การแยกตัวประกอบของพหุนาม 1

โรงเรียนบ้านบึง “ อุตสาหกรรมนุเคราะห์ ”

บทที่ 2
การแยกตัวประกอบของพหุนามที่มีดีกรีสงู กว่าสอง

ทบทวนความรู้ก่อนเรียน
* สมบัติของเลขยกกำลัง
(am)n = amn เมื่อ a เป็นจำนวนจริงที่ไม่เท่ากับศูนย์ และ m และ n เป็นเลขชี้กำลังที่เป็นจำนวนเต็ม
เช่น (102)3 = 1023 = 106
210 = 252 = (25)2
(ab)n = anbn เมื่อ a, b เป็นจำนวนจริงที่ไม่เท่ากับศูนย์ และ n เป็นเลขชี้กำลังที่เป็นจำนวนเต็ม
เช่น (2  5)3 = 23  53 = 1,000
* พหุนามดีกรีสองที่อยู่ในรูป x2 + bx + c แยกตัวประกอบเป็น (x + m)(x + n) ได้ เมื่อ mn = c
และ m + n = b โดยที่ b, c, m และ n เป็นจำนวนเต็ม
เช่น x2 + 5x + 6 = (x + 2)(x + 3)
* พหุนามดีกรีสองที่อยู่ในรูป ax2 + bx + c แยกตัวประกอบเป็น (px + r)(qx + s) ได้ เมื่อ pq = a,
Rs = c และ ps + qr = b โดยที่ a, b, c, p, q, r, s เป็นจำนวนเต็ม และ a ≠ 0
เช่น 6x2 – 7x – 3 = (2x – 3)(3x + 1)
* ถ้า A และ B เป็นพหุนาม จะแยกตัวประกอบของพหุนามที่เป็นกำลังสองสมบูรณ์ได้ตามสูตร ดังนี้
A2 + 2AB + B2 = (A + B)2
A2 – 2AB + B2 = (A – B)2
* ถ้า A และ B เป็นพหุนาม จะแยกตัวประกอบของพหุนามที่เป็นผลต่างกำลังสองได้ตามสูตร ดังนี้
A2 – B2 = (A – B)(A + B)

2.1 การแยกตัวประกอบของพหุนามที่อยู่ในรูปผลบวกและผลต่างของกำลังสาม
พิจารณาการคูณของพหุนามต่อไปนี้
1. (x + 5)(x2 – 5x + 25) =…………………………………………………………………………………………………
=…………………………………………………………………………………………………
=…………………………………………………………………………………………………
นั่นคือเราสามารถแยกตัวประกอบของ x3 + 53 ได้เป็น..........................................................................
 การแยกตัวประกอบของพหุนาม 2
โรงเรียนบ้านบึง “ อุตสาหกรรมนุเคราะห์ ”

2. (2x + 3)(4x2 – 6x + 9) =…………………………………………………………………………………………………

=…………………………………………………………………………………………………
=…………………………………………………………………………………………………
นั่นคือเราสามารถแยกตัวประกอบของ (2x)3 + 33 ได้เป็น..........................................................................
พิจารณา x3 + 53 = (x + 5)(x2 – 5x + 25)
หรือ x3 + 53 = (x + 5)[x2 – (x)(5) + 52]
พิจารณา (2x)3 + 33 = (2x + 3)(4x2 – 6x + 9)
หรือ (2x)3 + 33 = (2x + 3)[(2x)2 – (2x)(3) + 32]
จะเห็นว่า การแยกตัวประกอบของพหุนามข้างต้นมีลักษณะพิเศษที่สังเกตได้ดังนี้
(พจน์หน้า)3 + (พจน์หลัง)3 = ……………………………………………………………………………………………………………
ในกรณีทั่วไป เมื่อ A และ B เป็นพหุนาม เรียกพหุนามที่อยู่ในรูป A3 + B3 ว่าผลบวกกำลังสาม
การแยกตัวประกอบของพหุนามทำได้ตามสูตร ดังนี้

A3 + B3 = (A + B)(A2 – AB + B2)

ตัวอย่างที่ 1 จงแยกตัวประกอบของของพหุนามต่อไปนี้
1) x3 + 1 =…………………………………………………….. 2) x3 + 343 =………………………………………………………..
=…………………………………………………….. =……………..………………………………………..
3) 27x3 + 64 =…………………………………………………….. 4) 8y3 + 125 =……………………………………………………..
=…………………………………………………….. =……………………………………………………..
=…………………………………………………….. =……………………………………………………..
5) (2x + 1)3 + (x – 3)3 =……………………………………………………………………………………………………………………………
=……………………………………………………………………………………………………………………………
=……………………………………………………………………………………………………………………………
=……………………………………………………………………………………………………………………………
 การแยกตัวประกอบของพหุนาม 3
โรงเรียนบ้านบึง “ อุตสาหกรรมนุเคราะห์ ”

พิจารณาการหาผลคูณของพหุนาม x – 5 และ x2 + 5x + 25
(x – 5)(x2 + 5x + 25) =……………………………………………………………………………………………………………………
=……………………………………………………………………………………………………………………
=……………………………………………………………………………………………………………………
นั่นคือ.....................................................................................................................................................................

พิจารณาการหาผลคูณของพหุนาม 2x – 3 และ 4x2 + 6x + 9

(2x – 3)(4x2 + 6x + 9) =……………………………………………………………………………………………………………………
=……………………………………………………………………………………………………………………
=……………………………………………………………………………………………………………………
นั่นคือ.....................................................................................................................................................................
พิจารณา x3 – 53 = (x – 5)(x2 + 5x + 25)
หรือ x3 – 53 = (x – 5)[x2 + (x)(5) + 52]
พิจารณา (2x)3 - 33 = (2x – 3)(4x2 + 6x + 9)
หรือ (2x)3 - 33 = (2x – 3)9(2x)3 + (2x)(3) + 32]
จะเห็นว่า การแยกตัวประกอบของพหุนามข้างต้นมีลักษณะพิเศษที่สังเกตได้ดังนี้

(พจน์หน้า)3 – (พจน์หลัง)3 = (พจน์หน้า – พจน์หลัง)[(พจน์หน้า)2 + (พจน์หน้า)(พจน์หลัง) + (พจน์หลัง)2]

ในกรณีทั่วไป เมื่อ A และ B เป็นพหุนาม เรียกพหุนามที่อยู่ในรูป A3 – B3 ว่าผลต่างของกำลังสาม การแยกตัว

ประกอบของพหุนามทำได้ตามสูตรดังนี้

A3 – B3 = (A – B)(A2 + AB + B2)

ตัวอย่างที่ 5 จงแยกตัวประกอบของพหุนามต่อไปนี้
1) 1,000 – x3 =………………………………………………………………………………………………………………..
=………………………………………………………………………………………………………………..
=………………………………………………………………………………………………………………..
2) 8x3 – 27y3 =………………………………………………………………………………………………………………..
=………………………………………………………………………………………………………………..
=………………………………………………………………………………………………………………..
 การแยกตัวประกอบของพหุนาม 4
โรงเรียนบ้านบึง “ อุตสาหกรรมนุเคราะห์ ”

3) x3 – 6x2 + 12x – 8 =………………………………………………………………………………………………………………..

=………………………………………………………………………………………………………………..
=………………………………………………………………………………………………………………..
=………………………………………………………………………………………………………………..
=………………………………………………………………………………………………………………..
=………………………………………………………………………………………………………………..

แบบฝึกหัดที่ 2.1
จงแยกตัวประกอบของพหุนามต่อไปนี้
1. x3 + 27 = …………………………………………………………
= …………………………………………………………
3. 8x3 + 1 = …………………………………………………………
= …………………………………………………………
5. 27x3 + 512y3 =………………………………………………..
= …………………………………………………………
7. x3 – 1 =………………………………………………………….
=…………….……………………………………………
9. 729 + (x – 2)3 =……………….……………………………… 10. 8 – (8x – 1)3 =…………………………………………………..
=……………….……………………………………………………….
=………………………………………………………………………..
=………………………………………………………………………..
11. z3 – 216 =…………………………………………………………
=………………………………………………………………………..
13. (4x + 3)3 – 125 =…………………………………………….
=……………………………………………………………………….
=………………………………………………………………………
=………………………………………………………………………
2. y3 + 64 = …………………………………………………………
= …………………………………………………………
4. 64z3 + 125= ………………………………………………………
= …………………………………………………………
6. 1331y3 – 343z3 =……………………………………………….
=……………………………………………………………
8. 125y3 – 64 =…………………………………………………….
=…………………………………………..…
=………………………………………………………………………..
=…………………………………………………………………………
=…………………………………………………………………………
12. 1,000 – 216x3 =……………………………………………….
=………………………………………………………………………..
14. (8x + 1)3 + 8 =…………………………………………….
=……………………………………………………………………….
=……………………………………………………………………….
=……………………………………………………………………….

15. (3x – 1)3 + (x – 4)3 = ……………………………………………………………………………………………………………………..

= ……………………………………………………………………………………………………………………..
 การแยกตัวประกอบของพหุนาม 5
โรงเรียนบ้านบึง “ อุตสาหกรรมนุเคราะห์ ”

16. (2x + 5)3 + (5x – 9)3 = ……..………………………………………………………………………………………………………………

= ……..………………………………………………………………………………………………………………
= ……..………………………………………………………………………………………………………………
17. (5x – 2)3 + (5x + 2)3 = ……..………………………………………………………………………………………………………………
= ……..………………………………………………………………………………………………………………
= ……..………………………………………………………………………………………………………………
18. (2x + 5)3 – (2x – 5)3 = ……..………………………………………………………………………………………………………………
= ……..………………………………………………………………………………………………………………
= ……..………………………………………………………………………………………………………………
19. (7x – 2)3 – (6x + 9)3 = ……..………………………………………………………………………………………………………………
= ……..………………………………………………………………………………………………………………
= ……..………………………………………………………………………………………………………………
20. (8x – 15)3 – (3x – 7)3 = ……..……………………………………………………………………………………………………………
= ……..……………………………………………………………………………………………………………
= ……..……………………………………………………………………………………………………………
21. x3 – x2 – x + 1 = ……..……………………………………………………………………………………………………………
= ……..……………………………………………………………………………………………………………
= ……..……………………………………………………………………………………………………………
= ……..……………………………………………………………………………………………………………
= ……..……………………………………………………………………………………………………………
=……..……………………………………………………………………………………………………………
22. y3 + y2 – 4y – 64 =……………………………………………………………………………………………………………………
= ……..……………………………………………………………………………………………………………
= ……..……………………………………………………………………………………………………………
= ……..……………………………………………………………………………………………………………
 การแยกตัวประกอบของพหุนาม 6
โรงเรียนบ้านบึง “ อุตสาหกรรมนุเคราะห์ ”

2.2 การแยกตัวประกอบของพหุนามที่มีดีกรีสูงกว่าสาม
การแยกตัวประกอบของพหุนามที่มีดีกรีสูงกว่าสามที่สามารถจัดให้อยู่ในรูปผลต่างกำลังสอง
ตัวอย่างที่ 1 จงแยกตัวประกอบของพหุนามต่อไปนี้
1) x4 – 256 =…………………………………………………………………………………………………………………
=…………………………………………………………………………………………………………………
=…………………………………………………………………………………………………………………
2) 16x4 – 81 =…………………………………………………………………………………………………………………
=…………………………………………………………………………………………………………………
=…………………………………………………………………………………………………………………
การแยกตัวประกอบของพหุนามที่มีดีกรีสูงกว่าสามที่สามารถจัดให้อยู่ในรูปกำลังสองสมบูรณ์
ตัวอย่างที่ 2 จงแยกตัวประกอบของพหุนามต่อไปนี้
1) x4 – 8x2 + 16 =…………………………………………………………………………………………………………………
=…………………………………………………………………………………………………………………
=…………………………………………………………………………………………………………………
=…………………………………………………………………………………………………………………
=…………………………………………………………………………………………………………………
2) 49x4 + 70x2 + 25 =…………………………………………………………………………………………………………………
=…………………………………………………………………………………………………………………
การแยกตัวประกอบของพหุนามที่มีดีกรีสูงกว่าสามที่สามารถจัดให้อยู่ในรูปผลบวกของกำลังสามหรือผลต่างกำลังสาม
ตัวอย่างที่ 3 จงแยกตัวประกอบต่อไปนี้
1) x6 + 27 =…………………………………………………………………………………………………………………
=…………………………………………………………………………………………………………………
2) x6 – 64 =…………………………………………………………………………………………………………………
=…………………………………………………………………………………………………………………
การแยกตัวประกอบของพหุนามที=………………………………………………………………………………………………………………
่มีดีกรีสูงกว่าสามที่สามารถใช้แนวคิดจากการแยกตัวประกอบของพหุนามดีกรีสอง
ตัวอย่างที่ 4 จงแยกตัวประกอบของพหุ
… นามต่อไปนี้
1) x4 – 5x2 – 36 =…………………………………………………………………………………………………………………
=…………………………………………………………………………………………………………………
2) 70x4 + 58x2 + 12 =…………………………………………………………………………………………………………………

แบบฝึกหัดที่ 2.2
จงแยกตัวประกอบของพหุนามต่อไปนี้
1. x4 + 3x2 = …………………………………………………………
3. x4 – 625 =…………...…………………………………………….
=…………………………………………………………
=…………………..……………………………………..
5. x6 + 2x4 + x2 =…………………………………………………..
=……………………………………………………
=……………………………………………………
7. 160,000x4 – 10,000
=………………………………………………………………………
=………………………………………………………………………
=………………………………………………………………………
9. 25y4 + 120y2 + 144
=……………………………………………………………………..
=……………………………………………………………………..
11. 77x4 – 72x2 – 77 =…………………………………………
13. x4 – 29x2 + 100 =…………………………………………
=……………………………………………………………………..
15. 64x6 – 729 =………………………………………………….. 16. x6 – y6 =……………………………………………………….
=………………………………………………………………………
=………………………………………………………………………
การแยกตัวประกอบของพหุนาม 7
โรงเรียนบ้านบึง “ อุตสาหกรรมนุเคราะห์ ”
2. 4x4 – 16x2 =………………………………………………………..
=……………………………………………………….
4. x6 – 81x4 =………………………………………………………
=……………………………………………………..
6. 81y4 – 625 =……………………………………………………
=……………………………………………………
=……………………………………………………
8. x4 – 50x2 + 625
=……………………………………………………………………..
=……………………………………………………………………..
=…………………………………………………………………….
10. x4 – 10x2 + 9
=……………………………………………………………………..
=…………………………………………………………………….
12. 77x4 + 170x2 + 77 =…………………………………..
14. x4 – y4 =……………………………………………………..
=…………………………………………………..…………….
=……………………………………………………………………
=……………………………………………………………………
 การแยกตัวประกอบของพหุนาม 8
โรงเรียนบ้านบึง “ อุตสาหกรรมนุเคราะห์ ”

17. x6 + 216 =……………………………………………………… 18. 512 – y6 =…………………………………………………….

=………………………………………………………………………. =……………………………………………………………………

19. a6b3 – 1 =……………………………………………… 20. 216x6 – 27y6 =……………………………………………….

21. 1,000 – (x + 10)3
=……………………………………………………………. 22. (x – 3)3 + 27 =………………………………………………..
=…………………………………………………………… =………………………………………………………………………
=…………………………………………………………… =………………………………………………………………………