CI GI

Ciąg arytmetyczny

Wzór na n-ty wyraz ci gu arytmetycznego o danym pierwszym wyrazie a1 i różnicy r:

Wzór na sumę

pocz tkowych n wyrazów ci gu arytmetycznego:

Między s siednimi wyrazami ci gu arytmetycznego zachodzi zwi zek:

Ciąg geometryczny

Wzór na n-ty wyraz ci gu geometrycznego o danym pierwszym wyrazie a1 i ilorazie q:

Wzór na sumę

pocz tkowych n wyrazów ci gu geometrycznego:

Między s siednimi wyrazami ci gu geometrycznego zachodzi zwi zek:

Granica ciągu

Jeżeli

oraz
to

Jeżeli ponadto

dla

oraz , to

Jeżeli , jest nieskończonym ci giem geometrycznym o ilorazie , to ci g sum jego

pocz tkowych wyrazów

ma granicę:

Definicja
Ciągiem nazywamy dowoln funkcję , gdzie , zaś X jest dowolnym
zbiorem. Zwykle lub . Gdy zbiór I jest skończony, to ci g również
nazywamy skończonym, w przeciwnym wypadku zaś nazywa się go nieskończonym.

Terminologia i symbolika

Argumenty funkcji nazywa się indeksami ciągu, dlatego też zbiór nazywa się czasami
zbiorem indeksów ci gu.

Wartości tej funkcji określa się mianem wyrazów ciągu, w miejsce zapisu stosuje się
zazwyczaj zapis . Dla używane jest też określenie wyraz ogólny, w przeciwieństwie do
„konkretnych” wyrazów: .

Jeżeli dla ci gu zachodzi potrzeba zaakcentowania informacji o zbiorze indeksów, to

stosuje się oznaczenia: a jeśli to także jeśli zaś
to też

Jeśli wyrazy ci gu s liczbami ( jest ciałem liczbowym), to ci g nazywamy ciągiem

liczbowym. Jeśli istnieje potrzeba sprecyzowania zbioru liczb, np. całkowitych,
rzeczywistych lub zespolonych, to ci g nazywa się wówczas odpowiednio:
całkowitoliczbowym, rzeczywistym lub zespolonym.

Jeśli wyrazami ci gu s funkcje, to mamy do czynienia z ciągami funkcyjnymi.

Proste przykłady

 ci g skończony:
 ci g o wartościach i na przemian:
 ci g kolejnych nieujemnych liczb parzystych:
 ci g kolejnych liczb pierwszych:

Definicja ci gu nie wyklucza, że jego elementy mog się powtarzać. W ci gu z drugiego

przykładu dwie jego wartości powtarzaj się nieskończenie wiele razy.

Sposoby definiowania ciągów

Wypisanie kilku początkowych wyrazów

Jeśli reguła wi ż ca kolejny indeks z wartości jest szczególnie prosta, definicja sprowadza
się do wypisania kilku pocz tkowych wyrazów:





W każdym z powyższych ci gów na podstawie poprzednich wyrazów można odgadn ć

kolejny.

Jeżeli ci g jest skończony, to czasem warto wypisać wszystkie wyrazy, a czasem kilka
pocz tkowych i końcowy, np.

Trzy końcowe kropki w takim zapisie oznaczaj , że ci g jest nieskończony; w przypadku

skończonego ci gu koniecznie trzeba napisać końcowy wyraz.

Wzór na wyraz ogólny

W tym przypadku zwi zek między indeksem n i wartości an daje się wyrazić w postaci
pewnej funkcji an = f(n). Na przykład:

 an = n − 2
 bn = 3n


Definicja tego rodzaju pozwala zapisać ci gi o powyższych wyrazach następuj co:

 



Definicje rekurencyjne

W definicji rekurencyjnej wartość kolejnych elementów ci gu jest wyrażona w postaci

funkcji zależnej od poprzednich wyrazów ci gu, tzn.
Definicja ta wymaga podania k wartości pocz tkowych Na przykład:

 ciąg arytmetyczny: , gdzie s,r s dane;

 ciąg geometryczny: , gdzie s,q s dane;
 ciąg Fibonacciego: .

Nieco ogólniejsz definicj jest Na przykład:

 ciąg kolejnych silni (0Ą, 1Ą, 2Ą, 3Ą, …):

Do definiowania ci gu niekiedy wykorzystuje się inny wcześniej dany ci g. Jeśli c jest

pewnym ci giem, to nowy ci g można zdefiniować następuj co an = f(cn,an − 1). Metoda ta
prowadzi m.in. do dwóch ważnych klas ci gów:

 szereg (liczbowy):

Zazwyczaj zapisuje się to w jawnej postaci , czyli jako ci g sum częściowych.

Jest to jednak tylko pozorne ominięcie rekurencyjnej natury definicji. Jeżeli ci g c jest
ci giem funkcyjnym, to a jest szeregiem funkcyjnym.
 iloczyn nieskończony:

Podział na różne definicje jest raczej umowny, a wybór definicji danego ci gu wynika z jego
specyfiki; co więcej: wiele ci gów można definiować na kilka sposobów, np.

 ci g arytmetyczny można zdefiniować jawnie: an = f(n) = a1 + (n − 1)r;

 ci g silni można zdefiniować wzorem:
 ci g naprzemienny an = ( − 1)n można zdefiniować rekurencyjnie

Ważniejsze typy ciągów

 Ciąg stały - funkcja stała o wartościach w zbiorze .
Jeżeli warunek na „stałość” funkcji można zapisać tak: dla dowolnego


.
Ciąg monotoniczny (rosn cy, malej cy, niemalej cy, nierosn cy) - funkcja monotoniczna o
wartościach w zbiorze z pewnym porz dkiem liniowym (np. zbiór liczb rzeczywistych).
Dla ci gów warunek na monotoniczność można zapisać prościej. Np. dla ci gu rosn cego ma
on postać (jeżeli ): dla dowolnego .
  Ciąg ograniczony - funkcja ograniczona o wartościach w zbiorze z pewnym porz dkiem
liniowym (np. zbiór liczb rzeczywistych).
 Ciąg zbieżny - ci g maj cy granicę (właściw ). Jest funkcj o wartościach w dowolnych
przestrzeniach metrycznych a nawet w przestrzeniach topologicznych. Ci gi, które nie s
zbieżne, nazywa się ciągami rozbieżnymi.
 ciąg Cauchy'ego - ci g spełniaj cy warunek Cauchy'ego. Jest funkcj o wartościach w
dowolnych przestrzeniach metrycznych, a nawet w dowolnych przestrzeniach liniowo-


topologicznych.
ciąg zstępujący - ci g podzbiorów pewnego zbioru, które spełniaj warunek zawierania
każdego wyrazu w wyrazie go poprzedzaj cym.

Zdarza się, że do zdefiniowania kolejnego wyrazu ci gu wymagane s jawne wartości

wszystkich wcześniejszych wyrazów, tzn. . Oczywiście ze
względu na zmienn ilość argumentów funkcji musi ona sama być zdefiniowana
rekurencyjnie. Przykładem jest

 ci g liczb Bernoulliego, zadany równaniem

Granica ci gu – wartość, w której dowolnym otoczeniu znajduj się prawie wszystkie (tzn.
wszystkie poza skończenie wieloma) wyrazy danego ci gu; precyzyjniej: wartość, dowolnie
blisko której leż wszystkie wyrazy ci gu o dostatecznie dużych wskaźnikach.