เอกสารประกอบการเรียน

เรือ่ งการแยกตัวประกอบของพหุนามดีกรีสอง

รายวิชา คณิตศาสตร์สร้างสรรค์ ชัน้ มัธยมศึกษาปีที่ 1

Woof Wmd Ground'WYdef
ชือ่ ..............................................................................เลขที
.่ ................ชั
29 น้ ..............
112

standards Nano
ครูผสู้ อน................................................................................................................
โรงเรียนสามเสนวิทยาลัย
 ชื่อ......................................................นามสกุล.......................................................ชั้น..............เลขที่........

การแยกตัวประกอบของพหุนามดีกรีสอง
1. การแยกตัวประกอบของพหุนามดีกรีสอง
เมื่อเขียน 12 ในรูปการณ์คูณของจำนวนเฉพาะ เช่น 12 = 2 × 2 × 3 เราเรียกว่าการแยกตัว
ประกอบของ 12 ในทำนองเดียวกัน ถ้าเขียนพหุนามให้อยู่ในรูปการณ์คูณของพหุนาม เช่น 2x2 + 4x =
2x (x + 2) เราเรียก 2x2 + 4x = 2x (x + 2) ว่าการแยกตัวประกอบของพหุนามที่มีดีกรีต่ำกว่า จาก
2x 2 + 4x = 2x (x + 2) จะเห็นว่า 2x 2 + 4x เป็นพหุนามดีกรี 2x และ (x + 2) เป็นพหุนามดีกรีหนึ่ง
ซึง่ ต่ำกว่า ดีกรีของ 2x2 + 4x และทั้ง 2x และ (x + 2) ต่างหาร 2x2 + 4x ลงตัว เรียก 2𝑥 และ
(𝑥 + 2) ว่าเป็นตัวประกอบของ 2x 2 + 4x 97806051050N NOUN @Donghai

1.1 การแยกตัวประกอบโดยใช้สมบัติการแจกแจงmoo8oWWYW7A9W§UmogoW
ถ้า a, b และ c แทนจำนวนเต็มใดๆ แล้ว สมบัติการแจกแจง a(b + c) = ab + ac หรือ
(b + c)a = ba + ca เรียก a ว่าเป็นตัวประกอบร่วม ของ ab และ ac

ตัวอย่างที่ 1 การแยกตัวประกอบของพหุนามแต่ละข้อโดยใช้สมบัติการแจกแจง
1) 𝟑𝐱 + 𝟏𝟓 = ________________________________
34+5 )
2) 𝐱 𝟐 + 𝟐𝐱 = ________________________________
XCX -12 )
3) 𝟓𝐱 𝟐 + 𝟐𝟓𝐱 = ________________________________
5×1×+5)
4) 𝐱 𝟑 + 𝟐𝐱 𝟐 + 𝟐𝐱 = + ( x' + 2X -12)
________________________________

แบบฝึกพัฒนาการเรียนรู้ 1
ให้นักเรียนแยกตัวประกอบในแต่ละข้อต่อไปนี้โดยใช้สมบัติการแจกแจง
XCX -13 )
1. x2 + 3x = ………………………….. 5X( X -13 )
2. 5x2 + 15x = ………………………….…………..………….
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
3. 3a2 + 9 = 3192+3 )
………………………….. y3(y2ty )
4. y5 + y3 = …………………………….………..………….
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
d4( 70+1 )
5. 7a5 + a4 = …………………………… IIXCX -111 )
6. 11x2 + 121x = …………………..………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
2×1×43×-16 ) 8. 13x3 + 39x2 = …………………………………..………….
7. 2x3 + 6x2 + 12x = ………………………….. 13×1×2+38 )
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
9. 5x – 15x2 5×11-3×3
= …………………………… x' ( x 't-5×2+1 )
10. x6 – 5x4 + x2 = …………………………….………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
11. 5x4 + 3x2 + x = …………………………… + 5×(-5×-1)
(5×3+3×-11) 12. –25x2 – 5x = …………………..………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
ระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 1 : คณิตศาสตร์สร้างสรรค์ (โรงเรียนสามเสนวิทยาลัย) หน้า 1 จาก 18
 ชื่อ......................................................นามสกุล.......................................................ชั้น..............เลขที่........

13. x2 + 12x XCX -112 )

= …………………………… 4×42×2-13 )
14. 8x6 + 12x4 = ……………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
15. 4x4 + 12x5 + 20x10 = 4×41-13×+58
……………………………16. ) 12x5 – 18x3 + 2x = 2×16×4 9×2+1 )
…………………………………… -

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
17. 3x2 + 9x – 15x3 = 3×1×+3 5×2)
……………………………18. 2x2y2 – 4x4y2 = 2×4211-2×2
-

……………………………………… )

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
19. 2x4 – 2x3 + x2 = x' (2×2-2×-11) 20. 28x3 – 7x2 + 14x = ……………………………………….
………………………….. 7×14×2 X -12 ) -

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
**********************
ในการแยกตัวประกอบของพหุนามที่มีหลายพจน์ นอกจากใช้สมบัติการแจกจแงแล้วอาจต้องใช้สมบัติ
การเปลี่ยนหมู่ และสมบัติการสลับที่

ตัวอย่างที่ 2 จงแยกตัวประกอบของ a3 +2a2b + 2ab2 + 4b3

วิธีทำ a3 +2a2b + 2ab2 + 4b3 = a' ( at 2b )t2bCd 't 2b )
=(at2b)( 22+262 )

ตัวอย่างที่ 3 จงแยกตัวประกอบของ ax +by + cy - bx - cx - ay

วิธีทำ ax +by + cy - bx - cx - ay = ( ax bi CX )-1C aytbytcy ) - -
-

-
- Ha b - - c ) yea b
- - -
c)

ca b C) Cx y )
-

- -

ตัวอย่างที่ 4 จงแยกตัวประกอบของ xy2 - 3xz + 15az - 5ay2

วิธีทำ xy2 - 3xz + 15az - 5ay2 = xCy2 32)t5aC32+y2) -

=XCy2 32) -
- sac -
3x+y2)
=Cy2 32 )Cx-
-
Sa )

แบบฝึกพัฒนาการเรียนรู้ 2
จงแยกตัวประกอบของพหุนาม
1. x(y – 1) + 2(y – 1) 6. x2y + x2z + 4y + 4z
( y 1) ( x-12) ( x'ytdy ) -11×22+42)
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
-

=y(x2t4 ) -121×2+4)
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
= 1×2+4)( y-12
2. (x + y) 3 + (x + y) 7. ax2 – cx2 – 6a + 6c
( xty ) ( 3+1 ) =Cdx2 Gd )tCGC-Cx3=aCx2_ G) CCG xD
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. - + -

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. =( x' g) Cato ) -

ระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 1 : คณิตศาสตร์สร้างสรรค์ (โรงเรียนสามเสนวิทยาลัย) หน้า 2 จาก 18

 ชื่อ......................................................นามสกุล.......................................................ชั้น..............เลขที่........

3. 2x(a – b) – 3(a – b) 8. x2 – 2y – 5x3 + 10xy

( 2x 3) ( d b )
- -
=Cx2 5×3 )tClOxy 2g )
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. - -

x' ( n Sx)t2y( 5×-1 )

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. = -

( x' )( 1 SX )
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. +2g
= -

4. mn + pq + pn + mq 9. 2a3 – a + 14a2 – 7
( mhtpnttcpq.mg) ( 293 d) ( 1492-7)
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. = -

nlmtpltqlptm ) =aC2a2_ n ) -171202-1 )

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
=( ht ( Mtp ) =(a -17/(292-1)
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
5. 5x – 10y + xz – 2yz 10. a3 – a3b + c2b – c2
'
=( d d3b)( db c )
'
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
(5×-1×2) -1C toy zyz ) -
-
-
-

=x( 5-2) 2y( S z) =D'll b) c2Cb n )

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
- - - + -

=(X 2y)(s z)
- - cast ( t b )
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. - -

***********************

1.2 การแยกตัวประกอบของพหุนามดีกรีสองตัวแปรเดียว
พหุนามดีกรีสอง และมีตัวแปรเดียวที่แต่ละพจน์มีสัมประสิทธิ์เป็นจำนวนเต็มเช่น 2x2 - 3x + 4 ,
3x2 - 6x + 1 , x2 – 9 , - y2 – 4y
1.2.1 พหุนามดีกรีสองตัวแปรเดียว คือ พหุนามที่เขียนในรูป ax2 + bx + c เมื่อ a, b, c เป็นค่า
คงตัว ที่ a ≠ 0 และ x เป็นตัวแปร
กรณีที่ c = 0 พหุนามดีกรีสองตัวแปรเดียวจะอยู่ในรูป ax2 + bx จะใช้สมบัติการแจกแจง
ตัวอย่างที่ 5 จงแยกตัวประกอบของ x2 + 3x
วิธีทำ x2 + 3x = XCX -13)

ตัวอย่างที่ 6 จงแยกตัวประกอบของ 5x2 - 25x

วิธีทำ 5x2 -25x = 5X( X s) -

ตัวอย่างที่ 7 จงแยกตัวประกอบของ -8x2 + 24x

วิธีทำ -8x2 +24x = 8×1 X -13) -

ตัวอย่างที่ 8 จงแยกตัวประกอบของ -7x2 -28x

วิธีทำ -7x2 -28x = > XC -
X -
4)

ระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 1 : คณิตศาสตร์สร้างสรรค์ (โรงเรียนสามเสนวิทยาลัย) หน้า 3 จาก 18

 ชื่อ......................................................นามสกุล.......................................................ชั้น..............เลขที่........

1.2.2 พหุนามดีกรีสองตัวแปรเดียว คือ พหุนามที่เขียนในรูป ax2 + bx + c เมื่อ a = 1 , b และ c เป็น

จำนวนเต็ม ที่ c ≠ 0
ในกรณีที่ a = 1 และ c ≠ 0 พหุนามดีกรีสองตัวแปรเดียวจะอยู่ในรูป ax2 + bx + c เราสามารถแยกตัว
ประกอบของพหุนามได้โดยอาศัยแนวคิดจากการหาผลคูณของพหุนามเช่น
( x + 3 )( x + 6 ) = ( x + 3 )(x) + ( x + 3 )(6)
= x2 + 3x + 6x + 18
= x2 + 9x + 18
ดังนั้น x2 + 9x + 18 แยกตัวประกอบได้ ( x + 3 )( x + 6 )
จากการหาผลคูณ x2 + 9x + 18 = x2 + (3+6)x + (3)(6)
= x2 + 3x + 6x + (3)(6)
= (x2 + 3x)+(6x + (3)(6))
= (x + 3)(x)+(x + 3)(6)
= (x + 3)(x + 6)
2
นั่นคือ x + 9x + 18 = (x + 3)(x + 6)
2
สังเกตได้ว่า เราแยก x + 9x + 18 ได้โดยหาจำนวนเต็มสองจำนวนมาคูณกันแล้วได้ผลเท่ากับพจน์ที่
เป็นค่าคงตัวคือ 18 และบวกกันแล้วได้เท่ากับสัมประสิ=x2
ทธิ์ของ (2+5)×-1
x คือ 9 ( 2) (5)-

ตัวอย่างที่ 9 จงแยกตัวประกอบของ x2 - 7x +10=x2 2X

-15×1-(2×5)=1×2
-

วิธีทำ 2x )+(5XtC2)C5 )) -

=x( x 2) +51×+2 )
-

=( x 5) ( x 2)
- -

ตัวอย่างที่ 10 จงแยกตัวประกอบของ x2 + x - 20
วิธีทำ = (x -
5) ( X -14)

ตัวอย่างที่ 11 จงแยกตัวประกอบของ x2 + 6x - 27
วิธีทำ =( Xt 9) ( x -
3)

ตัวอย่างที่ 12 จงแยกตัวประกอบของ x2 - 5x - 24
วิธีทำ ( x 8) ( x = - -13 )

ตัวอย่างที่ 13 จงแยกตัวประกอบของ x2 - 16 ( Xtdjcx 4)

.
-

วิธีทำ
สำหรับพหุนามดีกรีสอง เช่น x2 + 5x + 2 เนื่องจากไม่มีจำนวนเต็มสองจำนวนที่คูณกันได้ 2 และ
บวกกันได้ 5 ดังนั้นเราไม่สามารถเขียนพหุนาม x2 + 5x + 2 ให้อยู่ในรูปการณ์คูณพหุนามดีกรีหนึ่ง ที่มี
สัมประสิทธิ์เป็นจำนวนเต็ม นั่นคือ เราไม่สามารถแยกตัวประกอบ x2 + 5x + 2 ได้
ระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 1 : คณิตศาสตร์สร้างสรรค์ (โรงเรียนสามเสนวิทยาลัย) หน้า 4 จาก 18
 ชื่อ......................................................นามสกุล.......................................................ชั้น..............เลขที่........

แบบฝึกพัฒนาการเรียนรู้ 3
3.1 จงใช้สมบัติการแจกแจงแยกตัวประกอบต่อไปนี้
1. 7x2 – 14x = ……………………………
>XCX 2)
-

2x2y2C1y 2X)
6. 2x2y3 – 4x3y2 = ……………..………………… -

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
2. –2x2 + 10x = ……………………………
2x( X S) -

7. x2 – 81 = …………………………..………………
-
( x 9) ( x -19 ) -

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
3. –5x2 – 100x = ……………………………
SXCX -120) - 712 X -14×2)
8. 14 –7x + 28x2 = …………………………..…… -

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
4. 49x2 – 7x = ……………………………
7×(7×-1) 9. x2 – 5x + 2x – 10 = ……………………………
XCX-5+2-10)

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. =x(x 13 ) -

5. 30x2 + 10x = ……………………………

10×(3×+1) 10. a2 + 9a + 14 = …………………………..………
( at 2)( a -17 )

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
3.2 จงแยกตัวประกอบของพหุนามดีกรีสองต่อไปนี้
1. x2 – 7x + 12 = ……………………………
( x 3) ( x 4 ) 11. x2 + 12x + 27 = …………………..……………
- -

( X -191×(7-13)
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
2. x2 – x – 12 = ……………………………
( x 4) cats) 12. x2 – 10x + 24 = …………………………………
-
( A 4) xcx -6 ) -

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
3. x2 + 15x + 56 = ……………………………
( x -177ft -18 ) 13. x2 – 14x + 24 = ……………..…………………
( A -21×(7-12)
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
4. x2 + 10x + 16 = ……………………………
( x -12)CX -18 ) 14. x2 – 11x + 24 = …………………………………
( X 3) Xcx -8 ) -

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
5. x2 + 4x + 4 = ……………………………
( 7-12/(7-12) 15. x2 + 11x + 18 = …………………..……………
( 7-19717-12)

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
6. x2 – 6x + 9 = ……………………………
( x 3) ( x -3 ) -

16. x2 + 15x + 56 = …………………….…………

( A -18117-17 )

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
7. x2 – 8x + 16 = ……………………………
( x 4) ( t -4) 17. x2 – x – 30 = ……………………………………
-
( A -15kt G ) -

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
8. x2 + 8aBA + 16 = ……………………………
Cata )CX -14) 18. x2 – 17x + 70 = …………………………………
( x 9) ( x no ) -
-

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
9. x2 + 8x + 7 = ……………………………
( Ati )Cxt7 ) 19. x2 + 7x – 30 = ……………………………………
( Atoka -3)

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
10. x2 – 5x + 6 = ……………………………
( x 2) CX -3 ) 20. x2 – 49 = ……………………………...……………
( x 9) (7-17)
-
-

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

ระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 1 : คณิตศาสตร์สร้างสรรค์ (โรงเรียนสามเสนวิทยาลัย) หน้า 5 จาก 18

 ชื่อ......................................................นามสกุล.......................................................ชั้น..............เลขที่........

1.2.3 การแยกตัวประกอบของพหุนามดีกรีสองรูป ax2 + bx + c เมื่อ a, b และ c เป็นจำนวนเต็ม และ

กรณี a ≠ 0 และ a ≠ 1 และ c ≠ 0
เพื่อความสะดวกเราเรียก ax2 ว่าพจน์หน้า bx ว่าพจน์กลาง และ c ว่าพจน์ท้าย
ให้นักเรียนพิจารณาการคู
I ณดีกรีหนึ่งโดยใช้สมบัติการแจกแจง A
*
( 3x -1 )( 2x +3 ) = ( 3x -1 )(2x) + ( 3x -1 )(3)
= ( 6x2 -2x ) + ( 9x -3 )
= 6x2 +(-2x +9x) -3
= 6x2 +7x -3
จากการคูณข้างต้นสามารถแสดงแผนภาพวิธีการหาพจน์หน้า พจน์หลัง และพจน์กลาง ได้ดังนี้

( 3x -1 )( 2x +3 ) เอา (3x)(2x) = 6x2 ได้พจน์หน้า

( 3x -1 )( 2x +3 ) เอา (-1)(3) = -3 ได้พจน์หลัง

( 3x -1 )( 2x +3 ) เอา (3x)(3)+(-1)(2x) = 9x-2x =7x ได้พจน์กลาง

ดังนั้นการแยกตัวประกอบ 6x2 - x – 12 เราจะทำได้ดังนี้

1. หาพหุนามดีกรีหนึ่งสองพหุนามที่คูณกันแล้วได้พจน์หน้า คือ 6x2 ซึ่งอาจเป็น 2x กับ 3x กับ 6x
เขียนสองพหุนามนี้เป็นพจน์หน้าของพหุนามในวงเล็บสองวงเล็บ
( 2x )( 3x ) หรือ ( x )( 6x )
2. หาจำนวนสองจำนวนที่คูณกันแล้วได้พจน์หลัง คือ -12 ซึ่งอาจเป็น -3 กับ 4 หรือ 3 กับ -4 หรือ
-1 กับ 12 หรือ 1 กับ -12 หรือ -6 กับ 2 หรือ 6 กับ -2 แล้วเขียนจำนวนทั้งสองนี้เป็นพจน์หลังของพหุนามใน
แต่ละวงเล็บที่ได้ในข้อ 1 ซึ่งทำให้เกิดกรณีที่ต้องพิจารณาได้หลายกรณี คือ
1) ( 2x + 3 )( 3x - 4 ) 2) (2x - 4)(3x + 3 )
3) ( 2x - 3 )( 3x + 4 ) 4) (2x - 1)(3x + 12)
5) ( 2x +12 )( 3x -1 ) 6) (2x - 6)(3x + 2) และ อื่นๆ
3. นำผลที่ได้ในข้อ 2 มาหาพจน์กลาง เลือกกรณีที่ได้พจน์กลางเป็น -x คือ
( 2x - 3 )( 3x + 4 ) ได้พจน์กลาง -9x + 8x = -x
นั้นคือ แยกตัวประกอบของพหุนาม 6x2 - x – 12 = ( 2x - 3 )( 3x + 4 )

ระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 1 : คณิตศาสตร์สร้างสรรค์ (โรงเรียนสามเสนวิทยาลัย) หน้า 6 จาก 18

 ชื่อ......................................................นามสกุล.......................................................ชั้น..............เลขที่........

ตัวอย่างที่ 14 จงแยกตัวประกอบของ 2x2 +5x - 3

วิธีทำ ( X-13712×-1 )

ตัวอย่างที่ 15 จงแยกตัวประกอบของ 3x2 + 19x - 40

วิธีทำ ( X 8) ( 3ft -
S )

ตัวอย่างที่ 16 จงแยกตัวประกอบของ 12x2 -23x + 5

วิธีทำ (3X 5) (ax -
-
1 )

แบบฝึกพัฒนาการเรียนรู้ 4
จงแยกตัวประกอบของพหุนามดีกรีสองต่อไปนี้
1. 2x2 + 5x + 2 = ……………………………
( A -121×(27+1) ( 2X -13/(271-1)
11. 4x2 + 8x + 3 = ………………………………….
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
2. 2x2 + 5x – 12 = ……………………………
( 2x 3) (X -11) -

12. 6x2 + 19x + 10 = ………………………………

( 3×+2312×+5 )

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
( sa 9) 2
3. 9x2 – 42x + 49 = …………………………… -

13. 4x2 – 9x + 2 = …………………………………

( AA 1) XCX -2 ) -

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
4. 12x2 – 25x – 7 = (……………………………
4×-17/(3×-7) 14. 15x2 – 29x + 12 = (……………………………
Sx 3) ( 3×-4) -

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
5. 8x2 + 2x – 15 = ……………………………
( 271-3147-5 ) 15. 10x2 – 21x – 10 = ……………………………
( SA -121124-5 )

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

ระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 1 : คณิตศาสตร์สร้างสรรค์ (โรงเรียนสามเสนวิทยาลัย) หน้า 7 จาก 18

 ชื่อ......................................................นามสกุล.......................................................ชั้น..............เลขที่........

6. 16x2 + 88x + 121 = ……………………………

( 4×+11/(47+11) 16. 12x2 + 11x – 15 = ……………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
7. 2x2 – x – 6 = ……………………………
( 2x -13 ) ( x -2 ) 17. 24x2 – 13x – 2 = …………..…………………
( 87-11/(37-2)

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
8. 11x2 – 12x – 20 = ……………………………
( 11×+10 )CX 2 ) -

18. 13x2 – 16x – 20 = (……………………………

13×-110 )CX 2) -

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
9. 3x2 – 16x + 16 = ……………………………
( 37 4) ( x a ) - -

19. 8x2 – 34x + 33 = …………………..…………

( 4×-11712×-3 )

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
10. 7x2 – 40x – 12 = ……………………………
(7×+2 )CX G ) -

20. 8x2 – 34x + 21 = ………..……………………

( IX 3) ( 2X -7 ) -

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

1.3 การแยกตัวประกอบของพหุนามดีกรีสองที่เป็นกำลังสองสมบูรณ์
พิจารณา
x2 + 2ax + a2 = ( x + a )( x + a) = ( x + a )2 Cx -1572=72+2 (a) CS )

x2 - 2ax + a2 = ( x - a )( x - a) = ( x - a )2

ทุกพหุนามที่กำหนดเขียนเป็นกำลังสองของพหุนามดีกรีหนึ่ง เรียกพหุนามดีกรีสองที่มีลักษณะเช่นนี้ว่า
พหุนามดีกรีสองที่เป็นกำลังสองสมบูรณ์ ซึ่งมีลักษณะพิเศษที่สังเกตได้ดังนี้
x2 +10x + 25 = x2 + (2)(5)(x) + 52
= ( x + 5 )( x + 5)
= ( x + 5 )2 I

ให้ x เป็นพจน์หน้า และ 5 เป็นพจน์หลัง จะเขียนความสัมพันธ์ได้ดังนี้

(พจน์หน้า)2 - 2(พจน์หน้า)(พจน์หลัง) + (พจน์หลัง)2 = (พจน์หน้า - พจน์หลัง)2
WZ -
z( b) ( D) + DE @ too )2
'
mi + KUHN ) + of ( mo )

ระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 1 : คณิตศาสตร์สร้างสรรค์ (โรงเรียนสามเสนวิทยาลัย) หน้า 8 จาก 18

 ชื่อ......................................................นามสกุล.......................................................ชั้น..............เลขที่........

ตัวอย่างที่ 17 จงแยกตัวประกอบของ x2 +6x + 9 = ( x -133 ( X -13 )

วิธีทำ

ตัวอย่างที่ 18 จงแยกตัวประกอบของ x2 - 12x + 36

.in?=X2-2C6)Xxg2
(W -
of ) hi -
-

6)
-

2
2ND

= (X -

วิธีทำ G)
(x G) (
x -

= -

"

ตัวอย่างที่ 19 จงแยกตัวประกอบของ 9x2 + 42x + 49 ( Wta )?Wt2WDtD

วิธีทำ 9×2+21211×+72

9×+2172=25×2-2401×+22
=(
ตัวอย่างที่ 20 จงแยกตัวประกอบของ 25x2 -20x + 4

3×-17/(3×+7)=125×-10/(25×-10)
=
(
วิธีทำ

(5×-2)×2+212
=( Sx -
2)

แบบฝึกพัฒนาการเรียนรู้ 5
5.1 จงแยกตัวประกอบของพหุนามต่อไปนี้
)X -122 6. x2 – 14x + 49 = F-
)Cx -12 )
203×+72=1×+2
1. x2 + 4x + 4 = ………………………..…………
( x 7) ( X 7 )
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………….……………
- -
-

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
2. x2 + 20x + 100 = ……………………………
( x -110 )CX -110) 7. x2 – 20x + 100 = ………………….…………
( X 10 )Cx 10 ) - -

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
3. x2 + 8x + 16 = (…………………..……………
X -14kt -14 ) 8. x2 – 36x + 324 = ………………….…………
CX-18kt 18 ) -

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
4. x2 – 8x + 16 = …………………….…………
( X 4) ( X 4 ) - -

9. x2 + 24x + 144 = (………………….…………

x -112kt -112)

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
( X 5) ( X S )
5. x2 – 10x + 25 = ………………….……………… - -

10. x2 – 30x + 225 = ………………….……….…

(x A- 5) ( X 15 ) - -

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

ระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 1 : คณิตศาสตร์สร้างสรรค์ (โรงเรียนสามเสนวิทยาลัย) หน้า 9 จาก 18

 ชื่อ......................................................นามสกุล.......................................................ชั้น..............เลขที่........

5.2 จงแยกตัวประกอบของพหุนามต่อไปนี้
1. 25x2 + 20x + 4 = 25×2+2401×+22
………………….……………… 6. 16y2 – 56y + 49 = (………………….………
(411-7)=(25×-10)/25-10 ay 7) -

)
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
2
CSX 2) -

2 9×2+26172+72
2. 9x + 42x + 49 = ………………….……………… 7. 4y2 – 36y + 81 = …………………….…………
( 24 9) (2y -9 ) -

=Caxt2DC9X -21 )
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
43×+772
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
3. 36x2 – 60x + 25 = (………………….………………
TSX 5) ( 2X S ) 8. 64x2 – 176x + 121 = (………………….……
-
8×-11318×-11)
-

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
(3×-5 )(3X S )
4. 9x2 – 30x + 25 = ………………….……………… 9. 81y2 + 180y + 100 = ………………….……
Cay -110)C9y -110)
-

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
5. 49x2 – 42y + 9 = ………………….………………
( TX 3) ( 2X -3 ) 10. 169x2 – 338x + 169 = (………………….…
-
13×-13×13×-137

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
* 5.3 จงแยกตัวประกอบของพหุนามต่อไปนี้
1. x2 + 12xy + 36y2 6. 9 (y – 1)2 – 30 (y – 1) + 25
2
( Xt ( Xtc ) ( Sy 8)
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. -

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
2. 81x2 – 18xy + y2 7. 16y2 + 8y (y + 1) + (y + 1)2
( ax g) Cat y ) ( Sy -1112
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
- -

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
3. (2m + 3)2 – 4 (2m + 3) + 4 8. 9x2 + 42xy + 49y2
( 2M -11 )2=( 2M -11112M -11 ) ( 3Xt7yK3Xt7y )
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
4. (m + 2n)2 – 8 (m + 2n) + 16 9. (2x – 1)2 + 20 (2x – 1) + 100
( Mt 2h 4) ( M -12N -4 ) ( 2×+9/(24-19)
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
-

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
5. (a + 3)2 – 16 (a + 3) + 64 10. (a – 3)2 – 12a (a – 3) + 36a2
( a -532=(2-5112-5) C sa 3) C- 52-3 )
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. - -

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

ระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 1 : คณิตศาสตร์สร้างสรรค์ (โรงเรียนสามเสนวิทยาลัย) หน้า 10 จาก 18

 ชื่อ......................................................นามสกุล.......................................................ชั้น..............เลขที่........

1.4 การแยกตัวประกอบของพหุนามดีกรีสองที่เป็นผลต่างกำลังสอง
พหุนามดีกรีสองที่สามารถเขียนได้ในรูป x2 – a2 เมื่อ a เป็นจำนวนจริงบวก ให้พิจารณา
( x - a )( x + a ) = ( x - a )(x) + ( x - a )(a)
= x2 - ax + ax – a2 ( rata
= x2 - a2
จะได้ x2 – a2 = ( x - a )( x + a )
ดังนั้น พหุนามดีกรีสองที่เป็นผลต่างกำลังสอง ก็สามารถแยกได้เป็นพหุนามดีกรีหนึ่งคูณกันคือ
(พจน์หน้า)2 – (พจน์หลัง)2 = ( พจน์หน้า- พจน์หลัง )( พจน์หน้า + พจน์หลัง )
ตัวอย่างที่ 21 จงแยกตัวประกอบของ x2 - 1
วิธีทำ x -1=+2 ( 132=4 1) ( X -111
'
- -

ตัวอย่างที่ 22 จงแยกตัวประกอบของ 4x2 -9

วิธีทำ 4×2-9=(2×32-13) ?_ ( 2x 3) (2X -13 ) -

ตัวอย่างที่ 23 จงแยกตัวประกอบของ 169 - x2

* g- +2=11332 ?
วิธีทำ -
X ( 13 -
x )(13tX )
ตัวอย่างที่ 24 จงแยกตัวประกอบของ 9x2 – (y-2)2 ) )(3xt(y 2) )
9×2 Cy 2) 2=0×32 Cy 2) 2=(3X Cy 2
-
- -

วิธีทำ -
-
-
-

-14-21=(5×32-111)
X y -123C
-
=

แบบฝึกพัฒนาการเรียนรู้ 6
จงแยกตัวประกอบของพหุนามต่อไปนี้
1. 25x2 – 121 ? 9. 64x2y2 – 900
3032=(5×-1116×-111) =C8xy)2_ (
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
=C8xy -30 )C8xy -130 )
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
2. 196x2 – 1 2
10. 25 – (x + 1)2
( 14×32 (1) (5) CX -1132
2-
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
-
=
=

= ( 14 1) ( 14×+1 )
- =C5 X -11 )CStX -111=14 X ) ( Gtx)
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. -
-

3. x2 – 5 11. (x + 3)2 – 16
=Cx)2 ( TST =( x -1332 ( 432
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
- -

( x B) CX -155 ) ( X -13 4)( X

-131-41=1132-110×12
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
=
-
= -

4. 1 – 100x2 12. x2 – (y + 1)2

-1132=(1-10×311+104) ( XP Cy
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
( x y -11 )CXty -11 )
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. =
-_

-
-

ระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 1 : คณิตศาสตร์สร้างสรรค์ (โรงเรียนสามเสนวิทยาลัย) หน้า 11 จาก 18

 ชื่อ......................................................นามสกุล.......................................................ชั้น..............เลขที่........

5. 4x2 – 25y2 13. (x + 2)2 – (x + 3)2

( 2×32 (5432 ( x -12 X -13 ) (X -12-1×-13)
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
- -

( 2x Sy ) ( 2X -154 ) ( 5) ( 2X -15)
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
-

6. (x – 1)2 – (y – 1)2 14. (3x + 1)2 – (x – 1)2

( X I y 1)( X It y 1 )
- -
-
( 3×-11 X 1) (3Xt1tX 1)
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
- -
-
- -

- -
( 2X ) ( 4 X )
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
( X y 2) City 2 ) -

7. 625x2 – 169 15. 9 (x + 1)2 – 4 (y + 1)2

( 25×32 ( 1332 (3×-11 Ey ) ( 3×+5-12 y)
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
- -

( 254 13) ( 25×-113)

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
-

8. 16x2 - 121
( 4×32 ( 1112
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
-

( 4×-11×4×+11 )
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

1.5 การแยกตัวประกอบของพหุนามดีกรีสองโดยใช้กำลังสองสมบูรณ์
ถ้าพหุนามดีกรีสอง x2 + 6x + 8 แยกตัวประกอบเป็น ( x + 4 )( x + 2) ให้นักเรียนแยกตัว
ประกอบอีกวิธีหนึ่งคือ
x2 + 6x + 8 = ( x2 + 2(3)x + 32 ) - 32 + 8
= (x+3)2 - 12
= (x+3-1)(x+3+1)
= (x+2)(x+4)
นักเรียนจะสังเกตเห็นว่านำ 3 ไปบวกและลบออกจาก x2 + 6x + 8 การแยกตัวประกอบแบบนี้
2

เรียกว่า วิธีทำเป็นกำลังสองสมบูรณ์
ถ้าพหุนามดีกรีสองที่อยู่ในรูป x2 + bx + c เป็นกำลังสองสมบูรณ์อยู่ในรูป
A2 + 2AB + B2 = ( A + B )2
A2 - 2AB + B2 = ( A - B )2
เทียบกับ x2 + bx + c
𝐛 b
ดังนั้น 2B = b และ B = นั้นคือ ถ้าจะจัดรูปกำลังสองสมบูรณ์ต้องการพจน์ ( )2
𝟐 2
b b
ให้ x2 + bx + c = x2 + bx + ( )2 - ( )2 +c
2 2
b 2 b 2
= (x + ) -( ( ) -c)
2 2
b 2 𝑏 2
= (x + ) - (√( ) − 𝑐 )2
2 2
b 𝑏 b 𝑏
ใช้ผลต่างกำลังสอง x2 + bx + c = [(x + ) - (√( )2 − 𝑐 )] [(x + ) + (√( )2 − 𝑐 )]
2 2 2 2

ระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 1 : คณิตศาสตร์สร้างสรรค์ (โรงเรียนสามเสนวิทยาลัย) หน้า 12 จาก 18

 ชื่อ......................................................นามสกุล.......................................................ชั้น..............เลขที่........

ตัวอย่างที่ 25 จงแยกตัวประกอบของ x2 – 8x + 15
วิธีทำ

ตัวอย่างที่ 26 จงแยกตัวประกอบของ x2 – 7x + 10
วิธีทำ

ตัวอย่างที่ 27 จงแยกตัวประกอบของ x2 + 10x - 7 mWDbfUN%ni72INmr

/
,

WDW%D79
วิธีทำ 72+707-7=22+1 52 g 52 +
- -

2C 7) (5)

= ( 7+532-32
2
=( a -1512 -
(E)
=( A -15 BE )CXt5 -1532
-
)

ตัวอย่างที่ 24 จงแยกตัวประกอบของ 2x2 + 3x + 1

วิธีทำ
(72+22×+12)=2443×+45+12 (f)
272+37+7=2

7=247+232
-

If -

-1154223=2471-32
=zka

f) ( ATI tf ) ] -

=2[Catz )( A -11 ) ]
=
( 2×+1 )CX -11)

ข้อสังเกต ถ้าสัมประสิทธิ์ของ x2 ไม่ใช่ 1 ต้องทำสัมประสิทธิ์ของ x2 ให้เป็น 1 โดยการดึงตัวร่วม

ระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 1 : คณิตศาสตร์สร้างสรรค์ (โรงเรียนสามเสนวิทยาลัย) หน้า 13 จาก 18