve ya
hangiş ehit
leri çindir?d e r
.Al la
h Te al
a bunl arba na
ücretinive renleri çindirbuyur ur.Ada mc ağı
z bunların
hakkı nıki m öde yebilir?de r.Al l
ah Te a
las eni st
ersen
bunl arasahi
pol abili
rsinbuyur ur.Adamna sılol
urYaRa b?
deyinc e,Ce nabıHa kkha kkınıbua damaba ğış
lamakla
buyur ur.Ada moha ldebe nbunua ff
ett
imde r.AllahTeala
daa rkadaşı
nıa lbe rabe rcec enne t
egi r
inbuyur ur.Sonra
Res ulull
ah( Salla
llahu Al eyhive Se l
lem) Ef endimiz
“Alla h’t
an kor kun,Al l
ah’tan korkun ves izdeke ndi
aranız ıdüzelt
in.Ba kı nızbi zzatAl l
ahTe alamümi nl
erin
arasınıbuluyor”buyur muş lardır
.

AtHı
rsı
zı

Birhı rsı
zge c
e l
eriatç alıps a
ta rdı.Ömr ünüböyl ehe ba
ederdi.Bi rde fa
s ı
ndadabu lunduğuş ehrine nbüyüka li
mi
vee vliyasınına tı
nıç almaki çina hır
ınagi rmi şt
i.Ta ma t
ı
çözüpgöt üreceğis ı
radaa hır
ınduva rıya rı
lıpi ç
e r
iyebi r
nurya yıldı.Bunuri çindei kinuryüz lüz a tgöz üktü.Hırs ı
z
buha ligör üncek endinihe mena tgübr e l
erinina rası
naa tıp
gizle
ndi .Kor kuv etelaşi ç
indeboğa zı
naka dargübr eiçine
gömül dü.Bus ı
r a
daya r
ılana hı
r ı
ndi ğe rduva rındanda ha
parlakbi rnurgöz üktü.Bunura rasındadaoz ama nın
kutbu,e nbüyükve l
isiol a
ne vs a hibiç ıktı.Önc ekileronu
görünce hür me tgö sterer
e ks ela m ve rdiler.Ev s ahibi
diğerle
r i
ne ni çin ge l
dikleri
ni s orunc a; Fa lan e vliya
arkadaşımı zve fatett
i.Onunye rineki mit ayi
ne deceğiz?
si
z earze t
me ki ste
dikde diler
.At larıns ahibiol anz at;onun
yerinea thı r
sızı
n ıta
yine t
tikde di.Sor a ni kiz atdae vliya
olupr ica l
ülgaybde nilenve lil
erde ni dil
e r.Athı rsızl
ığı
yapma ya ge len ki ms eni
n gübr elera ra sı
na gömül üp
saklandığınıbiliyorl
ardı.He me nya nı
nava r ı
ponugübr eler
arası
nda n ç ıkardıl
ar. Gönl ünü a lıp t ebrik e derek
400
kuc akladılar .Atla
rıns a
hi bivez ama nı
nku t
bue vli
yaz a tın
day a nınage li
pe l
iniöpt üler.Sonr ahe pbi rl
iktevefate de n
arkada şlarınınc enazesinika ldırma yagi t
til
e r
.Abdu l
la h’ı
İl
a his ohbe tindebuluna nla r
abunua nlat
tı
ktans onraş öyl e
dedi:“ Şimdia thırsı
z l
ığıya pma yagi de nki msena sı
lbi r
çalış
maya ptıdar ic
alülga ybde nilene vli
yaa rası
nagi rdi ?
diyebi rs ua lha t
ır
age lme si
n.Çünküoz ava l
lını
ngübr e ler
arasındama hcubi
ye t
inde nneka da rzorlukveneka da r
pişma nl ı
kç ekti
ğibe l
lidir.Kur tuluş yolu ka l
ma dığı nı
kes i
nliklea nlayı
ncaa tç alma küz ereha ra
mayöne li
şinde n
dolayıbüt ünka l
biyl
epi şma nol upoz ama naka daryapt ığı
iş
le r
eöyl ebi rtövbee t
t ikii şl
edi ğikötüi şler
dengönl ü
te
mi z lenive rdi
.Al l
ah Te ala ’ya yöne l
ipr iyazetç e ke n
kims eler onun o a nda ya pt ı
ğıt övbeyini ces ene ler
yapa ma z.”

Çi
nliMuha
mme
d

Bura da a nla t
ıl
a nl
ar2 003 yı lı
nın Ağus tos a yında
yaşanmı şt
ır
.Doğ uTür ki
st
a n’dadoğa nbi rka r
de şinizim.
Ar a
p ül kelerinde di ni ta hsil
ini tama ml adıktans onr a
Türkiye ’
ye ge l
dim.İ sla
miki ta
plarıÇi nceye t e rcüme
ederek ve i nternet or t
amı nda ya yınlaya r
ak Çi nlil
e re
Allah’ıveRe sululla
h’ıt a
nı t
ma ,tebliğe t
mei leme şgul
oldum.Bus aye deÇi n’deMüs l
üma nol anlaroldu.
BuMü sl
üma nol anÇi nlil
erdenonbi rkişiİstanbul ’
age ldi.
Onlarbe ndens ürekliİsla
mibi l
gileröğr enme yeç alışı
yor ,
bendee li
mde ng el
diğinceöğr etmeyeç a l
ışıyordum.Za te n
İst
anbul ’
age ldi kle
r i
ndes a decei ma ne tmi şl
e rdi,bunun
dışı
nda ba şka h içbira me ll
eriyokt u.Konuş ma larımı z
esnasında Ka be’den ve Re sulull
ah’ t
a n ba hsettik.
İçle
rindenbi rt anesi;“Ma de mkiÇi n’denbur alarage l
di k,
Çin’edönme de nMe kkei l
eMe di
ne’yidez i
ya rete delim,
Çin’e öyl e döne l
im.” de di.Bu öne rika bulgör dü.
401
Me kke ’yegi tti
k.Son raMe scidiHa ram’ ınyol unut ut tuk.
Be ytulla h’ag irdiği miz det ekbi ra ye tdahibi lmi yor lar dı.
Be nimhe mÇi nc ebi lme m,he mdeAr apçabi lme monl ar ın
işi
neç okya rıyor du .Onl ars oruyor ,be nc evaplıyor dum.
Çinc ei leAr apç anınuyumuç okz orol uyor du.Al l
ahi smi
şerifinida hidüz günt e laff
uz e tme ktez orlanıyor lar dı.
Ta vaf t
a mümi nler“ Le bbe yk Al la
humme Le bbe yk…”
nidala rıiledöne rke n,Çi nlika rdeş l
e r
imLe b beyk’ itelaf fuz
ede mi yor du.Be ndeonl araLe bbe ykye r
ine“ Al lah”de yi n
dedim.Onl arda s esle riç ıktı
ğıka dar“ Allah,Al la h”
nidala rıi l
et a va fe tme yeba şladıl
a r.İlkna ma zlarınıogün
Be ytulla h’takı ldıla r
.Ya tsına ma zıva ktiydi.Fa r
zna ma z da
ima ma uyma l
a rı
nıs öyl edim.Ya t
s ı
nınf arzınık ıldı k.
Sünne tlerideonl araa nl a tt
ım,okuma ki çint ekbi l
d ikle ri
Allahi smic eliles iidi .Onl ardas ünnetna ma zlarında
kıyamda ,r ükuda ,s ecde de,Et tehiyya tt
as ade ce Al la h
diyor lardı. Çoğu z a ma n da ş aşı
rma ma larıi çin be n
yanla rındakı lıyor dum,kı larken be nit akipe diyor lar dı.
Be ytulla h’takii lkge cemi zde not eledöndüğümüz deo nl a ra
dedim ki :“ Si zAl lah’ınr ahme tii leMüs lüma nol dunuz ,
yania slını za döndünüz .İ l
ka dım ol ar
a kİ s imle rini zi
değiş ti
re ce ğiz.”de dim.İ siml erÇi nc eydiÇa nyi n,Ca ngş u
yung,Wa ngJ ingl ugi bi.Be nonl araMuha mme d,Bi lal,
Öme r,Us ame ,Ha mz a ,Os ma n,EbuBe kirol ma küz e re
sah abe -iki ramı ni siml erinive rdim.Buonbi rka rde şi
mde n
birt ane sie şiilebi rl
ikt ege lmi şt
i.O ba cımı zı
ni smi nide
Ha ti
c ekoyduk.İ slam di nii l
ei lgilionl araa nlattığım he r
şey ika yıtsızş artsızka bu le diyor ,ha rfi
yenuygul a ma ya
çalışıyo rlardı.Ya niAl lahveRe sulullahonl arıns a de c e
nama zla rı
nade ğil,g ünde l
ikya şa mınınt üm de tayla rına
karışıyor du.Ya nih erha reketleriniKur ’an veSünne ti
Re sulul lah’ a gör ea ya rlıyor l
a r
dı.Ze mz em i çino nl a ra
şöylede mi şti
m;“ Pe yga mb erEf endi miz( Sallal
lahuAl e yhi
ve Se llem) z emz em s uyunu na sı
li çme mi z i bi z e
402
öğre t
mi şti
r.Ze mz e ms uyua yaktai çilir.Onl ardabe nim
anla t
tı
kl ar
ımıi stisna sızuygul uyor lardı.Bi rgünMe kke ’de
dola şı
rke nHi lt
onot elini nönünde nge ç iyorduk,Çi nc ea dı
Ça ngYuMi ny e nia dıMuha mme d,ka r
şısındaHi ltonu
görü nce,ka pı s
ında ni çe rigirdi.Re s eps iyonu,s ağıs olu
şöyl ebi rgöz de nge çirdi .Sonr aba nas ordu:“ Bur adai çki
yokmu? ”Be nde ;“ Bur adai çkininnei ş iva r,bur adai çki
olma z”de dim.Muh amme ds ade cei çkii çme ninya s ak
olduğunu bi liyor du.İ çki ür etme nin,s atma nın ya s ak
olduğunubi lmi yor du .Ba nade diki :“ Çindebe nimi çki
fabrikam va r.Çi nde kiHi ltonot e l
lerii lea nl aşma m va r
,
otelleri
ni çki leribe nim f abrikamda n ve riliyor .Bur a da
Hi l
tonugör ünc ebi zim ür ett
iğimi zi ç kilerde nbur a yada
geliyormu di ye ba kt ım. ” Muha mme d’i
n Çi nde i çki
fabrikasıol duğunuy eniöğ r
enmi ştim.Bi rş eylerya pma m
lazımdı ,be ni m düş ündüğ ümügör e nMuha mme ds or du:
“Ha yırdır,ni çindur gunl aş
tın.Ya nl ışbi rşe ymiva r .İ çki
üretme k,s atma kdamıya sakyoks a? ”Ka f
amdaş imş e kler
çakma ya ba şladı. Ne de me m ge rekti. Da ha ye ni
Müs l
üma nol a nbi risine ,üs tel
ikge çimi niiç kiür e timii le
sağlaya nbi risinei çkiür e t
iminint ıpkıi çilme sigi bih a ram
olduğunus öyl eme m doğr ubi rda vr anı şmı ydı?Ge ç imi ni
içkiür etimii les a ğla ya n,ye niMüs lüma nol anbi ri ns an
bununha raml ı
ğı nıka l
dı rabil
irmi ydi ?Yaka ldır ama da n
ima nında ndöne rse ?İ slamda nva zge ç erse….Çünküi şin
ucupa rayado kunduğ unda ,ye niMüs lüma nol anbi ri nibi r
kena ra bı ra ka l
ım, s ene lerc
e na ma z kı lma kta n a lnı
nasırlanmı şMüs lüma nla rı
mı zıni ma nıda his allanıyor du.
Ta m os ır
adaa kşa me za nıokundu.Be nMuha mme d ’ebu
hus ustakonuş ma nı ne pe yz a ma na la cağınıs öyl e ye rek,
sorununc e
va bınına ma z dans onra yae rtel
edi m.Ka f amda
halane tbirc e vapol uşa mı yordu.Te reddüt le riledol uydu.
Şöyl e düş ündüğüm de ol du:Sa habe ye da hii ç k iüç
me rhaledeya s akla nd ı.Bi z
imi ma nımı zs aha bei ma nıgi bi
403
olama z dı.Buy üz deni çkiür etimi ninya s ağınış imdi lik
gizleyim.Da has onr aİ slamada hape kı sındı ğı nda ,i ma nı
pekiş t
iği ndea nlatırım.Di ğe rya nda nş öyl edüş ündüm:
Ha yır.“ Bugün s i
z i
n di niniz i t ama ma e rdirdim. ”
me alinde kia yeti l
eAl lahTe a l
adi ninit ama ml amı ştır.Bi ze
budi nna sılta ma ml anmı şi se,Re sulullahna s ılbı rakmı ş
ise,öyl ea me le tme k,öy let ebl i
ğe tme kdüş e r.Be nbu
tereddüt le ra rasındaMe scidegi ripna ma z adur dum.“ He r
derd inde va sına ma zdır.”di yens özü,İ ma m Ra bba ni’nin
haya tı
nıa nlatanbi rki taptaokumuşi dim.İ ma m na ma zın
il
kr eka tında :“ Al lah’ına çığavur acağış e yi,i ns anlarda n
çekine re ki çi
ndegi zliyo rsun.Oys aa sı
lkor kma yal a yık
olanAl l
a h’ t
ır.
”me a l
inde kiAhz a bs ur esi37.a ye tiokudu.
Şok ol dum.İ kinc ir eka t
ında i se:“ Şa ye tonl ar,s ır
t
çevirec ek ol urlarsa ,a rtık bi zs enionl arın üz erinebi r
göz etl
e yic iol arakgö nde rmi şde ğiliz.Sa nadüş en,ya l
nız ca
tebliğdi r…. ”me alind ekiŞur as ur esi48.a ye tiokudu.Bu
sank iba naAl lahTe ala’nıni ka zıi di.Eve t,Al la hTe ala
sank iba na ,be nim Al lahTe al
a ’nıne mr i
nis öyl e me ki le
yüküml üol duğu mu,hi da ye tetmema kamı ndaol ma dığımı
hatırlatıyor du.Be nAl l
a hTe ala’nına yetinigi zle me kgi bi
birva ha me ti
nuykus unda nuya nıp,na ma zda ns onr ada ha
sünne tikı lma zdanön c e,be nde ni kis afileridena ma zkı lan
Muha mme d’iny anı nava rdımveona :“ Eve t”de dim,“ içki
içme kna sılha rami s e,ür e t
me k,s atma kdaha ramdı r.”
.
Ha yretvede ğişiklikbus e ferMuha mme d’ dei di.Ba na
dediki :“ He me nbi rt elefonbul ma lı
yız ”di ye re kbe nim
elimde n t utuğu gi bi Me sci
din dı şı
na ç ıka rdı. Yol
kena rında kipa sa j
la rı
ni ç i
ndet ele f
onl arva r dı.He me nbi r
telefon unya nınagi tt
ik,he ye canda nt el
e f
onnuma ralarını
unut muş tu,t elefon r ehbe ride ya nında de ği ldi.Ba na
bekle me mis öyl edi,koş a rakka ldığımı zot elegi tti,kı sa
süres onr ane fesne fes e,e lindet elefonde fte rii lege r
i
döndü.Te le f
onuç evirdi,ka rşıta raftaka rde şiva rdı.Ha l
404
ha tı
rda ns onr aka rde ş inea yne nş unl arıs öyle di:“Fa brikayı
ka patıyor um”Ka rşıt arafınnede di ğiniduya mı yor dum,
amai tir
a ze tt
iğibe lliol uyor du.“ Ha yır!Al lah’ınya sak
ettiğibi rş e yibizya pa ma yız.Al l
a hTe al
ae mr etmi ş,içki
içme k,ür etme k,s atma kha r
a mdı r.Konuş aca kbi rş e yyok,
be nfa brika nınf aaliye tined erha lsonve rme nis öylüyor um.”
Ka rşıt ar afi t
irazla rına de va m e di yordu.Muha mme d
ka rarl
ıydıf a bri
kaş ua ndaka panac a ktı:“Büt ünz a rarlar
ı
ka bule diyor um,a l
a caklarımı zıt e rke diyor um,onl ar
ha ramdı r.Se nf abr ika nınf aa l
iye t
ines onve rbe nge l
ince
sıkıntıları ç öze r
im” de di ve t el
ef onu ka pa t
tı
.
Muha mme d’ inna ma zlarıçokf arklıydı .Ağl a ma dığın ama z
yokgi biydi .He rgör düğüm na ma z daa ğlıyor du.Bi rde
sünne tna ma zl
arınıç ok uz atıyordu.Kı ya mdao ka dar
ka lı
yor du ki ,ne re de ys ebi zna ma z ıbi tiriyorduk ki ,o
he nüz i lkr ekatın kı yamı nıt ama ml ama mı ş ol uyor du.
Me r
a ke ttim,bi rt eks urebi lmi yor,kı ya mdabuka da ruz un
dur urke nneoku yor du.De dim ki :“ Muh amme dBi rt ek
sur e
yida hit am okuya mıyor sun.Kı ya mdabuka da ruz un
dur uyor sun,nes öyl üyor sun? ”Ba nade dik i“ Öyl ebi rha z
alıyorum ki ,i mka n ol sa di ğerna ma z va kti
ne ka dar
kıya mda dur urum. Al l
a h di yor um ba şka bi rş ey
diye mi yor um. ”Bi rdeMuha mme duf kuç okge nişol an
birii di .Onbi rÇi n lika rde şims onde re ces ami mive
ihlaslai ba de ty apı y ordu.Na ma zl arda ç oğu a ğlıyor du.
AmaMuha mme dbi rba şka ydı,odi ğe rl
erinde nge rç ekten
farklıydı .Çok ye rdol aşt
ım,ç ok mümi nleka rşılaştım,
tesli
mi yetin bu de re cez irve de ol duğu bi r ba şk ası
nı
gör me d i
m.Oka rde şii letelefonkonuş ma sı
nıha tı
rlıyor um,
de ğilbi ri çkif abrika sı,büt ündünyaoa ndaonunol s a
ydı,
Al lahTe ala’nıne mr iye rinege lsindi yebüt ündü nyayı
ve ri
rdi,oka darka ra rlıydı.Me kke ’deüçha f t
aka ldık.Üç
ha ft
anı ns onunda ,Me dine’yedoğr uyol açıkt ık.Me di ne’ye
ya klaştığımı za nl ard ı, Muha mme di lea ynı kol tukta
405
otur uyor duk.Ot urdu ğumuzye r dee limebi rga zetege ç ti
.
Ga z etenini smiMe di nei di.Ar kas ayfa sındabi rba ya n
resmi ,ş ampua nr ekla mıva rdı .Be nbur es migör ünc e
ha yre ti fa des i ol arak“ Alla h,Al la h” de dim.Be ni m
it
ira zımıduyu nc ane yei tiraze ttiğimis ordu.Be ndeona
dur umua nl att
ım.Ba nade diki ;“ Ka dı nlarınböyl er e kla m
ya pma larıİ s
lamauy gunde ği lmi ?”Be ndeka dı nla rın
böyl er ekl am,modagi bii şl erleuğr aşma la rı
nınİ slama
aykı rıol duğu nu s öyle dim.Be nim bu s öz üm üz er ine.
“Eş imi nmodaves tilistme rke z iva r.Bi rdee ş im ve
ba ldızım bi rte ksti
lkonf eksiyonui ş letiyorla r.Or adami ni
etek,kı sat iş ört,ba ya n di z üs t üç ora bıür et
i yor lar.
Ka dı nlarayöne l
ik,moda ,mode lvemode li
stli
kİ slama
aykı rımı dır?” Be n de moda ,mode lve ma nke nliği n
İslamı n ya sakladığı i şler ol duğunu, Pe yga mbe r
Ef endi mi zin( Sa ll
a l
la hu Al e yhive Se l
le m)Müs lüma n
ka dınıns üs len ereks oka ğaç ıkma sıbi rya na ,pa rfüm,koku
sür erekç ıkma sınıb ile ya sakl a dı
ğı nıve Re sulul lah’ ın
(Sa llall
ahuAl e yhiveSe l
lem)“ Bi rka dıns üs lenipe v inde n
dışa rıç ıkıpe vin ed öne neka de rka çe rke ğinş ehve tini
tahr i
ke tmi şi se ,oka da re rke ki lez inaya pmı şgi bidi r.”
ha disinis öyl edim.Me dine ’ye i ndi k,ot e le ye rleş tikt en
sonr a,Me scidiNe be vinin yol unu t uttu k.Muha mme d
ya nımage ldi.“ Ka rdeş im,ge lbi rte lefonda hae de lim,ş u
işiha lletme denRe sulu llah’ ı
n( Sa llall
a huAl e yhiveSe lle m)
huz ur una ç ıkma k i stemi yor um. ” Anl amı şt
ım, moda
me rkez ivet eks ti
lkonf eksiyonunudaka pa tacaktı.Ona
de dim ki :“ Ziya retiya pa lım,na ma z ıkı lalım,onda ns onr a
telefone de rsin.”.“ Ha yı r.
"de di ,“ Be nbi rha ramıç iğn e mi ş
ha liml e Re s
ul ullah’ın( Sa l
la llahu Al e yhi ve Se lle m)
me scidinegi reme m.”Ke sinka r arlı
ydı ,bi rt e lefonbul duk.
Bu s e fert e l
e fon r ehbe ric ebi nde ydi .Ar a dıha nımıi le
konuş tu.Ka rde şiileo lduğugi bi ,ha nımıi ledet a r
tışıy or du.
Te lefonkonuş ma sında na nladı ğı m,Çi ndes ıkı ntıva rdı .Ne
406
oluyor du,büt üni şlerita sfiyee diyor du.Ha nı mıdaka rş
ı
geldi.Te l
e fonko nuş ma sında ns onr aba naa nla tt
ı.Ha nımı
diyor duki :“ Ongü nönc ef abrika yıka pa ttır
dı n,ş i
mdidee l
eme ğigöznur um ol a nmodame rke z inika pa t
ıyor sun,s en
norma lde ğilsin.Ge lince yeka da rbi rş e
yya pma ya cağı m,
gelinc eneya pars anya p.Eğe rde di ğiniya pa ca kol u rsak,
fabrikavemodame rkezini nbi zez ar arıikiyüzbi ndol arın
çoküz e rindeol acak.”Muha mme dka rarlıydı ,modae vive
konf eks iyon ka pa na caktı. Ha nı mı ka pa taca ğı s öz ünü
vermi ş t
i. Muha mme d r ahatlamı ştı, bi rlikte Me scidi
Ne be viyegi t
tik,z iya retleriya pt ık,na ma zl arımız ık ıldık.
Me d ine ’de de ç ok duygul u a nl ar ya ş adık. Dönüş
zama nımı z ya klaşmı ştı, bi r ha fta dol ma k üz ereydi,
cuma rtesi günü döne ce ktik. Cuma s aba hıydı ,s aba h
nama zındaMe scidiNe be videyi z.Fa rzık ılıyoruz ,Çi nli
kard eşler i
ml ea ynıs aftayı z,Muha mme dbe nims olumda
nama zadur muş tu.Kı ya m,r uku,a rdı nda ni l
ks ec de,he p
birl
ikt es e cdeye v ardık, s ecde de n ka lktık, oda ne
Muha mme ds ecd edeka ldı .İ l
kr e ka tıni kinc is e c
de s
inide
yaptık,i ki ncir e ka t
aka lktık,Muha mme dha las ecde de
bulunuyor du.Şa şkı ndım,a cabaneol muş tu?İ kinc ire kat
bitt
i,r uku,s ecdevee ttahiya t,de rke ns elamvena ma zbi tti
.
Muha mme d ha las ecde de öyl e ce dur uyor du. Be n
norma ldeuz unuz unge c ena ma z ıkı lanMuha mme d’in
secd ede uyu duğ unu ,yor gunl ukt an ke ndi nde n ge çtiğini
düşündüm.Omz unadokunupka lkma sınıs öyl e
me ki çin
eli
miuz attım,e liml eomz unadokunma ml abi rli
kt es ağ
tarafadüş me s
ibi rol du.Muha mme dne fesa lmı yordu…
Ac aba de di m,ol a ma zdı .Muha mme ds a ğlığıye ri
nde ,
herh angi bi r ha s t
a l
ığı ol maya n bi riydi , ol s a ol sa
yorg unl ukt an ba yı l
mı ştır. Ba şına t oplandı k, e l
lerine,
başına ,omuz larınama sajya ptı
k,ç areyok,Muha mme d’ de
enküç ükbi rha reketyokt u.O s ıra daMe scidiNe bevi nin
göre vlileriol ayae lkoydu.Ambul ans akoya r akya kında ki
407
hastaha neye göt ür düle r
. Bi z de pe şlerinde n gi ttik.
Ha s
taha ne yeva r
dı k,dokt or l
a raMuha mme d’is or duk,bi z e
“Bura ya ge lme de n önc e ve fa te tmi şti.
” de di ler.Ta rif
edeme yece ğimiz de rec ede üz ünt üye ka pıl
mı ştık.
Arkada şlara ğlıyor du,he pbi r
liktea ğlıyor duk.Şi mdine
yapac aktık?Ça resiz likiçin deneya pa cağımı zık onuş urke n,
hastaha neni n ka pıs ı
ndabi rha reketlenmeol du.Ka pıya
baktı
ğı mı z daöz elbi rara bada ni nenveor adabul unanla rın
il
gigös terdikleribi rz atlaka r
şılaştık.He rke sbu z ata
hürme te diyor,yolgös teriyordu.İ nsan larıni l
gisii le
hastaha ne ka pısına ka da r ge l
di,bi zlere ba ktı.Çi nli
kardeş leri
mi z itepe dent ırnağas üz düveor adabu luna n
görevlileredöne rekde diki :“ Bus a ba hbur adaöl enbi r
Çinliva rmı ?”Gör evli
ler :“ Va r.”de di ler.Bus öz üduya n
buha tırlız attanbe klenme di kbi rha reke tol du.Te kbi r
geti
rdi :“ Al l
ahuEkbe r”de divebul unduğuye r des ecde ye
kapandı .Ya klaşık ol arak bi r da kika s e cde de ka ldı.
Secde de n ka l
ktığında göz leriya şlıydı.Gör e vl i
ler
,bi z
oradabul una nhe rke sme r aklabi ra çıkla mabe kl iyorduk.O
dahe rke sin me rakl ıba kışla r
ınıa nla mış ,e l
ini ni çii le
gözlerinis il
d i
ktens onrade diki :“ Buge ceRe sulu
lla h’ı
(Sall
a llahuAl eyhiveSe llem)r üya mdagör düm,ba nade di
ki,“Bus aba hbe ni m me sc i
di mdebi rÇi nlika rde şim ve fat
edecekonunc ena zena ma zınaka tıl
.” .Öğl enna maz ında
Me scidiNe bevideMuha mme d’inc e na zena ma zıkı l
ındı .
Sonra da Ce nnetülBa kide t opr ağa ve ril
di .Topr ağa
veri
lirke n,na sipol du ,bendeya nıba ş ındabul unuyor dum.
Me zarakonu lurke n,ke fe nininba şkı smıa ç ı
ldı .Ra bbi m,
Muha mme d’in yüz ünü s on de fa ba na gös t
e rdi.
Muha mme d’ins a ka lıyok tu,ya niMuha mme dkös eydi .
Şunuhe ps öylüyor du:“ Neol urduhi çol ma zsabi rkaçt ane
sakal kı lım ol s aydı da o c anda n ç ok s evdiği m
Re s
ulul lah’ ı
ns ün ne ti
niye rinege t
irseydi m. ”.Al lahş ahi t
tir
ki,kef ena çıl
dığındaMuha mme d’inç e nesindebi rkaçt ane
408
uzamışs a kalkılının ol duğunu gör düm.Bi rş e y da ha
gördüm ki ;Mu hamme de sme rt enli
ydi.Fa katş i
mdi
yüzündee s merl
iktene seryokt u,nurgi bipa rl
ıyordu.Bu
hadisebe ndeç okd er
ini zl
erbı raktı.Şunugör düm ki ;
tesl
imiyeta rt
tı
kçaa ynıor andas ebe plerortadanka l
kıyor.
Me vla’
yakul l
uktaneka da rilerigi dil
irs
e,dünya danne
kadaruz akl aş
ırs
a nız,Al l
ah Te ala da k uluna o ka dar
yaklaşı
yor.İ ş
teMuha mme dör neği,da haikia yönc esinde,
dinden,ima ndanha bersizbi rya şantısıvardı.Müs l
üma n
olduktans onra Çi ncel isanın Ar apçaya uyumu z or
olduğundan bi zim gi bit am ma hrecine uygun Al lah
diyemezdi,Pe yga mbe rdi yeme zdi,a maka l
bii le,ibade t
i
il
e,a melii l
e,itaatiileöyl ebi rAl lahdi yorduki ,ikia y
sonra Re sulull
ah onu ya nına a lmı ş, ona ka rş
ılama
yaptı
rmıştı.Bur adanç ıkarıl
ac ake nöne mlide r
s ,Al lah
Te a
lai çi
n ne ler
if edae debili
yors unuz?Muha mme do
noktayaul aşt
ıki,bü t
ündünyavedünya nıniçinde kil
erin
tasar
rufu onda ol saydı, Al lah Te al
a onda n büt ün
eli
ndekil
erii s
tese,hiçte r
e ddüte t
me de nverecekti.

Ba
şkaDuaBi
lme
zMi
si
n?

Birş ahısHaremiŞe r
if i
nka pısı
nda“ Eydoğr ula
raya rdı
m
eden,ha r
amlardanka çınanlarıkoruyanAl la
h’ ı
m”di ye r
ek
hepa ynıdua yıokuyo rdu.Onas enba şkaduabi l
me zmi sin?
dediler.Oş öylea çıkladı,b uduayıtekraretme mims ebebi
şudur:Be nBe ytiŞe r
ifitava federkena yağı
mat akılanbi r
şeyie ğili
paldım.Bi rdeba ktımkii çi
ndebi na l
tı
nbu lunan
birke se.Şe yt
a nımlai ma nım müc a
de l
eyet ut
uştul
ar.Bi n
alt
ınç ok pa r
a ,s enin bü tün iht
iyaçları
nıka rşıl
arde di
şeytanım.İ manım i s
e bu ha r
amdı r,boşuna s aklama ,
sahibinibu l
,t esli
me tde di .Benböyl emüc adeleiçinde
iken bi ri
nins e s
id uyuld u:Bur ada iç i
nde bina l
tını
m
buluna nke sem ka ybolmuş tur.Kim buldui segetir
sinona
409
otuz a lt
ın müj de v ereyim.Bi n ha ramda n ot uz he la
l
hayı rl
ıdırdi ye rekke s
eyis ahibinet esli
me ttim.Odaba na
otuza lt
ınve rdi.Bun ua l
ıpba kı r
c ı
la rça r
ş ı
sındage z erke n
birAr apköl eni nbupa rayas atıldığınıgör ünc ehe me ns atın
aldım.Bi rmüd de ts onrabuköl e ninya nınabi rkı sım
Ar aplarge li
pgi zlicekonuş ma yaba şladılar.Köl edenne
konuş t
ukl arı
nıs ordum.Sa klama yıpa yne na nla t
tı:Be n
Ma ğ rips ultanınınoğl uyum.Ba bamHa be şme l
ikiylec e nk
edips ava şıka ybe tt
i.Be nidee s
ira lı
pbur alardas att
ı lar
.
Ba ba mbunl arıgönde rmi ş.El l
ibi na l
tındave rmi şkibe ni
satına lı
pgöt ürs ünler.Se nba naç oki yilike ttinke ndi
evla dın gi biba kt ı
n.Bunda n dol a yıme mnun ka ldı m.
Bunl arbe nis atına lacaklar.Sa kına za ltı
n ar azıol mae ll
i
bina l
tınas atbe n i.De diğigi biol du.El l
ib ina ltı
nas attım
köle yi.Buka da rbüyüks erma yei lebi rkı sım ma l
la ra lıp
Ba ğda t’a gi ttim.Or ada a çt
ığım dükka nda ma llarımı
satıyordum.Bi rt a nıdığım ge li
pme şhurbi rtücc ardos tum
vefa te t
ti,a ygi bigü ze lkızcağı zıya l
nızk al
dı.Ge lbunu
sanaa lalı
m de di .Be ndeka bule t
tim.Kı zınç ehi zo la rak
getirdiğibi rt
a kımt abaklarınüz e r
indei çia ltı
ndol uke seler
vard ı.He ps i
ninüz erindedebi nera ltınya z ı
lıikenbi rinde
dokuz yüz ye tmi şa ltın ya z ı
lıi di.Bunun s e be bini
sorduğumdakı zc ağızde diki :Ba ba m buke seyiHa remi
Şe r
if t
eka ybetmi ş.Bul a nbi rhe lalzadeke seyii adee dinc e
otuz a ltı
nıona müj de ol arak ve rmiş,onda ng e riye
kala nlardırbuke s edekia l
tı
nl a
r .Bununüz eri
nebe nAl lah
Te ala’ya ha md ve ş ükürlerde bul undum;bunl a rhe p
doğr uluğun,i yiliği nbe reketidi yer ekha diseyikı z cağı za
anla tt
ım.Sür urv es aade ti
mi zda hadape rçinlenmi şol du.

Be
sme
leni
nFa
zil
et
i

410
 Salihabi rk adı nı nmüna f
ıkvec ahi lbi rkoc asıva rdı.Bu
kadınBi smi ll
a hirr ahma nirrahim di yebe sme leç e kme den
hiçbiri şi
neba şlama zdı.Koc a sıonunbuha linekı zar
,
kadınc a
ğız aya pma dığıe ziyetibı ra kma zdı.Os alihaka dın
isekoc asınıne zavec e fala
r ı
nas abr ede rveonundoğr u
yola ge lme sii çin Al la h Te ala’ya dua e derdi.Bi rgün
kadınınkoc asıi yic eö fke lenmi şti.Ka rısınaya paca ğıe ziyet
veköt ülüki çinbi rb a ha nea rıyorveke ndike ndine :“ Şuna
biroyu nç e vireyi mdegör sün;ba ka lım onur ez i
lol ma ktan
kim kur tara cak? ”di yes öyleni pdur uyor du.Ba ş kalarına
açıkças öyl eye me diğii nka rcılığıa rtıkbüt ünç irkinliğiyle
içi
ndedol upt a şmı ştı.Ha nımı nıç ağırdı.Onabi rke sea lt
ın
vererek:Bunui yis akladi yet enbi he tt
i.Ka dındakoc asının
emr iüz eri
nehe me ngi ttibe sme leyiç eke re
kke s eyii yice
sakladı.Bua ra dako ca sıdaonugi zlicet akipe diyor du.
Sonraka rı
s ı
n ı
nha be riol ma da nke seyika rı
sınıns akladığı
yerdena l
dı .İç inde kia ltınla
r ıboş altara kke seyide rinbi r
kuyuyaa t
tı.Ar a da nç okge çme de nka rı
sı
nıç ağı rdıve :
Sanave rdiğim bi rk esea ltı
nıhe me nge ti
rde di .Ka dın
koştu ke s eyis akl adığıye re Bi s mi llahir
rahma nirrahim
diyereke liniuz attı.Ta m oa ndaAl la hTe al
a’nıne mr iyle
keseka dınıns a kla dığıye rdei ç i
nde kia l
tı
nla r
labe raber
aynen dur uy or du.  I
s l
ana n ke sede ns ul a
rı da ml ı
yor du.
Ka dınke seninne de nı slakol duğunua nl ayama dıveke seyi
koc a
sınage ti
rdi .Ada mi çialtınladol uke seyigör ünc eç ok
şaşır
dı ve ka rısınıns öyledikl erini n ne ka da r doğr u
olduğunua nla dı.Sonr aka rı
sına :Sa naç okz ulme ttim,ç ok
canınıya ktım,be nia ffe tdiyeya lva rma yaba şladı .Al lah
Te al
a’yat evbevei stiğf are t
ti.İ ba de tl
e ri
neba ğlıbi rins an
oldu.O günde ns on radu aveya ka rışlar
ındahe pş öyle
derdi:“ YaRa bbi .Ba nadünya m vea hireti
mi çinha yı r
lı
,
sali
habi rka dınıe şol arakve rdiği ni çins anaha kkıyle
şükretme ktena ciz dimbe nia ffetAl a h’ım” .Os alihaka dın
ise:“YaRa bbi .Sa naş ükür l
e rol sunki ,dua mıka bule dip
411
koc
amıs
ali
hle
rde
neyl
edi
n”di
yeduae
diyor
du.

Bos
tanBe
kci
si

Evl iya nınbüyükl erinde nİ br ahim bi nEd he m Ha zret

le r
i
anlatıyor :Ba bam Ho rasanBe lhhükümda rla rında ndı.Bi r
güna tımabi nipa vaç ıkmı ş t
ım.Önümeç ıka nt i
lkive ya
tavşa nbi rha yva n ıkova lı
yor dum.Ar kada nbi rs esduydum:
“Ey İ brahi m! s en bunun i çin ya ratıl
ma dın,bu nunl a
emr o l
unma dı n”. Sa ğa s ola ba kındı m f aka t ki ms eyi
göre me dim.Aynıs esida haa çıkta ns onr ad ape kya kında n
yinei k ike reduydum.Bus efe rdur dum v ede dimk i:Bu
banaAl lahTe ala’da nbi ruya rıdır.Va ll
a hib ugünde nsonr a
Ra bbi mei sya nka rlı
kya pma m.At ımıs ürü pba ba mınbi r
çoba nına ge ldim.Onun ç oba ne lbisesinia ldı m ke ndi
kıyme tlie lbise l
e ri
mionabı ra ktım.Da ğları,ova larıaşa rak
yürü düm I ra kül ke sineul aştım.Or alardagünl ercei şçi
olara kç alıştım.Fa ka the lalka ygı sında nh iç birş e yba na
huz urve rmi yor d u.Ba zıol gunki şilers afihe lalka zançi çin
Şa mveTa rs ust arafın agi t
me mit a vs i
yee t
mi şle rdi.Or alara
gitt
im.Ta rs us ’
tai ke nni cegünl erbos t
a nl ardabe kçilik
yapt ım.Bi rgün bos ta ns a hibini na rkada şlar ıge l
mi şti
.
Ada m de diki : “ Eyba ğbe kçis i
!Gi tdena rlarıne n
iyisind enbi razg etir”.Bi rmi kta rna rge ti
rdi m.Ada m na r
ı
kesinc ee kş iol duğu nugör dü.O z ama nde diki :“ Se n
bunc a z a ma ndır ba hç emi zde be kçisin; me yve ve
narla r
ımı zda nd ayi yor sun.Ta tlıyıe kşide na yıramıyor
mus un? ”.Va llahibe nme yve leri
ni zde nbi rş e yye me di m,
tatl
ısınıdae kş i
s i
nde na yırama m.Ada mş a şkı nbi re da yla
banaş unus öyl e di:“ Ha yre tbi rş eys inya h u!Se nİ brahim
Edhe mol sa nbunda nf az l
aol ma zdı n.”.Er tes igünbuha ber
halka ras ı
ndaya y ıl
ıve rdi.Me ra klıins anlargr upl arha l
inde
bahç eyea kıne tti.Ge lenlerinç oğa ldığınıgör ünc ebe nbi r
taraftas akla ndım.İ nsa nlarba hçe yedol a
r ke na rala r
ında n
412
s
ıyr
ıl
ıpka
çıve
rdi
m.

Bi
reYe
diyüz

İma mıHa s anvei ma mıHüs e yinveAbdul lahbi nCa fe

r
(R.A. )Me di ne ’iMü ne vve re’
yegi derke n,yol dae rzakları
kalma dı .Sa hra daol dukl arıiç inyi ye c eka lacakye rde
olma dığında na çl
ık ves usuz luk i ç indeka l
dılar.Al lah
Te al
a ’ya t e ve kküle ttik de yip yol da ns apdılar.Bi raz
gitti
kle r
indeova nı
nor taye r
indebi rka ralt
ıgör düler.Ona
doğr u gi ttiler.Ba ktılarkibi rka raç adıri çi
nde bi r
kadınc ağızda nb aşka ki ms e yok.Ka dıncağı zas el
a m
verdiler.O k a dıncağızdal e
ta feti les e l
aml arınıa lıpve
bunla radi kka ti l
eba kt ı.Ha tırınage ldikibuüçs ultanın
dünya dabe nz e rl
eria zbul unur .Ka dınad edilerki :“ Bir
yiyece ğinva rmı dır?”Ka dın“ Bi rke çim va rdır.Ke ndiniz
sağ ı
nız ,süt ünüi çiniz”de di.İ ma ml arda nbi ris
is ağdıbi r
çana ks ütübi rima mave rdi.Birç ana kdaAbdul lah’ave rdi.
Birç a nakdake ndii çti.Onda ns onr aka dınade dilerki :
“Ba şka yi ye ce ğin yok mudur ?” .Ka dın“ Bu k eçimi
boğa zlayıpyi yin”d edi.O ka dınbunubö yl es öyleyince
Abdul la hha zre tl
erioke çiyike st
i.Ke ç i
yipi ş
iripye diler.
Allah Te ala ’ya ha md e dipa tlarına bi ndiler. Sonr a
kadınc ağıza de diler ki : “ Me dine ’yi Müne vvere’ye
vardığı n z a ma n mut laka bi ze uğr aya sın ki bi z
Seyyi dlerde niz ve Ha şi
mi lerde niz” . Sa adetle dönüp
gitdil
e r.Bi rz ama ns onr aoka dınc a ğız ı
nkoc asıge ldi.
Gör dükior tadake çiyok.Ke çineol dudi yes ordu.Ha nımı
dame yda nage lenh adiseyia nlattı.Koc asıdahuz ursuz
olup“ Eya kılsızha nım!Ni çinböyl eya pdın ?Bi zimonda n
gayribi rşe yimi z yok i di” de di.Ka dın“ Allah Te al
a
rahimdi r.Kul la rı
nıa çkoyma z .Bunungi bigüz elyiğ it
ler,
asilzade l
ere vimi ze ge l
di. Onl a r
ı mi safire tme den
gönde rme k i ns af de ğildir. Bi r ke ç i ne dir ki öyl e
413
sultanla rda ne s i
rge yi m”de di .Ammaka dı nc ağızi maml ar
ı
bilme zi di .Güz elyi ğitlerigör düğündemuba rekyüz leri
nin
nura niliğinde nves öz le r
in i
nt atlıl
ığında nf iraset
lebi ldiki
asilzad ei ns a nlar dır.Onun i ç i
n ke ndi l
e rinde n birş eyi
esirgeme di .Bud üny adabüt ünma lıbi rke ç ioluponuda
mi safirlerinei krame t
me koka dıncağı zınke ma lde recede
cöme rdliği nigös te rir.Da h as onr aka dınc ağızkoc asıile
birşeyle ra lıps atma ki çi nMe dine ’
yiMüne vve re’yegi t
til
er.
Şehi ri çinde ge zer ken hi kme t
ii l
a hii ma mıHüs eyin
Ha zretle ri
neBa b ıSe l
a m önünde nge çerke nr astge l
diler
.
İma m ha z retle rika dınc a ğızıgör düvet anı dı.Ac el
ea dam
gönde r iphuz uruş e rif
l erinege ti
rdiler.Ka dınc a
ğı zahitab
edipbuyur du larki :“ Be nim ki m ol duğumubi l
irmi s i
n?”
Ka dın:“ Bi lme m” di ye c eva b ve r
di .İ ma m Ha zr
e t
ler
i
buyur duki :“ Oü çyi ğitbi rz a ma ns eninç adı r
ınauğr a
dılar
.
Senonl aras üti çirdi n.Ke çi
yike stil
e r
.Onl a rınbi ribenim”.
Emr et
tibunl a r
az iya de i kr amda bul undul ar.Hi kme t
i
Ra bba n ii ma m ha zre t
lerini n ya nında f azla bi rş ey
bulunma dığı n da nbe yt ülma le mininea da m gönde r
diler
.
Biz ebi ndi rhe mgümüşveyüzkoyunve rsin.İ nşa a
llahbiz
yine ve ririz de diler .Be ytülma le mi nive rdi.Huz uru
şeriflerinege tirdi l
er .Ta ma mı nıka dı nca ğız ave ri
p bizi
ma zırt utde di.Ya nla r
ınaa da mve ri
pi ma mıHa sa n(R.A.)
haz ret
le rine gönde r di.İ ma mı Ha s an da bunl a r
ıi yi
karşılayı pya nınd abu l
unduğuka dari kr ame t
ti.Veonl ar
ın
yanı ndaf az labi rş eybul unma dığıiçi nbe ytülma le minine
ada mg önde ripbi ndi rhe mi lei kiyüzkoyunödünça l
dılar
.
He ps i
nioka dı nc ağız ave ripöz ürdi l
e diler.Sonr aya nlar
ına
bira da m ve rip Abdu ll
a h bi n Ca fer ha z r
etler
ine
gönde r diler .Abd ul l
a hha zretleri:“İma ml ari lebul uştunuz
mu? ” di ye s ua le tt
i.Eve tonl a rda n ge liri
z de diler
.
Abdul lah ha z retleribuyur du:“ Ne ol ayd ıönc e bizi
m
yanı mı zage ls eydi niz .Zi raonl arıne lleri
ndedünyama l
ı
kara re tme z .Ha zı
rbi r ş
e yleribul unma dığıi çin be l
ki
414
ızdırabç ekmi ş
lerdir”.Bunl arde di
lerkihe rbir
ibi ner
dirhem veyüzvei kiyüzerkoyuni hsane t
ti
ler.Abdullah
haz r
etleriç okni metlerv er
ipi kibi
ndi rhe m vedör t
yüz
koyuni hsane t
ti.Ha z r
etiAbdullahbinCa fervarl
ıkl
ıi di
.
Onda ns onr akadınca ğızkocasıil
edörtbi ndirhem gümüş
ve ye di
yüz koyunu a lı
ps evinere
ke vleri
ne döndül er
.
Re sulull
ah’ın(Sa l
lallahuAl e
yhiveSe llem)ha zre
tler
inin
evladınınc ömerdliği,ikraml
arıbume r
tebe deoluncalayık
olanodurkiümme tiol anki ş
idünya yar a
ğbe tet
me yip
elinege çeniinfake diponları
ni zi
ndengi diptakidünya da
müs lüma nlıkl
arıgüz el,ahir
etdedegüna hlarıafvedil
mi ş
olur.

Dör
tDi
rhe
mli
kBi
rGöml
ek

As habı Ki ra mda n Ebud De rda ( R.A.) Ha zretl

e r
i
anlatıyor:Gününbi rindebi rgöml eka l
ma ki çi
nç a r
şıya
çıkmı ştı
m. Yol da Ebu Ze rr( R.A.) Ha zret
ler ii le
kar ş
ılaşt
ım.Ne reyegi tt
iğimis ordu.Be nde dim ki :On
dirhemebi rgöml eks atı
na l
ma ki st
iyorum.EbuZe rrise:
Di kkate di
n!EbudDe rdamüs r
ifl
erdendi rdiyes e
slenme ye
baş l
adı.Be ngi z l
e meki st
ediysem debunuya pa ma dım ve
dedi mki :EbuZe rrböyley apma !Be niml ege ldebe nis en
giyindir.Birli
kt eç arş
ıyagi tt
iler
.EbuZe rrba napa ra mda n
dör tdi r
hemebi rgö mleka l
ıverdi.Dönüpge lir
kena vret
yer l
erinibileka patma kta
nuz a
kç ıplakbi radamar astladım.
Onuör t
üsünedi k kate t
me siiçi
nuya r
dım.Oi seör tüne cek
elbisesiol madığı ns öyledi.Be ndea ldığım gi ysiy iona
ver di
m.Ça rş
ıyadönüpd ör tdirhemebi rgöml ekda ha
aldım.Evi medöne r
ke n bu ke zdeyol daa ğlaya n bir
hizme tçika dın gör düm.Onani çi
na ğladığı nıs ordum.
Şunus öyledi:“ Ya ğkona nka bım kı rı
ldı.Ai lemedö nme k
içindege çk aldım” .Oka dınlabirli
kteç arşıyagi tti
m.Bi r
dirhemeonabi rka pya ğa lı
verdim.Bude faka dı ncağız
415
dediki:“Eye f
endi
!Ba naya pacağı
niyili
ğiya ptı
n.Ai l
e me
kadardabe nimlege l
iver
.Çünkübe nevege çkal
dım.Be ni
dövme l
erindenkorkuyor um.Be nimlege li
rsenbe l
kiba na
dokunma zlar”.Onunlabe rabere f
endi
s i
negi tt
im veona
dedim ki:“ Hizmetçi
nizge çka l
mışdaonudövme nizde n
endiş
ee tmi ş.Bununi çinbe nimlebirli
ktes iz
ege lme mi
is
tedionuni çinburadayı
m” .Ma dems eninlegelmiş
tirde di
adam;a r
tıkoAl la
hi çinhürves er
bestt
i r
.Bunugör ünc e
kendike ndimede di
m ki :EbuZe rrbe ndendoğr usunu
yaptı
.Topl amo ndirhemeba nabirgöml ekalıve
rdi,bi r
faki
redebi rgöml ekgi ydi
rdi,birköl e
yidehür ri
ye ti
ne
kavuşt
urdu.

Endone
zyaNa
sılMüs
lüma
nol
du?

Ke ndiha lindebi rt ücca r

dı.Bi rgünkuma ş
la r
ıge mi ye
yükle di.Endone zya’yagi t
ti,or ayaye rleş t
i.İ şinior ada
deva me tti
rdi.Kuma şlarıka l
iteli
ydi.Ta mdaha lkına radı ğı
ci
ns tendi .Ke ndisideka na a
ts ahibibi rinsa ndı.Ka zancıa z
olsun,t emi zol sundüş ünc es
inde ydi .Birg ünge çge l
dii ş
yerine .El ema ni yibi rka re ldee t
mi şt
is a tt
ığıma ll
a rda n.
Me rake t
tis ordu:Ha ngikuma ştans at
tın?Şukuma şta n
efendi m.Me tr
es i
nika çave rdin?Ona kçe ye.Na sılol ur ?
diyeha yrete tti.Be şa kçelik kuma ş
ıon a kç eyena sıl
satarsın?Bi z eha kk ıge çmişa da mc ağızın.Gör se nt a nır
mı sı
no nu?El ema ngi ttimüş ter
iyibul dug et
irdi.Dükka n
sahibimüş te
r i
yika rşı
sındagör ürgör me zh elal
liki st
e dive
fazlapa ra yımüş teriyeuz attı
.Müş t
eriş aş
ırmı ştı
.Böyl ebi r
duruml ai lkd ef
aka rş
ılaşıyordu.Nede me kt iha kkınıhe lal
et
?Ol aykı sas ürededi ldendi l
edol a
ştı
.Çokge çme de n
kralı
nkul ağınak adarva rdı.Sonundakr alkuma şt ücca rını
sarayaç ağı r
d ı
.Kr als ordu:Si zi
nya pt
ığını zbuda vranı şı
dahaö nc ebi zneduy duknedegör dük.Bununa slın edi r?
Be nd edit üc carb irmüs lüma nım.İ slam di niböyl e
416
emr eder
.Müş ter
inin ba na ha kkıge ç mi ş
ti.Dol ayısıyl a
kazancıma ha ram gi r
mi ş
ti. Be n s ade ce bi ry a nlışı
düz el
tt
im.Kr alİ sl
a m ne dir,müs l
üma nl
ık ne dir? gi bi
peşpe ş
es orula
rs ordu.Bi rerbi rersor ularınıc e vapl adı.
Kra lil
kde f
aduyuyor duböyl ebi rdini nva rlı
ğını .Fa zla
zama nge çi
rmede nİ slamıka bule t
ti
.Da has onrakı sas ür e
içi
ndedeha lkmüs l
üma nol du.250mi lyonl ukn üf us a
sahipol anbugü nküEndone z ya ’
nınmüs l
üma nlığıka bul
etme si
ndekis ı
rs ade cebe şa kç eli
kkuma ş
tı.Ya pı l
ant e k
şeyva r
dıs adece:İ nandığıgi biya şama k,s ahipol duğu
güz el
li
kleri ç e vresiyle pa yla
şma ktı. Ef endi mi z in
(Sallal
lahu Aleyhive Se llem)müj de sihe r
ke sea ç ık:
“Doğr u ve g üve nil
ir t üc c ar
, kı yame t gününde
peyga mbe r
ler
,sı
ddı klar(doğrul a r
)veşe hitl
e rlebe raber dir.
”
Ya ni a sı
le t
kil
io lan s öz di li de ğil ha l di liydi .
Konuş ma kta
nç okya ş a
ma ktı
.

Evl
eni
le
cekHa
nım

Ha zretiÖme rz amanı ndadaka dılıkya pmışol a

nme şhur
Ka dıŞür eyh’ebi rgünbi rge nçge lereke vlenme kiste
d i
ğini
vef aka te vlene ceğika dınınt ahs i
lliveş e
hirl
iol ma sı
nı
is
tedi ğinibi l
dire rek na sihattabul unma sınıi s
tedi
.Ka dı
Şüre yhoge ncemüs lüma nıne vininc e
nne tolduğunuve
Ha zretiRe sul
ul lah’ı
n( Sa llallahuAl eyhiveSe l
lem)böyl e
buyur duğunu na kleder ek ba şında n ge çene vl
il
iğiş öyle
anlattı:Ge nçtima r
tı
ke vlenmez ama nımı ndage l
d i
ğini
düşünme yeb aşlamı şt
ım.Bi rgünBe niMa hzunka bil
esinin
çadırlarınınö nü ndenge çerke nbi rkı zgör üponat a l
ip
oldum.Kı zb aba sıkısabi rt etkikte nhe me nr a
zıolupi şi
biti
river eli
m de di.Kısaz ama ndadüğünl erya pıl
dı,dua l
ar
edildivee vl i
likha yatınai lka dımı mı zıatmışolduk.Fa kat
çokge çme denbe nibirpi şma nlıktıra lmışt
ı.Çünkübe nbu
birköyl ükı zıdırüs te
likt ahsildegör me mi ş
,bununl abe n
417
na sılge çinebi l
irim di yedüş ünüyorbuka r
arımda ndol ayı
son de rec e pi şma n ol uyor dum.Çok ge ç me de n bi zim
ha nımbi r
günba naş us öz leris öyl edi:Ef e ndi !Se na limve
şöhr ets ahibibi rki ms ei mi ş sin.Be ni seya ylalardage z e n
şeh irha ya tı
nd ana nla ma ya nbi rköyl ükı z ıyım.As l
ındas e n
ke ndi negör ebi re vlili
kbe ndeke ndi megör ebi rha ya t
kur ma l
ıi dik.Amaka de rbi zibi rleşti
r di.Al lah Te a la
be nim gi bibi rköyl ükı zınıs eni ngi bibi rş öhre tl
ia l
ime
na sipe tti.Şi mdis enba nabe nimbi lme diği mt ar a
f l
ar ıanl at
kibe nonl aradi kka te de yim.Me se la;s e nine vi nebe nim
süla lemde nk iml erg e lebilir,s eni na kraba larında nki mle ri
mi sa fir
liğea lay ım,ki ml erika bule tme yi p,onl araka rşı
soğukda vrana rake vege lme lerinema niol ayı m de di .Be n
ka dını nbua nlayı şıka rşısındadüş ündükl erimde ndol ayı
pişma nol up:Ha t
uns enba naöyl eş e ylers öyl üyor sunki ,
eğe rbunl arıha kkıyl eya pa rsa nbe niba htiya re de ceksi n,
de dikt ens onr a :Di nda r ol ma yan hi çbi r ki ms eyie ve
alma ya caksın ,di nda rol anla rdandas enint arafında nç ok
çok g elme s i
n,be ni m t ara fımda ni s e;ş uş uş ahısla r
ge lme sinle r
,ş unla ri se hi ç ge lme sinle r di ye ge r
ekl i
talima t
ıve rdim.Ta m bi rs e nehuz uri çi
ndey a ş
a dım.Bi r
sen es onr af e t
vada iresinde ne vedöndüğümdee vdes on
de recet esettürlübi rha nım gör üpki m ol duğunus or dum.
Ha nı ma nne siol duğunus ö yle di.Ka yınva l
ide m ol duğunu
öğr eni ncee limde n ge l
e n hür me tie s ir
ge me di m. Bi r
müdde ts onraka yınva lide m ba na :Oğl um ha nımı nda n
me mnunmus un?di yes ordu.Be n:Al la hTe alas ende nr a zı
olsunkı zınızd anç okme mnunum.Buz ama naka da rhi çbi r
şika ye t
imol ma d ıdiye re kme mnuni ye timii z hare t
tiğimde ,
ka yınva lidemba naş unla rıs öyle di:Oğl umkı zımda nt abi i
kime mnunol ac aksın.Çünkübi zonuc e nne tt
ebüyüt tük.
Evi mi z Re su l
ul lah’ın( Sa llall
a hu Al e yhi ve Se ll
em)
bildirdi ğigi bibi rc en net t
i.Kur ’
ana hl akında nba şkabi r
ş e y
öğr etme diko na.Yi nedes enha nımı nüz erinde kiot o ri
teni
418
eksi
k e t
me . Çünkü kadınl
ari ki sebe pt
en heme n
şımarıver
ir
ler: Biri
nci
si ona olan s evgini yüzüne
söyl
e diği
nde,i ki
nci
siise bir hayı
rl
ıe vla
t dünyaya
geti
rdikle
rinde
.

Ha
ti
ceAnne
miz
iUnut
ulma
zKı
la
nHi
zme
t

Eline a l
dığı kur u b i
r hur ma da lına da ya narak
Re sululla
h’ın( Sallal
lahuAl eyhiveSe llem)ka pıs ı
naka dar
gelmi şol anya şl
ıbi rka dıni çe rigirme ka rz us unui zhar
etme si üz erine; Ya Re sulullah, ki m ol duğunu
bilme diğimizbi ri ht
iya rka dınz a t
ını zıgör me ki st
iyor
dediler.Re sulu Ekr em ( Sa ll
a l
lahu Al e
yhive Se ll
em)
Ha zretl
e r
i:Müs aadee di nge ls
inbuyur dula r.İ htiya rl
ıktan
adetar ukue de rhaldedur anka dınhur mada lında ne dindiği
asasınada yan ada yanaRe sululla h’ın( Sa llall
a huAl e yhive
Sellem)ka pısında niçe rigi rdi.Bi ri kia dımi lerl
e dikten
sonrake ndisinitanıyanRe sulullah( Sa llallahuAl e yhive
Sellem)he me na ya ğ
aka lktıl
a r
.Al tl
ar ında kii çihur mal if
i
dolu mi nde rler
ini gös t
e r
e r
e k ot ur ma sını i stediler
.
Re sululla
h’ın( Salla
llahuAl eyhiveSe ll
e m)buka dına
göste r
diğihür me tvea lakaor adaha zırb uluna nHa zret
i
Öme r’i
ndi kk ati
niç ekti.Ha t
taki m olduğu nume rake tti
ği
bui hti
ya r
eyegös t
eril
e nbui kr amıbi razdaf azlagi bi
bulduğui çindi rkii htiya reka lkıpgi ttiktens onr a:“ Ya
Re sululla
h!buka dınki mdikike ndis inea ya ğaka lkacak
kada rhür me te tt
iniz,mi nde r
ini zive r ecek ka dara laka
göste r
iniz?” de di.Re sulullah’ın( Sa lla l
lahu Al eyhive
Sellem)c eva bıt ekc üml edeni baretti:Buka dın,bi z i
m
Ha t
ic e’
nindos tl
arındandı .Bur a daa kl ımı zaş öyl ebi rsual
geliyor: Re sulullah ( Sa llall
ahu Al e yhi ve Se ll
em)
Ha zretl
e r
is ene l
ercee vve l ve f
ate tmi ş ol a n Ha t
ice
Va l
ide mizene denb uka da ra lakaduyuyor duki ,O’ nun
dostlarınabi l
ea yağaka lkıyor,mi nde r l
e ri
nive riyor l
ardı?
419
Hatice Va l
ide mi zin ke ndis ini bu de rece s evdiren
husus i
ye tinei d i
?Bus ualinc eva bı nıda ,Ha zretiAi şe
vali
de mi z inha z ı
rbul unduğubi rme clist ec ere yane denş u
hatı
ra dab ulma k mümkün dür .Fa hr iKa i
na tEf endimi z
(Sall
a l
la huAl e yhiveSe ll
em)bi ra iles ohbe tindeHa zret
i
Haticeva li
de mi ziuz un uz un ya de tmi ş ;ba z ıha tı
ralar
ı
yenidena nlatar ak,ge çmi şgünl e r
inidi lege t
irmi şti.Ha zret
i
Aişeva lide mi z:“ YaRe sulullah!s e ne lercee vve löl üp
git
mi şol a nbi rya şlıka dı nıbuka da rha tırlayıpya detme kte
nef aydava r?Al l
a h’uZül cela ls izeO’ nda nda hage nçve
güzelinii hsane tmi ş;a ğz ı
nda di şibi le ka lma mı şbi r
iht
iya r
e ye r
ine da ha ge ncini ve rmi ştir,
” de di. Ai şe
vali
de mi z inbus öz l
e rineka rşıRe sul ull ahHa zretleri
’nin
(Sall
a l
la huAl eyhiveSe l
lem)Hz .Ha tic eva lide mi ziniçin
unutma dığı nıbi l
direnş uc eva pla rınıdi kka tvei bretl
e
okuma kta yız:“ YaAi ş e!Se ne lerge çtiğih aldeHa tic
e ’
yi
unutma yış ım,O’ nundı şgüz e ll
iği nde nde ğildir.He rkes
benir edvei nka retti
ğiz ama nHa ti
c eba nai na ndıvet asdik
ett
i.Et raf ımda kilerba naya lanc ı
s ınde di ğiz ama n;Ha t
ice
bana doğr us öyl üyor sun a slaç eki nme de di .İ ns a
nlar
bende nbi rpul ue sirge diğiz ama nHa tic ebüt üns erveti
ni
önümes ür ere kb unlarınh eps ie mr inde di ri stediği nka dar
harcaya bi lir
sind edi.Dünya daya lnızka l
dığı m gün l
erde
Haticebe nde na slage rika l
ma dı;bunl ar ınhe ps ige ç i
cidir
,
üzülme ,i leridebugüç lüklerikol a yl ı
kl a rt akipe de cekti
r
dedi. İ ş te be n Ha tice’yi bu f e daka rlıkları i çin
unutmuyor um” Hz . Ha t
ice’ yi s e ne ler ge çti
ği ha lde
unutturma ya nme ziyetle riRe sulul l
a h( Sa llall
ahuAl eyhive
Sell
e m)ne zdindeka dına rka da şınaot urduğumi nde ri
ni
verdirec ekk a da rk a za nmı şol duğu i tibarve kı yme ti
;
hanıml arın di kka tle
riniç ekme lidir.Mümi ne ha nımlar
İsl
am da va sıuğr und af edakar caç alışa nkoc a ları
nae ngel
olma ma lı. Ha tic
e a nne miz gi bi büt ün kuvve t ve
imka nlarıyl ada vau ğrundaç a lı
ş anbe yl erinit akviy ei l
e
420
ya
rdı
mcıol
mal
ıdı
rl
ar.

İ
li
msi
zAme
lEt
meni
nSonu

Bers i
s ai smindebi rz ati nz iva yaç e
ki l
mi şge cegündüz
vaktiniAl lahTe a la’
yai bade tlege çerirveh içbirköt ülükt e
bulunma zdı .Buz at
ış e ytanka ndı rma ki çint ürl
ühi lel
e re
başvur du.Fa katbi rtür l
üka ndı ra ma dı.Ens onundaş eyta n
işi
nkol a yınıbul muş tu.ÇünküŞe yhBe rs
i saa mi l,müt teki,
zahid,t a kvas a hibib irz attıa maa l
im de ği l
di .Ya nii lmi
yoktu.Onda n dol ayıonu ka ndı rma kk ol ay ol acakt ı
.
Planınış öylet atbike tti.Şe yt ans ırtı
ndac übbe si,e linde
asası,ba ş ındas arığı,elindet e sbihiol duğuh aldebe mb eya z
sakalıylaŞe yhBe rsis
a ’nıni ba de te tti
ğiye reva rı
pka pısını
çaldı.Şe yhBe rsisak apı yıa çt ı
kt ans onr aki mol upne rede n
geldiğiniv eni çinge ldiğinis or du.Şe yta nonaş uc eva bı
verdi:“ Be ndünyani me tl
e rinde nuz a kömr ünüAl lah’ a
ibadetlege çirme ki st
e ye nbi rki ms eyim.Bi rAl lahdos tu
bulupke ndimea rkada şe dinme ki ç i
nç okye rdol aştım
fakat s izden ba şka bi r ki ms eye r astlama dım.
Me ml eke tinizeya klaştığımdas i
z ini smi niz iduydum.Si z in
debüt ünga yre t
inizAl lah’ınr ız asınıka za nma kol duğuna
görebe nideka bulb uyurdabe ra be riba detede vame de l
im”
dedi.Şe yhBe rsi
s aonunş e ytanol duğunuveke ndi si
ni n
ayağını ka ydırma ki çin ge ldi ğini ne re de n bi lecekt i
.
Ar kada şlığıka bule tt
i.Be rabe ri ba de t
eba ş l
a dıl
a r.Ar ada n
zama nge çiyorŞe yhBe rsisai ba de te diyor ,yiyor ,i çiyorve
diğeri ns anlarg ibiya şıyor .La kinŞe yta nAl l
a h’aöyl e
ibadete de r göz üküyor kiye mi yor i çmi yor ,ya tıp
uyumuyorvebüt ünz ama nınıi ba de te de rekge ç iriyordu.
ŞeyhBe rsisaye nid os tunaha yr anka lmı ştı.Ar ada nç ok
zama nge çme denda ya nama ya ra k:“ EyAl lahTe a l
a’nı n
sali
hkul us enbume rtebe yena sılye ti
ştin.Be nse ne lerde n
berii ba de te de r
im ye yip,i ç me kte nkur tula ma dım.Se ns e
421
büt ünz a ma nı nıi bad etea yırabi l
iyor sun.Neol urbunun
sı
r rınıba nadaö ğretdebe ndes e ningi biol ayı m”de di.
Şe ytanıni sted iğiol muş tu.“ Bununkol ayıva r.Evve labi r
büyükgüna hi şleye c ek,s onr adaonas a
mi mi ye t
let övbe
ede ceks in.Büyü kbi rgüna hi şlemi şol duğunda nAl l
a h’ta n
dahaf azlakor kma yaba ş l
aya ca kveböyl ecedebe nimgi bi
sen de he rt ürlüi nsaniköt ü ha s
letler
de n kur t
ul muş
olac aksın”de di .Şe yhme se l
anegi bibi rgüna hi şleme si
lazım ge ldiği nis or du.Şe ytana rtık ba yram e diyor du.
Çünkü a vınıka ndı rmı ştı
.Zi nae de bilirs
in de di.Şe yh:
Ya pa ma m de di.Bu s eferş e ytan: Ada m öl dürde di.
Be rsisayi ne :On udaya pa ma m de di .Şe ytan:İ çkii çer sin
dedi .Be r sisadüş ündüt aşındıonubi razha fifgör müş tü:O
olurya pa bilirim de d i.Şe yta na rt
ıks evinci
nde nha va larda
uçuyor du.Be rsisado ğr uka s aba dakime yha ne l
erde nbi rine
gidi pbi rmi kta riç kii stedi.Me yha ne cika dındı.İ çti
kç ei çti
ves onundas a rhoşol upka dınl az inae tme yidüş ünme ye
baş ladı.Şe yt ant abiikiboşdur muyora da mı ngöz üne
göz ükme de nne fisyo luyla“ dur maböyl efırsate legeç me z
heme n bu ka dınl a müna sebe tkur ” di yor du.Be rs i
s a
tama me ns arhoşol du ktans onr ame yhane cika dınlaor ada
zinae tti
.Buonu ni ç inç okköt übi rş eydi.Duyul urs ane
der lerdi.Eni yis ioka dınıöl dürüpgömme kti.Veöyl e
yapt ı.Ka dınıöl dür üp me yha ne nina rkasında bi rye re
gömdü.Fa ka tha diseduyul ma kt aveya yılma ktage ci
kme di.
Be rsisa’yıya ka l
a yıpma hke me yeç ıkardılar.Ka t
ilol duğu
için kı sa sakı sasöl ümünehükmol undu.Be rsisai da m
seh pas ı
naç ıkmı şa r
tıki pboğa zınage ç i
ril
diktens onraonu
kur taraca khi ç birki ms eyokt u.Şe yt anka rşı
dagör üldü.
“Buha lne dire ydos tum”de di .Be r s
isa:“ Gör üyor sune y
Al lah’ıns e vgi likul ube nikur t
a r”di yeya l
va rma yaba ş ladı.
Şe ytan:“ Birş artlas enikur tarırı
m.O daba nas e cde
ede ceks in” de di.Be rsis
a :“ Gör üyor sun i p boğa zıma
geç iri
lmi şna sıls e cd ee de bilirim”de yincede :“ İşa retle
422
sec
d ee
de bil
ir
si
n”dedi.Be
rsi
sabaşı
ylaiş
are
teder
eksec
de
et
tivesandalyeaya
ğınına
ltı
ndançeki
li
nceimans
ızo
lar
ak
göçüpgi
tti.All
ahTealamuhaf
azabuyurs
un.

Kı
zı
mıKi
meVe
reyi
m

Me rvş e
hr ika dısınınbi rkı z
ıva rdı .Ül ke dekii lerige len
zengin,ma ka mveme vkis ahibiki ms e
lerb ukı zıis t
e yince
hiç bi rine ve r
me di.Bu z a
tın Müba re ka dl ıba ğına,
bahçe si
neba kanbi rköl esiva rdı.Ar ada ni kia yge çmiş
me yve l
e rol gunl aşmı şbol lukbe re ketge lmi şti.Ef endi s
i
Müba rek’ten üz üm i s teyinc et opl ayıp ge ldi .Ge tir
diği
üzüm ç okgüz elol ma s ınar a ğme nhe nüzol ma mı ştı,ba şka
üzüm i stedi .O dae kşiç ıktı.Ef e ndi si
:“ Ba hç edeoka dar
üzüm va rni çi
n böyl eü züm ge tiri
yor sun? ” de me kten
kendinia lama dı .Müba rek;“ Ef endi m!Ekş isini,t atlısı
nı
bilmiyor um”di yec eva pve rdi.Ba ğs ahi bi:“ Subha na l
lah
ikia ydırba ğda sında haha ngi sinine kşi,ha ngi s
ini nt atl
ı
olduğunu bi lmi yorsun. ” di ye ç ıkı şt
ı.Müba rek onl ar
ı
yeme klede ği lkor uma klava z ifeliol duğunu bi li
yor du.
Efendi s
i:“ Ni çinonl arda nye me din? ”de yi nc e;“ Sizbe nde n
bağınızda kime yve l
er inmuha fa za sınıi stedi niz .Ye yiniz
deme yinc ea l
ıpye me m uygunol urmu,e mr inizeka rş
ı
gelebili
rmi yim? ”c e va bınıve rdi .Ef e ndi siböyl e bi r
hadise y
lei lkde f
aka rş ı
laşmı ştı.Müba rek’ inbuha l
ine
hayranka ldı .Güve ne bile ceğibi rinibul muş t
u.Ge rç ekten
onuveha liniç oks e vmi şti
.Köl esinedöne rek;“ Sa nabi r
şeys orac ağım”di yes öz eba şladı .Sonr a;“ Be nimbi rkı zı
m
var.Ma lı
,ma ka mıyüks ek pe kç ok ki ms eonu i ster
.
Ha ngisineve rec eğimi ,neya pa cağı mıbi lemi yorum.Bu
husus dabi rf ikrinol urmu?Se nnede rsin? ”di yes ordu.
Müba rekbus öz eka rş ış öyl ede di :“ Ef en dim!İ nsa nlar
,
dama di çin;c ahi l
iyyede vrindes oyas opa ,ya hudi lerve
hıri
stiyanla rgüz ell
iğe ,Re sululla h( Sall
a llahuAl eyhive
423
Se ll
e m)z ama nındadi nda rlığa ,Al lahTe ala’ dankor kup,
ha raml arda nsa kınma yaba karlar dı.Za ma nımı zdai sema la
vema kamaba kılı
yo r.Ar tıkbunl a rdand ilediğinis e ç .”
Bunun üz erine e fendi si:“ Be n di nda rlı
ğıve t akva yı
seç i
y orum v e kı zımıs eninlee vlendir me ki sti
yor um.
Çünküs endeha raml ar da nka çma ,di nineba ğlılı
k,i yiha l
,
ema ne tvegüve nili
r l
ikgör düm vebunl arıs e ndebul dum”
de di.O i seke ndi sininköl eol duğunu,pa ra ylas atı
ldığı nı,
böyl eol unc ae vlenme lerini nga r
ibka rş
ı l
a na cağını,he m
kız ı
nbunar azıol ma ya cağı nıbi rbi ra nlattı.Akı ldaöyl e
diyor du.Anc a kka dıka ra rl
ıi di.“ Ka lke vegi delim”de di.
Eveva rıncaha nımı na :“ Bus alih,di nda r
,t akvas ahibibi r
köl edir.Kı zı
mı zıonunl ae vlendi rme ki stiyor um.Se ni n
fi
kr inne ?”de yi nceh a nımı :“ Se nbi lirsi
n.Fa ka tbi rdekı z a
sor alım.”c eva bınıve rdi .Annedur umukı z aa çıpba ba sını n
niye tinis öyleyi ncekı z ıd abuhus ustahe rş eyia nn eve
ba bas ınabı rakt ı
ğ ı
nıbi ldi rdi.Ka dınkı zınr a zıol duğunu
ba bas ınaa nlatıncan ika hla rıkı yıldı.Fa katMüba rekkı z ın
ya nınagi tmiyor du.Buha lkı r kgüns ürdü.Bi rve silei le
annedur umd anha berda rol unc ada ya nama dı :“ Kızımı zı
köl eneve rdin,a radanbunc az a ma nge ç
t i
ğ iha ldedönüp
yüz ünebi leb a kma dıbuya ptığıne di r
?Buna sıliş?”di ye
şikaye tves ite mdebul undu.Bununüz er i
neka dı;“ Ey
Müba rek! Kı zıma na z mı e diyor sun? Ni çi
n ya nı na
gitmi yor sun?”de me kte nk endi nia lama dı.Bunaka rşıl ık
da ma d:“ Eymüs lüma nlar ı
nka dısı!Eye fe ndi m!Buna sıl
söz ?Si zin ke rime nizena ze tme k neha ddi me .La ki n
ka dısınız.Ol akikı zınızş üphe libi rş e yye mi ş t
i r
.Şüphe de n
uz akol ma ki çinbuz a ma naka da rbe kledim veonahe lal
ye me kye dirdim.Be lkiAl la hTe alabi zes a lihbi re vl a d
ve ri
r.Bunda nba şkabi rdüş ünc e myokt ur”de di.Kı rkgün
ge çtiktens onrae hliney akl aştı.Ha ra mvehe l
a lebude re c e
dikka te t
tiğii çinAl lahTe alaonaAbdul lahi smi ndebi r
çoc ukve rdi.
424
 As
rıSa
ade
t
 
Pe
yga
mberEfe
ndimi
z’in(Sal
la
ll
ahuAleyhiveSel
le
m)
dönemi
.Pe
ygamberEfendi
mizden(Sa
ll
al
lahuAley
hive
425
Selle m)i tiba r
eni slamt arihi,Hz .Pe yga mbe r( Salla
llahu
Ale yhiveSe l
lem)döne mi ,Hul efaiRa şi
din,Eme viler
,
Abba s i
ler,Se l
çukl ular ,Os ma nlıla rgi bimuht elifdöne mlere
ayrılmı ştır.İ ş
te bu döne ml e rin ba şında ye ra lan Hz .
Peyga mbe r( Sa ll
a l
la hu Al eyhi ve Se l
lem) döne mi ne
müs lüma n a l
iml er“ Asrı Sa a de t
”a dını ve rmi şl
e r
dir
.
Mut lulukde vrima na sınıi fa dee de r.ÇünküPe ygambe r
Efe ndi miz( Sallall
a huAl eyhiveSe llem)döne mi ndebi zza
t
O’ nunr ehbe rl
iğivel i
de rli
ği ndea sha bıki r
am,i slamı ndini
dünye vibüt üne mi rlerinia nl amı ş,ya şamı şveya şatmı ş
lardı.
Hz . Pe yga mbe rin ( Salla l
la hu Al eyhi ve Se llem)
eğitimi nde n ge çmi şol ana sha bıki ra m,İ sl
a m da va s
ına
gönül denba ğl
ıi diler.Sa mi mi ye tvei hla siçerisindeya l
nız
birAl l
ahTe a
la’yakulol muş lar ,O’ nunRe sul unegönül
vermi şlerdi. Ruhl arını, düş ünc elerini, da vr anış ve
yaş ayı ş
larını Al lah ve Re sul unun i stediği ş e
kilde
şek i
lle ndirmi şlerdi;Ki tapveSünne t,onl a
rayönve ri
yordu.
Bus e bepledei na ndı kla r
ıyüc eda vala rı
nıhe rş eyi nüs tünde
tutuyor ;di nl er
iuğr una ma llarını ,ha tt
ac anl arınıf eda
etme de z errek ada rt ereddütgös te rmi yorl
a rdı.İ şt
e bu
anla yışveya şayışas ahipbul una nf e rtl
e rde
nol uş ani sl
am
toplumunda ,tam bi rbi rli
kvebe rabe rlik,ahe nkveuyum,
daya nı şma ve ya rdıml aşma , ka ynaşma ha kimdi.
Müs lüma nla r
,i dari,s iya si
,i kt isa di,i lmi ,aske ri,a dligibi
çokmuht elifyön l
e rde nol gunl uğunz irve si
ndei diler.Be l
ki
idari müe sseseler ge l
işme mi ş ti, a ma i da renin e n
müke mme live ri
liyor du.He nüzdünyai mpa r
a t
or lukl a
rıdize
getirilme mi ş t
imüs lüma nla rdünya nın dör tbi rt ar
a f
ına
haki mi yetle ri
nigöt üre me mi şle rdi,a ma b unun t eme l
ler
i
sağ l
a m bi r ş ekilde ve muva ffakiyetl
e a tı
lmıştı
.
Müs lüma nla r
ın ha ya ts t
a nda rdıve r e f
ahs e viye sipe k
yüks e kde ğildia ma ,z atenonl a rl üksvei sr
a f
ayöne li
kbi r
haya tın a ra yı
c ıl
arı de ğillerdi. Muht e l
ifi liml e re da i
r
munt aza m,s i
steml ie se rl
erya zılma mı ştıa ma ,a sha bıkiram,
426
gerçekbi l
giyeya niva hyes ahipç ıkmı ş
,i l
minöne m ve
değeri
niga yeti yianlamışlar
dı.He nüzodöne mdede va mlı
sil
aha lt
ındat utulanvet al
im ya ptırıl
ant eçhi
z at
lıordul ar
yoktua ma ;İ slam c emiyeti
nin he rbi rf e
rdi,göz ünü
budaktane si
rge meye nveş ehidli
ğime rte
b e
leri
ne nyüc e s
i
bil
enc esarettims alimüc ahidbi rki ş
ili
ğes ahipt
i.Adl iye
sar
ayları
, ma hkeme s alonl
a r
ı,a dliyeye da ir di ğer
organi
zasyonla rhe nüz me vcutde ğildia ma ;“ Hırsızlık
yapan,kı zı
nıFa tı
madaol sae linike ser
dim.”di yenbi r
Peygambe ri
n ( Sall
allahu Al eyhi ve Se lle
m) t a
bi leri
,
adal
e t
ine şsi
zör nekler
inis er
gilemi şler
di.Ya nic emi yetin
her köşe s
inde huz ur,güve n,e mni ye t
,a sayiş
,ni zam,
int
izam ve i stikrar vardı.Bu döne m,da ha s onr aki
müs l
üma nne siller
eör nekt eş
kile denmut l
ulukves a adet
dönemiydi.Bunda ndol a
yıdae l
be t
tekib udöne m“ As r
ı
Saadet”diyea nılacakt
ı.

Ba
zıSa
habe
ler
inFa
zil
etl
eri

Hz
.EBUBEKİ
R:Pe
yga
mbe
rle
rde
nsonr
ains
anl
arı
nen
427
üs
tünü.

Hz
.ÖMER:Ada
let
int
ims
alii
kinc
ibüyükha
li
fe.

Hz.OSMAN:Me l
ekl
eri
nbi
leha
yae
tt
iğiv
eRe
sul
ull
ah’
ın
da
ma dıol
anha
li
fe.

Hz
.ALİ
:Al
la
h’ı
nar
sla
nıveRe
sul
ull
ah’
ında
madı
.

ABDURRAHMANBİ
NAVF:Ce
nne
tl
emüj
del
ene
n on
sa
habe
denbi
ri
.

EBUUBEYDEBİNCERRAH:Ce
nne
tl
emüj
del
ene
nve
ümme
ti
nemi
niol
ans
aha
be.

SADBİ
NEBİVAKKAS:Re
sul
ull
ah’
ınokç
usu.

TALHABİ
NUBEYDULLAH:İ
lkMüs
lüma
nol
anl
arda
n.

ZÜBEYRBİ
NAVVAM:Ce
nne
tl
emüj
del
ene
nle
rde
n.

ABBAS Bİ
N ABDÜLMUTTALİ
B:Pe
yga
mbe
rimi
zi
n
amc
ası
.

ABDULLAHBİ
NABBAS:Te
fsi
ral
iml
eri
ninş
ahı
.

ABDULLAHBİNAMRBİ
NAS:Ha
dis
işe
rifya
zma
sıi
le
meş
hurs
aha
be.

ABDULLAHBİ
NCAHŞ:Uhudş
ehi
tl
eri
nde
n.

ABDULLAHBİ
NEBUBEKRİ
:Hz
.EbuBe
kir
’i
noğl
u.

ABDULLAH Bİ
N HANZALA:Me
lekl
eri
n yı
kadı
ğı
428
s
aha
beni
noğl
u.

ABDULLAHBİ
NHUZAFE:Re
sul
ull
ah’
ıne
lçi
le
rind
en.

ABDULLAH BİN MESUD:Kur

’an-
ıKe
rim’
iaç
ıkt
an
okuya
nil
ksa
hab
e.

ABDULLAH BİN ÖMER: En ç

ok ha
dis bi
le
n
sa
habe
ler
den.

ABDULLAHBİ
NREVAHA:Re
sul
ull
ahı
nşa
iri
.

ABDULLAH Bİ N SELAM: Tevr

att
a Re
sul
ull
ah’
ın
al
ame
tl
eri
nigör
üpMüs
lümanol
ans
aha
be.

ABDULLAH Bİ
N SÜHEYL:Be
dir
’de ba
bas
ına ka
rşı
sa
vaş
ans
aha
be.

ABDULLAH BİN ZEYD:Ez

anı
n na
sıl okuna
cağı
nı
r
üyas
ındagö
rensa
habe.

ABDULLAH BİN ZÜBEYR:Me

dine
’demuha
cir
ler
den
i
lkdoğa
nsa
habe
.

ADİBİ
NHATİ
M TAİ
:Ai
le
cec
öme
rtol
ans
aha
be.

AMİ
RBİ
NFÜHEYRE:Me
lekl
eri
nde
fne
tt
iğis
aha
be.

AMMARBİ
NYASER:Şe
hid,i
lkMüs
lüma
nla
rda
n.

AMRBİNAS:MeşhurArabda
hiler
inde
n.
ASI
M Bİ
NSABİT:Arıl
arı
nkoruduğusaha
be.

BERA Bİ
N AZİ
B: Kı
ble
nin de
ğiş
ti
ğiniha
berve
ren
429
s
aha
be.

BEŞİ
RBİ
NSAD:Hz
.EbuBe
kir
’ei
lkbi
ate
dens
aha
be.

Bİ
LAL-
İHABEŞİ
:Pe
yga
mbe
rEf
endi
miz
inmüe
zzi
ni.

BÜREYDEBİ
NHASİ
B:Re
sul
ull
ah’
ıns
anc
akt
arı
.

CABİR Bİ N ABDULLAH:Sa
habe
nine
nçok ha
dis
bi
ldi
ren
ler
inde
n.

CAFER-
İTAYYAR:Ce
nne
teuç
ara
kgi
dens
aha
be.

DIHYE-İKELBİ
:Ce
bra
ilAl
eyhi
sse
lamı
n,ş
ekl
inegi
rdi
ği
sa
habe
.

EBUDÜCANE:Pe
yga
mbe
rEf
endi
miz
inf
eda
isi
.

EBU EYYUB- EL ENSARİ

:Me
dine
’de Re
sul
ull
ah’
ın
evi
ndeka
ldı
ğıs
ahabe
.

EBUHUREYRE:Enç
okha
disr
iva
yete
dens
aha
be.

EBUKATADE:Re
sul
ull
ah’
ıns
üva
ril
eri
nde
n.

EBULÜBABE:Te
vbe
sii
leme
şhurs
aha
be.

EBU MUSEL EŞARİ

:Kur
’an’
ıKe
rim’
ieni
yiokuya
n
sa
habe
ler
den.

EBU SAİD-İHUDRİ
:Çok ha
disr
iva
yete
den ye
di
sa
habe
den.

EBUSELEME:Te
kba
şınahi
cre
tede
nsa
habe
.
430
EBUTALHA:Re
sul
ull
ah’
ınf
eda
isi
.

EBU ZER GI
FARİ
:Zühd s
ahi
bive i
lk Müs
lüma
n
ol
anl
arda
n.

EBÜDDERDA:Ka
dıl
ıkya
pans
aha
bel
erde
n.

ENESBİ
NMALİ
K:Re
sul
ull
ah’
ınhi
zme
tçi
si
.

ERKAM Bİ
NEBİ
’LERKAM:Evii
lkva
kıfol
ans
aha
be.

ESAD BİN ZÜRARE: Aka

be’
de Müs
lüma
n ol
an
Medi
ne’
lis
aha
be.

FEYRUZBİ
NDEYLEMİ
:Ye
menl
isa
habe
ler
den.

HABBABBİ
NERET:İ
lkMüs
lüma
nsa
habe
ler
den.

HALİD BİN SAİ

D Bİ
N AS: İ
lk Müs
lüma
n ol
an
sa
habe
ler
den.

HANZALABİ
NEBUAMİ
R:Me
lekl
eri
nyı
kadı
ğıs
aha
be.

HUBEYB Bİ
N ADİ
Y:Da
rağa
cında i
lk na
maz kı
la
n
sa
habe
.

HUZEYFEBİ
NYEMAN:Re
sul
ull
ah’
ıns
ırda
şı.

Hz
.HAMZA:Şe
hidl
eri
nef
endi
si
.

KABBİ
NMALİ
K:Pe
yga
mbe
rEf
endi
miz
’inş
air
ler
inde
n.

Mİ
KDADBİ
NESVED:Re
sul
ull
ah’
ıns
üva
ril
eri
nde
n.
431
MUHAMMED Bİ
N MESLEME: Re
sul
ull
ah’
ın
f
eda
il
eri
nde
n.

MUSABBİ
NUMEYR:İ
sla
mdai
lköğr
etme
n.

MUAZBİ
NCEBEL:He
lalveha
ramıi
yibi
le
nsa
habe
.

NEVFELBİ
NHARİ
S:Ha
şimoğul
la
rını
nenya
şlı
sı
.

NUMAN BİN MUKARRİ

N:Es
habıKi
ramı
n me
şhur
kuma
nda
nla
rında
n.

OSMANBİ
NMAZUN:Me
dine
’dei
lkve
fate
denmuha
cir
sa
habe
.

OSMANBİ
NTALHA:Ka
be’
ninhi
zme
ti
ndeol
ans
aha
be.

SABİ
TBİ
NKAYS:Re
sul
ull
ah’
ınha
ti
ble
rinde
n.

SADBİ
NMUAZ:Ens
arı
nenha
yır
lı
la
rında
n.

SADBİ
NREBİ
:Şe
hidol
urke
nna
siha
tede
nsa
habe
.

SAİ
DBİ
NAMİ
R:Hz
.Öme
r’ebe
nze
yenva
li
.

SALİM MEVLAEBU HUZEYFE:Kur

’an’
ıKe
rim’
ien
i
yiokuya
nla
rda
n.

SEHLBİ
NHANİ
F:Es
habıKi
ramı
nokç
ula
rında
n.

SEHLBİ
NSADMe
dine
’dee
nsonve
fate
dens
aha
be.

SELEMEBİ
NEKVA:Pi
yade
ler
ine
nha
yır
lı
sı
.
432
SELEME Bİ
N Hİ
ŞAM: Ka
rde
şle
rini
niş
kenc
eet
ti
ği
sa
habe
.

SELMAN-
IFARİ
Sİ:Ehl
iBe
ytt
ens
ayı
la
nİr
anl
ısa
habe
.

SEVBAN:Re
sul
ull
ah’
ınhi
zme
tçi
si

SÜMAMEBİ
NÜSAL:Ye
mameka
bil
esir
eis
i.

TUFEYLBİ
NAMR:I
şıks
aça
nsa
habe
.

UBADE BİN SAMİT: Aka

be bi
at
la
rında ka
vmi
nin
t
emsi
lc
isiol
ans
aha
be.

UKBEBİ
NAMİ
R:Es
habıSuf
fada
n.

ÜBEYYBİ
NKAB:Kı
raa
tii
leme
şhurs
aha
be.

ÜSAME Bİ N ZEYD: Re
sul
ull
ah’
ın ç
ok s
evdi
ği
sa
habe
ler
den.

ÜSEYD Bİ N HUDAYR: Es
habı Ki
ramı
n
sa
nca
kta
rla
rında
n.

VELİDBİ
NVELİ
D:Ka
rde
şle
rit
ara
fında
niş
kenc
egör
en
sa
habe
.

ABDULLAHBİ
NATİ
K:Me
dine
’lii
lkMüs
lüma
nla
rda
n.

ABDULLAH Bİ N ÜMMİMEKTUM:Re
sul
ull
ah’
ın
müe
zzi
nle
rind
en.

ABBASBİ
N UBADE:Ens
arı
n muha
cir
idi
yet
anı
nan
433
s
aha
be.

CÜVEYRİ
YYEBİ
NTİHARİ
S:Re
sul
ull
ah’
ınha
nımı
.

EBURAFİ
:Re
sul
ull
ah’
ına
zat
lık
öle
ler
inde
n.

EBUSÜFYANBİ
NHARİ
S:Re
sul
ull
ah’
ıns
ütka
rde
şi.

FATİ
MABİ
NTİESED:Hz
.Al
i’
ina
nne
si.

HACCACBİ
NILAT:Me
kke
lis
aha
bel
erde
n.

HATİ
CE-
TÜLKÜBRA:Pe
yga
mbe
rimi
zi
nil
kha
nımı
.

HAFSABİ
NTİÖMER:Pe
yga
mbe
rimi
zi
nha
nıml
arı
nda
n.

HALİD Bİ
N VELİD:Al
la
h’ı
nkı
lı
cıl
aka
bıi
let
anı
nan
kuma
ndansa
habe
.

HALİ
MEHATUN:Pe
yga
mbe
rimi
zi
nsüt
anne
si.

HAMNEBİ
NTİCAHŞ:Pe
yga
mbe
rEf
endi
miz
inha
las
ını
n
kı
zı
.

HANSAHATUN:Me
şhurka
dınş
airs
aha
bel
erde
n.

HASSANBİ
NSABİ
T:Re
sul
ull
ah’
ınş
air
ler
inde
n.

HATİ
BBİ
NEBİBELTEA:Re
sul
ull
ah’
ıne
lçi
le
rinde
n.

Hz
.Aİ
ŞE:Pe
yga
mbe
rimi
zi
nha
nıml
arı
nda
n.

Hz
.FATI
MA:Pe
yga
mbe
rimi
zi
nens
evgi
likı
zı
.

434
Hz
.HASAN:Ce
nne
tge
nçl
eri
nine
fendi
si
.

Hz
.HÜSEYİ
N:Ce
nne
tge
nçl
eri
nins
eyi
di.

HZ.
SAİ
DBİ
NZEYD:Ce
nne
tl
emüj
del
ene
nle
rde
n.

İKRİ
ME BİN EBİCEHİ
L:Şe
hid ve me
şhurİ
sla
m
kuma
nda
nla
rında
n.

İ
MRANBİNHUSAYN:Ha
staya
tağı
ndabi
lei
li
möğr
ete
n
s
aha
be.

KABBİNZÜHEYR:Pe
yga
mbe
rimi
zi
nhı
rka
sınıve
rdi
ği
şa
irs
aha
be.

KATADEBİ
NNUMAN:Es
habıKi
ramı
nokç
ula
rında
n.

MEYMUNEBİ
NTİHARİ
S:Re
sul
ull
ah’
ınha
nımı
.

MUĞİRE-
TEBNİŞUBE:Me
şhurbe
şda
hide
nbi
riol
an
s
aha
be.

Rİ
BİBİ
NAMİ
R:Es
habıKi
ramı
nel
çi
le
rinde
n.

SADBİ
NUBADE:Ens
arı
nsa
nca
kta
rla
rında
n.

SAFİYYEBİ
NTİABDÜLMUTTALİ
B:Pe
yga
mbe
rimi
zi
n
hal
ası
.

SAFİ
YYEBİ
NTİHUYEY:Re
sul
ull
ah’
ınha
nımı
.

SEDDADBİ
NEVS:Ai
le
cemüs
lüma
nol
ans
aha
bel
erde
n.

SEVDEBİ
NTİZEMA:Pe
yga
mbe
rimi
zi
nha
nıml
arı
nda
n.
435
SÜRAKABİ
NMALİ
K:Es
habıKi
ramı
nsüva
ril
eri
nde
n.

ÜMMİEYMEN:Pe
yga
mbe
rimi
zi
nda
dıs
ı.

ÜMMİHABİ
BE:Pe
yga
mbe
rimi
zi
nha
nıml
arı
nda
n.

ÜMMİHANİ
:Hz
.Al
i’
inkı
zka
rde
şi.

ÜMMİHİ
RAM:Ha
las
ult
anol
ara
kta
nına
nka
dıns
aha
be.

ÜMMİRUMAN:Hz
.EbuBe
kir
’i
nha
nımı
.

ÜMMİŞERİ
K:De
vsl
imuha
cirha
nıms
aha
bel
erde
n.

ÜMMİÜMARE NESİ
BE HATUN: Es
habı
n ka
dın
ka
hra
manl
arı
nda
n.

ZEYDBİ NDESİ
NNE:Da
rağa
cında
nRe
sul
ull
ah’
ase
lam
gönde
rens
aha
be.

ZEYDBİ
NHARİ
SE:İ
lki
mane
denköl
e.

ZEYDBİ
NSABİ
T:Enme
şhurva
hiyka
ti
bis
aha
be.

ZEYNEBBİ
NTİCAHŞ:Re
sul
ull
ah’
ınha
nımı
.

Ve
daHut
bes
i

Hz.Peygamber’
in,(Sa
ll
all
ahuAl eyhiveSe ll
em)hic
ri
10.yıl
dayaptı
ğıVe daHacc
ı’ndasayıl
arıyüzondörtbi
ni
bula
n ha cı
ya hitabenira
de tt
iği hutbe. Peyga
mber
(Sal
lal
la
huAl eyhiveSell
em)bus onhutbesi
ndebundan
436
sonra bi rda ha ha ce de meyec eğinibi ldirip ve fa
tını n
yaklaştığınıimae tti
ğ i
,s onr akige lengünl erdeonunbu
sözleri
nidoğr uladığıi çi
nbuha ccaVe daHa ccı,buha c
esnasındai rade t
tiğihut be yedeVe daHut besia dıverildi.
Ve daHut besihe rneka da rte kbi rhut bei mi şgibika bul
edilme kteysedege rçektebuhut be ,Ar afa
tt a,Mi nadave
birgüns onray ineMi na ’daol ma küz erea rafegün üi le
bayramı nbi rincivei ki
nc igünl erindepa r
ç apa rçai ra d
edilmiştir.De ğiş
ikye rvez ama ndai ra
dbuyur ulduğui ç in
deh utbebi rçokki şitarafındanbi rbirindenf arklışekil
lerde
ri
va yete dil
mi ş;kişininyadagr ubunduyduğunudi ğer
le ri
işi
tme diğindenh utbe nint ama mı nınbi rayat oplanma sı
nda
bu f arklır i
va yetl
e rden ya r
a r
lanılmı şve da ha s onra ki
yıl
lardabuüça yrıye rvez ama ndabuyur ulanhut bet e
kbi r
hutbeol arakbi r
arayage t
irilmişti
r.

Ar a
fat
’t
ayüzbi ninüz e r
indekiha cıyahitabenbirhut be
ir
a dedenRa s
ulul
lah( Sallall
ahuAl eyhiveSe l
lem)sesini n
bütünha cı
larta
rafındani şit
ilme sii
ç inbe l
lime saf
elerde
gür s esl
i s ahab i
lerden ba zıl
arını gör e
vlendi
r di.
Ra sul
ull
ah’ı
n( Sallal
lahu Al eyhive Se ll
em)s özle
ri ni
te
kr aredenb ukişilerhut beninbüt ünha cıl
a rta
rafı
nda n
duyulmasını sa
ğlıyorlardı
. De vesi Kus va’nıns ı
rtı
nda
olduğuha l
deRa s
ulu l
lah( Salla
llahuAl eyhiveSe lle
m)ş u
hutbeyiir
adett
i:

“Eyi nsanlar
!Söz ümüiyidi nleyi
niz
.Bi l
miyorum be l
ki
bus ene dens onrasizi
nlebur adae bediolar
akbi rda ha
buluşama yacağım. Ey İ nsanlar bu günl er
iniz na sı
l
muka dde sbirgü nis
e,bua yl
ar ı
nıznasılmukaddesbi ray
is
e,buş ehr
inizna s
ılmü bar
e kbi rşehiris
e;c anlar
ınız
,
ma ll
arınız,ırzl
a r
ını
z da öyl e muka ddes
tir
,he rt ür
lü
sal
dırıdan e mi ndi
r. As habı m! Ya rı
n Ra bbini
ze
kavuşa caksı
nızveb ugünkü he rha lveha reketini
zden
437
sorul
acaksı
nız.Sakınbendensonrae s
kidal
alet
ler
edönüp
bir
biri
nizin boynunu vurmayın.Bu va si
yeti
mibur ada
bulunanla
rbulunma yanl
arabil
dirs
in.Ola
bil
irkibild
iri
len
kimse,buradabul unupdai şi
tendendahai yianl
ayarak
muha f
a z
ae t
mişo l
ur.

Ey As habım!Ki mi n yanındabi re ma netva rsaonu

sahibineve rsin.Fai
zi
nhe rçe ş
idikaldır
ılmıştır
,ayağımız
alt
ında dır
.La ki
nborc unuzuna slı
nıve rme kge reki
r.Ne
zulme dinizn e de zulme uğr ayını
z.Al lah’ı
ne mri
yle
fai
zc i
lika r
tıkya s
akt
ır.Ca hi
li
ye t
tenkalmabuç i
rki
na det
in
hert ürlüsüa yağımı
na lt
ındadır
.İ l
kka ldırdığı
mf ai
zde
Abdul mut t
alib’i
noğlu( amcam)Abba s ’
ınfaizidir
.

Ashabım!Cahili
yetdevr
indegüdülenkandaval
arıda
ta
mame nort
adankaldı
rı
lmış
tı
r.İl
kkaldı
rdı
ğımkandavas
ı
da Abdulmut
ta
lib’
int or
unu (yeğe
nim)Re bi
a’nı
n kan
dava
sıd
ır.

Ey İnsanl
ar!Bugün ş eytans i
zi
nş ut opra
klar
ını
zda
yeniden nüfuz ve s al
tanat gücünü e be
di s ur
ett
e
kaybetmişt
ir
.Faka tbukal
dırdı
ğımş e
ylerha
ric
indeküçük
gördüğünüzişl
erded eonauya r
sanı
zbudaonume mnun
edecekt
ir.Din
ini
z ikor
umaki çi
nbunlar
dansakı
nını
z.

Eyİ nsanlar
!Ka dı
nlar
ınhaklarınariayete t
me niz
ivebu
hususta Al lah’dan kor kmanızıt avsiye e de r
im. Siz
kadınlarıAl lah’ı
ne manetiol ara
ka ldı
nız ve onl arı
n
namus lar
ınıvei smet
leri
niAllaha dınas özve rerekhelal
edindiniz
.Si zinka dı
nlarüzerindekiha kkınız
;ya tağı
nızı
hiçki mse yeç iğnet
me meler
i,hoş la
nma dığını
zki ms el
eri
iznini
zol ma dıkcae vler
ini
zea l
ma maları
dır.Eğe ronl ar
razıol madığınızhe r
hangibi rki mseyie viniz
ea l
ırl
ars
a
onları ha fi
f bi rş eki
lde döve bil
ir
,a zarla
ya bi
li
rsi
niz.
438
Kadınla
rındas i
zinüzer
ini
zdekihaklar
ı;örfegörehe r
tür
lü giyim ve yi ye
cekle
rini te
mi ne tmeniz
dir
. Ey
mümi nl
er!Sizeikiemanetbıra
kıyorum kionlar
asarı
lıp
uydukcayol unuz
uş aş
ırmazs
ınız
.O e ma net
lerAlla
h’ın
kit
abıKur’an’ıKeri
m vePeygambe r
in(Sall
al
lahuAleyhi
veSe l
le
m)s ünnet
idi
r.

Eymümi nle
r !Sözümüi yidi
nleyi
ni zvei yimuha f
a za
ediniz. Müslüma n müs l
ümanın ka rdeş
idir ve büt ün
müs lümanla
rka rdeşt
ir
.Dinka r
deşi
nizea itolanherhangi
birha kkateca
vüz ,başka
sınahel
alde ğil
dir.Ancakgönül
hoşluğuyla ve ri
len başka. Ashabım! Ne fsi
niz
e de
zulme t
me yi
niz.Nefsi
nizi
ndeüzeri
nizdeha kkıvardı
r:

Ey insanlar
!Ce nabıHa k herha ks ahibine hakkını
vermişt
ir
.Va ri
siçinva siyet
ege r
ekyoktur.Çoc ukk i
mi n
döşeği
ndedoğmuş saonaa i
tt
ir
.Zinakariçinma hrumiyet
cezasıva r
dır.Ba basından başkası
nane sepi ddi
ae de n
soysuz ya hute f
end i
s i
nden ba ş
kası
na uyma ya ka l
ka n
nankör,Al lah
’ınga zabına,me l
ekl
erinlanetinevebüt ün
müs l
üma nları
n düş manlığı
na uğrası
n.Ce nabıHa k bu
insa
nları
nnet evbeleri
ninedeş ehadet
ler
inika buleder.
”

Rasul
ull
ah( Sal
lal
la
hu Aleyhive Sel
le
m)s özle
rinin
burası
ndadinleye
nler
esor
du:“ Eyinsa
nlar
!Ya r
ınbe ni
si
z de
ns orac
aklar
.Nede rs
iniz?
”As ha
bıKi r
am ceva p
verdi
:

“
Al l
ah’ı
nr i
s a
let
initebli
ğe tt
in;risaletgöre
viniyerine
get
irdi
n,bi z
eva si
yyetvena s
ihatt
ebul undundiyeşehadet
ederi
z.
”Ra sulull
ah(Salla
ll
ahuAl eyhiveSe l
lem)şehadet
parmağınıgö ğeka l
dır
araküçke z“ ŞahitolyaRa b!Şahit
olya Ra b!Şa hi
tolya Ra b!” buyurarak Araf
at’
taki
hutbes
inibitir
di.
439
 Hz .Pe yga mbe r( Sa l
lal
lahuAl eyhiveSe llem)güne ş
batınca yaka darv akf ededurdu.Tambur a
dani nme yeka rar
verec eğibi randaMa idesuresi
ninüç ünc üayetina ziloldu.
Da has onrade ve si
nebi nenRa s
ulull
a h( Sall
allahuAl eyhi
veSe l
le m)ya va şadı mlarl
aAr af
at’
tani nerekMüz de l
ife’ye
geldi.Bur a dabi re zani kika meti l
ea kşam veya ts
ı
nama zları
nıbi r
le şt
irerekkıldı
.Vei stirahat
aç ekildi.Saba h
olunc ac e ma at
lebi rl
ikt
es abahna ma zınıkıldıveo rt
alık
iyicea ğardıktans onr aMüz deli
fe’de n Ce mre t
ülAka be
me vkinege ldi
.Şe ytant a
şlamadans onraMi na ’yage çen
Ra sulullah( Sallall
a huAl eyhiveSe llem)bur a dadaVe da
Hut besi’nin di ğe rböl ümünü irade t
ti.Al l
a h’ah amdü
sena dans onr ade vaml a:

“Ey i nsanlar! Si z i Al l
a h’ın ki tabına ba ğlayan
peyga mbe r
inizins özle
r i
nii yidi nleyiniz
,onai taate diniz.
Ha ci ba det
inizinbüt ünha reketlerinibe ndengör düğünüz
gibii fae diniz.Öyl esa nı
yor um ki ,be nbus ene dens onr a
birda haha c c
ede me m.”Ra sulullah( Salla
llahuAl eyhive
Sellem)bunda ns onraha lklas oruluc evaplıs ürdür düğü
hutbe sini:“ Eyi nsanlar!Ayl arınye rinid eğişti
rerekge ri
bırakma kink ard
aa şı
rıgitme ktir.Ka fir
lerböyl eya pma kla
doğr u yol da ns aptıl
ar.Al lah’ın ha ram kı ldığıa yları
n
say ı
sınıuygu ny apma ki çin,bi ryı lha r
ama yınıhe la
l,
diğeryı lonuha rams ayar l
ar.Böyl eceAl lah’ınh aram
kıldığınıhe lalka bule derl
e r.Za ma nAl lah’ıngökl e rive
yeriya r
att
ığıgün gi bia ynıdur uma döndü.Al lah’ı
n
katındaa yl
a rı
ns ayısıoni kidir.Bunl ar
ındör dümuka dde s
(haram)a ylardırkiüç üa r
ka a rkaya ge len Zi l
ka de,
ZilhicceveMuha rr
em dör dünc üsüdeCe ma ziyelahiri le
Şaba n’ına rası
nda kiRe ceb’tir.

“
Eymümi
nle
r!Bua
yha
ngia
ydı
r?”

440
-
All
ahveRa
sul
uda
hai
yibi
li
r.

“
Zil
hic
cea
yıde
ğilmi
dir
?”

-
Eve
tZi
lhi
cce
dir
.

“
Bui
çi
ndebul
unduğu
muzbe
ldeha
ngibe
lde
dir
?”

-
All
ahveRa
sul
uda
hai
yibi
li
r.

“
MekkeŞe
hride
ğilmi
dir
?”

-
Eve
tMe
kke
’di
r.

“
Bugünha
ngigündür
?”

-
All
ahveRa
sul
uda
hai
yibi
li
r.

“
Yevmünna
hr(
kur
banke
smegünü)de
ğilmi
dir
?”

-Eve tyevmünnahr’dır
.Budi yalogda nsonraRa sulull
a h
(Sallal
la
huAl e
yhiv eSe l
lem)s aha bel
eredönerek“ Şu
halde iyibi l
in ki;bu ş ehri
nizde,bu be l
deni
zde ,bu
gününüz ün mukadd es(haram)ol duğu gibibirbirini
z e
kanları
nızıd ökme k, ma l
lar
ını
z ı ha ks
ız yerea lma k,
namus lar
ınız
ıkirl
etmekdeha ra
mdı r,hertürl
üs al
dır ı
da n
ma sumdur .Muhakkakki,sizRa bbinizekavuşa
caksınız,o
zama nbütünbuişlerdensor
ulacaksınız.

Ey İ ns
anla
r!Akl ını
zıba şı
nız
aa lı
nda bendens onra
birbir
iniz
inb oynunu vur
acakş eki
ldeda l
al
ete,vahşete
düş e
rekc ahi
liye devr
ine dönmeyi
n.Ey i nsanl
ar!Bu
nasihatl
eri
me kul a
k ve rip bunl a
rı burada ha zır
bulunanlar
ını
z bur ada bulunmayanlar
a tebli
ğ e ts
in.
441
Olabi
li
rkikendis
inetebli
ğe di
le
nkimsebur
adabul
unup
i
şit
enbirkı
sım ki
ms edendahaiyia
nla
yıpbel
le
mişolur
”
ar
dındanRa
sulul
lahikikez:

“
Tebl
iğe
tt
immi
?”buyur
du.

Sa
habi
le
r:

-
Eve
tet
ti
n,de
yinc
eO;

“
Şa hitolyaRab!”dedivetekr
arhat
ır
lat
tı
:“Bur
ada
bulunanla
rbul
unmaya
nla
rate
bli
ğets
in.
”

Hut
beni
ntopl
umha
yat
ınage
ti
rdi
ğipr
ens
ipl
er:

İ
ncel
endiğiz aman Veda Hut
be’
sinde Pe
ygamber’
in
(Sal
la
ll
a hu Aleyhi ve Se
ll
em) başlı
caş u nokt
al
ara
deği
ndiğigör
ülür:

1.
Heri
şt
eda
imaAl
la
h’aha
mdüs
enae
tme
kge
reki
r.

2.Nef
is,i
nsa
nıherz amanşer
re yönel
tme
kiste
r.Bu
s
ebepl
enef
isl
eri
nşe
rri
ndendeAl
la
h’asığı
nmakl
azı
mdı
r.

3.
Ca n,malveırzkuts
aldı
r.Yaşa
maha
kkıt
abi
ibi
rhakt
ır
.
Irz
,ş er
ef,hays i
yet
,hür r
iye
tve mülki
yetsa
ldı
rı
dan
korunmuşha kl
ardır
.

4.
Cahil
iye gelene
kler
i kal
dır
ıl
mış
tı
r.İns
anl
ara lı
şa
gel
dikl
eri k öt
ü ş eyl
eri kör
ü körüne yapma
ktan
vazgeç
me l
idi
rle
r.

5.
Fai
zha
ramdı
r.

442
6.
Kanda
vas
ıgü
tme
kha
ramdı
r.

7.Emane
tl
e r ye
rle
rine ve
ril
mel
idi
r. Ema
net
e hı
yane
t
e
dilme
me l
idir
.

8.
Küçük büyük önemli
, öne
msi
z he
riş
teş
eyt
ana
uymakta
nsakı
nıl
malı
dır
.

9.Kadı
nla
rın ve er
kekl
eri
n kar
şıl
ıkl
ıhak,vazif
e ve
s
orumlul
uklar
ıvar
dır
.Kadı
nlar
aneza
ketl
edavr
anı
la
cakt
ır
.

10.
Hem ka dı
n he
m de e
rke
kle
rzi
nada
n ş
idde
tl
e
kaç
ına
cakl
ardı
r.

11.
Köl
evehi
zme
tçi
le
rei
yida
vra
nıl
aca
ktı
r.

12.
BütünMüslümanl
arkar
deşt
ir
.Hertür
lüsı
nıffa
rkl
arıve
ayr
ıca
lıkl
arka
ldı
rı
lmış
tı
r.Üst
ünlükf
azil
eti
le
dir.

13.Zul
ümdensakınmakge
reki
r,halkınma
lıhaksı
zyere
yenemez,bi
ri
ne a i
tbirşeys a
hibini
nizniolmadı
kca
başkas
ıiç
inhe
lalolmaz
.

14.
Müs
lüma
nla
rbi
rbi
rl
eri
yles
ava
şma
kta
nsa
kına
cakl
ardı
r.

15.
All
ah’ı
nKi t
abınavePeyga
mbe
r’i
nsünne
ti
neuy
anl
ar
asl
asa
pıkl
ığadüşmezl
er.

16.
İsl
amsa
del
iği
nde
nayr
ıl
mama
k,a
şır
ıl
ıkl
aras
apma
mak
ger
ekir
.

17.
Ha k Teal
a’yai bade
t olunacak; beş vaki
tn amaz
kıl
ınaca
k,or
uça yındaoruçtutul
acak,Hz.Peygamber’
in
(Sall
al
lahuAleyhiv eSell
em)t avsi
yele
rineuyula
cakt
ır
.
443
Bunl
arıha
kkı
ylay
eri
nege
ti
renl
eri
nmüka
fat
ıce
nne
tt
ir
.

Pe
ygamber
imiz(Sa
lla
lla
huAleyhiveSel
lem)
’i
n
Müsl
ümanla
raSonHi t
apveTavsi
yel
eri

Ensar
da n Nu man b. Be ş
ir’
in bi l
dir
diğine gör e;
Peygambe ri
miz’
in(Sal
lall
ahuAl eyhiveSe l
lem)ha st
a l
ığı
ağırl
aşt
ığı zaman, hal
k: “ Ondans onra bu i şi kim
yönetecek?”diyekonuş mayaba ş
ladıl
ar.Kimi si
:“ Ebu
Be ki
ryöne ti
r!
”Ki miside :“ Übeyy b.Ka ’b yönetir!”
dedil
er.Numa nb.Be ş
ir,Übe yyb.Ka ’
b’ı
nya nınava r
ıp,
ona :“ Ey Übe yy! Halk Ebu Be ki
r’i Resulul
lah’ın
444
(Sallallahu Al eyhive Se l
lem)ye rine ha life ya pma k
ist
iyor la
r ?He me ngi dipbui şi
nneol ac ağınaba ka lı
m”de di.
Übe yyb.Ka ’
b:“ Be nimbuhus us taEns a rha kkı ndabi rşey
işi
tmi şli
ği m yok t
ur.Al lah Te a laonu ve fa te tt
irince ye
kada rdabe nbunuke ndi si
nea nıcıde ğilim”de dikt e
ns onr a
,
Numa n b.Be şir’
lebi rli
ktegi ttiler.Sa bah na ma zında n
sonr ake ndi si
neç a naki ç i
nde kiç or ba danyuduml att
ıkla r
ı
sır
a daPe ygambe rimiz i
n( Sallallahu Al eyhiveSe llem)
yanı na gi rdil
e r
.Pe yga mb eri
mi z( Sa ll
allahu Al eyhive
Selle m)ç orba s
ınıi çme ktenboş alınc a,Übe yy’ edönüp:
“Bus ananes öyl emi şti?”diyes or du.Übe yyb.Ka ’
b:“ Bizi
(Muha cirlere)ta vsiyebuyur ”de di .Hz .EbuBe kir’leHz .
Abba s,Ens arme clisleri
nde n bi rme cli
seuğr a mı ş
l ar
dı.
Ens arın a ğl adıklarını gör ünc e, on lara : “ Ni çin
ağlıyor s
unuz ?”di yes ordular.Onl a rda :“ Re sulullah’ın
(SallallahuAl eyh iv eSe llem)huz ur undabul unduğ umuz
günl eriha tır
ladı k”d ediler
.Hz .EbuBe ki r
’leHz .Abba s
gelipbunuPe yga mbe rimi z
e( Sa llalla huAl eyhiveSe llem)
habe rve rdiler.“ En sarı
n ka dınla rıe rkekle rime sc i
dde
ağlıyor l
ar”de nildi.Pe yga mbe rimi z( Sa llall
a huAl eyhive
Selle m):“ Onl arni ç
ina ğl ı
yor lar? ” di ye s ordu.“ Se n
ölece ksi
ndi yekor kuyor ¬lar”de dile r.O s ıra daFa dlb.
Abba sPe ygamb erimi zin( Sa ll
alla huAl eyhiveSe llem)
yanı na gi rmiş t
i.Pe yga mbe rimiz( Sa llall
ahu Al eyhive
Selle m)ona :“ EyFa dl!Şus arığıba şımas a r”buyur du.
Fadlb.Abba ss a r
ığıs arıncaona :“ Tute limde n”buyur du.
O daPe yga mbe rimiz i
n( Sallallahu Al eyhiveSe llem)
eli
nde ntuttu.Pe yga mbe rimi z(Sa llalla huAl eyhiveSe llem)
büyükbi rr i
da yıs arı
nıpb ürünmüşveba ş
ınıdabozbi r
sarıki leba ğlamı şol duğuha l
demi nbe reot urdu;kibu
Peyga mbe rimizin( Sallall
ahuAl eyhiveSe l
le m)mi nbe re
sonot u¬r uşui d i.Pe yga mbe rimi z( Sa ll
a l
lahuAl e yhive
Selle m)bu günde ns onra bi rda ha mi nbe reç ıkma dı.
Mi nbe reç ıkı
n caFa dlb.Abba s ’
a :“ Ha lkas esle n”buyur du.
445
Fa dl b. Abba s s e sl
e ninc e müs lüma nl ar me scidde
topl andıla r.Me sc idmüs lüma nlarladol du.Pe yga mbe rimi z
(Sa ll
a ll
a huAl e yhiveSe llem)ke l
ime iş eha de tge tir
dikt e
n
sonr a:“ Eyi nsa nla r!Be ns izeol anni me t
inde ndol a yıO
Al lah’ aha mde de rim kiKe ndisinde nba şkahi çbiri la
h
yokt ur ” di ye r
e k Al l
a h’a ha mdü s ene da bul undu.He r
zama nya ptığıgi biUhudgünüş e hitdüş enmüs l
üma nlar
içindeAl lah’ tanma ğfi
r etdi ledi.Sonr a:“ Eyi ns anlar!
Ya kı nıma ge li
n i
z ” buyur du. Müs l
üma nlar
Pe yga mbe rimi ze( Sallallahu Al e yhive Se llem)doğr u
geldi ler.“ Eyi ns anla r
!Ba naha berve ril
diğinegör es izler
Pe yga mbe rinizin( Sa lla
lla hu Al eyhive Se llem)ve fat
ede ce ğinde nkor kuyor muş s unuz.Be nde nönc egönd e r
ili
p
ümme tii çindet eme ll
ika lmı şbi rpe yga mbe rva rmı dırki
ben de i çinizde t e me ll
ika layım? İ yibi liniz kibe n
Ra bbi meka vuş ac ağım.O’ nas izdeka vuş aca ksınız.İ l
k
muha ci
rle reka rşıha yırlıol manı zı,onl arı
ndaa r
a l
arında
birbir l
erineka rşıha yırlıol ma l
arınıt avsiyee de rim.Yüc e
Al lah:“ As raa ndol sun kimuha kka ki ns an ke sin bi r
ziya nda dı r
. Anc aki ma ne denle rle güz e l ve y a r
a r
lı
ame ller
debul una nla r
,bi rdebi r
bi rler i
neha kkıt a
vs iye,
sab rıt a vsiye e de nler böyl e de ği ldir
” buyur muş tur.
Muha kka kkibüt üni ş l
erYüc eAl lah’ ı
ni z niylec ereyan
ede r.Ge çol aca kş e yleria c el
ei steme ni zbir şeys ağlama z.
ÇünküYüc eAl lahhi çki ms e
ni na c elee tme siylea cele
etme z.Al l
a hKe n disiniye nme yeka l
ka nıye ne r,ma hve der.
Al da tma yaka lka nıd az ara rl
ıç ıka rı
r .“ Deme ki dareyive
haki mi ye tielea lırsa nızhe me nye ryüz ündef esa tç ı
kara cak,
akr aba l
ık müna se be t
le r
inibi le ke sec eksiniz öyl e mi ?”
Hi çbi rpe yga mb e ra rkasında bi rc ema atbı r akma dıkç a
vef ate tme mi ştir.Be ndes izini çini zdeEns arıbı r
akt ı
m.
Al lah’ t
ans akınma nı zıveonl araka r
ş ıiyida vranma nızı
tavs i
ye e de ri
m.Bi l
irsiniz ki onl ar ma llarını s izinle
böl üştüle r.Si zeda rlı
kt ad abol lukt adai yilikveya rdım
446
ett
iler.Onl arı
nh akkı nıt anı yı nız .Çünküonl ars izde nönc e
Me d i
ne ’yiyur tvei ma ne vie dinmi şves i
zMuha cirlere
iyil
ike t
mi şol anki ms e l
er dir.Onl a rme yvevema hs uller i
ni
sizi
nl e böl üş me di le
r mi ? Onl ars i
ze yur tlarında ye r
verme dil
e rmi ?Ke ndi le rimuht açol duk larıha l
des i
zi
kendi leri
net ercihe tme di lermi ?EyMuha cirl
erc e ma ati
!
Sizç oğalmı şo l
duğunuzha ldes a bahaç ıktı
nı z.Ens ari se
çoğa lma mı şol araks a bahaç ıkt ı
la r.EyMuha cirlerc e ma ati
!
İyibi li
nizk iEns arc ema a tigi tgidea zalac akla rha t
ta
yeme ki ç
inde kit uzgi biol a ca kla r.Si zleriseç oğa lac aks ınız.
Ba şka i nsanl ar da ç oğ ala c akl ar. Ens ara ka rş ıi yi
davr anma nız ıs izet a vsiyee de rim.Çünk üonl arbe nim
sır
da şlarım,s ığı¬na ğı m ve ba rınağım ol dul ar .Onl ar
üzerle ri
nea ldıkla rıya rdı m va z ifesinit ama mı yl ay erine
getir¬mi şlerdir.Ke n diler i
ne a nc a k müka f at ve rilme s
i
kalmı ştır
.Si zde nMuha mme dümme ti
nde nhe rki m bi ri ş
başınage çerdebi rki ms e yez a rarve yaya rarve rme ye
güc ü ye t
e cekh a le ge li r
s e Ens a r
da ni yi
like de nlerin
iyil
iğinika bul ,köt ülüke de nl erindeköt ülüğünüa ffe t
s i
n.
Onl arıniyi l
erinei yilike di niz .Köt ülükler i
nde ndege ç i
ni z
.
İyibi li
nizkibe ns iz¬de nönc egi de c
e ks izibe kleye c eği m.
Sizdege l
ipba naka vuş a caks ınız .Di kka te diniz!Si zinle
buluş maye rimi zHa vuzba ş ı
dı r .Ya rınbe niml ebul uş ma k
ist
eye n,e li
nive d ilinig üna ht anç eksin.Ey i ns anla r
!
Güna hni me t
le r
inde ğişt iri
lme sines e
be bol ur.Ha lki yi
olduğuz a ma nyöne tic i
leridei yiol ur.Ha lkköt üol duğu
zama nyöne ti
c il
e rideköt üol ur .Va rl
ığım Kudr etEl i
nde
buluna n Al l
a h’a y emi n e de rim ki b e
n ş u s aa t
te
Ha vuz umun üz e rinde dur uyor ,ş u bul unduğum ye rde n
Ha vuz umaba kıyor umdur .Şa nıyüc eol anAl la hbi rkul unu
dünyai l
e ,dünyaz ine t
ii le,i s t
e diğidünyani me t
le ri¬ni
kendi sineve rme kleKe ndika t
ında kini me tlera ras ı
nda
muha yye rkı ldı.Bu nlarda n bi ris i
nis eç me k¬tes e rbe s
t
bıraktı.O kuldaa hir e
ti,Al lahka t
ındao lanıt er cihe tti
,
447
seçti”buyur du.Hz .EbuBe kir( R. A. )Pe yga mbe rimiz in
(Salla ll
a hu Al eyhiveSe llem)ke ndi si
nde n ba hsetti
ği ni
anladı .Ce maati çi
ndeHz .EbuBe ki r’de n( R. A. )ba şkahi ç
kims ePe yga mbe rimi zin( Sa l
lallahu Al e yhiveSe ll
e m)
ma ks ad ınıa nlayama dı.Hz .EbuBe kir( R. A. )a ğlama ya
başla dı.Göz leriya şladol du.Ağl aya rak:“ Ba ba m,a na m
sanaf eda ol s u
n ya Ra sulul lah! Sa na ba ba ları
mı z ı
,
ana l
a rımı zı,ca nlarımı zı
,ma llarımı zı,e vl atl
a rımı zıf eda
ede r
¬i z ”de di.Me s ciddeb uluna nmüs lüma nla r,Hz .Ebu
Be kir’in ( R.A. ) a ğladığını gör ünc e: “ Re sululla h
(Salla ll
a huAl eyhiveSe llem)dünyaha ya tıylaRa bbine
kavuş maa r
asındaRa bbit a raf
ında nmuha yye rkı lı
na nve
Yüc eRa bbinek avuş ma yıt ercihe de ns a l
ihbi rki şide n
bahs ede rke nş uş e yhi na ğla maha lineş aşma zmı sınız? ”
dedile r.Ha lbukioRe sulullah’ ın( Sa l
la llahuAl eyhive
Sellem)s öylediğis özün ma na sınıonl a r
da n da ha i yi
bil
iyor du.EbuSa idElHu dr ide rki :Be nke ndike ndime :
“Al l
a h’ ı
n bi rk ulunu dünyani me tiylea hiretni me tleri
arasındamuha yye rb ıra
kma s ı
nda ,onundaa hi retiterc ih
etme s indeneva rki ,ş uş eyhia ğl atıyor ?”de miş ,ona :“ Ey
Ebu Be kir!Se n bi rkul un dünya i lea hi reta rasında
muha yye rkılı
nı ponundaa hire t
it ercihe dişinenedi ye
ağlıyor sun? ”di yes ormuş tum. Me ğe rmuha yye rkı lınankul
Re sulul lah’mış( Sa ll
a lla
huAl eyhiveSe llem) .BunuEbu
Be kir( R.A.)bi zde nda hai yibi li
yor muş .Pe yga mbe ri
mi z
(Salla ll
a huAl e yhiveSe llem)EbuBe kir’e( R. A.)ba kı p:
“EyEbuBe kir!Ağl a ma .Eyi nsa nlar! İnsa nla r
da n;c anında ,
ma lında ,a r
kada şl
ığı ndaba naka rşıEbu Be kirb.Ebu
Kuha fe ’
de nda haf ed akarvec öme rtda vr a
na nbi rk i
ms e
yokt ur .Eğe rRa bbi mde nba şkai ns anlarda ndos tt utmuş
olsaydı m muha kka kkiEbuBe ki r’idos tt uta rdım.Fa ka t
İsl
a m ka rdeşliği d a ha ü stündür .Ha be ri
ni z ol sun ki
sahibi niz Yü c e Al lah’ın dos tudur .( Evl erinizde n) ş u
me sc idea çıl
anka pılarıka patınız.Ya lnı zEbuBe kir’in
448
kapısıa çıkka lsın. Be nEbuBe kir’inka pı sınınüz erindebi r
ışı
k,ba şkak apı l
a rınüz erindei seka ranl ı
kgör üyo¬r um.
Ni haye tbe ndeb iri ns anım.Ar anız da nb a zıki ms ele rin
haklar ıba nage çmi şol a bilir.Be n ki mi n ma l
ında n ne
almışs ami ştema l
ımodage lsina lsın.İ yib ilinizkibe ni m
katımdas izi
ne nönd ege leni nize ns e vgi liol anınız,va rsa
hakkı nıbe ndena l
a nve yaha kkı nıba nahe l
a le denki şidir
kiRa bbi meonun s aye sindehe la l
le şmi şol arak,gönül
hoş l
uğu ve r a ha t
lığıi le ka vuş aca ğımd ır.Hi çk ims e
“Re sulul l
a hın( Sa llall
a hu Al e yhive Se llem) ki n ve
düş ma nlıkbe sleme sinde nkor ka rı
m”di ye me z.İyibi liniz
kiki nvedüş ma nlıkbe sle me ka slabe nim huyumda nve
halimde n de ğild i
r.Be na ranı zda dur up bu s öz ümü
tekrarla ma ktan ke ndi mi müs tağni gör emiyor um.
Buyur dukt ans onr as öz lerinit e krar l
a dı.Bu nunüz erinebi r
ada ma ya ğaka lktı:“Se nde nbi ri steyic iis t
e ktebul ununc a
senonaüçdi rhe mve r me mie mr etmi ştinbe ndeve rmi ştim”
dedi.Pe yga mbe rimi z( Salla l
la hu Al e yhi ve Se l
le m)
“Doğr us öylüyor sundur !EyFa dlb.Abba s!Bunaüç
dirhem ve r
” buyur du.“ Ey Al l
a h’ım!Be na nc ak bi r
insanım.Müs lüma nla rdan ha ngiki şiye a ğır bi rs öz
söylemi şve yabi rka mç ıvur muşve yal ane te tmi şsem,Se n
bunuonunha kkı ndat emi zl
iğe ,e crever a hme tee rme s ine
ves i
lekı l.Al lah ’ım!Be n ha ngimümi nea ğırbi rs öz
söylemi şsem,Se nos öz ümükı ya me tgünündeomümi n
içinSa naya kınl ığave silekı l.”di yeduae tti.Sonr ada :“ Ey
insanla r!Ki mi nüz erinege çmi şbi rha kva rsaoonuhe me n
öde si
n,düny adar üs vayol urum de me s in.İ yibi linizki
dünyar üsva ylığıa hiretr ü s
va yl ığında nha fiftir”buyur du.
Bununüz erinebi ra dama ya ğaka lkt ıve :“ YaRe sulull ah!
Be n Al lah yol unda s avaş ga ni me tine hı yane te tmi ş
üze r
imeüçdi rhe m ge çirmi ştim”de di.Pe yga mbe rimi z
(Sa l
lallahuAl eyhiveSe llem)ona :“ Se nbuhı yane tine
içinya ptın?”di yes or du.Ada m:“ Onai htiya cı
mv ar dı”
449
dedi .Pe yga mbe rimi z( Sa l
la llahuAl e yhiveSe l
lem)“ Ey
Fadlb.Abba s!Buki ş i
de nBe ytülma l( ha zi
ne )he sabınaüç
dirhe mt eslima l”b uyur du.Pe yga mbe r
imiz( Sall
a ll
a hu
Ale yhiveSe l
lem)“ Eyi nsa nl ar!Ne fs indenkor kanva rsa
aya ğaka l
ks ı
n dake ndisii çin duae de yim! ”buyur du.
Bununüz eri
n ebira da ma ya ğaka l
ktı:“ YaRa sûl al
lah!Be n
çokpi ntiyim,ko rka ğım,ç okdauykuc uyu m.Al lah’adua
etdebe nde npintiliği,kor ka klığıveuykuc uluğugi rersin!”
dedi .Pe yga mbe rimi z( Sa l
la llahuAl e yhiveSe ll
em)ona
duae tti
.Sonr abira dama ya ğaka lktıve :“ YaRa sulullah!
Be nç okya l
anc ı
yım.Çi r
kins özlü,ç irkini şliyim.He m de
uykuc uyum”de di.Pe yga mbe rimiz( Sa llal
lahuAl eyhive
Selle m)“ Ey Al lah'ım!Ona doğr us özlülük ve i ma n
olgunl uğu na si
pe t. Uy uma ki st
e di kçe, ke ndisinde n
uykuyugi de r
”di yed uae t
ti.Da has onr a ,b i
ra dama ya ğa
kalkt ıve :“Va ll
ahiYaRa sul ullah!Be ndeç okya l
ancıyım.
He m demün afı
kı m.Be nimi şleme di ğim hi ç birköt ül ük
yokt ur”d edi.Hz .Öme ron a :“ Bea da m!Ke ndi nir ezilve
rüsva ye tt
in”de di .Pe yga mbe r
imiz( Sa llal
lahuAl eyhive
Selle m) “ Ey İ bn Ha ttab! Dünya r üsva ylığı a hir e
t
rüsva ylığında nha fiftir”buyur duvea da mi çinde :“ Ey
Alla h’ım!Onadoğr us öz l
ül ükvei ma nol gunluğuna s i
pe t
.
Ke ndi si
ni nköt üi şleriniha yr aç e vir”di yer ekduae tti
.
Sonr abi rka dına ya ğaka lkı p:“ Be ndeş öyleş öyleha l
ler
var.Al lah’aduae tdebe nde nbuha llerigi de rsi
n”de di.
Peyga mbe rimi z(Sa llalla
huAl eyhiveSe l
lem)ona :“ Se n
Aiş e’nine vineg it”buyur du.Sonr ami nbe r
de ni ndi .Hz .
Aiş e’nine vin ed önün c eka dı nınba şı
naa sasınıkoyd ukt an
sonr a ona d ua e tti.Hz .Ai şe ka dı n da ha ya nında n
ayrılma da nPe yga mbe ri
mi zin( Sall
a ll
a huAl eyhiveSe llem)
dua sınınt esi
rinigör düğünüs öyl er.

450
 Cebr
ailAleyhi
sse
lamı
nPeygambe
rimi
zi(
Sall
all
ahu
AleyhiveSell
em)Vefa
tEtmede
nÖnceZiyar
eti

Ce br
a i
l Al e
yhisse
lam Pe yga mbe r
imizin ( Sa l
la
ll
ahu
Ale yhiveSe l
lem)e celi
neüçgünka ldı
ğıi l
kgündege lip
“EyAhme d!Yüc eAl l
a hsanai kr amol a
rakbe nigönde r
di.
Sanas oracağış eyisendenda hai yibildiğiha ldes ana
“Ke ndini na sı
l b uluyor
s un? di ye s oruyor” de di.
Peyga mbe r
imi z(Sal
lal
lahuAl e yhiveSe l
lem)“ EyCe brail
!
Ke ndimi ba ygın bi r hal
de bul uyorum.Ey Ce brail
!
Ke ndimis ıkıntı
lıbirha l
debul uyorum”buyur du.İkinci
451
gün,Ce br ailAl eyhi sselamt ekr ari nip“ EyAhme d!Yüc e
Alla hs anai kr
a mol arakbe nigönde r di.Sa nas or a
c ağış e yi
send en da ha i yi bi ldiği ha lde s a na “ Ke ndini na sıl
buluyor s un? ” di ye s or uyor ” de di. Pe yga mbe r i
mi z
(Sallallahu Al e yhive Se ll
e m)“ Ey Ce bra il
!Ke ndimi
baygı nbi rha ldebul uyorum!EyCe br ail!Ke ndi mis ıkıntılı
birha ldebul uyor um”buyur du.Üç ünc ügün( Pa za r
te si
günü) ol unc a, Ce brai
l Al e yhiss elam i ndi . Ce br ail
Ale yhiss ela mı nya nındaöl üm me l
e ği( Az rail)dei nmi şt i
.
Cebr a i
lAl e yhiss elam“ EyAhme d!Yüc eAl la hs anai kra m
olara kbe nigönd e rdi.Sa nas ora cağış eyis ende nda hai yi
bil
di ğiha ldes a na“ Ke ndinina sılbul uyor sun?di yes oruyor ”
dedi .Pe yga mbe rimi z( Sa llall
a huAl e yhiveSe llem)“ Ey
Cebr a i
l!Ke ndimiba ygınbi rha ldebul uyor um!EyCe br ail!
Ke ndi mis ıkınt ıl
ıbi rha ldebul uyor um”bu yur du.Bunda n
sonr aöl üm me leği( Az ra i
l)i çerigi rme küz e rei zinis t
e di.
Cebr a i
lAl e yh i
s selam“ EyAhme d!Buöl üm me l
e ğis eni n
yanı nagi rme ki çini zi
ni sti
yor .Ha lbukios ende nönc e
hiçbi rade moğl ununya nınagi rme ki ç inizini steme mi ştir.
Sende ns onr adahi çbira de moğl ununya nınagi r
me ki ç in
izi
ni st
eme yec ektir.Ke ndisinei z i
nve r”de di.Öl ümme le ği
içerig iripPe yga mbe rimi zAl eyhi sse lamınönündedur du
ve“ YaRa sululla h!YaAhme d!Yüc eAl lahbe nis a na
gönde r
dives eninhe re mr inei taate tme mideba nae mr ett i
.
Seni sters enr uhun ua lac ağım,i ste r
s e
nr uhunu s a na
bır
a k acağı m”de di.Pe yga mbe rimi z( Sa l
lall
a huAl eyhive
Selle m)“ Eyöl ümme leği!Se nböyl eya pac a
kmı s
ın? ”di ye
sordu.Öl üm me l
eği “ Be n bu hus ustae mr edec eği n
herşe yde s ana i taatl
e e mr olundum” de di. Ce br ail
Ale yhiss ela m“ EyAh med!Yüc eAl la hs eniöz l
üyor ”de di.
Peyga mbe rimi z( Sa llall
a hu Al eyhive Se l
le m)“ Al la h
katındaol a nda haha yırlıveda hade vaml ıdır.Eyöl üm
me leği!Ha ydie mr olunduğunş eyiye ri
nege tir.Ruhumu,
canımıa l”bu yur du. Pe yga mbe rimiz( Sa ll
allahuAl eyhive
452
Se llem)ya nında kis uka bınai kie liniba tırı
pı sla ke llerini
yüz ünes ürdüve :“ Lai lahei l
lall
a h.Öl ümündea kılları
baş lardangi de re nı ztı
rapveş iddetleriva r”buyur dukt a n
sonr ae l
inika ldırdı,göz le r
inie vi nt avanınadi ktive :“ Ey
Al lah’ım!Re fikiAl aya”di yedi yemüba rekr uhunut e slim
etti.El iya nı naya nında kis uyuni çinedüş tü.Al lahümme
sallia lane biy yinaves eyyi dinaMuha mme dinvea laa lihi
ves ahbi hives elli
m.Ce bra ilAl eyhi s
se l
a m“ Selam ol sun
san ae yAl lah’ ı
nRe sulu!Bus enini çi
nye r
yüz ünea ya k
bas ışlarımın s onun cusudur ” de di . Pe yga mbe rimi z in
(Sa llal
la huAl eyhiveSe l
lem)üz erinebi rör tüör ttüler,
çevr esineot u rupa ğlaştılar.Pe yga mbe ri
mi zin( Sallallahu
Al eyhi ve Se llem) e v ha l
kı o s ırada hi ç birş a hıs
gör me d iklerives ezme di kleriha lde :“ Se l
am veAl lah’ ın
rahme tvebe reke tl
e r
iüz e ri
ni zeol sun”di ye rekke ndile r
ine
sela m ve r
il
di ğinivet az
iye debul unul duğunui şitti
ler.Ehl i
Be ytdes elamaa ynış e kildeka rşılı
kve rdiler.Ne re de n
geldi ğibi l
ineme ye ns esş öyl ekonuş tu:“ He rc anöl ümü
tada caktı r
. Kı ya me t gün ü s i zee c i
rlerinizt ama me n
ver il
e cektir.”
.“ Ki ma t
eş tenuz aklaştır
ılıpc enne tes okul du
isea rt
ıkomuha kkakmur adı nae rmi ştir
.”.“ İyibi linizki
hermus ibeti
nAl l
ahka tındabi rte sel
lisi,he röl eni nbi r
hale fi,ye rinege çeni,he rve f
ate de nindebe de l
iva rdır.
Al lah’as arılınızveuma cağınızıO’ nda numunuz .As ıl
mus ibeteuğr a ya ns evapt anma hrum ka landı r.Se lam ve
Al lah’ınr a
hme tvebe reke tl
e riüz erinizeol sun” .Abdul la h
b.Öme r“ Bu s öz ler
i Ehl i Be yt i
n he psi,me sc idde
bul una nlarveyol da kil
erd ei şit
til
er”de mi ş
tir.Hz .Al i“ Bu
sesle neni nki m ol duğunubi l
iyormus unuz ? ”di yes ordu.
“Ha yır bi lmi yo ruz ” de dile r.Hz .Al i“ Bu Hı zır’dır.
Pe yga mbe r
ini zde n( Sa l
la ll
ahuAl eyhiveSe llem)dol a yı
sizit aziyee diyor ”de di.

453
 Pe
yga
mbe
rSe
vgi
si

Me dine’
debi rşir
k e
tt
ee l
ektr
ikteknisyeniol a
rakç a
lı
ş an
Allahdos tuvepe ygambe ra ş
ığıbi rka rdeşi
mi zsaba h
me sa
isindeke ndisi
n eve ri
lenteknikgör evit ama mlayıp
ayrıl
ma k üzerei ken Re sulul
la
h’ın Ra vzasındae le
ktr i
k
çarpma sıs
onuc uvefate tt
iveCe nnetulBa kiyede f
nedildi.
AilesiTürkiyeyedöndü.Oz amanye diya şındaolanoğl u
Muha mme dbugünor taokulöğrencis
i.Kompoz isyonde rsi
ödeviol ar
akbi rma kal
eya zmışvebi rincil
ika lmış.İ
şteo
peyga mbera ş
kınıende rindenya ş
ayanbi ryür ekte
nge len
454
güz e ls öz ler:
Bi rs e nigüne şim,bi r ba ba mı ,bi r de t e r
liklerimi
bıra kmı ştımge ldiği mye rde…
Bi ri lkba ha rgünü nde gül lergi bikoka n Me dine ’de
dünya yagöz leri
mia çmı şt
ım.Doğduğum ha stanes eni n
Ra vz a nınhe me nya nı ba şı
ndaol duğui çin,duyduğum i lk
kokus eni nba hçe ningülkokul arıol muş .Ba ba m ge li
pt e
da ha kul a ğıma e z an o kuma dan, kul a
kl arım s eni n
me scidi nine zans e sleriyleş e reflenmi ş.Kı r k günl ük
olduğumda i l
kz iya re t
imide s enin Ha ne iSa ade ti
ne
ya pmı şım. İ lk a dımla r
ımı s e
ni n Ra vzanda ki
me rme rlerind ea tmı şveRa bbi ml ei lkb uluş ma mı ,i lk
sec de mis eni n me sc idinde ya pmı şım.He me n he me n
ya ptığı m he ri lkt e s en va rsın. Da ha konuş ma sını
öğr enme de ns enis evme yiöğr endi m be n.Be lkis eniç ok
tanıma zdı ma mas a nkiba naç okç okya kınmı şsıngi bi
sev erdi ms e ni.Se ni ne vinihe rz iyaretege li
şimi zdes eni
gör me se k bi les e nin va r
lığınıhi ssede r,e vi nde n he r
ayr ıl
ış ımı z da hüz ün le nirdi
k. Çoc uklare vde s ıkılınc a
ba ba larıpa rka,e ğle nc eye rlerinegöt ür süni sterl
e r
.Bi z
Me dine ’de ya ş adığı mı zs ürec e hi ç ba bamı z dan pa rka
göt ürme s inii steme dik.Bi zi
m c anı mızs ıkılma z mı ydı
aca ba hi ç? Sa nırım Me dine’de kihi çbirç oc uğun c anı
sıkılma z dı.Çünküor adahi çbirye rdeol ma yangülba hç esi
veba hç eni nbi ricikEf endi s
iva rdı .Bi zimva ktimi zinç oğu
oba hç e dege çerdi.Se ni nb ahçe ninme rme rl
e r
inea yakka bı
il
eba sama z dık.Ya lına ya kdol aşırdı kme rme rl
e rinüs tünde .
Ki mbi lir, kor ka rdık be l
ki de ba hç enin gül le ri
ne
ba sıve rme kte n. Ya zın me rme r l
e ra yakl a
r ı
mı ya ka rdı.
Ol sunbudab i
z i
mh oşumuz agi de rdi.Ba bamas ormuş t
um
birs e ferinde
-Ba ba c ığımne de nMe di nebuka dars ıcakd i
ye .Ba ba mda :
-Evl a dımMe dine’dei kit anegüne şva rdaonda nde rdi.
-Na s ılol urba ba cığım,güne şbi rt anede ğilmi ?de rdim.
455
Ba bamgül e rek:
-Ba kya vrum doğr u,büt ündünya yıı s ı
ta nbi rgüne şva r
amabi rdea l
e ml e riı sıtanvea ydınl atangüne şva r.O
güne şdeMe dine ’deol unc as ıcaklıki kika tol uyor .
Ba bamı nb uc e va bıhoş uma gi de rdive ı s ınırdım.
Ge rçekt endea ya kl a rımı zıme rme rl
e rıs ıt
ıyor dua mas enin
güne şinde ,s ıcaklı ğında i ç imi ziı s ı
tıyor du.Me dine ’den
ayrıl
dı ğımı zd anbe r ibe lkia ya klarımızı sınıyora mai çimiz
birt ürlüı sınamı yor .Çünkügüne şimi z ine nbüyüğünü
orada bı rakmı ş t
ık.Be n güne şimika ybe tmi ştim.Onun
evine ,ba hçe sine gi de mi yor dum a rtık.Ge rçiı şığıt a
burala r
dabi zia y dı nla tıyor dua mai ç i
miı sı
tma s ıi çinonun
Ra vza sındaya l ı
na ya kkoş ma ml azımdı .Eve t,ba hç ende
yürür kene za nlarokunur du.Öyl egüz elo kurkiMe dine
müe z zinie zanı ,s a n kiBi l
a liHa be şiokuyors anı rsınız
.
Na ma zkı lma ki ç inme sc i
dekoş turur duk,bi lirbi lme z
.
Ba bamı n ya nında na ma z kı lardık.Büyük s üt ünl ar
ın
alt
ında n ge l
e ns oğuk ha va da ns a çlarımı zıs avur turduk.
Ze mz em ba rda klar ın dangül lerya pa rdık.Na ma zkı larken
yanımı z aus ul cabi rke dis okul urdu.Ba bam“ inc itme yin
sakın,onl a rEbu Hür e yr e’ni n ke dile ri” de rdi ,bi z de
inanırdık.Se ninme s cidi neke dil
e rdegi rebilirdi.Se nç ok
iyibi re vs ahibi ydi nç ünkü.Ça rşambagünl erihe pUhud’ a
giderdik.Se ninç oks e vdi ğina mc anız i
ya rete tme ye,o
bizimdea mc amı z dı .Ka rd eş leri
ml eAyne ynt e
pe s ineç ı
kar
orada nUhud’ daya ta nye tmi şş ehides elamve rirdik.Uhud
dağına he rba ktığı mı zda s ankior ada s enigör ürgi bi
olurduk.Uhud’ daSe ni nRa vz anınkokus ugi bigülkoka rdı.
Or asıd aa yrıbi rgülba hçe sii dis anki .İş t
ebe ni m ye di
senem kie nde ğe r lie ngüz elyı llarıms e ninköyünde ,
Senin gülb ahç end e ,Se ni ns ava ştığın ye r
ler de s anki
yanımdaSe nva r mı şsıng ibis eninledopd ol uge çti.Se ni
görme sem des e ni nleya şama yaoka da ra l
ışmı ştım ki
seninya nı
nda na yr ılırke ns a nkibi rya nım,bi rc anı m,bi r
456
parça m or a daka l
mı ştı
.Bur alarıba nag ur be tol uve rdi.
Elimde ol sa he me n ya nına koş a r ge l
irim a ma he p
büyüyünc e gi de rsin di yo rlar.Be ns ı
rfs e nin ya nına
gelebilme k i çin b üyüme k i sti
yor um. Se nin ya nına
geldiğim z ama n b üyümüş bi le ol sam ba hç e nde ki
me rme rlerdeya lına ya kdol a şaca ğım.Takigüne şini çimi
ısı
tana ka da r.Se nin ha sr eti
nde ni ç im üş üyor .Be lki
hasre t
inhe r kesiya ka r,be nideüş ütüyori ş t
e.Çünkübe ni m
ruhu mdoğduğumda nbe ris enins evgi nleı sınma yaa lış
kı n.
Seni ns ıcakl ı
ğınaoka darmuht a cım ki .Neol urbe ns ana
geleme sem bi le Se n be ni hi ç bı rakma .I ş ı
ğınl a
gece le
r i
mi ze nu ro l.Sı c aklığınla büt ün z erre lerimi zi
ısı
tıver. Ha ni s ana Me dinede yke n komş uyduk ya ,
evlerimi zbi rbirineç okya kındı.Se ni nva rl
ığı nbi zegüve n
verirdi he p.Yi ne öyl e ol a rasır a da ol sae vi mi zi
şereflendirive r
.He mbe nima dımNe bia yne ns eni nkigi bi.
Bui smiba nas e niç oks e ve nbi rdos tunkoymuş .Di ğe r
adım daMuha mme dyi nes eningi bi.Bui s midec anı m
baba cığım koymuş . Bur aya ge li
r ke ns e nin köyünde
bıraktığımı zb aba cığım.Sa nabe nze y enbi rya nı mda hava r
.
Be ndes eni ngi biba ba sı
zbüyüyor um.Be nç okş ans lı
yı m
Senbi z ea sl
aye t
iml i
ğimi z ihi s s
e ttirme din.Me di ne ’de n
ayrıldığımı zdanbe ris ankiSe nhe pya nıbaş ımı z
da ymı ş sın
gibihis sediyo rum.Ge c el
er ikor kma da ngüve nleuyuyor um
hep.Se nit anıdığı m ve s enis evdi ğim i çin Ra bbime
binlerce ke zt eşekküre d e r
im.Ba bam Se ni n köyünde
kalmı ştı
. Bi z ba ba mı nc e
na z esini göme rke na b i
mi n
terl
ikleriba bamı nk abrinedüş tüveor adaka l
dı .Be no
terl
ikleriç ok kı ska ndım.Çünkü a bi mi nt er l
ikle rihe p
baba ml aka laca ktı.Ba bamıs onz i
ya r ete di
ş imi zdebe nde
kims e gör me de n t erl
iğimi ba ba mı n ka br i üs tüne
gömüve rdim.İ şteş imdib enimt erliğimd ehe pba baml a
kalac a
kt ı
.Eve tde mi ştim yabi rgüne şimi,bi rba ba mı ,bi r
det e r
liklerimibı rak mı şt
ım ge ride .Ba bam vet erlik lerim
457
hep or a
da ydı, ge l
e mezler
di. Ama güne şim he p
yanımızdaydı.Ye t
imle r
inEf endis
i,ye t
iml eri
nihiçışıksız
bırakı
rmı ? Dünya nın biruc una gi tmişol saydık bizi
bırakmayacağınıbil
iyordum.Göz ümüzgönl ümüzs eninle
aydınla
nırEf endi
m.Ruhu muz ,içimizs ıcaklı
ğınl
aı sınır
.
Birgüns anage li
şim ge çbi l
eol saba na ,gülba hçesinin
me rmerl
erindeyalına yakkoş ma kna s
ipe t
.Takia ş
kınla,
sevginl
e büt ün bedenim ya nıp ka vrulsun.Te rli
klerimi
bırakt
ığı
mogüz elma be dsondur ağımol sun.
Bili
ri
zkidi lkalpt
e nge ç
e nhe rşeyiifadee demez.Al lah
Tealabizedebuka rdeşimizgi biRe sulullahsevgis
ina sip
etsi
n.Ami n.

Pe
yga
mbe
rEf
endi
miz
den(Sa
lla
lla
huAl
eyhiveSe
lle
m)
Dual
ar

Al l
ah’ı
m t embe llikten, a ş
ırı ya şlıl
ıkt
an, günaha
düşme kten,ağırbor ç
ta n,münkervene kir’
insor
gusundan,
kabir a zabından, c ehennem a zabı
nda n, kötü yol a
sürükleyen z
e nginlikte
n, yoks ulluğun a
çacağı
fel
a ket
lerden,ahirz a
ma ndaçıkacakola nde c
cal
inyolumu
şaşırt
ma sı
ndans anas ığınır
ım.Güna hlarl
aa ra
mdadoğui le
batıa ras
ındakiuz aklıkka da
rme safee yl
e.Allah’
ım bu
458
dünya dadaö bürdünya dadabi ldiğimb ilme di ğimt üm
iyili
kle ris ende ndi l
e rim.Budünya dadaöbürdünya dada
bildiğim bi lme diğimt üm köt ülüklerde ns anas ığın ır
ım.
Al lah’ıms eç kinkul larınınvePe yga mbe rlerinini s tedikler
i
iyili
kle ris ende ni sters ığındı klarıköt ül ükl erde ndes ana
sığınırım. Al lah’ım s ende n c enne tini ve c e nne t
ine
ka vuştur ans özveha rek etl
e ridi lerc ehe nne mi nde n ve
cehe nne mi neya kla ştır
a ns özveha reke tle r
de ndes ana
sığınırım.Al la h’ı
ma l
ınya zımıha yı rlıkı lma nıdi le r
im.
Al lah’ıms a nai nana nbe nim dePe yga mbe ri
nol duğumu
ka bule de nkul unas anaka vuş ma yıs evdi r.Al lah’ ıms ana
boyun e ğiyor s an a i na nı
yor s ana da ya nıyor s ana
yöne liyor um. Büt ün müc adelelerim s e nin yol una dır
.
Al lah’ımul uluğuny ü zühü rme t
inedoğr uyol uş a şırma ktan
san as ığı nırım.Se nde n ba şka Al lah yokt ur .Al l
a h’ı
m
na ma zlar ımt üm i ba de tl
e rims eninyol una dı r.Se nini çin
ya şı
yor ,s eni ni çinöl üyor um.Sons ı
ğı na ğıms ena rdımda
bırak t
ıkl ar ı
mı n s ah ibi d e s ensin. Al lah’ım ka l
bin
ve sveses inde n i şimi n d ağılma sında n s ana s ığın ır
ım.
Al lah’ım köt ül üklerlea ra mız ape r
deol ankor kuda nbi zi
cenne tineul a ştır
ac akol ani t
a ati
nde ndünyamus ibetleri
ni
raha tl
ıkla ka rş ı
lama mı zıt emi n e de ce k ol a n s ağlam
ima nda nna sibi mizii hs ane yle.Bi zes aldı ranla raka rş
ı
ya rdımc ımı zol ,dinimi z emus ibe tve rme .Te kdi leğimi zve
öne m ve rdi ğimi zş eydünyaol ma sın.Ka lbindeme rha met
taşıma ya n ki ms eleriba şımız amus allate tme .Al l
a h’ı
m
ba naöğr e t
tiğ inbi lg i
le rde nge reğigi bif ayda la nma yıve
fayd alıbi l
gi le riöğ renme yina sibe yl e,bi lgi mia rtt
ır
.
Al lah’ıms a nas ıks ıkş ük retme yis e niç okç oka nma yı
sen i
nö ğüt l
e rinea ya kuydur ma yıvet avs iy elerinit utma yı
ba na na sibe yle.Al lah’ım kul akla rımı n,göz lerimin,
dilimin,ka lb iminv eş e hvetimi na ça cağıköt ülükl erden
san as ığı nırım.Al lah’ ım önümde n,a rka mda n,s ağımda n,
solumd a n,üs tümde nvea ltı
mda nge lebi lec eka fe t
lerden,
459
fela ketler dena zame tine s ığını r
ı m.Al l
a h’ı
m be lir
libi r
ye rd ede va ml ıot ur
ma kt aol anköt ükomş ununş e rri
nde n
san as ığınır ım.Al lah’ ım be nii yilikle rii şle
di klerinde
sev ine nköt ülükl eriiş lediklerindepi ş ma nol upAl lah’ t
a n
afla rı
nıdi l
e ye ns eçkinkul larında ne yl e.Al lah’ım bi lere k
ve ya bi lmi ye reki şledi ğim güna hla rıb a
ğı şl
a,y aygı n
rahme t
ini be nde n e sirgeme . Al la h’ım i şlediği m ve
işleme diği mt ümgün ahl arına cıa kibe tinde ns anas ığını rı
m.
Al lah’ ı
m ba nab aş
ka la rı
namuht a
çol ma yacakde recede
ge çimi mit e mi ne denmüt e
va z ibi rha yati lemüt e va zibi r
şek ildec an ve rmey ina si
be yle.Ahi re t
tedemüt eva zi
mümi nle rleha şreyle.Al lah’ım büt ün i şle
rimi ns onunu
ha yr eyle. Bu dünya nın ç irkin r eza letl
erinden öbür
dünya nı na c ıa zabında n be ni kor u.Al lah’ım ç irki n
huyl arda n köt ü ve i hlassız a me llerde n ve z ararlı
he ve slerde ns anas ı
ğı nır ı
m.Al lah’ım bi zidos t
larınlados t
düş ma l
a rınladüş ma ne yle.Se vdi kle ri
nis ırfsenise vd ikleri
içins eve ri
z ,düş ma nla rınıdas ırfs enis evme dikl erii ç
i n
düş ma nbi liriz .Al lah’ ım be nii ma na ydı nlı
ğıi led ona t.
Al lah’ ı
m be nive r
diği n ni me tl
e reka rşış ükürbor c unu
ye rinege t
irenbe lavemus ibe tleregögüsge ren,ke ndi
göz ündeküç ükba şka larınıngöz ündei sebüyükgör üne n
seç k i
n kul la rındane yl e.Al la
h’ ım ç are s
iza c izli
kt en,
taşla şmı şka lbde n,ga f leteda lma kta n,z il
letedüş me kt en,
yoks ullukt anveyoks ul lukyüz ünde nköt üyol as apma kta n
san a s ı ğınırım. Al la h’ım ka naa tsizlikten, küf ür ve
inka rc ı
lıkt an,öz üba şkas öz üba şkaol ma ktan,gös ter
iş t
e n
san a s ığınır ı
m. Al la h’ım s ağırlıkta n, di l
s izli
kt en,
de lirme kt env ebul aşıc ıhe rt ür l
üa ğırha st
alıklar
da ns ana
sığını rı
m.Al la h’ımf a ydave rme yeni limde n,kor kma ya n
ka lpde n, ka b ul ol ma ya n dua dan, doyma k bi lme ye n
ne fisten,a çlık t
a n,hıy ane tten,kor ka klıkta ns anas ığınırım.
Al lah’ ı
m a hi römr ümdeba ş ka larınıne li
nedüş me kt en,
ha ya tı
nveöl ümünge tir diğiköt ülükl er dens a
nas ığı nır
ım.
460
 Es
ma’
ülHüs
na

Hz.Muha mmed( Sa
ll
all
ahuAleyhiveSe l
le
m)ş öyl
e
buyurdu:All
ah’
ındoksa
ndokuzismivar
dır
.Kim bunl
arı
sayar
,Allah’
ızi
kire
der
secenne
tegi
rer
.

1.Al
lah
2.Er
-Rahman:Dünyadamümin,ka
firayr
ımıyapmada
n
nimet
ler
iniver
en.
3.Er
-Rahim:Ahi
retdeya
lnı
zmüminler
erahmet
inii
hsa
n
461
eden.
4.El-Melik:Mül kündeva re tme kveyoke tme ks uret
iyle
tas
arrufede r.
5.El-Kuddüs :Büt ünnoks a nlıklar
danbe riol an.
6.Es-Selam:Za tınd a,s ıfatları
nda ve büt ün i şl
eri
nde
noksanlı
kta nvea fettens alimol an.
7.El-Mü’mi n:Büt ünpe yga mbe rl
erita
sdi ke der.
8.El-Mühe ymi n:Göz e t
e n,mur akabesinde nbi rz e
rrenin
hari
çka lma dı ğıe ndi kka tlikor uyucu.
9.El-Aziz:Mut lakga l
ip.
10.El-Cabba r :Mut laki s l
ahveka hredici
di r.
11.El-Müte ke bbir:Bü yükl ükvea zametsa hibiol an.
12.El-Hali
k:Ka inatıya r at
a n.
13.El-Bari
:Bi rka lıptandöke rgibi,düz gün,t erti
plive
güzelyarata n.
14.El-Mus avvi r:He rş eyebi rş ekilvesure tve ren.
15.El-Gaffar :Çokba ğışlaya n.
16.El-Kahha r:He ra nka hretme ğemukt edirol an.
17.El-Vehha b:Bolbo lve ren.
18.Er-Rezz ak:Büt ünc anlılar ı
nr ı
zkınıver en.
19.El-Fet
tah:Di l
edi ğineya r dıme den,ra hme tha z i
nele
rini
kulla
rınaa ça n .
20.El-Ali
m:He r
ş eyibi len.
21.El-Kabid:Ec e l
ige lenlerinr uhları
nıala n.
22.El-Basit:Di lediği nebolr ı z
ıkve ren.
23.El-Hafid:Kul larında nb az ı
ları
nındere ce s
iniindiren.
24.El-Rafi
:Kul l
a r
ında nba z ıla
r ı
nıyükselte n.
25.El-Muiz zu:Di lediğin ia zizya pan.
26.El-Muz illu:Di led iğiniz elilyapan.
27.Es-Sami :He rşeyii şiten.
28.El-Basir:He rşeyigör en.
29.El-Hake m:Hükmüns a hibi.
30.El-Adlu:Ada lets ahibi.
31.El-Lat
if:Lut üfvei hs ane den.
462
32.El-
Habir:Kul la rı
nı ngi z livea şikar ei şledikl
eribütün
fi
ilvesözleribi li
r.
33.El-
Hali
m:Ku ll
a rı
na za bınıt ehi re de r.
34.El-
Azim:Ul u,büy ükol an.
35.El-
Gafur :Çokma ğf i
re te den.
36.Eş-
Şekur :Azş ükü re de neda hiç okni me tve re
n.
37.El-
Ali
yyu:Yü ceo la n.
38.El-
Kebir:Mut la kbüyükol an.
39.El-
Hafiz:Kor uya n.
40.El-
Muki t:Ya r
a tı
lanva rlıklarınr ız kı
nıve r
en.
41.El-
Hasib :Ya ratılanva rlıkl a
r ı
nhe sabı nıy apanveb il
en.
42.El-
Celi
l:Ce lalveul ul uks ahibi .
43.El-
Kerim:İ st
e me de nveka r
ş ılı
ks ızi hs andabul unan.
44.Er-
Rakib:Muha faz ae di pgöz eten.
45.El-
Muc ib:Duae de nei ca bete de n.
46.El-
Vasi:İ lmihe rşeyikuş atan.
47.El-
Hakim:Hi kme ts ahibi .Fa y das ızi şya pma yan.
48.El-
Vedud:Çokş efka t
li.Ke ndi sineç oks evgibe s
lenen.
49.El-
Mec id:İ kramıbol .Şa nıyüc eol a
n.
50.El-
Bais:Ka birdeol anla rıdir i
lten.
51.Eş-
Şehid:He rşe yii nce liğiilegör üpbi l
e n.
52.El-
Hakk:Doğ rul uğua slade ği şme yen.
53.El-
Vekil:Kul ununvehe rşeyi nve kiliol an.
54.El-
Kaviyyu:Pe kg üç l
ü.
55.El-
Metin:Çoks ağla m.
56.El-
Veli
yyu :Se ven ,ya rdıme den,ma hlukatını
ni şl
erine
bakan.
57.El-
Hami d:He rt ürlüha mdel ayı kol a n.
58.El-
Muhs i:İ lmii lehe rşeyi nmi kda rı
nıbi len.
59.El-
Mubdi :Yokt anva re de n.
60.El-
Muid: Ya ra t
ılmı şla rı yok e tt
iktens onrat ekrar
yarat
an.
61.El-
Muhyi :He rc anl ıdah aya tıya ra tan.
62.El-
Mümi t:He röl d ürdüğündeöl ümüya r at
a n.
463
63.El-
Ha yyu:Sür e kliha ya tsa hibiol a n.
64.El-
Ka yyum:Ba şlangı ç,ni ha ye tveye nide nol uşgi bi
halle
rd e
nmün ezz ehvee zelde ne bedeka im,da imv eva r
olan.
65.El-
Va cid:Di ledi ğinibul an.
66.El-
Ma cid:Yü ks e kş e refs ahi bi.
67.El-
Va hid:Mi slivebe nze r
iol ma ya n.
68.Es-Sa me d:He rş eyinke ndi nemuht açol up,ke ndisihiç
kimseyevehi çbi rşe yemuht açol ma ya n.
69.El-
Ka dir:Kud re tihe rş eyeul aşan.
70.El-
Mukt edi r:İkt ida rıvekudr etisons uzol a nvehe rşeye
mukt edirol an.
71.El-
Muka ddi m:İ s tediği nii l
e rige çire n,ön ea la n.
72.El-
Mua h hi r:İs t
e d i
ği nige rikoyup,a rkayabı rakan.
73.El-
Evve l:Va r
lığı nıne vve liyokt ur.
74.El-
Ahi r
:Va rlığını ns onuyokt ur.
75.El-
Za hir :Va rlığıs ayı s ı
zde lillerl
ea şikardı r.
76.El-
Ba tı
n:Za tıi tiba rıyla ma hluka tt a rafında n gizli
,
görünme ye n,bi li
nme ye n.
77.El-
Va li
:Büt ünma hl uka tıni şlerinii da ree den.
78.El-
Müt ea li:Noks anl ıkla r
da nuz ak,ç oky üc e.
79.El-
Be rr
u:Ma hluk atınal ütfuveke re mib olol an.
80.Et-
Te vva b:Te vbee de nle ri
nt övbe le ri
nika bule den.
81.El-
Münt eki m:Suç lul arda ni nt i
ka ma lıcıdır.
82.El-
Af üvvu :Te vbee de n lerde ngüna hlarınıa fve den.
83.Er-Ra uf:Pe kş efka tliol an.
84.Ma li
kül -Mül k:Mül künmut laks ahi bi.
85.Zül-Ce lali-Ve l- İkram:Ye ga neş erefveke ma lsahibi.
86.El-
Muks it:He rşe yia daletüz erinedüz günya pa n.
87.El-
Ca mi u:İ stedi ğ i
nii stediğia ndat opl aya n.
88.El-
Ga niyyu:Çokz engi nvehe rşe yde nmüs tağni.
89.El-
Muğni :Kul larında ndi le diğini,f a zlıilez engine den
vemüs t
a ğnikı l
a n.
90.El-
Ma ni:Me y da n age lecekol a nşe yle rema niol an.
464
91.
Ed-Dar
ru:Sı kıntıvez orl
ukve re nşeyl
eriyarat
an.
92.
En-Naf
i:Me nfaatve re
nş eyler
iya rat
an.
93.
En-Nur
:Nur la
ndı r
a nvegönül lerehuzurveren.
94.
El-
Hadi:Hi dayetee rdir
en.
95.
El-
Bediu:Hi çmi sliolmaya nşe yle
riica
de den.
96.
El-
Baki:Va rlı
ğ ı
nıns onuol maya n.
97.
El-
Vari
s :Ma hlukatıne sa
ss ahibi.
98.
Er-
Reşi
d :He rkesiirşadede n,doğruyolaul a
ştı
ran.
99.
Es-
Sabur :Çoks abırlı.

465
 Hz
.Muha
mme
d( Sa
llal
lahuAl
eyhiveSe
lle
m)’
in
İ
simle
rindenBaz
ıla
rı

Abdul l
ah:Al lah’ınku lu.
Abid:Kul luke de n,iba de teden.
Adil:Ada letl
i.
Ahme d:Enç okö vülmüş ,se vi
lmiş.
Ahs en:Engüz el.
Ali:Ço kyüc e.
Alim:Bi lgin,bilen.
Allame :Çokbi le
n.
Ami l:İşleyici.
Aziz:Çokyüc e,çokş e refliolan.
Beşir:Müj deleyici.
Burha n:Sa ğla mde l
il
.
Cebba r
:Ka hredici,galip.
Ceva d:Cöme rt.
Ecve d:Eni yi,enc öme rt.
Ekrem:Enş erefl
i.
Emi n:Doğr uvegüve ni l
irk imse.
Fadlul l
ah:Al la hTe al
a ’nı nihsanı,f
azl
ınaul
aşa
n.
Faruk:Ha kkıv eba t
ıl
ıa yıran.
Fettah:Yol da kie ngellerika ldır
an.
Galip:Ha kimveüs t
ünol an.
Gani :Ze ngin.
Habi b:Se vgili,çoks evi len.
Hadi :Doğr uy olagötür e n.
Hafız :Muha fazae dici.
Halil:Dos t
.
Halim:Yumu şakhuy lu.
Halis:Sa f,temi z.
Hami d:Ha mde dic i
.
Hamma d:Çokha mde de r.
Hani f:Ha kikates ımsıkıs arı
lan.
466
Kame r:Ay.
Kayyim:Gör üp,g öz ete n.
Keri
m:Çokc öme rt,ç okş erefli
.
Macid:Yüc eveş ere fli.
Mahmud:Övül en.
Mans ur:Za fe reka vuş turulmuş .
Masum:Suç s uz ,gün a hs ı
z.
Mede ni:Şe hir li
, bilgi livegör gülü.
Mehdi :Hi daye tede n,doğr uyol ae rdir
en.
Mekki :Me kke li.
Merhum:Ra hme tl
ebe z enmi ş.
Mesud:Mut lu.
Meti
n:Çoks ağl amv egüç l
ü.
Muallim:Öğr e t
ici.
Mukte da :Peş ind eng idi len.
Müba re k:Uğur lu,ha yı rlı
,be reketli
.
Mücte ba :Seç ilmi ş.
Müke rre m:Şe refli,yüc e.
Mükte fi:İktidae de n,ye tinen.
Münir :Nur landı ran,a ydınlatan.
Mürse l:El çi
likl egör e vlendiril
mi ş.
Mürtez a:Be ğe ni l
mi ş,s eçil
miş .
Muslih:I slahe dici,d üz enekoyuc u.
Musta fa:Çoka rınmı ş,s eç i
lmiş.
Müsta kim:Do ğr uyo ldaol an.
Muti:Ha kkai ta ate de n.
Muti:Ve ren,i hsa ne de n.
Muza ffe r
:Za fe rka z a na n,üs t
ünol an.
Müşa vir:Ke n di si
ned a nışıl
an.
Naki:Çokt emi z.
Nakib:Ha lkıni y i
si ,k a vmi ne nseç kini
.
Nasi
h:Öğütve ren.
Natı
k:Konuş a n,n ut u kve ren.
Nebi:Pe ygambe r
.
467
Nec iyullah:Al lah’ ıns ırda şı.
Nec m( i
):Yı ldı z .
Nes ib:As i
l,t emi zs oyda nge len.
Nez ir:Kor kut uc u.
Nime t:İyilik,di rlikv emut luluk.
Nur :I şı
k,a yd ınlık.
Rafi:Yüks elte n.
Ragı b:Ra ğbe te de n,iste ye n.
Rahi m:Mümi nl eriç oks eve n.
Raz i:Ka bule de n,hoş nutol an.
Resul :El çi.
Reşid:Akı ll
ı, ol gun,i yiyol agöt ür
üc ü.
Said:Mut l
u.
Sabir :Sa brede n,güç lükl e reda yanan.
Sadul lah:Al lah’ ınmüba rekkul u.
Sadık:Doğr uol an,ge r çekc i.
Saffe t:Ar ı
nmı ş, seçkinki ş i
.
Sahib:Ma lik,a rka daş,s ohbe te dic
i.
Salih:İ yivegüz elhuyl u .
Selam:Noks a nvea yıpt ane mi nola n.
Seyf ullah:Al la h’ınk ılıc ı
.
Seyyi d:Ef e nd i.
Şafi:Şe fa ate di ci.
Şakir :Şükr e dic i.
Taha :Kur ’an’ ıKe ri
m’ de kii smi.
Tahi r:Çokt e mi z.
Taki :Ha ra ml a rdanka ç ına n.
Tayy ip:He la l,te mi z,güz el,hoş .
Vafi:Söz ün dedu ra n,s öz ününe ri.
Vaiz :Na s i
ha te de n.
Vas ıl:Kul uRa bb ineul a ştıran.
Yas in:Kur ’an’ ıKe ri
m’ de kii s
mi ,insanıka
mil
.
Zahi d:Ma s i
va da nyüzç e viren.
Zaki r:Al lah’ ıç oka na n.
468
469
 Er
kekİ
siml
eri

Abdul lah, Abdur rahma n, Abdul a li

m, Abdul azim,
Abdul aziz, Abdul baki , Abdul cebba r, Abdu l
c eli
l,
Abdul hak, Abdul h amid, Abdul ka dir, Abdul kerim,
Abdul vehha b,Abdur r
ahim,Abdül me c id,Abdus same d,
Muha mme d,Ah me d,Ade m,İ dr is,Nuh,Sa lih,İ br ahim,
Lut,İ sma il,İshak,Ya kup ,Yus uf ,Şua yb,Eyyub,Mus a,
Harun,Da vud,Sül eyma n,İ l
yas ,El ye sa,Yunus ,Zü lkifl,
Zeker i
ya ,Ya hya ,İsa,Üz eyr,Lokma n,Zül ka rne yn,Akı b,
Beşir,Emi n,Ha di,Ka yyım,Ke rim,Ma hi ,Muht ar,
Mus tafa,Mut t
a ki
,Mü nir,Ne zir
,Ra uf,Sa dık,Ta ha ,Ahs e n,
Akif,Ha fız,Ha l
il
,Ha l
im,Ha mi d,Ha ni f,Hi kme t
,İ mra n,
Kazım,Ma hmud ,Mu hsi
n,Müs lim,Müc ahi
d,Ra ş i
d,Re c ai
,
Refi
k,Re şid,Rı dvan,Sa ci
d,Se yyid,Sı ddık,Ta ib,Şa kir,
Zeyd ,Abba s,Az iz,Al i
,Amma r
,As ım,Bi lal,Ca bir ,Ca fer,
Ebube k r
,Ene s,Ebu zer,Ha bib,Ha lid,Ha mz a,Ha ris,
Hasan,Ha şim,Ze ki,Hi şam,Huz e yfe,Hüs eyin,İ krime ,
Me s
ud,Mua viye,Nu ma n,Os ma n,Öme r,Sa bit,Sa d,Sa id,
Sal
im,Si na n,Ta lha,Ta rık,Üs ame ,Va lid,Zi ya d,Zübe yr,
Adil,Adna n,Ar i
f,Av ni,Ba hti
ya r,Be ya zid,Be hlül,Be s
im,
Bünya mi n,Ce vd et
,Edhe m,Fa ruk,Fa ti
h,Ha mdi ,İ hsa n,
İs
me t,İ zzet,Ka mil,Ke ma l,Ke na n,Ma hir
,Me hdi ,Na bi,
Sel
ami ,Ta yyip,Za hid.

470
 Ka
dınİ
siml
eri

Me ryem,Mümi ne,Müs lime ,Na ime ,Sa bire,Sa dıka,

Sai
me ,Sı ddı ka,Ta ibe ,Ze kiyye ,Af ra,Ami ne ,At ika,
Betül,Ce mi l
e ,Dür da ne,Er va ,Es ma ,Fa t
ıma ,Ha bibe,
Hatice,Ha fsa,Ha li
de ,Ha l
ime ,Ma r
iye,Ne s
ibe ,Ruk iyye,
Safi
yye ,Se vde,Şe yma ,Süme yye ,Ümmügül süm,Ze hra,
Zeyn ep,Adi le,Al iye,Az ize,Be dri
ye ,Be hice ,Be hiye,
Belkıs,Be yza,Cühe yme ,Emi ne ,Eni se ,Fahriye ,Feride,
Fi
kr i
ye ,Fi rdevs,Ha c er,Ha f
ize ,Ha lise,Ha mi de,Ha nife,
Hasibe ,Ha va,Ha yriye ,Hi lal,Za kire,Ka driye ,Ka mile,
Kerime ,Ke vser,Lati
f e,Lü t
f i
ye ,Ma ci
de ,Ma kbul e,Me li
ha,
Me sude , Mua zzez, Mü ne vve r, Müni re, Müş err
ef,
Müz eyye n,Na ci
ye,Na z i
fe,Ne baha t
,Ne f i
se,Ne sibe,
Nezihe ,Nur i
ye ,Ra bia,Sa baha t,Sa cide ,Me rve ,Saliha,
Sel
ime ,Rume ysa,Şa kire,Şe ri
fe ,Şükr i
ye ,Tahire,Ta yyibe,
Tuba ,Uf eyr a
,Ul viye ,Za hide,Za kire,Zübe yde ,Zül eyha,
Abide ,Af ife,Al ime,Büş r
a ,Fe ride,Fe vz i
yye ,Ha mdi ye,
Kübr a,Sa dıka,Şule, Ze kiye,Zühdi ye,Zül eyha.

471
 Fa
yda
lanı
lanKa
yna
kla
r

- İhya
- Sahi hiBuha ri
- ElUhudulKu bra
- Terbi ye
- Muht a rEh a di
s
- 500Ha disiŞe ri
f
- Riya z usSa lihi
n
- İsl
a mTa rihi
- Şere fiÜmme tiMuha mme di
yye
- Şiratülİ s
la m
- Ne sa i
hulİ bad
- Küt übiSi tte
- Sahi hiMüs lim
- Taç
- Ahl akHa di sl
eri
- Sirac ulMüt te
kin
- Me va h ibuLe dünniye
- İsl
a m’ d aHe lall
arveHa ra
mlar
- EhliSünne tİti
kadı
- Ha dis lerleİ sl
am
- RuhulFur ka n
- Ka dınİ lmi hali
- Peyga mbe rEf endimiz’
in(Sal
la
ll
ahuAl
eyhive
Selle m)Şe ma i
li
- Mümi nl er
eVa azlar
- İsl
a mveİ lim
- Be rika
- Alla hKa tındaDi n
- Ka lple rinKe şfi

472