You are on page 1of 4

Tnnh Sinh- Nha nudc Vin Lang

NHA NI/6C VAN LANG VA Au LAC


T f GOC NHlN KHAO CO HOC
PGA.T6.TDDffl&Iir

rong khoing nfla the ky qua, k h i o ed hpe Tiln - Bai Man - Quy Chfl - Odng Son. Tai Iflu vifc

T Viet Nam d i cd nhflng bfldc tien k h i d i i ,


trong do, thanh tUu nghiln cflu v l v i n hda
Odng Son k h i ndi b i t . Cic n h i khao cd hpc Viet
song Lam, khu mp Ling Vac dugc khai q u i t Idti
nhflng nam 1973,1981,1990, eic cupc khai quat
Odng Mdm, Oen Ddi, RtiTran... da giup cho vile
Nam va nflde ngoii d i khai q u i t va d i l u tra t h i m dung dupe phd he thdi dai kim k h i d tuu vuc sflng
do h i n g t r i m dl tich thuoc n i n v i n hda nay, budc Lam: O i n Ddi - Ru Cit - Ru Trin - Lang Vac. Ma
dau da dung dupc phan nao dien mao v l ddi sdng Ling Vac l i mpt trong nhflng dja d i l m d i m net
v i t chat v i tinh than cua cu d i n v i n hoa Odng ciia nen van hda Odng Son.
Sdn. Mpt trong nhflng ddng gop cua vile n g h i l n Cic di ti'ch t i l n Odng Son eua ca ba lflu vflc cic
cflu v i n hda Odng Son l i n i l n dai cung nhfl sfl eon sdng: Hdng, Ma va Lam d i hda ddng vdl nhau
phan bd ciia n i n van hda n i y kha trung hpp vdl de tien ten mpt nic thang v i n minh vat chat mdi,
nhflng gi ghi tai trong thfl tich v i truyen thuyet do ehinh la nen van hda Ddng Son thong nhat
Cd the coi, van hoa Ddng Son t i n i n t i n g v i t chat trong da dang. D i l u n i y the hien ro net d bd suu
de ra ddi nha nude so khai V i n Lang v i Au Lae. tap hien vat da k h i thdng nhat trong mpt khong
/. Khong gian phdn bd vd thdi gian ton tgi eda gian rpng IPn, n h i t t i dd ddng mang chung mpt
vdn hoa Bdng Son phong each, nhU trdng, thap, giao, riu... Cic nha
Cie nha k h i o cd hpc d i dung dupc phd he k h i o cd hpc Viet Nam d i dung dugc b i n dd phin
cic n i n van hoa Tiln Odng Son tien t i n van hda bd van hda Odng Son vdi hang tram dja diem tren
Odng Son. c i mpt khu vUc c h i u thd eiia e i ba con sdng. t^p
Tai lUu vue song Hdng, mpt sd dja diem k h i o kha thdng nhat ve v i n d l dja vUc phan bd v i n hoa
ed quan trpng da dupe khai q u i t (Ddng D i u , Ling Oong Son, eo ban trting vdi dja ban mien Bic Viet
Ci, Phu Luong, Gd De,Thinh D i n , Odng Lim...), Nam hien nay, tai khu vue trude day van dUfle gpi
giiip cho viec xie l i p phd he cac n i n v i n hda: t i vimg Bac bp va Bic Trung bp.
Phiing Nguyen, Ddng O i u , Gd Mun, Oong Son. Tai Niln dai ciia n i n van hPa Dong Son cung kha
tUu vUc song M i , nhflng cupc khai q u i t tdn: khai trimg khc^vdi thu tjch ghi tai. Qua p h i n tich niln
q u i t Hoa Lpc, Odng Son, Niii Nap, Quy Chfl, Cdn dai bang phuong p h i p k h i o cd hpe so sinh eung
Ciu, Ma Chiia, Bit Te, Odng Tiln, Cdn Chan T i l n . . . nhu bang phuong p h i p phan tieh cic bon phong
d i dflng n i n dflpc mpt phd he p h i t t r i l n v i n h o i xa C14, eho thay n i l n dai mupn ciia n i n v i n hda
d Bae Trung bp cd nhflng thang b i c : Cdn Chan n i y vao khoing t h i k^ I, li sau Cong nguyin, tflc
ta vao thdi d i l m ma cie eupe khdi nghTa chdng
* Vi^n K/iao c6 /lpc Bic thupc da bi chim trong be mau, dien hinh Ii
^ 3 (40)-2012-P, sir.«

cudc khdi nghTa Hai Bi Trung. Nien dai sdm ciia v i n h o i T i l n Odng Son trudc do. SU phan hoa
v i n hda Gpng Sdn t i nhflng the ky trfldc Cdng g i i u ngheo dan d i n phan ra cic giai tang trong
nguyen, diing ra I i trfldc c i thdi ky nha Tay Han xa hpi v i l i mot trong nhiJng t i l n de dan d i n
x i m luoc v i thdi ky nha nUdc Nam V i l t Cd the xung dot va hinh thanh cac thu ITnh cpng ddng va
nien dai sdm I l n d i n tan the ky VII trUdc Cdng n h i nudc so khai.
nguyin nhu sach Viit sd lugc da ghi lai thdi diem: 3. SU hinh thdnh cdc thu Unh luyen kim vd
"Oin thdi Trang Vuong nha Chu, d bp Gia Ninh cd qudnsfl
ngUdi la dimg i o t h u i t i p phue dupe eae bp tae, Qua nhflng mp tang d Viet Khe, Lang Ca, Gd
tuxung t i Hiing Vudng". De, Ling Vac v i phat hien trdng Cd Loa cung
2. Phdn hda xd hdi Id tien di dan den hinh thdnh nhilu tfl t i l u mp t i n g khac, chung ta cd t h i thay
nhdnUdcsokhai hinh bdng ciia nhflng thii ITnh giiu cd ciia ngUdi
V i n hda Odng Son khong nhflng da dupe p h i t V i l t cd m i khi c h i t hp dupe chia cua ra sao.
hien tai hang tram tang ed, khu mp cd, ma mpt Nhflng thii ITnh n i y deu t i nhflng ngfldi lanh dao
tupng khdng td cic di vat da dupc tim thay vdi cfl dan Odng Son suot tfl thdi Hung Vuong, qua
nhilu chat lieu khic nhau, tfl dd ddng, dd s i t dd thfli An Duong Vuong, den thdi Nam Viet Vuong
da, do gdm. Nghien cihi cic h i l n v i t nay, n h i t l i v i thdi H i n . Vai trd cfla hp h i t sflc quan trpng
nhflng hien v i t tuy tang trong md, chiing ta se trong x i hpi v i hp co t h i l i nong edt trong mdt
thay cd sfl phan hda giau n g h i o ro r e t Nhilu md dang n h i nfldc so khai. Vai trd ciia cac thu ITnh
khi g i i u ed, nhung sd mp khong ed hien vat tai Viet cd van tdn tai manh me sau khi nha Hin x i m
chiim sd tupng tdn hon han. Vi dy dien hinh cho lupc va dupc the h i l n sflc manh t i n eudi cimg
sfl p h i n hda giau nghIo nay the h i l n d khu mp ehinh t i cupc ndi d i y ciia Hal Ba Trflng nam 40 -
Vilt Khi (Hil Phong) v i Lang C i (Phii Thp). 43 sau Cdng nguyen. Chinh Hai Ba Trflng eung l i
mpt dang thu ITnh V i l t cd day uy Iflc, da giai
Ngdi md sd 2 d Viet K h i la mpt ngoi mp thii
phdng 65 thanh tri tfl tay nha Han.
linh g i i u ed dUdng thdi. Mp dUpc tim tai ven sdng
Hin, x i PhiJ Ninh, huyen Thuy Nguyin, Hil Phong, Cd the g i i djnh rang, efldan Oflng Son thdt do
cich bien khoing 26 km. Sfl p h i n h o i giau ngheo da cd nhiJ^g thii ITnh dja phfldng. Nhflng thii ITnh
rit ro: ngdi mp nay ed kich thfldc tdn nhat va cd n i y d i t i nhflng ngfldi giau co. Co the hp la nhflng
hon 100 hiln v a t Bdn ngdi mp con tai khdng chfla ngfldi dieu h i n h dugc su sin xuat trong cpng
hiln vat nio. Nhflvay, ty te p h i n hoa xa hpi d d i y ddng ngUdi Viet cd. Ma trong nhflng nginh sin
khi siu sic: neu tinh theo so lUpng hien v i t thi xuat thdi bay gid thi nginh tuyen kim ddi hdi phii
md g i i u cd ty te h i l n v i t gap hdn TOO t i n so vdi cd n h i l u ky nang, bi quyet cao. Ngfldi n i o n i m
eie md khdng ehdn theo hien vat nao. Mac dii dugc ky nghe tuyin ddng eting tflc t i ngfldi giau
mcN chl cd 5 ngdi mp t h u y l n nhung eung cd the cd va CO k h i nang duac suy ton lam thii ITnh. Tii
thdng k l so bp t i " : 80% md ngheo khdng cd h i l n lieu d i n tpc hpc cung cho thay, cd nhilu thii ITnh
v i t v i 20% l i m p cue g i i u . tuyen kim d c i e cpng ddng ngUdi Tiy Nguyin hay
d n h i l u vflng Ddng Nam A khie. Cd t h i Himg
Phin tdn eae mp t i n g d khu mp Lang C i
VflOng d i l i mpt thii ITnh luyen kim d budi ban
kh6ng cd mpt h i l n vat nao da chijYig td ngudi
dau eCia nfldc Van Lang. Chinh Hiing Vfldng dong
nghIo khi dd ehilm sd lupng da so vdi 84,1%.
dd d vung gifla lflu vue sdng Hdng cung cd mpt ly
Sd lupng mp tang g i i u , cd sd lupng h i l n vat tfl
do la k i l m soit dUde ngudn md due ddng tfl
16 h i l n v i t trd len chl co 1 %. Sd lupng md t i n g ed
thupng ngudn ddng song n i y de phat trien
1 hoic 2 h i l n v i t chi ed 10,4%. Cfln cac toai mp
nginh tuyen ddng, mot nginh kinh te cd tac ddng
t i n g cd tfl 3 h i l n vat trd I l n ehilm sd tupng khong
manh vao cac n g i n h kinh t l khae. Chiing tdi da
d i n g k l . Oieu dd cd cho t h i y tinh trang mp giau
tflng cho rang, con dfldng hanh lang sdng Hdng
cd t h i cd tai s i n g i p khoing 16 tan ngudi nghIo
la eon dudng giao luu cua nginh tuyen ddng
v i sd tuong ngUdi g i i u chiem khoing 1 - 2% sd
quan trpng n h i t thdi Hiing VUdng,
d i n trong xa hpi thdi b i y gid. Su p h i n h o i g i i u
ngheo qua cac toai mp g i i u v i ngheo d i trd n i n B i n canh mpt dang thii ITnh luyen kim thi
rd ret Dd l i d i l u m i chua t h i x i y ra trong cie n i n van CO dang thii ITnh quan sU trong mpt bdi
TnnhSmli Nhi nuoc Vin iana

Qua trinh chuyen dich tir Kinh dO Van Lang xu6ng Kinh dO Au Lac IS qu^ trinh chuySn
txung tdm kinh te' xa bdi Cir nga ba sOng khflc tren xudng nga ba sOng khdc dudi (theo TSc gii)

c i n h cd chien tranh v i xung dot nhU d i p h i n trung t i m kinh te xa hpi nhu vay. Trong cac "tdc"
tich d phan t r i n . Hoac cung cd kha nang, thu ciia nude Van Lang thi "tpc" Lang C i ed k h i nang
ITnh Viet ed p h i i vfla t i thii Unh tuyen kim tai vfla la trung tam tdn nhat ma thutjeh cung tflng noi
tithCi ITnh q u i n sfl. den: vj tri nga ba sdng c^a kinh do V i n Lang xUa.
Mpt trong nhflng bang chflng ve viec ra ddi Ngay nay, khu vUc do thupe dja b i n eua tinh Phii
thfl Unh trong v i n hda Oong Son edn the hien qua Thp, ma hep hon nfla t i t h i n h phd Viet Tri va
hang t r i m chiec trdng Ddng Son tim dflpc trong huyen Lam Thao, noi ed nhflng di tich tdn tai tfl
d|a b i n p h i n bd cua nen v i n hoa nay. ThU tich cd thdi van hda Phiing Nguyin cho den Odng Son va
cdn noi den chuyen ngudi nao sd hflu vai chile eie dia diem ndi tieng nhfl Lang C i , Gd De. Sfl
trdng ddng Odng Son t i ed the tiem h i l u xflng d i m d i e di tieh khao cd d vimg nay h o i n toin
VflOng. Bdt vl trdng ddng t i t u y l t t i e cua nghe phu hop vdi khu vflc dam d i e truyin thuyet v i di
thuat va ky thuat dflc, phai thupe sd hflu eiia eie tich t h d eac Vua Himg va bp tfldng. VI the, nhieu
ei nhin giau ed va q u y i n luc. Trong cac thu ITnh k h i n i n g khu vflc quanh di tieh Lang C i da la kinh
dUdng thdt thi Vua Hung p h i i la thu ITnh Idn nhat do V i n Lang xfla.
thdng nhat dupc 15 " b p " m i thu tich ghi lai. 4. Cdng cudc chinh phuc ddng bang trung va sfl
Cic tai lieu v i n hda Dong Son deu cho thay, ed chuyin dich kinh dd ffl Vdn Lang din Au Lgc
nhflng khu mp tang va tang eo t i p trung n h i l u Truyen thuyet va thfl tich cung ndi k h i nhilu
hiln v i t quy d nhflng vj tri dja Ipi cho phat trien den nfldc Au Lae va sfl chuyin giao quyen tuc gifla
kinh te, xa hdi dfldng thdi. Cd the do t i trung t i m Vua Himg cudi ciing va An Duong Vuong. Bgi Viit
eiia eic 'bp" ciia nfldc V i n Lang va cd the c i Au sCf ky todn thU co ghi lai su tdn tai ciia thdi An
Lac. Cho den nay, k h i o co hpc da chl ra dupe 11 ouong vuong tfl n i m 257 den n i m 208 t r u &
565 (40) - 2012 - a sin vin hda vit thi

Cdng n g u y i n , tflc la ven ven cd 50 n i m . An vj tri c h i l n tflpc de quan ty mpt khu vUc eU d i n "
Dflong Vuong d i kjp x i y tda t h i n h Cd Loa, m i trdng tua t r i n vimg dat mdi khai t h i c nhung day f^
hien nay v i n cdn dau tich. Con nhilu van d l Ijeh t i l m nang. Vi t h i , sU ra ddi cfla Cd Loa gan l i l n vcfi' Z
sfl l i l n quan den thdi ky nay. Dau tieh khio cd thdi sfl ddi hdi eiia y l u td ndng n g h i l p ro n e t ben 3
niy cho thay k h i nhieu d quanh khu vUc t h i n h Cd eanh y l u td q u i n sfl.
Loa, nhflng vdi mdt quang n g i n nhu v i y thi su - Theo chiing tdi, sfl dich chuyin kinh do V i n
biln chuyen co t h i thay dugc trong v i n hda Odng Lang - Au Lac cd nguyen nhan s i u xa tfl viec
Son l i khdng that ro ret Ke c i dau tich eila thdi ky chuyen mdt vimg d i t tua e i n coi xudng mpt viing
miin Bic Viet Nam phu thudc vao nude Nam Viet dat Ilia phi nhilu hon. B i n eanh do edn I i yeu td
eho d i n n i m 111 trude Cdng nguyen, vdi s i i x i m dia ldi, t i l n giao thong, thfldng mai, tfl mpt nga
lupc ciia n h i T i y Han ciing khdng ed nhflng thay ba song khiic tren xudng mpt n g i ba song khiic
ddi ddt b i l n . Vi the, viec n g h i l n cflu thdi ky An dfldi, nhung cung v i n b i m lay mpt tryc hanh lang
Dfldng Vfldng v i nflde Au Lac cung chi cd ban l i
huyet mach la sdng Hdng.
thdi ky Odng Son mudn.
- An Duong Vuong I i mpt thii ITnh ciia mdt nha
Vile trung tam quyen lUc ciia mdt vimg gdm nude so khai Au Lac. TrUdc day, cd g i i thuyet cho
tiAi vuc ba con sdng Hdng, Ma, Lam tai ehuyen ve la tfl viing Cao Bang xudng, vdi truyen t h u y l t
vimg Odng Anh, H i Npi la mdt van d l rat thii vi
"Cau Chua Cheng Vua". Nhung, vdi nhung tu lieu
m i khio cd hpc ed nhilu tU lieu g i i i thieh dupc
k h i o cd hpc thi vimg niy, eung nhu khu vUe cie
- V i o thdi gian van hda Odng Son, vflng ddng tinh Viet Bic, Ddng Bae h i u nhu r i t it di tich khio
b i n g sdng Hdng d i tuong ddi khd r i o , eo b i n
cd thdi dai kim khi. Vi the, theo chiing tdi, ed t h i
nUde b i l n da rut v i dat dai khdng cdn dp man
An Duong Vuong la thfl ITnh eiia mdt tpc ngfldi tfl
nhu trong thdi gian eac van hda T i l n Odng Son.
khiic t r i n eila dflng sdng Hdng (eae di tieh Ddng
Chi tinh rieng viing Ha Npi, chiing tdi da thdng
Son dpc sdng Hdng d Lio Cai, Y i n Bit k h i d i m
ke dupe eic dau tich cua 35 tang cd cd nien dai
die) t r i n xudng trong qua trinh tim d i t dai khai
Tiln Odng Sdn d cac viing khdng bj ngap nude.
pha chiu thd sdng Hdng.
Khi dd, trong dja ban ciia khu vuc d trung eiia H i
Npi (nay t i Cfng Hda, Phfl Xuyen, My Dflc, Thanh 5. Vdn Lang • Au Lgc trong moi tUang quan vdi
Oai) khong cd di tich T i l n Ddng Son. Chi den khi Biin Viet, Nam Viet
nhimg d trflng nay khd r i o , thi ngfldi xfla mdi d Can cfl vao t i i lieu thdng k l d i n sd cila n h i
at keo d i n khai thac va d i l n day eac d trung n i y . Hin trong thfl tjch ed de so sanh mpt eich tflOng
Thdng k l cho thay, ehinh nhuYig d trung n i y d i ddi v l d i n sd eua c i khu vflc cd nhiJfng n h i nude
la viing dat mdi, cd mpt sfl bflng nd l i n g xdm so khai khi do la Au Lac, Dien Viet v i Nam Viet
mdi, biing nd cfl d i n trong thdi Odng Son. Od la chiing tdi thiy, Au Lac la nude ddng dan nhat gap
do v i o thdi n i y , d i t d trung mdi t i dat trdng tiia hai Ian rudi Nam Vilt va gap hang ehuc I l n D i l n
dflpc. H i Ndi trong thdi v i n hda Odng Son cd Viet Ly giai sU ddng dan cua Au Lae trong cai tam
d i n 87 tang, sd tflpng gap 2,5 tan l i n g trong thdi giac cic n h i nude so khai ndi b i t trong khu vUc,
Tien Odng Son trfldc dd. Tmh hinh biing nd l i n g chiing tdi cho rang, ehinh d i l u kiln dja Ipi, dat dai
xdm tren c i c vung dat mdi vdn l i c i c d trung mau m d eiia ddng bang song Hdng I i nguyen
cung x i y ra d n h i l u vimg thap, nhu Ha Nam, nhan cP sU "biing no" ciia dan cU trdng Iiia m i
Hung Yen, H i i DUOng... m i cic dl tieh ed md dien htnh la d khu vue Ha Npi nhu d i ndi.
t h u y l n , trdng ddng thudng cd mat d eie vting CU d i n V i n Lang - Au Lac cung la mpt eu dan
do. O i l u nay l i l n quan c h i t che d i n v i n di dia ed su giao lUu v i n hda (hai chieu) rdng khap. Cin
mao, d i n qua trinh sau b i l n t i l n , ddng b i n g dan cfl vao sfl phan bd cua trdng Oong Son, ehiing ta
dan dupe bdi d i p phu sa.
cd t h i hinh dung dupe hp d i ed mdt quan he vdi
- Viing Co Loa, vdn la mpt nga ba song - d i l m cu dan Triet Giang cd dai (trdng mtnh khi tim dupc
giao gifla sdng Hdng v i sdng Dudng, tfl thdi cae trong mp d vung nay), vdi cU d i n quan d i o In do
van hda Tien Odng Sdn d i co tang cd. O i n thdi n l xi a v i nhilu vimg khie nflaa
Odng Sdn, vdi vai trd nga ba song eiia minh, lai co T.6

You might also like