Chuong 3 Chuoi Kich Thuoc Va Cach Ghi Kich Thuoc Tren Ban Ve

9/12/2021
CHƯƠNG 3: CHUỖI KÍCH THƯỚC VÀ GHI KÍCH THƯỚC TRÊN BẢN VẼ
MỤC TIÊU
Sau khi học xong chương này sinh viên cần
nắm được:
 Biết cách xác định chuỗi trong một kết cấu cơ
khí hay chi tiết.
 Xác định phương pháp và giải bài toán chuỗi
cụ thể.
 Biết cách ghi kích thước cho chi tiết hay cụm
chi tiết thỏa mãn các yêu cầu kỹ thuật và có
tính công nghệ.
9/12/2021 1
3.1. Các khái niệm và định nghĩa cơ bản.
 Khi thiết kế máy mới, ngoài việc tính toán động

học và động lực học, người thiết kế cần phải quy
định được dung sai cho phép về vị trí tương quan
giữa các chi tiết để đảm bảo khả năng làm việc
của máy, bảo đảm tính kinh tế chế tạo các chi tiết
máy cũng như độ tin cậy và tuổi bền của máy.
9/12/2021 2
1
9/12/2021
 Chuỗi kích thước là một tập hợp các kích thước quan
hệ lẫn nhau.
Nối tiếp nhau.
Khép kín.
A=A A2 A3
4
A1
A3 A2
A1
9/12/2021 3

 Phân loại chuỗi kích thước:
Chuỗi kích thước chi tiết.
Chuỗi kích thước lắp ghép.
Chuỗi kích thước đường thẳng.
Chuỗi kích thước mặt thẳng.
Chuỗi kích thước không gian.
Chuỗi kích thước góc.
9/12/2021 4
2
9/12/2021

B1, B2, B3 là các kích thước thiết kế.
Ví dụ:
A1, A2, A3 là các kích thước công nghệ.
B3 A3
A2
B2
A1
B1
Ta có 2 chuỗi:
Chuỗi 1: gồm các khâu: A2, A3, B2.
Chuỗi 2: gồm các khâu: A1, A2, B1.
- Như vậy A2 tham gia vào hai chuỗi. Vậy đây là một chuỗi quan hệ.
9/12/2021 5
9/12/2021 6
3
9/12/2021
9/12/2021 7
9/12/2021 8
4
9/12/2021
9/12/2021 9
 Khâu thành phần.

 Khâu khép kín.
 Khâu thành phần tăng.
 Khâu thành phần giảm.
9/12/2021 10
5
9/12/2021
3.2. Giải chuỗi kích thước theo phương pháp đổi lẫn hoàn toàn.
 Bài toán thuận: trong bài toán này ta phải xác định kích thước
danh nghĩa, dung sai, các sai lệch giới hạn của khâu khép kín
khi biết kích thước danh nghĩa, dung sai và các sai lệch giới
hạn của các khâu thành phần.
 Bài toán nghịch: xác định kích thước dung sai và các sai lệch
giới hạn của các khâu thành phần khi biết kích thước danh
nghĩa, dung sai và sai lệch giới hạn của khâu khép kín.
9/12/2021 11
A=A4 A2 A3
A1
9/12/2021 12
6
9/12/2021
Để tiện cho việc giải người ta thường sơ đồ hoá các chuỗi.
Bài toán thuận:
9/12/2021 13
 A = A4 = A1 - A2 - A3
 A = A1 - A2 Bài toán thuận:
- Với chuỗi mặt phẳng ta có thể viết:
 A = A3 = A1 . cos + A2 . cos
- Tổng quát ta có thể viết:
n
A   1 . A1   2 . A2  ...   n . An    .A i i (1)
 Trong đó i là những hệ số cố định gọi là hệ 1số ảnh hưởng của khâu
thành phần đến khâu khép kín.
 Chuỗi đường thẳng: i = +1 với khâu tăng,i = - 1 với khâu giảm
 Trong chuỗi mặt phẳng: i = + cosx đối với các khâu tăng. i = -
cosx đối với các khâu giảm
9/12/2021 14
7
9/12/2021
Ta có thể viết công thức (1) tổng quát như sau: Bài toán thuận:
m n
A    i Ai    i Ai (2)
1 m 1
Trong đó:
 Tổng thứ nhất bao gồm m khâu thành phần tăng.
 Tổng thứ hai bao gồm ( n ) khâu thành phần giảm.
Với chuỗi kích thước đường thẳng ta có thể viết như sau
m n
A   Ai   Ai voi m  n
 i 1 i  m 1
9/12/2021 15
 Dung sai của khâum khép kín: n
Bài toán thuận:
Amax   i Aimax   i Aimin (3)
1m mn1
A min    i Aimin    i Aimax
1 m 1
TA  A max  A min

m n m n
TA    i Aimax    i Aimin  (  i Aimin    i Aimax )
1 m 1 1 m 1
m n
 TA    iTAi    iTAi
1 m 1
n
n
TA   /  i / TAi T A   TAi
1 1
9/12/2021 16
8
9/12/2021
Xác định các sai lệch giới hạn: Bài toán thuận:
 Sai lệch giới hạn trên của khâu khép kín ES .
ES  A max  A
m n m n
   i Aimax    i Aimin  (  i Ai    i Ai )
1 m 1 1 m 1
m n
 ES    i ESi    i EI i (6)
1 m 1
 Sai lệch giới hạn dưới của khâu khép kín El .
EI   A min  A
m n m n
   i Aimin    i Aimax  (  i Ai    i Ai )
1 m 1 1 m 1
m n
 EI     i EI i    i ESi
(7)
1 m 1
9/12/2021 17
Cho chuỗi như hình vẽ với giả
thuyết A4 là khâu khép kín cho biết
Bài toán thuận:
0 , 3
A=A A2 A3 A1  70
4
A1
A2  30 0,15
A3  10 0,1
GIẢI
A4  A  A1  A2  A3 A4  A  70  30  10  30mm
 
A1 là khâu thành phần tăng ES  1x0   1(0,15)  1(0)  0,15


A2, A3 là khâu thành phần giảm EI   1x(0,3)   1(0)  190,1)  0,40mm
TA  0,15  (0,40)  0,55mm

9/12/2021 18
9
9/12/2021
Bài toán thuận:
A  0,05  0,75 mm

A1  16 00,, 29
47
A2  4 0,12
A3  24 0, 21
A4  4 0,12
9/12/2021 19
Bài toán thuận:
9/12/2021 20
10
9/12/2021
A  0,05  0,75 mm Bài toán thuận:

A1  16 00,, 29
47
A2  4 0,12
A3  24 0, 21
A4  4 0,12
A2,A1,,A4 là khâu thành phần giảm. A4 là khâu thành phần tăng
A  A3  ( A1  A2  A4 )  24  4  16  4  0

T  T1  T2  T3  T4  0,18  0,12  0,21  0,12  0,63mm

ES  0  (120)   470    120   710

EI   120  0   290   0  80

A  0 00,,71
 08
9/12/2021 21
Bài toán nghịch:
b. Cho dung sai và sai lệch giới hạn của khâu khép kín. Xác định
dung sai, sai lệch giới hạn của các khâu thành phần.
1/ Coi dung sai các khâu thành phần là như nhau.
TA1 = TA2 = ... = TAn = TAtb
2/ Coi cấp chính xác của các khâu thành phần là như nhau.
a1 = a2 = ... = an = atb
3) Phương pháp kinh nghiệm.
 Ở đây nghiên cứu phương pháp thứ hai. Coi ccx của các khâu
thành phần là như nhau khi đó hệ số ccx của các khâu bằng nhau.
9/12/2021 22
11
9/12/2021
a1 = a2 = ... = an = atb
 Dung sai các khâu thành phần TAi = atb  ii (i - đơn vị dung sai).
n n
TA   /  i / TAi   /  i / atbii
1 1
3
i  0,45. D  0,001.D
TA
 Khi đó ta có:  atb n (8)
/  / i
1
i i
 Giá trị ii được tra bảng theo TCVN - 2244 - 99.
9/12/2021 23
3.2. GIẢI CHUỖI KÍCH THƯỚC THEO PHƯƠNG PHÁP ĐỔI LẪN HOÀN TOÀN
BẢNG GIÁ TRỊ CỦA ĐƠN VỊ DUNG SAI = 0,45 +Bài toán nghịch:
0,001 đố ớ í ℎ ℎướ đế 500
Khoảng Đến Trên Trên Trên Trên Trên Trên Trên Trên Trên Trên Trên Trên
kích
thước 3 3 đến 6 đến 10 18 30 50 80 120 180 250 315 400
(mm) 6 10 đến đến đến đến đến đến đến đến đến đến
18 30 50 80 120 180 250 315 400 500
i (μm) 0,55 0,73 0,90 1,08 1,31 1,56 1,86 2,17 2,52 2,89 3,22 3,54 3,89
CÔNG THỨC TÍNH TRỊ SỐ DUNG SAI TIÊU CHUẨN ( IT=a. i)
Kích
thước CẤP DUNG SAI TIÊU CHUẨN
danh
IT5 IT6 IT7 IT8 IT9 IT10 IT11 IT12 IT13 IT14 IT15 IT16 IT17 IT18
nghĩa
(mm)
Trên Đến
và bao
Công thức tính dung sai tiêu chuẩn ( kết quả tính bằng micromet)
gồm
7i 10i 16i 25i 40i 64i 100i 160i 250i 400i 640i
1000i 1600i 2500i
9/12/2021 24
12
9/12/2021
 Sau khi xác định được atb ta tra bảng so sánh giá trị atb với abảng để tìm
cấp chính xác chung của các khâu trong chuỗi.
 Trị số atb tìm được thường không khớp với abảng. Khi đó ta phải lấy cấp
chính xác thấp đi hoặc cao lên gần abảng nhất. Như vậy dung sai của các
khâu thành phần trong chuỗi sẽ được mở rộng hoặc thu hẹp hơn so với
thực tế tính toán theo atb. Để đáp ứng yêu cầu đã cho của khâu khép kín,
ta phải để lại một khâu để bù trừ do việc chọn cấp chính xác của khâu
thành phần thấp đi hoặc cao lên so với tính toán.
 Nếu atính > abảng có nghĩa là ta đã thu hẹp dung sai các khâu thành phần
trong chuỗi. Do đó khâu tính bù sẽ được mở rộng dung sai và ta nên chọn
khâu khó chế tạo nhất trong chuỗi.
9/12/2021 25
 Nếu atính < abảng nghĩa là ta đã mở rộng dung sai các khâu thành phần trong
chuỗi. Do đó khâu tính bù sẽ phải thu hẹp dung sai và ta nên chọn khâu dễ chế
tạo nhất trong chuỗi. Khi đã chọn được abảng ta đã tìm được cấp chính xác và đã
biết kích thước danh nghĩa của các khâu, dựa theo TCVN 2244 – 99 để xác
định các sai lệch giới hạn và dung sai của chúng.
 Khi tra bảng cần tuân theo qui ước:
 Khâu tăng coi là lỗ cơ sở H, khâu giảm coi là trục cơ sở h
 Đến đây bài toán nghịch chỉ còn:
 Biết khâu khép kín.
 Biết (n-1) khâu thành phần.
 Tìm một khâu thành phần A bù trừ
9/12/2021 26
13
9/12/2021
 Nếu khâu bù trừ là khâu tăng : từ công thức (6).
m n
ES  A max  A    i ES i    i eii
1 m 1
m 1 n
   i ESi   bu ES bu    i eii
1 m 1
m -1 n
1   (9)
 ESbu 
 bu 
ES  1
 i ESi  
m 1
 ei
i i

9/12/2021 27
 từ công thức (7). Bài toán nghịch:
m -1 n
1  
EI bu 
 bu 
EI   1 i i 
 EI 
m 1
 es
i i

(10)
 Nếu khâu bù trừ là khâu giảm: từ công thức (7).
(11)
9/12/2021 28
14
9/12/2021
 Từ công thức (6). Bài toán nghịch:
(12)
 Dung sai khâu bù trừ:
(13)
9/12/2021 29
* Ưu điểm:
 Tạo điều kiện cho việc sử dụng máy móc, thiết bị có hiệu quả do
việc thay thế khi sửa chữa dễ dàng.
 Có thể lắp ráp tự động vì không phải sửa chữa, điều chỉnh hoặc
phân nhóm khi lắp ráp.
 Tạo điều kiện hợp tác sản xuất rộng rãi giữa các xí nghiệp.
9/12/2021 30
15
9/12/2021
* Nhược điểm: Bài toán nghịch:
 Độ chính xác của các khâu thành phần cao do đó chi phí gia công
lớn. Nhược điểm này càng rõ rệt đối với những chuỗi có nhiều
khâu (thể hiện ở công thức (8)).
Do đó phương pháp này chỉ nên áp dụng khi số khâu
thành phần không lớn hoặc khi khâu khép kín không đòi
hỏi có độ chính xác cao.Trong những trường hợp khác
ta nên tiến hành giải chuỗi kích thước bằng phương
9/12/2021 pháp đổi lẫn chức năng không hoàn toàn. 31
A  10, 75 A1  101mm
A2  50mm
A3  A5  5mm
A4  140mm
Xác định sai lệch giới hạn và dung sai của các khâu thành phần
của chuỗi? ĐÂY LÀ BÀI TOÁN NGHỊCH
9/12/2021 32
16
9/12/2021
Dựa vào sơ đồ chuỗi ta xác định: Bài toán nghịch:
 A1, A2 là khâu tăng
 A3, A4 , A5 là khân giảm
Ta tính atb T 750
atb  m  n   97
2,17  1,56  2.0,73  2,52
 ii i 1
Tra bảng có a= 100 là giá trị gần nhất với atb và có ccx là 11. Ta
tra dung sai của 4 khâu còn một khân để lại làm bù trừ. Khâu để
laị là A4=Ak TA1  101 H 11  1010, 22
TA2  50 H 11  50  0,16
TA3  TA5  5h11  5 0,075
9/12/2021 33
Khâu để lại tính là khâu A4= Ab khâu này là khâu giảm nên dung
sai của nó được xác định từ công thức sau:
esA4=0
 
ei A4  1 750   220  160    76 x 2  220
Vậy dung sai khâu T A4= 0- (-220)=220

TA4= 104-0,220
9/12/2021 34
17
9/12/2021
3.3. Giải chuỗi kích thước theo phương pháp đổi lẫn không hoàn toàn.
Bao gồm các phương pháp sau:
 Phương pháp tính theo xác suất.
 Phương pháp lắp lựa chọn.
 Phương pháp điều chỉnh khi lắp.
 Phương pháp sửa chữa khi lắp.
9/12/2021 35
Phương pháp xác suất:
a) Đặt vấn đề: Theo phương pháp đổi lẫn hoàn toàn ta có.
m n
A max    i Aimax    i Aimin
1 m 1
m n
A min    i Aimin    i Aimax
1 m 1
 Khâu khép kín có giá trị lớn nhất khi tất cả các khâu thành phần tăng có giá
trị lớn nhất và tất cả các khâu giảm có giá trị bé nhất.
 Khâu khép kín có giá trị bé nhất khi tất cả các khâu thành phần tăng có giá
trị bé nhất và tất cả các khâu giảm có giá trị lớn nhất.
9/12/2021 36
18
9/12/2021
 Điều đó có thể xẩy ra, nhưng cần chú ý rằng chi tiết có kích thước ở giá trị max
và min có xác suất rất nhỏ, cho nên sự kết hợp tất cả các giá trị cực đại và cực
tiểu cùng một lúc như vậy lại càng có xác suất bé hơn nữa và trong thực tế có
thể bỏ qua được.

 Như vậy nếu bỏ qua các giá trị khâu khép kín có xác xuất bé thì có thể nói
rằng, với kích thước và dung sai cho trước của các khâu thành phần thì thực tế
khâu khép kín có giá trị max < giá trị A max theo công thức (5) và giá trị cực
tiểu > giá trị A min theo công thức (6). Khi đó với giá trị nhất định nào đó của
khâu khép kín thì các khâu thành phần cũng có thể chế tạo với các dung sai
TAi > giá trị tính toán theo phương pháp trên.
9/12/2021 37
Phương pháp xác suất: Bài toán thuận:

 Biết dung sai, sai lệch giới hạn của các khâu thành phần. Tìm dung sai, sai lệch
giới hạn khâu khép kín.
Nếu gọi: i là sai lệch bình phương trung bình của khâu Ai.
  là sai lệch bình phương trung bình của khâu A
Áp dụng lý thuyết xác suất ta có:
m n nm
 2    i2 i2   i
2
 i2    i2 i2 (14)
i 1 i  m 1 i 1
 Ở chương trước ta đã biết rằng, nếu kích thước tuân theo quy luật phân bố chuẩn
trung tâm phân bố trùng với trung tâm dung sai và khoảng phân bố bằng với
khoảng dung sai thì 6 = T .

9/12/2021 38
19
9/12/2021

 Tuy nhiên trong trường hợp tổng quát, điều ấy hầu như không xẩy ra. Do
đó ta đưa vào hệ số K gọi là hệ số phân bố của đại lượng ngẫu nhiên. Hệ
số K phụ thuộc vào dạng đường cong phân bố mật độ xác suất và vị trí
của nó so với trung tâm dung sai.

K
Khi đó: 6 = K. T   T
6
mn
Thay vào công thức (14) ta được: 1 2 2 1 2
2
K  T  2  i K I2TAI2
6 6 i 1
m n m n
1 2
K 2 T2    i2 K I2TAI2  T   i K I2TAI2 (15)
K 2 I 1
i 1
9/12/2021 39

 Trên hình vẽ: gốc O là vị trí kích
thước danh nghĩa của khâu Ai
 i là trung tâm dung sai của Ai
 Do sai số hệ thống nên trung tâm phân bố không trùng với trung tâm dung
sai. Quan hệ giữa Mi và i có thể viết:
Ti
M i  Emi   i
2
9/12/2021 40
20
9/12/2021
Bài toán thuận:

Trong đó i là hệ số vị trí của đường phân bố tính đến việc không trùng
nhau của trung tâm phân bố và trung tâm dung sai.
 Đối với khâu khép kín:

TA
M   Em     (16)
2
 Tương tự đối với các khâu thành phần:
Ti (17)
M i  Emi   i
2
9/12/2021 41

 Theo lý thuyết xác suất ta có
m n
M   i M 1
 i 1
Do đó:
TA m n  TA 
M   Em       i  Emi   i i 
2 i 1  2 
m n
TAi TA
 Em    i ( Emi   i )    (18)
1 2 2
9/12/2021 42
21
9/12/2021

 Trên hình vẽ ta thấy rằng:
TA
TA
ES   M m   EI   M m  
2 2
 Thay vào
m n
công thức (18) ta có:
TAi TA TA
ES   i ( Emi   i )     
1 2 2 2
m n
TAi TA
  i ( Emi   i )  (1    )  (19)
1 2 2
mn
TA TA
EI    i ( Emi   i i )  (1    )  (20)
1 2 2
 Bài toán thuận đã giải xong bằng các công thức: (15), (19), (20) các hệ số i, Ki ,
hoàn toàn phụ thuộc vào điều kiện gia công nên cần phải dựa vào thống kê trong
sản xuất mới xác định được.
9/12/2021 43
Bài toán thuận:
 Nói chung, với mức chính xác vừa phải có thể lấy Ki = 1,2.
 i = 0,15 đối với các bề mặt bị bao.
 i = - 0,15 đối với các bề mặt bao.
 Riêng  và K phải dùng xác suất để tính. Nó phụ thuộc vào dạng
vị trí đường cong phân bố với mức độ chính xác đủ dùng có thể lấy
K = 1;  = 0.
9/12/2021 44
22
9/12/2021
Bài toán thuận:

A  0,05  0,75 mm

A1  16 00,, 29
47
A2  4 0,12
A3  24 0, 21
A4  4 0,12
 1  0,1 k1  1,2
 2  0,14 k 2  1,15
 3  0,2 k 3  1,17
 4  0,16 k 4  1,2
 0 k 1
9/12/2021   45
Bài toán thuận:
A2,A1,,A4 là khâu thành phần giảm. A3 là khâu thành phần tăng

Kích thước danh nghiã của khâu khép kín bằng không. Dung sai
và sai lệch trung bình của các khâu thành phần:
T1= 0,18 mm Em1 = -0,38 mm
T2 =T4 = 0,12 mm Em2= Em4 =0,12mm
T3 =0,21 mm Em3 = -0,105 mm
9/12/2021 46
23
9/12/2021
Bài toán thuận:
T  1,2 .0,18  1,15 .0,12  1,17 .0,21  1,2 .0,122  0,383
2 2 2 2 2 2 2

 0,21 
Em    0,105  0,2 
  2 
 0,18   0,12   0,12 
   0,38  0,1     0,06  0,14     0,06  0,16  0
 2   2   2 
 0,443
T 0,383
ES    0,443 
 Em  0,634
  2 2
T 0,383
EI  E m    0,443   0,251
  2 2 TA  0 00251
, 634

9/12/2021 47
Bài toán thuận:

Biết dung sai, sai lệch khâu khép kín tìm dung sai lệch khâu thành phần.
 Coi dung sai các khâu thành phần bằng nhau:

TA1 = TA2 = ... = TAn = TAtb
nm
1 2
T   i K i2TAi2
K 1
Và: T K 
TAtb  TAi 
nm
2
 i K i2
1
Phương pháp này ít dùng.
9/12/2021 48
24
9/12/2021
 Coi các khâu thành phần có cùng cấp chính xác: Bài toán thuận:
Ta có: Ti = atb.i
i  0,45.3 D  0,001.D
Theo công thức (18).
m n m n
T 2 K 2    i2 K i2TAi2    i2 K i2 a tb2 ii2
  1 1
T .K 
 atb  (21)
m n
  i2 K i2 ii2
i 1
9/12/2021 49
 Sau khi tính được atb ta đem so sánh và chọn abảng gần với atb nhất và xác định
cấp chính xác chung cho từng khâu. Sau đó dùng bảng dung sai và lắp ghép trụ
trơn để tra dung sai cho (n-1) khâu và để lại một khâu tính bù trừ sai số.
 Còn lại khâu thành phần Abù trừ: m  n 1

K 2 .T2   i
2
K i2Ti 2
Tbù  1 (22)
 bù2 .K bù2
 Sai lệch giới hạn trên:
TAbù
ESbù  Embù 
2
9/12/2021 50
25
9/12/2021

Theo công thức (21) ta có:
m  n 1
 TAi 
E m  
i 1
 i  E mi   i
 2 

TA
E mbu    bu bu
 bu 2
Vậy:
m  n 1
 TAi 
Em    i  Emi   i
 2 

TAbu
ESbu  i 1
 1   bu  (23)
 bu 2
9/12/2021 51
Phương pháp xác suất: Tbù
EI bù  Embù  Tương tự: Bài toán thuận:
2
1  T n 1 TA  TA
 EI bù   E m       i ( Emi   i i )   (1   bù ) bù
bù  2 1 2  2
 Thông thường ta giả thiết đối với khâu khép kín hệ số vị trí  = 0.
Nên ta có thể viết gọn lại:
n 1
1  TA  TA
ESbù   Em    i ( Emi   i i )   (1   bù ) bù (24)
bù  1 2  2
n 1
1  TA  TA (25)
EI bù  
bù 
Em  1
i ( Emi   i i )   (1   bù ) bù
2  2
 Như vậy bài toán được giải xong bằng các công thức (22), (24), (25).
9/12/2021 52
26
9/12/2021
A  10, 75 A1  101mm
A2  50mm
A3  A5  5mm
A4  140mm
Xác định sai lệch giới hạn và dung sai của các khâu thành phần của chuỗi?
ĐÂY LÀ BÀI TOÁN NGHỊCH
9/12/2021 53
Xác định hệ số theo kinh nghiệm
  0 k  1
1  0 k1  1,4
2  0 k 2  1,2
3  5  0 k 3  k 5  1,4
 4  0,3 k 4  1,3
1  750
abu 
1,4  2,17  1,2  1,56 2  2  1,4 2  0,732  1,3 2  2,52 2
2 2 2
abu  148
Cấp chính xác 12. Tra dung sai các khân thành phần trừ A4
A1  101H 12  1010,35 Em1  0,175
Em 2  0,125
A2  50 H 12  50  0, 25
Em 3  Em 5  0,06
A3  A5  50,12
9/12/2021 54
27
9/12/2021
Khâu để laị tính là A4=140 mm là khâu giảm
TAbu  TA4 

7502  1,4 2  3502  1,22  2502  2 1,42  1202 
1,32
TA4  322
ESA4   0,175  0  0,125  0  2 0,06  0 

0,322
 0,375  1  0,3
2
EI 4  0,175  0  0,125  0  2 0,06  0 
0,322
 0,375  1  0,3 0 ,157
2
Vậy A4  140  0,165
9/12/2021 55
.Phương pháp xác suất:
Ứng dụng của phương pháp tính theo xác suất:
 Vì phương pháp này có khả năng tăng dung sai các khâu thành phần mà vẫn
đảm bảo yêu cầu khâu khép kín, do đó tạo điều kiện chế tạo dễ dàng.
 Số phế phẩm có thể có nhưng nhỏ. Phương pháp này gần với thực tế hơn nên
hay dùng.
 Ở phương pháp này các hệ số i, Ki phải được thống kê trên cơ sở khảo sát
một số lớn kích thước của nhiều chi tiết trong loạt gia công. Vì vậy phương
pháp này chỉ dùng trong sản xuất loạt lớn và hàng khối.
9/12/2021 56
28
9/12/2021
Phương pháp lắp lựa chọn ( đổi lẫn không hoàn toàn):
 Phương pháp này có nhược điểm là phải phân nhóm trước khi lắp. Nếu số khâu
thành phần càng nhiều thì việc phân nhóm càng mất nhiều thời gian và công
sức. Ngoài ra còn tốn công quản lý để các nhóm không lẫn vào nhau bằng cách
bảo quản riêng biệt hoặc đánh dấu ...
 Ví dụ yêu cầu mật lắp ghép hình trụ, hệ thống lỗ kích thước danh nghiã là
∅20 . Sao cho khe hở lớn nhất S max  0,020mm , khe hở bé nhất S min  0,010mm
với dung sai này rất khó chế tạo. Ta mở rộng dung sai lên 5 lần
9/12/2021 57
, ,
∅ = 20 và ∅ = 20
Phương pháp chọn lắp:
Với dung sai này rất dễ chế
tạo nhưng khi lắp chúng với
nhau thì khe hở ( khâu khép
kín không đạt yêu cầu). Vì
, .
vậy cần phải phân nhóm ( 5 ∅ = 20 ; ∅ = 20 ,
nhóm) và lắp các nhóm

thích hợp với nhau thì vẫn
bảo đảm đặc tính của mối
lắp.
9/12/2021 58
29
9/12/2021
9/12/2021 59

Số lượng nhóm n được xác định như sau:
a/ Khi chọn TD = Td
 Khi biết độ hở giới hạn lớn nhất và bé nhất của
' '
mối lắp theo yêu cầu thiết kế S max và S min
cũng chính là độ hở giới hạn của nhóm lắp lựa
chọn thì
' TD
S max  S max  TD 
n
' Td
S min  S min  Td 
n
 S max , S min là độ hở lớn nhất và bé nhất của

kiểu lắp cơ bản đã chọn theo điều kiện chế tạo (
hình bên). Đối với lắp độ dôi cũng tương tự
9/12/2021 60
30
9/12/2021

 Khi biết dung sai kích thước lỗ và trục của lắp
ghép theo yêu cầu thiết kế
TD Td
n 
TD ' Td '
b/ Trường hợp TD  Td
Td
S1' min  S min  Td 
n
Td
H 1' max  H max  Td 
n
9/12/2021 61
Phương pháp sửa chữa khi lắp:
Sử dụng khi dung sai khâu khép kín yêu quá khắt khe
hoặc số khân thành phần quá nhiều
9/12/2021 62
31
9/12/2021
 Nếu khâu bồi thường là khâu mà khi cạo sửa làm giảm kích
thước của nó thì chỉ cần xác định giới hạn dưới.
 Còn khi cạo sửa làm tăng kích thước của nó thì chỉ cần xác định
giới hạn trên.
Ví dụ mối lắp then có chiều rộng là
12 mm yêu cầu khe hở trong mối
ghép là S=0+0,020 mm. Nếu giải theo
phương pháp đổi lẫn chức năng hoàn
toàn ta có: A1=12+0,010 mm và
A2=12-0,01 mm như vậy rất khó chế
tạo then và rãnh then vì dung sai khá
nhỏ.
9/12/2021 63
Ta dùng phương pháp cạo sửa giả sử

chọn A2, làm khâu bồi thường và để dễ
chế tạo ta quyết định dung sai của
chúng khá lớn để dễ chế tạo:
TA1=TA2=0,1mm.
Bố trí dung sai cho A1 về phía dương
so với kích thước danh nghĩa :
A1=12+0,100. Phải xác định vị trí của
A2. Khâu này khi cạo sửa làm giảm
kích thước của nó và là khâu giảm nên
chỉ cần quan tâm đến EI của nó.
9/12/2021 64
32
9/12/2021
Phương pháp sửa chữa khi lắp: 1 2

ESA    i ESAi    i EIAi
 1 2
EIA2  EIAb 
b
0,020  0,100
  0,080 mm
1
ESA2  TA2  EIA2  0,100  0,0800  0,180 mm
TA2  12  00 ,,180
080
9/12/2021 65
 Với phương pháp này, về nguyên tắc nó có thể đạt độ chính xác của khâu khép kín
cao bao nhiêu tùy ý. Tuy nhiên nó cũng tồn tại một số nhược điểm sau:
 Khi lắp máy đòi hỏi công nhân có bậc cao vì công việc sửa lắp khó.
 Gây khó khăn cho quá trình lắp máy vì phải cạo sửa.
 Ngoài ra khó định mức được thời gian cho công việc này vì có lúc phải cạo
sửa nhiều, có lúc ít.
 Tuy nhiên, phương pháp này cho hiệu quả kinh tế tốt. Bởi vì những khó khăn gây ra
trong quá trình lắp ráp vẫn ít hơn những yếu tố tích cực mà phương pháp đem lại trong
quá trình gia công các chi tiết khác.

9/12/2021 66
33
9/12/2021
Phương pháp điều chỉnh khi lắp:
 Dung sai các sai lệch giới hạn của các khâu thành phần được thiết kế theo nhưng điều
kiện gia công và kiểm tra sao cho có lợi nhất, còn để đạt được độ chính xác yêu cầu
của khâu khép kín người ta tiến hành điều chỉnh một khâu thành phần nào đó. Khâu
đó gọi là khâu điều chỉnh.
 Phương pháp này có ưu điểm cao hơn phương pháp trên ở chỗ quá trình điều chỉnh dễ
dàng và nhanh chóng hơn sửa chữa bằng cạo, dũa.
9/12/2021 67
 Loại này được sử dụng rất rộng rãi đối với những chuỗi có yêu cầu cao của
khâu khép kín.
 Tương tự phương pháp trên nhưng chỉ khác bằng cách thay đổi kích thước
khâu bồi thường bằng cách điều chỉnh một bộ phận nào đó
 Người ta có thể sử dụng một trong ba phương pháp :
Phương pháp kết cấu điều chỉnh.
Phương pháp công nghệ.
Phương pháp tổ chức sản xuất và lắp ráp.
9/12/2021 68
34
9/12/2021

 Các kết cấu điều chỉnh cố định là các bạc thay thế; các vòng đệm; tấm đệm có
chiều dầy bằng nhau hoặc khác nhau. Chúng thuận tiện khi sử dụng có thể điều
chỉnh khi lắp cũng như khi vận hành.
9/12/2021 69
 Các kết cấu điều chỉnh có thể chuyển dịch được chuyển dịch bằng ren vít, bằng chêm,
bằng mặt côn, kết cấu chuyển dịch lệch tâm.
Cơ cấu điều chỉnh dịch Khâu điều chỉnh là tấm đệm

chuyển bằng ren vít
9/12/2021 70
35
9/12/2021
Cơ cấu điều chỉnh dịch Cơ cấu điều chỉnh bằng lò xo

chuyển bằng chêm
 Ngoài ra còn sử dụng những chi tiết đàn hồi làm khâu điều chỉnh như lò xo,
vòng đệm, tấm đệm bằng cao su hoặc các vật liệu đàn hồi khác. Độ biến dạng
cho phép của các chi tiết điều chỉnh loại này phải lớn hơn số điều chỉnh tối
thiểu Q.
9/12/2021 71
Kích thước danh nghĩa của khâu bồi thường được xác định
m n
A    i Ai    i Ai  K
i 1 i 1
K là kích thước danh nghĩa của khâu bồi thường được đưa vào
chuỗi. K là khâu tăng dùng dấu +, là khâu giảm dùng dấu –, nếu
K là khâu tăng:
m 1 n
A max    i Ai max  K max    i Ai min
i 1 i 1
m 1 n
A min    i Ai min  K min    i Ai max
i 1 i 1
9/12/2021 72
36
9/12/2021
Nếu K là khâu giảm m n 1

A max    i Ai max  K max    i Ai min
i 1 i 1
m n 1
A min    i Ai min  K min    i Ai max
i 1 i 1
Quan hệ dung sai của khâu bồi thường và các khâu trong chuỗi
m 1
Khi K là khâu tăng TAk   TAi  T
i 1
n 1
Khi K là khâu giảm TAk   TAi  T
i 1
9/12/2021 73
 Từ các công thức trên ta có quan hệ dung sai của khâu bồi
thường và các khâu trong chuỗi:
m  n 1
TAk  TA
i 1
i  TA
 Cần nhớ rằng TAk là lượng cần thiết để điều chỉnh bảo đảm
yêu cầu của khâu khép kín (không phải sai số ngẫu nhiên do
gia công).
 Nếu khâu bồi thường là những tấm đệm là những tấm đệm
thì bề dầy S cuả những tấm đệm phải nhỏ hơn dung sai khâu
khép kín nên khi đặt các tấm đệm vào thì lượng thay đổi cuả
khâu khép kín nhỏ hơn dung sai khâu khép kín.
9/12/2021 74
37
9/12/2021
Nhưng S  TA
TAk  n  S
TAk
 S  TA
n
TA
Vậy số lượng tấm đệm n k
TA
Thường lấy
TAk
n 1
TA
9/12/2021 75
Hãy giải bài toán

theo phương pháp
điều chỉnh tấm đệm
đặt ở nắp N1
9/12/2021 76
38
9/12/2021
Lời giải:
1. Để dễ chế tạ ta quyết định dung sai lớn để dễ chế tạo theo TCVN (
khâu tăng như lỗ cơ sở, khâu giảm như trục cơ sở)
N1  N 2  12 0, 240
O1  O2  20 0,100
H  1900,600
A  0,750
T1  1260,53
2. Kích thước danh nghĩa của bồi thường K là:

K  190  12.2  20.2   126  0 mm
n  m 1
3. Dung sai của khâu bồi thường TAk   TA
i 1
i  TA

 240 .2   100 .2   530  600   750  1060 m
9/12/2021 77
4. Số lượng các tấm đệm là:
TAk 1062
n 1  1  2
TA 750

5. Chiều dầy các tấm
TAk 1,060
S   0,53 mm
n 2
9/12/2021 78
39
9/12/2021

Hộp giảm tốc , yêu cầu
khe hở giữa ổ lăn và vòng
chăn là 0,05-0,15 mm
B1  2
B2  108
B3  23
B4  60
B5  23
 0 ,15
Bk  0  0,05
9/12/2021 79
3.4. Ghi kích thước cho bản vẽ.
 Nhiệm vụ của việc ghi kích thước là xác định dung sai cho các
kích thước chi tiết máy rồi ghi vào bản vẽ.
 Kích thước và cách ghi kích thước trên bản vẽ đều ảnh hưởng lớn
đến chất lượng chi tiết và quá trình chế tạo. Trong quá trình ghi
kích thước, cần đảm bảo các yêu cầu sau:
 Ghi kích thước cho những lắp ghép đã tiêu chuẩn hóa.
Ghi kích thước phải dễ chế tạo (phân tích chuỗi kích thước
để ghi kích thước cho bản vẽ).
 Ghi kích thước phải xuất phát từ yêu cầu làm việc của ct
máy trong bộ phận máy.
9/12/2021 80
40
9/12/2021
 Ghi kích thước phải dễ chế tạo
9/12/2021 81
Ghi theo xích liên tiếp
9/12/2021 82
41
9/12/2021
Ghi theo tọa độ
9/12/2021 83
9/12/2021 84
42
9/12/2021
Ghi phối hợp
9/12/2021 85

Ví dụ: chi tiết ghi kích
thước theo hai cách ghi
kích thước:
 A1, A2,…A5 phương
pháp tạo độ.
 B1,B2,…B5 theo xích
liên tiếp.
 Giả sử sai lệch các
kích thước gia công
có trị số giống nhau
được phân bố đối
xứng là + - 0,05. Hãy
so sánh hai phương
pháp.
9/12/2021 86
43
9/12/2021
9/12/2021 87
 Có khâu tham gia vào nhiều chuỗi.

 Xuất phát từ chuỗi có yêu cầu khắt khe nhất.
 Bảo đảm chuỗi kt ngắn nhất ( lấy ví dụ).
9/12/2021 88
44
9/12/2021
T T
6 5
T’ 6
9/12/2021 89
45

Chuong 3 Chuoi Kich Thuoc Va Cach Ghi Kich Thuoc Tren Ban Ve

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Chuong 3 Chuoi Kich Thuoc Va Cach Ghi Kich Thuoc Tren Ban Ve

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

9/12/2021

CHƯƠNG 3: CHUỖI KÍCH THƯỚC VÀ GHI KÍCH THƯỚC TRÊN BẢN VẼ

CHƯƠNG 3: CHUỖI KÍCH THƯỚC VÀ GHI KÍCH THƯỚC TRÊN BẢN VẼ

3.1. Các khái niệm và định nghĩa cơ bản.

 Khi thiết kế máy mới, ngoài việc tính toán động

CHƯƠNG 3: CHUỖI KÍCH THƯỚC VÀ GHI KÍCH THƯỚC TRÊN BẢN VẼ

3.1. Các khái niệm và định nghĩa cơ bản.

CHƯƠNG 3: CHUỖI KÍCH THƯỚC VÀ GHI KÍCH THƯỚC TRÊN BẢN VẼ

3.1. Các khái niệm và định nghĩa cơ bản.

CHƯƠNG 3: CHUỖI KÍCH THƯỚC VÀ GHI KÍCH THƯỚC TRÊN BẢN VẼ

3.1. Các khái niệm và định nghĩa cơ bản.

A1, A2, A3 là các kích thước công nghệ.

CHƯƠNG 3: CHUỖI KÍCH THƯỚC VÀ GHI KÍCH THƯỚC TRÊN BẢN VẼ

3.1. Các khái niệm và định nghĩa cơ bản.

CHƯƠNG 3: CHUỖI KÍCH THƯỚC VÀ GHI KÍCH THƯỚC TRÊN BẢN VẼ

3.1. Các khái niệm và định nghĩa cơ bản.

CHƯƠNG 3: CHUỖI KÍCH THƯỚC VÀ GHI KÍCH THƯỚC TRÊN BẢN VẼ

3.1. Các khái niệm và định nghĩa cơ bản.

CHƯƠNG 3: CHUỖI KÍCH THƯỚC VÀ GHI KÍCH THƯỚC TRÊN BẢN VẼ

3.1. Các khái niệm và định nghĩa cơ bản.

CHƯƠNG 3: CHUỖI KÍCH THƯỚC VÀ GHI KÍCH THƯỚC TRÊN BẢN VẼ

3.1. Các khái niệm và định nghĩa cơ bản.

 Khâu thành phần.

CHƯƠNG 3: CHUỖI KÍCH THƯỚC VÀ GHI KÍCH THƯỚC TRÊN BẢN VẼ

hạn của các khâu thành phần.

CHƯƠNG 3: CHUỖI KÍCH THƯỚC VÀ GHI KÍCH THƯỚC TRÊN BẢN VẼ

CHƯƠNG 3: CHUỖI KÍCH THƯỚC VÀ GHI KÍCH THƯỚC TRÊN BẢN VẼ

Để tiện cho việc giải người ta thường sơ đồ hoá các chuỗi.

Bài toán thuận:

CHƯƠNG 3: CHUỖI KÍCH THƯỚC VÀ GHI KÍCH THƯỚC TRÊN BẢN VẼ

CHƯƠNG 3: CHUỖI KÍCH THƯỚC VÀ GHI KÍCH THƯỚC TRÊN BẢN VẼ

 Tổng thứ nhất bao gồm m khâu thành phần tăng.

 Tổng thứ hai bao gồm ( n ) khâu thành phần giảm.

CHƯƠNG 3: CHUỖI KÍCH THƯỚC VÀ GHI KÍCH THƯỚC TRÊN BẢN VẼ

TA  A max  A min

CHƯƠNG 3: CHUỖI KÍCH THƯỚC VÀ GHI KÍCH THƯỚC TRÊN BẢN VẼ

CHƯƠNG 3: CHUỖI KÍCH THƯỚC VÀ GHI KÍCH THƯỚC TRÊN BẢN VẼ

A1 là khâu thành phần tăng ES  1x0   1(0,15)  1(0)  0,15

CHƯƠNG 3: CHUỖI KÍCH THƯỚC VÀ GHI KÍCH THƯỚC TRÊN BẢN VẼ

CHƯƠNG 3: CHUỖI KÍCH THƯỚC VÀ GHI KÍCH THƯỚC TRÊN BẢN VẼ

CHƯƠNG 3: CHUỖI KÍCH THƯỚC VÀ GHI KÍCH THƯỚC TRÊN BẢN VẼ

CHƯƠNG 3: CHUỖI KÍCH THƯỚC VÀ GHI KÍCH THƯỚC TRÊN BẢN VẼ

CHƯƠNG 3: CHUỖI KÍCH THƯỚC VÀ GHI KÍCH THƯỚC TRÊN BẢN VẼ

 Giá trị ii được tra bảng theo TCVN - 2244 - 99.

CHƯƠNG 3: CHUỖI KÍCH THƯỚC VÀ GHI KÍCH THƯỚC TRÊN BẢN VẼ

CÔNG THỨC TÍNH TRỊ SỐ DUNG SAI TIÊU CHUẨN ( IT=a. i)

CHƯƠNG 3: CHUỖI KÍCH THƯỚC VÀ GHI KÍCH THƯỚC TRÊN BẢN VẼ

CHƯƠNG 3: CHUỖI KÍCH THƯỚC VÀ GHI KÍCH THƯỚC TRÊN BẢN VẼ

CHƯƠNG 3: CHUỖI KÍCH THƯỚC VÀ GHI KÍCH THƯỚC TRÊN BẢN VẼ

CHƯƠNG 3: CHUỖI KÍCH THƯỚC VÀ GHI KÍCH THƯỚC TRÊN BẢN VẼ

 Nếu khâu bù trừ là khâu giảm: từ công thức (7).

CHƯƠNG 3: CHUỖI KÍCH THƯỚC VÀ GHI KÍCH THƯỚC TRÊN BẢN VẼ

 Từ công thức (6). Bài toán nghịch:

 Dung sai khâu bù trừ:

CHƯƠNG 3: CHUỖI KÍCH THƯỚC VÀ GHI KÍCH THƯỚC TRÊN BẢN VẼ

CHƯƠNG 3: CHUỖI KÍCH THƯỚC VÀ GHI KÍCH THƯỚC TRÊN BẢN VẼ

khâu (thể hiện ở công thức (8)).

Do đó phương pháp này chỉ nên áp dụng khi số khâu

hỏi có độ chính xác cao.Trong những trường hợp khác

ta nên tiến hành giải chuỗi kích thước bằng phương

9/12/2021 pháp đổi lẫn chức năng không hoàn toàn. 31

CHƯƠNG 3: CHUỖI KÍCH THƯỚC VÀ GHI KÍCH THƯỚC TRÊN BẢN VẼ

CHƯƠNG 3: CHUỖI KÍCH THƯỚC VÀ GHI KÍCH THƯỚC TRÊN BẢN VẼ

CHƯƠNG 3: CHUỖI KÍCH THƯỚC VÀ GHI KÍCH THƯỚC TRÊN BẢN VẼ