SANAYSAY:

7
AMERIKANISASYON NG ISANG PILIPINO
Aralin Filipino 1: Kasaysayan sa Komunikasyon (Wika at Panitikan)

Module Code: 2.0 Lesson Code: 2.2 Time Limit: 30 minuto

TA: 1 minuto ATA: _____

Sa katapusan ng talakayan, ang mga iskolar ay inaasahang:

1. natutukoy ang sanhi sa nangyari sa sistema ng edukasyon at sa mga lumalaganap na
sakit ng lipunan;
2. nakasusulat ng mga patunay kung ang wikang Filipino ay susi ba upang maisagawa
ang deamerikanisasyon sa bansa; at
3. napapahalagahan ang damdaming pagkamakabayan sa pamamagitan ng pagsusuri
sa mga negatibo at positibong epekto ng pagkakaroon ng kakayahan ng mga
Pilipinong magsalita ng wikang Ingles.

TA: 4 minuto ATA: _____

TALASALITAAN: Punan ang mga kahon ng mga titik upang makabuo ng salita na
aangkop sa kahulugan nito. (Ang gawaing ito ay hindi mamarkahan)

1. atas; utos
T G I N

2. lumubha; lumala
T A M K

3. ipamalita; ipagsabi
P M N G

4. ibinunyag; ipinagtapat
S N W L

5. nilait, pinagsabihan ng masasakit na salita

I L M R

TA: 10 minuto ATA: _____

ALAM MO BA?

Ayon kay Alejandro G. Abadilla (1974) na sa Dizon at Mata (2010), ang

sanaysay ay galling sa pariralang “salaysay ng mga sanay” –

© 2020 Philippine Science High School System. All rights reserved. This document may contain proprietary
Filipino 1 Pahina 1 ng 8
information and may only be released to third parties with approval of management. Document is uncontrolled
unless otherwise marked; uncontrolled documents are not subject to update notification.
 Si Michel de Montaigne ang unang naglabas ng isang pormal na sanaysay. Siya
ang nagpakilala ng salitang essay bilang isang anyo ng panitikan. Essais ang
kalipunan ng mga kaisipan, opinyon at damdamin ng sinusulat. Lumitaw ito noong
1580 at nagsilbing panimula sa pagpapaunlad ng sanaysay.

Para kay Gabriel (1994), ang sanaysay ay isang anyo ng akdang prosa na
nagpapahayag ng kislap ng kaisipan, pananaw, pansin, reaksyon, damdamin,
karanasan at katauhan ng may-akda kaugnay ng isang paksa.

Sa madaling sabi ang sanaysay ay isa sa pampanitikang Pilipino na naglalaman

ng mga pananaw, kuro-kuro, o opinyon ng isang awtor o akda. Sa pamamagitan nito
ay maipapahayag ng may akda ang kanyang damdamin sa mga mambabasa. Ito rin
ay isang uri ng pakikipag-komunikasyon na ang ukol nito ay maipabatid ang inyong
saloobin sa isang paksa o isyu. Ang Ingles na salin nito ay essay.

KILALANIN NATIN ANG MAY-AKDA:

Ayon kay Julian at Lontoc (2009), si Ponciano B.P. Pineda ay itinuturing na

“Ama ng Komisyon ng Wikang Filipino” dahil sa matiyagang pagsusulong niyang
maitatag ang komisyon batay sa Seksiyon 9 sa ating Saligang-Batas. Kilala rin si
Ponciano B.P. Pineda bilang isang mahusay na awtor ng mga librong pang-
akademiko. Siya rin ay pinarangalan ng Gawad Palanca sa kanyang mga maikling
kuwentong “Ang Mangingisda” (1958) at “Malalim ang Gabi” (1953)

Dahil sa mahabang panahong pananakop ng mga Amerikano sa ating bansa

ay maraming Pilipino ang tunay na naimpluwensiyahan ng kultura at
pagpapahalagang mula sa bansang ito. Sa mga pahina ng kasaysayan malimit nating
mabasang ang mga Pilipino ay tinaguriang “Little Brown Americans” sa dahilang
nananatili ang kulay kayumanggi ng mga Pilipino ngunit sa salita at kaasalan ay
nababahiran ito ng mga pagsakit na tumatalamak sa katawan ng ating lipunan. Tunay
na bunga nito ang maraming kapansanan ng bayan.

Ang de-Amerikanisasyon ng isang Pilipino ay isa sa pinakamalaking

tungkuling dapat nating gampanan sa ating bansa sa kasalukuyan. Iyong tunghayan
ang isang sanaysay na isinulat ni Ponciano B.P. Pineda na magmumulat sa iyong
murang isipan hinggil sa bagay na ito.

Ngayong alam mo na kung ano ang sanaysay at kilala mo na rin ang may-akda,
handa ka ng basahin at isabuhay ang mga aral na mapupulot sa sanaysay na ito.

© 2020 Philippine Science High School System. All rights reserved. This document may contain proprietary
Filipino 1 Pahina 2 ng 8
information and may only be released to third parties with approval of management. Document is uncontrolled
unless otherwise marked; uncontrolled documents are not subject to update notification.
 Sanaysay: Amerikanisasyon ng Isang Pilipino
ni: Ponciano B.P Pineda

Ang de-amerikanisasyon ng isang Pilipino ay isa sa pinakamalaking tungkuling

dapat nating gampanan sa ating kasalukuyan. Ang Amerikanisasyon ay isang sakit na
tumalamak na sa katawan ng ating lipunan. Bunga nito ang maraming kapansanan ng
bayan.
Isang simulaing kardinal, katotohanan, palibhasa, na ang isang Pilipino’y
mahalagang sangkap ng buong pamayanang Pilipino. At ang pinagsama-samang
indibidwal, ang katipunan ng lahat ng mga mamamayan ng bansang ito, ang bumubuo ng
sangkapilipinuhan. Habang mahina, habang ‘di-ganap ang pagka-Pilipino ng kabuuang
ito ay ‘di tayo makapagtatayo ng isang lipunang tunay na Pilipino, ni ng pamahalaan at
pangasiwaang tunay na Pilipino. Ang ugat ng dahilan ay nasa uri ng edukasyon ng isang
Pilipino.
Tingnan natin ang isang pangyayari bilang halimbawa. Ipalagay nating heto ang
isang batang Pilipino. Ang kanyang pamilya’y kabilang sa mga may kaunting pribilehiyo
sa buhay. Bagay na isinisiwalat ng kanilang katayuang ekonomiko. Ang batang paksa ng
kwento’y nakarinig sa unang pagkakataon at nanggaya sa unang pagkakataon, sa pabulol
na pamamaraan, ng mga salita ng kanyang ina’t ama. “That’s the light,” sasabihin ng ina,
sabay turo sa bumbilyang nagliliyab sa kisame ng bahay. “Now,” sasabihin ng bata,
“where’s the light.” Ituturo ng bata. “There!” sasabihin ng ina. Paulit-ulit. “That’s your
Mommy”, sasabihin ng ama. “Say, Mommy.” Gagayahin ng bata. “He’s your Daddy,”
sasabihin ng ina. “Say, Daddy.” Gagayahin ng bata. Ganyan ang simula.
Ang batang ito, pagsapit ng isang panahon, ay ipapasok sa kindergarten. Doon ay
maririnig din niya ang wikang naririnig sa kanyang Daddy at Mommy. Bibigyan siya ng
manipis na aklat na may malalaking
drowing at nandidilat na mga letra. Ituturo
sa kanya ng titser. “Apple”. “Epol,” wika ng
bata. “Snow” sasabihin ng guro. “Isno,”
wika ng bata. “Eagle,” ang wika ng titser.
“Igel,” gagad ng bata. Ang paaralang ito,
nais kong idugtong ay eksklusibo. Para
lamang sa may kayang magbayad ng
malaki. Ari ng dayuhan at pinamumunuan
vectorgrove.com/royalty-free-vector-image/23876222/dad-mother-daughter-homework.html
ng mga relihiyoso.
Papasok ang bata sa regular na grado, sa paaralang ito rin: ari ng mga dayuhan;
pinamumunuan ng mga relihiyoso. Mababasa na niya ang mga librong bumabanggit ng
mga daan sa New York at sa Washington, D.C. Mamamasid niya ang Central Park at
Central Square. Ang batang ito na nagsisimula pa lamang ay may guniguni nang lumipad
sa lupalop na malayo sa kanyang tinubuan.
Ang batang paksa natin ay lumalaki, mangyari pa at nagkakaisip. Tuwing
kakausapin siya ng kanyang Daddy at Mommy ay sa wikang Amerikano. Ngunit may

© 2020 Philippine Science High School System. All rights reserved. This document may contain proprietary
Filipino 1 Pahina 3 ng 8
information and may only be released to third parties with approval of management. Document is uncontrolled
unless otherwise marked; uncontrolled documents are not subject to update notification.
 Sanaysay: Amerikanisasyon ng Isang Pilipino
Ni: Ponciano B.P Pineda

ibang tao sa kanilang tahanan: ang mga taong iyon ay alila o utusan kung tawagin ng
kanyang Mommy at Daddy. Nakikita niyang ang mga ito’y tagapaglinis ng bahay,
tagapagluto sa kusina, tagapamili sa palengke, tagapagpaligo niya, at malimit na
inaalimura ng kanyang mga magulang. Ang mga taong ito, kung kausapin ng kanyang
Daddy at Mommy ay sa Tagalog. Hindi siya kinakausap sa wikang iyon ng kanyang
Daddy at Mommy. Kaya, sa kanyang batang puso at utak ay tila mandin napagbubukod
niya ang kagamitan ng dalawang wika: Ingles ang ginagamit ng kanyang mga magulang
sa pakikipag-usap sa kanya; Tagalog sa pakikipag-usap sa mga alila o utusan. Ito’y
kanyang mapagkakalakhan at kahit na tumanda’y iisipin niya, ipamamansag niya sa
katunayan, na ang wikang Tagalog ay ginagamit lamang sa mga alila.
Ang batang ito’y patuloy sa paglaki. Palaging librong Ingles ang kanyang binabasa,
palaging Ingles-Amerikano, pagkat mga Amerikano ang awtor. Dahil dito’y ayaw na rin
niyang bumasa ng ano mang sinulat ng kanyang mga kababayan sa wikang kanyang
kinagisnan. Ang librong nasusulat sa Tagalog ay nagiging kasuklam-suklam sa kanya. Sa
tahanan ay exposed siya sa telebisyon – sa mga programang ginaganap sa wikang kanyang
pinagkamalayan. Gayon din ang kanyang pinanood
sa mga sine. Kahit Class B, o Class C sa kanya’y
pinakamagaling pagkat mga artistang Amerikano
ang nagsisiganap. Samantala, ang pelikulang
Tagalog ay bulok sa kanya, walang pasubali.
Siya’y isang ganap nang mamamayan,
marahil ay mayroon nang pananagutan sa buhay.
Ngunit mayroon siyang sariling daigdig, daigdig na
kinikislapan ng pumikit-dumilat na samut-saring
kulay ng ilaw-dagitab sa piling ng mga nagsasalita
ng Ingles. Malayo sa kanya ang ibang daigdig, ang
lalong malaking dagidig. Ito’y ang lipunan ng mga
nakabakya, ng nagsisipagsalita ng katutubong wika.
At sa ganyan ay sumilang ang malaking pagitan ng
mga Pilipinong pribilihiyado sa buhay at ang masa
ng ating bayan.
Totoong humaba ang simpleng kwentong
aking isinalaysay. Ngunit gaya ng inyong napansin,
ito’y naglalarawan ng yugtu-yugtong pagkahubog
ng isang batang Pilipino sa pagiging Amerikano sa
isip, sa salita at sa gawa. Ang trahedyang ito’y
nakaturo sa ating sistema ng edukasyon. Nang
pumasok ang mga Amerikano sa Look ng
Maynila’y dala na nila ang sistema ng paturuang
Amerikano. Ayon sa kasaysayang sinulat ng mga
dayuhan at ng mga Pilipinong gumagamit ng
mula kina Julian at Lontoc (2009)

© 2020 Philippine Science High School System. All rights reserved. This document may contain proprietary
Filipino 1 Pahina 4 ng 8
information and may only be released to third parties with approval of management. Document is uncontrolled
unless otherwise marked; uncontrolled documents are not subject to update notification.
 Sanaysay: Amerikanisasyon ng Isang Pilipino
Ni: Ponciano B.P Pineda

dayuhan at ng mga Pilipinong gumagamit ng salaming dayuhan – pumarito ang

mga… upang hanguin tayo sa barbarismo. Bibigyan daw nila tayo ng edukasyon.
Binigyan nga, edukasyong popular pagkat sa simulain ay bukas sa lahat ng mga
mamamayan. Ang wikang panturo ay Kano. Ang mga asignatura ay hulwad sa Kano.
Malayo na ang panahong iyon ng pagdaong ni Dewey sa ating pasigan, ngunit narito
pa rin ang mga bakas. Isa tayong kolonya hanggang ngayon. Ang sistema natin ay
tunay na kolonyal.
Marahil ay ‘di totoong mga Amerikano lamang ang dapat nating sisihin.
Tayo man ay may kasalanan. Sa kabila ng katotohanang binigyan tayo ng kalayaang
pampulitika, tayo nama’y pinanatiling nakagapos sa kaalipinang ekonomiko at
edukasyonal. Sa pana-panahon ay humihingi tayo ng pag-aaral sa ating mga
suliranin sa pagtuturo. Ang hinihiling nating gumawa nito’y ang ating dating
panginoon, ang mga Amerikano. Sila rin ang nagmumunyi sa atin ng mga kalutasan.
At kung ‘di magbunga nang maigi, tayo ang nagdurusa. Kasalanan natin, ngunit ‘di
natin gustong magkaganito. Biktima tayo ng kasaysayan. Ganito ang ating palad.
Gayunman, ang tanong ko’y ‘di na ba tayo bubulas,’di na ba tayo magiging ganap
na lalaki at ganap na bansa – sui juris sa lenggwahe ng batas.
Sa sinundang brodkas ay sinabi na naming sa inyo kung ano ang paraang
ginagawa sa pagpapalaganap ditto ng wikang Amerikano. Ang wika at edukasyon
ay magkaugnay. Ngayon ay marami pang tulong sa edukasyon na kaloob ng Estados
Unidos. Hindi natin matiyak ang mga tali ng tulong na ito. Sa kawalan ng
mapanghahawakang kongkretong ebidensya’y makapagbibigay lamang tayo ng mga
hinuha. Maaaring sabihing ang kaloob sa atin ay udyok ng damdaming altruistiko
ng ating dating panginoon. Ito kaya’y kapani-paniwala? Hindi ba’t sa maraming
pagkakataon ay lumilitaw ang katotohanang sa kapakanang Amerikano lamang ang
paglilingkod na ginawa rito ng mga Amerikanong kinatawan ng pamahalaang
Amerikano at pati ng kanilang mga ahenteng na-brain wash pagkatapos magtamasa
ng kwalta ng iskolarsyip at grant?
Isang kababawan, kung ‘di man katunggakan ang mag-akalang tunay na
nagbubuhos dito ng salapi at panahon ang Estados Unidos dahil lamang sa
kapakanang Pilipino. Sa katunaya’y naglilingkod sila sa kapakanan ng Estados
Unidos at sa kalwalhatian ng Unyon. Ito ang hinahangaan ko sa mga Amerikano,
kahit sila saan magtungo, kailan mang panahon, ay nananatili silang Amerikano.
Kapos tayo sa bagay na ito. Tayo pa nga ang tumatayong tagapagtanggol nila, na
para bagang kailangan pa nating ipagtanggol sila. Ang isang Pilipino, lalo na ang
kabilang sa pamilyang ginawa kong halimbawa sa simula ng komentaryong ito, ay
medaling maging Amerikano. Kaawa-awa ang bayang ito!

© 2020 Philippine Science High School System. All rights reserved. This document may contain proprietary
Filipino 1 Pahina 5 ng 8
information and may only be released to third parties with approval of management. Document is uncontrolled
unless otherwise marked; uncontrolled documents are not subject to update notification.
 Sanaysay: Amerikanisasyon ng Isang Pilipino
Ni: Ponciano B.P Pineda

Ang lahat ng ating pagsisikap na maging tunay na Republikang Pilipino ay

mabibigo habang dayuhan ang sistema ng ating paturuang pambansa. Tunay na
kailangan ang pagbabago, ang rebolusyon sa larangang ito. Ngayon ay may
isang komisyong nilikha ang Pangulo upag
pag-aralan ang sitwasyon ng edukasyon sa
ating bayan. Sana’y maging tunay na Pilipino
ang ibubunga ng Komisyon. Huwag sanang
kaligtaan nito ang kahalagahan ng wikang
panturo. Nababatid kong nasa kamay na ng
komisyon ang maraming pag-aaral ng
Kawanihan ng Paaralang Bayan tungkol sa
bagay na ito. Nababatid na rin nito marahil ang
tagubilin ng Lupon sa kurikulum, pati na ang
paninindigan ng Lupon sa Implementasyon.
Hindi ako isang manghuhula, ngunit masasabi
ko nang walang alinlangan; na habang
nabibidbid ang ating paturuang pambansa sa
sistemang Amerikano, at habang
tinatagikawan tayo ng wikang Amerikano, mananatili tayong second rater lamang
sa edukasyon, mangagagaya at bayang walang bait sa sarili. Ang Wikang Filipino’y
handa upang gamitin sa deamerikanisasyon ng isang amerikanisadong
mamamayang Pilipino.

TA: 13 minuto ATA: _____

I - TAMA o MALI. Sagutin ang sumusunod base sa nabasang akda. Ilagay ang TAMA
kung wasto ang pahayag at ilagay naman ang MALI kung di-wasto ang nilalaman ng
pahayag. (Ang gawaing ito ay bibigyan ng marka.)

1. Ang amerikanisasyon ay isang sakit na panlipunan na lumulubha sa pamayanang

Pilipino.
2. Ang uri ng edukasyon ng Pilipino ang siyang ugat na dahilan ng amerikanisasyon.
3. Ang mga paaralang pampubliko ay ari ng dayuhan at pinamumunuan ng mga
relihiyoso.
4. Wikang Filipino ang ginagamit kung kausapin ang mga alila o utusan sa kanilang
tahanan.
5. Ang pelikulang Pilipino ang pinakamagaling sapagkat mga artistang Pilipino ang
nagsisiganap.
6. Hanggang sa kasalukuyan ang sistema ng edukasyon natin ay tunay na kolonyal.
© 2020 Philippine Science High School System. All rights reserved. This document may contain proprietary
Filipino 1 Pahina 6 ng 8
information and may only be released to third parties with approval of management. Document is uncontrolled
unless otherwise marked; uncontrolled documents are not subject to update notification.
7. Bagamat binigyan tayo ng kalayaang pampulitika ng mga amerikano, tayo
nama’y pinanatiling nakagapos sa kaalipinang ekonomiko at edukasyunal.
8. Ang wika at edukasyon ay di magka-ugnay sa isa’t isa.
9. Ang Estados Unidos ay naglilingkod sa Pilipinas para sa kapakanan ng mga
Pilipino.
10. Ang lahat ng pagsisikap na maging tunay na Repubikang Pilipino ay mabibigo
habang dayuhan ang sistema ng ating paturuang pambansa.

II - Sagutin ang sumusunod na mga tanong.

1. Bagama’t bihira nang gamitin ang salitang Amerikanisasyon sa ating lipunan

ngayon, masasabi mo bang ito’y patuloy pa ring laganap sa bayan natin sa
kasalukuyan? Patunayan.
2. Bakit sinasabing ang wikang Filipino ang susi upang maisagawa ang
deamerikanisasyon sa bansa?
3. Bilang kabataang Pilipino, ano ang magagawa mo upang mabawasan ang
kaisipang kolonyal sa bansa?

Maaaring bigyan ng puntos ang kasagutan ng mga mag-aaral.

Limang (5) puntos bawat bilang.

Pamantayan 1 2 3
Limitado ang Hindi gaanong Mahusay na
nilalaman kaya naipaliwanag ang naipaliwanag ang
Nilalaman
hindi kayang ideya ideya
magpaliwanag
Kaangkupan ng Hindi gaanong Angkop na
mga Salitang angkop ang mga angkop ang mga
Ginamit salitang ginamit salitang ginamit

TA: 2 minuto ATA: _____

Sa katotohanan, isang malaking kapakinabangan kung ang isang tao ay marunong

magsalita ng wikang Ingles sapagkat batid naman ng lahat na ito ang ginagamit na
wikang panlahat o universal language sa buong mundo. Subalit minsa’y nagiging
negatibo ang epekto ng wikang ito sa halip na magamit natin bilang sandata sa pag-
unlad.
TA – suggested time allocation set by the teacher
ATA – actual time spent by the student (for information purpose only)

© 2020 Philippine Science High School System. All rights reserved. This document may contain proprietary
Filipino 1 Pahina 7 ng 8
information and may only be released to third parties with approval of management. Document is uncontrolled
unless otherwise marked; uncontrolled documents are not subject to update notification.
 Mga Sanggunian:

Aguila, Ma. Celeste., et al. (1993). MITHI 1 Sa Panitikan at Wikang Filipino. Trinitas
Publishing, Inc.

Baisa-Julian, A., et al. (2009). PLUMA II Wika at Panitikan para sa Mataas na Paaralan.
2nd Ed. Phoenix Publishing House Inc. 927 Quezon Ave., Quezon City.

Dizon, R. & Mata, L. (2010). Literatura I. MSU-Iligan Institute of Technology. Iligan

City.

Para sa mga Larawan:

VectorGrove.com. (n.d.). Dad mother daughter homework by WAT cartoon.
VectorGrove. https://vectorgrove.com/royalty-free-vector-image/23876222/dad-
mother-daughter-homework.html

Illustration of a Filipino kid holding the Philippine flag. (n.d.).

123RF. https://www.123rf.com/photo_9670300_illustration-of-a-filipino-kid-holding-
the-philippine-flag.html

Inihanda ni: Justine Aubry G. Moyon

Posisyon: Special Science Teacher II
Kampus: PSHS-Southern Mindanao
Pangalan ng Reviewer: Mary Anne S. Bermudez-Villanueva
Posisyon ng reviewer: Special Science Teacher IV
Kampus: PSHS-Southern Mindanao

© 2020 Philippine Science High School System. All rights reserved. This document may contain proprietary
Filipino 1 Pahina 8 ng 8
information and may only be released to third parties with approval of management. Document is uncontrolled
unless otherwise marked; uncontrolled documents are not subject to update notification.