Professional Documents
Culture Documents
Phục hung(Renaissance).
Phục hưng hay Rinascimento có nghĩa là Tái sinh (làm cho thịnh vượng giống như
xưa) là giai đoạn lịch sử vào đầu thế kỷ XIV cho đến khoảng giữa thế kỷ XVI. Đây là
giai đoạn thời kỳ chuyển tiếp từ Trung Cổ sang Cận đại. Thời kỳ phục hưng đỉnh cao
(High Renaissance)( Italia cuối thế kỷ XV đầu thế kỷ XVI) đặc trưng bằng sự nhấn
mạnh tay nghề thủ công, minh họa các cụm tượng, các bích họa trên trần và tường, sắp
xếp phối hợp với phong cách Cổ đại, chú ý đặc biệt đến tạo hình và các nguyên tắt kết
hợp, kế thừa các kiểu kiến trúc nghệ thuật Cổ đại, những gì Gothic chối bỏ.
Phong cách mang tính hoành tráng là đặc trưng của thời kỳ Cổ đại và chính đó là
chổ dựa cho phong cách Phục hưng đạt đến đỉnh cao hoàn mỹ về sau.
Thời kỳ phục hưng với những thành tựu trong nhiều lĩnh vực trong đó có văn hóa
nghệ thuật đã đặt dấu ấn to lớn trong lịch sử văn minh loài người và đặc biệt đóng góp
cho Design những tiền đề cấu thành lịch sử Design đầu tiên. Đó là thuật ngữ Disegno
và Designer đầu tiên là Leonardo de Vinci mà những phác thảo thiết kế của ông đã
khiến ông được tôn vinh.
Baroque
Phong cách kiến trúc Baroque bắt nguồn từ Italia đầu thế kỷ XVII đến giữa thế kỷ
XVIII, phát triển ở Châu Âu và Châu Mỹ, đặc trưng bằng việc sử dụng các hình thức
kiến trúc và trang trí cổ điển, kết hợp các hiệu quả của các nghệ thuật tạo hình, hội họa
trang trí. Từ nghệ thuật Baroque phát triển phong các nghệ thuật trang trí Rococo khởi
đầu ở Pháp năm 1720, được phân biệt bằng các dạng thức uốn cong các dạng lá và dây
leo, tạo một tổng thể tinh tế.
Le Corbusier, kiến trúc sư và Designer tiêu biểu, đã tìm thấy phong các phong cách
Gothic vẻ đẹp mê hồn của nghệ thuật tranh kính màu và mái vòm bí ẩn của kiến trúc
nhà thờ Gothic để đưa chất liệu thủy tinh, kính gương lâu đời mà đầy tính hiện đại này
vào các công trình kiến trúc thế kỉ XX.
1.6. Những mốc lịch sử Design.
Theo các nhà sử học, trái đất hình thành cách đây khỏang 6 tỉ năm và con người đã
tìm ra lửa được khỏang 1,4 triệu năm. Dấu vết đầu tiên về việc con người sử dụng lửa
tìm thấy ở Kenya. Loài người vượn đã dùng đá đách ánh ra lửa nhưng dung lửa để chế
tạo gốm như vật liệu nhân tạo đầu tiên thì chỉ mới cách đây khoảng hơn 8.000 năm.
Đến khoảng 500.000 năm trước những vũ khí đầu tiên như chùy đá, búa, đao bằng
đá đã được con người sử dụng. Có lẻ đó là những sản phẩm do con người chế tạo, được
coi như những sản phẩm Design đầu tiên.
Khoảng 100.000 năm trước con người hiện đại Homo Sapiens hình thành như loài
người nguyên thủy sống thành xã hội mới được từ khoảng 40.000 năm trước CN cho
đến khi tính đến nền văn minh đầu tiên 5.000 năm trước CN.
10.000 năm trước kiến trúc hình thành, Những ngôi làng cổ nhất được tìm thấy ở
Trung Đông, Thổ Nhỹ Kì và Nam Mỹ. Trước đó con người còn sống trong hang động
hay chòi lá.
6.500 trước CN đồ gốm được chế tạo ở Thổ Nhĩ Kì. Syri và Kurdistan. Đó là vật
liệu nhân tạo đầu tiên con người tạo được. Đồ đồng cũng bắt đầu được sử dụng.
4.000 trước CN chữ viết ra đời, chấm dứt thời kỳ tiền sử 3.500 trước CN bánh xe
được phát minh tại Irak 3.000 trước CN đồng thau(hợp kim đồng và thiếc) được làm ra
ở Anh.
Thời kỳ 5.000 trước CN xuất hiện những nền văn minh đầu tiên gọi là thời Cổ đại.
Thời kỳ Cổ đại kéo dài tới khoảng 410-476 thì suy tàn. Đế chế La Mã sụp đổ.
Thời Trung đại tiếp theo kéo dài tới 5 thế kỷ “ đêm dài Trung cổ” kéo dài đến tận
thế kỷ XIV có các phong trào nổi bật như Byzantine, Romanesque và Gothic.
Thời cận đại từ 1300- 1550 thuộc thời đại Phục hưng(Renaissance) vĩ nhân
Leonardo de Vinci(1452- 1519)được coi là Designer đầu tiên bởi những phác thảo thiết
kế đầy sáng tạo và tiên phong của ông.
Từ 1600- 1800 thời của phong cách cổ điển Baroque và Rococo. Thời đại lý
trí(1687- 1789) cách mạng tri thức. Thắng lợi của chủ nghĩa tư bản và những phát minh
kỹ thuật quan trọng thời cận hiện đại như: thoi dệt(1733), máy kéo sợi Kenny(1767),
máy hơi nước Jemes Watt(1784)máy kéo sợi mịn Samuel Crompton(1779), máy dệt
Edmund Cartwright(1785)…đã giúp công nghiệp cất cánh, hình thành một nền văn
minh mới “văn minh công nghiệp”.
Cách mạng công nghiệp được coi như thành công trong giai đoạn 1800-1850 và
tiếp tục thành tựu của khoa học kỹ thuật: tàu thủy hơi nước Robert Fulton(1806), đầu
máy xe lửa George Stephenson(1814), xe đạp (1818), năng lượng điện(Ohm, Joule,
Lenz, Maxwell), tia Xquang Rơnghen, thuyết lượng tử Planeck, thuyết tương đối
Einstein, học thuyết di truyền Darwin,…
Design công nghiệp
Lấy cột mốc 1850 của giai đoạn kéo dài cho tới ngày nay bắt đầu từ thời kỳ có
những Hội chợ, Triển lãm quốc tế và tiếp tục những thành tựu khoa học kỹ thuật, văn
hóa, xã hội, tư tưởng. Hàng loạt sự kiện quan trọng, những dấu ấn phong cách trong
lịch sử Design thời kì công nghiệp.Một số cột mốc quan trọng và những sự kiện có thể
kể đến:
Triển lãm thế giới đầu tiên tại London năm 1851.
Ghế gỗ uốn của M. Thonet được trưng bày tại triển lãm Munich 1854, ghế tựa uốn
số 14 năm 1859 của ông là thành công tuyệt đối của một sản phẩm Design khi được
sản xuất ra với số lượng lớn hơn 100 triệu chiếc. Lần đầu tiên đồ gỗ được các tác giả
đăng ký bản quyền.
W. Morris lập hãng W. Morris.Co.., năm 1861 và mở tờ báo Kelmslott đấu tranh
cho phong trào cách tân Mỹ thuật Mỹ nghệ.
Phong cách trẻ 1890-1914 Jugendstil(Đức), Art Deco( Anh), Art Nouveau(Pháp,
Bỉ), Sccession(Áo), Slito Liberty(Italia)…hình thành và phổ biến như một phong cách
quốc tế.
Hermann Muthesius sáng lập tổ chức Deutscher Verkbund năm 1907. Kiến trúc sư
Adolf Loos công bố Ornaments anh Crime(Hoa văn và tội ác) chống quan điểm trang
trí của trường phái Nghệ thuật mới vào năm 1908, đánh dấu sự suy tàn của phong cách
trẻ.
Cách mạng tháng 10 Nga 1917 và nghệ thuật đi vào đời thường. Chủ nghĩa Cấu
trúc Nga ra đời, song hành cùng De Stijl của Hà Lan. Sự hình thành mô hình Phân
xưởng Kỹ - Mỹ Nghệ Vchutemas vào năm 1920 với những người tiên phong như:
Tatlin, El Lissisky…
Dưới ảnh hưởng của Cấu trúc Nga và phong trào De Stijl Hà Lan cũng như tôn chỉ
Form Follows Function(Hình dáng theo công năng) của Sullivan Mỹ, tại Đức, trường
Bauhaus được thành lập năm 1919 ở Weimar và đóng cửa năm 1933 sau hai lần di
chuyển địa điểm đến Dessau và Berlin. Bauhau được coi là cái nôi của Chủ Nghĩa công
năng hiện đại.
Năm 1925 Marcel Breuer tại Bauhaus lần đầu giới thiệu kiểu ghế bằng ống thép
mang phong cách hiện đại Wassily.
Năm 1929, Viện Bảo tang Nghệ thuật hiện đại thành lập tại New York Ludwig
Mies van der Rohe thiết kế ghế bành Barcelona.
Năm 1940 tại Bảo tang Nghệ thuật hiện đại tổ chức cuộc thi thiết kế “ đồ gỗ hữu
cơ”(Organic Furniture) Charles Eames và Eero Saarinen đoạt giải.
1940-1942 R. Loewy thiết kế bao bì thuốc lá Lucky Strike
Năm 1953, Jacques Vienot tổ chức tại Paris đại hội quốc tế đầu tiên về Design.
Cùng lúc đó Đức thành lập trường Đại học tạo dáng công nghiệp Ulm, khai giảng khóa
đầu 1955 và trường đóng cửa năm 1968.
Năm 1981 Scottsass thành lập phong trào Memphis từ Studio Alchimia với sứ
mạng “ anti – design, no design” đánh dấu sự ra đời chủ nghĩa Hậu hiện đại.
Chủ nghĩa công năng hiện đại phù hợp với phương thức sản xuất công nghiệp hàng
loạt vẫn khẳng định chủ chốt trong nền Design thế giới, đặc biệt tại các nước đang phát
triển Design công nghiệp hóa.
Đa hướng trong Dessign hiện đại thể hiện ở dấu ấn đặc trưng phong cách như: hình
dáng, chất liệu, màu sắc, đa công năng cung như các hình thức biểu hiện của Design
tương thích phương thức chế tạo tiên tiến như thu nhỏ vật thể, high-tech, multimedia…
Thập niên 90 thế kỉ XX là những năm ra đời và hình thành khái niệm Design phi vật
thể.
CHƯƠNG II
DESIGN CÔNG NGHIỆP
2.1. Cách mạng công nghiệp
Cách mạng công nghiệp(1830-1880)
Máy hơi nước
Nhà khoa học người Anh James Watt đã sáng chế ra máy hơi nước vào năm 1765
cũng từ đó diễn ra cuộc cách mạng công nghiệp, một cuộc cách mạng công nghiệp đầu
tiên ở Anh quốc vào thế kỉ XIX làm thay đổi cục diện nước Anh. Nhờ có máy hơi nước
đã sản sinh ra nguồn năng lượng nhân tạo, có thể sử dụng khai thác than, sản xuất sắt
và thép tạo đà thúc đẩy sự phát triển của nền công nghiệp cơ khí. Đó chính là tiền đề
cho sản xuất công nghiệp hang loạt, phát triển một nền giao thông vận tải và sự bùng
nổ đô thị hóa.
Động cơ hơi nước chạy bằng thủy lực năm 1840 mang hình dáng của một ngôi đền
cổ. Ngay trong giai đoạn tiền công nghiệp cái vỏ của máy mới hiện đại đều nhái theo
những hình dáng lịch sử, những cụ kỹ thuật lúc đó được hình tượng hóa như các phẩm
tác mỹ thuật.
2.2. Lịch sử lúc khởi đầu.
Design là sản phẩm của quá trình công nghiệp hóa, sự hình thành Design hiện đại
không tách rời những yếu tố của thời tiền công nghiệp.
Giai đoạn quá độ chuyển từ sản xuất thủ công lên cơ khí là giai đoạn tách giữa lao
động cơ bắp và lao động cơ khí – công việc đó được phân biệt bằng bản vẽ. Để đáp
ứng cho sản xuất công nghiệp đã có rất nhiều bản vẽ thiết kế - môn Vẽ kỹ thuật đã
được chuyên môn hóa và trở thành bộ môn hang đầu trong sản xuất công nghiệp.
Giữa thế kỷ XIX ở Đức hình thành các bảo tàng, các sưu tập, các trường nghề thủ
công mỹ nghệ bên cạnh các viện Hàn Lâm nghệ thuật cổ điển. Song nơi đi tiên phong
trong quá trình công nghiệp hóa và phát triển sớm nhất trong lĩnh vực này phải kể đến
nước Anh, bởi từ cuối thế kỷ XVIII nền công nghiệp đã bắt đầu có ở đó. Ở nước Anh
đã xuất hiện các lò gốm sứ lớn và các xưởng sản xuất đồ gỗ lớn nổi tiếng Châu Âu từ
năm 1759 như Wedgwood Pottery không chỉ phục vụ riêng cho giới quý tộc mà còn
sản xuất hang loạt- như các đồ dùng bát đĩa bằng sành, sứ, gốm với hình dáng mới ở
nhiệt độ cao, tiện dụng, nhẹ nhàng, giá thành hạ.
Những yêu cầu quan trọng nhất của Design hiện đại như công năng, sự thuần khiết
và chuẩn xác – hình thành lúc khởi đầu bởi kỹ thuật sản xuất do tư bản sinh ra – nhưng
đồng thời con người làm việc lúc đó cũng còn nặng về tín ngưỡng, ít ai có được sự kích
thích nhờ vào trình độ kỹ thuật.
Nếp sống phường hội, nếp sống tiểu thị dân, cộng đồng Shaker.
- Nếp sống phường hội, tiểu thị dân.
Nếp sống phường hội và trưởng giả là một giai đoạn lịch sử trong thời gian từ năm
1814 và cuộc cách mạng tư sản Pháp 1848. Đây là một thời kỳ bình yên, sự trật tự
CHƯƠNG III
CHỦ NGHĨA CÔNG NĂNG HIỆN ĐẠI VÀ NGHỆ THUẬT TRANG TRÍ
Những hoa văn mới được ứng dụng nhanh chóng vào kiến trúc, thiết kế đồ gỗ và
các lĩnh vực của tạo hình, bởi sự nỗ lực của những người đứng đầu của trường phái
Phong cách trẻ muốn nhanh chóng xóa nhòa ranh giới giữa mỹ thuật và mỹ nghệ. Họa
sĩ cũng có thể làm đồ trang sức, dệt thảm, thiết kế mẫu vải, thiết kế đồ gỗ, thìa, nĩa…
Phong cách trẻ muốn tìm ra câu trả lời cho các hang hóa sản xuất hàng loạt, bằng
việc tạo ra bộ mặt thẩm mỹ mới cho khu vực này trong mọi lĩnh vực của đời sống.
Không gian được coi như một tác phẩm nghệ thuật tổng thể, hoa văn được coi như cầu
nối của không gian đó.
Chủ nghĩa lịch sử bố cục cụ thể từng chi tiết của sản phẩm một cách tùy tiện, sao
chép những motif của những phong cách ngày xưa. Còn Phong cách trẻ bố cục “hữu
cơ”đi từ cấu trúc và công năng của sản phẩm, hoa văn trang trí lấy từ thiên nhiên qua
cách điệu đường nét uốn lượn của cỏ cây hoa lá.
Phong cách trẻ Đức.
Phong cách trẻ cũng phát triển mạnh ở Đức nhưng nó không được như ở Pháp.
Phong cách trẻ ở Đức mang nhiều tính kết cấu – kỹ thuật và pha tạp tính dân gian thủ
công nghiệp, chịu ảnh hưởng của chủ nghĩa duy lý và các mẫu mực của sản xuất đã có
trước đó từ nước Anh. Do có mối quan hệ truyền thống lâu đời với nước Anh nên các
bá tước, các chủ hãng ở Đức ganh đua coi đó là tiêu chuẩn là thước đo cho sản phẩm
của họ. Tại Munich Phong cách trẻ phát triển mạnh trong ngành thiết kế đồ họa và bộc
lộ cụ thể qua Tạp chí mang tên Thanh niên (Jugend). Tạp chí này mang nhiều tính
chính trị và phê phán. Lớp họa sĩ theo Phong cách trẻ này tham gia vẽ tranh biếm họa,
Poster quảng cáo, trang trí nội ngoại thất cho các nhà hát, câu lạc bộ…
Phong cách trẻ ở Đức lại do Riemerschmid khởi xướng. Ông là người đề cao sự
chuẩn xác tư duy mang tính cấu trúc, tư tưởng ấy đã dẫn ông đến hình dáng kỹ thuật để
rồi sau này mở đường cho nền sản xuất công nghiệp tương lai.
Darmstadt trở thành trung tâm Phong cách trẻ tại Đức sau những ý tưởng cách tân ở
Munich.
Năm 1899, công tước Ernst Ludwig Von Hessen mời Riemerschmid cùng sáng lập
Hiệp hội ly khai Josef Maria Olbrich và Peter. Behrens, một trong những người sáng
lập viên các phân xưởng thủ công của Thành phố Munich.
P. Behrens nguyên là nghệ sĩ đã từng theo đuổi ngành kiến trúc và tạo dáng tại
Munich. Ông nhân thức ngôi nhà của mình từ cái mái cho tới bộ đồ ăn, điều mà sau
này những kiến trúc khác cũng làm theo và trong quá trình này đã phát triển ngôn ngữ
tạo hình súc tích và chính xác. Behrens là một trong những nghệ sĩ toàn năng nhất của
Phong cách trẻ đã trở nên nổi tiếng qua những việc làm của ông tại Darmstadt và ít
năm sau ông trở thành nhà thiết kế công nghiệp số một tại Đức.
Nghệ thuật mới Pháp(Art nouveau).
Những trung tâm quan trọng nhất của nghệ thuật mới tại Pháp là Paris và Nancy,
chính thành phố Nancy này lại có ý nghĩa to lớn đối với nghệ thuật mới.
Hai nghệ sĩ thổi thủy tinh nổi tiếng là E. Galle và A. Daum làm việc tại thành phố
Nancy. Trường học do Nancy sáng lập đã cho ra các hình mẫu tiêu biểu định hướng
cho nghệ thuật trang trí của Phong cách trẻ: các lọ hoa, bình đựng và tách cốc đựng
thủy tinh được trang trí bằng các nhành cây, các dây leo và các loại hoa lá mang tính
biểu tượng cao.
E. Galle và A. Daum phụ trách xưởng xản xuất thủy tinh, nơi này cho ra đời những
tác phẩm đắt tiền nhất và nổi tiếng nhất của trào lưu nghệ thuật mới. Song Galle không
chỉ sản xuất các sản phẩm đơn chiếc mà ông còn cho ra đời các sản phẩm hành loạt.
Năm 1886, ông thành lập nhà máy đồ gỗ được trang bị cơ khí hóa hoàn toàn, sử dụng
động cơ hơi nước, máy cưa chạy bằng cánh quạt gió.
Paris có đặc điểm khác với nhiều trung tâm của Phong cách trẻ, Paris là nơi hội tụ
các nghệ sĩ, là linh hồn tinh thần của cái đẹp.
Các hoa văn trang trí được các nghệ sĩ tài hoa nâng lên một tầng cao mới. Các nghệ
nhân đồ gỗ như Charpentier và L. Majorelle thường sử dụng các hình dáng của cỏ cây
hoa lá, cách điệu đơn giản và thể hiện ngay trong sản phẩm của mình. H. Guimard đã
thiết kế cửa ga tàu ngầm Paris theo một phong cách mới, ông đã kết hợp hài hòa giữa
thẩm mỹ với cấu trúc kỹ thuật hiện đại. Các cành cây bằng sắt đồng thời mang chức
năng là cột đèn vương tỏa từ thân của mái vòm ga.
Nghệ thuật mới Bỉ.
Brussel từ lâu là trung tâm tụ hội của các nghệ sĩ và các nhà thiết kế tiến bộ. Nhóm
nghệ sĩ “Les Vingt” và nhóm “ la libre Esthetique” trong thập kỹ 80 đã giới thiệu các
nghệ sĩ tên tuổi như: A. Rodin, A. Beardsley, O. Redov…
Ở Brussel, người ta đã đưa hoa văn vào không gian trang trí nội thất. Horta đã vẽ
những kiểu nội thất mẫu mực đầu tiên cho Phong cách trẻ trong kiến trúc. Ông nhanh
chống ứng dụng các vật liệu mới, kết cấu bằng sắt và thủy tinh của Cung Pha le
London(1851) và cấu trúc tháp Eiffel(1884-1889) tại Paris để trang trí hoa lá trên mặt
phẳng và các kết cấu chịu lực theo Phong cách trẻ.
H. van de Velde muốn đưa nghệ thuật tham gia triệt để vào không gian nội thất.
Ông đã nghiên cứu kết hợp để đưa các hoa văn trang trí mang nhiều ý nghĩa hơn công
năng. H. van de Velde kịch liệt chống đối sự tùy tiện trong nghệ thuật, giống như các
nghệ sĩ Phong cách trẻ khác, ông ca ngợi nghệ thuật thủ công, những bàn ghế ông thiết
kế có chất lượng cao về nghệ thuật và giá trị nhưng ông cũng không tán thành công
nghiệp hóa.
Dáng vẻ mới, sát thực đã xuất hiện vào thời hưng thịnh của Phong cách trẻ, bên
ngoài những sự kiện xảy ra tại nước Anh, trên thành phố cảng Glasgow của Scotland
tại đây một nhóm kiến trúc sư và nghệ sĩ trường Mỹ Nghệ Glasgow ngay trong những
năm 1890 đã phát triển một phong cách mà dưới ảnh hưởng của nền thẩm mỹ Nhật
Bản đã tiết kiệm hơn trong việc sử dụng các hoa văn và bên cạnh việc dùng phấn mầu
ưu tiên sử dụng hai sắc độ đen và trắng, là một xu thế đánh dấu thời hiện đại.
Nhân vật chính là C.R. Mackintosh mà các kiểu dáng hình học, các kiểu thiết kế
theo mặt phẳng và diện cùng với trục tung và trục hoành thẳng băng mang tính chỉ lối
cho những ai đang dọn đường cho thời kì hiện đại. Đặc biệt tại Vienna ông được đánh
giá cao và tại cuộc triển lãm lần thứ 8 của Hiệp hội ly khai năm 1900 được trân trọng
như một mẫu mực của ngành tạo dáng hiện đại.
Secession Vienna.
Năm 1897, Hiệp hội ly khai được thành lập. Phong cách của Hiệp hội ly khai cũng
giống như các phong trào khác là chống lại các Viện hàn lâm, chủ nghĩa lịch sử và dựa
trên ý tưởng một tác phẩm mỹ nghệ tổng thể và cuộc cải cách ngành thủ công. Dưới
ảnh hưởng của Mackintosh một ngôn ngữ tạo dáng trong sáng cũng đã được hình thành
và phát triển, ngôn ngữ đó thể hiện tính ngay ngắn vuông thành sắc cạnh và sự rõ ràng
của các đường nét. Những người sáng lập Hiệp hội ly khai: Glee Klimt, K. Moser và
O. Wagner.
Wagner người đề cao là cha đẻ của trường phái hiện đại Secession Vienna vốn là
đại diện của một phong cách nghiêm túc theo chủ nghĩa cổ điển. Với ông, hướng theo
một dáng vẻ thiết thực hiện đại thì không hề có một sự đổ vỡ nào.
Ông tạo ra các bộ bàn ghế cũng nghiêm ngặt như các công trình xây dựng. Học trò
của Wagner là Hoffmann cũng đại diện cho ngôn ngữ tạo hình hình học sát thực tương
tự trong kiến trúc và thiết kế. Một trong những tác phẩm chính của ông, nhà điều
dưỡng Purkerdorf đã được xây dựng với một mái phẳng hiện đại và các đồ dùng trong
tòa nhà ngày nay vẫn toát lên một vẻ hiện đại.
Năm 1903 từ Hiệp hội ly khai đã hình thành phân xưởng thành Vienna do
Hoffmann và Moser thành lập nhưng đến những năm 20 thuộc về hàng ngũ những
người hiện đại của thành Vienna.
3.2. Phong cách trẻ giữa nghệ thuật và công nghiệp.
Phong cách trẻ quốc tế là một phong trào cải cách mà ngày nay đúng ra người ta
phải coi là thất bại. Cuộc trỗi dậy chính đáng chống lại chủ nghĩa lịch sử và đa số mặt
hang công nghiệp xấu xí về nhiều phương diện dẫn tới sự thụt lùi bà thậm chí còn làm
trì hoãn ngành thiết kế công nghiệp hiện đại. Mặc dù phong cách này tạo ra kiểu trang
trí năng động hơn, tìm kiếm trong ngành kiến trúc những cảm xúc mới về không gian
và trong thiết kế là cách sử dụng có ý thức hơn đối với vật liệu và lựa chọn những hình
dáng phù hợp với thiết kế, song nó vẫn là một bước thụt lùi về quá khứ. Đa số những
Designer phong cách trẻ đều tự cảm nhân mình là một nghệ sĩ. Họ từ chối hình thức
sản xuất công nghiệp hang loạt và tìm kiếm một hình thức cải cách mới trong ngành
thủ công mỹ nghệ.
Các nghệ sĩ Phong cách trẻ chống lại các Viện Hàn lâm cổ xưa và thay thế các hình
mẫu lịch sử bằng những hình mẫu về cây cỏ hoa lá.
Ví dụ: đại diện Phong cách trẻ Tây Ban Nha, A. Gaudi ở Barcelona với tác phẩm
nhà thờ La Sagrada Familia một ví dụ về chủ nghĩa vị kỉ trong mỹ thuật và trong tạo
hình mang tính cách tân.
Bugatti với những kiểu bàn ghế có dáng vẻ mới hấp dẫn, được trang trí bằng những
hoa văn trang trí theo mẫu các cổ vật phương Đông.
Phong cách tre tỏ ra mới và hấp dẫn như thế nào thì đến những năm 1910 nó cũng
biến đi một cách nhanh chóng, cái gì còn lại sau giai đoạn này chính là ý chí cải cách
và ý chí đó hầu như đã buộc phải hướng vào nền công nghiệp.
Con đường đi đến hiện đại.
Phong cách trẻ một mặt hoài cổ về phương diện thủ công thì phung phí và xa hoa,
nhưng mặt khác lại mang tính cải cách. Phong cách này hoàn toàn nhận thức được các
vấn đề của công nghiệp hóa, song chỉ thiên vào ý tưởng “Trở lại với thiên nhiên” mà
không hướng tới. Mặc khác về lâu dài nó không phải là một phong cách thống nhất.
Bên cạch các mẫu xa hoa và những bộ bàn ghế sang trọng đắt tiền lại có nhứng hình
dáng hoàn toàn thiết thực và mang tính hình học nghiêm ngặc cho tới việc từ bỏ từng
kiểu hoa văn.
“ Chúng ta coi cái đẹp của một sản phẩm thủ công nghiệp là ở chổ sản phẩm đó
phải đơn giản , tiện dụng và nhất thiết phải là hình dáng hợp lý”
Hermam Obrist
Do công của Walter Gropius(1883-1969)tại Weimar, Đức. Gropius đặt tên trường
là Bauhaus, dịch là ngôi nhà của các công trình (building house), nhưng theo Weimar ,
nó là viết tắt của "một sự háo hức với sự cởi mở, thử nghiệm, sáng tạo, liên kết chặt
chẽ để thực hành công nghiệp và đa quốc gia"
Tiêu chí đầu tiên của Trường này là “Nghệ thuật của công năng”.
Trong giai đoạn đầu Bauhaus hướng vào chủ nghĩa ấn tượng và tìm kiếm con
đượng cải cách giống như phong trào Thủ công Mỹ nghệ (Art and Crafts). Hội đồng
quản trị của trường Bauhaus ngoài Gropius còn có những tên tuổi nổi tiếng như thiên
tài vật lý Albert Einstein, kiến trúc sư Ludwig Mies van der Rohe, và các danh hoạ, các
nhà thiết kế nổi tiếng như Josef Albers, Lyonel Feininger, Wassily Kandinsky, Paul
Klee, Oskar Schlemmer…
Hầu hết sinh viên của trường Bauhaus sống thiếu thốn từ vật chất, kiến thức, đến cả
cơ hội thể nghiệm.
Qúa trình phát triển để hình thành ngôn ngữ tạo hình và mang tính chất công năng
nhiều hơn diễn ra những năm đầu thế kỷ XX, đặc biệt dưới ảnh hưởng của Theo van
Doesburg, thành viên của nhóm De Stijil.
Ngôn ngữ của thời kỳ này là “hình học”. Năm 1925, Bauhaus di chuyển đến Dessau
bởi áp lực của chủ nghĩa phát xít.
Những thành tựu quan trọng: đồ đạc được làm bằng thép bởi Marcel Breucer, Mart
Stam.
Năm 1928, Gropius tổ chức lại trường và Hannes Meyer đã trở thành giám đốc và
ông theo khuynh hướng chính trị ủng hộ tầng lớp lao động
Để Bauhaus tồn tại, Gropius hướng thầy trò của trường đến lối thiết kế phục vụ nhu
cầu xã hội, mục đích cuối cùng là để tạo ra những sản phẩm bán được, chứ không phải
là những tác phẩm nghệ thuật để trưng bày.
Một Bauhaus vì cuộc sống có thể thấy được ngay khi bước vào cơ sở đầu tiên của
trường ở Weimar: căn tin được đặt ngay trung tâm của khuôn viên, còn rau xanh được
trồng thay cho cỏ và hoa. Năm 1923 Moholy-Nagy tham gia giảng dạy tại Bauhaus
cùng với ý tưởng "New Typography". Ông cho rằng kiểu chữ là một phương tiện
truyền thông" và chú ý tới "sự rõ ràng của thông điệp trong những hình thức nhấn
mạnh nhất"
CHƯƠNG V
HÌNH DÁNG TỐT VÀ NHỮNG LỰA CHỌN MỚI
Raymond Loewy(1893-1986)
Raymond Loewy sinh ra tại Paris, đã trở thành biểu tượng của nền Design Hoa kì.
Ông là Designer công nghiệp đầu tiên tiến hành phân tích thị trường và tung ra thị
trường các sản phẩm mới bằng công trình quảng cáo công phu và tốn kém. Loewy cải
tiến nhiều sản phẩm và tạo ra các sản phẩm đó một hình thức mới và hấp dẫn, chính
nhờ vậy mà kích thích người tiêu dùng .
Loewy đưa ra quan điểm: cái đẹp bán không chạy. Ông chủ định: cái đẹp là sự đơn
giản, nhưng không được khô khan.
Năm 1929, Loewy trở thành giám đốc nghệ thuật của hãng đồ điện Westinghouse
tại New York.
Loewy là một trong các đại diện tiêu biểu của hình dáng thon vút khí động học
(hình dáng của dòng chảy streamlining) và trở thành “cha đẻ” của Styling. Ông sử
dụng triệt tiêu phương tiện quảng cáo phục vụ cho hoạt động của mình và thường được
các người theo chủ nghĩa công năng gọi tên Styling.
Những thiết kế tiêu biểu: Thiết kế bình đựng Coca cola (1947), máy điều kiển làm
bánh, xe buýt Greyhound, bao bì và quảng cáo cho thuốc lá…ông còn là cố vấn cho
hãng sản xuất dầu BP, Esso và Shell, nghiên cứu vũ trụ Nasa.
5.2. Italia
Trước chiến tranh thế giới thứ 2, nước Ý ít được biết đến trong lịch sử Design. Sau
chiến tranh, nơi đây diễn ra sự thay đổi dữ dội trong vòng 10 năm, Ý trở thành nước
đứng đầu trong các quốc gia Design thế giới.
Ở Ý quá trình công nghiệp hóa diễn ra chậm hơn so với các nước khác.
Ảnh hưởng của viện trờ kinh tế Mỹ vào Ý đã có tác dụng thúc đẩy, quan trọng hơn
là ảnh hưởng của phim ảnh Hollywood trong đời sống thẩm mỹ và đời sống tinh thần.
Lối sống thực dụng của Mỹ tràn vào Ý.
Từ năm 1955 hàng hóa Ý đã có uy tín, khái niệm một ngôn ngữ riêng mang bản sắc
của ngôn ngữ Italia đã được khẳng định. Người ta nói đến một phong cách Italia trong
tạo dáng công nghiệp- hiện đại-lịch sự-mềm mại.
Ví dụ: Máy đánh chữ Olivetti Lettera 22 do Nizzoli thiết kế năm 1950, mấy khâu
Mirrela-Marcelo do Nozzoli thiết kế năm 1956...
Sự thay đổi lớn nhất là nhờ bước chuyển của nền công nghiệp sản xuất thép tạo đà
cho sản xuất các phương tiện và công cụ kỹ thuật như ô tô, xe máy, máy chữ, mấy
khâu...
Một trong số các sản phẩm công nghiệp nổi tiếng nhất của Italia sau chiến tranh là
xe máy Vespa và ô tô Fiat 500. Ở Châu Âu và Mỹ người ta mặc các bộ quần áo mang
nhãn hiệu Italia, đi xe Vespa hoặc Lambretta.
Nhật
Cuối thế kỷ VI, đạo Phật có mặt ở Nhật, ảnh hưởng của Trung Quốc trong lĩnh vực
kiến trúc và đặt biệt là trong chữ viết.
Năm 1868, Mustachio trở thành Hoàng đế nước Nhật. Ông đã mở rộng và chính
sách văn hóa ngoại quốc được đưa vào nền văn hóa Nhật .
Năm 1869 thủ đô Nhật chuyển từ Kyoto đến Edo bắt đầu giai đoạn kỹ nghệ của
người Nhật.
Năm 1887 ở trường Kanazawa dạy thiết kế, nhượm vải sợi, sản phẩm kim loại,
giấy, đồ may mặc theo phong cách Châu Âu.
Năm 1901 Mataichi Fukuchi sáng lập hiệp hội những nhà thiết kế Nhật Bản, ông
trở thành giáo sư đầu tiên ở trường Mỹ thuật Tokyo.
Năm 1902, cuộc triển lãm đầu tiên của người Nhật về Nghệ Thuật mới đã nêu bật
điển hình về gốm sứ, vải sợi và đồ họa...Những năm 20,30 của thế kỷ XX có nhiều tạp
chí về thiết kế đồ họa và những thiết kế ảnh hưởng của Liên đoàn thủ công Dức và
Bauhaus.
Triết lý của người Nhật rất tương ứng với suy nghĩ của người Nhật vì nó không thể
nào tách rời giữa thiết kế và mỹ thuật.
Năm 1928 nhóm Keijikobo chuyên nghiên cứu về hình thể và năm 1937 nhóm này
ngừng hoạt động.
Năm 1933 thành lập viện Mỹ thuật công nghiệp để phối tác với việc sản xuất đồ thủ
công mỹ nghệ ở các vùng trên đất nước.
Năm 1945 dưới sự chiếm lấn của người Mỹ đã thúc đẩy sự bùng nổ lớn trong thiết
kế và kinh tế. Ví dụ: Toshiba, Misubishi...
Năm 1950 thành lập hội thiết kế công nghiệp Nhật Bản và hội thiết kế thủ công
Nhật Bản đã có sự bùng nổ thiết kế và xuất khẩu lấy cảm hứng từ di sản văn hóa Nhật .
Năm 1964 Thế vận hội Olympic ở Tokyo, nhà thiết kế Yoshiro Yamashita phát
triển hệ thống chữ tượng hình đầu tiên. Khía cạnh quan trọng trong thiết kế của người
Nhật Bản là ứng dụng những yếu tố hiện đại và truyền thống một cách đồng nhất.
+ Ở Đức: thiết kế mang tính triết học vì Dức là nước có nền lịch sử triết học.
+ Ở Pháp: thiết kế có sự tự do, phóng khoáng
+ Ở Ý: thiết kế là sự ngẫu hứng của những đường cong, sự mềm mại và duyên
dáng.
+ Ở Nhật: triết kế mang dáng vóc nhỏ nhưng mạnh, gọn nhẹ và đa năng.
Hãng Sony và máy Walkman.
Năm 1955 hãng Sony đã chế tạo đài bán dẫn transitor đầu tiên và tới năm 1958 thu
nhỏ lại thành đài bỏ túi
Năm 1959 vô tuyến truyền hình bán dẫn đầu tiên ra đời
Năm 1966 hãng Sony phát triển đầu Video màu đầu tiên trong lĩnh vực dân dụng và
tiếp theo là các bước tiến bộ kỹ thuật liên lục.
Năm 1979, ông chủ hãng Sony A. Morita đã quyết định sane xuất một loại phương
tiện bỏ túi để nghe nhạc – Walman, mặc dù có sự phản đối của giám đốc thương mại
của công ty.
Phương tiện này trong những năm 80 đã làm thay đổi cảm giác về cuộc sống và
mức độ tiêu thụ âm nhạc trong nền văn hóa thanh niên một cách sâu sắc. Từ đây người
ta có thể nghe nhạc mọi lúc, trong lúc đi tàu điện ngầm, đi mua hàng...Đài Walman
được sản xuất cho tới tận ngày nay với vô số kiểu dáng khác nhau.
Design mới
Design và công nghệ.
Design có một ý nghĩa quan trọng và có vai trò mới trong thực tiễn văn hóa, nền kỹ
thuật phát triển nhanh của những năm cuối đã làm thay đổi hẳn tính năng của nhiều
thiết bị và đồ dùng quen thuộc. Yêu cầu của ngành Design phải đáp ứng được trên
nhiều lĩnh vực và nhiều cách thức sử dụng mới mẻ.
Sự phát triển của nền kỹ thuật đã tác động mạnh mẽ, một cách thường xuyên tới
nền thẩm mỹ.
High – Tech(Kỹ thuật cao)
Sự hấp dẫn của Kỹ thuật thể hiện trong quá trình thẩm mỹ hóa ngày càng gia tăng.
Thuật ngữ High – Tech được chấp nhận là thuật ngữ về phong cách trong kiến trúc và
Design từ khi xuất bản cuốn sách cùng tên của S. Slezin và J. Kron năm 1978.
Phong cách High – Tech nhấn mạnh sự xuất hiện về phương diện công nghệ của
các tòa nhà công sự bố trí lộ ra bên ngoài các mạng kết cấu và thang máy,..
Ví dụ: trung tâm Pompidou (1977) do R. Piano và R. Rogersthieets kế tại Paris, một
công trình cho phong cách High – Tech tiêu biểu.