Professional Documents
Culture Documents
تفسیر موضوعی نهج البلاغه (استاد صالحی)
تفسیر موضوعی نهج البلاغه (استاد صالحی)
الف -نهج البالغه سندی برای شناخت دین مبین اسالم و تجسمی از آموزه های حیات بخش اسالم است .
ب -سندی برای بازشناخت هویت تشیع است
ج -سندی برای بازشناخت جایگاه امامت است
د -منبعی برای بازشناخت علم امام است
سوال - 2بعضی از نشانه های گستردگی علم امام از دیدگاه نهج البالغه با بیان کنید .
الف -نهج البالغه اخ القرآن یعنی برادر قرآن است و بعد از قرآن کریم ،باالترین دستور زندگی مادی و معنوی و سیاسی و حکومتی ما مسلمانان
است
ب -نهج البالغه به معنای راه و روش بالغت و سخنوری است
ج -جمع آوری کننده نهج البالغه مرحوم سید رضی است که شامل 239خطبه و 79نامه و 480حکمت ( کلمه قصار ) می باشد
سوال - 4برخی از کارهای انجام گرفته در مورد نهج البالغه را ذکر کنید .
الف -نوشتن بیش از 200شرح و تعلیقه در مورد نهج البالغه از سوی علمای شیعه و اهل سنت ،مانند شرح نهج البالغه ابن ابی الحدید و مانند
ترجمه و شرح نهج البالغه عالمه جعفری (ره ) و مانند ده جلد پیام امام علی ( ع ) اثر آیت للا مکارم شیرازی و غیره ...
ب -تدوین و نوشتن مستدرکات نهج البالغه یعنی گردآوری بخش هائی از سخنان گهربار امام علی ( ع ) که در نهج البالغه بیان نشده است ،
مانند 15جلد " نهج السعاده فی مستدرک نهج البالغه " اثر آیة للا محمدباقر محمودی و مانند " مصباح البالغه فی مشکاة الصیاغه " اثر حسن
میرجهانی طباطبائی
ج -نوشتن کتاب هائی در مورد مستندات و سندها و منابع معتبر نهج البالغه مانند چهار جلد کتاب " مصادر نهج البالغه و اسانیده " نوشته آیة
للا عبدالزهرا حسینی "
- 5استناد و مستندات و اعتبار نهج البالغه از چه راه هائی قابل اثبات است ؟
الف -معارف نهج البالغه عموما" از نوع اعتقادیات و اخالقیات است و سند بیشتر در روایات فقهی و احکام شرعی نقش آفرین است
ب -نهج البالغه از نظر الفاظ و محتوا چنان محکم و متعالی است که امکان انکار استناد آن به امیرالمؤمنین ( ع ) وجود ندارد .
ج -سخنان امام علی ( ع ) در عصر سید رضی ( ره ) آنچنان معروف و مشهور بوده که او نیازی به استنادسازی آنها نمی دیده است
د -عموم خطبه ها و نامه ها و کلمات قصار که در نهج البالغه گردآمده ،قبل از آن در منابع روائی و تاریخی انعکاس یافته بود .
سوال - 6برای شرح و تفسیر نهج البالغه از چه روش هائی می توان بهره جست ؟
الف " -تفسیر ترتیبی " که رایج ترین تفسیر است و بر اساس چینش کنونی نهج البالغه می باشد .
ب " -تفسیر صدوری " که بر اساس تاریخ صدور سخنان و نامه های حضرت امیر (ع ) است .
ج " -تفسیر موضوعی " که با انتخاب و بررسی جوانب موضوعات مختلف ،داللت های آن ارائه می گردد .
سوال - 7برای استخراج نظرات حضرت علی ( علیه السالم ) در نهج البالغه چه روش هائی وجود دارد ؟
الف -لزوم سازگاری داللت های مضامین نهج البالغه با مبانی کالمی شیعه مانند علم امامان و عصمت امامان ( ع )
ب -لزوم سازگاری نهج البالغه با سایر متون دینی مانند قرآن و روایات اهل بیت ( ع )
ج -ارائه پیام های دینی نهج البالغه متناسب با سطح فکری مخاطبان
سوال - 9برخی از قواعد تفسیر نهج البالغه را نام ببرید .
الف -دانش بی کران و مقام بصیرت و یقین حضرت علی (علیه السالم )
ب -عبودیت الهی و پرهیزکاری و زهد و دنیاگریزی
ج -عدالت خواهی و شجاعت و کوچک انگاری مرگ و نیز فضیلت های دیگر ...
- 11بعضی مباحث خداشناسی که در نهج البالغه آمده بیان کنید ؟
الف -بینونت و تفاوت و جدائی کامل میان صفات الهی با صفات بشری .
ب -اتصاف خداوند به صفات مختلف ،بدون مالزمات مادی .
- 15فلسفه رسالت پیامبران از دیدگاه نهج البالغه را ذکر کنید ؟
الف -سنت مستمر خداوند این بود که همیشه پیامبرانی را برای هدایت بشر ارسال فرماید .
ب -پیامبران الهی از پاک ترین تبار گزینش می شدند .
ج -پیامبران بسیار ساده زیست بودند و زهد ستودنی داستند .
د -از دیدگاه نهج البالغه رسالت پیامبر اکرم (ص) نسبت به پیامبران دیگر ،جایگاه خاص و ویژه ای دارد .
- 17امام علی (ع) در کلمه قصار 147نهج البالغه چه ویژگی هائی را برای اهل بیت برمی شمارد ؟
الف -گستردگی دانش امامان (ع) و بهره مندی ایشان از بصیرت در دین .
ب -برخورداری از مرتبه یقین و کوچک انگاری دنیا
ج -حکمت مداری در رفتار و وارستگی روحی .
- 18حضرت امیرالمؤمنین (ع) در خطبه 239نهج البالغه چه ویژگی های دیگری را برای اهل بیت (ع) بیان می کنند ؟
الف -خداوند حکیم است و کار بیهوده انجام نمی دهد .
ب -حکیم بودن خداوند اقتضاء می کند که جهان و انسان را عبث و بیهوده نیافریده باشد .
ج -از سوی دیگر آفرینش هستی و انسان بدون پیش بینی جهان آخرت و امتحان و پاداش و جزای پروردگار ،به معنای لغو و بیهوده بودن
آفرینش است .
د -در حالی که به اذعان قرآن و نهج البالغه و روایات و عقل ،انسان برای رسیدن به کمال و تعالی آفریده شده است ،به همین علت برای هدایت
مردم ،دین و شریعت در نظر گرفته شده و برای هر امتی ،پیامبری فرستاده شده است .
- 25معنای لغوی و اصطالحی برزخ را بیان کنید ؟
برزخ در لغت به معنای حائل میان دو چیز است و در اصطالح نیز به جهان پس از مرگ و پیش از قیامت ( عالم قبر ) برزخ گویند .خداوند واژه
" برزخ " را در قرآن ( سوره مبارکه مؤمنون ،آیه ) 100به همین معنای اصطالحی به کار بسته است ،آنجا که فرمود :
" و من ورائهم برزخ الی یوم یبعثون " یعنی پیشاپیش آنان برزخی است تا روزی که برانگیخته شوند .
- 26بعضی از حاالت مردم در صحرای محشر از دیدگاه نهج البالغه را بیان کنید ؟
امام علی (ع ) در خطبه های 83و 102و 195برخی حاالت مردم در صحرای محشر را ذکر می کنند :
الف -بیچارگی و درماندگی انسان ها از هر جهت و گریزناپذیری تسلیم در برابر فرمان الهی
ب -به چالش کشیده شدن غرور و نخوت بیجای انسان ها در دنیا
ج -خاموش بودن و صف به صف ایستادن انسان ها در صحرای محشر ،پایان یافتن هرگونه چاره جوئی ،سرازیر شدن عرق شرم از چهره و
ترس و وحشت .
- 27برخی از آموزه های حضرت امیر (علیه السالم) در نهج البالغه درباره جهان آخرت را ذکر کنید ؟
الف -هر آنچه در توصیف جهان آخرت گفته شده ،در برابر حقیقت آن جهان ،اندک است .
ب -پیش بینی بهشت به عنوان پاداش ایمان و نیکوکاری برای تحقق اشتیاق کافی است .
ج -پیش بینی جهنم به عنوان کیفر گناهان برای تحقق خوف و پرهیز از گناهان کافی است .
- 28بعضی از صفات متقین که حضرت علی (علیه السالم) در خطبه متقین ( خطبه 193نهج البالغه ) بیان فرموده اند ،نام ببرید ؟
الف -انسان متقی اهل تقوی و پرهیزکاری و ترک گناهان و انجام واجبات الهی است .
ب -اهل نیکوکاری و صبر و بردباری و گذشت و وفای به عهد و امانتداری است .
ج -آزارش به کسی نمی رسد و در برابر آزار دیگران نیز اهل حلم و بردباری است .
- 31تزکیه را تعریف کنید و مهم ترین گام های دستیابی به آن از دیدگاه حضرت امیر (ع) در نهج البالغه را بیان کنید ؟
تزکیه و تهذیب نفس به معنای پاک کردن و پیراستن جان از هرگونه گناه و آلودگی و رذیلت اخالقی است که شرط رسیدن به سعادت دنیا و آخرت
است .
مهم ترین گام های دستیابی به آن عبارتند از :
الف -خودشناسی
ب -پرهیزکاری و ترک گناهان و انجام واجبات
ج -دنیاگریزی و ساده زیستی
سوال - 32مقصود از خودشناسی چیست ؟
مقصود شناخت استعدادها و توانمندی های معنوی و علمی انسان ،اهتمام داشتن به نیازهای واقعی و اقتضائات نفس انسانی ،کوشش برای تعالی
نفس و غافل نشدن از خویشتن خویش است .
شناخت و معرفت نفس برترین معرفت است و مضمون حدیث شریف این است که خودشناسی یکی از راه های مهم خداشناسی است ( .من عرف
نفسه ،فقد عرف ربه )
- 33از مجموعه سخنان گهربار امیرالمؤمنین ( علیه السالم ) در نهج البالغه درباره دنیا چند نکته را می توان دریافت ؟
مراد تمام گناهانی است که خاستگاه آنها زبان است ،مانند دروغ ،غیبت ،تهمت ،نمامی و سخن چینی ،فحش و دشنام دادن ،استهزاء و مسخره
کردن ،تحقیر و سرزنش کردن ،طعنه زدن ،زخم زبان ،افشاء اسرار دیگران ،خدای ناکرده قسم دروغ و شهادت دروغ که گناه کبیره است و
کفاره دارند و غیره ...
خیلی از گناهان انسان به وسیله زبان انجام می گیرد ،بنابراین اگر انسان زبانش را حفظ کند ،از بسیاری گناهان مصون و محفوظ می شود و
همین یعنی پاکدامنی زبانی .
- 36در مورد پاکدامنی مالی توضیح دهید ؟
اموال را می توان به سه نوع تقسیم کرد :مال حالل ،مال حرام ،مال مشتبه (شبهه ناک) .مراد از پاکدامنی مالی آن است که در اموال مؤمن ،
مال حرام یا شبهه ناک و مشتبه وجود نداشته باشد .در حدیث می فرماید :عبادت ده جزء است که مهم ترین جزء آن کسب روزی حالل است .
باید به شدت و حتما" و قطعا" از مال حرام مانند ربا ،رشوه ،اختالس ،احتکار و کم فروشی ،غل و غش در معامله ،کم کاری ،خدای ناکرده
ضایع کردن حق الناس و تضییع بیت المال مسلمین جدا" پرهیز و اجتناب کنیم ،چون عالوه بر آیات و احادیث ،به تجربه هم ثابت شده است که
مال حرام خیر و برکت ندارد و بلکه وزر و وبال دارد و آثار بسیار بد و مخرب روحی و جسمی و معنوی و فکری و دنیوی و اخروی برای خود
انسان و زن و بچه هایش دارد .
بکوشیم در کسب مال حالل که بزرگ ترین عبادت است و باالترین ثواب و پاداش الهی را در دنیا و آخرت دارد و همین یعنی پاکدامنی مالی .
- 37در مورد پاکدامنی جنسی از دیدگاه نهج البالغه توضیح دهید ؟
مقصود از پاکدامنی جنسی ،پیراسته ساختن فکر و رفتار از هرگونه رفتار حرام و نامشروع است که تحت تأثیر کشش جنسی ،بروز و ظهور می
یابد .اسالم برای مبارزه با آلودگی های جنسی ،نه تنها با غلتیدن در آن ،بلکه با نزدیک شدن به این ورطه خطرناک نیز به مخالفت برخاسته
است .قرآن تأکید می کند که چشمان خود را از نگاه گناه و شهوت آمیز نگه داریم .امام ( علیه السالم ) نگاه حرام و گناه آلود را تیری از تیرهای
مسموم و دامگاه شیطان دانسته است .برای پاکدامنی جنسی و جلوگیری از آلودگی های جنسی ،رعایت تقوی چشم و گوش و زبان و لمس و
خیال ،صبر و خویشتن داری و پاکدامنی ،پرهیز از تحریک کننده ها ،روزه گرفتن و کم خوری ،ورزش کردن و پر کردن اوقات فراغت و مهم تر
از همه ازدواج به هنگام و آسان و به دور از تشریفات و تجمالت و چشم و هم چشمی ها مورد تأکید مؤکد اسالم قرار گرفته است .
- 38آیا حکومت و زمامداری از نگاه امیرمؤمنان (علیه السالم) امری ضروری و گریزناپذیر است ؟ توضیح دهید .
بله ،حکومت برای مردم امری ضروری و قطعی و گریزناپذیر است ،چرا که جامعه بدون حکومت دچار ناامنی و بی نظمی و هرج و مرج می
شود و حفظ نظم و امنیت و جلوگیری از هرج و مرج در جامعه و دفاع از کیان ملت و کشور حداقل چیزی است که از هر حکومت انتظار می رود
.
- 39حضرت امیر (ع) ضمن تأکید بر اصل شایسته ساالری در حوزه زمامداری ،چه اصولی را از شرائط
الف -صبر و سکوت در برابر غصب خالفت ( البته به خاطر حفظ اصل دین و اسالم و قرآن و زحمت های بسیار زیاد پیامبر اکرم (ص )
- 2همکاری و همراهی امام (ع) و مشورت دهی و راهنمائی خلفا
- 46نمونه هائی از برخورد اخالقی حضرت امیر (علیه السالم) با معاویه و یارانش در جنگ صفین را ذکر کنید ؟
الف -دعوت امام (ع) از سپاهیان خود برای رعایت اخالق جنگی
ب -ممانعت کردن امام (ع) از دشنام دادن به سپاه معاویه
ج -بازگذاشتن آب بر سپاه معاویه .