Translated from Spanish to Albanian - www.onlinedoctranslator.

com

INDEKSI

MIRËNJOHJE _________________________________________________i

DEDIKATORËT _________________________________________________________________ ii

ABSTRAKT _________________________________________________________________ iii

INDEKSI _________________________________________________________________ iv

I. HYRJE _________________________________________________ 1

II. SHQYRTIMI I LITERATURËS _______________________________________ 3

2.1. Anatomia e mëlçisë ________________________________________________ 3

2.1.1. Sistemi biliar _________________________________________________________________ 3

2.2. Histologjia e mëlçisë ________________________________________________ 4

2.2.1. Hepatocitet _________________________________________________________________ 4

2.2.2. Fshikëza e tëmthit _________________________________________________________________ 4

23. Fiziologjia e mëlçisë ________________________________________________ 5

2.3.1. Sekreti biliar. _________________________________________________ 5

2.3.2. Metabolizmi. _________________________________________________________________ 6

2.3.3. Hemostaza ________________________________________________________________ 6

2.4. Hepatiti Infektiv i Qenit (ICH) ____________________________________ 7

2.5. Sinonimet _________________________________________________ 9

2.6. ICH Epizootiologjia ________________________________________________

10

1
 2.7. Shpërndarja _________________________________________________ 12

2.8. Patogjeneza _________________________________________________ 13

2.9 Shenjat klinike _________________________________________________ njezet e nje

2.10 Lëndimet _________________________________________________________________ 27

2.10.1. Lezionet makroskopike ________________________________________________ 27

2.10.2. Lezionet mikroskopike (histopatologjike) _________________________________ 30

2.11. Parandalimi _________________________________________________ 34

2.12. Trajtimi _________________________________________________ 37

2.13. Diagnoza diferenciale ________________________________________________40

2.14. Metodat Diagnostike ICH _________________________________________________41

III. KONKLUZIONET. _________________________________________________ 47

IV. LITERATURA E CITUAR. _________________________________________________ 48

2
 1

PREZANTIMI

Hepatiti infektiv i qenit është një sëmundje infektive dhe ngjitëse me një shtrirje të gjerë

shpërndarja në mbarë botën që prek kryesisht qentë shtëpiak, por mund të prekë edhe të egër

specie. Sëmundja shkaktohet nga adenovirusi i qenit i tipit 1, një virus shumë rezistent

ndaj mjedisit dhe shumë dezinfektues. Virusi mund të shkaktojë sëmundje te kafshët e

të gjitha moshat, por është më e zakonshme te kafshët e reja dhe te kafshët e pavaksinuara.

Forma e infeksionit është nëpërmjet kontaktit të drejtpërdrejtë ose gëlltitjes së feces, urinës ose

pështyma e qenve të infektuar, megjithëse mund të jetë edhe përmes fomites. Virusi ka tropizëm

për indet endoteliale dhe hepatocitet, virusi së pari infekton indin limfatik

ndodhet rreth kokës, para se të kalojë në organe të tjera, veçanërisht në mëlçi, veshka

dhe sytë ku është më e zakonshme ta gjesh dhe ta izolosh.

Sëmundja si e tillë paraqet një shumëllojshmëri të gjerë të shenjave klinike dhe varet nga

forma e paraqitjes së sëmundjes, e cila mund të jetë hiperakute, akute, subakute

ose të moderuara dhe kronike ose subklinike, shenjat më të vërejtura janë

vdekja e papritur e kafshës ose gastrointestinale. Lezionet karakterizohen nga

Dëmtimi i endotelit vaskular dhe lezionet plurifokale të nekrozës hepatike të shkaktuara nga

virusi dhe histopatologjikisht nga trupat e përfshirjes brendaqelizore të shkaktuara nga virusi.

Diagnoza e bazuar në anamnezë e bën atë të ndërlikuar për shkak të gamës së gjerë

e shenjave klinike, diagnoza mund të konfirmohet me analiza serologjike, izolim dhe

vëzhgimi i virusit. Nuk ka trajtim specifik, ky synohet në atë dytësor

problemet që shfaqen me sëmundjen. Edhe pse në ditët e sotme kjo sëmundje nuk është e përhapur

Diagnostifikuar për shkak të efikasitetit të vaksinimit, hepatiti infektiv i qenit është një sëmundje

pak i konsideruar në diagnozë për shkak të gamës së gjerë të shenjave dhe dëmtimeve që ajo
 2

paraqet dhe shpesh shkakton vdekjen e papritur te qeni.

 3

II. SHQYRTIMI I LITERATURËS

2.1. Anatomia e mëlçisë

Mëlçia ndodhet në pjesën intratorakale të zgavrës së barkut,

menjëherë pas diafragmës. Është gjëndra më e madhe në trup. (Konig dhe Liebich,
2001).
Ndahet në pesë lobe kryesore nga çarje që konvergojnë në çarjen e portës.
Lobi i majtë anësor është më i madhi dhe ka një kontur ovale. Lobi medial i majtë
është shumë i vogël dhe prizmatik. Lobi i djathtë medial është i dyti në madhësi
dhe ka një lob katror. Lobi i djathtë anësor është i treti në madhësi dhe ka një skicë
ovale. Në sipërfaqen e tij viscerale ndodhet lobi kaudat, i përbërë nga dy pjesë,
procesi kaudat në të djathtë dhe papilari në të djathtë (Sisson dhe Grossman,
2002).

2.1.1. Sistemi biliar

Sistemi biliar përbëhet nga qelizat e mëlçisë (ose hepatocitet) vetëm si

qeliza sekretore ekzokrine, dhe nga kanalet ekskretuese të mëlçisë. Që çojnë
sekretimin e këtyre qelizave në duoden. Sepse sekretimi ekzokrin i mëlçisë quhet
biliare. Kanalet ekskretuese që e bartin atë quhen kanale biliare (Hib dhe Ishii de
Sato, 2001).
Biliari nuk hyn drejtpërdrejt në duoden, pasi me prodhimin e tij devijohet në
fshikëzën e tëmthit, ku përqendrohet dhe ruhet. Kur kërkohet për të ndihmuar
tretjen e kimit, biliare largohet nga fshikëza e tëmthit dhe shkarkohet masivisht në
duodenum (Hib dhe Ishii de Sato, 2001).
Fshikëza e tëmthit ndodhet në aspektin visceral të mëlçisë. Ai përmban biliare, e cila

ekskretohet në duoden kur është e nevojshme, përmes kanalit cistik dhe kanalit biliar të

përbashkët (Konig dhe Liebich, 2011).

Fshikëza e tëmthit ndodhet në fossa vesicae felleae, midis dy pjesëve të lobit

medial të djathtë; zakonisht nuk arrin kufirin ventral të mëlçisë (Sisson dhe
Grossman).
 4

2.2. Histologjia e mëlçisë

Mëlçia është një gjëndër e madhe me lobe. Çdo lob është i mbuluar nga një
mesothelium, poshtë të cilit është një shtresë e hollë e indit lidhës, kapsula e
Glisson. Çdo lob ndahet në lobula të shumta klasike të përbëra nga sinusoidë dhe
pllaka të qelizave parenkimale, hepatocitet. Këto të fundit organizohen në mënyrë
radiale rreth një vene qendrore. Zonat ku takohen tre ose më shumë lobula quhen
hapësira portale, secila prej të cilave përmban një ose më shumë degë të venës
porta dhe arteries hepatike dhe një ose më shumë duktula biliare dhe enë
limfatike. Këta komponentë mbështeten nga një rrjet indi lidhor (Bacha dhe Bacha,
2001).
Lobet hepatike kanë një hilum të përbashkët përmes të cilit indi lidhor i
kapsulës Glisson hyn në gjëndër dhe krijon septa të rendit të ndryshëm, nëpër të
cilat kalojnë kanalet biliare, enët e gjakut, enët limfatike dhe nervat intrahepatikë.
Septet më të holla e ndajnë indin e gjëndrave në qindra mijëra lobula të mëlçisë, të
cilat janë strukturat themelore funksionale të mëlçisë (Hib dhe Ishii de Sato, 2001).

2.2.1. Hepatocitet

Ato janë qeliza poliedrike, përgjithësisht gjashtëkëndëshe, dy prej të cilave

përballen me hapësirat e Disse. Për katër të tjerët ata bashkohen me hepatocitet
fqinje, gjë që shkakton formimin e trabekulave Remak. Hepatocitet kanë një bërthamë
sferike, megjithëse është e zakonshme të gjenden hepatocite me dy ose më shumë
bërthama poliploide (Hib dhe Ishii de Sato, 2001).

2.2.2. Fshikëza e tëmthit

Fshikëza e tëmthit është një qese në formë vezake, e cila përqendrohet dhe ruan
biliare. Kjo gradualisht hyn në fshikëz e tëmthit përmes një tubi të shkurtër të quajtur
kanali cistik, dhe kur kërkohet në lumenin e zorrëve, ai del përmes kanalit cistik në drejtim
të duodenit. Fshikëza e tëmthit përbëhet nga katër shtresa: mukoza, muskulare,
perimuskulare dhe seroze (Hib dhe Ishii de Sato, 2001).
 5

23. Fiziologjia e mëlçisë

Mëlçia merr pjesë në një numër të madh funksionesh metabolike në të cilat

dallohen: formimi dhe sekretimi i biliare, formimi dhe ruajtja e glikogjenit,
deaminimi i aminoacideve dhe formimi i uresë, sinteza e acideve yndyrore,
oksidimi dhe fosforilimi i yndyrave, ruajtja. të vitaminave dhe mineraleve,
detoksifikimi i purinave, porfirinave dhe amoniakut, shkatërrimi i eritrociteve të
vjetra ose me defekt, sinteza e proteinave plazmatike, shkatërrimi i steroideve,
formimi i protrombinës dhe faktorëve të koagulimit (Trigo, 1998).
Për shkak të funksioneve të shumta jetësore, ai shpesh konsiderohet si
"laboratori qendror i trupit". Mëlçia kryen aktivitete thelbësore si organi më i
rëndësishëm metabolik në metabolizmin e karbohidrateve, proteinave dhe
yndyrave, si dhe në eliminimin e substancave të dëmshme nga trupi. Më e
dukshme është formimi i biliare. Acidet biliare janë përgjegjëse për emulsifikimin e
yndyrave në zorrë. Biliare grumbullohet në fshikëzën e tëmthit, ku trashet dhe
lëshohet në duodenum sipas nevojës (Konig dhe Liebich, 201).

Një nga funksionet e mëlçisë është gjëndra sekretuese e sistemit të tretjes.

Sekreti i tij, biliare, luan një rol të rëndësishëm në tretjen e yndyrave. Biliare
përmban fosfolipide dhe kolesterol në tretësirë ujore për shkak të veprimit
detergjent të acideve biliare (Cunningham dhe Klein, 2013).

2.3.1. Sekreti biliar.

Biliare, rruga kryesore e eliminimit të kolesterolit, është një zgjidhje izotonike,

i përbërë nga acide biliare, kripëra dhe pigmente, si dhe kolesterol, fosfolipide,
elektrolite inorganike, mucina, metabolitë të shumtë dhe ujë (da Silveira dhe Filho,
2016).
Hepatocitet sintetizojnë acidet biliare nga kolesteroli. Funksioni i acideve
biliare është të emulsifikojnë lipidet dietike dhe të tretin produktet e tretjes së
yndyrës (Cunningham dhe Klein, 2013).

2.3.2. Metabolizmi.

Mëlçia është një depozitë e madhe qelizash, e aftë për reaksion kimik,
 6

që kryejnë një metabolizëm intensiv, që nga sistemet metabolike

ato ndajnë substrate dhe energji dhe, përveç kësaj, në këtë organ përpunohen dhe sintetizohen

substanca të shumta të transportuara në rajone të tjera të trupit që takohen

mijëra funksione të ndryshme metabolike. Për të gjitha këto, një pjesë e madhe e disiplinës

Biokimia merret me reaksionet metabolike të mëlçisë (Guyton dhe Hall, 2011).

Hepatocitet kryejnë funksione të ndryshme metabolike. Produktet që

rezultojnë nga këto funksione lëshohen në gjak nga sinusoidet ndërsa formohen,
me përjashtim të disave që ruajnë përkohësisht hepatocitet dhe dalin drejt
sinusoideve kur trupi ka nevojë (Hib dhe Ishi de Sato, 2001).
Mëlçia kryen metabolizmin e karbohidrateve, proteinave dhe lipideve,
përveç funksioneve të tjera metabolike si depozitimi i vitaminave dhe hekurit, merr
pjesë edhe në eliminimin e substancave toksike për trupin (Guyton dhe Hall, 2011).

2.3.3. Hemostaza

Mëlçia është përgjegjëse për sintezën, aktivizimin dhe pastrimin e faktorëve

të ndryshëm të koagulimit, frenuesit e tyre dhe fibrinolizën. Hemostaza primare
varet nga numri dhe funksioni i trombociteve, ndërsa koagulimi varet nga
aktivizimi i faktorëve dhe prania e trombociteve të aktivizuara (da Silveira dhe
Filho, 2016).
Mëlçia sintetizon shumicën e faktorëve të koagulimit, me prodhimin
ekskluziv të fibrinogjenit (faktori I), protrombinës (faktori II) dhe faktorëve V, VII, IX
dhe X. Në dështimin e mëlçisë, ulja e këtyre faktorëve çon në koagulopati. Mëlçia
gjithashtu sintetizon një pjesë të vogël të faktorit VIII. Faktorët II, VII, IX dhe X janë
glikoproteina, sinteza e të cilave varet nga përthithja e vitaminës K, duke u ulur në
prani të kolestazës (da Silveira dhe Filho, 2016).
 7

2.4. Hepatiti infektiv i qenit (ICH)

Hepatiti infektiv i qenit (ICH) i njohur gjithashtu si sëmundja e Rubarth ose

hepatiti ngjitës canis është një sëmundje shumë ngjitëse, shpesh fatale te qentë e
egër dhe mishngrënësit e shkaktuar nga adenovirus i qenit tip 1 (AVC-1). Shenjat
klinike u vunë re për herë të parë në lukunitë e dhelprës së kuqe (Vulpes vulpes),
dhe sëmundja u quajt encefaliti epizootik i dhelprës për shkak të çrregullimeve
neurologjike të vërejtura në kafshët e prekura. ICH u raportua disa vite më vonë te
qentë dhe bazuar në ecurinë e ngjashme klinike dhe patologjike, Rubarth sugjeroi
një agjent etiologjik të përbashkët midis dy sëmundjeve, agjentin etiologjik
adenovirus i qenit (CVA) (Gavier-Widenet al.,2012).

AVC-1 është shkaku i sëmundjes së njohur si hepatiti sëmundje infektive e

qenit, e cila mund të shkaktojë një infeksion vdekjeprurës të mëlçisë tek këlyshët në
familjeCanidae dhe Ursidae. Sëmundja karakterizohet klinikisht nga përparimi i saj i
shpejtë fatal (Park et al., 2007).
Shfaq shenja apatie me një evolucion shumë të shpejtë, në shumë raste
manifestohet me shenja gastrointestinale dhe herë pas here me çrregullime të
frymëmarrjes. Ky infeksion karakterizohet nga degjenerimi i endotelit vaskular dhe
lezionet plurifokale të nekrozës hepatike dhe prania e trupave bazofile të
përfshirjes intranukleare në qelizat e mëlçisë, përveç endotelit të glomerulit renal
(Assafet al., 1985).
Sëmundja karakterizohet nga ethe, e cila arrin 40 ° C, apati, anoreksi,
dhimbje barku, të vjella dhe diarre. Qentë mund të zhvillojnë bronkopneumoni,
konjuktivit, fotofobi dhe një errësirë kalimtare të kornesë ose "syrit blu", që mund
të ndodhë pas rikuperimit klinik si rezultat i uveitit anterior dhe edemës së kornesë
(Pratelliet al., 2001).
Ndodh te qentë e të gjitha moshave, por ka rëndësi parësore në muajt e parë të
jetës. Shumica e qenve të infektuar në jetën e tyre të hershme është për shkak të
diapazonit të lartë të ekspozimit. Leukopenia e rëndë dhe mosfunksionimi i mëlçisë për
shkak të dëmtimit zakonisht rezultojnë në rastet më të rënda të kësaj sëmundje virale
(Dieter, 1960).
 8

ICH tani është i rrallë në popullatat e vaksinuara. Megjithatë, është vërejtur

më shpesh në popullatat që nuk kanë vaksina, veçanërisht në këlyshët nën
moshën një vjeç. Shenjat klinike të infeksionit të pakomplikuar AVC-1 zgjasin pesë
deri në shtatë ditë, me shërim të shpejtë, megjithatë, ato mund të zgjasin më gjatë
me infeksione të njëkohshme si virusi i sëmundjes së qenit (CDV), ose rrallë në
kafshët që zhvillojnë hepatit kronik aktiv. ICH mund të ndodhë në mënyrë
sporadike, sëmundja është kontrolluar mirë që nga viti 1950 kur vaksinat e virusit
të dobësuar u bënë të disponueshme (Pratelliet al., 2001).

Bëhet fjalë për një sëmundje virale ngjitëse, kuadri klinik i së cilës është i
ngjashëm me atë të stemperës, por që shkakton alterime të mëlçisë dhe veshkave,
kjo e fundit kalimtare, agjenti etiologjik është një adenovirus. Simptomat e
sëmundjes janë kryesisht pasojë e veprimit të virusit (Christoph, 1981).
Hepatiti infektiv i qenit u përshkrua për herë të parë me emrin hepatiti infektiv
canis nga Rubarth në vitin 1947, kjo është një sëmundje akute tek qentë e
karakterizuar nga nekrozë intensive centrilubulare, kongjestion dhe edemë të mëlçisë,
edemë të fshikëzës së tëmthit, hemorragji të shpërndara, dhe herë pas here jaund. kjo
sëmundje është me fillim të papritur me një ecuri të shkurtër dhe një gamë të
ndjeshme vdekshmërie (Coffin et al., 1953).
Shkaku më i përcaktuar i hepatitit akut është hepatiti infektiv i qenit për
shkak të adenovirusit të qenit të tipit 1, i cili mund të shkaktojë sëmundje
multisistemike që përfshin mëlçinë, veshkat, trurin dhe organet e tjera. Në mëlçi,
infeksioni rezulton në nekrozë të rëndë centrilobulare me ose pa inflamacion
(Boomkenset al., 2004).
AVC-1, i njohur gjithashtu si virusi i hepatitit infektiv të qenit (VHIC), ka
shkaktuar vdekshmëri në qentë shtëpiake dhe gjitarët e egër të familjeve, canidae,
mustelidae dhe ursidae (Gerhold et al., 2007).
Sëmundja u përshkrua fillimisht në 1947 nga Rubarth, i cili krijoi agjentin
etiologjik viral dhe demonstroi gjetjet patologjike në qentë që ngordhën nga
sëmundja, është një infeksion akut i qenve të rinj (Gocke, 1967; Wigton et al.,
1976).
Hepatiti infektiv i qenit është një sëmundje ngjitëse që prek qentë