III მეცადინეობა

§3 მორფოლოგია
ლათინურ ენაში 10 მეტყველების ნაწილია, რომელთაგან განვიხილავთ იმ ორს,
რომლებიც ძირითადად გამოიყენება სამედიცინო ტერმინოლოგიაში. ესენია:
Nomen substantivum - არსებითი სახელი
Nomen adjectivum - ზედსართავი სახელი
არსებითი და ზედსართავი სახელები იცვლება კატეგორიების მიხედვით, ესენია:
1. 2 რიცხვი (Numerus)
მხოლობითი რიცხვი - numerus singularis (sing.)
მრავლობითი რიცხვი - numerus pluralis (plur.)
2. სამი გრამატიკული სქესი (Genus)
მამარობითი სქესი - genus masculinum (m.)
მდედრობითი სქესი - genus femininum (f.)
საშუალო სქესი - genus neutrum (n.)
3. 6 ბრუნვა (Casus)
სახელობითი - casus nominativus (Nom.) - ვინ? რა?
ნათესაობითი - casus genetivus (Gen.) - ვისი? რისი?
მიცემითი - casus dativus (Dat.) - ვის? რას?
ბრალდებითი - casus accusativus (Acc.) - ვინ? რა? ვის? რას?
მოქმედებითი - casus ablativus (Abl.) - ვისით? რისით?
წოდებითი - casus vocativus (Voc.)

ტერმინოლოგიაში, არსებითად, გამოიყენება Nom. და Gen. ბრუნვები ორივე რიცხვში,

ამიტომ შესწავლისას ძირითადი აქცენტი მათზე იქნება გადატანილი.
ტერმინი (terminus, i m - საზღვარი) არის სიტყვა, რომელიც ზუსტად აღნიშნავს
გარკვეულ ცნებებს და სრულ წარმოდგენას გვიქმნის საგანზე, მოვლენაზე ან პროცესზე
მეცნიერების, ტექნიკის, ხელოვნების, მედიცინის ან სხვა დარგებში.
ანატომიური, კლინიკური და ფარმაცევტული ტერმინის ძირითადი კომპონენტი
არსებითი სახელია - ან ცალკე მდგომი, ან მეორე არსებით, ან ზედსართავ სახელთან ერთად.
ასე რომ, არსებითი და ზედსართავი სახელის გრამატიკული კატეგორიების ცოდნა
აუცილებელია იმისათვის, რომ სწორად შევადგინოთ და ვთარგმნოთ ტერმინი, ზუსტად
გავიგოთ მისი მნიშვნელობა.
დავიწყოთ არსებითი სახელით.

არსებითი სახელი
Nomen substantivum
§4 არსებით სახელთა ხუთი ბრუნების ზოგადი მიმოხილვა

ლათინურ ენაში არსებითი სახელები დაყოფილია 5 ბრუნებად. ბრუნებად დაყოფის

საფუძველია მხ.რ. ნათ.ბრ.-ის (Gen. sing.) დაბოლოება, რომელიც ყველა ბრუნებას
განსხვავებული აქვს.

I II III IV V
 Gen.sing. Gen.sing. Gen.sing. Gen.sing. Gen.sing.
-ae -i -is -us -ei

I ბრუნებას მიეკუთვნება ძირითადად მდედრობითი სქესის a-ზე დაბოლოებული

არსებითი სახელები, რომელთაც Gen.sing. - ში აქვთ დაბოლოება -ae.
მაგ., costa,ae f - ნეკნი
incisura,ae f - ნაჭდევი
II ბრუნებას მიეკუთვნება მამრობითი სქესის -us, -er-ზე და საშუალო სქესის -um, -on
-ზე დაბოლოებული არსებითი სახელები, რომელთაც Gen.sing.-ში აქვთ დაბოლოება -i.
მაგ., nervus,i m - ნერვი
cancer,cri m - კიბო
dorsum,i n - ზურგი
ganglion, i n - კვანძი
III ბრუნებას მიეკუთვნება სამივე სქესის განსხვავებული დაბოლოების არსებითი
სახელები, რომელთაც Gen.sing.-ში აქვთ დაბოლოება -is.
მაგ., dens,ntis m - კბილი
radix,icis f - ფესვი
caput,itis n - თავი
IV ბრუნებას მიეკუთვნება მამრობითი სქესის -us -ზე და საშუალო სქესის -u -ზე
დაბოლოებული არსებითი სახელები, რომელთაც Gen.sing.-ში აქვთ დაბოლოება -us.
მაგ., ductus,us m - სადინარი
cornu,us n - რქა
V ბრუნებას მიეკუთვნება მდედრობითი სქესის -es-ზე დაბოლოებული არსებითი
სახელები, რომელთაც Gen.sing.-ში აქვთ დაბოლოება -ei.
მაგ., facies, ei f - სახე, ზედაპირი
superficies, ei f - ზედაპირი, ზედა მხარე
არსებით სახელთა 5 ბრუნების დაბოლოებანი Nom.-სა და Gen.-ში:

bruneba I II III IV V
brunva f. m. n. m. n. m. n. f.
f.
Nom. sing. -a -us, -er -um, sxvadasxva -us -u -es
-on
Gen. sing -ae -i -is -us -ei

Nom. plur. -ae -i -a -es -a (ia) -us -ua -es

Gen. plur. -arum -orum -um, -ium -uum -erum

საშ. სქესის სახელების დაბოლოებები მხოლოდ ორივე რიცხვის სახ. ბრუნვაში იცვლება,
ნათესაობითში კი მამრ. და საშ. სქესის დაბოლოებებს ემთხვევა.
 §5 არსებითი სახელის ფუძე
არსებითი სახელის ფუძე რომ გავიგოთ, Gen.sing.-ში დასმულ ფორმას უნდა
ჩამოვაცილოთ ბრუნვის ნიშანი, რაც დარჩება მარცხენა მხარეს, ის იქნება სახელის ფუძე
(ფუძე გამოყოფილია მუქად).
მაგ., apertur-ae muscul-i corpor-is
crani-i apic-is faci-ei
cancr-i sin-us thorac-is
foss-ae gen-us hiat-us
სახელის ფუძის ცოდნა საჭიროა მისი ბრუნებისა და სიტყვაწარმოებისას (რადგან
ბრუნვის ნიშნები და მაწარმოებელი ელემენტები,როგორც წესი, ფუძეს ემატება).

§6 არსებითი სახელის სალექსიკონო ფორმა

არსებითი სახელი ლექსიკონში მოცემულია:
1. Nom.sing.-ის ფორმით სრულად
2. Gen.sing.-ის დაბოლოება
3. სქესის აღმნიშვნელი სიტყვა შემოკლებით (m.,f. ან n.)
დაბოლოებები ერთმანეთისაგან მძიმით გამოიყოფა, სქესის აღმნიშვნელი შემოკლება -
ინტერვალით.
მაგ. columna, ae f - სვეტი ramus, i m - ტოტი
ductus, us m - სადინარი facies, ei f - სახე, ზედაპირი
III ბრუნების არსებით სახელებში Gen.sing.-ის დაბოლოებასთან ერთად საჭიროა
ფუძის ბოლო ნაწილის მითითებაც
მაგ., corpus, oris n - სხეული articulatio, onis f - სახსარი
ასევე, ფუძის ბოლო ნაწილით უნდა ჩავწეროთ II ბრუნების -er -ზე დაბოლოებული
სახელებიც, რადგან -e ზოგჯერ შენარჩუნებულია ფუძეში და ზოგჯერ - არა.
მაგ., paediater, tri m - ბავშვის ექიმი puer, eri m - ბიჭი
სიტყვები უნდა დავიმახსოვროთ სალექსიკონო ფორმით, რადგან მხოლოდ
ამგვარად იქნება ჩვენი ცოდნა ამომწურავი ამ სიტყვის შესახებ და შეგვეძლება მისი
გამოყენება საჭიროებისამებრ (ბრუნება, სიტყვაწარმოება, შეთანხმება... ეს ყოველივე
აუცილებელია ტერმინის შესადგენად და მის სტრუქტურაში გასარკვევად).

ლექსიკური მინიმუმი
1.ala, ae f – ფრთა (pteryx,ygos ბერძნ.)
2.apertura, ae f - შესავალი
3.arteria, ae f - არტერია
4.clavicula, ae f - ლავიწი
5.columna, ae f - სვეტი
6.costa, ae f - ნეკნი
7.crista, ae f - ქედი
8.eminentia,ae f - შემაღლება
9.fissura,ae f - ნაპრალი
10.fossa,ae f - ფოსო
11.fossula,ae f - ფოსუკი
I ბრუნება
15.incisura,ae f - ნაჭდევი
16.lamina,ae f - ფირფიტა
17.lingua,ae f - ენა (glossa ბერძნ.)
18.mandibula,ae f - ქვედაყბა
19.maxilla,ae f - ზედაყბა
20.medulla,ae f - ტვინი (ძვლის
ან ზურგის myel-os ბერძნ.)
21.prominentia,ae f - წარზიდულობა
22.scapula,ae f - ბეჭი
23.spina,ae f - წვეტი
24.squama,ae f - ქერცლი
25.trochlea,ae f - ჭაღი
12.fovea,ae f - ღრმული 26.vena,ae f - ვენა (phleps,phleb-os ბერძნ.)
13.fractura, ae f - მოტეხილობა 27.vertebra,ae f - მალა
14.glandula,ae f - ჯირკვალი (aden ბერძნ.) (spondyl-os ბერძნ.)

II ბრუნება
m.
1.angulus, i m - კუთხე 6.nervus, i m (neur-on ბერძნ.) - ნერვი
2.canaliculus, i m - პატარა არხი 7.oculus, i m (ophthalm-os –
3.fundus, i m - ფსკერი ბერძნ.) - თვალი
4.musculus, i m (mys, my-os ბერძნ.) - 8.radius, i m - სხივი
კუნთი 9.ramus, i m - ტოტი
5.nasus, i m (rhis, rhin-os ბერძნ.) - ცხვირი 10.sulcus, i m - ღარი

n.
1.brachium, i n - მხარი 9.intestinum, i n - ნაწლავი (enter-
2.capitulum, i n - პატარა თავი on ბერძნ.)
3.cavum, i n - ღრუ 10.labium, i n - ბაგე
4.cerebrum, i n - თავის ტვინი 11.ligamentum, i n - იოგი
(encephal-on ბერძნ.) 12.membrum, i n - კიდური
5.collum, i n - ყელი 13.septum, i n - ძგიდე
6.cranium, i n - ქალა 14.sternum, i n - მკერდი
7.dorsum, i n - ზურგი 15.stratum, i n - ფენა, შრე,
8.ganglion, i n - კვანძი, ნერვული 16.tuberculum, i n - პატარა
კვანძი ბორცვი, ბორცვაკი (ბერძნ.)

III ბრუნება
m. f. n.
1.apex, icis m - წვერი, 8.auris, is f - ყური (us, ot-os ბერძნ.)
მწვერვალი 9.pars, tis f - ნაწილი
2.axis, is m - ღერძი, კისრის II მალა 10.radix, icis f - ფესვი
3.canalis, is m - არხი 11.caput, itis n - თავი
4.dens, ntis m - კბილი (odus, (cephal-os ბერძნ.)
odont-os ბერძნ.) 12.corpus, oris n - სხეული
5.pulmo, onis m - ფილტვი (soma, somat-os ბერძნ.)
(pneum-on ბერძნ.) 13.foramen, inis n - ხვრელი
6.thorax, acis m - გულმკერდი (ბერძნ.) 14.os, oris n - პირი (stoma, at-os
7.articulatio, onis f - სახსარი ბერძნ.)
(arthr-on ბერძნ.) 15.os,ossis n - ძვალი (oste-on ბერძნ.)

IV ბრუნება
1.arcus, us m - რკალი, თაღი 6.processus, us m- მორჩი
2.ductus, us m - სადინარი 7.sinus, us m - წიაღი
3.hiatus, us m - შესავალი 8.manus, us f - ხელი, მტევანი
4.meatus, us m - გასავალი 9.cornu, us n - რქა
5.plexus, us m - წნული 10.genu, us n - მუხლი

V ბრუნება
1.facies, ei f - სახე, ზედაპირი 2.superficies, ei f - ზედაპირი, ზედა
მხარე
 სავარჯიშო 3.1
დაწერეთ არსებითი სახელი Gen.sing.- ის ფორმაში, მიუწერეთ ბრუნება
1.chorda, ae f chord-ae I 12.gaster, tris m
2.caput, itis n 13.digitus, i m
3.ramus, i m 14.ulna, ae f
4.genu, us n 15.facies, ei f
5.rabies, ei f 16.cornu, us n
6.cella, ae f 17.atlas, antis m
7.organon, i n 18.corona, ae f
8.skeleton, i n 19.musculus, i m
9.pulsus, us m 20.cranium, i n
10.os, oris n 21.fossula, ae f
11.visus, us m 22.diaphragma, atis n

სავარჯიშო 3.2
ჩასვით სიტყვები Gen.sing.- ში და გამოყავით ფუძე
1.facies, ei f faci-ei faci- 13.cranium,i n
2.ventriculus, i m 14.oedema, atis n
3.pulsus, us m 15.radius, i m
4.sensus, us m 16.dens, ntis m
5.axis, is m 17.thorax, acis m
6.caries, ei f 18.abdomen, inis n
7.recessus, us m 19.genu, us n
8.dorsum, i n 20.arteria, ae f
9.systema,atis n 21.discus, i m
10.cornu, us n 22.meatus,us m
11.frons, ntis f 23.ductus, us m
12.linea,ae f 24.oculus, i m
 სავარჯიშო 3.3
მიუთითეთ Nom.sing.- ის ფორმა Gen.sing. - ის მიხედვით
1.radius, radii 2.___________, canalis 3.________________, processus
4. _________, cornus 5.__________,ossis 6.______________, sulci 7._________, faciei 8.
____________, cavi 9. ________________, articulationis 10. ___________, musculi 11.____________,
capitis 12. ____________, dorsi 13. ___________, genus 14. ________, foraminis 15. _______________,
manus 16. ____________, claviculae 17.____________, cranii 18. _____________, nervi 19.
__________, apicis 20. ____________, fossae 21. ___________, hiatus.

სავარჯიშო 3.4
მიუთითეთ არსებითი სახელის სქესი
1.maxilla __f__ 2.fundus ____ 3.pulmo____4.os____ 5.superficies____
6.squama____7.cranium____8.sinus____9.stratum____10.vena____ 11.sternum___ 12.nasus ____
13.fossula____ 14.meatus____ 15.radix____ 16.mandibula____ 17.auris____ 18.thorax____
19.membrum____ 20.eminentia____ 21.foramen____ 22.fovea ____ 23.cornu____ 24.ala
____25.prominentia____26.lingua_____.

სავარჯიშო 3.5
შეავსეთ Nom.sing.- ის ან Gen.sing. - ის დაბოლოებანი, ყურადღება მიაქციეთ მათ ადგილს
1.squama, squam..ae 13.aur... , auris
2.man..us, manus 14.os, oss…
3.collum, coll... 15.pulmo, pulmon…
4.muscul... , musculi 16.corn... , cornus
5.medulla, medull... 17.os, or...
6.pars, part... 18.ram... , rami
7.meatus, meat... 19.septum, sept...
8.maxill... , maxillae 20.apex, apic...
9.axis, ax... 21.fissura, fissur...
10.intestinum, intestin... 22.stratum, strat….
11.radi... , radii 23.trochle..., trochleae
12.incisur... , incisurae 24.nasus, nas...
სავარჯიშო 3.6
გადაიყვანეთ Gen. sing. - ში და თარგმნეთ შესაბამის ბრუნვაში
Gen. sing. თარგმანი მხ. რ. ნათ. ბრ.
1.glandula glandulae ჯირკვლის
2.labium _______________ ________________________________
3.crista _______________ ________________________________
4.canaliculus _______________ ________________________________
5.radix _______________ ________________________________
6.hiatus _______________ ________________________________
7.mandibula _______________ ________________________________
8.arcus _______________ ________________________________
9.intestinum _______________ ________________________________
10.processus _______________ ________________________________
11.ganglion _______________ ________________________________
12.os ______________ ________________________________
13.stratum _______________ ________________________________
14.superficies _______________ ________________________________
15.fissura _______________ ________________________________
16.prominentia _______________ ________________________________
17.ductus _______________ ________________________________
18.caput _______________ ________________________________
19.genu _______________ ________________________________
20.sulcus _______________ ________________________________
21.thorax _______________ ________________________________
22.fundus _______________ ________________________________
სავარჯიშო 3.7
გადაიყვანეთ Nom. plur.- ში და თარგმნეთ შესაბამის ბრუნვაში
Nom. plur. თარგმანი მრ. რ. სახ. ბრ.
1.ductus duct-us სადინრები
2.fovea ______________ ______________________
3.septum ______________ ______________________
4.cornu ______________ ______________________
5.ramus ______________ ______________________
6.dens ______________ ______________________
7.columna ______________ ______________________
8.meatus ______________ ______________________
9.os ______________ ______________________
10.lamina ______________ ______________________
11.intestinum ______________ ______________________
12.genu ______________ ______________________
13.auris ______________ ______________________
14.cavum ______________ ______________________
15.scapula ______________ ______________________
16.plexus ______________ ______________________
17.pars ______________ ______________________
18.sinus ______________ ______________________
19.eminentia ______________ ______________________
20.corpus ______________ ______________________
21.manus ______________ ______________________
22.spina ______________ ______________________

სავარჯიშო 3.8
გადაიყვანეთ Gen. plur.-ში და თარგმნეთ შესაბამის ბრუნვაში
Gen. plur. თარგმანი მრ. რ. ნათ. ბრ.
1.ductus duct-uum სადინრების
2.fovea ______________ ______________________
3.septum ______________ ______________________
4.cornu ______________ ______________________
5.ramus ______________ ______________________
6.dens ______________ ______________________
7.columna ______________ ______________________
8.meatus ______________ ______________________
9.os ______________ ______________________
10.lamina ______________ ______________________
11.intestinum ______________ ______________________
12.genu ______________ ______________________
13.auris ______________ ______________________
14.cavum ______________ ______________________
15.scapula ______________ ______________________
16.plexus ______________ ______________________
17.pars ______________ ______________________
18.sinus ______________ ______________________
19.eminentia ______________ ______________________
20.corpus ______________ ______________________
21.manus ______________ ______________________
22.spina ______________ ______________________

სავარჯიშო 3.9
შემოხაზეთ Gen. sing. - ის დაბოლოება
1.processus 6.nervus
a) -us b) -ae c) -is a) -us b) -i c) –is
2.squama 7.sternum
a) -ae b) -is c) -us a) -us b) -i c) -ae
3.cornu 8.eminentia
a) -ei b) -us c) -i a) -i b) -ae c) –ei
4.axis 9.caput
a)-itis b) -atis c) -is a)-utis b) -atis c) -itis
5.trochlea 10.oculus
a) -ei b) -ae c) –i a) -i b) -us c) -is

სავარჯიშო 3-10
შემოხაზეთ Nom.plur.- ის დაბოლოება
1.fossula 6.superficies
a) -ae b) -us c) -ua a) -ei b) -a c) -es
2.membrum 7.genu
a) -a b) -i c) -us a) -us b) -ae c) -ua
3.pulmo 8.clavicula
a) -ones b) -ei c) -onis a) -es b) -ei c) -ae
4.ramus 9.medulla
a) -ae b) -us c) -i a) -us b) -a c) -ae
5.brachium 10.plexus
a) -ae b) -a c) -es a) -a b) -us c) -ua
§7 შეუთანხმებელი მსაზღვრელი
მსაზღვრელი ეწოდება წინადადების იმ წევრს, რომელიც საგანს რაიმე ნიშან-თვისების
მიხედვით ახასიათებს ან გამოხატავს კუთვნილებას. იგი უპასუხებს კითხვებზე: როგორი?
რომელი? რანაირი? ვისი? რისი? ლათინურ სამედიცინო ტერმინოლოგიაში მსაზღვრელი,
როგორც წესი, მოსდევს საზღვრულ სიტყვას.
მსაზღვრელის ორი ტიპი არსებობს:
1. შეთანხმებული 2. შეუთანხმებელი.
ამჯერად განვიხილოთ შეუთანხმებელი მსაზღვრელი.
ანატომიური ტერმინის შემადგენლობაში არსებითი სახელი ხშირად გვხვდება მეორე
არსებითი სახელის მსაზღვრელად. არსებითი სახელი, რომელიც მსაზღვრელის ფუნქციას
ასრულებს, დგას ნათესაობით ბრუნვაში (Gen.sing. ან Gen.plur.) საზღვრული სიტყვის
შემდეგ და უცვლელია ბრუნვასა და რიცხვში. ამგვარ მსაზღვრელს შეუთანხმებელი
ეწოდება.
 I. არს.სახ. II. არს.სახ.
A) Nom.-ში Gen.-ში
საზღვრული მსაზღვრელი
(შეუთანხმებელი)

მაგ., რა? ნერვი - nervus რისი? სხივის - radii

Nom. sing. nervus radii - სხივის ნერვი

Gen. sing. nervi radii - სხივის ნერვის

Nom. plur. nervi radii - სხივის ნერვები

Gen. plur. nervorum radii - სხივის ნერვების

I. არს.სახ. II. არს.სახ. III. არს.სახ.

B) Nom.-ში Gen.-ში Gen.-ში
საზღვრული მსაზღვრელი მსაზღვრელი
(შეუთანხმებელი) (შეუთანხმებელი)

მაგ. რა? ღარი - sulcus რისი? ნერვის - nervi რისი? სხივის - radii
Nom. sing. sulcus nervi radii - სხივის ნერვის ღარი
Gen. sing. sulci nervi radii - სხივის ნერვის ღარის
Nom.plur. sulci nervi radii - სხივის ნერვის ღარები
Gen. plur. sulcorum nervi radii - სხივის ნერვის ღარების
მაგალითებიდან ჩანს, რომ ორივე ენაში ბრუნების დროს შეიცვალა მხოლოდ
საზღვრული (sulcus), ხოლო მსაზღვრელი (nervi, radii) დარჩა უცვლელი.
როგორც ვხედავთ, შეუთანხმებელი მსაზღვრელის შემთხვევაში, ლათინურ ენაში
ქართულის საპირისპირო წყობა გვაქვს, მაგრამ ნათესაობით ბრუნვაში დასმული
მსაზღვრელი ორივე ენაში უცვლელია. შდრ:
1. 2. 3. 3. 2. 1.
Nom. sing. glandula apicis linguae - ენის წვერის ჯირკვალი
Nom.plur. glandulae apicis linguae - ენის წვერის ჯირკვლები

სავარჯიშო 3.11
თარგმნეთ ტერმინები
1. 2. 2. 1.
1.ala nasi ცხვირის (ნათ.) ფრთა (სახ.)
2.dorsum linguae ___________________________________________
3.corpus costae ___________________________________________
4.articulatio cerebri ___________________________________________
5.ramus arteriae ___________________________________________
6.os sterni ___________________________________________
7.eminentia fossae ___________________________________________
8.septum linguae ___________________________________________
9.arcus dentis ___________________________________________
10.tuberculum costae ___________________________________________
11.articulatio genus ___________________________________________
12.corpus vertebrae ___________________________________________
13.cavum thoracis ___________________________________________
14.radix linguae ___________________________________________
15.sulcus arteriae ___________________________________________
16.dorsum manus ___________________________________________
17.apex linguae ___________________________________________
18.foramen mandibulae __________________________________________
19.caput radii ___________________________________________
20.septum nasi ___________________________________________
სავარჯიშო 3.12
გადაიყვანეთ ტერმინები Gen. sing. - ში
1.dorsum linguae dorsi linguae
2.os sterni ___________________________________________
3.sulcus arteriae ___________________________________________
4.septum nasi ___________________________________________
5.articulatio genus ___________________________________________
6.angulus costae ___________________________________________
7.eminentia fossae ___________________________________________
8.corpus costae ___________________________________________
9.apex linguae ___________________________________________
10.tuberculum costae ___________________________________________
11.septum linguae ___________________________________________
12.corpus vertebrae ___________________________________________
13.arcus dentis ___________________________________________
14.radix linguae ___________________________________________
15.cavum dentis ___________________________________________
16.apertura sinus ___________________________________________
17.cavum thoracis ___________________________________________
18.foramen mandibulae __________________________________________
19.caput radii ___________________________________________
20.articulatio manus ___________________________________________

სავარჯიშო 3.13
თარგმნეთ ტერმინები, გადაიყვანეთ Nom. plur. - ში

1.fractura septi nasi ცხვირის ძგიდის მოტეხილობა fracturae septi nasi

2.hiatus sinus maxillae ________________________ _________________
3.ligamentum colli costae ______________________ _________________
4.lamina arcus vertebrae________________________ _________________
5.angulus ossis sterni ________________________ _________________
6.ligamentum capitis costae_____________________ _________________
7.foramen radicis dentis _______________________ ________________
8.ligamentum apicis dentis _____________________ ________________
9.sulcus nervi radii _______________________ ________________
10.crista colli costae _______________________ ________________
11.glandula apicis linguae _____________________ ________________
12.hiatus canalis nervi ________________________ ________________
13.crista capitis costae ________________________ ________________
14.canalis radicis dentis _______________________ ________________

სავარჯიშო 3.14
თარგმნეთ, გადაიყვანეთ Gen. plur. - ში
1.apertura thoracis გულმკერდის შესავალი apertur-arum thoracis
2.musculus nasi _________________________________________
3.fractura membri _________________________________________
4.musculus brachii _________________________________________
5.cavum dentis _________________________________________
6.caput maxillae _________________________________________
7.angulus oris _________________________________________
8.cavum thoracis _________________________________________
9. nervus colli _________________________________________
10.apex pulmonis _________________________________________
11.arcus vertebrae _________________________________________
12.angulus oculi _________________________________________
13.collum costae _________________________________________
14.musculus dorsi _________________________________________
15.spina scapulae _________________________________________
16.fundus oculi _________________________________________
17.apex nasi _________________________________________
18.radix dentis _________________________________________
19.ramus mandibulae _________________________________________
20.collum dentis _________________________________________

სავარჯიშო 3.15
თარგმნეთ ტერმინები ლათინურად

1.ნერვის ღარი sulcus nervi

2.სახის ძვალი ________________________
3.ძგიდის მოტეხილობა ______________________
4.კბილის ფესვი ________________________
5.ცხვირის ფრთა ________________________
6.ნეკნის კუთხე ________________________
7.ბეჭის წვეტი ________________________
8. ნეკნის თავი________________________
9.ბეჭის არტერია ________________________
10.ფრთის ნაჭდევი _______________________
11.ცხვირის ღრუ ________________________
12. ბეჭის ნაჭდევი ________________________
13.ჭაღის ნერვი ________________________
14.კბილის არხი ________________________
15.ყურის გასავალი ________________________
16.თავის ტვინის ღარი_______________________
17.არხის შესავალი ________________________
18.თავის ფოსო ________________________
19.სახის ვენა ________________________
20.მუხლის სახსარი ________________________
 სავარჯიშო 3.16
თარგმნეთ ტერმინები ლათინურად, გადაიყვანეთ Nom. plur.-ში
1.ძვლის მოტეხილობა fractura ossis fracturae ossis
2.კბილის არხი _______________ _____________________
3.ბეჭის ყელი _______________ ______________________
4.ნეკნის ფოსო ________________________ ______________
5.კბილის ღრმული ________________________ ______________
6.კბილის ნერვი ________________________ ______________
7.თავის ტვინის ნაპრალი ________________________ ___________
8.გასავლის ფსკერი ________________________ ______________
9.ცხვირის წვერი ________________________ ______________
10.სხივის პატარა თავი ________________________ _____________
11.ყელის ტოტი ________________________ ______________
12.გულმკერდის კვანძი________________________ _____________
13.მხრის ძგიდე ________________________ ______________
14.თავის ტვინის შრე ________________________ ______________
15.ცხვირის ფესვი _________________________ ______________
16.მალის კვანძი ________________________ ______________
17.ქვედა ყბის ხვრელი ________________________ ______________
18.ზურგის კუნთი ________________________ ______________
19.თვალის ნერვი ________________________ ______________
20.ზურგის ნაჭდევი ________________________ ______________

სავარჯიშო 3.17
თარგმნეთ ლათინურად
1.მალის (ზედა ყბის, კბილის) რკალი - arcus vertebrae
(maxillae, dentis)
2.მუხლის (ხელის მტევნის) სახსარი ____________________________
_____________________________________________________________
3.ნეკნის (ზედა ყბის, მალის) სხეული ___________________________
_____________________________________________________________
4.ბეჭის (ნეკნის, ძგიდის ) მოტეხილობა _________________________
_____________________________________________________________
5.იოგის (ზურგის, ფრთის) ნაჭდევი ____________________________
_____________________________________________________________
6.ცხვირის (კბილის, გულმკერდის) ღრუ ________________________
_____________________________________________________________
7.ყურის (თავის ქალას, კიდურის, სახის) ძვლები_________________
_____________________________________________________________
8.მუხლის (სახის, ცხვირის, თავის ტვინის) არტერიები ___________
_____________________________________________________________
9.თავის (ცხვირის ძგიდის, მუხლის, კიდურის) კუნთები _________
_____________________________________________________________

სავარჯიშო 3.18
მოძებნეთ ერთადერთი სწორი ვარიანტი შეუთანხმებელი მსაზღვრელისათვის და
შემოხაზეთ
1.radix mandibul... 9.articulatio man...
a)- um b)-ae c) -is a)-us b)-is c)-um
2.fractura membr... 10.ramus nerv...
a) -us b) -a c) -i a) -us b) -i c) -o
3.apertura sin... 11.canalis maxill...
a) -um b) -us c) -i a) -a b) -i c) -ae
4.foramen ven... 12.pars ram...
a)-ae b)-is c)-i a) -is b) -i c) -us
5.ala crist... 13.sulcus arteri...
a) -ae b) -i c) -us a) -us b) -a c) -ae
6.cavum dent... 14.apertura thorac...
a) -i b) -a c) -is a) -is b) -i c) -us
7.crista tubercul... 15.vena faci...
a)-i b)-ei c)-ae a)-ae b)-ei c)-i
8.ligamentum duct... 16.cavum intestin...
a) -is b) -i c) -us a) -a b) -is c) -i
 IV მეცადინეობა
ზედსართავი სახელი
Nomen adjectivum
§8 ზოგადი მიმოხილვა
ზედსართავი სახელი ლათინურ ენაში იყოფა ორ ჯგუფად:
1. I და II ბრუნების ზედსართავი სახელი
2. III ბრუნების ზედსართავი სახელი.
1V და V ბრუნების მიხედვით ზედსართავი სახელი არ იბრუნვის.

§9 I და II ბრუნების ზედსართავი სახელები

ამ სახელებს სამივე სქესში განსხვავებული დაბოლოება აქვთ:
-us ან -er (m), -a (f), -um (n)
მაგ., externus, externa, externum - გარეგანი
dexter, dextra, dextrum - მარჯვენა
liber, libera, liberum - თავისუფალი
როგორც სახელწოდება გვიჩვენებს, I და II ბრუნების ზედსართავი სახელი იბრუნვის I
და II ბრუნების არსებით სახელთა მსგავსად. კერძოდ, -er, -us და -um-ზე დაბოლოებულ
ზედსართავ სახელებს Gen.sing.-ში ექნებათ -i, ხოლო მდედრობითი სქესის -a-სუფიქსიან
ზედსართავ სახელებს -ae, როგორც ამავე დაბოლოების მქონე არსებით სახელებს:
ქვემოთ მოცემულია I და II ბრუნების ზედსართავ სახელთა დაბოლოებების ცხრილი
და ბრუნების ნიმუშები

genus masculinum femininum neutrum

casus/num singularis
.

Nom. -us/er -a -um

Gen. -i -ae -i

pluralis

Nom. -i -ae -a

Gen. -orum -arum -orum

m. f. n.
Nom.sing. profundus profunda profundum
Gen.sing. profundi profundae profundi
Nom.plur. profundi profundae profunda
Gen.plur. profundorum profundarum profundorum

§10 III ბრუნების ზედსართავი სახელები

ისინი გვხვდება როგორც სამი, ასევე ორი ან ერთი დაბოლოებით სამივე სქესში.
 ანატომიურ ტერმინოლოგიაში განსაკუთრებით ხშირია ორდაბოლოებიანი
ზედსართავი სახელები, რომელთა უმრავლესობა ნაწარმოებია არსებითი სახელის ფუძიდან
-al სუფიქსით, ხოლო სქესის დაბოლოებებია: -is (m.f.), -e (n).
მაგ. dorsum, dors-i - ზურგი ზედს. dors-alis, e - ზურგის
dens,dent-is - კბილი ზედს. dent -alis, e - კბილის
თუ სახელის ფუძის ბოლო მარცვალში გვხვდება -l, მაშინ ზედსართავი სახელის
მაწარმოებელი სუფიქსი იქნება -ar.
glandul-a, glandul-ae - ჯირკვალი ზედს. glandul-aris, e- ჯირკვლის
ocul-us, ocul-i - თვალი ზედს. ocul-aris, e - თვალის
III ბრუნების ზედსართავი სახელები იბრუნვიან ამავე ბრუნების არსებითი სახელების
მსგავსად
m. f. n.
Nom.sing. dorsal -is dorsal –e - ზურგის
Gen.sing. dorsal -is dorsal-is

Nom.plur. dorsal-es dorsal -ia

Gen.plur. dorsal -ium dorsal -ium

§11 ზედსართავი სახელის სალექსიკონო ფორმა

ზედსართავი სახელის სალექსიკონო ფორმა შემდეგნაირად გამოიყურება:
ზედსართავი სახელი ჩაწერილია
1. მამრობითი სქესის Nom.sing.-ის ფორმით სრულად
2. მდედრობითი სქესის დაბოლოებით
3. საშუალო სქესის დაბოლოებით
დაბოლოებები ერთმანეთისაგან გამოიყოფილია მძიმით.
მაგ., obliquus, a, um - ირიბი costalis, e - ნეკნის
latus, a, um - ფართო alaris, e - ფრთის
-er- ზე დაბოლოებულ ზედსართავ სახელებში e ხან იკუმშება, ხან - არა, ამიტომ
სალექსიკონო ფორმაში ფუძის ბოლო ნაწილიც აუცილებელად მითითებულია.
მაგ., sinister, tra, trum - მარცხენა
liber, era, erum - თავისუფალი

§12 შეთანხმებული მსაზღვრელი

ზედსართავი სახელი ტერმინში მსაზღვრელის როლს ასრულებს და პასუხობს
კითხვებზე როგორი? რომელი? რანაირი? რისი?
ზედსართავი სახელი უთანხმდება არსებით სახელს სქესში, ბრუნვასა და რიცხვში და
მოსდევს მას. ე.ი. ლათინურ ენაში ზედსართავი სახელი იღებს სქესს, ბრუნვასა და რიცხვს იმ
არსებითი სახელისას, რომელსაც ის საზღვრავს.

მაგ. 1. მარჯვენა ფრთა - ala dextra

2. მარჯვენა კუნთი - musculus dexter
3. მარჯვენა იოგი - ligamentum dextrum
 ეს ის შემთხვევებია, როცა არსებითი და ზედსართავი სახელის ბრუნება და
დაბოლოებები ემთხვევა, ამიტომ ისინი ყველა ბრუნვასა და რიცხვში ერთნაირ
დაბოლოებებს მიიღებენ
sing.
Nom. ala dextra musculus dexter ligamentum dextrum
Gen. alae dextrae musculi dextri ligamenti dextri
plur.
Nom. alae dextrae musculi dextri ligamenta dextra
Gen. alarum dextrarum musculorum dextrorum ligamentorum dextrorum
განვიხილოთ სხვა შემთხვევებიც, როცა არსებითი და ზედსართავი სახელების
ბრუნება და დაბოლოებები არ ემთხვევა ერთმანეთს
4. ფართო ზედაპირი - facies lata
5. მარჯვენა ფილტვი - pulmo dexter
6. ცხვირის ღრუ - cavum nasale
7. ნეკნის ფოსო - fossa costalis
მაშინ ყველა სახელი თავისი ბრუნების მიხედვით შეიცვლის დაბოლოებებს.
Nom. sing. facies lata cavum nasale
Gen. sing. faciei latae cavi nasalis
Nom. plur. facies latae cava nasalia
Gen. plur. facierum latarum cavorum nasalium

Nom.sing. pulmo dexter fossa costalis

Gen.sing. pulmonis dextri fossae costalis
Nom.plur. pulmones dextri fossae costales
Gen.plur. pulmonum dextrorum fossarum costalium

როგორც ვხედავთ, ამ ტერმინებში ზედსართავმა სახელმა არ მიიღო არსებითი

სახელის დაბოლოება, როგორც მოსალოდნელიც იყო, რადგან სხვადასხვა ბრუნების
სახელები შეუთანხმდა ერთმანეთს, ამიტომ ტერმინის შედგენისას ამოსავალი უნდა იყოს
სახელის სალექსიკონო ფორმა და არა დაბოლოება.
ასე რომ, როგორც მაგალითებიდან ჩანს, როცა ზედსართავ სახელს ვუთანხმებთ
არსებით სახელს, ტერმინის შედგენის თანმიმდევრობა ასეთია:
1. ვწერთ არსებით სახელს, რომელიც ქართულ ენაში ბოლო ადგილზე დგას.
2. ვსაზღვრავთ მის სქესს, ბრუნვასა და რიცხვს და
3. შემდეგ ვეძებთ ზედსართავ სახელს შესაფერისი სქესის, ბრუნვისა და რიცხვის
ფორმით.
4. თუ ტერმინის შემადგენელი არსებითი სახელი შეიცვლის ბრუნვას ან რიცხვს,
ზედსართავი სახელით გამოხატული ყველა მსაზღვრელი შესაბამის ბრუნვასა და რიცხვში
გადავა.
შეიძლება დავასკვნათ, რომ ზოგჯერ არსებითი სახელის დაბოლოება გვეხმარება
ზედსართავი სახელის შესაფერისი სქესის მოძებნაში (იხ. 1,2,3 ტერმინები), მაგრამ
დაბოლოებაზე ორიენტირება ხშირად შეიძლება შეცდომის მიზეზიც გახდეს (იხ. 4, 5, 6, 7
ტერმინები).
რაც შეეხება თარგმანს, როგორც შეუთანხმებული, ასევე შეთანხმებული
მსაზღვრელის შემთხვევაშიც ლათინურ ენაში ქართულის საპირისპირო წყობა გვაქვს.
arteria brachialis - მხრის არტერია
 nervus labii - ბაგის ნერვი
meatus acusticus internus - შიგნითა სასმენი გასავალი
ligamentum profundum flavum - ყვითელი ღრმა იოგი

ზოგადი მიმოხილვა
ლექსიკური მინიმუმი
1.acusticus, a, um - სმენითი, სასმენი
2.albus, a, um - თეთრი (leuc-os ბერძნ.)
3.cavus, a, um - ღრუ
4.externus, a, um - გარეგანი, გარეთა
5.flavus, a, um - ყვითელი (xanth-os ბერძნ.)
6.gastricus, a, um - კუჭის
7.intermedius, a, um - შუამდებარე
8.internus, a, um - შინაგანი, შიდა
9.lambdoideus, a, um - ლამბდასებრი (ბერძნ. ასო 
10.latus, a, um - ფართო, განიერი
11.longus, a, um - გრძელი
12.medianus, a, um - შუა
13 medius, a, um - საშუალო, შუა (mes-os ბერძნ.)
14.obliquus, a, um - ირიბი
15.osseus, a, um - ძვლის, ძვლოვანი
16.palatinus, a, um - სასის
17.profundus, a, um - ღრმა
18.pterygoideus, a, um - ფრთისებრი (ბერძნ.)
19.rectus, a, um - სწორი
20.sigmoideus, a, um - სიგმასებრი (ბერძნ. ასო )
21.spinosus, a, um - წვეტიანი
22.spurius, a, um - ცრუ
23.thoracicus, a, um - გულმკერდის
24.verus, a, um - ნამდვილი
25.xiphoideus, a, um - მახვილისებრი (ბერძნ.)
26.ater, atra, atrum - შავი (melan-os ბერძნ.)
27.dexter, tra, trum - მარჯვენა
28.liber, era, erum - თავისუფალი
29.niger, gra, grum - შავი
30.ruber, bra, brum - წითელი (erythr-os ბერძნ.)
31.sinister, tra, trum - მარცხენა

სავარჯიშო 4.1
დააჯგუფეთ შეთანხმებული და შეუთანხმებელი მსაზღვრელი
ცალ-ცალკე, დაუკვირდით ტერმინის სტრუქტურას, შეადარეთ ქართულს და თარგმნეთ
1.ala nasi 2.sulcus costae 3.labium externum 4.arteria gastrica sinistra 5.nervus oculi 6.arteria
gastrica dextra 7.membrum liberum 8.manus dextra 9.angulus sterni 10.oculus dexter 11.cavum thoracis
12.apex nasi 13.intestinum rectum 14.collum dentis 15.angulus costae 16.ligamentum profundum
17.foramen internum 18.apertura thoracis 19.septum osseum 20.meatus acusticus internus 21.ganglion
thoracicum 22.angulus oculi.

შეთანხმებული მსაზღვრელი თარგმანი

1. 3.labium externum გარეთა ბაგე

2. ______________________________ __________________________

3. ______________________________ _________________________

4. ______________________________ __________________________

5. ______________________________ __________________________

6. ______________________________ __________________________

7. ______________________________ __________________________

8. ______________________________ __________________________

9. ______________________________ __________________________

10. _______________________________________________________

11______________________________ __________________________

12. _______________________________________________________

შეუთანხმებელი მსაზღვრელი თარგმანი

1. 1.ala nasi ცხვირის ფრთა

2. ______________________________ __________________________

3. ______________________________ __________________________

4. ______________________________ __________________________

5. ______________________________ __________________________

6. ______________________________ __________________________

7. ______________________________ __________________________

8. ______________________________ __________________________

9. ______________________________ __________________________

10. ________________________________________________________
 სავარჯიშო 4.2
მიუწერეთ Gen.sing.-ის ფორმა და თარგმანი
Gen.sing. თარგმანი
1.ala sinistra alae sinistrae მარცხენა ფრთა
2.costa vera ______________________ __________________
3.scapula lata _______________________ __________________
4.oculus sinister ______________________ __________________
5.lamina profunda _____________________ __________________
6.pars ossea ______________________ __________________
7.processus xiphoideus ______________________ __________________
8.pars thoracica ______________________ __________________
9.crista media ______________________ __________________
10.superficies lata ______________________ __________________
11.plexus pterygoideus ______________________ __________________
12.costa spuria _______________________ __________________
13.vertebra longa _____________________ __________________
14.sinus sigmoideus _____________________ __________________
15.foramen palatinum _______________________________________
16.auris interna _____________________ __________________
17.sulcus profundus _______________________ __________________
18.pulmo sinister _______________________ __________________

სავარჯიშო 4.3
წერტილების მაგივრად ჩასვით შესაფერისი დაბოლოება
1.labium extern...um 11.musculus rect...
2.costa ver... 12.ramus intern...
3.processus spinos... 13.sutura median...
4.septum osse... 14.fissura obliqu..
5.arteria gastric... 15.os pterygoide...
6.lamina profund... 16.sutura palatin...
7.medulla rubr... 17.membrum liber...
8.facies lat... 18.canalis acustic...
9.ligamentum lat... 19.processus xiphoide...
10.articulatio long... 20.brachium sinistr....

სავარჯიშო 4.4
შეადგინეთ ტერმინები ლათინურად

m.
1.გარეთა ტოტი ramus externus
2.განიერი ფოსო _________________________________________
3.შიდა ფირფიტა __________________________________________
4.სასმენი არხი __________________________________________
5.ცრუ ნეკნი __________________________________________
6.ღრმა ნაჭდევი __________________________________________
7.სწორი ნაწლავი __________________________________________
8.კუჭის არტერია __________________________________________
9.მარჯვენა მხარი __________________________________________
10.გულმკერდის სვეტი________________________________________
11.ღრმა კუნთი __________________________________________
12.ფრთისებრი ღრმული ______________________________________
13.სასის არხი __________________________________________
14.გარეგანი შრე __________________________________________
15.სწორი კუნთი __________________________________________
16.ყვითელი იოგი __________________________________________
17.ღრუ ვენა __________________________________________
18.ღრმა იოგი __________________________________________

სავარჯიშო 4.5
შემოხაზეთ ერთადერთი სწორი ვარიანტი
შეთანხმებული მსაზღვრელისათვის
1.partes dextr... 5.canales palatin...
a) -a b) -us c) -ae a) -um b) -es c) -i
2.meatus acustic... 6.os lat...
a) -um b) -is c) -us a) -ae b) -us c) -um
3.ramus deltoide... 7.ganglia acustic...
a) -um b) -us c) -es a) -um b) -a c) -us
4.canalis pterygoide... 8.fissurae obliqu...
a) -um b) -us c) -is a) -um b) -ae c) –es
 III ბრუნების -al (-ar) სუფიქსებით ნაწარმოები
ორდაბოლოებიანი ზედსართავი სახელები
1.alaris, e - ფრთის
2.angularis, e - კუთხის
3.apicalis, e - მწვერვალის, წვერის
4.articularis, e - სასახსრე
5.brachialis, e - მხრის
6.cerebralis, e - თავის ტვინის
7.clavicularis, e - ლავიწის
8.costalis, e - ნეკნის
9.cranialis, e - ქალასი
10.dentalis, e - კბილის
11.dorsalis, e - ზურგის
12.facialis, e - სახის, ზედაპირის
13.foraminalis, e - ხვრელის
14.glandularis, e - ჯირკვლის
15.intestinalis, e - ნაწლავის
16.labialis, e - ბაგის
17.laminaris, e - ფირფიტის
18.mandibularis, e - ქვედაყბის
19.manualis, e - ხელის, მტევნის
20.maxillaris, e - ზედაყბის
21.medullaris, e - ძვლის ან ზურგის ტვინის
22.muscularis, e - კუნთის
23.nasalis, e - ცხვირის
24.ocularis, e - თვალის
25.oralis, e - პირის
26.pulmonalis, e - ფილტვის
27.radialis, e - სხივის
28.radicalis, e - ფესვის
29.scapularis, e - ბეჭის
30.sternalis, e - მკერდის
31.superficialis, e - ზედაპირული
32.thoracalis, e - გულმკერდის
33.trochlearis, e - ჭაღის
34.vertebralis, e - მალის
 სავარჯიშო 4.6
აწარმოეთ ორდაბოლოებიანი ზედსართავი სახელები და თარგმნეთ
1. costa, ae f cost-alis, e ნეკნის
2. scapula, ae f scapul-aris, e ბეჭის
3.labium, i n ______________________ __________________________
4.thorax, acis m ______________________ __________________________
5.superficies, ei f ____________________ __________________________
6.cerebrum, i n ______________________ __________________________
7.facies, ei f ______________________ __________________________
8.clavicula, ae f ______________________ __________________________
9.medulla, ae f ______________________ __________________________
10.brachium, i n ______________________ __________________________
11.intestinum, i n _____________________ __________________________
12.radius, i m ______________________ __________________________
13.pulmo,onis m _____________________ __________________________
14.os, oris n ______________________ __________________________
15.apex, icis m ______________________ __________________________
16.nasus, i m ______________________ _________________________

სავარჯიშო 4.7
თარგმნეთ და გადაიყვანეთ Nom. plur.- ში
1.columna vertebralis __________________________________________
2.ramus dorsalis __________________________________________
3.sinus maxillaris __________________________________________
4.plexus facialis __________________________________________
5.sulcus muscularis __________________________________________
6.radix cranialis __________________________________________
7.fovea articularis __________________________________________
8.pars nasalis __________________________________________
9.plexus pulmonalis __________________________________________
10.cavum nasale __________________________________________
11.ligamentum mandibulare_______________________________________
12.arteria cerebralis __________________________________________
13.pars labialis __________________________________________
14.plexus maxillaris __________________________________________
15.ramus dentalis mandibularis ___________________________________
16.ramus labialis maxillaris ___________________________________
17.plexus pulmonalis dorsalis ___________________________________

სავარჯიშო 4.8
შეადგინეთ ტერმინები III ბრუნების ორდაბოლოებიანი ზედსართავი სახელების
გამოყენებით
1.ლავიწის ძვალი os claviculare
2.ნაწლავის არხი canalis intestinalis
3.მხრის კუნთი _________________________________________
4.სახის ვენა _________________________________________
5.ზურგის ტვინის ფირფიტა __________________________________
6.თვალის კუთხე __________________________________
7.სასახსრე ზედაპირი________________________________________
8.ცხვირის ძვალი ________________________________________
9.მალის არხი ________________________________________
10.კბილის ხვრელი ________________________________________
11.ზურგის ნერვი ________________________________________
12.მხრის არტერია ________________________________________
13.ზედაპირული ვენა _______________________________________
14.ცხვირის ძგიდე ________________________________________
15.ბეჭის ნაჭდევი ________________________________________
16.კუნთის ზედაპირი _______________________________________
17.ნეკნის ფოსო ________________________________________
18.წვერის ტოტი ________________________________________
19.ფილტვის იოგი ________________________________________
20.თავის ქალას ძვალი_______________________________________
21.თავის ტვინის ქალა______________________________________
22.კბილის ღრუ _______________________________________
სავარჯიშო 4.9
შეავსეთ გამოტოვებული ადგილები სწორი დაბოლოებებით
 1.canalis intestinal is 2.nervi labial es 3.radix medial ___ 4.ossa cranial ____ 5.lamina superficial
___ 6.ligamenta dorsal ___7.fovea trochlear ___8.nervi cranial ___ 9.insisurae vertebral ___
10.processus maxillar ___ 11.arteria radial ___ 12.laminae medullar ___ 13.rami cranial ___ 14.arteriae
pulmonal ___ 15.arcus dental ___ 16.rami labial ___ 17.cavum nasal ___ 18.cava articular____19.os
facial ____.

სავარჯიშო 4.10
შემოხაზეთ ერთადერთი სწორი ვარიანტი
შეთანხმებული მსაზღვრელისათვის
1.brachium dextr... 10.stratum intern...
a) -a b) -us c) -um a) -um b) -us c) -e
2.lamina profund... 11.os pterygoide...
a) -us b) -a c) -is a) -ea b) -us c) -um
3.ramus extern... 12.canalis palatin...
a) -um b) -us c) -is a) -um b) -is c) -us
4.ligamentum profund... 13.cavum pterygoide...
a) -a b) -us c) -um a) -um b) -us c) -e
5.ala dextr... 14.musculus long...
a) -us b) -a c) -um a) -e b) -us c) -um
6.septum nasal... 15.radix dental...
a) -e b) -um c) -is a) -um b) -is c) -e
7.stratum extern... 16.canalis facial...
a) -um b) -i c) -us a) -is b) -e c) -es
8.nervus cranial... 17.ganglion thoracic...
a) -is b) -us c) -e a) -us b) -on c) -um
9.articulatio brachial...18.facies dorsal...
a) -e b) -is c) -us a) -us b) -is c) –e
 §13 არსებით სახლთა I ბრუნება
Declinatio prima

I ბრუნებას მიეკუთვნება მდედრობითი სქესის არსებითი სახელები, რომელთაც

მხ.რიცხვის სახ.ბრუნვაში (Nom.sing.) აქვთ დაბოლოება -a, ხოლო მხ.რიცხვის ნათ.ბრუნვაში
(Gen.sing.) -ae (იხ.არსებითი სახელის ხუთი ბრუნების მიმოხილვა)
მაგ., aorta, ae f - აორტა
stria, ae f - ზოლი
fibra, ae f - ბოჭკო

ბრუნვის ნიშნები
sing. plur.
Nom. - a -a
Gen. - ae -arum
ბრუნების ნიმუში
sing. plur.
Nom. tunica - გარსი tunicae - გარსები
Gen. tunicae - გარსის tunicarum - გარსების
როგორც ზედსართავი სახელის ბრუნების მიმოხილვიდან ვიცით, I და II ბრუნების
ზედსართავ სახელთაგან I ბრუნებით იბრუნვის მდედრობითი სქესის -a-ზე დაბოლოებული
ზედსართავი სახელები. ისინი მიიღებენ იმავე ბრუნვის ნიშნებს, რომლებსაც -a-ზე
დაბოლოებული მდედრობითი სქესის არსებითი სახელები.
ვნახოთ მაგალითზე:
sing. მხ. რ. .
Nom. bursa profunda ღრმა ჩანთა
Gen. bursae profundae ღრმა ჩანთის
plur. მრ.რ.
Nom. bursae profundae ღრმა ჩანთები
Gen. bursarum profundarum ღრმა ჩანთების

არსებით სახელთა I ბრუნება

ლექსიკური მინიმუმი
1.aorta, ae f - აორტა
2.bursa, ae f - ჩანთა, აბგა
3.calvaria, ae f - ქალას სარქველი
4.capsula, ae f - გარსი, კაფსულა
5.cellula, ae f - უჯრედი (cyt-us ბერძნ.)
6.comissura, ae f - შესართავი
7.concha, ae f - ნიჟარა
8.cornea, ae f - რქოვანა (keras, at-os ბერძნ.)
9.fascia, ae f - ფასცია, კუნთის შემაერთებელქსოვილოვანი გარსი
10.fibra, ae f - ბოჭკო
11.fibula, ae f - მცირე წვივი
12.linea, ae f - ხაზი
13.mamma, ae f - სარძევე ჯირკვალი (mast-os ბერძნ.)
 14.membrana, ae f - აპკი
15.palpebra, ae f ქუთუთო (blephar-on ბერძნ.)
16.plica, ae f - ნაოჭი
17.retina, ae f - ბადურა
18.stria, ae f - ზოლი
19.substantia, ae f - ნივთიერება
20.sutura, ae f - ნაკერი
21.tibia, ae f - დიდი წვივი
22.tunica, ae f - გარსი
23.ulna, ae f - იდაყვის ძვალი
24.vesica, ae f - ბუშტი (cystis, is ბერძნ.)

I-II ბრუნების ზედსართავი სახელები

ანატომიური და კლინიკური ტერმინები
1.acutus, a, um - მწვავე 11.lymphaticus, a, um - ლიმფური
2.aeger, gra, grum - ავადმყოფი 12.mastoideus, a, um - დვრილისებრი
3.chronicus, a, um - ქრონიკული 13.rotundus, a, um - მრგვალი
4 .coccygeus, a, um - კუდუსუნის 14.sacer, cra, crum - გავის
5.contagiosus, a, um - გადამდები 15.sanus, a, um - საღი, ჯანსაღი
6.criticus, a, um - კრიტიკული16.thyroideus, a, um - ფარისებრი
7.durus, a, um - მაგარი 17.venosus, a, um - ვენური
8.gluteus, a, um - დუნდულის 18.zygomaticus, a, um - ყვრიმალის
9.interosseus, a, um - ძვალთაშუა
10.ischiadicus, a, um - საჯდომის

სავარჯიშო 4.11
გადაიყვანეთ ტერმინები Gen.sing.-სა და Nom.plur.-ში

Gen.sing. Nom.plur.
1.apex vesicae ____________________________________________
2.bursa profunda ____________________________________________
3.os coccygeum ____________________________________________
4.spina ischiadica ____________________________________________
5.stria laminae ____________________________________________
6.os sacrum ____________________________________________
7.capsula articularis ____________________________________________
8.fovea pterygoidea ____________________________________________
9.glandula lymphatica ____________________________________________
10.arteria retinae ____________________________________________
11.bursa musculi ____________________________________________
12.caput rotundum ____________________________________________
13.linea glutea ____________________________________________
14.capsula interossea ____________________________________________
15.glandula thyroidea ____________________________________________
16.arteria interossea ____________________________________________
17.capsula ganglii ____________________________________________
18. aorta thoracica ____________________________________________

სავარჯიშო 4.12
შეუთანხმეთ
1.კუჭის ფსკერი (შესავალი, თავი, არტერია, ვენა) _________________
_____________________________________________________________
2.ირიბი ხაზი (კუნთი, ზოლი, ზედა მხარე, კუთხე) ______________
_____________________________________________________________
3.შუა გარსი (უჯრედი, ყური, ზედაპირი, ზოლი) ________________
_____________________________________________________________
4.გარეგანი ფირფიტა (მორჩი, ნაოჭი, სადინარი, ხვრელი)_________
_____________________________________________________________
5.მარჯვენა თვალი (ფილტვი, ფრთა, ნაწილი, მხარი) _________
_____________________________________________________________
6.სწორი ზედაპირი (ხაზი, კუნთი, ნაწლავი, ცხვირი) _____________
_____________________________________________________________
7.გულმკერდის ნერვი (არტერია, ღრუ, ვენა, კვანძი) ______________
_____________________________________________________________

სავარჯიშო 4.13
შეადგინეთ ტერმინები, გადაიყვანეთ Nom.plur.-ში
Nom.sing. Nom.plur.
1.ფარისებრი ჯირკვალი________________________________________
2.შუა ზოლი ___________________________________________
3.ენის ჯირკვალი______________________________________________
4.ქალას ნაკერი ________________________________________________
5.ყვრიმალის ძვალი __________________________________________
6.გარეგანი ფირფიტა __________________________________________
7.მცირე წვივის მოტეხილობა __________________________________
8.ფრთისებრი არხი ____________________________________________
9.სწორი ხაზი _________________________________________________
10.წვეტიანი ხვრელი __________________________________________
11.ყვრიმალის რკალი__________________________________________
12.წვეტიანი შრე ______________________________________________
13.ირიბი ხაზი ___________________________________________
14.კუჭის ფსკერი ___________________________________________
15.თვალის ნერვი ___________________________________________
16.თავის ტვინის ნაპრალი ______________________________________
17.თავის ტვინის სახსარი ____________________________________
18.ყურის ნიჟარა __________________________________________
19.უჯრედის გარსი ___________________________________________
20.მრგვალი ხვრელი__________________________________________
21.დვრილისებრი კუთხე______________________________________
22.ენის წვერი _________________________________________
 სავარჯიშო 4.14
შემოხაზეთ ერთადერთი სწორი დაბოლოება

1.bursa coccyge... 6.apex vesical...

a) -a b) -is c) -um a) -ae b) -is c) -ia
2.arcus zygomatic… 7.colon sigmoide…
a) -us b) -a c) –um a) -um b) -e c) -is
3.concha auricular... 8.substantia glandular...
a) -e b) -us c) -is a) -e b) -is c) -us
4.commissura alb... 9.stria medullar...
a) -um b) -a c) -is a) -is b) -e c) –um
5.membrana thyroide... 10.tunica muscular...
a) -us b) -a c) -um a) -is b) -e c) -um

§14 ბერძნული არსებითი სახელების I ბრუნება

I ბრუნებას მიეკუთვნება ბერძნული წარმოშობის მამრობითი სქესის -es -ზე (Gen.sing.
-ae) და მდედრობითი სქესის -e-ზე (Gen.sing. –es) დაბოლოებული არსებითი სახელები.
მაგ., diabetes, ae m - დიაბეტი ephelides, ae m - ჭორფლი
Aloё, ёs f - ალოე cele, es f - თიაქარი

დაიმახსოვრეთ ბერძნული არსებითი სახელები

სალექსიკონო ფორმით:
1.ascites, ae m - მუცლის წყალმანკი
2.chole, es f - ნაღველი
3.diastole, es f - გულის გაფართოების (მოდუნების)
ფიზიოლოგიური ფაზა
4.diploё, ёs f - ქალას ბრტყელი ძვლების ღრუბლისებრი ნივთიერება
5.haemoptoё, ёs f - სისხლიანი ნახველი
6.phlegmone, es f - ჩირქოვანი ანთება
7.pnoё, ёs f - სუნთქვა
8.rhaphe, es f - ნაკერი
9.systole, es f - გულის შეკუმშვის ფიზიოლოგიური ფაზა

1.diabetes mellitus
2.diabetes insipidus
3.diabetes renalis
4.phlegmone colli profunda
5.encephalocele
სავარჯიშო 4.15
თარგმნეთ ლექსიკონის დახმარებით
____________________________________
____________________________________
____________________________________
____________________________________
_____________________________________

სავარჯიშო 4.16
მოძებნეთ ერთადერთი სწორი ვარიანტი
შეთანხმებული და შეუთანხმებელი მსაზღვრელებისათვის
1.plica extern... 7.phlegmone profund...
a) -e b) -a c) -ae a) -am b) -a c) -ae
2.linea glute... 8.membrana ophthalmic...
a) -a b) -ae c) -es a) -a b) -ae c) -um
3.sutura palpebr... 9.musculus tibi...
a) -us b) -a c) -ae a) -ae b) -us c) -i
4.glandulae thyroide... 10.nervus profund...
a) -es b) -ae c) -a a) -us b) -ae c) -a
5.foramen spinos... 11.diabetes renal...
a) -um b) -on c) -as a) -is b) -a c) -us
6.os zygomatic... 12.diabetes mellit...
a) -us b) -i c) -um a) -us b) -a c) -ae
სავარჯიშო 4.17
გადახაზეთ არასწორი პასუხები
1. ala nasus 8. glandula lingua
2. substantia alba 9. vena coronaries
3.musculus obliquus 10. ramus radius
4. spina palatinis 11. cancer ventriculi
5. lobus quadratus 12. vena mediana
6. sulcus cerebrum 13. ganglion thoracica
7. os latum 14. bulbus duodenis