"Rodzióbią nas kruki i wrony"

St. Żeromskiego
Problematyka narodowowyzwoleńcza w opowiadaniu "Rozdzióbią nas kruki i wrony":
1. Szymon Winrych - charakterystyka:
Naprawdę Andrzej Borycki. Bohater główny; ostatni powstaniec, zdaje sobie sprawę, że
powstanie dogorywa, ale jeszcze uparcie walczy, podtrzymując na duchu innych. Jego wygląd
kontrastuje z wielkością sprawy, o którą samotnie walczy. Przemókł, przeziąbł, buty rozleciały
mu się w błocie, dawno nie strzygł włosów, nie obcinał paznokci, od dawna nic nie jadł. Gorzko
rozmyśla o nieuchronnej klęsce i jej przyczynach. Winrych wie, że po klęsce powstania zabiorą
głos przeciwnicy walki narodowowyzwoleńczej, zwolennicy lojalizmu, współpracy z zaborcami,
konserwatyści, wrogowie postępu i będą dowodzić, że powstanie nie miało sensu, będą tumanić
ludzi i namawiać do godzenia się z niewolą. To właśnie są kruki i wrony, które wyżerają mózgi
narodu
Winrych zaś, walczący o wolność narodu, umiera samotnie, w błocie, a następnie zostaje
pochowany bez pogrzebu przez rodaka w przydrożnym rowie razem ze zwłokami konia, jego
ostatniego i najwierniejszego towarzysza. Bohater noweli przypomina bohatera romantycznego.
Jest jak on samotny, z góry skazany na klęskę i walczy do końca mimo świadomości porażki
Żeromski pozbawił go jednak heroizmu bohatera romantycznego. Śmierć Winrycha nie jest
piękna - jest poniżająca.
2. Konwencje literackie:
- naturalizm:
* cierpienie koniaa, który złamał nogę * atak wron na ciało Winrych
a- symbolizm:
* zakończenie (nastawienie pesymistyczne, * mózg jako siedlisko mysli chłopskiej
brak nadziei) * kruki i wrony jako przeciwnicy powstania
* kruki i wrony jako zaborcy (lojaliści)
- impresjonizm (opis przyrody)
- realizm:
* opis zmęczenia Winrycha
- ekspresjonizm:
* ogromne cierpienie konia * walka o życie
Metaplan:
Zwłoki patrioty Szymona Winrycha zostały zbezczeszczone przez polskiego chłopa.
Jak było ?
Chłop spłoszył wrony i rzucił zwłoki do dołu, pozbawił zwłoki odzienia, okradł
Jak być powinno?
Ciało Winrycha powinno zostać pochowane i powinien zostać postawiony krzyż
Dlaczego nie było tak, jak być powinno?
Chłop chciał okraść szlachcica, zemścił się nieświadomie za lata cierpienia i krzywdy.
Wnioski:
Była to nieświadoma zemsta za lata wyzysku i poniżenia.
3. Winrych jako bohater romantyczny:
- jest on samotny
- z góry skazany na klęskę, walczy jednak do końca, mimo świadomości porażki
- wielki patriota
4. Winrych jako Prometeusz:
- poświęcał się dla dobra ojczyzny (wiósł powstańcom broń)
- walka do końca i poniżająca śmierć
Wymowa utworu "Rozdzióbią nas kruki i wrony":
1. Żeromski zastosował w utworze technikę psychizacji pejzażu (stworzył pejzaż uczuć i stanów
psychicznych zestawiając z przyrodą)
2. Autor zrywa z tradycją, która nakazywała przedstawiać uczestników powstań z malowniczym
heroizmem. Śmierć Winrycha nie jest piękna, a wręcz poniżająca.
3. Winrych jako bohater romantyczny (udział w powstaniu)
4. Żeromski poprzez swoje opowiadanie ukazuje paradoks, bezsens i tragedię sytuacji społecznej.
Polak powstaniec walczy o poprawę bytu chłopów i to właśnie przez przedstawiciela najniższej
warstwy społecznej, zostaje nieświadomie ukarany "tak bez wiedzy i woli zemściwszy się za
tylowieczne niewolnictwo, szerzenie ciemnoty za wyzysk, hańba i cierpienie ludu, szedł ku
domów z odkrytą głową i modlitwą na ustach"(opis postawy chłopa)
5. Pisarz jest nazywany sumieniem polskiego narodu, ponieważ:
"Rozrywa rany polskie, żeby się nie zabliźniły błoną podłości"
6. Opis śmierci powstańca posiada wyraz ironiczny, gdyż postępowanie rosyjskich żołdaków
stanowi zaprzeczenie żołnierskiego kodeksu i honoru. W tej tragicznej parodii rycerskiego
turnieju (atak Rosjan) przyłącza się jeszcze trzeci ułan nie mogąc sobie odmówić sadystycznej
przyjemności oddania strzału w głowę powstańca.
Krótkie streszczenie
Powstaniec Andrzej Borycki, ukrywający się pod pseudonimem Szymon Winrych, zimą,
deszczową porą udaje się w kierunku Nasielska. Przemoczony i zziębnięty prowadzi wóz, który
ciągną dwa zmęczone konie. Winrych dostaracza powstańcom broń. Idąc w deszczu, po
rozmokniętym polu, rozmyśla o upadku styczniowego zrywu. Nagle w zamglonej dali dostrzega
poruszające się sylwetki. W obawie, iż są to rosyjskie wojska, zaczyna uciekac w stronę lasu.
Zostaje jednak zauważony i otoczony przez żołnierzy. Winrych przytulony do szyi swojego
konia, nie odpowiada na zadawane pytania. Rosyjski oddział brutalnie przebija go lancami,
rewiduje rzeczy powstańca i odjeżdża. Szepcząc modlitwę poraniony Winrych umiera. Jeden z
koni został przez żołnierzy zastrzeżony, drugi, chcąc się uwolnic z zaprzęgu, złamał nogę między
szprychami koła. Nie udało mu się jej wyszarpnąc z bolesnego uścisku aż do następnego dnia.
Rankiem deszcz ustał, na polu pojawiły sie stada wron i kruków. Zbliżały się do leżących ciał,
nie odstraszało ich nawet rżenie rannego konia i zaczęły żer. Spłoszyło je dopiero przybycie
ubogiego chłopa z pobliskiej wioski. Mimo strachu przed Rosjanami wiodła go w pole nadzieja
znalezienia przy trupie powstańca odzieży i uprzęży. Po krótkiej modlitwie zaczął przeszukiwac
wóz i ubranie Winrycha. Zabrał sukmanę, buty i broń. Po upływie godziny wrócił po resztę
zdobyczy - wóz i skórę zabitego konia. Po nieudanej próbie uduszenia rannego zwierzęcia
zrezygnował z łupu, którym była jego skóra. Zakopał ciało Winrycha i z radością wracał do
domu, składając Bogu podziękowania. Ciszę zapadającego zmroku przerwało rozpaczliwie
końskie rżenie. Pozostawiony na polu ranny koń z trudem odganiał atakujące go gromady wron i
kruków.