Наука на јазикот – општа лингвистика

Предмет на науката на јазикот – човечкиот јазик како систем со своја сопствена

структура
Задачи на науката на јазикот – природа на ј. ; фукциите на ј.; структурата на ј.;
методите на проучување на ј.;
Природата(преку особеностите како систем од знаци, средство за општење
меѓу луѓето и искажување на мислите. Знаковна(врз симболизација),
општествена( употреба на јазикот во заедниците), психичка(врската на јазикот и
мислењето).
Функции на ј.: комуникативна, спознајна, обединувачка, симболична, културна,
естетска
Структура на ј. – единство од две рамништа: на формата(гласови, зборови,
реченици) и содржината(значењето)
Лингвистички дисциплини – Фонетика(гласови),
Фонологија(смислоразмислувачки единици), Морфологија(форма на зборови),
Синтакса(зборовни целини), Лексикологија(реченичко значење),
Зборообразување(изведување на зборовите), Семантика(значењето)
Лингвистика – го проучува јазикот како појава поврзана со човекот. Предмет на
лингвистиката: јазикот како систем од знаци, законитостите, структурата и
функционирањето на јазикот. Човекот како организам(биологија – анатомија и
физиологија, физика – акустика). Мислење на човекот(филозофија, психологија,
логика, кибернетика). Човекот во општество( социологија, етнологија, историја,
археологија).
Интердисциплинарни науки - социолингвистика( врската меѓу јазикот и
човекот во општеството); психолингвистика(јазичното однесување и
менталните процеси); етнолингвистика(односот меѓу јазикот и културната
средина); невролингвистика(функ. На нервниот систем за употреба на јазикот.

Два периода – старомакедонски(9-18век) и новомакедонски(19век
наваму). Старомк. – употреба на старословенски и црковнословенски ј.
Новомк – промени во изговорот; граматиката; зборообразувањето,
речникот и фразеологијата. Промени во изговорот(упростување на
вокалниот систем, зацврстување на односот по звучност кај согласките,
третосложен акцент). Промени во граматиката( балканизмите во
граматичката структура, замената на стариот начин на искажување со
падежи, со предлози. Промени во зборооб.( употреба на продуктивни
зборообразувачки модели, употреба на зборови од заедничката
балканска лексика)
Ширење и употреба на народниот јазик – говорен , записи на маргини,
јазик на оригинална уметничка литература, грамоти(текстови – имотна
сопственост на манастирите, Калимановата грамота), кодици(ракописни
книги за дарителите на манастирите, Тресковачкиот кодик)
Спонтаност(црковнословенски се менуваат со народнојазични елементи,
Тиквешки зборник), свесност(дамаскинска литература). Дамаскини –
поучни зборници – однос меѓу црковнословенски и народен јазик –
Кринскиот дамаскин
Почетокот на новомакедонски период – 19век – македонски народен
јазик – засилување на соседните држави – наметнување на нивни јазици
– турски јазик како административен – прашање за писменост – придонес
– Јоаким К., Кирил П., Теодосиј С., Ј.Х.К.Џ.
Јоаким Крчовски – кичевско, кратовско – пет дела во Будим – Прво
1(Слово...1814), 2(Повест...),3(Митарства...1817),4(Чудата на пресвета
Богородица),5(Поучна слова1819) – народен, кратовско –
кривопаланечки со елементи на северните и централните говори.
Кирил Пејчиновиќ – с.Теарце( Тетовско) – прва книга(Огледало,1816),
2(Утеха на грешните,1840), 3(Житието на кнез Лазар), четврто
дело(неговиот надгробен натпис, стихови) – народен тетовски со
црковнословенизми и турцизми.
Теодосиј Синаитски – мк печатница – Таблица преваја(ЈХКЏ) и Утеха на
грешните(Кирил П.) – го напишал предговорот на Утеха на грешните
Ј.Х.К.-Џ – прво дело(Таблица Преваја), 2(Плач на скопското училиште...),
песната(Аурора), песната(Труд ми е името, Горка чаша кнеза Лазара –
последна тајна вечера – најдолга песна од периодот), Драмски
текстови(Училиште и учение, Минерва и девет музи, Разговор или прави
человек, Басни. – велешки, елементи на словенски јазик.
Заедничко на писателите – народен јазик – црковнословенски менување
со народен, задржување на овој однос; мк народен јазик во
образованието и просветата; посебен јазик против соседните; повеќе мк
говори; паралела меѓу балканската и општословенската лексика.