HÜCRE DÖNGÜSÜNÜN KONTROLÜ

- Hücre döngüsü, genlerle kontrol edilir.

- Hücre döngüsünün farklı evreleri arasındaki düzeni sağlayan G 1, G 2 ve M kontrol
noktaları vardır. Bu noktalardaki “dur” ve “devam et” sinyalleri döngüyü düzenler.
-G 1 kontrol noktası:
G1 kontrol noktasında hücrede metabolik olaylarda bir anormallik yoksa hücre
bölünme büyüklüğüne ulaşmışsa “Devam et!” sinyali verilir. Bu sinyali alan hücre, döngünün
diğer evresi olan S evresine geçer. Hücre tarafından “Devam et!’’ sinyali alınmazsa döngü
G1 evresinde durur, S evresine geçemez. Bu durumda bazı hücreler döngüden çıkarak G0
evresi olarak adlandırılan durgun döneme geçer. Örneğin ileri derecede özelleşmiş sinir,
kas ve karaciğer hücreleri G0 evresindedir. Karaciğer hücreleri yaralanma gibi olaylarda
büyüme faktörlerinin etkisiyle G0 evresinden G1 evresine devam edebilirler. Bu duruma
bir başka örnek beynin hipokampüs bölgesindeki sinir hücrelerinin bölünmelerinin bilimsel
olarak ispat edilmesi verilebilir.
-G 2 kontrol noktası:
DNA eşlenirken hata veya hasar oluşmuş ise bu durumlar düzeltilinceye kadar “dur”
sinyali verilir. “Devam et” sinyali verilirse hücre mitotik evreye geçer.
-M kontrol noktası:
Kromozomların iğ ipliklerine tutunup tutunmadığı kontrol edilir. Kinetekorlar iğ ipliğine
tutunmazsa anafaz başlamaz. Bu kontrol, oluşacak yavru hücrelerdeki kromozom sayısının
eşit olmasını sağlar.

Hücre döngüsündeki kontrol noktalarında “devam et” sinyalleri verilmesi durumunda da

ortamda başka hücreler tarafından salgılanan büyüme faktörlerinin yeterli miktarda
olması gerekir. “Devam et” sinyali verilmesine rağmen yeterli büyüme faktörü yoksa
hücre döngüsü durur ve bir sonraki evreye geçemez.
Hücre Döngüsünün Kontrolden Çıkması
Hücre döngüsünün kontrolünü bozan birçok etken vardır. DNA hasarının onarılmaması
bunlardan birisidir. Kontrol noktasındaki genlerin işleyişi sayesinde DNA eşlenmesi
sırasında oluşabilecek hatalar belirlenir ve onarılır. Hücre döngüsünü düzenleyen
genlerde meydana gelen mutasyonlarla hücre döngüsünün kontrolü bozulabilir.
Mutasyonlar kendiliğinden oluşabildiği gibi virüsler, bazı kimyasal maddeler, radyasyon ve
X ışınları nedeniyle de oluşabilir.

Sağlıklı bir organizmada mutasyona uğramış hücrelerin, hücre döngüsünün kontrol

noktalarındaki “dur” sinyalleri ile bölünmeleri engellenir.Ayrıca savunma sistemi hücreleri
de mutasyona uğramış bu hücreleri yok eder.Bazı durumlarda ise mutasyona uğramış bu
hücreler, hücre döngüsü kontrolünden çıkabilir ve “dur” sinyalininin verilmesine rağmen
ya da ortamda büyüme faktörü olmamasına rağmen bölünür. Bu hücrelerin kontrolsüz
bölünmesi ile tümörler oluşur.
Tümörler eğer bir doku içinde oluşuyor ve başka bir dokuya geçmiyorsa “iyi huylu”
tümör, başka bir dokuya sıçrama eğilimi taşıyorsa “kötü huylu” tümör diye adlandırılır.
Oluşan tümör hücrelerinin bulundukları yerden ayrılarak kan ve lenf yoluyla vücudun
diğer kısımlarına yayılmasına metastaz denir. Metastaz yapan tümor hücrelerine kanser
adı verilir. Kanserli hücrelerde normal hücrelere göre yapı ve fonksiyon değişiklikleri
görüldüğü gibi çekirdekler normalden daha büyüktür. Kanser hücreleri anormal olarak
bölünür. Kromozomlarda sayıca farklılıklar ve yapısal bozulmalar meydana gelir. DNA ile
RNA arasında oran bozulur.

Normal hücreler Tümör oluşumu

-Tipik bir memeli hücresi, laboratuvar ortamında 20-50 kez bölünebilirken kanserli
hücrelerin uygun besin ortamında hiç durmadan bölündükleri gözlenmiştir. Bu durum
kanserli hücrelerin ölümsüz olduğunu gösterebilir.
-Bir tümörün başlangıçtaki durumu iyi huyludur. Bu tümörler vücuttan alınarak sorun
çözümlenebilir. Bunun için;
Kanserden korkma, geç kalmaktan kork !

Kanser hastalığının nedenleri arasında kalıtsal yolla aktarılan iç faktörlerin dışında

sigara ve alkol kullanımı, sağlıksız ve aynı tip beslenme, radyasyon, güneş ışınlarının uzun
süreli etkisi ve virüsler gibi pek çok çevresel faktör vardır.
 Sağlıklı Hücreler ile Kanserli Hücreler Arasındaki Farklar

• Kanserli hücreler sağlıklı hücrelere göre daha çok besin tüketir. Bu nedenle de
dokudaki sağlıklı hücrelerin besinsiz kalmasına neden olur.

Kanser Tedavisinde En Sık Uygulanan Yöntemler:

Kemoterapi: Kanserli hücrelerin bölünerek çoğalmasını engellemek ve kanserli hücreleri

yok etmek için kanserli dokuya sahip kişinin vücuduna, belirli miktarda, belirli
aralıklarla ve kanser hücresinin çeşidine göre çeşitli kimyasal maddeler verilir.

Kemoterapi:ilaçları genellikle tüm vücuda uygulandığı için bölünmesi gereken sağlıklı

hücrelerin de bölünmesi engellenmiş olur.

Radyoterapi: Kanserli hücrelerin bulunduğu dokuya radyoaktif ışınlar uygulanır. Bu

yöntemle, kanserli hücrelerin yok edilmesi hedeflenir.
Kanser tedavisi uzun süren, pahalı ve zor bir süreci kapsar. Bu dönemde aile birliğine
önem verilmeli ve aile bireyleri dayanışma içinde olmalıdır. Hastanın moralini yüksek
tutmak, tedavi sürecini olumlu etkilediğinden hastaya karşı anlayışlı ve şefkatli
davranmak çok önemlidir.
Soru:1
Aşağıdakilerden hangisi sağlıklı hücreler ile kanserli hücreler arasındaki
farklardan biri değildir?
A) Sağlıklı hücrelerin çekirdeklerinin şekli düzgün iken kanserli hücrelerin çekirdekleri
büyük ve şekilleri bozuktur.
B) Sağlıklı hücrelerin şekli düzgün, kanserli hücrelerin şekilleri ise düzensizdir.
C) Kanserli hücreler sağlıklı hücrelere göre daha hızlı bölündüğü için farklı büyüklüklere
sahip hücrelerden oluşmuş bir doku oluşumuna neden olurlar.
D) Kanserli hücreler sağlıklı hücrelere göre daha çok besin tüketir.
E) Kanserli hücrelerde DNA replikasyonu gerçekleşmeden bölünme olur.

Soru:2

Hücre döngüsü üç farklı aşamada kontrol edilir. Bu kontrol noktaları ve bu

noktalarda kontrol edilen olaylar aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

G1 kontrol noktası G2 kontrol noktası M kontrol noktası

Hücre yeterli büyüklüğe Hücrenin büyüklüğü Kromozomların

ulaşmışsa, ortamda yeterli ve DNA hasarı kontrol iğ ipliklerine
besin varsa, DNA hasar edilir. bağlanması kontrol
görmemişse bölünme olur. edilir.

Hücrede iğ ipliklerinin kinetokorlara bağlanmasını engelleyen ilaçların kullanılması,

I. DNA kendini eşlemez.
II. Kromatin iplik kısalıp kalınlaşarak kromozomlara dönüşemez.
III. Eşit sayıda kromozom içeren yavru hücreler oluşamaz.
olaylarından hangilerine neden olur?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

D) II ve III E) I ve III

Soru:3

Bir hücrenin yaşam sürecinde gerçekleşen tüm olaylar,genlerin kontrolü altındadır. Hücre
döngüsünde farklı evreler arasında düzen sağlayan kontrol noktaları bulunur. Bu
noktalarda “dur” veya “devam et” sinyalleri verilir.Bu kontrol noktalarındaki proteinler
herhangi bir sebeple aktif duruma geçemezse,

I. Hücre döngüsü aksamadan devam eder.

II. Bölünme düzeni kontrolden çıkmış hücreler oluşabilir.
III. Kontrolsüz bölünen hücreler farklı dokulara yayılabilir.
olaylarından hangilerinin gerçekleşmesi beklenir?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
D) II ve III E) I, II ve III
Soru:4
Aşağıda hücre döngüsündeki G1, G2 , M noktaları ve G0 evresi gösterilmiştir.

Bazı hücreler döngünün G1 aşamasından sonra G0 adı verilen durgun evreye girer ve
bölünmez. Hücre döngüsünün kontrol noktalarında, döngünün sağlıklı sürüp sürmediği
genler tarafından denetlenir. Bu kontrol noktalarından biri olan M kontrol noktasında,
tüm kromozomların iğ ipliklerine bağlanıp bağlanmadığı kontrol edilir.
Yukarıdaki şekil ve paragraftaki bilgiye göre, M kontrol noktasında tüm kromozomlar iğ
ipliklerine tutunmadığı halde devam et sinyali verilirse,

I. DNA replikasyonu gerçekleşmez.

II. Kromozomdaki genlerin yapısı değişir.
III. Kromozom sayıları birbirinden farklı yavru hücreler oluşur.
sonuçlarından hangilerinin olması beklenir?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
D) I ve III E) II ve III

Soru :5
Sağlıklı bir insanın doku ve organlardaki bazı hücreler sürekli bölünerek yeni hücreler
oluştururken bazıları bölünmezler.Bu hücrelerin döngüleri genler ile kontrol edilir.
Bölünme özelliğine sahip hücreler, bölünme öncesinde veya bölünme sırasında mutasyona
uğrayabilir. Mutasyona uğramış bu hücrelerdeki DNA tamir edilebilir ya da mutasyona
uğramış hücreler kontrollü hücre ölümleri ile yok edilebilir. Ancak kalıtsal özellikler,
beslenme yetersizliği, sigara ve benzeri gibi çevresel faktörler mutasyona uğramış bu
hücrelerin tamirinde ve kontrollü hücre ölümlerinde aksamalara neden olabilir.

Bu durum,
I. Vücut hücrelerinde mutasyon görülen bu bireyler, mutasyona
uğramış genlerini çocuklarına aktarır.
II. Bireyin doku ve organlarının onarımında aksamalar olur.
III. Kanserli dokular oluşur.
IV. Bir dokuda oluşan kanserli hücreler diğer dokulara taşınabilir.
sonuçlarından hangilerine neden olabilir?
A) Yalnız I B) I ve II C) II, III ve IV
D) I, III ve IV E) I, II, III ve IV
Soru :6

Aşağıdaki şekilde sağlıklı bir hücre ile aynı dokuda yer alan bir kanser hücresi
gösterilmiştir.

Bu şekle göre,
I. Kanserli hücreler mutasyonla oluşur.
II. Sağlıklı hücredeki çekirdekte tek çekirdekçik bulunurken kanserli hücrenin
çekirdeğinde birden fazla çekirdekçik bulunur.
III. Kanserli hücrelerin ve hücredeki çekirdeğin şekli düzensizdir.
IV. Kanserli hücreler sağlıklı hücrelere göre daha hızlı bölünür.

yorumlarından hangileri yapılabilir?

A) I ve II B) II ve III C) III ve IV
D) I, II ve III E) I, II, III ve IV