CHÖÔNG II

ÖÙNG SUAÁT TRONG ÑAÁT

Ñaát laø vaät lieäu caáu thaønh bôûi caùc haït raén vaø phaàn roãng giöõa caùc haït,
trong phaàn roãng chöùa chaát loûng (thöôøng laø nöôùc) vaø chaát khí (thöôøng laø
khoâng khí). Ba thaønh phaàn naøy coù ñaëc tính chòu löïc khaùc nhau, haït ñaát coù
öùng xöû khi taùc ñoäng löïc nhö vaät lieäu ñaøn hoài; nöôùc trong loã roãng khoâng bò
neùn khi chòu löïc; khí trong loã roãng bò neùn raát maïnh. Hôn nöõa, söï toàn taïi cuûa
ba thaønh phaàn raén –loûng-khí khoâng ñoäc laäp nhau maø taùc ñoäng qua laïi heát
söùc phöùc taïp, nhö phaân tích trong chöông 1. Do ñoù, öùng suaát trong neàn ñaát heát
söùc phöùc taïp khi coù caùc taùc ñoäng cô hoïc töø beân ngoaøi hay taùc ñoäng beân
trong ñaát. Töø laâu, ñeå tính öùng suaát trong ñaát phaûi aùp duïng baøi toaùn
Boussinesq, laø cô sôû tính öùng suaát trong moâi tröôøng ñaøn hoài, vaø caùc baøi toaùn
phaùt trieån töø baøi toaùn Boussinesq nhö baøi toaùn Flamant; Mindlin; ... Cho ñeán khi
coù khaù nhieàu nghieân cöùu veà öùng xöû cuûa ñaát döôùi taùc duïng cuûa taûi, nhieàu
lyù thuyeát tính toaùn öùng suaát trong ñaát gaàn vôùi vaät lieäu ñaát hôn, khôûi ñaàu
phaûi keå ñeán moâ hình Cam-Clay do caùc giaùo sö cô hoïc ñaát cuûa nöôùc Anh ñoùng
goùp, baøi toaùn xaùc ñònh öùng suaát trong neàn ñaát ñöôïc caûi thieän daàn. Ngaøy
nay, vôùi söï tieán boä cuûa phöông tieän tính toaùn, phöông tieän ño ñaïc trong phoøng
vaø hieän tröôøng vaø söï phaùt trieån cuûa phöông phaùp soá trong vieäc tính toaùn
gaàn ñuùng, traïng thaùi öùng suaát trong ñaát chòu taùc ñoäng baûn thaân vaø beân
ngoaøi coù theå ñöôïc moâ phoûng raát gaàn vôùi ño ñaïc thöïc teá.
Trong chöông naøy chæ ñeà caäp ñeán caùch tính öùng suaát trong neàn ñaát theo
phöông phaùp vay möôïn cuûa lyù thuyeát ñaøn hoài, caùc caùch tính öùng suaát trong
neàn gaàn hôn öùng öùng xöû thöïc cuûa ñaát neàn seõ ñöôïc giôùi thieäu trong caùc
chöông sau.

I/. ÖÙNG SUAÁT TRONG MOÂI TRÖÔØNG ÑAØN HOÀI

1. 1./. KHAÙI NIEÄM ÖÙNG SUAÁT
Xeùt maët  caét moät vaät theå raén lieân tuïc thaønh hai phaàn I vaø II bôûi tieát
dieän S, giaû söû taùch khoái I ra khoûi vaät theå vaø ñeå khoâng thay ñoåi traïng thaùi
caân baèng, caàn thay caùc löïc do phaàn II taùc ñoäng leân phaàn I treân maët S. Xeùt
moät ñieåm A baát kyø treân maët S vôùi moät dieän tích beù S bao quanh, treân ñoù
coù moät löïc taùc ñoäng P töø ñoù suy ra löïc trung bình pm treân ñôn vò dieän tích laø:
P
pm 
S
vecteur öùng suaát toång taïi ñieåm A ñöôïc ñònh nghóa laø:
P
p ; S  0
S

50
 dP
hay p [II.1]
dS

vecteur öùng suaát p nghieân moät goùc vôùi maët phaân toá dS, hình chieáu cuûa
p treân phaùp tuyeán cuûa dS taïi A, goïi laø öùng suaát phaùp tuyeán thöôøng ñöôïc
kyù hieäu laø . Hình chieáu cuûa p treân tieáp tuyeán dS taïi A, goïi laø öùng suaát
tieáp tuyeán thöôøng ñöôïc kyù hieäu laø 


S

II
I I O
S
S


Hình 2. 1. Nguyeân lyù khaûo saùt noäi löïc trong moät vaät theå lieân tuïc
Neáu chieáu caùc thaønh phaàn öùng suaát phaùp tuyeán  vaø öùng suaát tieáp
tuyeán  leân caùc phaùp tuyeán vaø tieáp tuyeán cuûa caùc maët cuûa heä toïa ñoä
vuoâng goùc (Oxyz), thì öùng suaát phaùp tuyeán  coù ba thaønh phaàn x, y, z vaø
öùng suaát tieáp tuyeán  cuõng thaønh ba thaønh phaàn 1, 2, 3 treân ba maët laàn löôïc
thaúng goùc vôùi caùc truïc x, y, z. Caùc thaønh phaàn tieáp tuyeán laïi ñöôïc chieáu leân
caùc truïc töông öùng cuûa maët chöùa seõ trôû neân xy, xz, yx, yz, zx, zy, nhö trong
hình II.2.
Chæ soá ñaàu chæ maët phaúng chöùa thaønh phaàn öùng suaát vaø cuõng chính laø
phöông thaüng goùc vôùi maët ñoù; chæ soá thöù hai laø phöông taùc ñoäng cuûa öùng
suaát. Thí du xy laø thaønh phaàn öùng suaát tieáp naèm trong maët phaúng thaúng goùc
vôùi truïc x vaø coù phöông taùc ñoäng song song vôùi truïc y. Hoaëc x laø öùng suaát
phaùp trong maët x song song vôùi truïc x. Do ñoù, ñoâi khi öùng suaát phaùp x coøn
ñöôïc goïi vôùi teân laø xx vaø xy vôùi teân laø xy , trong caùch goïi teân naøy khi hai
chæ soá gioáng nhau laø öùng suaát phaùp, hai chæ soá khaùc nhau laø öùng suaát tieáp.
Nhö vaäy, moät taäp hôïp chín thaønh phaàn öùng suaát trong moät heä toïa ñoä tröïc
chuaån baát kyø seõ dieãn taû minh baïch moät vecteur öùng suaát toång p taùc ñoäng
z 
taïi moät ñieåm.
ÖÙng suaát phaùp tuyeán coù khuynh höôùng chính thay ñoåi theå tích p cuûa vaät theå,
öùng suaát tieáp coù khuynh höôùng chính laøm bieán ñoåi hình daïng cuûa vaät theå.

xy 

x
yx y xz 1
y
yz
z
2 51
x 3
zx


 Hình 2. 2. Hình chieáu cuûa öùng suaát phaùp tuyeán vaø tieáp tuyeán leân heä truïc
(Oxyz)
Ngoaøi ra, moãi moät vecteur öùng suaát toång p laø moät haøm cuûa 6 thoâng soá:
ba toïa ñoä cuûa ñieåm taùc ñoäng; ba cosin chæ höôùng cuûa phaùp tuyeán caùc maët
khaûo saùt. Theo ñònh nghóa, cosin chæ höôùng l; m; n laø cosin cuûa caùc goùc , 
vaø , laø caùc goùc hôïp bôûi phaùp tuyeán cuûa maët ñang xeùt vôùi caùc truïc x, y, z
cuûa heä quy chieáu.
Nhö theá, ñeå bieát öùng suaát taïi moät ñieåm baát kyø trong vaät theå lieân tuïc chæ
caàn bieát chín thaønh phaàn öùng suaát treân caùc maët heä toïa ñoä tröïc chuaån coù
goác laø ñieåm ñang khaûo saùt. Caùc öùng suaát naøy cuõng hieän dieän trong caùc
phöông trình vi phaân caân baèng tónh cuûa vaät theå hay ñieåm phaân toá. Vaø töø moät
soá caùch vieát vaø saép xeáp daïng caùc phöông trình caân baèng naøy ñöa ñeán yù
nghó laø caàn saép xeáp chín thaønh phaàn öùng suaát taïi moät ñieåm döôùi daïng ma
traän ba haøng - ba coät ñöôïc goïi laø tenseur öùng suaát. Tenseur öùng suaát thöôøng
ñöôïc kyù hieäu []
 x  yx  zx    11  12  13   xx  yx  zx 
 
    ij   xy  y  zy    21  22  23    xy  yy  xy  [II.2]
     
 xz  yz  z    31  32  33   xz  yz  zz 
Trong ñoù ñöôøng cheùo thöù nhaát laø caùc öùng suaát phaùp tuyeán vaø caùc öùng
suaát coøn laïi laø caùc öùng suaát tieáp tuyeán.
Trong bieåu thöùc II.2, giôùi thieäu ba daïng vieát chín thaønh phaàn öùng suaát cuûa
vecteur öùng suaát toång p thöôøng ñöôïc söû duïng.
1. 2./. QUY ÖÔÙC DAÁU ÖÙNG SUAÁT TRONG CÔ HOÏC ÑAÁT
Do ñaát khoâng chòu keùo neân quy öôùc daáu cuûa caùc öùng suaát trong moâi
tröôøng rôøi vaø cô hoïc ñaát khaùc vôùi cô hoïc vaät raén bieán daïng.
Trong Cô hoïc ñaát, öùng suaát phaùp tuyeán:
 döông khi neùn vaät theå,  > 0
 aâm khi keùo vaät theå,  < 0
ÖÙng suaát tieáp tuyeán:
 döông khi coù chieàu quay cuøng chieàu kim ñoàng hoà vôùi ñieåm chuaån naèm
ngoaøi vaät theå,  > 0
 aâm khi coù chieàu quay ngöôïc chieàu kim ñoàng hoà vôùi ñieåm chuaån naèm
ngoaøi vaät theå,  < 0

Neùn Keùo

52
 Hình 2. 3./ quy öôùc daáu trong cô hoïc ñaát
Caùc thaønh phaàn öùng suaát treân moät phaân toá laäp phöông trong neàn ñaát ñöôïc
dieãn taû trong hình 2.4. Löu yù, hai maët ñoái dieän cuûa phaân toá laäp phöông coù
phöông phaùp tuyeân ngöôïc höôùng. Cho ñeán ñaây, ñaát coøn ñöôïc xem nhö vaät theå
lieân tuïc trong vieäc xaùc ñònh öùng suaát trong neàn ñaát. Ñieàu chænh ñaàu tieân laø
quy öôùc daáu cuûa caùc öùng suaát phaùp do tính chòu keùo raát keùm cuûa ñaát.
z
z

zx

zy
yx xz
xy x

y yz yx y
xy
yz
O x y
xz zx
zy

Hình 2. 4./ caùc thaønh phaàn öùng suaát

 treân moät phaân toá laäp phöông ñaát.
z
x PHÖÔNG TRÌNH CAÂN BAÈNG TÓNH HOÏC
1. 3./. HEÄ
Moät phaân toá laäp phöôngcaïnh +(laø/ z)dz
dx, dy, dz beân trong moät khoái ñaát ñöôïc
z z
giaû thuyeát nhö “vaät theå lieân tuïc” chòu nhieàu loaïi taùc ñoäng. Tröôøng hôïp toång
zx+(zx / z)dz
quaùt, phaân
+(toá z)dztaùc ñoäng treân taát caû
/chòu caùc maët vôùi ñaày ñuû öùng suaát
zy zy
phaùp vaø öùng suaát tieáp. Do caùc noäi löïc nhö löïc troïng tröôøng, löïc quaùn tính,
löïc töø tröôøng, ..., toång cuûa caùc taùc ñoäng naøy laø moät löïc toång F, khoâng theå
boû qua, coù caùc thaønh phaàn laø Fx, Fy, Fz vôùi ñôn vò laødz kN/m 2 trong heä ñôn vò
SI. Maët khaùc coù theå coù caùc taùc ñoäng xz ngoaøiM’leân toaøn vaät theå ñang khaûo
yx
saùt. Do ñoù, coù nhöõng bieán ñoåi öùng  x yx+( / y)dy
xy suaát töø maët naøy sang maët
yx khaùc cuûa
phaân toá nhö dieãn taû trongyz hình 2.5
y  +( / y)dy
y y
xy+(xy / x)dx
z yz+(yz / y)dy
xz+(xz / x)dx
y M
x
zx
zy dx 53

dy
x+(x/ x)dx z
 Hình 2. 5 Söï thay ñoåi caùc öùng suaát treân moät phaân toá do caùc loaïi taùc
ñoäng

Giaû söû caùc öùng suaát laø caùc haøm lieân tuïc vaø dieãn taû ñöôïc baèng chuoåi
Taylor.
Nhaéc laïi, chuoåi Taylor cuûa haøm moät bieán:
f ' ' (a )( x  a ) 2
f ( x )  f (a )  f ' ( a )( x  a )   ...
2!
chuoåi Taylor cuûa haøm ba bieán:
f(x,y,z)=f(a,b,c) + (x-a)fx(a,b,c) + (y-b)fy(a,b,c) +(z-c)fz(a,b,c)+...
Coù theå dieãn taû caùc öùng suaát taïi M’ (x+dx; y+dy; z+dz) theo caùc öùng suaát
taïi M (x; y; z) nhôø choåi Taylor.
 x ( x, y, z )  x ( x, y, z )  x ( x, y, z )
 x ( x  dx, y  dy, z  dz)   x ( x, y, z )  dx  dy  dz
x y z
coâng thöùc treân ñaõ boû qua caùc voâ cuøng nhoû baäc cao.
Tröôøng hôïp rieâng
 x ( x, y, z )
 x ( x  dx, y, z )   x ( x, y, z )  dx [II.3]
x
Nhö vaäy, öùng suaát taïi moät ñieåm coù theå suy töø öùng suaát taïi moät ñieåm
khaùc ñaõ bieát. Töø daïng coâng thöùc II.2 coù theå vieát caùc öùng suaát taïi ñieåm M’
töø öùng suaát taïi M nhö hình 2.5.
Phaân toá ôû traïng thaùi caân baèng tónh coù toång caùc löïc leân phaân toá trieät
tieâu
CAÂN BAÈNG XOAY M = 0
Neáu goïi trong taâm cuûa phaân toá trong hình 2.5 laø G. Laáy moment caùc löïc taùc
ñoäng leân phaân toái ñoái vôùi G, caùc löïc qua G ñeàu coù moment baèng O, chæ coøn
caùc löïc phaùp tuyeán coù giaù trò moment ñoái vôùi dieåm G.
Laáy moment ñoái vôùi G quanh truïc x, Mx/G = 0:

 zy dxdy  dz   yz dxdz  dy   zy   zy dz dxdz  dz   yz   yz dy dxdz  dy  0

2 2  z   2  y   2
 zy  yz
 2 zy  dz  2 yz  dy
z y

54
 Loaïi boû caùc voâ cuøng nhoû
zy = yz [II.4]
Töông töï:
zx = xz [II.5]
xy = yx [II.6]

Xeùt caân baèng tònh tieán coù: X=0; Y=0; Z=0

Chieáu taát caû caùc öùng suaát vaø löïc taùc ñoäng leân truïc x seõ coù toång trieät
tieâu X=0:
[x + (x/x)dx]dydz -xdydz + [yx + (yx/y)dy]dxdz -yxdxdz + [zx +
(zx/z)dz]dxdy -zxdxdy + Fxdxdydz =0
 x  yx  zx
    Fx  0 [II.7]
x y z
Töông töï:
 xy  y  zy
 
 Fy  0 [II.8]
x y z
 xz  yz  z
   Fz  0 [II.9]
x y z
1. 4./. ÖÙNG SUAÁT TAÏI MOÄT ÑIEÅM
Xeùt moät töù dieäân nhö hình 2.6 goàm tam dieän thaúng goùc ñoâi moät, goác laø
M coù toïa ñoä (x, y, z) coù caùc thaønh phaàn öùng suaát nhö trong hình vaø moät maët
nghieâng baát kyø coù vecteur phaùp tuyeán n vôùi caùc cosin chæ höôùng laø (l, m, n).
caùc thaønh phaàn laø px, py, pz cuûa öùng suaát P treân maët nghieâng ñöôïc xaùc ñònh
theo heä coâng thöùc sau:
px = lx + myx + nzx [II.10]
py = lxy + my + nzy [II.11]
pz = lxz + myz + nz [II.12]

P
 n
xz
xy x
yx 
yz
M y
y
zx
zy

z 55

x
 Hình 2. 6 Söï thay ñoåi caùc öùng suaát treân moät phaân toá do caùc loaïi taùc
ñoäng

Ba phöông trình II.10; II.11; II.12 coù theå vieát goïn döôùi daïng vecteur
p    .v  p i   ij .v i [II.13]
Maët khaùc, vecteur öùng suaát phaùp  treân truïc phaùp tuyeán n, neân coù theå
vieát:
  p .n  p x l  p y m  p z n [II.14]
Thay caùc giaù trò px, py, pz töø II.10; II.11; II.12 vaøo II.14 coù ñöôïc:
  l 2 x  m 2 y  n 2 z  2l.m xy  2m.n yz  2l.n xz [II.15]
vaø   p x2  p y2  p z2   2 [II.16]

1. 5./. ÖÙNG SUAÁT CHÍNH

Treân heä truïc (M, x, y, z), choïn maët chính ABC vôùi caùc cosin chæ höôùng l, m,
n, coù cuûa öùng suaát P truøng vôùi phaùp tuyeán n, nhö hình 2.7, neân öùng suaát
toång p truøng vôùi öùng suaát phaùp  vaø öùng suaát tieáp  = 0.
Hình chieáu öùng suaát p leân caùc truïc x, y, z laø px, py, pz laø:
px = .l [II.17]
py = .m [II.18]
px = .n [II.19]
Thay II.17, II.18, II.19 vaøo II.10; II.11; II.12
l(x -) + myx + nzx = 0 [II.20]
lxy + m(y -) + nzy = 0 [II.21]
lxz + myz + n(z - ) = 0 [II.22]

Heä phöông trình treân tuyeán tính vaø ñoàng nhaát theo caùc cosin chæ höôùng l, m,
n laø caùc aån soá, lôøi giaûi seõ coù ñöôïc töø ñònh thöùc D trieät tieâu vì l 2 + m2 + n2 =
1
 x   xy  xz
D   xy  y   yz  0
 xz  yz  z 
löu yù tính ñoái xöùng cuûa caùc caëp öùng suaát tieáp coù ñöôïc töø caân baèng
xoay cuûa phaân toá.
Töø D = 0, suy ra ñöôïc:
 
 3   x   y   z  2   x y   y z   x z   xy2   yz2   xz2 
[II.23]
 
  x y z  2 xy yz xz   x yz2   y xz2   z xy2  0
hoaëc:   I 1  I 2  I 3  0
3 2

I1, I2, I3 laø caùc baát bieán cuûa tenseur öùng suaát [].
Vôùi
I í   x   y   z  [II.24]

I 2   x y   y z   x z   xy2   yz2   xz2  [II.25]

I 3   x y z  2 xy yz xz   x yz2   y xz2   z xy2  [II.26]

56
 Giaûi phöông trình baäc ba II.23 coù ñöôïc caùc öùng suaát chính 1, 2, 3.

z
C

n
xz
xy x
yx
=P y
y yz
M zx
B
zy

A z
Hình 2. 7 Maët
phaúng x chính

1. 6./. TENSEUR CAÀU VAØ TENSEUR LEÄCH ÖÙNG SUAÁT

Moät tenseur öùng suaát cuõng thöôøng ñöôïc taùch thaønh tenseur öùng suaát caàu
[S]vaø tenseur ñoä leäch öùng suaát hay coøn goïi laø “tenseur öùng suaát leäch” [D}
[] = [S] + [D]
 x  yx  zx   p 0 0   x  p  yx  zx 
     
    ij   xy  y  zy    0 p 0     xy  y  p  zy  [II.27]
     p 
 xz  yz  z   0 0 p    xz  yz z 
hoaëc vieát döôùi daïng
ij = pij + sij
sij = ij - pij
ij laø heä soá kronecker ñöôïc ñònh nghóa ij = 0 khi i  j
ij = 1 khi i = j
 x  p  yx  zx   s11 s 21 s31 
   
[ s]  sij    xy y  p  zy   s12 s 22 s32 
   yz  z  p  s13 s 23 s33 
 xz
Caùc baát bieán cuûa tenseur ñoä leäch öùng suaát [s] laø J1s; J2s vaø J3s.
Vôùi
J ís  sii  0
J 2 s  sij s ji  s112  s 22
2
 s33
2
 2s122  2s132  2 s 23
2

57
 J 3 s  sij s jk s ki  s113  s 22
3
 s33
2
 3s11 s12
2
 3s11 s132  3s 22 s 23
2
 3s 22 s 21
2
 3s 33 s31
2
 3s33 s32
2

 6 s12 s 23 s 31
hoaëc töø 
 1 0 0   p 0 0   1  p 0 0 
     
    ij   0  2 0    0 p 0    0  2  p 0  [II.28]
 0 0    0 0 p  0 0 3  p 
 3   
tenseur leäch öùng suaát cuõng coù theå vieát:
p 0 0  1 0 0 
  I1   I1
 D   0 p 0   0 1 0   u [II.29]
0  3   3
 0 p  0 0  1
vôùi p laø öùng suaát trung bình
I1  x   y   z  1   2   3
p   [II.30]
3 3 3
[u] laø tenseur ñôn vò.
Tenseur öùng suaát caàu dieãn taû caùc traïng thaùi öùng suaát cuøng giaù trò neùn
theo moïi höôùng nhö aùp löïc thuûy tónh, neùn ñaüng höôùng trong thí nghieäm neùn ba
truïc ; hoaëc traïng thaùi keùo ñeåu theo moïi phöông nhö aûnh höôûng nhieät gia taêng
leân moät vaät theå raén bieán daïng.
Tenseur öùng suaát leäch dieãn taû söï leäch caùc öùng suaát chính laø nguoàn goác
phaùt sinh öùng suaát tieáp. Töø ñaáy, cho thaáy tenseur öùng suaát caàu khoâng can
thieäp vaøo öùng suaát tieáp.
ÖÙng suaát maët baùt dieän
Maët baùn dieän laø maët coù phaùp tuyeán laø caùch ñeàu caùc truïc toïa ñoä, caùc
1
cosin chæ höôùng phaùp tuyeán coù giaù trò   
3
ÖÙng suaát phaùp treân maët baùt dieän laø
1
 oct  p   1   2   3 
3
ÖÙng suaát tieáp treân maët baùt dieän laø
1
 oct   1   3  2    1   2  2  2   3  2
3

Thí duï 2.1

Moät tenseur öùng suaát
 5a  4a 0
 
     4 a a 0
 0 0 a 

Xaùc ñònh baèng giaûi tích caùc giaù trò öùng suaát chính vaø caùc maët phaúng
chính?
Lôøi giaûi
a/ tính caùc öùng suaát chính
Phöông trình ñaëc tröng xaùc ñònh öùng suaát chính coù daïng
 3  I 1 2  I 2  I 3  0
vôùi I1 = -3a
I2 = -25a2
I3 = -21a3
 3  3a 2  25a 2  21a 3  0

58
 maët thaúng goùc vôùi z laø maët phaúng chính vì treân ñoù khoâng coù öùng suaát
tieáp tuyeán (zx = zy = 0). Nhö vaäy z = a laø moät öùng suaát chính.
Neân
 3  3a 2  25a 2  21a 3     a   2  4a  21a 2   0
töø ñaáy suy ra:
  a   2  4a  21a 2     a   3a   7a   0
Neân:
1 = 3a
2 = a
3 = -7a
b/ caùc cosin chæ höôùng cuûa tam dieän chính goàm taäp hôïp cuûa ba taäp hôïp con
moãi caùi coù ba phaàn töû li, mi, ni töông öùng vôùi phöông chính i ( i = 1 ñeán 3)
li(x -i) + miyx + nizx = 0
lixy + mi(y -i) + nizy = 0
lixz + miyz + ni(z - ) = 0
Phöông thöù 1 vôùi 1 = 3a
l1(-5a–3a) - 4am1 = 0
-4al1 + m1(a-3a) = 0
n1(a- 3a) = 0
ruùt goïn chæ coøn
8al1 + 4am1 = 0 (a)
2n1 = 0 (b)
ñeå giaûi ñöôïc heä phöông trình caàn phaûi coù theâm moät phöông trình quan heä
cuûa l1, m1, n1, ñoù laø l12 + m12 + n12 = 1 (c)
Giaûi heä phöông trình (a)+(b)+(c) coù ñöôïc:
5 2 5
l1   ; m1   ; n1  0
5 5
Goùc töông öùng vôùi caùc cosin chæ phöông treân laø :
1 = 63,430  1800 ; 1 = 26,570  1800 ; 1 = 900  1800.
Coù  1800 vì treân cuøng moät phöông coù hai chieàu.
Töông töï giaûi cho phöông thöù hai vôùi 2 = a ; phöông thöù ba vôùi 3 = -7a
l 2  0; m2  0; n 2  1
vaø 2 = 900  1800 ; 2 = 900  1800 ; 2 = 00  1800
2 5 5
l3   ; m3   ; n3  0
5 5
3 = 26,570  1800 ; 3 = 63,430  1800 ; 3 = 900  1800

59
 z

n2

2 = 00

3 = 900 2 = 900

1 = 900 y
2= 900
1 = 26,570
3 = 63,43 0
1=63,430 n1
n3 3=26,57 0

z
x
n2

2

y
1
n1
n3
3

x 60
 Hình 2. 8. Höôùng caùc öùng suaát chính töø keát quaû thí duï 2.1

1. 7./. VOØNG MOHR ÖÙNG SUAÁT

Vieát laïi bieåu thöùc II.15 vaø II.16 theo caùc öùng suaát chính 1, 2, 3, coù ñöôïc
heä phöông trình ba aån soá l, m vaø n.
  
l 2
   m  n 

[II.31]
1 2 3

 2
  l 2
 2
1   m 2 2
2  n 2 2
3



l 2
 m 2
 n 2
 1 

lôøi giaûi coù daïng

 2    3      2
l 
2
[II.32]
 2   1  3   1 
    3      2
m2  1 [II.33]
 1   2  3   2 
m 
2   1     2      2
[II.34]
 1   3  2   3 
Trieån khai II.32 ñöôïc:
2 2
  2   3 
  1       2   1   3   1  l   2
2 2

 2   2 
2
 3 
ñaët   2   1   3   1  l 2   2   r12
 2 
2
 1   2 
coù ñöôïc:        r1
2 2
[II.35]
 2 
Bieåu thöùc II.2 laø nhoùm voøng troøn trong heä toïa ñoä (O, , ) phuï thuoäc l,
töông töï cuõng coù ñöôïc nhoùm voøng troøn phuï thuoäc m vaø nhoùm phuï thuoäc n
khi khai trieån II.33; II.34.
Moät öùng duïng caàn cho khaûo saùt ñaëc tính caét (tröôït) cuûa vaät lieäu laø caùc
voøng Mohr töông öùng vôùi caùc öùng suaát caét lôùn nhaát.
P2
2 
P1
1
P3
3
3 1 
O1 O2 2 O3 A
C
B

Hình 2. 9. Caùc voøng troøn Mohr öùng suaát

 
 1   3
  
2
2
max 
  
 [II.36]
 
1  2 3

2 
 
 1   2 
3
2 


61
 Caùc ñieåm P1, P2, P3 öùng vôùi caùc öùng suaát tieáp cöïc ñaïi cuûacaùc caëp maët
öùng suaát töông öùng.
Thí duï vôùi ñieåm P1 öùng vôùi toïa ñoä
 3 
  2

2 
 3


[II.37]
  2

2 

Thay caùc giaù trò  vaø  trong II.37 vaøo l2, m2, n2 vôùi chæ soá 1 töông öùng vôùi
ñieåm P1,
2
  2   3   2 3   2 3 
 2   3   
 2  2z   2  
l1 
2
 30
 2   1  3   1 
vaø l1 = 0  1 =  900  1800 [II.38]
2
    3   3  2 3
 3  2   3  2 
 2  2  2 1
m1 2
 2
 1   2  3   2  2
2
m1    1 =  450  1800 [II.39]
2
2
    3   3  2 3 
 1  2   2  2    y
 2  2   12  1
n1 
2

 1   3  2   3  2
x 2
n1    1 =  450  1800 [II.40]
2 3
z
Töông töï cho caùc ñieåm P2 vaø P3 keát quaû ghi trong baûng sau:

l  m  n 
Ñieåm P1 0 9001800 (20.5)/2 4501800 (20.5)/2 4501800
Maët // truïc x 2 0.5
Ñieåm P2 (20.5)/2 4501800 0 9001800 (2 )/2 4501800
Maët // truïc y
Ñieåm P3 (20.5)/2 4501800 (20.5)/2 4501800 0 9001800
Maët // truïc z
1 y

x
z
a r
3

b q

2

y
O
1 d
62

p
c
x
 Hình 2. 10. (treân) caùc maët song song vôùi truïc x öùng vôùi voøng chöùa P1;
(giöûa) caùc maët song song vôùi truïc y öùng vôùi voøng chöùa P2; (döôùi) caùc maët
song song vôùi truïc z öùng vôùi voøng chöùa P3 trong hình 2.9
Trong cô hoïc ñaát, traïng thaùi öùng suaát thöôøng ñöôïckhaûo saùt laø baøi toaùn
phaúng vaø baøi toaùn ñoái xöùng truïc, chæ ñoâi khi môùi söû duïng baøi toaùn öùng
suaát khoâng gian 3-D thuïc söï ñoäc laäp.
 x  yx 0
 
Trong baøi toaùn phaúng traïng thaùi öùng suaát laø:     ij   xy  y 0 [II.41]
0 0 0
 
Coøn trong baøi toaùn ñoái xöùng truïc 1  2 = 3 0
Voøng troøn Mohr öùng suaát ñöôïc khaûo saùt trong cô hoïc ñaát laø voøng öùng
vôùi öùng suaát caét cöïc ñaïi max = ½(1 -3).

63
 Hình 2. 11 Traïng
thaùi öùng suaát
cuûa phaân toá
OAB
Phaân toá caân baèng neân
xOBsin + xyOBcos - yOAcos + xyOAsin - AB = 0 [II.42]
vaø xOBcos - xyOBsin - yOAsin + xyOAcos - AB = 0 [II.43]
vì AO = ABcos, vaø BO = ABsin
thay vaøo II.42 vaø II.43
 = xsin2 + ycos2 + xysincos [II.44]
 = xsincos - ysincos + xy(cos  -sin )
2 2
[II.45]
Thay x = ½ (x + y)+ ½(x - y)
y = ½ (x + y)- ½(x - y), vaøo bieåu thöùc II.44 vaø II.45, thu ñöôïc:
 = ½ (x + y)- ½(x - y)cos2 + xysin2 [II.46]
 = ½(x - y)sin2 + xycos2 [II.47]
khi goùc  thay ñoåi töø –90 ñeán + 90 ,  vaø  veõ neân moät voøng troøn Mohr dieãn
0 0

taû caëp öùng suaát , taùc ñoäng leân caùc maët song song vôùi truïc z caét qua moät
ñieåm trong phaân toá OAB ñang khaûo saùt, trong maët toïa ñoä (,) coù phöông trình
laø:
2

    x   y       x   y    xy
 1  1 2
2 2
[II.48]
 2  4
Coù taâm laø m = ½ (x + y) vaø baùn kính laø
R
1
 x   y  2   xy2 [II.49]
4

64
 Hình 2.12.
Voøng Mohr öùng suaát treân caùc maët song song vôùi truïc z
Maët phaúng
chính thoûa xy = 0
2 xy
tg 2  [II.50]
 x  y
vaø caùc öùng suaát chính

1 
1
 x  y  
1
 x  y  2
 2
xy 
2 4 
 [II.51]
3 
1
 x  y  1
 x  y  2
 2
xy


2 4 

CÖÏC VOØNG MOHR (pole of the Mohr circle)

Cöïc voøng Mohr öùng suaát laø ñieåm P naèm treân voøng Mohr, töø ñoù veõ
ñöôøng song song vôùi moät maët () trong phaân toá seõ caét voøng Mohr taïi ñieåm
coù toïa ñoä , laø caëp öùng suaát taùc ñoäng leân maët () nhö hình 2.13

65
 Hình 2.13. Cöïc voøng Mohr
Maët khaùc, öùng suaát taùc ñoäng treân maët  coù theå vieát laïi nhö sau:
  x  y  xy 
   m  R  cos 2  sin 2 
 2R 2R 
 x   y  xy 
  R sin 2  cos 2  [II.52]
 2R 2R 
thay goùc  trong hình 2.13 vaøo II.52 saép xeáp laïi, coù coâng thöùc tính öùng suaát
treân maët .
   m  R cos cos 2  sin  sin 2   R cos  2 
[II.53]
  R  cos cos 2  sin  sin 2   R sin   2 

Thí duï 2.2

Tính öùng suaát taùc ñoäng treân maët BB, nghieâng moät goùc 30 0 so vôùi maët naèm
ngang cuûa moät phaân toá chòu taùc ñoäng cuûa v = 20kPa vaø h = 40kPa
Lôøi giaûi
Caùc öùng suaát chính laø v = 3 = 20kPa vaø h = 1 = 40kPa
Voøng Mohr coù taâm laø toïa ñoä laø  = 0; m = 30kPa, ñöôøng kính A’B’

66
 Hình 2.14. Xaùc ñònh öùng suaát treân maët BB
Xaùc ñònh cöïc voøng Mohr, töø A’ (3 = 30kPa;  = 0) veõ ñöôøng song song vôùi
maët maø 3 taùc ñoäng (laø maët naèm ngang) caét voøng Mohr taïi B’, B’ laø cöïc
voøng Mohr. Töø B’ veõ ñöôøng song song vôùi maët BB (hôïp vôùi maët ngang moät
goùc 300) caét voøng Mohr taïi X. Toïa ñoä X laø caëp öùng suaát  = -8,7kPa;  = 25kPa
taùc ñoäng leân maët BB.

Thí duï 2.3

Tính öùng suaát taùc ñoäng treân maët DL nhö trong hình 2.15

Hình 2.15. Xaùc ñònh öùng suaát treân maët DL

Lôøi giaûi
- Veõ voøng Mohr vôùi 1 = 40kPa; 3 = 20kPa
- Töø ñieåm öùng vôùi ñieåm 3 = 20kPa veõ ñöôøng song song vôùi maët taùc
duïng cuûa 3 (hôïp vôùi maët ngang moät goùc 600) caét voøng Mohr taïi cöïc Op.
- Veõ ñöôøng song song vôùi maët DL caét voøng Mohr taïi X, coù toïa ñoä  =
8,7kPa;  = 35kPa laø caëp öùng suaát taùc ñoäng leân DL.
Thí duï 2.4
Tính cöôøng ñoä vaø phöông cuûa caùc öùng suaát chính cuûa phaân toá dieãn taû
trong hình 2.16

Hình 2.16. Xaùc ñònh öùng suaát treân maët DD

67
Lôøi giaûi
- Veõ voøng Mohr qua hai ñieåm: ( = 40kPa;  = -10) vaø ( = 20kPa;  = 10kPa)
- Giaù trò öùng suaát chính laø giao ñieåm cuûa truïc  vaø voøng Mohr. 1 =
44,1kPa; 3 = 15,9kPa
- Töø ñieåm B’ coù toïa ñoä ( = 40kPa;  = -10) veõ ñöôøng song song vôùi maët
taùc duïng cuûa caëp ( = 40kPa;  = -10) caét voøng Mohr taïi cöïc Op.
- Ñöôøng noái Op vôùi 3 laø phöông taùc ñoäng cuûa 3
- Ñöôøng noái Op vôùi 1 laø phöông taùc ñoäng cuûa 1

II./ ÖÙNG SUAÁT TRONG MOÂI TRÖÔØNG ÑAÁT

II.1/. ÖÙNG SUAÁT HÖÕU HIEÄU VAØ AÙP LÖÏC NÖÔÙC LOÃ ROÃNG
Ñaëc ñieåm cô baûn cuûa ñaát laø caáu thaønh bôûi hai phaàn chính: haït raén vaø loã
roãng, trong loã roãng chöùa nöôùc vaø khoâng khí. Ñaát baõo hoøa hoaøn toaøn thì loã
roãng chöùa ñaày nöôùc laø ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa cô hoïc ñaát thoâng duïng
beân caïnh coøn coù cô hoïc ñaát khoâng baõo hoøa. Do ñoù, trong cô hoïc ñaát thoâng
duïng (classic soil mechanics) öùng suaát taïi moät ñieåm trong ñaát goàm hai phaàn:
öùng suaát taùc duïng leân khung haït goïi laø öùng suaát höõu hieäu, kyù hieäu laø ’
vaø öùng suaát taùc ñoäng leân nöôùc trong loã roãng goïi laø öùng suaát trung hoøa (vì
khoâng laøm thay ñoåi theå tích loã roãng vaø cuõng khoâng chöùa öùng suaát tieáp)
coøn ñöôïc goïi laø aùp löïc nöôùc loã roãng kyù hieäu laø u.
Xeùt hai bình chöùa ñaát baõo hoøa hoaøn toaøn gioáng nhau:
 bình beân traùi theâm vaøo treân maët lôùp ñaát caùc haït theùp taïo moät aùp löïc
p, maãu ñaát bò luùn xuoáng. AÙp löïc p coù aûnh höôûng leân öùng suaát khung
neân laø öùng suaát höõu hieäu, kyù hieäu laø ’
 bình beân phaûi theâm nöôùc treân maët ñeå taïo aùp löïc p, maãu ñaát khoâng
luùn xuoáng vì nöôùc theâm vaøo thoâng vôùi nöôùc trong loã roãng taùc ñoäng
leân ñaùy bình chöùa, p do coät nöôùc khoâng aûnh höôûng leân khung haït (trung
hoøa).

Haït
theùp nöôùc

Ñaát baõo hoøa

nöôùc
Hình 2. 17. Sô ñoà minh hoïa öùng suaát höõu hieäu vaø öùng suaát trung hoøa

II.2/. TÍNH ÖÙNG SUAÁT TRONG ÑAÁT NEÀN DO TROÏNG LÖÔÏNG BAÛN
THAÂN
ÖÙng suaát theo phöông thaúng ñöùng do troïng löôïng baûn thaân
ÖÙng suaát  taïi moät ñieåm trong neàn ñaát goàm öùng suaát giöõa caùc haït hay
öùng suaát höõu hieäu ’ vaø aùp löïc nöôùc trong loã roãng u
 = ’ + u [II.54]

68
 öùng suaát toång  vaø aùp löïc nöôùc loã roãng coù theå ño ñaïc hoaëc tính toaùn
ñöôïc töø nhöõng beà daøy caùc lôùp ñaát beân treân ñeø xuoáng. Trong khi ñoù öùng
suaát höõu hieäu ’ chæ coù theå tính ñöôïc maø khoâng theå ño ñöôïc vì tính chaát heát
söùc phöùc taïp cuûa caùc vò trí tieáp xuùc giöõa caùc haït.
ÖÙng suaát toång do troïng löôïng baûn thaân ñaát theo phöông thaúng ñöùng kyù
hieäu laø bt hay v taïi moät ñieåm baát kyø trong ñaát caùch maët ñaát moät chieàu saâu
baèng H, coù theå tính nhö laø troïng löôïng khoái ñaát beân treân truyeàn xuoáng.
H

bt,z = v =   ( z )dz
0
[II.55]

Trong ñoù :  ( z ) - troïng löôïng rieâng cuûa ñaát thieân nhieân, thay ñoåi theo
chieàu saâu z
Neáu chieàu daøy töø maët ñaát ñeán ñieåm tính laø H chæ laø moät lôùp ñoàng nhaát
coù troïng löôïng rieâng töï nhieân laø  thì:
bt,z = v = H [II.56]
Neáu coù nhieàu lôùp khaùc nhau
n
 bt , z    i hi [II.57]
1
Trong khi ñoù, neáu ñaát baõo hoøa nöôùc, aùp löïc nöôùc trong loã roãng u ñöôïc tính
baèng troïng löôïng coät nöôùc töø möïc nöôùc ngaàm ñeán ñieåm khaûo saùt.
Vaø
bt,z = v = ’v + u [II.58]
Hay
’v = v – u [II.59]

Do tính ñoái xöùng neân caùc öùng suaát tieáp tuyeán ñeàu trieät tieâu.
xy = xz = yz = 0 [II.60]
Thí duï 2.5
Tính öùng suaát toång theo phöông thaúng ñöùng v, aùp löïc nöôùc loã roãng u vaø
öùng suaát höõu hieäu theo phöông thaúng ñöùng ’v do troïng löôïng baûn thaân taïi
ñieåm M trong neàn ñaát nhö hình veõ 2.18

hw =1,5m =18kN/m3
3
MÖÏC NÖÔÙC
NGAÀM 3
h=3m
sat =20kN/m3
M

Hình 2. 18. Hình cuûa thí duï 2.5

Lôøi giaûi

69
 Tính öùng suaát toång thaúng ñöùng v taïi ñieåm M
vM = 181,5 + 203 = 87 kPa
aùp löïc nöôùc loã roãng taïi M
u = 103 = 30 kPa
öùng suaát höõu hieäu thaúng ñöùng ’vM
’vM = vM – u = 87 – 30 = 57kPa
Toång quaùt hoùa coâng thöùc tính ’v
Töø coâng thöùc
’v = v – u
Neáu möïc nöôùc ngaàm ngang maët ñaát vaø troïng löôïng rieâng baõo hoøa laø sat
Coù theå vieát cho moät ñieåm ôû ñoä saâu z (tính töø maët ñaát)
’v = v – u = zsat - zw = z(sat - w)
maø  ‘ = (sat - w)
neân
’v = z(sat - w) = z ‘ [II.61]
ÖÙng suaát theo phöông naèm ngang do troïng löôïng baûn thaân
Theo phöông naèm ngang thì aùp löïc nöôùc loã roãng cuøng giaù trò vôùi phöông
ñöùng vì laø thuûy tónh neân aùp löïc theo moïi phöông gioáng nhau.
Neáu ñaát traïng thaùi neùn thöôøng, chæ duy nhaát do troïng löôïng baûn thaân caùc
lôùp ñaát, chöa töøng bò neùn tröôùc do chaát taûi, do ñoùng coïc, do thaønh taïo baøo
moøn ñòa chaát, … thì öùng suaát theo phöông ngang ’h trong khung haït seõ laø öùng
suaát chính beù nhaát vaø coù quan heä vôùi öùng suaát thaúng ñöùng ’v theo bieåu
thöùc sau:
 h'  K 0 v' [II.62]
vôùi K0 laø heä soá aùp löïc ngang ôû traïng thaùi tónh cuûa ñaát coá keát thöôøng
(ñaëc ñieåm coá keát thöôøng vaø coá keát tröôùc seõ ñöôïc phaân tích trong caùc chöông
sau). Khoaûng nöûa theá kyû tröôùc, heä soá aùp löïc ngang ñöôïc vay möôïn töø lyù
thuyeát ñaøn hoài vôùi kyù hieäu laø  vaø coù daïng :

 
1 
trong ñoù  laø heä soá Poisson.
Vôùi toång keát töø raát nhieàu keát quaû thí nghieäm vaø ño ñaïc giaùn tieáp, Jaky
ñaõ ñöa ra moät coâng thöùc ñeå tính heä soá aùp löïc ngang ôû traïng thaùi tónh (cuûa
ñaát coá keát thöôøng) nhö sau :
K0 = 1 - sin’ [II.63]
Vôùi ’ laø goùc ma saùt trong ñieàu kieän caét thoaùt nöôùc (seõ phaân tích roõ
trong chöông choáng caét). Coâng thöùc cuûa Jaky phuø hôïp cho ñaát rôøi hoaëc ñaát
loaïi caùt.
Neáu goùc ma saùt ’= 350 thì K0 = 1 – sin350 = 0,426
Ñoái vôùi ñaát dính hoaëc ñaát loaïi seùt coá keát thöôøng, Alpan ñeà nghò moät
coâng thöùc thöïc nghieäm.
K0 = 0,19 + 0,233logIP [II.64]
Neáu moät maãu seùt coù chæ soá deûo I P = 20, thì heä soá aùp löïc ngang ôû traïng
thaùi tónh K0 theo coâng thöùc Alpan laø :
K0 = 0,19 + 0,233log20 = 0,493

Thí duï 2.6

70
 Tính öùng suaát toång h vaø öùng suaát höõu hieäu ’h theo phöông ngang taïi M
(trong thí duï 2, neáu goùc ma saùt ’= 300.
Lôøi giaûi
K0 = 1-sin300 = 0,5
öùng suaát höõu hieäu ’h theo phöông ngang taïi M
’hM = K0’vM = 0,557kPa=27,5kPa
öùng suaát toång h theo phöông ngang taïi M
hM = ’hM + uM
= 27,5 + 30 = 57,5 kPa
Roõ raøng caùc öùng suaát toång, öùng suaát höõu hieäu theo phöông ñöùng vaø theo
phöông ngang ñeàu tyû leä thuaän theo chieàu saâu z vaø dæ nhieân, aùp löïc nöôùc loã
roãng cuõng tyû leä thuaän theo chieàu saâu z. nhö trong hình 2.19

MÖÏC NÖÔÙC NGAÀM

Hình 2. 19. Daïng caùc öùng suaát dou troïng löôïng baûn thaân vaø aùp löïc nöôùc
v ’v ’h h
loã roãng
Trong phaïm vi cô hoïc ñaát öùng duïng ñeå phaân tích – tính toaùn neàn moùng
coâng trình, möïc nöôùc ngaàm ñöôïc ñònh nghóa laø maët nöôùc oån ñònh trong caùc
hoá khoan. Nhö vaäy, caùc nhaø cô hoïc ñaát quan nieäm laø chæ coù moät maët nöôùc
ngaàm. Theo nguyeân lyù Archimeøde, taát caû caùc vaät theå chìm trong nöôùc ñeàu
chòu moät löïc ñaåy noåi baèng vôùi troïng löôïng nöôùc maø vaät ñoù chieám choå,
neân taát caû ñaát, beâ toâng, oáng ngaàm, boàn chöùa, haàm ngaàm, taàng haàm caùc
coâng trình, naèm döôùi möïc nöôùc ngaàm ñeàu phaûi tính ñeán löïc ñaåy Archmeøde,
nhö hình 2.20.

hS1 hW
Caùùt,
s1

hC1 Seùt, c1

hS2 Caùùt, s2

hC1 Seùt, c2

’V

71
 Hình 2. 20. öùng suaát do troïng löôïng baûn thaân khi chæ coù moät möïc nöôùc
ngaàm
Ñeå tính öùng suaát höõu hieäu khu vöïc döôùi möïc nöôùc ngaàm söû duïng coâng
thöùc II.61; II.62; II.63 vaø II.64
Thí duï 2.7
Caùc chi tieát trong hình 2.20 nhö sau: treân möïc nöôùc ngaàm s1 = 18kN/m3; döôùi
möïc nöôùc ngaàm s1 = 20kN/m3; c1 = 19kN/m3; s2 = 19,5kN/m3; c2 = 20kN/m3; hW =
1m; hs1= 2m; hC1 = 4m; hS2 = 2,5m; hC2 = 4m. Tính öùng suaát toång theo phöông ngang
vaø theo phöông ñöùng taïi ñieåm M ôû ñoä saâu 12,5m.
Cho bieát lôùp seùt C2 coù chæ soá deûo IP = 20
Lôøi giaûi
ÖÙng suaát toång theo phöông ñöùng taïi M
vM = 181 + 201 + 194 + 19,52.5 + 204 = 242,75 kN/m2
aùp löïc nöôùc loã roãng taïi M: u = 1011,5=115kN/m2
ÖÙng suaát höõu hieäu theo phöông ñöùng ’vM
’vM = 242,75 – 115 = 127,75kN/m2
ÖÙng suaát höõu hieäu theo phöông ngang taïi M.
heä soá aùp löïc ngang ôû traïng thaùi tónh K0 theo coâng thöùc Alpan cuûa lôùp seùt
C2 laø :
K0 = 0,19 + 0,233log20 = 0,493
’hM = K0’vM = 0,493127,75 = 62,98 kN/m2
ÖÙng suaát toång theo phöông ngang taïi M
hM = ’hM + u = 62,98 + 115 = 177,98kN/m2

Thöïc teá, nöôùc trong ñaát goàm raát nhieàu lôùp, ngaên caùch bôûi caùc lôùp ñaù
hoaëc ñaát seùt coù heä soá thaám thaät beù, vaø laø ñoái töôïng nghieân cöùu ngaønh
ñòa chaát thuûy vaên, khai thaùc nöôùc ngaàm maø caùc lôùp thaám nöôùc toát ñöôïc
goïi laø caùc lôùp thuûy caáp. Maët khaùc coøn coù caùc lôùp caùt chöùa nöôùc coù aùp.
Tuy nhieân, nhö treân ñaõ ñeà caäp ngaønh cô hoïc ñaát – neàn moùng chæ löu yù ñeán
moät lôùp nöôùc duy nhaát noù coù taùc duïng laøm nheï caùc haït ñaát, giaûm söùc chòu
taûi ñaát neàn. Ngay nhöõng lôùp nöôùc gaàn maët ñaát daâng leân hoaëc xuaát hieän
taïm thôøi sau caùc traän möa to keùo daøi cuõng coù theå ñaåy noåi caùc boàn xaêng
vaø ñaùy taàng haàm choân trong caùc lôùp seùt thaám nöôùc raát keùm. Xem xeùt taùc
ñoäng cuûa neàn ñaát coù hai lôùp nöôùc ñoäc laäp nhö trong hình 2.21 qua thí duï 2.8
beân döôùi.

hS1 hW1
Caùùt, BS
S1 BC

hC1 Seùt,
C1

hS2 hW2 Caùùt,

S2

hC1 Seùt, C2 ’V

M 72
 Hình 2. 21. öùng suaát do troïng löôïng baûn thaân khi chæ coù nhieàu möïc nöôùc
ngaàm

Thí duï 2.8

Caùc chi tieát trong hình 2.21 nhö sau:

treân möïc nöôùc ngaàm lôùp caùt S1: s1 = 18kN/m3, ’1=300

döôùi möïc nöôùc ngaàm lôùp caùt S1: s1 = 20kN/m3; c1 = 19kN/m3, IP1 = 25

treân möïc nöôùc ngaàm lôùp caùt S2: s2 = 18,5kN/m3; ’1=350

döôùi möïc nöôùc ngaàm lôùp caùt S2: s2 = 19,5kN/m3; c2 = 20kN/m3, IP2 = 20
hW1 = 1m; hs1= 2m; hC1 = 4m; hW2 = 2m; hS2 = 2,5m; hC2 = 4m.
Tính öùng suaát toång vaø öùng suaát höõu hieäu theo phöông ñöùng vaø theo phöông
ngang taïi caùc ñieåm BS; BC; M
Lôøi giaûi
ÖÙng suaát taïi BS
Ñieåm BS naèm trong lôùp caùt döôùi möïc nöôùc ngaàm (coù löïc ñaåy Archmeøde
taùc duïng)
ÖÙng suaát toång theo phöông ñöùng taïi BS
v = 181 + 201 = 38kN/m2
aùp löïc nöôùc loã roãng taïi BS: u = 101=10kN/m2
ÖÙng suaát höõu hieäu theo phöông ñöùng ’v
’v = 38-10 = 28kN/m2
ÖÙng suaát höõu hieäu theo phöông ngang taïi BS.
heä soá aùp löïc ngang ôû traïng thaùi tónh K 0 theo coâng thöùc Jaky cuûa lôùp caùt
S1 :
K0 = 1-sin = 1- sin300 = 0,5
’h = K0’v = 0,528 = 14 kN/m2
ÖÙng suaát toång theo phöông ngang taïi BS
h = ’h + u = 14 + 10 = 24kN/m2
ÖÙng suaát taïi BC
Ñieåm BC naèm trong lôùp seùt chöùa lôùp nöôùc daày 1m. Moät caùh ñôn giaûn, coù
theå xem lôùp seùt C1 giöõ vai troø nhö ñaùy hoà nöôùc, nöôùc beân treân taùc ñoäng
leân seùt C1 nhö taûi ngoaøi.
Ñieåm BC naèm trong lôùp caùt döôùi möïc nöôùc ngaàm (coù löïc ñaåy Archmeøde
taùc duïng)
ÖÙng suaát toång theo phöông ñöùng taïi BC
v = 181 + 201 = 38kN/m2
aùp löïc nöôùc loã roãng taïi BC: u = 0 (vì lôùp C1 xem nhö ñaùy hoà chöùa vaø giaû
thieát laø khoâng thaám nöôùc )
ÖÙng suaát höõu hieäu theo phöông ñöùng ’v
’v = 38kN/m2
ÖÙng suaát höõu hieäu theo phöông ngang taïi BS.
heä soá aùp löïc ngang ôû traïng thaùi tónh K0 theo coâng thöùc Alpan cuûa lôùp seùt
C1 laø :
K0 = 0,19 + 0,233log25 = 0,516
’h = K0’v = 0,538 = 19,6 kN/m2
ÖÙng suaát toång theo phöông ngang taïi BC
h = ’h + u = 19,6 + 0 = 19,6 kN/m2
Caùc chi tieát trong hình 2.21 nhö sau:

treân möïc nöôùc ngaàm lôùp caùt S1: s1 = 18kN/m3, ’1=300

73
 
döôùi möïc nöôùc ngaàm lôùp caùt S1: s1 = 20kN/m3; c1 = 19kN/m3, IP1 = 25

treân möïc nöôùc ngaàm lôùp caùt S2: s2 = 18,5kN/m3; ’1=350

döôùi möïc nöôùc ngaàm lôùp caùt S2: s2 = 19,5kN/m3; c2 = 20kN/m3, IP2 = 20
hW1 = 1m; hs1= 2m; hC1 = 4m; hW2 = 2m; hS2 = 2,5m; hC2 = 4m.

ÖÙng suaát taïi M

ÖÙng suaát toång theo phöông ñöùng taïi M
vM = 181 + 201 + 194 + 19,52.5 + 204 = 242,75 kN/m2
aùp löïc nöôùc loã roãng taïi M: u = 102=20kN/m2 (lôùp nöôùc thöù 2 giaû söû
keùo daøi xuoáng ñeán saâu voâ cuøng neân lôùp seùt C2 chìm trong nöôùc neân coù aùp
löïc nöôùc trong loã roãng, cuõng ñoàng nghóa ñaát bò ñaåy noåi)
ÖÙng suaát höõu hieäu theo phöông ñöùng ’vM
’vM = 242,75 – 20 = 222,75kN/m2
ÖÙng suaát höõu hieäu theo phöông ngang taïi M.
heä soá aùp löïc ngang ôû traïng thaùi tónh K0 theo coâng thöùc Alpan cuûa lôùp seùt
C2 laø :
K0 = 0,19 + 0,233log20 = 0,493
’hM = K0’vM = 0,493222,75 = 109,82 kN/m2
ÖÙng suaát toång theo phöông ngang taïi M
hM = ’hM + u = 109,82 + 20 = 129,82kN/m2
Daïng cuûa ñöôøng öùng suaát höõu hieäu theo phöông ñöùng ’v trong hình 2.21

Ño aùp löïc nöôùc loã roãng trong ñaát neàn coù theå söû duïng piezometer (thieát bò ño
aùp löïc nöôùc loã roãng). Nhö trong thí duï 2.8 taïi ñieåm B C aùp löïc nöôùcloã roãng
baèng khoâng, hay taïi ñieåm M aùp löïc nöôùcloã roãng baèng coät nöôùc töø maët lôùp
nöôùc thöù 2 ñeán ñieåm ñang tính. Ñeå chính xaùc hôn caàn phaûi ño aùp löïc nöôùc loã
roãng u vaø suy ra öùng suaát höõu hieäu theo coâng thöùc Terzaghi v = ’v + u.

Hình 2. 22. Nguyeân lyù ño aùp löïc nöôùc loã roãngtrong ñaát

II.3/. ÖÙNG SUAÁT TRONG NEÀN ÑAÁT DO TAÛI NGOAØI

74
II.3.1/. TAÛI TAÄP TRUNG ÑAËT TREÂN MAËT ÑAÁT - BAØI TOAÙN
BOUSSINESQ
Naêm 1885, Boussinesq ñaõ giaûi baøi toaùn löïc taäp trung P thaúng ñöùng taùc
ñoäng ôû maët moät moâi tröôøng ñaøn hoài, gaây caùc öùng suaát z; x; y; xz; yz; xy
trong heä toïa ñoä laø x, y, z hoaëc r; ; rz trong heä toïa ñoäï r; z vaø  so vôùi goác
toïa ñoä O (cuõng laø ñieåm ñaët löïc P).
Xeùt moät ñieåm M trong ñaát trong ñaát, xaùc ñònh bôûi R vaø goùc  trong heä toïa
ñoä cöïc. Xaùùc ñònh öùng suaát phaùp R taùc duïng treân moät maët phaúng qua M vaø
thaúng goùc vôùi maët caàu coù taâm O vaø baùn kính R
Döôùi taùc duïng cuûa P ñieåm M chuyeån vò moät ñoaïn S theo phöông baùn kính R.
M caøng xa O thì S caøng nhoû. Maët khaùc, vôùi R = const, goùc  caøng lôùn thì S
cuõng caøng nhoû. Xuaát phaùt töø nhaän xeùt ñoù, ta coù theå vieát bieåu thöùc S coù
daïng :
cos 
S= A
R
Tröông töï, taïi M1 caùch M moät ñoaïn dR, coù chuyeån vò S1
cos
S1 = A
R  dR
Bieán daïng töông ñoái eR cuûa ñoaïn dR laø :
S - S1 cos  A A  A
eR =      2 cos
dR dR  R R  dR  R  R.dR
Boû qua R.dR vì raát nhoû so vôùi R2 ta coù,
A
eR = 2 cos
R
Theo giaû thuyeát quan heä giöõa öùng suaát vaø bieán daïng laø tuyeán tính do
ñoù öùng suaát xuyeân taâm R gaây neân bieán daïng eR ñöôïc xaùc ñònh nhö sau :
A
R = B 2 cos
R
Trò soá A.B coù theå xaùc ñònh döïa theo ñieàu caân baèng tónh hoïc. Xeùt ñieàu
kieän caân baèng tónh hoïc cuûa baùn caàu (O; R)

R d

c
c1
a a1
R
Hình 2. 23. Baøi toaùn Boussinesq - Taûi taäp trung P


2
P= 
0
R cos .dF

Trong ñoù: dF – dieän tích maët ñai troøn caa1c1

75
 dF = 2(Rsin)(Rd)
A
vaø R = B 2 cos
R
 
2 2
AB

P =  R cos  .dF 
0
R
0
2
cos  cos 2R 2 sin d

2
 P = A.B.2  cos  sin  d
2

0
2
 P = . . A.B
3
3 P
 A.B = .
2 
3 P
 R = cos 
2  .R 2
Goïi ’R laø öùng suaát xuyeân taâm taùc duïng treân maët phaúng naèm ngang ñi qua
ñieåm M ta coù
FR
R FR = ’R F trong ñoù  cos
F
z
cos 
R

3 P z2
 ’R =
2  R4

Chieáu ’R xuoáng ba truïc thaúng goùc nhau seõ ñöôïc trò soá caùc öùng suaát
taùc duïng treân maët naèm ngang taïi M. Cuõng laøm nhö vaäy ñoái vôùi caùc maët
cuûa phaân toá ñaát, ta seõ ñöôïc caùc coâng thöùc tính öùng suaát :
3 P z3
z = [II.65]
2  R5
3 P  zx 2 1  2  R 2  R.z  z 2 x 2 (2 R  z )  
x =     3  [II.66]
2   R5 3  R 3 (R  z) R (R  z) 2  
3 P  zy 2 1  2  R 2  R.z  z 2 y 2 (2 R  z )  
y =     3  [II.67]
2   R5 3  R 3 ( R  z) R (R  z) 2 
3.P y.z 2
 zy  [II.68]
2. R 5
3.P x.z 2
 zx  [II.69]
2. R 5
3.P  x. y.z 1  2. x. y ( 2.R  z ) 
 xy    . 3  [II.70]
2.  R 5 3 R ( R  z) 2 

Toång soá öùng suaát :

P z
T  z  x  y  (1   ) 3 [II.71]
 R
Chuyeån vò theo chieàu caùc truïc :

76
 P (1   )  z 2 1
w  3  2(1   )  [II.72]
2. .E  R R
P (1   )  x.z x 
u   (1  2. ) [II.73]
2. .E  R 3
R ( R  z ) 
P (1   )  y.z y 
v   (1  2. ) [II.74]
2. .E  R 3
R( R  z ) 
Trong ñoù
- heä soá Poisson
R = x 2  y2  z2
Trong thöïc teá tính toaùn  z thöôøng ñöôïc duøng raát phoå bieán neân  z thöôøng
ñöôïc vieát döôùi daïng:
3 1
P 2. 5
z = k 2 k=   r  2
2

z 1    
  z  
r
Trò soá cuûa k phuï thuoäc vaøo vaø tra ôû baûng 3-1
z
n
1
Neáu coù nhieàu löïc taäp trung taùc duïng thì : z = 2
z
k P
i 1
i i

z r
r

Hình 2. 24./ Baøi toaùn Boussinesq trong toaï ñoä z, r, 

Cuõng coù theå tính öùng suaát theo phöông xuyeân taâm vaø phöông voøng (hình
2.24):
 
P  3r 2 z 1  2 
r   [II.75]
2  2 2 2 
   
5 1

 r z r z zr z 
2 2 2 2 2

 
P z 1
   1  2    
 [II.76]
2
  r  z  2 r 2  z 2  z (r 2  z 2 ) 2
3 1
2 2

 
3P  rz 2 
 rz  [II.77]
2  2 
 
5

 r z
2 2

Baûng 2. 1./ Baûng giaù trò heä soá k ñeå tính öùng suaát phaùp thaúng ñöùng do
taûi taäp trung
77
 r/z k r/z k r/z k r/z k
0 0.477465 0.58 0.23126 1.16 0.0566639 1.74 0.014666
0.02 0.476988 0.6 0.221357 1.18 0.0539333 1.76 0.014048
0.04 0.47556 0.62 0.211732 1.2 0.0513413 1.78 0.013459
0.06 0.473195 0.64 0.202396 1.22 0.0488811 1.8 0.012898
0.08 0.46991 0.66 0.193356 1.24 0.0465461 1.82 0.012364
0.1 0.465734 0.68 0.184619 1.26 0.0443301 1.84 0.011854
0.12 0.4607 0.7 0.176188 1.28 0.042227 1.86 0.011368
0.14 0.454849 0.72 0.168064 1.3 0.040231 1.88 0.010905
0.16 0.448225 0.74 0.160249 1.32 0.0383367 1.9 0.010464
0.18 0.440881 0.76 0.152739 1.34 0.0365388 1.92 0.010043
0.2 0.432871 0.78 0.145531 1.36 0.0348323 1.94 0.009641
0.22 0.424252 0.8 0.138622 1.38 0.0332124 1.96 0.009257
0.24 0.415086 0.82 0.132005 1.4 0.0316747 1.98 0.008891
0.26 0.405434 0.84 0.125675 1.42 0.0302148 2 0.008541
0.28 0.395359 0.86 0.119624 1.44 0.0288286 2.1 0.007014
0.3 0.384924 0.88 0.113845 1.46 0.0275122 2.2 0.005793
0.32 0.374191 0.9 0.108329 1.48 0.026262 2.3 0.004812
0.34 0.36322 0.92 0.103069 1.5 0.0250745 2.4 0.004019
0.36 0.352071 0.94 0.098055 1.52 0.0239464 2.5 0.003374
0.38 0.340798 0.96 0.093279 1.54 0.0228745 2.6 0.002846
0.4 0.329455 0.98 0.088732 1.56 0.0218558 2.7 0.002413
0.42 0.318093 1 0.084405 1.58 0.0208876 2.8 0.002055
0.44 0.306757 1.02 0.080288 1.6 0.0199672 2.9 0.001758
0.46 0.29549 1.04 0.076374 1.62 0.019092 3 0.00151
0.48 0.284332 1.06 0.072654 1.64 0.0182597 3.5 0.000747
0.5 0.273317 1.08 0.069119 1.66 0.017468 4 0.000401
0.52 0.262476 1.1 0.06576 1.68 0.0167148 4.5 0.000229
0.54 0.251838 1.12 0.06257 1.7 0.0159981 5 0.000139
0.56 0.241426 1.14 0.05954 1.72 0.0153159 >5 0
Thí duï 2.9
Cho moät löïc thaúng ñöùng Q = 600KN taùc duïng treân maët ñaát.
1/ Tính öùng suaát  z taïi caùc ñieåmA(x = 0, y = 0, z = 2), B(x = -1, y = 0, z = 2),
C(x= -2, y = 0, z = 2)
Lôøi giaûi
1/ Ta coù :
rA 02  02
Taïi A :  0  tra baûng kA = 0,4775
z 2
(1) 2  0 2
Taïi B : rB   0,5  tra baûng kB = 0,2733
z 2
(2) 2  0 2
Taïi C : rC  1  tra baûng kC = 0,0844
z 2
Trò soá öùng suaát:

78
 600
Taïi A :  zA  0,4775  72 KN m 2
22
600
Taïi B :  zB  0,2733 2  41 KN m 2
2
600
Taïi C :  zC  0,0844 2  13 KN m 2
2

Hình 2. 25. Daïng thay ñoåi öùng suaát z beân trong ñaát neàn do löïc taäp trung.
Chuù yù: öùng suaát taïi caùc ñieåm laân caän ñieåm ñaët löïc O khoâng xaùc
ñònh ñöôïc.

II.3.1 (BIS). TAÛI TAÄP TRUNG TRONG LOØNG ÑAÁT - BAØI TOAÙN
MINDLIN

79
Khi coù taûi taäp trung ñaët trong loøng ñaát nhö söùc chòu taûi muõi coïc hoaëc taûi
töông töï, nhö hình 2.26.

h R2

O x

h
P
z R1
y
A

M(x,y,z)
r

z
Hình 2. 26. Taûi taäp trung P ñaët trong loøng ñaát taïi A (0, 0, h)
ÖÙng suaát z do taûi P gaây ra taïi M(x, y, z) coù coâng thöùc:
 (1  2 ) Z *  (1  2 ) Z *  3 Z * 
 3
P
z    
8 (1   ) 
 R13 R23 R15

3(3  4 ) z  Z **  2 3h Z ** (5 z  h) 30hz  Z **  

3

 5
 7 
R2 R2 

Chuyeån vò ñöùng w do taûi P gaây ra taïi M(x, y, z) coù coâng thöùc:
P  3  4 8(1   ) 2  (3  4 )  Z *  2
w    3
16G (1   )  R1 R2 R1

(3  4 )( Z ** ) 2  2 zh 6hz ( Z ** ) 2 
  
R23 R25 
*
Vôùi Z = z – h
Z** = z + h

II.3.2/. ÑÖÔØNG LÖÏC HAY LÖÏC ÑÖÔØNG THAÚNG

80
 ÖÙng suaát do aûnh höôûng cuûa löïc daïng ñöôøng thaúng phaân boá ñeàu (kM/m)
nhö: ñöôøng raây; töôøng chòu löïc trong neàn ñaát, … ñöôïc Flamant phaùt trieån töø
baøi toaùn Boussinesq (1892) baèng caùch chia ñöôøng löïc thaønh voâ soá löïc taùc
ñoäng pdy leân moät ñoaïn thaät ngaén dy, aùp duïng coâng thöùc Boussinesq cho löïc
nhoû naøy roài tích phaân leân caû chieàu daøi taùc ñoäng löïc ñeå coù ñöôïc caùc coâng
thöùc sau:
dy

pdy O x
y
p z
R

z
Hình 2. 27 Ñöôøng löïc taùc ñoäng

3. p z3
z   2. dy
 x y z
2 2 2
 5
2

2. p z3
z  [II.78]
 x2  z2   2

2. p x 2 .z
x  [II.79]
 x2  z2   2

2. p x.z 2
 zx  [II.80]
 x2  z 2   2

II.3.3/. TAÛI PHAÂN BOÁ ÑEÀU TREÂN DIEÄN TÍCH BAÊNG

(FLAMANT)
Taûi phaân boá treân dieän tích baêng laø daïng raát thöôøng gaëp trong neàn moùng
coâng trình nhö: moùng baêng, ñöôøng, ñeâ,… Nhö hình 2.27. Khaûo saùt moät ñoaïn dx
trong phaïm vi töø
-b/2 ñeán +b/2, giaù trò taûi töông öùng laø pdx töông töï moät ñöôøng löïc, aùp duïng
coâng thöùc II.78 ñeå tính öùng suaát dv hay dz do ñöôøng löïc pdx gaây ra vaø ñoåi
bieán soá sang goùc nhìn töø M veà ñaùy moùng.
2. p.dx z3 2. p.dx
d z   . cos 3 
 
x2  z2  2
 .r
z z.d
Chuù yù raèng : r ; x  z.tg dx= cos 2 
cos 
2.P
 d z  . cos 2  .d

laáy tích phaân töø goùc nhìn töø 2 ñeán 1

81
  
2. P 1 2 P 1
1  2. cos  .d
 2  2
 z  cos  .d 


dx
b
pP
o x
2 r  1
M
z
d
M x
z boá ñeàu daïng baêng
Hình 2. 28 Taûi phaân
P 1 1 
z  1  sin 21  ( ) 2  sin   2 2   [II.81]
 2 2 
Töông töï cho x ; zx coù caùc coâng thöùc sau:
P 1 1 
x    1  sin 2  1  ()  2  sin   2  2   [II.82]
  2 2 
P
 zx   xz     cos 2 2  cos 21  [II.83]
2.
Trò soá 2 laáy vôùi daáu döông khi ñieåm M naèm ngoaøi phaïm vi hai ñöôøng
thaúng ñi qua hai meùp cuûa taûi troïng
Tröôøng hôïp ñôn giaûn nhaát laø ñoái vôùi caùc ñieåm naèm treân maët chöùa Oz (ñi
qua truïc taâm taûi troïng). Vì tính ñoái xöùng cho neân : 1 = 2 = 
P
 z  1   2  sin 2 [II.84]

P
 x   3   2  sin 2 [II.85]

P
 zx   xz     cos 2 2  cos 21   0 [II.86]
2.
Caùc goùc  coù theå tính theo toïa ñoä cuûa M (x, z) vaø beà roäng b cuûa baêng taûi
vaø ñöôïc laäp baûng saún (baûng 2.2)
Thí duï 2.10
Moät taûi hình baêng phaân boá ñeàu p = 100kPa coù beà roäng b=2m, ñaët treân maët
ñaát. aùp duïng keát quaû Flamant ñeå tính öùng suaát taïi caùc ñieåm: O(x=0, z=0);
P(x=1m,z=0); A(x=0, z=1m); B(x=0,5m, z=1m); C(x=1m, z=1m); E(x=2m, z=1m);
F(x=4m,z=1m); M(x=0, z=2m); N(x=0, z=3m); R(x=0, z=4m); S(x=0, z=8m). Veõ caùc
öùng suaát z, x, xz theo caùc truïc OANRS vaø ABCEF.

z x 
Baûng 2. 2./ Baûng caùc trò soá ; ; taûi phaân boá ñeàu hình baêng
p p p

82
 x/b
z/b 0 0.25 0.5

 z /p  x/p  zx /p  z /p  x /p  z x /p  z /p  x /p  z x/p
0 1 1 0 1 1 0 0.5 0.5 0.32
0.1 0.9968 0.7519 0 0.9882 0.6852 0.0383 0.4998 0.4368 0.3152
0.25 0.9595 0.4502 0 0.9022 0.3929 0.1273 0.4969 0.3471 0.2996
0.35 0.9103 0.3121 0 0.8310 0.2859 0.1538 0.4921 0.2936 0.2836
0.5 0.8183 0.1817 0 0.7347 0.1862 0.1567 0.4797 0.2251 0.2546
0.75 0.6682 0.0805 0 0.6071 0.0978 0.1273 0.4480 0.1424 0.2037
1 0.5498 0.0405 0 0.5105 0.0551 0.0959 0.4092 0.0908 0.1592
1.25 0.4618 0.0227 0 0.4365 0.0332 0.0720 0.3700 0.0595 0.1242
1.5 0.3958 0.0138 0 0.3791 0.0212 0.0551 0.3341 0.0403 0.0979
1.75 0.3453 0.0090 0 0.3339 0.0142 0.0430 0.3024 0.0281 0.0784
2 0.3058 0.0062 0 0.2976 0.0100 0.0343 0.2749 0.0203 0.0637
3 0.2084 0.0019 0 0.2057 0.0032 0.0165 0.1979 0.0069 0.0318
4 0.1575 0.0008 0 0.1563 0.0014 0.0096 0.1529 0.0031 0.0187
5 0.1265 0.0004 0 0.1259 0.0007 0.0062 0.1240 0.0016 0.0122
6 0.1056 0.0002 0 0.1053 0.0004 0.0043 0.1042 0.0010 0.0086
x/b
z/b 1 1.5 2

 z /p  x/p  z x /p  z /p  x /p  z x /p  z /p  x/p  z x /p
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
0.1 0.0016 0.0923 0.0114 0.0002 0.0378 0.0026 0.0001 0.0211 0.0011
0.25 0.0199 0.1961 0.0588 0.0029 0.0896 0.0156 0.0008 0.0514 0.0064
0.35 0.0438 0.2347 0.0952 0.0073 0.1184 0.0286 0.0022 0.0698 0.0122
0.5 0.0878 0.2563 0.1404 0.0186 0.1509 0.0514 0.0060 0.0937 0.0232
0.75 0.1564 0.2409 0.1811 0.0469 0.1772 0.0883 0.0172 0.1220 0.0449
1 0.2048 0.2048 0.1910 0.0795 0.1783 0.1153 0.0333 0.1362 0.0661
1.25 0.2344 0.1678 0.1850 0.1097 0.1656 0.1304 0.0519 0.1390 0.0834
1.5 0.2500 0.1355 0.1719 0.1343 0.1473 0.1361 0.0706 0.1342 0.0955
1.75 0.2563 0.1089 0.1563 0.1528 0.1279 0.1353 0.0876 0.1251 0.1027
2 0.2563 0.0878 0.1404 0.1656 0.1097 0.1304 0.1021 0.1139 0.1058
3 0.2299 0.0393 0.0893 0.1798 0.0577 0.0986 0.1342 0.0706 0.0955
4 0.1961 0.0199 0.0588 0.1680 0.0317 0.0707 0.1388 0.0425 0.0753
5 0.1676 0.0111 0.0408 0.1509 0.0186 0.0514 0.1321 0.0264 0.0580
6 0.1451 0.0068 0.0296 0.1345 0.0117 0.0385 0.1220 0.0172 0.0449
Lôøi giaûi thí duï 2.10
Söû duïng baûng ñeå tìm caùc heä soá tính öùng suaát taïi:
Ñieåm O(x=0, z=0)  x/b = 0; z/b = 0
 z/p = 1  z = 100kPa
x/p = 1  x = 100 kPa
83
 xz/p = 0  xz = 0
Ñieåm P(x=1m,z=0)  x/b = 0,5; z/b = 0
 z/p = 0,5 z = 0,5100kPa = 50kPa
x/p = 0,5 x = 0,5100kPa = 50kPa
xz/p = 0,32 xz = 0,32100kPa = 32kPa
Ñieåm A(x=0, z=1m)  x/b = 0; z/b = ½ = 0,5
 z/p = 0,8183  z = 0,8183100kPa = 81,83kPa
x/p = 0,1817  x = 0,1817100kPa = 18,17kPa
xz/p = 0  xz = 0100kPa = 0kPa
Ñieåm B(x=0,5m, z=1m);  x/b =0,25; z/b = 0,5
 z/p = 0,7347 z = 0,7347100kPa = 73,47kPa
x/p = 0,1862 x = 0,1862100kPa = 18,62kPa
xz/p = 0,1567 xz = 0,1567100kPa = 15,67kPa
Ñieåm C(x=1m, z=1m)  x/b = 0,5 ; z/b = 0,5
 z/p = 0,4797  z = 0,4797100kPa = 47,97kPa
x/p = 0,2251  x = 0,2251100kPa = 22,51kPa
xz/p = 0,2546  xz = 0,2546100kPa = 25,46kPa
Ñieåm E(x=2m, z=1m)  x/b = 1 ; z/b = 0,5
 z/p = 0,0878  z = 0,0878 100kPa = 8,78kPa
x/p = 0,2563  x = 0,2563100kPa = 25,63kPa
xz/p = 0,1404 xz = 0,1404100kPa = 14,04kPa
Ñieåm F(x=4m,z=1m)  x/b = 2; z/b = 0,5
 z/p = 0,006  z = 0,006100kPa = 0,6kPa
x/p = 0,0937  x = 0,0937100kPa = 9,37kPa
xz/p = 0,0232  xz = 0,0232100kPa = 2,32kPa
Ñieåm M(x=0, z=2m)  x/b = 0; z/b = 1
 z/p = 0,5498  z = 0,5498100kPa = 54,98 kPa
x/p = 0,0405  x = 0,0405100kPa = 4,05 kPa
xz/p = 0 xz = 0100kPa = 0kPa
Ñieåm N(x=0, z=3m)  x/b = 0 ; z/b = 1,5
 z/p = 0,3958  z = 0,3958100kPa = 39,58 kPa
x/p = 0,0138  x = 0,0138100kPa = 1,38kPa
xz/p = 0 xz = 0100kPa = 0kPa
Ñieåm R(x=0, z=4m)  x/b = 0 ; z/b = 2
 z/p = 0,3058  z = 0,3058100kPa = 30,58kPa
x/p = 0,0062 x = 0,0062 100kPa =0,62kPa
xz/p = 0  xz = 0100kPa = 0kPa
Ñieåm S(x=0, z=8m) x/b = 0 ; z/b = 4
 z/p = 0,1575  z = 0,1575100kPa = 15,75kPa
x/p = 0,0008  x = 0,0008100kPa = 0,08kPa
xz/p = 0  xz = 0 100kPa = 0 kPa

84
 sigma(z)kPa
0 20 40 60 80 100 120
0

3
z/b

Hình 2. 29 öùng suaát z doïc theo truïc OANRS (truïc tung) cuûa thí duï 2.10
sigma(x)kPa
0 20 40 60 80 100 120
0

3
z/b

Hình 2. 30 öùng suaát x doïc theo truïc OANRS (truïc taâm Oz) cuûa thí duï 2.10

Nhaän xeùt: öùng suaát tieáp zx doïc truïc z (OANRS) baèng khoâng vì truïc naøy laø
truïc ñoái xöùng.
Treân truïc ñoái xöùng, öùng suaát z giaûm theo chieàu saâu nhöng giaûm chaäm. Trong
khi ñoù öùng suaát x cuõng giaûm theo chieàu saâu nhöng giaûm raát nhanh.
ÖÙng suaát phaùp z gaây bieán daïng ñöùng neân vuøng neùn luùn ôû döôùi truïc taâm
moùng baêng aûnh höôûng xuoáng raát saâu. ÖÙng suaát phaùp x gaây bieán daïng
ngang cho thaáy vuøng troài ngang ôû khu vöïc taâm moùng baêng raát ít. ÖÙng suaát
tieáp zx gaây caét (tröôït) do ñoù khu vöïc taâm moùng baêng khaû naêng bò tröôït gaàn
nhö khoâng coù.

85
 90

80

70

60 Z
ung suat(kPa)

50

40

30
X
20

10
ZX
0
0 0.5 1 1.5 2 2.5
x/b

Hình 2. 31 Caùc öùng suaát do taûi baêng doïc theo truïc ABCEF cuûa thí duï 2.10

Nhaän xeùt: hình 2.30 dieãn taû öùng suaát phaùp thaúng ñöùng Z, öùng suaát phaùp
naèm ngang X vaø öùng suaát tieáp ZX do taûi baêng phaân boá ñeàu gaây ra treân
truïc ngang döôùi ñaùy moùng moät khoaûng baèng b/2.

öùng suaát phaùp thaúng ñöùng Z cöïc ñaïi ôû ngay döôùi truïc trung taâm
moùng giaûm nhanh ra ñeán ngoaøi bieân moùng khoaûng b/2 giaù trò coøn
raát nhoû. Z gaây ra chuyeån vò ñöùng neân khu vöïc gaàn truïc taâm seõ bò
luùn nhieàu (luùn laø chuyeån vò ñöùng taïi maët ñaát (z= 0)

öùng suaát phaùp theo phöông naèm ngang X, töø moät giaù trò khaùc
khoâng taïi taâm taëng daàn ra hai bieân ñaït cöïc ñaïi ôû khoaûng caùch
taâm gaàn baèng beà roäng moùng roài giaûm laàn, X gaây chuyeån vò
ngang gaây söï chaët cuûa ñaát quanh moùng.

öùng suaát tieáp ZX baèng khoâng ôû truïc taâm (vì truïc taâm laø maët ñoái
xöùng), sau ñoù taïng daàn ñaït cöïc ñaïi ôû khu vöïc laân caän döôùi bieân
moùng, öùng suaát tieáp ZX gaây tröôït neân khu vöïv deå tröôït naèm döôùi
bieân moùng.

II.3.4/. TAÛI TROÏNG PHAÂN BOÁ HÌNH TAM GIAÙC TREÂN MOÙNG
BAÊNG
Trong thöïc teá taûi troïng taùc duïng phaân boá treân neàn ñaát theo nhöõng quy luaät
khaùc nhau. Trong ñoù quy luaät phaân boá theo hình tam giaùc laø khaù phoå bieán nhö
taûi troïng do maùi doác (talus) cuûa ñöôøng hay ñeâ ñaäp.

86
 r dr

o p
x
r
z 


b
M(x,z) x
)
z
Hình 2. 32./ Taûi phaân boá tam giaùc treân moùng baêng

r
2. p .dr
b z3
d z 
 
 x  r 2  z2  2

b
2. p z 3 .r.dr
 .b 0  x  r  2  z 2
z 
  2

px sin 2 
z     [II.87]
 b 2 

z
Baûng 2. 3./ Baûng caùc trò soá taûi phaân boá tam giaùc hình baêng
p

2z/b
2x/b 0 0.5 1.0 1.5 2.0 2.5 3.0 4.0 5.0
-3 0 0.0003 0.0018 0.00054 0.0107 0.0170 0.0235 0.0347 0.0422
-2 0 0.0008 0.0053 0.0140 0.0249 0.0356 0.0448 0.0567 0.0616
-1 0 0.0041 0.0217 0.0447 0.0643 0.0777 0.0854 0.0894 0.0858
0 0 0.0748 0.1273 0.1528 0.1592 0.1553 0.1469 0.1273 0.1098
1 0.5 0.4797 0.4092 0.3341 0.2749 0.2309 0.1979 0.1735 0.1241
2 0.5 0.4220 0.3524 0.2952 0.2500 0.2148 0.1872 0.1476 0.1211
3 0 0.0152 0.0622 0.1010 0.1206 0.1268 0.1258 0.1154 0.1026
4 0 0.0019 0.0119 0.0285 0.0457 0.0596 0.0691 0.0775 0.0776
5 0 0.0005 0.0035 0.0097 0.0182 0.0274 0.0358 0.0482 0.0546

Trong tröôøng
2b hôïp taûi
2b tam giaùc maø hai bieân coù aùp löïc baèng khoâng nhö
hình 2.33 2b 2b

p p
x x
A B C A B C 87
1 2
 
z
z
M M
 Hình 2. 33. taûi hình baêng chòu taûi tam giaùc coù hai bieân baèng khoâng
Öùng suaát thaúng ñöùng döôùi taûi tam giaùc trong hình 2.33 coù theå xaùc ñònh
baèng coâng thöùc sau:
p
z   2b1   2   x1   2  
2b
döôùi ñieåm B
1 = 2 =  vaø x = 2b
2 p
z 


TAÛI PHAÂN BOÁ DAÏNG HÌNH THANG

Taûi phaân boá hình thang raát thöôøng gaëp trong ngaønh “caàu ñöôøng”, ngaønh
“thuûy lôïi” khi tính toaùn caùc coâng trình ñaát ñaép
a b a b b a

p p
A B C A B C
1 2 1 2  1
2

Hình 2.M34. taûi hình baêng chòu taûi hình

M thang
öùng suaát phaùp thaúng ñöùng do taûi hình thang nhö trong hình 2.34
p  a  b  b 
Z   1   2    2 
  a  a 

p
hoaëc  Z  1   2   b 1 
  a 
hay laø
p
Z   a1   2   b1 
a

II.3.5/. TAÛI PHAÂN BOÁ ÑEÀU TREÂN DIEÄN TÍCH CHÖÕ NHAÄT:
ÖÙng suaát thaúng ñöùng Z cuûa caùc ñieåm trong loøng ñaát naèm treân truïc
thaúng ñöùng ñi qua goùc dieän chòu taûi:
b

l O p
x

d
y 
d

Hình 2. 35./ Taûi p phaân boá ñeàu treân dieän tích chöõ nhaät b l.
BAØI TOAÙN A. LIAVA
ÖÙng suaát thaúng ñöùng Z cuûa ñieåm naèm treân truïc thaúng ñöùng ñi qua taâm
dieän chòu taûi, ôû ñoä saâu z:

88
 b1 l1
3. p.d .d z3
z   
b1 l1
2. 
 x    2  ( y )2  z 2  5
2

2p  b1l1 b1l1 z b12  l12  2.z 2  

 z  arctg    k0 p
 
 z b1
2
 l1
2
 z 2
 b1
2
 z 2
 l1
2
 z 2
 b1
2
 l1
2
 z 2


 z  k0 p [II.88]
l b
Trong ñoù : l1  b1 
2 2
ÖÙng suaát thaúng ñöùng z do taûi phaân boá ñeàu treân dieän chòu taûi chöõ nhaät,
doïc truïc thaúng ñöùng beân döôùi ñieåm goùc dieän chòu taûi.
p  2blz (b 2  l 2  z 2 ) 3 / 2 b 2  l 2  2 z 2 1 2blz (b  l  z )
2 2 2 1/ 2

z   2 2 2 .  tan 2 2
 kg p
4  z (b  l  z )  b l b  l  z
2 2 2 2 2 2
z (b  l  z )  b l 
2 2 2 2

 z g  kg p
[II.89]
hoaëc
 2mn m 2  n 2  1  m 2  n 2  2   
1  2 mn m  n  1 
2 2
p
z   2 
 
  tan Ip
4  m  n  m n  1  m  n  1 
2 2 2 2 2  m  n  m n  1 
2 2 2 2
 
[II.90]
b l
vôùi m  vaø n 
z z
Caùc thaønh phaàn öùng suaát khaùc coù theå tieán haønh töông töï caùc böôùc thieát
laäp coâng thöùc nhö z

Baûng 2. 4./ Baûng tính k0

89
 l/b
z/b Baøi toaù
n
1 1.5 2 3 4 5 10 15 20
phaú ng
0 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
0.2 0.960 0.973 0.976 0.977 0.977 0.977 0.977 0.977 0.977 0.977
0.4 0.800 0.854 0.870 0.878 0.880 0.881 0.881 0.881 0.881 0.881
0.6 0.606 0.694 0.727 0.748 0.753 0.754 0.755 0.755 0.755 0.755
0.8 0.449 0.546 0.593 0.627 0.636 0.639 0.642 0.642 0.642 0.642
1 0.336 0.428 0.481 0.525 0.540 0.545 0.549 0.550 0.550 0.550
1.2 0.257 0.339 0.392 0.443 0.462 0.470 0.477 0.477 0.477 0.477
1.4 0.201 0.272 0.322 0.377 0.400 0.410 0.419 0.420 0.420 0.420
1.6 0.160 0.221 0.267 0.322 0.348 0.360 0.373 0.374 0.374 0.374
1.8 0.131 0.183 0.224 0.278 0.305 0.319 0.335 0.336 0.337 0.337
2 0.108 0.153 0.190 0.241 0.269 0.285 0.303 0.305 0.306 0.306
2.2 0.091 0.130 0.163 0.211 0.239 0.255 0.277 0.279 0.280 0.280
2.4 0.077 0.111 0.141 0.185 0.213 0.230 0.254 0.257 0.258 0.258
2.6 0.067 0.096 0.123 0.164 0.191 0.208 0.235 0.238 0.239 0.239
2.8 0.058 0.084 0.108 0.146 0.172 0.189 0.217 0.221 0.222 0.223
3 0.051 0.074 0.095 0.130 0.155 0.172 0.202 0.207 0.208 0.208
3.2 0.045 0.066 0.085 0.117 0.141 0.158 0.189 0.194 0.195 0.196
3.4 0.040 0.059 0.076 0.105 0.128 0.145 0.177 0.182 0.184 0.184
3.6 0.036 0.053 0.068 0.096 0.117 0.133 0.166 0.172 0.174 0.174
3.8 0.032 0.047 0.062 0.087 0.107 0.123 0.156 0.163 0.165 0.165
4 0.029 0.043 0.056 0.079 0.098 0.113 0.147 0.154 0.156 0.157
4.2 0.026 0.039 0.051 0.073 0.091 0.105 0.139 0.147 0.149 0.150
4.4 0.024 0.036 0.047 0.067 0.084 0.098 0.131 0.140 0.142 0.143
4.6 0.022 0.033 0.043 0.062 0.078 0.091 0.124 0.133 0.136 0.137
4.8 0.020 0.030 0.040 0.057 0.072 0.085 0.118 0.127 0.130 0.131
5 0.019 0.028 0.037 0.053 0.067 0.079 0.112 0.121 0.124 0.126
5.2 0.017 0.026 0.034 0.049 0.063 0.074 0.106 0.116 0.119 0.121

Baûng 2. 5./ Baûng tính kg

90
 l/b
z/b
           
0 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25 0.25
0.2 0.249 0.249 0.249 0.249 0.249 0.249 0.249 0.249 0.249 0.249 0.249 0.249
0.4 0.240 0.242 0.243 0.243 0.244 0.244 0.244 0.244 0.244 0.244 0.244 0.244
0.6 0.223 0.228 0.230 0.232 0.232 0.233 0.234 0.234 0.234 0.234 0.234 0.234
0.8 0.200 0.207 0.212 0.215 0.216 0.218 0.219 0.220 0.220 0.220 0.220 0.220
1 0.175 0.185 0.191 0.195 0.198 0.200 0.202 0.203 0.204 0.204 0.204 0.205
1.2 0.152 0.163 0.171 0.176 0.179 0.182 0.185 0.187 0.188 0.188 0.189 0.189
1.4 0.131 0.142 0.151 0.157 0.161 0.164 0.169 0.171 0.172 0.173 0.174 0.174
1.6 0.112 0.124 0.133 0.140 0.145 0.148 0.154 0.157 0.158 0.159 0.160 0.160
1.8 0.097 0.108 0.117 0.124 0.129 0.133 0.140 0.143 0.145 0.146 0.147 0.148
2 0.084 0.095 0.103 0.110 0.116 0.120 0.127 0.131 0.134 0.135 0.136 0.137
2.2 0.073 0.083 0.092 0.098 0.104 0.108 0.116 0.121 0.123 0.125 0.126 0.128
2.4 0.064 0.073 0.081 0.088 0.093 0.098 0.106 0.111 0.114 0.116 0.118 0.119
2.6 0.057 0.065 0.072 0.079 0.084 0.089 0.097 0.102 0.105 0.107 0.110 0.112
2.8 0.050 0.058 0.065 0.071 0.076 0.080 0.089 0.094 0.098 0.100 0.102 0.105
3 0.045 0.052 0.058 0.064 0.069 0.073 0.081 0.087 0.091 0.093 0.096 0.099
3.2 0.040 0.047 0.053 0.058 0.063 0.067 0.075 0.081 0.084 0.087 0.090 0.093
3.4 0.036 0.042 0.048 0.053 0.057 0.061 0.069 0.075 0.079 0.081 0.085 0.088
3.6 0.033 0.038 0.043 0.048 0.052 0.056 0.064 0.069 0.073 0.076 0.080 0.084
3.8 0.030 0.035 0.040 0.044 0.048 0.052 0.059 0.065 0.069 0.072 0.075 0.080
4 0.027 0.032 0.036 0.040 0.044 0.048 0.055 0.060 0.064 0.067 0.071 0.076
4.2 0.025 0.029 0.033 0.037 0.041 0.044 0.051 0.056 0.060 0.063 0.067 0.072
4.4 0.023 0.027 0.031 0.034 0.038 0.041 0.047 0.053 0.057 0.060 0.064 0.069
4.6 0.021 0.025 0.028 0.032 0.035 0.038 0.044 0.049 0.053 0.056 0.061 0.066
4.8 0.019 0.023 0.026 0.029 0.032 0.035 0.041 0.046 0.050 0.053 0.058 0.064
5 0.018 0.021 0.024 0.027 0.030 0.033 0.039 0.043 0.047 0.050 0.055 0.061
6 0.013 0.015 0.017 0.020 0.022 0.024 0.028 0.033 0.036 0.039 0.043 0.051
7 0.009 0.011 0.013 0.015 0.016 0.018 0.022 0.025 0.028 0.031 0.035 0.043
8 0.007 0.009 0.010 0.011 0.013 0.014 0.017 0.020 0.022 0.025 0.028 0.037
9 0.006 0.007 0.008 0.009 0.010 0.011 0.014 0.016 0.018 0.020 0.024 0.032
10 0.005 0.006 0.007 0.007 0.008 0.009 0.011 0.013 0.015 0.017 0.020 0.028
11 0.004 0.005 0.005 0.006 0.007 0.008 0.009 0.011 0.013 0.014 0.017 0.025
12 0.003 0.004 0.005 0.005 0.006 0.006 0.008 0.009 0.011 0.012 0.014 0.022

Baûng 2. 6./ Baûng tính heä soá I

91
 m = 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.8 1 2 5 10
n=0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
0.1 0.0047 0.0092 0.0132 0.0168 0.0198 0.0222 0.0258 0.0279 0.0311 0.0316 0.0316
0.2 0.0092 0.0179 0.0259 0.0328 0.0387 0.0435 0.0504 0.0547 0.0610 0.0620 0.0620
0.3 0.0132 0.0259 0.0374 0.0474 0.0559 0.0629 0.0731 0.0794 0.0887 0.0901 0.0902
0.4 0.0168 0.0328 0.0474 0.0602 0.0711 0.0801 0.0931 0.1013 0.1134 0.1154 0.1154
0.5 0.0198 0.0387 0.0559 0.0711 0.0840 0.0947 0.1103 0.1202 0.1350 0.1374 0.1375
0.6 0.0222 0.0435 0.0629 0.0801 0.0947 0.1069 0.1247 0.1361 0.1533 0.1561 0.1562
0.7 0.0242 0.0473 0.0686 0.0874 0.1034 0.1168 0.1365 0.1491 0.1686 0.1719 0.1720
0.8 0.0258 0.0504 0.0731 0.0931 0.1103 0.1247 0.1461 0.1598 0.1812 0.1849 0.1850
0.9 0.0270 0.0528 0.0766 0.0977 0.1158 0.1311 0.1537 0.1684 0.1915 0.1956 0.1958
1 0.0279 0.0547 0.0794 0.1013 0.1202 0.1361 0.1598 0.1752 0.1999 0.2044 0.2046
1.5 0.0304 0.0595 0.0864 0.1105 0.1314 0.1490 0.1758 0.1936 0.2236 0.2296 0.2299
2 0.0311 0.0610 0.0887 0.1134 0.1350 0.1533 0.1812 0.1999 0.2325 0.2395 0.2399
2.5 0.0314 0.0615 0.0895 0.1145 0.1363 0.1548 0.1832 0.2024 0.2361 0.2439 0.2443
3 0.0315 0.0618 0.0898 0.1150 0.1368 0.1555 0.1841 0.2034 0.2378 0.2461 0.2465
3.5 0.0316 0.0619 0.0900 0.1152 0.1371 0.1558 0.1845 0.2039 0.2387 0.2473 0.2477
4 0.0316 0.0619 0.0901 0.1153 0.1372 0.1560 0.1847 0.2042 0.2391 0.2479 0.2484
4.5 0.0316 0.0620 0.0901 0.1153 0.1373 0.1561 0.1848 0.2043 0.2394 0.2483 0.2489
5 0.0316 0.0620 0.0901 0.1154 0.1374 0.1561 0.1849 0.2044 0.2395 0.2486 0.2491
5.5 0.0316 0.0620 0.0902 0.1154 0.1374 0.1562 0.1849 0.2045 0.2396 0.2488 0.2493
6 0.0316 0.0620 0.0902 0.1154 0.1374 0.1562 0.1850 0.2045 0.2397 0.2489 0.2495
6.5 0.0316 0.0620 0.0902 0.1154 0.1374 0.1562 0.1850 0.2045 0.2398 0.2489 0.2496
7 0.0316 0.0620 0.0902 0.1154 0.1374 0.1562 0.1850 0.2045 0.2398 0.2490 0.2496
8.5 0.0316 0.0620 0.0902 0.1154 0.1374 0.1562 0.1850 0.2046 0.2398 0.2491 0.2498
9 0.0316 0.0620 0.0902 0.1154 0.1374 0.1562 0.1850 0.2046 0.2398 0.2491 0.2498
9.5 0.0316 0.0620 0.0902 0.1154 0.1375 0.1562 0.1850 0.2046 0.2398 0.2491 0.2498
10 0.0316 0.0620 0.0902 0.1154 0.1375 0.1562 0.1850 0.2046 0.2399 0.2491 0.2498

Cuõng coù theå söû duïng toaùn ñoà sau ñeå tính öùng suaát z döôùi goùc dieän chòu
taûi chöõ nhaät thoâng qua heä soá I cuûa coâng thöùc 2.90.

92
 Hình 2. 36 Bieåu ñoà tra heä soá tính öùng suaát döôùi dieän chöõ

z z/b kO z truïc taâm Oz kg z truïc goùc Az

0 0 1 100 0.25 25
0.4 0.2 0.96 96 0.249 24.9
0.8 0.4 0.8 80 0.24 24
1.2 0.6 0.606 60.6 0.223 22.3
1.6 0.8 0.449 44.9 0.2 20
2 1 0.336 33.6 0.175 17.5
2.4 1.2 0.257 25.7 0.152 15.2
2.8 1.4 0.201 20.1 0.131 13.1
3.2 1.6 0.16 16 0.112 11.2
3.6 1.8 0.131 13.1 0.097 9.7
nhaät
4 2 0.108 0.084 8.4
10.8
Thí duï 2.11
Moät 2.2 nhaät coù
4.4moùng chöõ 0.091 9.1 l=4m chòu
kích thöôùc b=2m; 0.073
taûi troïng phaân7.3boá ñeàu
4.8 2.4 0.077 7.7 0.064
p=100kPa. Tính öùng suaát z do taûi ngoaøi taùc ñoäng leân caùc ñieåm naèm treân 6.4
truïc taâm
5.2 Oz, vaø2.6
treân truïc0.067
qua goùc Az. 6.7 0.057 5.7
Lôøi5.6
giaûi 2.8 0.058 5.8 0.05 5
Moùng coù tyû leä l/b = 4/2 = 2
6 3 0.051 5.1 0.045 4.5
Coù hai caùch tính öùng suaát z do taûi ngoaøi taùc ñoäng:
1/ Söû 3.2 baûng tra
6.4duïng caùc 0.045
2.4; 2.5 hoaëc 4.5
2.6 0.04 4
2/ Söû
6.8 duïng coâng
3.4 cuï Excel0.04 hoaëc töông4 ñöông ñeå tính 0.036doïc theo caùc3.6truïc Oz
(truïc thaúng
7.2 ñöùng
3.6ñi qua taâm
0.036 O cuûa moùng)
3.6 vaø theo truïc
0.033 (truïc thaúng3.3
Az ñöùng ñi
qua moät goùc A cuûa moùng)
7.6 3.8 0.032 3.2 0.03 3
Baûng tính 4 thöïc 0.029
8 beân döôùi hieän vôùi coâng 2.9
cuï Excel 0.027 2.7
8.4 4.2 0.026 2.6 0.025 2.5
8.8 4.4 0.024 2.4 0.023 2.3 93
9.2 4.6 0.022 2.2 0.021 2.1
9.6 4.8 0.02 2 0.019 1.9
10 5 0.019 1.9 0.018 1.8
 Nhaän xeùt keát quaû tính ñöôïc töø thí duï 2.11 tính öùng suaát z do taûi phaân boá
ñeàu treân dieän tích chöõ nhaät. Öùng suaát z ôû döôùi taâm moùng giaûm daàn theo
chieàu saâu, ñeán chieàu saâu töông ñoái z/b=2 thì öùng suaát z chæ coøn baèng
khoaûng 10% p (aùp löïc ñaùy moùng). Trong khi ño,ù öùng suaát z ôû döôùi goùc
moùng taïi maët ñaùy moùng chæ baèng 0,25 laàn ôû taâm, ñoä cheânh leäch khaù lôùn,
roài giaûm daàn theo chieàu saâu vaø ñeán chieàu saâu töông ñoái z/b=2 thì öùng suaát z
chæ coøn baèng khoaûng 8% p (aùp löïc ñaùy moùng), nghóa laø chæ cheânh leäch 2%
vôùi vò trí ôû phía döôùi taâm nghóa laø ôû ñoä saâu töông ñoái z/b = 2 thì öùng suaát z
gaàn ñoàng ñeàu. Maët khaùc, döôùi khu vöïc goùc moùng öùng suaát z giaûm theo
chieàu saâu töông ñoái chaäm.

94
 sigma(z) - Oz- (kPa)
0 20 40 60 80 100 120
0

4
z(m)

10

12

Hình 2. 37 Caùc giaù trò öùng suaát z döôùi moùng chöõ nhaät doïc truïc ñöùng qua
taâm moùng, cuûa thí duï 2.11

sigma(z) - kPa
0 5 10 15 20 25 30
0

4
z (m)

10

12

Hình 2. 38 Caùc giaù trò öùng suaát z döôùi moùng chöõ nhaät doïc truïc ñöùng qua
goùc moùng,
cuûa thí duï 2.11

PHÖÔNG PHAÙP ÑIEÅM GOÙC.

95
 Ñoái vôùi caùc ñieåm trong neàn ñaát khoâng naèm treân truïc qua taâm hoaëc truïc
qua goùc moùng. Coù theå söû duïng phöông phaùp ñieåm goùc nhö sau:

taïi moät ñieåm M trong neàn ñaát ngay döôùi khu vöïc moùng, caùc böôùc
tính goàm:

A B A A1 B

D1 B1
M M

D C D C1 C
1/ Chia dieän chòu taûi ABCD thaønh caùc dieän tích nhoû sao cho M laø goùc cuûa
caùc dieän tích ñoù: MA1AD1; MB1BA1; MC1CB1; MC1DD1.
2/ Tính öùng suaát (z) döôùi goùc M cuûa caùc dieän chöùa taûi MA 1AD1; MB1BA1;
MC1CB1; MC1DD1
3/ öùng suaát (z) cuûa dieän chöùa taûi ABCD döôùi ñieåm M laø toång caùc öùng
suaát goùc M cuûa caùc dieän MA1AD1; MB1BA1; MC1CB1; MC1DD1.
Z,M = p[kg(MA1AD1) + kg(MB1BA1) + kg(MC1CB1) + kg(MC1DD1)]
p laø aùp löïc phaân boá ñeàu treân dieän chòu taûi ABCD.

taïi moät ñieåm M trong neàn ñaát beân ngoaøi khu vöïc moùng, caùc böôùc
tính goàm:
A B A B B2

C C C2
D
D

M D2 A2 M
1/ Veõ caùc dieän tích nhoû sao cho M laø goùc cuûa caùc dieän tích ñoù: MA 2CC2;
MD2DC2; MD2AB2; MA2BB2.
2/ Tính öùng suaát (z) döôùi goùc M cuûa caùc dieän tích MA2CC2; MD2DC2;
MD2AB2; MA2BB2.
3/ öùng suaát (z) cuûa taïi M do dieän chöùa taûi ABCD taùc ñoäng laø toång ñaïi soá
caùc öùng suaát goùc M cuûa caùc dieän MA2CC2; MD2DC2; MD2AB2; MA2BB2. Trong
ñoù chæ coù dieän tích ABCD laø chöùa taûi phaân boá ñeàu p, phaàn dieän tích coøn laïi
khoâng coù taûi.
Z,M = p[kg(MD2AB2) - kg(MD2DC2) - kg(MA2BB2) + kg(MA2CC2)]
p laø aùp löïc phaân boá ñeàu treân dieän chòu taûi ABCD.

II.3.6/. TOAÙN ÑOÀ AÛNH HÖÔÛNG CUÛA NEWMARK

Khi coù moät dieän chòu taûi baát kyø: chöõ L, chöõ thaäp, …hoaëc xeùt aûnh höôûng
laãn nhau cuûa caùc moùng gaàn nhau. Newmark (1942) ñaõ ñeà nghò söû duïng moät
toaùn ñoà cho ta phöông tieän tính gaàn ñuùng tích phaân cuûa öùng suaát ñöùng taïi

96
moät ñieåm do dieän chòu taûi baát kyø coù taûi phaân boá ñeàu. Toaùn ñoà ñöôïc chia
thaønh nhieàu oâ, moãi oâ bieåu thò löôïng öùng suaát vôùi cuøng tiû leä nhö nhau. Bình
ñoà dieän ñaët taûi ñöôïc veõ leân bieåu ñoà vôùi tiû leä ñaõ ñaët tröôùc. Sau ñoù ñaët
ñieåm caàn xaùc ñònh öùng suaát döôùi noù vaøo taâm bieåu ñoà. Ñeám soá oâ ñöôïc
bao phuû bôûi dieän chòu taûi. Cuoái cuøng tính ñöôïc öùng suaát theo coâng thöùc:
 Z =(soá oâ ñöôïc bao phuû)x IN x q
ôû ñaây IN laø thöøa soá tæ leä cuûa toaùn ñoà, nghóa laø giaù trò aûnh höôûng
cuûa moät oâ vôùi taûi troïng ñôn vò phaân boá ñeàu q. Caùc toaùn ñoà coù theå ñöôïc
xaây döïng vôùi caùc giaù trò khaùc nhau cuûa thöøa soá aûnh höôûng vaø cho caùc
thaønh phaàn öùng suaát khaùc nhau.
Ñeå veõ toaùn ñoà Newmark ñoái vôùi öùng suaát thaúng ñöùng z , ñaê ñöôïc
giaûi ñeå coù ñöôïc nghieäm döông:
a
 [(1  I q )  2 / 3  1]1 / 2
z

Trong ñoù I q  r ; ñoù laø heä soá kích thöôùc cuûa moät dieän troøn chòu taûi
q
troïng phaân boá ñeàu q, dieän naøy cho heä soá öùng suaát ñaëc tröng I q. Baèng caùch
a
thay caùc giaù trò Iq vaøo ñaúng thöùc treân seõ nhaän ñöôïc caùc giaù trò vaø
z
chuùng ñöôïc söû duïng ñeå veõ moät loaït caùc hình troøn ñoàng taâm. Caùc hình troøn
naøy sau ñoù ñöôïc chia nhoû ra baèng caùc ñöôøng thaúng qua taâm ñeå coù soá oâ
mong muoán.

Thí duï 2.12

Xaây döïng toaùn ñoà aûnh höôûng Newmark ñoái vôùi öùng suaát phaùp thaúng
ñöùng coù giaù trò aûnh höôûng 0,002 cho moät oâ.
Lôøi giaûi
Vôùi giaù trò aûnh höôûng laø 0,002 toång soá oâ seõ baèng 500. Cho nhoùm nhöõng
vaønh khuyeân chính, moãi vaønh goàm coù 40 oâ, vôùi caùc vaønh khuyeân ôû phía
trong vaø ôû phía ngoaøi moãi vaønh goàm 20 oâ. Cho giaù trò tæ leä z = 40m (ñoaïn
thaúng chuaån daøi 40mm).
Nhöõng tính toaùn ñaõ ñöôïc laäp thaønh baûng döôùi
Hình Soá oâ Toaøn boä a Baùn kính hình troøn
 [(1  I q )  2 / 3  1]1 / 2
troøn trong hình troøn z a(mm) (vôùi tæ leä
soá: voøng Iq z=40mm)
troøn
1 20 0,04 0,166 6,6
2 40 0,08 0,239 9,6
3 80 0,16 0,351 14,0
4 120 0,24 0,448 17,9
5 160 0,32 0,542 21,7
6 200 0,40 0,637 25,5
7 140 0,48 0,739 29,6
8 180 0,56 0,854 34,2
9 320 0,64 0,988 39,5
10 360 0,72 1,156 46,2
11 400 0,80 1,387 55,5
12 440 0,88 1,764 70,6
13 460 0,92 2,094 83,8

97
 14 480 0,96 2,748 110,0
Baûng 2. 7./ Baûng tính kích thöôùc caùc voøng troøn bieåu ñoà Newmark

40mm
Hình 2. 39 Toaùn ñoà NewMark
Söû duïng giaûn ñoà NewMark
Veõ bình ñoà dieän chòu taûi (coù theå laø nhieàu moùng) treân cuøng moät hình
(treân giaáy trong) theo tyû leä ñoaïn thaúng chuaån trong toaùn ñoà baèng vôùi khoaûng
caùch töø ñaùy moùng ñeán ñieåm caàn tính öùng suaát z. Sau ñoù ñaët bình ñoà dieän
chòu taûi leân toaùn ñoà, sao cho ñieåm caàn tính truøng vôùi taâm toaùn ñoà NewMark.
Ñeám soá oâ treân toaùn ñoà maø dieän chòu taûi truøm leân treân toaùn ñoà.
 Z =(soá oâ ñöôïc bao phuû)x IN x q
IN laø thöøa soá tæ leä cuûa toaùn ñoà
q taûi phaân boá ñeàu treân dieän chòu taûi.
II.3.6/. TÍNH ÖÙNG SUAÁT THEO PHÖÔNG PHAÙP THAÙP LAN TOÛA
Ñeå tính öùng suaát do taûi cuûa moùng gaây ra taïi giöõa lôùp ñaát moät caùch nhanh
choùng, ngöôøi ta nhaän thaáy raèng öùng suaát lan truyeàn trong neàn ñaát bôûi moät
goùc  hôïp vôùi phöông thaúng ñöùng, cuõng cho öùng suaát gaàn vôùi caùc lôøi giaûi
suy töø lyù thuyeát ñaøn hoài.

98
 Q
ñaù
y moù
ng
b
l


b + 2ztg
Thaù
p lan toû
a öù
ng suaá
t
 qv   z
l + 2ztg

Hình 2. 40./ Nguyeân taéc tính öùng suaát phaùp thaúng ñöùng theo pheùp lan toûa
öùng suaát z ôû ñaùy thaùp lan toûa do taûi taäp trung Q ñöôïc tính nhö sau:
Q
z  [II.91]
(b  2 ztg )(l  2 ztg )
Ñôn giaûn hôn thaùp lan toûa coù ñoä doác 2:1 öùng suaát z ôû ñaùy thaùp lan toûa coù
daïng:
Q
z  [II.92]
(b  z )(l  z )
Trong ñoù: b, l laø kích thöôùc ñaùy moùng
z laø chieàu saâu töø ñaùy moùng ñeán vò trí caàn tính öùng suaát
II.3.7/. TAÛI PHAÂN BOÁ ÑEÀU TREÂN TIEÁT DIEÄN TROØN BAÙN
KÍNH R
AÙp duïng keát quaû cuûa baøi toaùn Boussinesq cho löïc taäp
d trung taïi dieän tích nhoû dd treân hình vaønh khaên coù baùn
dd
kính  treân dieän tích troøn chòu taûi baùn kính r, sau ñoù laáy
tích phaân treân caû dieän tích chòu taûi
d r 2
3( p.d .d ) z3
 z   
b
p
0 0
2. 
 2  b 2  z 2  2.b. . cos   5
2

Treân ñöôøng thaúng ñöùng ñi qua taâm O (ñeåm A) thì:

d   3

  2 
   
  1  
d
 zA  1 
 r
2
  = ktr . p[II.93]
 1     
 
 z 
 

 


z r
Giaù trò ktr phuï thuoäc vaøo tra ôû baûng sau
z

Hình 2. 41./ Taûi p phaân boá ñeàu treân dieän tích troøn.
z
A

Baûng 2. 8./ Baûng tính ktr

99
 r/z k tr r/z k tr r/z k tr

0.2 0.05713397 2.8 0.9619529 5.4 0.99396256

0.4 0.19958906 3 0.96837722 5.6 0.99456766
0.6 0.3694905 3.2 0.97346308 5.8 0.99509507
0.8 0.52386048 3.4 0.97753453 6 0.99555678
1 0.64644661 3.6 0.9808278 6.5 0.99648423
1.2 0.73762934 3.8 0.98351727 7 0.99717157
1.4 0.80363575 4 0.9857332 7.5 0.99769146
1.6 0.85112389 4.2 0.98757401 8 0.99809177
1.8 0.88546157 4.4 0.98911488 9 0.99865327
2 0.91055728 4.6 0.99041382 10 0.99901481
2.2 0.92914333 4.8 0.99151605 15 0.99970567
2.4 0.94310423 5 0.99245707 20 0.99987547
2.6 0.95373981 5.2 0.99326507 30 0.99996302
II.3.8/. TAÛI TROÏNG PHAÂN BOÁ TAM GIAÙC TREÂN DIEÄN CHÖÕ
NHAÄT

O P
x
l 
d
y 
d

b l
3 P.d.d z3
z   
0 0
2. b 
 x   2  ( y  ) 2  z 2  5
2

Trong nhöõng hôïp taûi phaân boá hình tam giaùc hay hình thang (tuyeán tính) nhö
hình döôùi, ta coù theå tính öùng suaát z trong neàn ñaát beân döôùi goùc A hay C nhö
sau:

100
 Tröôøng hôïp 1 Q= blq’0
Q= (½)blq0 q0
q0 q’0
C
D
O O1 O1
(2/3)b O
l l
y q’0
A
b B x A b B
z z Tröôøng hôïp 2

Tröôøng hôïp 1, taûi thay ñoåi tuyeán tính moät phöông vôùi aùp löïc cöïc ñaïi laø q 0,
toång aùp löïc seõ ñaët ôû ñieåm O 1 coù toïa ñoä x = b/6 vaø y = 0 neáu goác toïa ñoä laø
taâm dieän chòu taûi. Öùng suaát tr
ÖÙng suaát z trong neàn ñaát beân döôùi goùc A (aùp löïc baèng khoâng)
ql  z z3 
z     [II.94]
2b  Rl Rb2 RD 
ÖÙng suaát z trong neàn ñaát beân döôùi goùc B (aùp löïc lôùn nhaát)
  
q 0 l  zRD z b  bl 
z    1
 sin   [II.95]
2b Rl 2
Rl l 1
 (b 2 l 2  R 2 z 2 ) 2 
  D 
Tröôøng hôïp 2, taûi thay ñoåi tuyeán tính theo hai phöông vôùi aùp löïc cöïc ñaïi laø
q0, taïi C, hai aùp löïc trung bình q’0 ôû D vaø B, toång aùp löïc seõ ñaët ôû ñieåm O 1 coù
toïa ñoä x = b/12 vaø y = l/12, neáu goác toïa ñoä laø taâm dieän chòu taûi.
ÖÙng suaát z trong neàn ñaát beân döôùi goùc A (aùp löïc baèng khoâng)
q0  l  z z3  b  z z 3 
z         [II.96]
4  b  Rl Rb2 RD  l  Rb Rl2 RD 
ÖÙng suaát z trong neàn ñaát beân döôùi goùc C (aùp löïc lôùn nhaát)
  
q 0  l  zR D z  b  zR D z   bl 
z    2     2    2 sin 
1
 [II.97]
4 b  Rl Rl  l  Rb Rb 
1
 (b 2 l 2  R 2 z 2 ) 2 
  D 
Trong ñoù
Rb2  b 2  z 2
Rl2  l 2  z 2
RD2  b 2  l 2  z 2

101
 II.3.9/. TAÛI TROÏNG NAÈM NGANG
A/ Löïc taäp trung PH naèm ngang taùc duïng treân maët ñaát
ÖÙng suaát taïi moät ñieåm M baát kyø ñöôïc xaùc ñònh töông töï baøi toaùn
Boussinesq

PH O x PH O x x
r
y
 y R
 
R M
M
R
z z

3Q
z  x.z 2 [II.98]
2R 5
PH x  3 x 2 (1  2 ) R 2  x 2 (3R  z ) 
X    (1  2 )   3  2 
2 R 3  R 2 ( R  z) 2  R ( R  z ) 

102
 PH x  3 y 2 (1  2 ) R 2  y 2 (3R  z ) 
Y    (1  2 )   3  
2 R 3  R 2 ( R  z ) 2  R 2 ( R  z ) 
PH y  3x 2 (1  2 ) R 2  x 2 (3R  z ) 
 XY    1  2 
2 R 3  R 2 ( R  z ) 2  R ( R  z ) 
P x2 z
 XZ  H 5
2 R
P xyz
 YZ  H 5
2 R
b/ ñöôøng löïc naèm ngang PH
Vôùi öùng suaát xuyeân taâm leân moät phaân toá M coù daïng nhö sau:
3PH sin 
R 
r  2  sin 2 
c/ Taûi troïng naèm ngang phaân boá ñeàu treân dieän chöõ nhaät
Caùc maët ñöôøng beâ toâng xi maêng thöôøng ñöôïc caét thaønh nhöõng taám rieâng
bieät nhö laø caùc khe nhieät, löïc thaéng hay gia taûi cuûa xe gaây nhöõng löïc naèm
ngang, neáu giaû thuyeát phaân boá ñeàu öùng suaát z taïi nhöõng ñieåm naèm döôùi
ñieåm goùc cuûa dieän chòu taûi coù theå xaùc ñònh theo coâng thöùcsau:
Z =  kH.pn; ZA = - kH.pn ; ZC = + kH.pn [II.99]

l
l z
kH – heä soá phuï thuoäc vaøo ;
b b
A b – laø caïnh song song vôùi chieàu taùc duïng cuûa taûi
troïng
C
l – laø caïnh thaúng goùc vôùi chieàu taùc duïng cuûa taûi
b
troïng

Baûng 2. 9./ Baûng giaù trò kH

z/b l/b=0.2 0.4 0.6 0,8 1 1,2 1,4
0 0,1592 0,1592 0,1592 0,1592 0,1592 0,1592 0,1592
0,2 0,1114 0,1401 0,1479 0,1506 0,1518 0,1523 0,1526
0,4 0,0672 0,1049 0,1217 0,1293 0,1328 0,1347 0,1356
0,6 0,0432 0,0746 0,0933 0,1035 0,1091 0,1121 0,1139
0,8 0,0290 0,0527 0,0691 0,0796 0,0861 0,0900 0,0924
1 0,0201 0,0375 0,0508 0,0602 0,0666 0,0708 0,0735
1,2 0,0142 0,0270 0,0375 0,0455 0,0512 0,0553 0,0582
1,4 0,0103 0,0199 0,0280 0,0345 0,0395 0,0433 0,0460
1,6 0,0077 0,0149 0,0212 0,0265 0,0308 0,0341 0,0366
1,8 0,0058 0,0113 0,0168 0,0206 0,0242 0,0270 0,0293
2 0,0045 0,0088 0,0127 0,0162 0,0192 0,0217 0,0237
2,5 0,0025 0,0050 0,0073 0,0094 0,0113 0,0130 0,0145
3 0,0015 0,0031 0,0045 0,0059 0,0071 0,0083 0,0093
5 0,0004 0,0007 0,0011 0,0014 0,0018 0,0021 0,0024
7 0,0001 0,0003 0,0004 0,0005 0,0007 0,0008 0,0009
10 0,00005 0,0001 0,0001 0,0002 0,0002 0,0003 0,0003

103
Z/b L/b=1,6 1,8 2 3 4 10
0 0,1592 0,1592 0,1592 0,1592 0,1592 0,1592
0,2 0,1528 0,1592 0,1592 0,1530 0,1530 0,1530
0,4 0,1362 0,1365 0,1367 0,1371 0,1372 0,1372
0,6 0,1150 0,1156 0,1160 0,1168 0,1169 0,1170
0,8 0,0939 0,0948 0,0955 0,0967 0,0969 0,0970
1 0,0753 0,0766 0,0774 0,0790 0,0794 0,0796
1,2 0,0601 0,0615 0,0624 0,0645 0,0650 0,0652
1,4 0,0480 0,0494 0,0505 0,0528 0,0534 0,0538
1,6 0,0385 0,0400 0,0410 0,0436 0,0443 0,0447
1,8 0,0311 0,0325 0,0336 0,0362 0,0370 0,0375
2 0,0253 0,0266 0,0277 0,0303 0,0312 0,0318
2,5 0,0157 0,0167 0,0176 0,0202 0,0211 0,0219
3 0,0102 0,0110 0,0117 0,0140 0,0150 0,0159
5 0,0027 0,0030 0,0032 0,0043 0,0050 0,0060
7 0,0010 0,0012 0,0013 0,0018 0,0022 0,0030
10 0,0004 0,0004 0,0005 0,0007 0,0008 0,0014
d/ Taûi troïng hình baêng, phaân boá ñeàu naèm ngang
öùng suaát do taûi naèm ngang daïng baêng
z = kZH pn ; x = kXH pn ; zx = kH pn [II.100]

x
kZH, kXH, kH – caùc heä soá phuï thuoäc vaøo ;
b
x z
b
Chieàu taùc duïng cuûa taûi troïng pH laø chieàu
aâm so vôùi chieàu cuûa truïc ox

z/b kiH x/b=-1 -0,75 -0,5 -0,25 0 0,25 0,5 0,75

0,01 kZH 0,001 0,001 0,318 0,001 0,000 -0,001 -0,318 -0,001
kXH 0,699 1,024 2,645 0,697 0,000 -0.697 -2,645 -1,024
kH -0,008 -0,021 -0,494 0,935 -0,848 -0.935 -0,494 -0,021
0,1 kZH 0,011 0,042 0,315 0,039 0,000 -0,039 -0,315 -0,042
kXH 0,677 0,917 1,154 0,618 0,000 -0,618 -1,154 -0,937
kH -0,082 -0,180 -0,437 -0,685 -0,752 -0,685 -0,437 -0,180
0,2 kZH 0,038 0,116 0,306 0,103 0,000 -0,103 -0,306 -0,116
kXH 0,619 0,759 0,731 0,459 0,000 -0,459 -0,731 -0,759
kH -0,147 -0,270 -0,376 -0,469 -0,538 -0,469 -0,376 -0,270
0,4 kZH 0,103 0,199 0,274 0,159 0,000 -0,159 -0,274 -0,199
kXH 0,461 0,456 0,356 0,216 0,000 -0,216 -0,356 -0,456
kH -0,208 -0,274 -0,269 -0,215 -0,260 -0,215 -0,269 -0,274
0,6 kZH 0,144 0,212 0,234 0,147 0,000 -0,147 -0,234 -0,212
kXH 0,319 0,272 0,189 0,101 0,000 -0,101 -0,189 -0,272
kH -0,204 -0,221 -0,188 -0,143 -0,129 -0,143 -0,188 -0,221
0,8 kZH 0,158 0,197 0,194 0,121 0,000 -0,121 -0,194 -0,197
kXH 0,217 0,167 0,105 0,050 0,000 -0,050 -0,105 -0,167
kH -0,177 0,169 -0,130 -0,087 -0,070 -0,087 -0,130 -0,169
104
1 kZH 0,157 0,175 0,159 0,096 0,000 -0,096 -0,159 -0,175
kXH 0,147 0,105 0,061 0,027 0,000 -0,027 -0,061 -0,105
kH -0,146 -0,127 -0,091 -0,055 -0,040 -0,055 -0,091 -0,127
1,2 kZH 0,147 0,153 0,131 0,078 0,000 -0,078 -0,131 -0,153
kXH 0,102 0,068 0,037 0,013 0,000 -0,013 -0,037 -0,068
kH -0,117 -0,096 -0,067 -0,037 -0,026 -0,037 -0,067 -0,096
1,4 kZH 0,133 0,132 0,108 0,061 0,000 -0,061 -0,108 -0,132
kXH 0,072 0,045 0,024 0,009 0,000 -0,009 -0,024 -0,045
kH -0,094 -0,073 -0,047 -0,026 -0,017 -0,026 -0,047 -0,073
2 kZH 0,096 0,085 0,064 0,034 0,000 -0,034 -0,064 -0,085
kXH 0,027 0,015 0,007 0,003 0,000 -0,003 -0,007 -0,015
kH -0,049 -0,035 -0,020 -0,010 -0,006 -0,010 -0,020 -0,035

Baøi taäp1
Cho moät löïc thaúng ñöùng P = 600KN taùc duïng treân maët ñaát.
Tính öùng suaát  z taïi caùc ñieåm: A(0,0,2), B(-1,0,2), C(-2,0,2)

Baøi taäp 2
Coù taûi troïng p = 400 KN/m2 phaân boá ñeàu treân dieän tích hình chöõ
nhaät coù l = 20m; b = 10m. Tính z taïi nhöõng ñieåm naèm döôùi taâm dieän
chòu taûi ôû caùc chieàu saâu 5m; 10m; vaø 15m.

Baøi taäp 3
Hai moùng A vaø B ñöùng caïnh nhau. Moùng A coù kích thöôùc l 1xb1=6mx3m vaø
öùng suaát döôùi ñaùy moùng phaân boá cöôøng ñoä p 1 = 150KN/m2 ; Moùng B coù kích
thöôùc l2xb2=2mx2m vaø öùng suaát döôùi ñaùy moùng phaân boá cöôøng ñoä p 2 =
120KN/m2.
Tính öùng suaát z taïi hai ñieåm M(coù z = 3m), N (coù z = 1,5m) nhö treân hình, do
caû hai moùng A vaø B taùc ñoäng.

M
3m 2m
N

6m 4,5m 2m
Baøi taäp 4
Moät dieän chòu taûi thaúng ñöùng phaân boá ñeàu q = 110 kN/m 2, hình chöõ nhaät
coù kích thöôùc 3m  4m ñaët treân maët neàn ñaát coù khoái löôïng theå tích töï nhieân
 = 1700 kg/m3. Möïc nöôùc ngaàm ôû raát saâu.
Tính toång öùng suaát thaúng ñöùng (cuûa troïng löôïng baûn thaân ñaát vaø taûi
ngoaøi) beân döôùi taâm dieän chòu taûi, ôû caùc ñoä saâu 1m, 2m vaø 4m.

Baøi taäp 5

105
 Moät moùng hình chöõ nhaät kích thöôùc lxb = 10mx5m taûi phaân boá tam giaùc
vôùi pT = 400KN/m2. Tính öùng suaát z taïi ñieåm M naèm treân truïc qua ñieåm giöõa
caïnh daøi cuûa ñeá moùng vaø ôû ñoä saâu z = 2,5m
C
B

D A
5m 5m
M
Baøi taäpï 6
Moät ñaäp ñaát coù tieát dieän hình thang caân, ñaùy lôùn 22m, ñaùy nhoû 10m
vaø cao 6m. Troïng löôïng rieâng cuûa ñaát ñaäp  = 19 KN/m3. Xaùc ñònh caùc öùng
suaát taïi ñieåm M ôû ñoä saâu (z=3m) tính töø taâm caïnh ñaùy.

106