‫ﻧﺜﺮ ﻓﺎرﺳﯽ »‪«1‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

 ‫»‪«2‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

 ‫»‪«4‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬

‫ﻓﺼﻞ اول‪:‬ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﺧﺎك ‪9.....................................................................................................................‬‬

‫‪ - 1-1‬ﻣﻘﺪﻣﻪ ‪9 ....................................................................................................................................‬‬
‫‪ -2-1‬ﻣﻨﺸﺎ و ﭘﯿﺪاﯾﺶ ﺧﺎك ‪9 ...................................................................................................................‬‬
‫‪ -1-3‬داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺧﺎك ﻫﺎ ‪11 ....................................................................................................................‬‬
‫‪ -‬ﺧﺎك ﺑﺎ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﭘﻠﻪ اي ‪18 ..................................................................................................................‬‬
‫‪ -4- 1‬رﻓﺘﺎر ﺧﻤﯿﺮي ﺧﺎك ﻫﺎي ﺟﺴﺒﻨﺪه ‪19 ...................................................................................................‬‬
‫‪ -‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺣﺪ رواﻧﯽ ‪20 ............................................................................................................................‬‬
‫‪ -‬ﺷﺎﺧﺺ ﺧﻤﯿﺮي ﯾﺎ ﺷﺎﺧﺺ ﭘﻼﺳﺘﯿﺴﯿﺘﻪ )‪23 .......................................................................(Plasticity Index‬‬
‫‪ -6-1‬رده ﺑﻨﺪي ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺧﺎك ﻫﺎ ‪24 ..........................................................................................................‬‬
‫‪-‬ﺑﺘﻦ ‪32 ............................................................................................................................................‬‬
‫‪ -‬روﺳﺎزي راه ﻫﺎ ‪32 ...............................................................................................................................‬‬
‫‪ -‬زﯾﺮ ﺳﺎزي راه ﻫﺎ ‪32 .............................................................................................................................‬‬
‫‪ -‬ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻓﯿﻠﺘﺮ ﻣﻨﺎﺳﺐ ‪32 .......................................................................................................................‬‬
‫‪- 7-1‬ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي وزﻧﯽ و ﺣﺠﻤﯽ ﺧﺎك ‪33 .....................................................................................................‬‬
‫‪- 8-1‬ﺗﺮاﮐﻢ ‪38 ....................................................................................................................................‬‬
‫‪ -9-1‬درﺻﺪ ﺗﺮاﮐﻢ و ﺗﺮاﮐﻢ ﻧﺴﺒﯽ ‪42 ..........................................................................................................‬‬
‫‪ -10-1‬ﻧﺸﺴﺖ ﺧﺎك ‪43 ........................................................................................................................‬‬
‫‪ -‬روش ﻟﮕﺎرﯾﺘﻢ زﻣﺎن )روش ﮐﺎﺳﺎﮔﺮاﻧﺪ( ‪54 .....................................................................................................‬‬
‫‪ -11-1‬ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﻓﺸﺎر ﺣﺎﺻﻞ از وزن ﻻﯾﻪ ﻫﺎي ﻓﻮﻗﺎﻧﯽ ‪58 .....................................................................................‬‬
‫‪ -12 -1‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ ﺧﺎك ‪58 ................................................................................................................‬‬
‫‪ -‬آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺮاﮐﻢ ﺳﻪ ﻣﺤﻮري )‪63 ..................................................................... (Triaxial Compression Test‬‬
‫‪ -‬ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻓﺸﺎر آب ﺣﻔﺮه اي ‪67 ................................................................................................................‬‬
‫‪ -‬آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﮏ ﻣﺤﻮري )‪67 ..................................................................... (Unconfined Compression Test‬‬
‫‪ -‬آزﻣﺎﯾﺶ ﻧﻔﻮذ اﺳﺘﺎﻧﺪارد )‪68 ........................................................................................................... (SPT‬‬
‫‪ -‬آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺮش ﭘﺮه )‪70 .............................................................................................. (Vane Shear Test‬‬
‫‪ -‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺎرﺑﺮي ﮐﺎﻟﯿﻔﺮﻧﯿﺎ )‪71 ............................................................................ (California Bearing Ratio‬‬
‫‪ -‬آزﻣﻮﻧﻬﺎي اﻧﺒﺴﺎﻃﯽ ) ‪73 .............................................................................................. (Expansion Test‬‬
‫‪ -13-1‬ﺿﺮﯾﺐ ﻓﺸﺎر آب ﺣﻔﺮه اي اﺳﮑﻤﭙﺘﻮن )‪74 .................................................................................... (A, B‬‬
‫‪ -14-1‬اﮐﺘﺸﺎف ﺧﺎك ‪75 .......................................................................................................................‬‬
‫‪ -‬ﺣﻔﺎري ﺷﺴﺘﺸﻮﯾﯽ ‪76 ..........................................................................................................................‬‬
‫‪ -‬ﺣﻔﺎري ﺿﺮﺑﻪ اي ‪77 ............................................................................................................................‬‬
‫‪ -‬ﺣﻔﺎري دوراﻧﯽ ‪77 ...............................................................................................................................‬‬
‫‪ -15-1‬ﻫﻮازدﮔﯽ ‪78 .............................................................................................................................‬‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«5‬‬

‫‪ -‬ﻫﻮازدﮔﯽ ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ )‪78 ........................................................................................ (Physical Weathering‬‬

‫‪ -‬ﻫﻮازدﮔﯽ ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ )‪78 ................................................................................... (Chemical Weathering‬‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺳﻮاﻻت ﺗﺴﺘﯽ ‪80 ..........................................................................................................................‬‬
‫ﭘﺎﺳﺨﻨﺎﻣﻪ ﺳﻮاﻻت ﺗﺴﺘﯽ ‪97 .....................................................................................................................‬‬
‫ﻓﺼﻞ دوم‪:‬ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﺳﻨﮓ‪106 .................................................................................................................‬‬
‫‪ -1-2‬ﻣﻘﺪﻣﻪ ‪106.................................................................................................................................‬‬
‫‪ -2-2‬ﺗﻨﺶ و واﺗﻨﺶ )‪106.......................................................................................... (Stress and Strain‬‬
‫‪ -3-2‬داﯾﺮة ﻣﻮﻫﺮ )‪108 ..................................................................................................... (Mohr Circle‬‬
‫‪ -4-2‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﻮﻫﺮ – ﮐﻮﻟﻤﺐ ‪110 ..............................................................................................................‬‬
‫‪ - 5-2‬ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺗﻨﺶ در ﻣﻘﺎﻃﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﯾﮏ ﺟﺴﻢ ‪111 ........................................................................................‬‬
‫‪ - 6 -2‬اﻧﻮاع ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﯾﮏ ﻣﺤﻮري و دو ﻣﺤﻮري ‪117 .......................................................................................‬‬
‫‪ - 7-2‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺗﻨﺶ ﻫﺎي اﺻﻠﯽ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﻋﻤﻮدي و ﺑﺮﺷﯽ ‪119 ..............................................................‬‬
‫‪- 8 -2‬ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ اﺳﺘﺮﯾﻨﻬﺎي دو ﺑﻌﺪي ‪121 .............................................................................................‬‬
‫در ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﺳﻪ ﻣﺤﻮري ‪122 ................................................................................................................‬‬
‫‪ -9 -2‬ﻣﻔﻬﻮم ﺗﻨﺠﺶ در ﯾﮏ ﺟﺴﻢ ‪122 .......................................................................................................‬‬
‫‪ -10 -2‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺳﻨﮓ ﻫﺎ ‪125 .........................................................................................................‬‬
‫‪ -‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ ﺳﻨﮓ ﻫﺎ در ﺻﺤﺮا ‪132 ............................................................................................. :‬‬
‫‪ -11-2‬رده ﺑﻨﺪي ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺳﻨﮓ ﻫﺎ ‪133 .....................................................................................................‬‬
‫‪ -‬ﺷﺎﺧﺺ ﻧﺴﺒﺖ ﺳﺮﻋﺖ ‪136.....................................................................................................................‬‬
‫‪ - 12-2‬رﻓﺘﺎر ﺳﻨﮓ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻓﺸﺎر ﯾﮏ ﻣﺤﻮري ‪137 ..........................................................................................‬‬
‫‪ - 13 -2‬اﻧﻮاع ﺷﮑﺴﺘﮕﯽ در ﺳﻨﮓ ﻫﺎ ‪139 .....................................................................................................‬‬
‫‪ - 14-2‬ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺳﻨﮓ ﻫﺎي ﭘﻮﺳﺘﮥ زﻣﯿﻦ ‪139 ....................................................................................‬‬
‫‪ - 15-2‬ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﺗﮑﺘﻮﻧﯿﮑﯽ ‪140 .............................................................................................................‬‬
‫‪ - 16 -2‬ﺳﻨﮓ ﻫﺎي آذرﯾﻦ‪ ،‬رﺳﻮﺑﯽ و دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ در رده ﺑﻨﺪي زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ‪140 ..............................................‬‬
‫‪ -17 -2‬ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻋﺪدي ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ ﺳﻨﮓ ﻫﺎ ‪142 ..................................................................................‬‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺳﻮاﻻت ﺗﺴﺘﯽ ‪144 ........................................................................................................................‬‬
‫ﭘﺎﺳﺨﻨﺎﻣﻪ ﺳﻮاﻻت ﺗﺴﺘﯽ ‪146....................................................................................................................‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ :‬ﺣﺮﮐﺖ آب در ﺧﺎك و ﺳﻨﮓ ‪147 .............................................................................................‬‬
‫‪ -1-3‬ﻣﻘﺪﻣﻪ ‪147 ................................................................................................................................‬‬
‫‪ -2-3‬اﻧﺮژي آب در ﺧﺎك ‪148 ..................................................................................................................‬‬
‫‪ -3- 3‬ﻧﺤﻮة ﺗﻌﯿﯿﻦ اﻧﺮزي آب در ﺧﺎك )ﻫﺪ ارﺗﻔﺎع و ﻫﺪ ﻓﺸﺎر(‪149 .........................................................................‬‬
‫‪ -4-3‬ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﻓﺸﺎر ﻫﺎي ﮐﻠﯽ‪ ،‬آب ﻣﻨﻔﺬي و ﻣﺆﺛﺮ در ﺧﺎك ‪151 ............................................................................‬‬
‫‪ -‬ﻓﺸﺎر ﮐﻞ‪151 ...................................................................................................................................‬‬
‫‪ -‬ﻓﺸﺎر آب ﻣﻨﻔﺬي )‪152 .................................................................................................................... (u‬‬
‫‪ -5-3‬رواﺑﻂ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺗﻨﺶ ‪153 ...................................................................................................................‬‬
‫‪ -‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ در ﺣﺎﻟﺖ ﺗﺮاوش ‪154 ......................................................................................................‬‬
‫‪ -7-3‬ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﺧﺎك ‪157 ...................................................................................................................‬‬
‫‪ -‬آزﻣﺎﯾﺶ ﭘﻤﭙﺎژ ﺻﺤﺮاﯾﯽ در ﻻﯾﮥ آﺑﺪار آزاد ‪163...............................................................................................‬‬
 ‫»‪«6‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ -8- 3‬ﮔﺮادﯾﺎن ﻫﯿﺪروﻟﯿﮑﯽ )‪172 ............................................................................................................ (i‬‬

‫‪ -9-3‬ﻗﺎﻧﻮن دارﺳﯽ ‪173 ........................................................................................................................‬‬
‫‪ -11-3‬ﻣﻌﺎدﻟﮥ ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ و ﻣﻌﺎدﻟﮥ ﻻﭘﻼس ‪175 ................................................................................................‬‬
‫‪ -12-3‬ﺗﺮاوش ﯾﮏ ﺑﻌﺪي و دو ﺑﻌﺪي ‪176 ....................................................................................................‬‬
‫‪ -‬ﺟﺮﯾﺎن ﺑﻪ ﻣﻮازات ﻻﯾﻪ ﻫﺎ ‪178 .................................................................................................................‬‬
‫‪ -‬ﺟﺮﯾﺎن ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﻻﯾﻪ ﻫﺎ ‪179 ...................................................................................................................‬‬
‫‪ - 13 -3‬ﺷﺒﮑﮥ ﺟﺮﯾﺎن ‪181 ......................................................................................................................‬‬
‫‪ -‬ﺧﻄﻮط ﺟﺮﯾﺎن ‪181 .............................................................................................................................‬‬
‫‪ -‬ﺧﻄﻮط ﻫﻢ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ‪181 ..................................................................................................................... :‬‬
‫‪ -14-3‬ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﻧﯿﺮوي ﺑﺮ ﮐﻨﻨﺪه ﯾﺎ ﺑﻠﻨﺪﮐﻨﻨﺪه )‪184 ............................................................................... (Uplift‬‬
‫‪ -15-3‬رﮔﺎب ﯾﺎ ﻣﺎﺳﮥ ﭼﻮﺷﺎن ‪185 .............................................................................................................‬‬
‫‪ -16-3‬ﻓﺮﺳﺎﯾﺶ ﯾﺎ آب ﺷﺴﺘﮕﯽ ‪187 ...........................................................................................................‬‬
‫‪ -17-3‬ﻣﻮﺋﯿﻨﮕﯽ در ﺧﺎك ‪188 ..................................................................................................................‬‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺳﻮاﻻت ﺗﺴﺘﯽ ‪190 ........................................................................................................................‬‬
‫ﭘﺎﺳﺨﻨﺎﻣﻪ ﺳﻮاﻻت ﺗﺴﺘﯽ ‪199 ....................................................................................................................‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪:‬ﺣﺮﮐﺎت ﺗﻮده اي ﺳﻨﮓ و ﺧﺎك و ﭘﺎﯾﺪاري داﻣﻨﻪ ﻫﺎ ‪203 .................................................................‬‬
‫‪ – 1-4‬ﻣﻘﺪﻣﻪ ‪203 ...............................................................................................................................‬‬
‫‪ -2-4‬ﺣﺮﮐﺎت ﺗﻮده اي ﺳﻨﮓ و ﺧﺎك ‪203 .....................................................................................................‬‬
‫‪ -3-4‬ﭘﺎﯾﺪاري ﺷﯿﺒﻬﺎ‪208 ........................................................................................................................‬‬
‫‪ -‬ﭘﺎﯾﺪاري در ﺷﯿﺮواﻧﯽ ﻫﺎي ﻧﺎ ﻣﺤﺪود )ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺸﮏ( ‪212 ...................................................................................‬‬
‫‪ -‬ﭘﺎﯾﺪاري در ﺷﯿﺮواﻧﯽ ﻫﺎي ﻧﺎ ﻣﺤﺪود )ﺑﺎ ﺗﺮاوش( ‪215 ........................................................................................‬‬
‫‪ -‬ﭘﺎﯾﺪاري ﯾﮏ ﻗﻄﻌﻪ ﺳﻨﮓ در اﻣﺘﺪاد ﯾﮏ ﺻﻔﺤﮥ ﻣﺴﺘﻮي)ﺳﻄﺢ ﻟﻐﺰش ﺧﻄﯽ( ‪217 ........................................................‬‬
‫‪ -‬ﭘﺎﯾﺪاري ﯾﮏ ﺗﻮده ﺳﻨﮓ در اﻣﺘﺪاد ﯾﮏ ﺻﻔﺤﮥ ﻣﺴﺘﻮي )ﺳﻄﺢ ﻟﻐﺰش ﺧﻄﯽ( ‪219 ........................................................‬‬
‫‪ -‬ﺷﮑﺎف ﮐﺸﺸﯽ در ﺑﺎﻻ دﺳﺖ ﺳﻄﺢ ﺷﯿﺒﺪار‪220 ..............................................................................................‬‬
‫‪ -‬ﺷﮑﺎف ﮐﺸﺸﯽ در روي ﺳﻄﺢ ﺷﯿﺒﺪار ‪221 ..................................................................................................‬‬
‫‪ -‬ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﯾﮏ ﺗﻮدة ﺧﺎك در اﻣﺘﺪاد ﯾﮏ ﺻﻔﺤﮥ داﯾﺮه اي ‪223 ......................................................................‬‬
‫‪ -‬روش ﺗﻮده ‪223 .................................................................................................................................‬‬
‫‪ -‬روش ﻗﻄﻌﺎت ‪228 ..............................................................................................................................‬‬
‫‪ -4-4‬ﺗﺄﺛﯿﺮ زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه ﺑﺮ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﭘﻮﺳﺘﻪ ‪230 ................................................................................................‬‬
‫‪ -‬اﻣﻮاج ﺳﻄﺤﯽ ‪232 ..............................................................................................................................‬‬
‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪:‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ و ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻬﺎي ﻓﻨﯽ ‪239..........................................................................‬‬
‫‪ -1-5‬ﻣﻘﺪﻣﻪ ‪239 .................................................................................................................................‬‬
‫‪ -2-5‬ﭘﯽ ﻫﺎ ‪239 .................................................................................................................................‬‬
‫‪ -3-5‬ﺗﻮﻧﻞ ﻫﺎ ‪245 ...............................................................................................................................‬‬
‫‪ -2-3-5‬ﭼﯿﻦ ﺧﻮردﮔﯽ زﻣﯿﻦ ‪245 .............................................................................................................‬‬
‫‪ -4-5‬ﺳﺪﻫﺎ ‪247 ..................................................................................................................................‬‬
‫‪-5-5‬آﻫﮏ ﻫﺎي ﮐﺎرﺳﺘﯽ در اﻃﺮاف ﺳﺪﻫﺎ ‪251 ................................................................................................‬‬
‫‪ -6-5‬دﯾﻮارﻫﺎي ﺣﺎﺋﻞ )‪251 ........................................................................................... (Retaining Walls‬‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«7‬‬

‫‪ -7-5‬ﺷﻤﻊ ﻫﺎ )‪253 ..................................................................................................................... (Pile‬‬

‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺳﻮاﻻت ﺗﺴﺘﯽ ‪255 ........................................................................................................................‬‬
‫ﭘﺎﺳﺨﻨﺎﻣﻪ ﺳﻮاﻻت ﺗﺴﺘﯽ ‪263....................................................................................................................‬‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺗﺴﺖ ‪266 ................................................................................................................................‬‬
‫ﭘﺎﺳﺨﻨﺎﻣﻪ ﺳﻮاﻻت ‪307 ...........................................................................................................................‬‬
‫آزﻣﻮن ﺧﻮدﺳﻨﺠﯽ اول ‪320 ......................................................................................................................‬‬
‫ﭘﺎﺳﺨﻨﺎﻣﻪ ﺳﻮاﻻت ﺗﺴﺘﯽ ‪324 ...................................................................................................................‬‬
‫»‪«8‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«9‬‬

‫ﻓﺼﻞ اول‪:‬ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﺧﺎك‬

‫‪ - 1-1‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫از ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻋﻠﻢ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ و زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﮔﺮاﯾﺶ ﺟﺪﯾﺪي ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺷـﮑﻞ ﻣـﯽ ﮔﯿـﺮد‪ .‬ﻫـﺪف ﻋﻤـﺪة‬

‫ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺑﻬﺮه ﮔﯿﺮي از اﻃﻼﻋﺎت زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ در ﺷﻨﺎﺧﺖ ﭘﺪﯾﺪه ﻫﺎي ﻃﺒﯿﻌـﯽ و وﯾﮋﮔﯿﻬـﺎي ﻣـﻮاد ﺗﺸـﮑﯿﻞ‬

‫دﻫﻨﺪة زﻣﯿﻦ‪ ،‬ﺗﺄﺛﯿﺮ آﻧﻬﺎ ﺑﺮ ﺳﺎزه ﻫﺎي ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ و ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺳﺎزه ﻫﺎي ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺑﺮ زﻣـﯿﻦ اﺳـﺖ‪ .‬در واﻗـﻊ ﻋﻠـﻢ زﻣـﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳـﯽ‬

‫ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺑﺎ ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﯿﺮي اﻃﻼﻋﺎت زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺿﺮﯾﺐ ﺗﺨﺮﯾﺐ را در ﭘﺮوژه ﻫـﺎي ﻋﻤﺮاﻧـﯽ ﮐـﺎﻫﺶ و ﺿـﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨـﺎن را‬

‫اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬ﺷﮑﺴﺘﻦ ﺳﺪﻫﺎي ﺑﺰرگ و ﺗﻠﻔﺎت اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﺎﻻ در از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻦ ﺳﺎزه ﻫﺎي ﺑﺰرگ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‪ ،‬راﻧﺶ ﻫﺎ و ﻟﻐﺰش‬

‫ﻫﺎ‪ ،‬ﻧﺎﺷﯽ از ﻋﺪم ارﺗﺒﺎط ﺑﯿﻦ ﻣﻬﻨﺪﺳﯿﻦ و زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﺎن ﺑﻮده و در ﺳﺎﻟﻬﺎي اﺧﯿﺮ ﺑﺎ ﮔﺴـﺘﺮش ارﺗﺒـﺎط ﺑـﯿﻦ زﻣـﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳـﯽ‬

‫ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺑﺎ ﺷﺎﺧﻪ ﻫﺎي دﯾﮕﺮ زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ و ﻣﻬﻨﺪﺳﯿﻦ ﻋﻤﺮان‪ ،‬اﯾﻦ ﺧﺴﺎرات ﮐﻤﺘﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﺧﺎك ‪ :‬ﻣﻄﺎﻟﻌﮥ ﺧﻮاص ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ‪ ،‬ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ‪ ،‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ و ﻫﯿﺪروﻟﯿﮑﯽ ﺧﺎك در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﻬﻨﺪﺳـﯽ ﻣﺎﻧﻨـﺪ‬

‫ﺗﻮﻧﻞ‪ ،‬ﺳﺪﺳﺎزي و ﻏﯿﺮه ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -2-1‬ﻣﻨﺸﺎ و ﭘﯿﺪاﯾﺶ ﺧﺎك‬

‫ﺧﺎك )‪ : (Soil‬ﻣﻮاد و ذرات ﺗﻪ ﻧﺸﺴﺘﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ در اﺛﺮ ﺗﺠﺰﯾﮥ )‪ (Disintegration‬ﺳﻨﮓ ﻫﺎي ﭘﻮﺳﺘﻪ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣـﯽ‬

‫آﯾﻨﺪ‪ .‬ﺳﻨﮓ ﻫﺎي ﭘﻮﺳﺘﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺳﻨﮓ ﻫﺎي رﺳﻮﺑﯽ‪ ،‬دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ و آذرﯾﻦ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺧﺎك ﻋﻤﺪﺗﺎ از ﺳﻪ ﻓﺎز ﺟﺎﻣﺪ‪ ،‬ﻣﺎﯾﻊ و ﮔﺎزي ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫)‪ (Solid‬ﻫﻮا ‪ (Gassious) +‬آب ‪(Liquid) +‬‬ ‫ﺧﺎك )‪ (Soil‬ﻓﺎز ﺟﺎﻣﺪ‬

‫)‪(Gassious‬‬ ‫)‪(Solid‬ﻫﻮا ‪+‬‬ ‫)‪ (Dry Soil‬ﻓﺎز ﺟﺎﻣﺪ‬ ‫ﺧﺎك ﺧﺸﮏ‬

‫ﻓﺎز ﺟﺎﻣﺪ )‪ (Solid‬آب ‪(Liquid) +‬‬ ‫)‪(Saturated Water‬‬ ‫ﺧﺎك اﺷﺒﺎع‬

‫)‪ (Solid‬ﻫﻮا ‪ + (Gassious) +‬آب)‪(Liquid‬‬ ‫)‪ (Partially Saturated‬ﻓﺎز ﺟﺎﻣﺪ‬ ‫ﺧﺎك ﺣﺪ واﺳﻂ‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در ﺑﺮرﺳﯽ و ﻣﻄﺎﻟﻌﮥ وﯾﮋﮔﯿﻬﺎي ﺧﺎك‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﻫﺮ ﺳﻪ ﻓﺎز ﺧﺎك و ﻫﻤﯿﻦ ﻃﻮر ارﺗﺒﺎط آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﺮرﺳﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ - 1-2-1‬ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﻨﺪي ﺧﺎك از ﻧﻈﺮ ﻣﺤﻞ ﺗﺸﮑﯿﻞ‬

‫ﺧﺎك ﻫﺎ از ﻧﻈﺮ ﻣﺤﻞ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

 ‫»‪«10‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫اﻟﻒ(ﺧﺎك ﻫﺎي ﺑﺮﺟﺎ‪ :‬از ﺗﺨﺮﯾﺐ ﺳﻨﮓ در ﻫﻤﺎن ﻣﺤﻞ ﺧﻮد ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺧﺎك ﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﯾﻨﮑﻪ ﺗﺤﺖ ﺗـﺄﺛﯿﺮ‬

‫ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ ﺧﺎك ﻫﺎي در ﻣﺤﻞ ﻫﻢ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ داراي ﮔﻮﺷﻪ ﻫﺎي ﺗﯿﺰ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ب(ﺧﺎك ﻫﺎي اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ‪ :‬ذرات اﯾﻦ ﺧﺎك ﻋﻤﺪﺗﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﻋﻮاﻣﻠﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ آب )آﺑﺮﻓﺘﻬﺎ( و ﯾﺎ ﺑﺎد )ﺑﺎدرﻓﺘﻬﺎ( ﺣﻤﻞ ﺷﺪه اﻧـﺪ‪ .‬ذرات‬

‫ﻣﻮﺟﻮد در اﯾﻦ ﺧﺎك ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﻗﺒﻞ از رﺳﻮب ﮔﺬاري ﻣﺴﺎﻓﺘﯽ را ﺣﻤﻞ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ داراي ﮔﻮﺷﻪ ﻫﺎي ﮔﺮد ﺷﺪه‬

‫ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪- 2-2-1‬ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﻨﺪي ﺧﺎك از ﻧﻈﺮ ﻧﻮع رﻓﺘﺎر‬

‫اﻟﻒ(‪ -‬رﻓﺘﺎر داﻧﻪ اي ‪ :‬ﺧﺎك ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ از داﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﺠﺰا ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه اﻧﺪ ﻋﻤﺪﺗﺎ داراي رﻓﺘﺎر داﻧـﻪ اي ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﻋﻤـﺪﺗﺎ در‬

‫ﺧﺎك ﻫﺎي داﻧﻪ درﺷﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﻦ‪ ،‬ﻣﺎﺳﻪ و ﺳﯿﻠﺖ اﯾﻦ رﻓﺘﺎر دﯾﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ب(‪-‬رﻓﺘﺎر ﭼﺴﺒﻨﺪه ﯾﺎ ﺧﻤﯿﺮي‪ :‬داﻧﻪ ﻫﺎي اﯾﻦ ﺧﺎك ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺸﺨﯿﺺ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ و رﻓﺘﺎر ﺧﺎك ﺑـﻪ ﺻـﻮرت‬

‫ﺧﻤﯿﺮ ﺑﻪ ﻫﻢ ﭼﺴﺒﯿﺪه و ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﺧﺎك ﻫﺎي رﺳﯽ ﻋﻤﺪﺗﺎ اﯾﻦ رﻓﺘﺎر دﯾﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‬

‫‪ -3-2-1‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺧﺎك‬

‫‪ -1-3-2-1‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺧﺎك ﻫﺎي داﻧﻪ درﺷﺖ ‪ :‬ﺧﺎك ﻫﺎي داﻧﻪ درﺷﺖ داراي دو ﻧﻮع ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫اﻟﻒ(‪ -‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺗﮏ داﻧﻪ اي‪ ،‬درﻫﻢ ﯾﺎ ﺗﮏ ﺳﺎﯾﺰ ‪ :‬در اﯾﻦ ﺳﺎﺧﺘﺎر داﻧﻪ ﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﮏ ﺗﮏ ﮐﻨﺎر ﻫﻢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘـﻪ اﻧـﺪ و‬

‫ﻫﺮ داﻧﻪ ﺗﻮﺳﻂ داﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﺠﺎور اﺣﺎﻃﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ب(‪-‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻻﻧﻪ زﻧﺒﻮري ﯾﺎ ﻣﺠﻮف‪ :‬در اﯾﻦ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺑﺪﻧﮥ اﺻﻠﯽ ﺧﺎك از داﻧﻪ ﻫﺎي درﺷﺖ ﻣﺎﺳﻪ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ و اﯾﻦ‬

‫داﻧﻪ ﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ رس ﯾﺎ ﺳﯿﻠﺖ ﺧﻤﯿﺮي و ﯾﺎ اﻣﻼح دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﺘﺼﻞ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻓﻀﺎﻫﺎي ﺧـﺎﻟﯽ ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﺑـﯿﻦ‬

‫ذرات اﯾﻦ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺗﮏ ﺳﺎﯾﺰ‪ ،‬ﭘﻮك ﺗﺮ و ﻣﺘﺨﻠﺨﻞ ﺗﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬اﻓﺰاﯾﺶ اﺷـﺒﺎع ﺷـﺪﮔﯽ در ﺧـﺎك ﺳـﺒﺐ‬

‫ﺷﺴﺘﻪ ﺷﺪن رس‪ ،‬ﺳﯿﻠﺖ ﺧﻤﯿﺮي و ﯾﺎ اﻣﻼﺣﯽ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ اﺗﺼﺎل داﻧﻪ ﻫﺎ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺳـﺎﺧﺘﺎر ﻻﻧـﻪ زﻧﺒـﻮري در اﯾـﻦ‬

‫ﺣﺎﻟﺖ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺗﮏ ﺳﺎﯾﺰ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺧﺎك ﻫﺎ در ﻃﺒﯿﻌﺖ ﻋﻤﺪﺗﺎ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺗﮏ ﺳﺎﯾﺰ دارﻧﺪ‪.‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«11‬‬

‫‪ -2-3-2-1‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺧﺎك ﻫﺎي رﯾﺰداﻧﻪ ‪ :‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﮐﺎﻧﯽ ﻫﺎي رﺳﯽ ﻋﻤﺪﺗﺎ داراي ﺳـﺎﺧﺘﺎر ﺻـﻔﺤﻪ اي و ﺳـﻮزﻧﯽ‬

‫ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺎرﻫﺎي ﻣﻨﻔﯽ در ﺳﻄﺢ اﯾﻦ ﮐﺎﻧﯽ ﻫﺎ ﭘﺨﺶ ﺷﺪه و در ﮔﻮﺷﻪ ﻫﺎس آﻧﻬﺎ ﻣﻘﺪاري ﺑﺎر ﻣﺜﺒﺖ ﻫﻢ وﺟﻮد دارد‪ .‬دو ﻧـﻮع‬

‫ﺳﺎﺧﺘﺎر در اﯾﻦ ﺧﺎك ﻫﺎ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽ آﯾﺪ ‪:‬‬

‫اﻟﻒ(‪ -‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻟﺨﺘﻪ اي‪ ،‬ﻓﻠﻮﮐﻮﻟﻪ ﯾﺎ ﻣﺠﺘﻤﻊ ‪ :‬در اﯾﻦ ﺳﺎﺧﺘﺎر‪ ،‬ﺑﺮآﯾﻨﺪ ﻧﯿﺮوي داﺧﻠﯽ ﺑﯿﻦ ذرات ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﺎذﺑـﻪ ﺧﻮاﻫـﺪ‬

‫ﺑﻮد و ﮐﺎﻧﯽ ﻫﺎ از ﮔﻮﺷﻪ ﻫﺎي داراي ﺑﺎر ﻣﺜﺒﺖ ﺑﻪ ﺻﻔﺤﺎت ﻣﻨﻔﯽ ﻣﺠﺎور ﻣﯽ ﭼﺴﺒﻨﺪ‪.‬‬

‫ب(‪ -‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ﭘﺮاﮐﻨﺪه ‪ :‬در اﺛﺮ ﻓﺸﺎر روﺑﺎره‪ ،‬ﮐﺎﻧﯽ ﻫﺎي رﺳﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﻮاﺑﯿﺪه ﺑﺮ روي ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻗﺮار ﻣـﯽ ﮔﯿﺮﻧـﺪ‪ .‬در اﯾـﻦ‬

‫ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻄﺢ ﺗﻤﺎس ذرات ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ زﯾﺎد و ﺑﺮآﯾﻨﺪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي داﺧﻠﯽ ﺑﯿﻦ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت داﻓﻌﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ و ﻧﺸﺴﺖ ﺧﺎك ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎرﻫﺎي ﺑﺎﻻ در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻓﻠﻮﮐﻮﻟﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ اﻣﺎ ﺗﺮاﮐﻢ ﭘﺬﯾﺮي ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎرﻫﺎي ﮐـﻢ در‬

‫ﺳﺎﺧﺘﺎر ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -1-3‬داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺧﺎك ﻫﺎ‬

‫در اﺑﺘﺪاﯾﯽ ﺗﺮﯾﻦ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﻨﺪي‪ ،‬داﻧﻪ ﻫﺎي ﺧﺎك از ﻧﻈﺮ اﻧﺪازه ﺑﻪ دو ﮔﺮوه داﻧﻪ درﺷﺖ ﺷﺎﻣﻞ ﺷﻦ و ﻣﺎﺳﻪ و رﯾـﺰ داﻧـﻪ ﺷـﺎﻣﻞ‬

‫ﺳﯿﻠﺖ و رس‪ ،‬ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫در ﯾﮏ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﻨﺪي ﮐﻠﯽ ذرات ﺧﺎك در ﻣﺤﺪوده اي ﺑﯿﻦ ‪ 75 mm‬ﺗﺎ ‪ 0/001‬ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮔﺮدﯾﺪه اﻧﺪ‪ .‬ذرات ﺑﺰرگ ﺗـﺮ از ‪mm‬‬

‫‪ 75‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﻨﮓ و ذرات ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺮ از ‪ 0/001 mm‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮐﻠﻮﺋﯿﺪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣـﯽ ﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬اﺳـﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ‪ ،‬ﻧـﺎم‬

‫ﮔﺬاري ﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ ﺑﺮاي اﻧﺪازة داﻧﻪ ﻫﺎ اراﺋﻪ ﮐﺮده اﻧﺪ‪ .‬در ﺑﯿﻦ اﯾﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻫﺎ‪ ،‬اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻣﺘﺤـﺪ ‪ USCS‬از ﻣﻘﺒﻮﻟﯿـﺖ و‬

‫ﮐﺎرﺑﺮد ﺑﯿﺸﺘﺮي ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﻨﺪي دو ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪه در ﺧﺎك ﻫﺎ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽ ﮔﺮدد ‪:‬‬

‫‪ -1‬ﺧﺎك ﻫﺎي رﯾﺰداﻧﻪ ‪ :‬ﺧﺎك ﺑﺎ اﻧﺪازة ﮐﻤﺘﺮ از ‪0/075 mm‬‬

‫‪ -2‬ﺧﺎك ﻫﺎي داﻧﻪ درﺷﺖ ‪ :‬ﺧﺎك ﺑﺎ اﻧﺪازة ﺑﯿﺸﺘﺮ از ‪0/075 mm‬‬

‫‪4/75‬‬ ‫< ‪mm‬‬ ‫ﺷﻦ‬ ‫<‬ ‫‪75‬‬ ‫‪mm‬‬

‫ﺧﺎك درﺷﺖ داﻧﻪ‬
‫‪ < 4/75mm‬ﻣﺎﺳﻪ < ‪0/075 mm‬‬ ‫‪> 0/075‬‬

‫ﻻي < ‪0/002 mm‬‬ ‫<‬ ‫‪0/075 mm‬‬

‫ﺧﺎك رﯾﺰداﻧﻪ‬
‫رس‬ ‫‪< 0/002 mm‬‬ ‫‪< 0/075‬‬

‫ﺟﺪول ‪ :1‬ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﻨﺪي ﺧﺎك ﺑﺮ اﺳﺎس اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻣﺘﺤﺪ ‪.USCS‬‬

‫ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻗﻄﺮ ذرات از دو روش ﻋﻤﺪه ﻣﯽ ﺗﻮان اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪ -1 .‬روش اﻟﮏ ﮐﺮدن و ‪ -2‬روش ﻫﯿﺪروﻣﺘﺮي‪.‬‬
 ‫»‪«12‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ -1-3-1‬روش اﻟﮏ ﮐﺮدن )در ذرات ﺑﺰرﮔﺘﺮ از ‪(0/075mm‬‬

‫در روش اﻟﮏ ﮐﺮدن ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اي از اﻟﮏ ﻫﺎ ﺑﺎ ﻗﻄﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪارد را ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ از ﺑﺰرگ ﺑﻪ ﮐﻮﭼﮏ ﺑﺮ روي ﻫﻢ ﻗﺮار داده و ﺧـﺎك‬

‫را روي اﻟﮏ ﺑﺎﻻﯾﯽ ﮐﻪ داراي ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﻗﻄﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽ رﯾﺰﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ را ﺑﺮ روي دﺳﺘﮕﺎه ﻟﺮزاﻧﻨـﺪه )‪ (Shaker‬ﻗـﺮار‬

‫ﻣﯽ دﻫﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺗﮑﺎن داده ﺷﻮد‪ .‬ذرات از ﺑﯿﻦ ﺳﻮراخ ﻫﺎي اﻟﮏ ﻫﺎ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻗﻄﺮﺷﺎن و اﻧﺪازة ﺳـﻮراخ ﻫـﺎي اﻟـﮏ ﻫـﺎ‬

‫ﻋﺒﻮر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ از اﺗﻤﺎم ﮐﺎر‪ ،‬وزن ﺧﺎك ﻣﺎﻧﺪه روي ﻫﺮ اﻟﮏ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺠﻤﻮع وزن ﺧﺎك ﻫـﺎي ﻋﺒـﻮر ﮐـﺮده از‬

‫ﯾﮏ اﻟﮏ در واﻗﻊ وزن ذرات رﯾﺰﺗﺮ از آن اﻟﮏ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﭘﺲ از اﻟﮏ ﮐﺮدن ﺧﺎك‪ ،‬ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ درﺻﺪ ذرات ﻋﺒﻮر ﮐﺮده از ﯾﮏ اﻟﮏ‪ ،‬از راﺑﻄﮥ زﯾﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬

‫درﺻﺪ ذرات ﻋﺒﻮر ﮐﺮده از ﻫﺮ اﻟﮏ را ﺑﺎ ‪ Fi‬ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫ﮐﻞ وزن ﺧــﺎك ﻋﺒــﻮر ﮐــﺮده از ﯾــﮏ اﻟــﮏ‬

‫= ‪Fi‬‬
‫ﮐـــﻞ وزن ﺧـــﺎك‬

‫در اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻟﮏ ﻫﺎ داراي ﺑﻌﺪ ﺳﻮراخ و ﻧﺎم ﮔﺬاري ﻣﺘﻔﺎوت ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬اﺳـﺘﺎﻧﺪارد ‪ USCS‬ﻣﻘﺒﻮﻟﯿـﺖ و ﮐـﺎرﺑﺮد‬

‫ﺑﯿﺸﺘﺮي دارد‪ .‬در اﯾﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪارد اﻟﮏ ‪ #200‬ﺟﺪا ﮐﻨﻨﺪة ذرات رﯾﺰداﻧﻪ از درﺷﺖ داﻧﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ذرات ﮐﻮﭼﮏ ﺗـﺮ‬

‫از اﯾﻦ اﻟﮏ از ﻃﺮﯾﻖ روش ﻫﯿﺪروﻣﺘﺮي ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪.‬‬

‫اﻟﮏ ﮐﺮدن ﺑﻪ دو روش ﺗﺮ و ﺧﺸﮏ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬روش ﺗﺮ ﻣﺨﺼﻮص ﺧﺎك ﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐـﻪ در آﻧﻬـﺎ وﺟـﻮد ﮐﻠﻮﺧـﻪ ﻫـﺎي‬

‫ﭼﺴﺒﻨﺎك رس ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ و ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺧﺎك را ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎذب درﺷﺖ ﺗﺮ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ روش اﺑﺘﺪا ﺧﺎك ﺑـﺮ‬

‫روي اﻟﮏ ‪ #200‬ﺑﺎ ﻓﺸﺎر ﮐﻢ آب ﺷﺴﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺗﺎ در ذرات رﯾﺰداﻧﮥ ﭼﺴﺒﻨﺪه‪ ،‬داﻧﻪ ﻫﺎ ﺟﺪا ﺷـﻮﻧﺪ و ﺧﻄـﺎ در آزﻣـﺎﯾﺶ ﺑـﻪ‬

‫ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺧﺎك ﺷﺴﺘﻪ ﺷﺪه را ﺧﺸﮏ ﮐﺮده ﺑﻪ روي اﻟﮏ ﻫﺎ ﻣﯽ رﯾﺰﻧﺪ‪.‬‬

‫در روش ﺧﺸﮏ‪ ،‬ﺧﺎك ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ روي اﻟﮏ رﯾﺨﺘﻪ ﺷﺪه و اﻟﮏ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬اﯾﻦ روش در ﺧﺎك ﻫﺎي ﺗﻤﯿﺰ ﮐـﻪ در آﻧﻬـﺎ‬

‫ﮐﻠﻮﺧﻪ ﻫﺎي ﭼﺴﺒﻨﺎك رس ﺑﻪ ﻣﯿﺰان ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻤﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ رود‪.‬‬

‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻘﺎﻃﻊ ﻧﺎزك ﻣﯿﮑﺮوﺳﮑﻮﭘﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻗﻄﺮ اﯾﻦ ذرات را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﺮد‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ ﺗﻬﯿـﮥ ﻣﻘـﺎﻃﻊ ﻧـﺎزك‬

‫ﻣﯿﮑﺮوﺳﮑﻮﭘﯽ در ﺟﻬﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬داﻧﻪ ﻫﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺟﻬﺖ ﺑﺮش و ﺗﻬﯿﮥ ﻣﻘﻄﻊ‪ ،‬اﻧﺪازة ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ ﺧﻮاﻫﻨﺪ داﺷـﺖ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ اﯾـﻦ‬

‫روش ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دو روش ﻗﺒﻠﯽ ﮐﺎرﺑﺮد ﮐﻤﺘﺮي دارد‪.‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«13‬‬

‫‪ -2-3-1‬روش ﻫﯿﺪروﻣﺘﺮي در ذرات ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ از ‪0/075 mm‬‬

‫در ذرات رﯾﺰ ﺑﻪ دﻻﯾﻞ زﯾﺮ اﺳﺘﻔﺎده از روش اﻟﮏ ﮐﺮدن ﻣﻘﺪور ﻧﯿﺴﺖ ‪:‬‬

‫‪ -1‬ذرات رﯾﺰ ﺧﺎك ﺑﻪ ﺟﺪاره ﻫﺎي ﺳﻮراخ اﻟﮏ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﭼﺴﺒﯿﺪ و از آن ﻋﺒﻮر ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -2‬ﺗﻮﻟﯿﺪ اﻟﮏ ﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﺳﻮراخ ﻓﻮق اﻟﻌﺎده رﯾﺰ و ﮐﻮﭼﮏ ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﯽ اﻣﮑﺎن ﭘﺬﯾﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫‪ -3‬آب ﮔﻞ آﻟﻮد ﻣﻮﺟﻮد در اﯾﻦ ﺧﺎك ﻫﺎ از ﺳﻮراخ اﻟﮏ ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﻋﺒﻮر ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻗﻄﺮ داﻧﻪ ﻫﺎ‪ ،‬در اﯾﻦ ﺧﺎك ﻫﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روش ﻫﯿﺪروﻣﺘﺮي اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫اﯾﻦ روش ﺑﺮ اﺳﺎس ﻗﺎﻧﻮن ﺳﻘﻮط ذرات ﮐﺮوي )ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺘﻮﮐﺲ(‪ ،‬در ﻣﺤﻠﻮل ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮ اﺳﺎس اﯾﻦ ﻗﺎﻧﻮن اﮔﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬

‫اي از ﮔﻠﻮﻟﻪ ﻫﺎي ﮐﺮوي را در ﺳﯿﺎﻟﯽ ﺑﺮﯾﺰﯾﻢ‪ ،‬ﺳﺮﻋﺖ ﺳﻘﻮط ﮔﻠﻮﻟﻪ ﻫﺎي ﺑﺎ ﻗﻄﺮ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺘﻔﺎوت ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ذرات ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﮐﻪ‬

‫داراي ﻗﻄﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮي ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺳﺮﯾﻊ ﺗﺮ و ذرات رﯾﺰﺗﺮ داراي ﻗﻄﺮ ﮐﻤﺘﺮ‪ ،‬دﯾﺮﺗﺮ ﺗﻪ ﻧﺸﯿﻦ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺶ ﭘـﺲ از‬

‫اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺎك داﻧﻪ رﯾﺰ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺤﻠﻮل ﻫﺎي ﺟﺪاﮐﻨﻨﺪه ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﮕﺰاﻣﺘﺎﻓﺴﻔﺎت ﺳﺪﯾﻢ از ﻫﻢ ﺟـﺪا ﺷـﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻠـﻮل را در اﺳـﺘﻮاﻧﻪ‬

‫ﻣﺪرج رﯾﺨﺘﻪ و ﺑﺎ آب ﻣﻘﻄﺮ ﺣﺠﻢ ﻣﺤﻠﻮل را ﺑﻪ ‪ 1000 cc‬ﻣﯽ رﺳﺎﻧﯿﻢ و ﺟﻬﺖ ﻫﻤﮕﻦ ﺷﺪن ﻣﺤﻠﻮل را ﺑﻪ ﺷﺪت ﺗﮑـﺎن ﻣـﯽ‬

‫دﻫﯿﻢ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻣﺤﻠﻮل را در ﺟﺎﯾﯽ ﻗﺮار ﻣﯽ دﻫﯿﻢ ﺗﺎ ﺗﻪ ﻧﺸﯿﻦ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﭼﮕﺎﻟﯽ ﺳـﻨﺞ‪ ،‬ﭼﮕـﺎﻟﯽ ﻣﺤﻠـﻮل را در زﻣـﺎن‬

‫ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻧﺪازه ﻣﯽ ﮔﯿﺮﯾﻢ‪ .‬در زﻣﺎن ﻫﺎي اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﭼﮕﺎﻟﯽ ﺳﻨﺞ را در ﻣﺤﻠﻮل ﻓﺮو ﻣﯽ ﺑﺮﯾﻢ‪ .‬ﮐﺎﻫﺶ ﭼﮕـﺎﻟﯽ ﻣﺤﻠـﻮل در‬

‫اﺛﺮ ﺗﻪ ﻧﺸﯿﻨﯽ ذرات ﺳﺒﺐ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن ﭼﮕﺎﻟﯽ ﺳﻨﺞ ﺑﯿﺸﺘﺮ در ﻣﺤﻠﻮل ﻓﺮو رود‪ .‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از رواﺑﻂ ﺧﺎص‪ ،‬ﺑـﺎ‬

‫اﺳﺘﻔﺎده از ﻋﻤﻘﯽ ﮐﻪ ﭼﮕﺎﻟﯽ ﺳﻨﺞ در ﻣﺤﻠﻮل ﻓﺮو رﻓﺘﻪ )‪ (L‬ﻣﯽ ﺗﻮان ﻗﻄﺮ ذرات و درﺻﺪ ذرات ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ از اﯾـﻦ ﻗﻄـﺮ را ﺑـﻪ‬

‫دﺳﺖ آورد‪ .‬ﺑﺎ ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﻗﻄﺮ ذرات و درﺻﺪ ذرات ﻋﺒﻮري از ﻗﻄﺮ ﻣﺬﮐﻮر و ﺗﺒﺪﯾﻞ آن ﺑﻪ درﺻﺪ ﻣﻌﺎدل از ﮐـﻞ ﺧـﺎك )‪(Fi%‬‬

‫ﻣﯽ ﺗﻮان ﻣﻨﺤﻨﯽ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺧﺎك در ﺑﺨﺶ رﯾﺰداﻧﻪ را ﺗﮑﻤﯿﻞ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻣﺤﺪوده ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﯾﺶ ﻫﯿﺪروﻣﺘﺮي ‪ 0/002 ≤ D ≤ 0/2 mm‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ذرات درﺷـﺖ داﻧـﻪ‪ ،‬اﯾـﻦ روش‬

‫اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﯽ ﺷﻮد زﯾﺮا ﺳﻘﻮط ذرات درﺷﺖ داﻧﻪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي اﺳﺖ ﮐـﻪ در ﭘﺸـﺖ آن اﻏﺘﺸـﺎش ﺑـﻪ وﺟـﻮد ﻣـﯽ آورد و اﯾـﻦ‬

‫آﺷﻔﺘﮕﯽ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺘﻮﮐﺲ را ﻧﻘﺾ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬در ذرات ﺧﯿﻠﯽ رﯾﺰ ﻫﻢ ﻧﻤﯽ ﺗﻮان از اﯾﻦ روش اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد زﯾـﺮا در ذرات رﯾـﺰ‪،‬‬

‫ﺣﺮﮐﺖ ذرات در درن ﺳﯿﺎل ﺗﺎﺑﻊ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺘﻮﮐﺲ ﻧﺒﻮده ﺑﻠﮑﻪ ﻗﺎﻧﻮن دﯾﮕﺮي ﺑﻪ ﻧﺎم ﻗﺎﻧﻮن ﺣﺮﮐـﺖ ﺑﺮاوﻧـﯽ ﯾـﺎ ﻗـﺎﻧﻮن ﺣﺮﮐـﺖ‬

‫ﺑﺮوﻧﯿﻦ ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﺣﺎﮐﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺮﮐﺖ ﺑﺮاوﻧﯽ‪ ،‬ﺣﺮﮐﺖ ﻧﺎﺷﯽ از ﺟﻨﺒﺶ ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﻬﺎﺳﺖ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ رﯾﺰ ﺑﻮدن ذرات ﺧﺎك‪ ،‬ﺣﺮﮐﺖ‬

‫ﺑﺮاوﻧﯽ ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﻬﺎي آب‪ ،‬ﻣﺎﻧﻊ ﺳﻘﻮط اﯾﻦ ذرات ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

 ‫»‪«14‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ -3-3-1‬ﻣﻨﺤﻨﯽ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺧﺎك‬

‫ﭘﺲ از ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪن اﻧﺪازة ذرات‪ ،‬ﺗﻌﯿﯿﻦ وزن ذرات ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻫﺮ ردة اﻧﺪازه اي و ﺳﭙﺲ ﺗﻌﯿﯿﻦ درﺻﺪ وزﻧﯽ ذرات ﻫﺮ رده‪،‬‬

‫ﻣﻨﺤﻨﯽ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي رﺳﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻣﺤﻮر اﻓﻘﯽ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اﻧﺪازة ذرات در ﻣﻘﯿـﺎس ﻟﮕـﺎرﯾﺘﻤﯽ اﺳـﺖ‪ .‬ﻣﺤـﻮر ﻗـﺎﺋﻢ‬

‫درﺻﺪ وزﻧﯽ ذرات ﺧﺎك ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﺮﻣﺎل ﯾﺎ ﺗﺠﻤﻌﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫در ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻣﻘﺎﺑﻞ ‪ %100‬داﻧﻪ ﻫﺎ از ‪ 6 mm‬ﻗﻄﺮ ﮐﻤﺘﺮي دارﻧﺪ‪.‬‬

‫و ﻫﯿﭻ داﻧﻪ اي )‪ (%0‬از ‪ 0/005 mm‬ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪%١٠٠‬‬

‫)‪(mm‬‬
‫‪0/005‬‬ ‫)‪(log‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :1‬ﻣﻨﺤﻨﯽ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺧﺎك‪.‬‬

‫از ﻣﻨﺤﻨﯽ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ذرات‪ ،‬ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ در ﻣﻮرد ﺧﺎك ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺮز ﺑـﯿﻦ رﯾـﺰ داﻧـﻪ و درﺷـﺖ داﻧـﻪ را ﻗﻄـﺮ‬

‫‪ 0/075 mm‬در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ‪ ،‬ﻣﺸﺨﺺ ﺗﺮﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ اي ﮐﻪ از ﻣﻨﺤﻨﯽ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﺮﻓـﺖ‪ ،‬در ﻣـﻮرد اﻧـﺪازة ذرات و‬

‫ﺑﺨﺶ رﯾﺰ داﻧﻪ و درﺷﺖ داﻧﮥ ﺧﺎك اﺳﺖ‪.‬‬

‫از ﻣﻨﺤﻨﯽ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﻣﯽ ﺗﻮان ﺿﺮﯾﺐ ﯾﮑﻨﻮاﺧﺘﯽ و ﺿﺮﯾﺐ ﺧﻤﯿﺪﮔﯽ ﯾﺎ ﺷﮑﻨﻨﺪﮔﯽ ﺧﺎك را ﻧﯿﺰ ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪ -‬ﺿﺮﯾﺐ ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ )‪ : (Cu‬ﺿﺮﯾﺐ ﯾﮑﻨﻮاﺧﺘﯽ ﺧﺎك‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ اﻧﺪازة ﻗﻄﺮي ﮐﻪ ‪ %60‬ذرات از آن رﯾﺰﺗﺮﻧﺪ ﺑﻪ اﻧـﺪازة ﻗﻄـﺮي‬
‫‪D60‬‬
‫= ‪Cu‬‬ ‫ﮐﻪ ‪ %10‬ذرات از آن رﯾﺰﺗﺮﻧﺪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﯽ ‪:‬‬
‫‪D10‬‬

‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪:‬‬

‫‪ : Cu‬ﺿﺮﯾﺐ ﯾﮑﻨﻮاﺧﺘﯽ ذرات‬

‫‪ : D 60‬اﻧﺪازة ﻗﻄﺮي ﮐﻪ ‪ %60‬وزﻧﯽ ذرات از آن رﯾﺰﺗﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ : D10‬اﻧﺪازة ﻗﻄﺮي ﮐﻪ ‪ %10‬وزﻧﯽ ذرات از آن رﯾﺰﺗﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«15‬‬

‫‪ D10‬ﻣﻌﻤﻮﻻ اﻧﺪازة ﻣﺆﺛﺮﯾﺎ ﻗﻄﺮ ﻣﺆﺛﺮﺧﺎك ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ اﻧﺪازه ﺷﺎﺧﺺ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺮاي ﺑﺨﺶ رﯾﺰداﻧﮥ ﺧﺎك اﺳﺖ‪ .‬ﭼﺮاﮐـﻪ‬

‫‪ D10‬ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪة ‪ %10‬رﯾﺰﺗﺮ ﺧﺎك اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﻻ ﺑﻮدن‪ D10‬ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪة اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺨﺶ رﯾﺰداﻧـﻪ ﺗـﺮ ﺧـﺎك‪ ،‬داراي اﻧـﺪازه‬

‫ﻫﺎي ﺑﺰرﮔﺘﺮي اﺳﺖ‪ D 60 .‬ﻫﻢ ﺷﺎﺧﺺ ﺑﺨﺶ درﺷﺖ داﻧﻪ ﺗﺮ ﺧﺎك اﺳﺖ‪.‬‬

‫)‪(F%‬‬

‫)‪D (log‬‬
‫‪D١٠‬‬ ‫‪D٦٠‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ :2‬ﻣﻨﺤﻨﯽ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺧﺎك‪.‬‬
‫‪.‬‬

‫ﺑﺎﻻ ﺑﻮدن ﺿﺮﯾﺐ ﯾﮑﻨﻮاﺧﺘﯽ ﺧﺎك )‪ ،(Cu‬ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪة ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻮدن ﻓﺎﺻـﻠﮥ ‪ D 60‬و ‪ D 10‬اﺳـﺖ‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠـﻪ اﯾـﻦ ﺧـﺎك در‬

‫ﻣﺤﺪودة وﺳﯿﻊ ﺗﺮي از اﻧﺪازه داﻧﻪ ﻫﺎ ﮔﺴﺘﺮده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺑﻮدن ﺿﺮﯾﺐ ﯾﮑﻨﻮاﺧﺘﯽ ﻧﺸﺎن دﻫﻨـﺪة اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻗﻄـﺮ‬

‫ذرات ﻣﻮﺟﻮد در ﺗﻮدة ﺧﺎك در ﯾﮏ ﻣﺤﺪودة ﮐﻮﭼﮏ ﻣﺠﺘﻤﻊ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺮاي ﯾﮏ ﺧﺎك ﺧﻮب داﻧﻪ ﺑﻨـﺪي ﺷـﺪه )داراي‬

‫ذرات رﯾﺰ و درﺷﺖ( ‪ Cu‬ﺑﺎﯾﺪ از ﯾﮏ ﺣﺪاﻗﻠﯽ ﮐﻤﺘﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ‬ ‫‪Cu < < 5‬‬

‫ﻏﯿﺮ ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ‬ ‫‪5 < Cu <15‬‬

‫ﺧﯿﻠﯽ ﻏﯿﺮ ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ‬ ‫‪15 < Cu‬‬

‫ﺟﺪول ‪ :2‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯿﺰان ﯾﮑﻨﻮاﺧﺘﯽ ﺧﺎك ﺑﺮ اﺳﺎس ﺿﺮﯾﺐ ﯾﮑﻨﻮاﺧﺘﯽ‪.‬‬

‫)‪ - (CC‬ﺷﺎﺧﺺ اﻧﺤﻨﺎ ﯾﺎ ﺧﻤﯿﺪﮔﯽ‬

‫ﻋﻼوه ﺑﺮ ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ ذرات در ﻣﻨﺤﻨﯽ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﮐﻪ ﺑﺎ ‪ Cu‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪ‪ ،‬اﻧﺤﻨﺎي ﻣﻨﺤﻨﯽ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﻧﯿﺰ در ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮐﯿﻔﯿـﺖ‬

‫‪60‬‬ ‫ﺧﺎك ﮐﻤﮏ ﮐﻨﻨﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﯽ ﺗﻘﻌﺮ ﻣﻨﺤﻨﯽ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي از ﺿﺮﯾﺐ اﻧﺤﻨﺎ )‪ (CC‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد‪ D30 .‬ﮐﻪ در ﺑﯿﻦ‬

‫‪ D‬و ‪ D10‬واﻗﻊ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺿﺮﯾﺐ اﻧﺤﻨﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪D30 D30‬‬ ‫‪D330‬‬
‫= ‪Cc‬‬ ‫×‬ ‫=‬
‫‪D10 D60 D10 × D60‬‬
 ‫»‪«16‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪:‬‬

‫‪.‬‬ ‫‪ : Cc‬ﺿﺮﯾﺐ ﯾﮑﻨﻮاﺧﺘﯽ ذرات‬

‫‪ : D30‬اﻧﺪازة ﻗﻄﺮي ﮐﻪ ‪ %30‬وزﻧﯽ ذرات از آن رﯾﺰﺗﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ : D 60‬اﻧﺪازة ﻗﻄﺮي ﮐﻪ ‪ %60‬وزﻧﯽ ذرات از آن رﯾﺰﺗﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ : D10‬اﻧﺪازة ﻗﻄﺮي ﮐﻪ ‪ %10‬وزﻧﯽ ذرات از آن رﯾﺰﺗﺮﻧﺪ‪ ،.‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻨﺤﻨﯽ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺧﻮب داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه ﮐﻪ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪة ﺧﺎك ﺧﻮب داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه ﺑﺎ ﺗﻘﻌﺮ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﺎﻻ اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﻪ ﻧـﺎم‬

‫ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻓﻮﻟﺮ)‪ (Fuller Curve‬ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫)‪(F%‬‬

‫)‪D (log‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ :3‬ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻓﻮﻟﺮ‪.‬‬

‫در ﺧﺎك ﻫﺎي ﻣﺎﺳﻪ اي ﺧﻮب داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه ‪ Cu ≥ 6‬و در ﺧﺎك ﻫﺎي ﺷﻨﯽ ﺧﻮب داﻧﻪ ﺑﻨـﺪي ﺷـﺪه ‪ Cu ≥4‬اﺳـﺖ‪ .‬اﯾـﻦ‬

‫ﺧﺎك ﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ داراي ﺿﺮﯾﺐ اﻧﺤﻨﺎي‪ 4 ≤ CC ≤ 3‬ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪-1-3-3-1‬اﻧﻮاع ﻣﻨﺤﻨﯽ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي‬

‫‪ -‬ﺧﺎك ﺧﻮب داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه و ﺧﺎك ﺑﺪ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه‬

‫ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺧﺎﮐﯽ ﺧﻮب داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ داراي ﻣﺤﺪودة وﺳﯿﻌﯽ از اﻧﺪازة ذرات ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ از ﺗﻤﺎم ﻗﻄﺮﻫﺎ ﺑﻪ اﻧﺪازة‬

‫ﮐﺎﻓﯽ در آن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺧﺎﮐﯽ ﮐﻪ از ﺗﻤﺎم ﻗﻄﺮﻫﺎ دارد وﻟﯽ ﺗﺠﻤﻊ ﻋﻤﺪة داﻧﻪ ﻫﺎ در رﯾﺰ داﻧﻪ ﻫﺎ ﯾﺎ درﺷﺖ داﻧﻪ ﻫـﺎ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺧـﻮب‬

‫داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻫﺮ ﭼﻪ ﻣﻨﺤﻨﯽ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﭘﻬﻦ ﺗﺮ و ﮔﺴﺘﺮده ﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ و ﻓﺎﻗﺪ ﻫﺮﮔﻮﻧـﻪ ﻧﺎﺣﯿـﮥ ﻗـﺎﺋﻢ )ﺗﺠﻤـﻊ‬

‫داﻧﻪ ﻫﺎ در ﯾﮏ ﻗﻄﺮ ﻣﺸﺨﺺ( ﯾﺎ ﻧﺎﺣﯿﮥ اﻓﻘﯽ ) ﻓﻘﺪان داﻧﻪ ﻫﺎ در ﯾﮏ ﻗﻄﺮ ﻣﺸﺨﺺ( ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺧﺎك ﺧﻮب داﻧﻪ ﺑﻨـﺪي‬

‫ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﻫﺮ ﭼﻪ ﻣﻨﺤﻨﯽ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﯾﮏ ﺧﺎك ﺷﺒﯿﻪ ﺣﺮف ‪ S‬ﭘﻬﻦ ﺷﺪه و ﺧﻮاﺑﯿﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﺎك ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗـﺮي‬

‫ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«17‬‬

‫‪F%‬‬ ‫‪F%‬‬ ‫‪F%‬‬

‫)‪D (log‬‬ ‫)‪D (log‬‬ ‫)‪D (log‬‬

‫رﯾﺰ‬ ‫‪٠/٠٧٥‬‬ ‫درﺷﺖ‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ :4‬ﺧﺎك ﺑﺪ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه‬ ‫ﺷﮑﻞ ‪ :5‬ﺧﺎك ﺑﺪ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ :6‬ﺧﺎك ﺧﻮب داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه‪.‬‬
‫‪.‬‬

‫در ﺷﮑﻞ )‪ (4‬ﺧﺎك )‪ (a‬و )‪ (b‬در ﯾﮏ ﻣﺤﺪودة ﮐﻮﭼﮏ از ﻗﻄﺮ ذرات ﺗﺠﻤﻊ ﺣﺎﺻﻞ ﮐﺮده اﻧـﺪ‪ .‬ﻫﯿﭽﮑـﺪام از اﯾـﻦ دو ﺧـﺎك‬

‫ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺧﺎك ﻣﻄﻠﻮﺑﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫در ﺷﮑﻞ )‪ (5‬ﺧﺎك )‪ (a‬داراي ذرات داﻧﻪ رﯾﺰ ﻓﺮاوان و ذرات داﻧﻪ درﺷﺖ ﮐﻢ ﻣـﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺧـﺎك )‪ (b‬ﻫـﻢ داراي ذرات داﻧـﻪ‬

‫درﺷﺖ ﻓﺮاوان و داﻧﻪ رﯾﺰ ﮐﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﯿﭽﮑﺪام از اﯾﻦ دو ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪة ﯾﮏ ﺧﺎك ﺧﻮب داﻧـﻪ ﺑﻨـﺪي ﺷـﺪه ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ و‬

‫ﺧﺎك ﻣﻄﻠﻮﺑﯽ را ﻧﺸﺎن ﻧﻤﯽ دﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫در ﺷﮑﻞ )‪ (6‬ذرات داﻧﻪ رﯾﺰ و درﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﻓﺮاواﻧﯽ ﮐﺎﻓﯽ وﺟﻮد دارﻧﺪ و ﺧﺎك ﺧﻮب داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪F%‬‬

‫)‪D (log‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ :7‬ﻣﻨﺤﻨﯽ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي‬
‫ﺧﺎك ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ )‪ (7‬ﯾﮏ ﺧﺎك ﺧﻮب داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ذرات داراي ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ و ﺗﺠﻤﻊ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
 ‫»‪«18‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ -‬ﺧﺎك ﻣﯿﺎن ﺗﻬﯽ‬

‫ﺧﺎﮐﯽ ﮐﻪ از دو ﻣﺤﺪودة ﻣﺠﺰا از ﻫﻢ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ و در ﻣﺤﺪودۀ ﻣﯿـﺎﻧﯽ داﻧـﻪ اي در آن ﻣﻮﺟـﻮد ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺧـﺎك ﻏﯿـﺮ‬

‫ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ و ﯾﺎ ﻣﯿﺎن ﺗﻬﯽ )‪ (Gap-graded‬ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫در ﺷﮑﻞ )‪ (8‬در ﻣﺤﺪودة )‪ (c‬داﻧﻪ اي وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬

‫‪F%‬‬

‫)‪D (log‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪c‬‬ ‫‪b‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ : 8‬ﺧﺎك ﻣﯿﺎن ﺗﻬﯽ‪.‬‬

‫‪ -‬ﺧﺎك ﺑﺎ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﭘﻠﻪ اي‬

‫ﻣﻨﺤﻨﯽ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي اﯾﻦ ﺧﺎك ﻫﺎ از ﭼﻨﺪ ﺑﺨﺶ ﻣﺠﺰا از ﻫﻢ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷـﺪه و در ﻗﻄﺮﻫـﺎي ﻣﺸﺨﺼـﯽ‪ ،‬ذره اي در اﯾـﻦ ﺧـﺎك‬

‫وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬اﯾﻦ ﺧﺎك ﮐﻪ در زﻣﺮة ﺧﺎك ﻣﯿﺎن ﺗﻬﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﻃﺒﯿﻌﺖ وﺟﻮد ﻧﺪارد اﻣﺎ ﺑﻪ ﻃـﻮر ﻣﺼـﻨﻮﻋﯽ در آزﻣﺎﯾﺸـﮕﺎه‬

‫ﻣﯽ ﺗﻮان اﯾﻦ ﺧﺎك را ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺧﺎك ﻫﺎ‪ ،‬ﺧﺎك ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ ﻫﻢ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪F%‬‬ ‫در ﺷﮑﻞ )‪ (8‬در ﻣﺤﺪوده ﻫﺎي )‪ (b) ،(a‬و )‪ (c‬داﻧﻪ اي وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬
‫‪D٣‬‬
‫)‪ (D1‬درﺻﺪ از ذرات داراي ﻗﻄﺮ)‪ (d 1‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪D٢‬‬
‫)‪ (D2‬درﺻﺪ از ذرات داراي ﻗﻄﺮ)‪ (d 2‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪D١‬‬
‫)‪D (log‬‬
‫‪d١‬‬ ‫‪d٢‬‬ ‫‪d٢‬‬ ‫)‪ (D3‬درﺻﺪ از ذرات داراي ﻗﻄﺮ)‪ (d 3‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ :9‬ﻣﻨﺤﻨﯽ ﯾﮏ ﺧﺎك ﺑﺎ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﭘﻠﻪ اي‪.‬‬

‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺷﯿﺐ ﻣﻨﺤﻨﯽ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي‪ ،‬ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ رﻓﺘﺎر ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺧﺎك ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﺷﯿﺐ ﻣﻨﺤﻨﯽ و ﮐـﺎﻫﺶ داﻣﻨـﮥ اﻧـﺪازة‬

‫ذرات‪ ،‬ﺧﺎك ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ ﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻓﻀﺎي ﺧﺎﻟﯽ و ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ و اﯾﻦ ﺧﺎك از ﻧﻈﺮ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣـﯽ‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«19‬‬

‫ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﮐﺎﻫﺶ ﺷﯿﺐ و اﻓﺰاﯾﺶ اﻧﺪازة ذرات‪ ،‬ﻓﻀـﺎﻫﺎي ﺧـﺎﻟﯽ ﺑـﯿﻦ ذرات درﺷـﺖ ﺑـﺎ ذرات رﯾـﺰ ﭘـﺮ ﻣـﯽ ﺷـﻮد‪ .‬ﺗﺨﻠﺨـﻞ و‬

‫ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ و ﺧﺎك از ﻧﻈﺮ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‪ ،‬ﺧﺎك ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -4- 1‬رﻓﺘﺎر ﺧﻤﯿﺮي ﺧﺎك ﻫﺎي ﺟﺴﺒﻨﺪه‬

‫ﺗﻔﺎوت اﺻﻠﯽ ﺧﺎك ﻫﺎي داﻧﻪ رﯾﺰ ﭼﺴﺒﻨﺪه ﺑﺎ ﺧﺎك ﻫﺎي داﻧﻪ اي در رﻓﺘﺎر ﺧﻤﯿﺮي ﺧـﺎك ﻫـﺎي ﭼﺴـﺒﻨﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﻣﻬﻤﺘـﺮﯾﻦ‬

‫ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎ ﺟﻬﺖ ﺑﺮرﺳﯽ رﻓﺘﺎر ﺧﻤﯿﺮي ﺧﺎك ﺣﺪود آﺗﺮﺑﺮگ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ آﺗﺮﺑﺮگ )‪ (Aterberg‬داﻧﺸﻤﻨﺪ ﺳﻮﺋﺪي در‬

‫ﺳﺎل ‪ 1908‬ﺑﯿﺎن ﺷﺪ‪ .‬ﺣﺪود آﺗﺮﺑـﺮگ ﺷـﺎﻣﻞ ‪ -1 :‬ﺣﺎﻟـﺖ رواﻧـﯽ )‪ -2 (Liquid Limit‬ﺣﺎﻟـﺖ ﺧﻤﯿـﺮي ‪(Plasticity‬‬

‫)‪ -3 Limit‬ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻔﺘﯽ ﯾﺎ اﻧﻘﺒﺎض )‪ (Shrinkage Limit‬ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ در ﻧﻤﻮدار زﯾﺮ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪) V‬ﺣﺠﻢ ﺗﻮدة ﺧﺎك(‬

‫ﻓﺎز ﺧﻤﯿﺮي‬ ‫ﻓﺎز روان‬

‫)ﭘﻼﺳﺘﯿﮑﯽ(‬
‫ﻓﺎز ﻧﯿﻤﻪ‬
‫ﻓﺎز ﺟﺎﻣﺪ‬ ‫ﺟﺎﻣﺪ )ﻧﯿﻤﻪ‬
‫)ﺳﻔﺖ(‬ ‫ﺳﻔﺖ(‬
‫)‪ (ω‬درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺖ‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :10‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺣﺠﻢ ﺧﺎك ﻫﺎي رﺳﯽ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮ رﻃﻮﺑﺖ‪.‬‬

‫‪- 1-4 -1‬ﺣﺪ رواﻧﯽ )‪ : (Liquid Limit‬درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺘﯽ ﮐﻪ در ﺑﯿﺸﺘﺮ از آن ﺧﺎك ﺣﺎﻟﺖ رواﻧﯽ و در ﮐﻤﺘﺮ از آن ﺣﺎﻟﺖ‬

‫ﺧﻤﯿﺮي دارد‪.‬‬

‫از ﺣﺪ رواﻧﯽ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺮاي ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت درﺻﺪي از وزن ﺧﺎك ﺧﺸﮏ ﺷﺪه در ﮐـﻮره اﺳـﺘﻔﺎده ﮐـﺮد‪ .‬در‬

‫ﺣﺪ رواﻧﯽ ‪ %100‬وزن رﻃﻮﺑﺖ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺮاﺑﺮ وزن ﺧﺎك ﺧﺸﮏ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﯾﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﯽ در ﺣﺪ رواﻧﯽ‪ ،‬ﻧﯿﻤﯽ از وزن ﺧـﺎك را‬

‫آب و ﻧﯿﻢ دﯾﮕﺮ را اﺟﺰاء ﺟﺎﻣﺪ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬وﻗﺘﯽ ﺧﺎﮐﯽ ﺣﺪ رواﻧﯽ ‪ %50‬ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪة اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾـﻦ‬

‫ﺧﺎك )در ﺣﺪ رواﻧﯽ( از ﻧﻈﺮ وزﻧﯽ ‪ 2/3‬اﺟﺰاء ﺟﺎﻣﺪ و ‪ 1/3‬آب دارد‪.‬‬

 ‫»‪«20‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫ﻋﺎﻣﻞ ﺣﺪ رواﻧﯽ و ﻟﻐﺰش داﻧﻪ ﻫﺎي رﯾﺰ ﺑﺮ روي ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ آب آزاد ﺑﯿﻦ آﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و آب ﺳﻄﺤﯽ ﺟﺬب ﺷـﺪه در آن ﻧﻘﺸـﯽ‬

‫ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ درﺻﺪ رس در ﺧﺎك آب ﺳﻄﺤﯽ ﺟﺬب ﺷﺪه ﺑﺎﻻ ﻣﯽ رود و ﺧـﺎك ﺑﺎﯾـﺪ آب آزاد ﺑﯿﺸـﺘﺮي داﺷـﺘﻪ‬

‫ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺪ رواﻧﯽ ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ درﺻﺪ رس ﺣﺪ رواﻧﯽ ﺧﺎك ﻫﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻫﺮﭼﻪ ﮐﺎﻧﯽ ﻫـﺎي‬

‫رﺳﯽ ﺻﻔﺤﻪ اي ﺗﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺳﻄﺢ ﻣﺨﺼﻮص و آب ﺟﺬب ﺳﻄﺤﯽ ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻪ و ﺣﺪ رواﻧﯽ ﺑﺎﻻ ﻣﯽ رود‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﻓـﺰاﯾﺶ درﺻـﺪ‬

‫رس و اﻓﺰاﯾﺶ ﺻﻔﺤﻪ اي ﺑﻮدن ﮐﺎﻧﯽ ﻫﺎي رﺳﯽ‪ ،‬ﺳﺒﺐ اﻓﺰاﯾﺶ ﺣﺪ رواﻧﯽ )‪ (LL‬ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺣﻀﻮر ﮐﺎﻧﯽ ﻫﺎي رﺳﯽ ﺑﻪ وﯾﮋه ﻣﻮﻧﺖ ﻣﻮرﯾﻠﻮﻧﯿﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺷﮕﺮﻓﯽ در اﻓﺰاﯾﺶ ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ و ﺣﺪ رواﻧﯽ ﺣﺘﯽ ﺗـﺎ ﺑـﯿﺶ از ‪%100‬‬

‫دارﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﺧﺎك ﻫﺎ ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﺗﺤﻤﻞ ﺑﺎر ﮐﻤﯽ دارﻧﺪ‪ .‬ﺧﺎك ﻫﺎي ﻣﺎﺳﻪ اي از ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ و ﺣﺪ رواﻧـﯽ ﮐـﻢ )ﺣـﺪود ‪(%20‬‬

‫ﺑﺮﺧﻮردار ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺣﺪ رواﻧﯽ‬

‫در ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺣﺪ رواﻧﯽ ﺧﺎك از ‪ -1‬آزﻣﺎﯾﺶ ﺟﺎم ﮐﺎﺳﺎﮔﺮاﻧﺪ )‪ (ASTM‬و ‪ -2‬آزﻣﺎﯾﺶ ﻧﻔﻮذ ﻣﺨـﺮوط اﺳـﺘﺎﻧﺪارد )‪ (BS‬ﻣـﯽ‬

‫ﺗﻮان اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪ -‬آزﻣﺎﯾﺶ ﺟﺎم ﮐﺎﺳﺎﮔﺮاﻧﺪ )‪. : (ASTM‬اﯾﻦ دﺳﺘﮕﺎه از ﯾﮏ ﮐﺎﺳﮥ ﺑﺮﻧﺠﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑـﺮ روي ﯾـﮏ ﭘﺎﯾـﮥ‬

‫ﭘﻼﺳﺘﯿﮑﯽ ﺳﺨﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﺎ ﯾﮏ اﻫﺮم ﺑﻪ ﯾﮏ ﭘﺎﯾﻪ ﻣﺘﺼﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﻫﺮ دور ﭼﺮﺧﺶ ﮐﺎﺳﻪ از ﭘﺎﯾﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﯽ ﮔﯿـﺮد و ﺑـﺎ‬

‫اداﻣﮥ ﭼﺮﺧﺶ ﺳﻘﻮط ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﮐﺎﺳﻪ را از ﮔﻞ ﭘﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﯾﮏ ﺷﯿﺎر ‪ 13‬ﻣﯿﻠﯽ ﻣﺘﺮي در آن اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬در ﻫـﺮ ﺑـﺎر‬

‫ﺳﻘﻮط ﯾﮏ ﺿﺮﺑﻪ ﺑﻪ آن وارد ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺿﺮﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪن ﺷﯿﺎر ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺎ ‪ 25‬ﺿﺮﺑﻪ ﺷﮑﺎف ﺑﺴـﺘﻪ ﺷـﻮد‪ ،‬درﺻـﺪ‬

‫رﻃﻮﺑﺖ ﺧﺎك را درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺖ رواﻧﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﯽ درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺖ رواﻧﯽ درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﯿﺎر اﺳﺘﺎﻧﺪارد آن‬

‫ﺑﺎ ‪ 25‬ﺿﺮﺑﻪ ﺑﺴﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻻزم اﺳﺖ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺣﺪ رواﻧﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺮﯾﻊ ﺗﻬﯿﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﻪ ﺟﺎي ﭼﻨﺪ آزﻣﺎﯾﺶ ﯾﮏ ﺑﺎر آن را ﺑﻪ ﻃـﻮر دﻗﯿـﻖ اﻧﺠـﺎم‬

‫ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪ .‬و از راﺑﻄﮥ زﯾﺮ رﻃﻮﺑﺖ ﻻزم در ﺣﺪ رواﻧﯽ را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪N‬‬
‫‪ωL = ωN ( ) tan β‬‬
‫‪25‬‬ ‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪:‬‬

‫‪N 0/121‬‬ ‫‪ = ωN‬درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺖ آب در ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ = N ،‬ﺗﻌﺪاد ﺿﺮﺑﺎت و ‪ ،tanβ = 0/121‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫( ‪ωL = ωN‬‬ ‫)‬
‫‪25‬‬

‫ﻫﺮ ﮔﺎه در آزﻣﺎﯾﺶ ‪ N‬ﺑﯿﻦ ‪ 20 -30‬ﺿﺮﺑﻪ ﺑﺎﺷﺪ در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻣﻘﺪار ﺧﻄﺎ در ﺣﺪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«21‬‬

‫آزﻣﺎﯾﺶ ﻧﻔﻮذ ﻣﺨﺮوط اﺳﺘﺎﻧﺪارد )‪ : (BS‬ﻣﻘﺪاري ﺧﻤﯿﺮ ﺧﺎك در ﻇـﺮف اﺳـﺘﻮاﻧﻪ اي ﺷـﮑﻞ دﺳـﺘﮕﺎه ﻗـﺮار ﻣـﯽ ﮔﯿـﺮد‪.‬‬

‫ﻣﺨﺮوط ﮐﻪ داراي وزن ﻣﺸﺨﺼﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﻧﻔﻮذ در ﺧﺎك ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺣﺪ رواﻧﯽ در اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺶ ﺑـﺮ اﺳـﺎس ﺗﻌﺮﯾـﻒ‪،‬‬

‫درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ازاي آن ﻣﺨﺮوط اﺳﺘﺎﻧﺪارد در زﻣﺎن ‪ 5‬ﺛﺎﻧﯿﻪ ‪ 20‬ﻣﯿﻠﯽ ﻣﺘﺮ در ﺧﻤﯿﺮ ﺧﺎك ﻧﻔﻮذ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻣـﺎ‬

‫ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺧﺎك را ﺗﺎ اﻧﺪازه اي ﻣﺮﻃﻮب ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻓﻮق ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺶ را در ﺧﺎك ﻫﺎي ﺑﺎ رﻃﻮﺑﺖ‬

‫ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ )ﺑﺎ اﻓﺰودن آب رﻃﻮﺑﺖ ﺧﻤﯿﺮ را ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽ دﻫﯿﻢ( اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دﻫﯿﻢ و ﻧﻤﻮدار درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺖ )ﻣﺤـﻮر ﻋﻤـﻮدي( و‬

‫ﻧﻔﻮذ ﻣﺨﺮوط در ‪ 5‬ﺛﺎﻧﯿﻪ ) ﻣﺤﻮر اﻓﻘﯽ( را رﺳﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺖ ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ ﺑﺎ ﻧﻔﻮذ ‪ 20‬ﻣﯿﻠﯽ ﻣﺘﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺣـﺪ رواﻧـﯽ‬

‫ﺧﺎك ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪- 2-4-1‬ﺣﺪ ﺧﻤﯿﺮي )‪ : (Plasticity Limit‬درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺘﯽ ﮐﻪ در ﺑﯿﺸﺘﺮ از آن ﺧﺎك ﺣﺎﻟﺖ اﻻﺳﺘﯿﮏ ﯾﺎ ﺧﻤﯿﺮي و‬

‫در ﮐﻤﺘﺮ از آن ﺣﺎﻟﺖ اﻧﻘﺒﺎض و ﻏﯿﺮﺧﻤﯿﺮي ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫ﺣﺪ ﺧﻤﯿﺮي ﺗﺎﺑﻊ ﻣﯿﺰان رس اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ رﺳﯿﺪن ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ ﺑﻪ ﺑﺎﻻي ﺣﺪ ﺧﻤﯿﺮي ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﺗﺤﻤﻞ ﺑﺎر ﺧﺎك ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﮐﺎﻫﺶ‬

‫ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ ﺑﻪ زﯾﺮ ﺣﺪ ﺧﻤﯿﺮي ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﺗﺤﻤﻞ ﺑﺎر ﺧﺎك ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣـﯽ ﯾﺎﺑـﺪ‪ .‬ﺣـﺪ‬

‫ﺧﻤﯿﺮي ﺑﺮاي ﺧﺎك ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻓﺼﻞ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪ -‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺣﺪ ﺧﻤﯿﺮي در آزﻣﺎﯾﺶ ﻓﺘﯿﻠﻪ ‪ :‬ﻣﻘﺪاري از ﺧﺎك را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮔﻠﻮﻟﻪ ﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏ در آورده و ﺑـﺮ روي ﺷﯿﺸـﮥ‬

‫ﺻﺎف و ﺗﻤﯿﺰ ﺑﻪ ﺻﻮرت رﻓﺖ و ﺑﺮﮔﺸﺖ و ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد ‪ 180‬ﺑﺎر در دﻗﯿﻘﻪ ﻣﯽ ﻏﻠﺘﺎﻧﯿﻢ‪ .‬ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻓﺘﯿﻠﻪ ﻫﺎ ﺑـﻪ ﺣـﺪود ‪ 3‬ﻣﯿﻠـﯽ‬

‫ﻣﺘﺮ ﺑﺮﺳﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻓﺘﯿﻠﻪ ﻫﺎ ﺑﺎ ﻧﺮﻣﯽ ﻏﻠﺘﺎﻧﺪه ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻃﻮري ﮐﻪ ﻧﺎزك ﻧﺸﻮﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻓﺘﯿﻠﻪ ﻫﺎ ﺑـﻪ دو ﯾـﺎ ﭼﻨـﺪ ﻗﻄﻌـﻪ‬
‫‪n‬‬
‫ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﻮﻧﺪ ﯾﺎ ﺗﺮك ﻫﺎﯾﯽ در ﺳﻄﺢ آﻧﻬﺎ اﯾﺠﺎد ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪة اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ رﻃﻮﺑﺖ اﯾـﻦ ﺧـﺎك در ﺣـﺪ ‪∑ PL‬‬
‫‪PL = i=1‬‬
‫‪n‬‬ ‫ﺧﻤﯿــــﺮي اﺳــــﺖ‪ .‬ﻣﻌﻤــــﻮﻻ آزﻣــــﺎﯾﺶ را ‪ 3‬ﺗــــﺎ ‪ 5‬ﺑــــﺎر ﺑــــﺮ روي ﻧﻤﻮﻧــــﻪ ﻫــــﺎي ﻣﺨﺘﻠــــﻒ‬

‫اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دﻫﻨﺪ و ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺖ ﻫﺎي ﺣﺎﺻﻞ‪ ،‬ﺣﺪ ﺧﻤﯿﺮي )‪ (PL‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫اﻓﺰاﯾﺶ رس ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ آب ﺳﻄﺤﯽ ﺟﺬب ﺷﺪه‪ ،‬ﺳﺒﺐ ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ رﻓﺘﺎر ﺧﻤﯿﺮي و ﮐﺎﻫﺶ ﺣـﺪ ﺧﻤﯿـﺮي )‪ (PL‬ﻣـﯽ‬

‫ﺷﻮد‪ .‬در واﻗﻊ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ درﺻﺪ رس در ﺧﺎك در آزﻣﺎﯾﺶ‪ ،‬ﻓﺘﯿﻠﻪ دﯾﺮﺗﺮ و در درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮي ﺗﺮك ﻣﯽ ﺧـﻮرد‪ .‬ﺑـﻪ‬

‫ﻋﺒﺎرﺗﯽ اﻓﺰاﯾﺶ ﮐﺎﻧﯽ ﻫﺎي رﺳﯽ‪ ،‬ﺑﻪ وﯾﮋه ﮐﺎﻧﯽ ﻫﺎي رﺳﯽ ﮐﻪ دراي ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺻﻔﺤﻪ اي ﺗﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺳﺒﺐ ﮐﺎﻫﺶ ﺣﺪ ﺧﻤﯿـﺮي‬

‫)‪ (PL‬ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪PI = LL – PL‬‬ ‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺎﺧﺺ ﺧﻤﯿﺮي ﮐﻪ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪:‬‬
 ‫»‪«22‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ درﺻﺪ رس ﺣﺪ رواﻧﯽ اﻓﺰاﯾﺶ و ﺣﺪ ﺧﻤﯿﺮي ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠـﻪ ﺷـﺎﺧﺺ ﺧﻤﯿـﺮي اﻓـﺰاﯾﺶ ﻣـﯽ ﯾﺎﺑـﺪ و‬

‫ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ‪ ،‬ﺑﺎ ﮐﺎﻫﺶ درﺻﺪ رس ﺣﺪ رواﻧﯽ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ و ﺣﺪ ﺧﻤﯿﺮي اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ و ﺷﺎﺧﺺ ﺧﻤﯿﺮي ﻫﻢ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ‬

‫ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﺧﺎﺻﯿﺖ ﺻﻔﺤﻪ اي در ﮐﺎﻧﯽ ﻫﺎي رﺳﯽ ﺣﺪ رواﻧﯽ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣـﯽ ﯾﺎﺑـﺪ‪ ،‬ﺣـﺪ ﭘﻼﺳـﺘﯿﮑﯽ ﮐـﺎﻫﺶ ﻣـﯽ ﯾﺎﺑـﺪ و‬

‫ﺷﺎﺧﺺ ﺧﻤﯿﺮي ﻫﻢ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪ -3-4-1‬ﺣﺪ اﻧﻘﺒﺎض )‪ : (Shrinkage Limit‬درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺘﯽ ﮐﻪ در ﮐﻤﺘﺮ از آن ﺧﺎك داراي ﺣﺠﻢ ﺛﺎﺑﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫در ﻓﺎز ﺟﺎﻣﺪ )ﺳﻔﺖ( ﺑﺎ ﮐﺎﻫﺶ رﻃﻮﺑﺖ‪ ،‬رﻓﺘﻪ رﻓﺘﻪ ﺧﺎك ﺧﺸﮏ ﻣـﯽ ﺷـﻮد‪ ωp ωl .‬و ‪ ωs‬ﻣﺮزﻫـﺎي رﻃـﻮﺑﺘﯽ ﺑـﯿﻦ ﻓﺎزﻫـﺎي‬

‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در ﺷﮑﻞ ﺷﻤﺎرة )‪ A (9‬ﺧﺎك ﺧﺸﮏ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ رﻃﻮﺑﺖ از ‪ B‬ﺗﺎ ‪ E‬ﺧـﺎك در ﺣـﺎل اﺷـﺒﺎع اﺳـﺖ‪.‬‬

‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ رﻃﻮﺑﺖ ﺣﺠﻢ ﺧﺎك ﻧﯿﺰ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮاي ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺮدن ﺣﺪ اﻧﻘﺒﺎض ﻫﻢ آن ﻗﺪر رﻃﻮﺑﺖ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎ را ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽ دﻫﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﺸـﮏ ﮐـﺮدن ﻧﻤﻮﻧـﻪ ﮐﺎﻫﺸـﯽ در‬

‫ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ اﯾﺠﺎد ﻧﺸﻮد‪ .‬رﻃﻮﺑﺖ ﻧﻤﻮﻧﻪ در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ ﺑﺎ ﺣﺪ اﻧﻘﺒﺎض اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻧﺴﺒﺖ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺣﺠﻢ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ درﺻﺪ ﺣﺠﻢ ﺧﺸﮏ ﺑﻪ ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ ﺑﺎﻻي ﺣﺪ اﻧﻘﺒﺎض ﺑﺮ ﺣﺴـﺐ درﺻـﺪ ﺟـﺮم ﺧﺸـﮏ را‬

‫ﻧﺴﺒﺖ اﻧﻘﺒﺎض ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ و ﺑﺎ ‪ SR‬ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫‪∆V‬‬
‫‪V‬‬ ‫‪Ws‬‬
‫= ‪SR = f‬‬
‫‪∆W γ ωVf‬‬
‫‪Ws‬‬

‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪:‬‬

‫‪ = ΔV‬ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺣﺠﻢ ﺧﺎك‪ = Vf ،‬ﺣﺠﻢ ﺧﺎك ﺧﺸﮏ ﺷﺪه‪ = ΔW ،‬ﺗﻐﯿﯿﺮات درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺖ و ‪ = Ws‬وزن ﺧﺎك ﺧﺸﮏ‬

‫ﺷﺪه ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺣﺪود آﺗﺮﺑﺮگ )ﺣﺪ رواﻧﯽ‪ ،‬ﺣﺪ ﺧﻤﯿﺮي و ﺣﺪ اﻧﻘﺒﺎض( ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي دﯾﮕﺮي ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺎﺧﺺ ﺧﻤﯿﺮي ) ‪(Plasticity‬‬

‫‪ Index‬و ﺷﺎﺧﺺ رواﻧﯽ )‪ (Liquidity Index‬ﻧﯿﺰ در ﺑﺮرﺳﯽ رﻓﺘﺎر ﺧﻤﯿﺮي ﺧﺎك ﻫﺎ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ روﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﻓﺮض اﯾﻨﮑﻪ ﮐﺎﻫﺶ ﺣﺠﻢ ﺧﺎك ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﻄﯽ اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد‪ ،‬راﺑﻄﮥ ﺧﻄﯽ ﺣﺪ اﻧﻘﺒﺎض را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪.‬‬

‫‪SV = (ω0 − ωs )SR‬‬

‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪ SV‬اﻧﻘﺒﺎض ﺣﺠﻤﯽ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«23‬‬

‫‪∆V‬‬
‫= ‪SV‬‬
‫‪Vf‬‬

‫‪ -‬ﺷﺎﺧﺺ ﺧﻤﯿﺮي ﯾﺎ ﺷﺎﺧﺺ ﭘﻼﺳﺘﯿﺴﯿﺘﻪ )‪(Plasticity Index‬‬

‫)‪ PI = Liquid Limit (LL) – Plasticity Limit (PL‬ﯾﺎ ‪IP‬‬

‫‪IP = ωL -ωP‬‬
‫ﺷﺎﺧﺺ ﺧﻤﯿﺮي ﻣﻌﺮف درﺟﮥ ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ ﺧﺎك اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﻻ ﺑﻮدن ﻣﻘﺪار ‪ PI‬ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪة ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ ﺑﺎﻻي ﺧﺎك اﺳـﺖ‪ .‬ﮐـﻢ‬

‫ﺑﻮدن ‪ PI‬ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪة ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺧﺎك اﺳﺖ و اﯾﻨﮑﻪ در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻘﺪار ﮐﻤﯽ آب ﮐﺎﻓﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺧـﺎك را از ﺣﺎﻟـﺖ‬

‫ﻣﻘﺎوم ﺑﻪ ﻏﯿﺮﻣﻘﺎوم در ﺑﯿﺎورد‪.‬‬

‫در ﺧﺎك ﻫﺎي ﻏﯿﺮﭼﺴﺒﻨﺪه و ﻣﺎﺳﻪ اي ‪ PI = 0‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﺷﺎﺧﺺ رواﻧﯽ‪ ،‬ﺷﺎﺧﺺ ﭘﻼﺳﺘﯿﺴﯿﺘﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑـﺪ‬

‫و اﯾﻦ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪة ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺗﻮرم ﭘﺬﯾﺮي )‪ (Swell Capacity‬ﺑﺎﻻي ﺧﺎك اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -‬ﺷﺎﺧﺺ رواﻧﯽ )‪(Liquidity Index‬‬

‫ﺷﺎﺧﺺ رواﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻨﺤﺼﺮا ﺑﺮاي ﺧﺎك ﻫﺎي ﺧﻤﯿﺮي ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ رود‪ .‬ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﺗﺄﺛﯿﺮ آب ﺑﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺧﺎك اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ ﺑـﺎ‬

‫اﻓﺰاﯾﺶ )‪ (LI‬ﺧﺎك ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ رواﻧﯽ ﻧﺰدﯾﮏ ﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬و ﺑﺎ ﮐﺎﻫﺶ آن ﺑﻪ ﺣﺎﻟـﺖ ﺧﻤﯿـﺮي ﻧﺰدﯾـﮏ ﺗـﺮ اﺳـﺖ اﮔـﺮ ﻣﻘـﺪار آب‬

‫ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺧﺎك ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﺣﺪ )‪ (LL‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺷﺎﺧﺺ رواﻧﯽ واﺣﺪ اﺳﺖ و اﮔﺮ ﻣﻘﺪار آب ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺧﺎك ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﺣـﺪ )‪ (PL‬ﺑﺎﺷـﺪ ‪،‬‬

‫ﺷﺎﺧﺺ رواﻧﯽ ﺧﺎك ﺻﻔﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫= ‪LI‬‬
‫‪ω − PL‬‬ ‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪:‬‬
‫‪PI‬‬
‫‪ : ω‬درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺖ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺧﺎك ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺖ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺧﺎك ﮐﻤﺘﺮ از ‪ PL‬ﺑﻮده و ﺧﺎك ﺷﺒﯿﻪ ﺟﺴﻢ ﺳﺨﺖ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫< ‪LI‬‬ ‫‪0‬‬
‫ﺧﺎك در ﻣﺤﺪودة ﺣﺪ ﺧﻤﯿﺮي )‪ (PL‬ﺑﻮده و از ﺳﻔﺘﯽ ﺑﺎﻻﯾﯽ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪.‬‬ ‫= ‪LI‬‬ ‫‪0‬‬
‫درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺖ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺧﺎك ﺑﺮاﺑﺮ ﯾﺎ ﮐﻤﺘﺮ از ‪ LL‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪0 < LI < 1‬‬
‫ﺧﺎك در ﻣﺤﺪودة ﺣﺪ رواﻧﯽ )‪ (LL‬و درآﺳﺘﺎﻧﮥ روان ﺷﺪن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪LI =1‬‬
‫ﺧﺎك ﻓﻮق اﻟﻌﺎده ﺳﺴﺖ اﺳﺖ و در ﺣﺎﻟﺖ رواﻧﯽ اﺳﺖ‬ ‫‪LI >1‬‬

‫ﺟﺪول ‪ :3‬ارﺗﺒﺎط ﺷﺎﺧﺺ رواﻧﯽ و ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺧﺎك‪.‬‬

‫ﭘﺎراﻣﺘﺮ » ﻧﺸﺎن ﻏﻠﻈﺖ« ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺧﺎك ﺑﻪ ﺣﺪ رواﻧﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪LL − ω‬‬
‫= ‪C1‬‬
‫‪PI‬‬
 ‫»‪«24‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻣﻨﺎﻃﻘﯽ ﮐﻪ در آﻧﻬﺎ زﻣﯿﻦ ﻟﻐﺰش اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺪ داراي ‪ LI<1‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﺟﺮﯾﺎﻧﺎت ﮔﻠﯽ ‪ LI >1‬دارﻧﺪ‬

‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺣﺪ رواﻧﯽ ﯾﺎ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺧﺎك ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﯾﺎ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺣﺪ ﺧﻤﯿﺮي ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﺪ رواﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﺑـﻪ‬

‫ﻋﻨﻮان ﺷﺎﺧﺺ ﻏﯿﺮﺧﻤﯿﺮي )‪ (Nonplastic‬ﮔﺰارش ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫رﺳﻬﺎي ﺑﺎ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺑﺎﻻي ‪ PL‬و ‪ PI‬رﺳﻬﺎي ﺷﺪﯾﺪا ﺧﻤﯿﺮي ﯾﺎ رﺳﻬﺎي ﭼﺎق )‪ (Flat Clay‬و رﺳﻬﺎي ﺑﺎ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﭘـﺎﯾﯿﻦ ‪ PL‬و‬

‫‪ ،PI‬رﺳﻬﺎي ﺑﺎ ﺣﺪ ﺧﻤﯿﺮي ﮐﻢ ﯾﺎ رﺳﻬﺎي ﻻﻏﺮ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -5-1‬ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺧﺎك ﻫﺎي رﺳﯽ )‪(A) (Activity‬‬

‫ﭘﺎراﻣﺘﺮ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺧﺎﮐﯽ )‪ (A‬ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪة ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ رس ﻫﺎ در ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺧﺎﺻﯿﺖ ﺧﻤﯿﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ از راﺑﻄﮥ زﯾﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪PI‬‬
‫=‪A‬‬
‫درﺻــﺪ ﺧــﺎك رس)ﮐﻮﭼﮑــﺘﺮ از ‪ 0/002‬ﻣﯿﻠﯿﻤـــــﺘﺮ(‬

‫اﻓﺰاﯾﺶ ﺷﯿﺐ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪة ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺧﺎك در ﺗﻮﻟﯿﺪ‬

‫ﺧﺎﺻﯿﺖ ﺧﻤﯿﺮي اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ در ﻧﻤﻮدار ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ‪،‬‬

‫اﮔﺮ درﺻﺪ رس ﺧﺎﮐﯽ ﺻﻔﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﺎك ﺧﺎﺻﯿﺖ ﺧﻤﯿﺮي ﻧﺪارد‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪:11‬ارﺗﺒﺎط رس ﺑﺎ ﺧﺎﺻﯿﺖ ﺧﻤﯿﺮي‪.‬‬

‫‪ -6-1‬رده ﺑﻨﺪي ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺧﺎك ﻫﺎ‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺑﺮ ﺑﻮدن آزﻣﺎﯾﺸﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎي ﺧﺎك و ﺳﻨﮓ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺘﻮان ﺧﺎك و ﺳﻨﮓ را‬

‫ﺑﺮ اﺳﺎس وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎي ﻣﺸﺘﺮك رده ﺑﻨﺪي ﮐﺮد‪ ،‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺎ اﻧﺠﺎم ﯾﮑﺴﺮي آزﻣﺎﯾﺸﺎت ﺳـﺎده و ﮐـﻢ ﻫﺰﯾﻨـﻪ ﺗـﺎ‬

‫ﺣﺪود زﯾﺎدي رﻓﺘﺎر ﺧﺎك و ﺳﻨﮓ را ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﯿﺎز‪ ،‬آﮔﺎﻫﯽ از ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺧﺎك و ﺳﻨﮓ ﺿﺮورت ﻣﯽ ﯾﺎﺑـﺪ‪.‬‬

‫در رده ﺑﻨﺪي ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺧﺎك ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻧﺪازة ذرات‪ ،‬ﺷﺮاﯾﻂ و ﻣﺤﯿﻂ ﺗﺸﮑﯿﻞ‪ ،‬رﻧﮓ و ﻧﻮع ﻣﻮاد ﺗﺸﮑﯿﻞ‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«25‬‬

‫دﻫﻨﺪه‪ ،‬ﺧﻮاص ﺧﻤﯿﺮي و ﺑﻌﻀﯽ از وﯾﮋﮔﯿﻬﺎي ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﻣﺜﻞ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﺗﺮاﮐﻢ ﭘﺬﯾﺮي ﻧﯿـﺰ در ﻧﻈـﺮ‬

‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻫﺪف از رده ﺑﻨﺪي ﺧﺎك ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺜﺎل ﺑﺮاي راﻫﺴﺎزي‪ ،‬ﮐﺸﺎورزي‪ ،‬ﺑﺎﻧﺪ ﻓﺮودﮔﺎﻫﻬﺎ و ﯾﺎ اﻫﺪاف دﯾﮕـﺮ ﺳﯿﺴـﺘﻢ ﻫـﺎي‬

‫ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﺑﺮاي رده ﺑﻨﺪي ﺧﺎك اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬و ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﺑﺮ اﺳﺎس دو وﯾﮋﮔﯽ اﺻﻠﯽ ﯾﻌﻨﯽ »اﻧـﺪازة داﻧـﻪ ﻫـﺎ« و‬

‫»ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت رﻓﺘﺎر ﺧﻤﯿﺮي ﺧﺎك ﻫﺎ« ﺑﻨﺎ ﺷﺪه اﻧﺪ ﮐﻪ در ﺧﺎك ﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻫﺮ ﮐﺪام از اﯾﻦ وﯾﮋﮔﯽ ﻫـﺎ اﻫﻤﯿـﺖ ﺑﯿﺸـﺘﺮي‬

‫ﻣﯽ ﯾﺎﺑﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼ در ﺧﺎك ﭼﺴﺒﻨﺪه رﻓﺘﺎر ﺧﻤﯿﺮي ﺧﺎك ﻫﺎ از اﻫﻤﯿﺖ ﺧﺎﺻﯽ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ و رﻓﺘﺎر اﯾﻦ ﺧﺎك ﻫـﺎ ﻋﻤـﺪﺗﺎ ﺑـﻪ‬

‫ﻧﻮع ﮐﺎﻧﯽ ﻫﺎ و ﺳﺎﺧﺘﺎر آﻧﻬﺎ ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد ﺗﺎ اﻧﺪازه ذرات‪.‬‬

‫دو روش ﻣﻌﻤــﻮل ﻃﺒﻘــﻪ ﺑﻨــﺪي ﺧــﺎك‪ ،‬روش ﻣﺘﺤــﺪ ﻃﺒﻘــﻪ ﺑﻨــﺪي )‪ -2 (Unify Classification‬روش اﺷــﺘﻮ‬

‫)‪ (AASHTO‬ﯾﺎ روش راﻫﻬﺎي آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ دو روش ﺑﺮ اﺳﺎس ‪ -1‬داﻧﻪ ﺑﻨﺪي‪ -2 ،‬ﺣﺪود آﺗﺮﺑﺮگ‪ -3 ،‬ﺷﺎﺧﺺ‬

‫ﺧﻤﯿﺮي ﺑﻨﺎ ﻧﻬﺎده ﺷﺪه اﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -1-6-1‬ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺘﺤﺪ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي )‪(Unify Classification‬‬

‫)‪(The Unified Soil Classification System‬‬

‫اﯾﻦ روش ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر ﺗﻮﺳﻂ ﮐﺎﺳﺎﮔﺮاﻧﺪ )‪ (Casagrande‬در ﺳﺎل ‪ 1948‬اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻣﺒﻨـﺎي ﻧـﺎم ﮔـﺬاري‬

‫ﺧﺎك ﻫﺎ در اﻏﻠﺐ ﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎي ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﻋﻤﺮان اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻻزم ﺑﺮاي ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﻋﺒﺎرت اﻧﺪ از آزﻣﺎﯾﺶ داﻧـﻪ ﺑﻨـﺪي‪،‬‬

‫ﺣﺪود آﺗﺮﺑﺮگ و ﺷﺎﺧﺺ ﺧﻤﯿﺮي‪ .‬در ﺳﯿﺴﺘﻢ ‪ USC‬ﺑﺮاي ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﯾﮏ ﺧﺎك از دو ﻧﻤﺎد اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷـﻮد‪ .‬در ﺟـﺪول‬

‫زﯾﺮ ﻧﻤﺎدﻫﺎ و ﻣﻌﻨﺎي ﻫﺮ ﯾﮏ آورده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺮف اول ﻧﺎم ﺧﺎك ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﮔﺮوه ﮐﻠﯽ ﺧﺎك اﺳﺖ و ﺣﺮف دوم ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺟـﺪول‬

‫زﯾﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻌﻨﺎ‬ ‫ﻧﻤﺎد دوم‬ ‫ﻣﻌﻨﺎ‬ ‫ﻧﻤﺎد اول‬
‫ﺧﻮب داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه‬ ‫‪W‬‬ ‫ﺷﻦ‬ ‫‪G‬‬
‫ﺑﺪ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه‬ ‫‪P‬‬ ‫ﻣﺎﺳﻪ‬ ‫‪S‬‬
‫رﯾﺰداﻧﻪ ﻏﯿﺮ ﺧﻤﯿﺮي‬ ‫‪M‬‬ ‫ﻻي‬ ‫‪M‬‬
‫رﯾﺰداﻧﻪ ﺧﻤﯿﺮي‬ ‫‪C‬‬ ‫رس‬ ‫‪C‬‬
‫ﺧﺎﺻﯿﺖ ﺧﻤﯿﺮي ﮐﻢ‬ ‫‪L‬‬ ‫آﻟﯽ‬ ‫‪O‬‬
‫ﺧﺎﺻﯿﺖ ﺧﻤﯿﺮي زﯾﺎد‬ ‫‪H‬‬ ‫ﺧﺎك ﺑﺮگ‬ ‫‪Pt‬‬

‫ﺟﺪول‪ : 4‬ﻧﻤﺎدﻫﺎي ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺘﻪ در ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﯾﻮﻧﯿﻔﺎﯾﺪ‪.‬‬

‫ﺧﺎك ﻫﺎ ﺑﻪ دو ﮔﺮوه درﺷﺖ داﻧﻪ و رﯾﺰ داﻧﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺮز ﺑﯿﻦ اﯾﻦ دو اﻟـﮏ ‪ #200‬ﯾـﺎ ﻗﻄـﺮ ‪ 0/075 mm‬ﻣـﯽ‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺮز ﺑﯿﻦ ﺷﻦ و ﻣﺎﺳﻪ ﻫﻢ در روش ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﻣﺘﺤﺪ اﻟﮏ ‪ #4‬ﺑـﺎ اﻧـﺪازة ‪ 4/75 mm‬ﻣـﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﮔـﺮ ﺑـﯿﺶ از ‪%50‬‬
 ‫»‪«26‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫درﺷﺖ داﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺧﺎك درﺷﺖ داﻧﻪ و اﮔﺮ ﮐﻤﺘﺮ از ‪ %50‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﺎك رﯾﺰ داﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬در درﺷﺖ داﻧـﻪ ﻫـﺎ اﮔـﺮ ﺑـﯿﺶ از ‪%50‬‬

‫درﺷﺖ داﻧﻪ از ﺷﻦ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﺧﺎك ﺷﻨﯽ و در ﻏﯿﺮ اﯾﻨﺼﻮرت ﺧﺎك ﻣﺎﺳﻪ اي ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬در اﺑﺘﺪاي ﻧﺎم ﺧﺎك ﻫـﺎي‬

‫داﻧﻪ درﺷﺖ ﺣﺮف ‪ G‬و ﯾﺎ ‪ S‬ﻗﺮار دارد و ﺳﭙﺲ ﯾﮑﯽ از ﺣﺮوف ‪ W، P O‬و ﯾﺎ ‪ C‬ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻧﺎم ﺧﺎك ﻫﺎ‬

‫ي داﻧﻪ رﯾﺰ ﺑﺎ ﺣﺮوف ‪ M ،C‬و ﯾﺎ ‪ O‬آﻏﺎز ﺷﺪه و ﺳﭙﺲ ﯾﮑﯽ از ﺣﺮوف ‪ L‬و ﯾﺎ ‪ H‬ﻧﻘﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺧﺎك ﻫﺎي رﯾﺰداﻧﻪ ﻧﯿﺰ ﺑـﺮ‬

‫ﺣﺴﺐ رواﻧﯽ و درﺟﮥ آﻟﯽ ﺑﻮدن آن ﺑﻪ ﺳﻪ ﮔﺮوه ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﮔﺮوه اول ﮐﻪ ﺑﺎ ﻋﻼﻣﺖ ‪ L‬ﻧﺸﺎن داده ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬داراي ﺣﺪ‬

‫رواﻧﯽ ﮐﻤﺘﺮ از ‪ 50‬ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﮔﺮوه دوم ﮐﻪ ﺑﺎ ‪ H‬ﻧﺸﺎن داده ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬داراي ﺣﺪ رواﻧﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ‪ 50‬اﺳﺖ‪ .‬در واﻗﻊ ﺣﺪ رواﻧﯽ‬

‫و ﺷﺎﺧﺺ ﺧﻤﯿﺮي ﺧﺎك ﻫﺎي رﯾﺰداﻧﻪ ﺗﻌﯿﯿﻦ و ارﻗﺎم ﺣﺎﺻﻞ در ﻧﻤﻮدار ﮐﺎﺳﺎﮔﺮاﻧﺪ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪه و ﺑﺴـﺘﻪ ﺑـﻪ اﯾﻨﮑـﻪ در ﮐـﺪام‬

‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد ﻧﺎم و ﻋﻼﻣﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ آن ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫در ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﺧﺎك ﻫﺎي داﻧﻪ رﯾﺰ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺟﺪول از ﻧﻤﻮدار ﮐﺎﺳﺎﮔﺮاﻧﺪ ﻫﻢ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫در اﯾﻦ روش اﮔﺮ ﺧﺎك داراي ﻣﻮاد آﻟﯽ ﻧﺎﭼﯿﺰ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺎدﯾﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ درﺻﺪ ﻣﻮاد آﻟﯽ ﮐﻢ ﺑﺎﺷﺪ ﺧﺎك آﻟﯽ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ‬

‫ﻧﺎم ﮔﺬاري ﺷﺪه و ﺑﺎ ‪ O‬ﻧﺸﺎن داده ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ درﺻﺪ ﻣﻮاد آﻟﯽ زﯾﺎد ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﺎك ﺷﺪﯾﺪا آﻟﯽ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷﻮد و آن را ﺑـﺎ‬

‫‪ Pt‬ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﺧﺎك ﻧﺒﺎﺗﯽ ﯾﺎ ﺧﺎك ﺑﺮگ ﻫﻢ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«27‬‬

‫ﺗﻘﺴﯿﻤﺎت اﺻﻠﯽ‬ ‫ﻋﻼﻣﺖ‬ ‫ﻧﺎم ﺧﺎك‬ ‫ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎي رده ﺑﻨﺪي ﺑﺮاي ﺧﺎك ﻫﺎي‬
‫درﺷﺖ داﻧﻪ‬
‫ﺷﻦ ﺧﻮب داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﺨﻠﻮط ﺷﻦ و‬ ‫‪Cu >4‬‬
‫ﺧﺎك ﻫﺎي درﺷﺖ داﻧﻪ ) ﺑﯿﺶ از ‪ %50‬ذرات ﺑﺰرگ ﺗﺮ از اﻟﮏ ﺷﻤﺎرة ‪ 200‬ﺧﺎك ﻫﺎي رﯾﺰ داﻧﻪ ) ﺑﯿﺶ از ‪ %50‬ذرات ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺮاز اﻟﮏ ﺷﻤﺎرة‬

‫ﺑﯿﺶ از ‪ %50‬ﺑﺨﺶ درﺷﺖ داﻧﻪ ﺑﯿﺶ از ‪ %50‬ﺑﺨﺶ درﺷﺖ داﻧﻪ ﮐﻮﭼﮏ )ﺣﺪ رواﻧﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ‪(50‬‬
‫ﺑﺰرگ ﺗﺮ از اﻟﮏ ﺷﻤﺎرة ‪ 4‬اﺳﺖ‬
‫ﺷﻦ ﻫﺎي ﺗﯿﺰ ﺷﻦ ﺑﺎ رﯾﺰ داﻧﻪ‬

‫ﯾﺎ ﺑﺪون آن ﻗﺒﻮل رﯾﺰداﻧﻪ ﻫﺎ‬

‫‪GW‬‬

‫رﯾﺰداﻧﻪ ﻫﺎ‬
‫‪0‬ﺑﺎ ﮐﻤﯽ‬ ‫ﻣﺎﺳﻪ ﺑﺎ ﮐﻤﯽ رﯾﺰ داﻧﻪ ﯾﺎ ﺑﺪو ن آن‬ ‫‪1 < Cc < 3‬‬
‫ﺷﻦ ﺑﺪ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﺨﻠﻮط ﺷﻦ و ﻣﺎﺳﻪ‬
‫‪GP‬‬
‫ﺑﺎ ﮐﻤﯽ رﯾﺰ داﻧﻪ ﯾﺎ ﺑﺪون آن‬
‫ﺷﻦ ﻫﺎ‬

‫ﺷﻦ ﻫﺎي ﺳﯿﻠﺘﯽ‪ ،‬ﻣﺨﻠﻮط ﺷﻦ‪ ،‬ﻣﺎﺳﻪ‪،‬‬ ‫‪PI < 4‬‬

‫ﺑﺎ ﻣﻘﺪار ﻗﺎﺑﻞ‬

‫‪GM‬‬
‫ﺳﯿﻠﺖ‬ ‫‪4 < PI < 7‬‬
‫ﻫﺎ‬

‫ﺷﻦ ﻫﺎي رﺳﯽ‪ ،‬ﻣﺨﻠﻮط ﺷﻦ‪ ،‬ﻣﺎﺳﻪ‪ ،‬رس‬ ‫> ‪PI‬‬ ‫‪7‬‬
‫‪GC‬‬

‫ﻣﺎﺳﮥ ﺧﻮب داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﺨﻠﻮط ﻣﺎﺳﻪ و‬ ‫‪Cu > 6‬‬
‫اﺳﺖ(‬

‫‪0‬ﺑﺎ ﮐﻤﯽ رﯾﺰداﻧﻪ ﻫﺎ‬

‫‪SW‬‬ ‫ﺷﻦ ﺑﺎ ﮐﻤﯽ رﯾﺰداﻧﻪ ﯾﺎ ﺑﺪون آن‬ ‫<‪1‬‬ ‫‪Cc‬‬ ‫‪<3‬‬

‫ﺷﻦ ﻫﺎي ﺗﯿﺰ‬

‫ﯾﺎ ﺑﺪون آن‬

‫ﺗﺮ از اﻟﮏ ﺷﻤﺎرة ‪ 4‬اﺳﺖ‬

‫ﻣﺎﺳﮥ ﺑﺪ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﺨﻠﻮط ﻣﺎﺳﻪ و‬

‫ﺷﻦ ﺑﺎ ﮐﻤﯽ رﯾﺰداﻧﻪ ﯾﺎ ﺑﺪون آن‬
‫ﻣﺎﺳﻪ ﻫﺎ‬

‫‪SP‬‬

‫ﻣﺎﺳﻪ ﻫﺎي ﺳﯿﻠﺘﯽ‪ ،‬ﻣﺨﻠﻮط ﻣﺎﺳﻪ و ﺳﯿﻠﺖ‬ ‫‪PI < 4‬‬

‫ﻗﺒﻮل رﯾﺰداﻧﻪ ﻫﺎ‬
‫ﺷﻦ ﺑﺎ رﯾﺰ داﻧﻪ‬

‫ﺑﺎ ﻣﻘﺪار ﻗﺎﺑﻞ‬

‫‪SM‬‬
‫‪4 ≤ PI ≤ 7‬‬
‫ﻫﺎ‬

‫ﻣﺎﺳﻪ ﻫﺎي رﺳﯽ‪ ،‬ﻣﺨﻠﻮط ﻣﺎﺳﻪ و رس‬ ‫> ‪PI‬‬ ‫‪7‬‬

‫‪SC‬‬

‫ﺳﯿﻠﺖ ﻫﺎي ﻏﯿﺮآﻟﯽ‪ ،‬ﻣﺎﺳﻪ ﻫﺎي ﺧﯿﻠﯽ رﯾﺰ‪،‬‬ ‫ﺑﺮاي ﺗﺸﺨﯿﺺ ﺧﺎك ﻫﺎي رﯾﺰداﻧﻪ و‬
‫ﺳﯿﻠﺖ ﻫﺎ و رس ﻫﺎ‬

‫‪ML‬‬ ‫ﭘﻮدر ﺳﻨﮓ‪ ،‬ﻣﺎﺳﻪ ﻫﺎي ﺳﯿﻠﺘﯽ ﯾﺎ رﺳﯽ ﯾﺎ‬ ‫ﺧﺎﺻﯿﺖ ﺧﻤﯿﺮي آﻧﻬﺎ از ﻧﻤﻮدار‬
‫ﺳﯿﻠﺖ ﻫﺎي رﺳﯽ ﺑﺎ ﺧﻤﯿﺮي ﮐﻢ‬ ‫ﮐﺎﺳﺎﮔﺮاﻧﺪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد‬
‫رس ﻫﺎي ﻏﯿﺮآﻟﯽ ﺑﺎ ﺧﻤﯿﺮي ﭘﺎﺋﯿﻦ ﺗﺎ‬ ‫‪).‬ﺷﮑﻞ ‪(11‬‬
‫‪CL‬‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‪ ،‬رس ﻫﺎي ﺷﻦ دار‪ ،‬رس ﻫﺎي ﻣﺎﺳﻪ‬
‫دار‪ ،‬رس ﻫﺎي ﺳﯿﻠﺘﯽ‪ ،‬رس ﻫﺎي ﻏﯿﺮﭼﺮب‬
‫ﺳﯿﻠﺖ ﻫﺎي آﻟﯽ و رس ﻫﺎي ﺳﯿﻠﺘﯽ آﻟﯽ ﺑﺎ‬
‫‪OL‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﺧﻤﯿﺮي ﭘﺎﯾﯿﻦ‬
‫‪ 200‬اﺳﺖ(‬

‫ﺳﯿﻠﺖ ﻫﺎي ﻏﯿﺮآﻟﯽ‪ ،‬ﻣﺎﺳﻪ ﻫﺎي ﻧﺮم‪ ،‬ﺑﺎ‬

‫ﺧﺎك‬

‫ﻫﺎي‬
‫‪(50‬‬

‫‪MH‬‬ ‫ﺳﯿﻠﺖ ﻫﺎي ﻣﯿﮑﺎدار و ﯾﺎ دﯾﺎﺗﻮﻣﻪ دار‪ ،‬ﺳﯿﻠﺖ‬

‫ﻫﺎي اﻻﺳﺘﯿﮏ‬
‫رس ﻫﺎي ﻏﯿﺮآﻟﯽ ﺑﺎ ﺣﺎﻟﺖ ﺧﻤﯿﺮي ﺑﺎﻻ‪ ،‬رس‬
‫)ﺣﺪ رواﻧﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ از‬

‫‪CH‬‬
‫ﻫﺎي ﭼﺮب‬
‫ﺳﯿﻠﺖ ﻫﺎ و رس ﻫﺎ‬

‫رس ﻫﺎي آﻟﯽ ﺑﺎ ﺣﺎﻟﺖ ﺧﻤﯿﺮي ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺗﺎ‬

‫‪OH‬‬
‫ﺑﺎﻻ‬
‫ﻟﺠﻦ و ﺧﺎك ﻫﺎي ﺧﯿﻠﯽ آﻟﯽ‬
‫‪Pt‬‬

‫ﺟﺪول ‪ : 5‬ﺳﯿﺴﺘﻢ رده ﺑﻨﺪي ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ‪.USC‬‬

 ‫»‪«28‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫)‪ : W (Well Graded‬ﺧﻮب داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه ‪.‬‬

‫)‪ : P (Poorly Graded‬ﺑﺪ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه‪.‬‬

‫ﻧﺤﻮة داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ذرات ﺷﻨﯽ و ﻣﺎﺳﻪ اي ﺑﺮ اﺳﺎس ‪) Cu‬ﺿﺮﯾﺐ ﯾﮑﻨﻮاﺧﺘﯽ( و ‪) Cc‬ﺿﺮﯾﺐ اﻧﺤﻨﺎ ﯾﺎ ﺧﻤﯿﺪﮔﯽ( ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﺎك ﻫﺎي ﺷﻨﯽ ‪ Cu < 4‬و ‪ 1 < Cc<3‬ﺧﺎك ﻋﻼﻣﺖ ‪ Gw‬ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ .‬و اﮔﺮ ﻫﺮ ﮐﺪام از اﯾﻦ دو ﺷﺮط ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺧﺎك‬

‫ﻋﻼﻣﺖ ‪ Gp‬ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫در ﺧﺎﮐﻬﺎي ﻣﺎﺳﻪ اي ﻫﻢ ‪ Cu < 6‬و ‪ 1 < Cc < 3‬ﺧﺎك ﻋﻼﻣﺖ ‪ Sw‬ﻣﯽ ﮔﯿﺮد و اﮔﺮ ﻫﺮ ﮐﺪام از اﯾﻦ دو ﺷﺮط ﺑﺮﻗﺮار ﻧﺒﺎﺷﺪ‬

‫‪ Sp‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫)‪ : C (clay‬داراي رﯾﺰ داﻧﻪ ﺑﺎ ﺧﺎﺻﯿﺖ ﺧﻤﯿﺮي زﯾﺎد )رﺳﯽ(‬

‫)‪ : M (Mud‬داراي داﻧﻪ رﯾﺰ ﺑﺎ ﺧﺎﺻﯿﺖ ﺧﻤﯿﺮي ﮐﻢ )ﻻي(‬

‫در ﺧﺎك ﻫﺎي رﯾﺰداﻧﻪ‪ ،‬داﻧﻪ ﺑﻨﺪي اﻫﻤﯿﺘﯽ ﻧﺪارد وﻟﯽ ﺧﺼﻮﺻﯿﺖ ﺧﻤﯿـﺮي اﻫﻤﯿـﺖ دارد‪ .‬ﺑـﻪ ﻫﻤـﯿﻦ ﻋﻠـﺖ در روش ﻣﺘﺤـﺪ‬

‫اﻧﺘﺨﺎب ﺣﺮف اول و ﺣﺮف دوم ﺧﺎك رﯾﺰداﻧﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﺧﻤﯿﺮي آﻧﻬﺎ ﺑﻮده و ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﺤﻨﯽ داﻧـﻪ ﺑﻨـﺪي و اﺑﻌـﺎد‬

‫داﻧﻪ ﻫﺎ ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﮐﺎﺳﺎﮔﺮاﻧﺪ ﻧﻤﻮداري را اراﺋﻪ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﺧﺎك ﻫﺎي رﯾﺰ داﺗﻪ را از ﻫﻢ ﺟﺪا ﻣﯽ ﺳﺎزد‪.‬‬

‫‪PI‬‬ ‫)‪ : PI = 0,9 (LL -8‬ﺧﻂ ‪U‬‬

‫)‪ : PI = 0,73 (LL -20‬ﺧﻂ ‪A‬‬

‫‪CL- ML‬‬

‫‪LL‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ :1 2‬ﻧﻤﻮدار ﺧﻤﯿﺮي ﺧﺎك ﻫﺎ‪.‬‬

‫ﺧﺎك ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﻻي ﺧﻂ ‪ A‬ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺧﺎﺻﯿﺖ ﺧﻤﯿﺮي ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻧﻮع رﺳﯽ و ﺣﺮف اول ‪ C‬و ﺧﺎك ﻫﺎﯾﯽ ﮐـﻪ زﯾـﺮ‬

‫ﺧﻂ ‪ A‬ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ از ﻧﻮع ﻻي و ﺣﺮف اول ‪ M‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﺣﺪ رواﻧﯽ ﺑـﯿﺶ از ‪ %50‬ﺑﺎﺷـﺪ )‪ H(High‬و اﮔـﺮ ﺣـﺪ‬

‫رواﻧﯽ ﺧﺎك ﮐﻤﺘﺮ از ‪ %50‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﺎك ﺧﺎﺻﯿﺖ ﺧﻤﯿﺮي ﭘﺎﯾﯿﻦ و ﺣﺮف دوم )‪ L(Low‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺧﺎك ﻫﺎي ﻧﺎﺣﯿـﮥ ‪CL-‬‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«29‬‬

‫‪ ML‬ﻫﻢ دو اﺳﻤﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ در ﻧﻤﻮدار ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد ﺧﺎك ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ داراي ‪ PI< 4‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻮاره از‬

‫ﻧﻮع ﺳﯿﻠﺖ )‪ (M‬ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫در ﺧﺎك ﻫﺎي رﯾﺰداﻧﻪ ﺑﺎ ﺣﺪ رواﻧﯽ ﺑﺎﻻي ‪: %50‬‬

‫‪ : OH ، CH ، MH‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺳﯿﻠﺘﻬﺎ‪ ،‬رس ﻫﺎ و ﻣﻮاد آﻟﯽ ﺑﺎ ﭘﻼﺳﺘﯿﺴﯿﺘﮥ زﯾﺎد ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ : OL ، CL ، ML‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺳﯿﻠﺘﻬﺎ‪ ،‬رس ﻫﺎ و ﻣﻮاد آﻟﯽ ﺑﺎ ﭘﻼﺳﺘﯿﺴﯿﺘﮥ ﮐﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -1-1-6-1‬ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﺧﺎك ﻫﺎي آﻟﯽ‬

‫در ﺧﺎك ﻫﺎي آﻟﯽ اﮔﺮ ﭘﺲ از ﺧﺸﮏ ﮐﺮدن ﺧﺎك و درآوردن ﺣﺪ رواﻧﯽ آن ‪ %75‬ﺣﺪ رواﻧﯽ آن ﻗﺒﻞ از ﺧﺸﮏ ﮐﺮدن ﺑﺎﺷـﺪ‪،‬‬

‫ﺣﺮف اول آن ﺧﺎك )‪ (O‬اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽ ﮔﺮدد و ﺣﺮف دوم ﺑﺮ اﺳﺎس ‪ PL‬و ‪ LL‬ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺧﺎك ﻫﺎي داﻧﻪ رﯾﺰ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ Pt‬ﺧﺎك ﻫﺎي ﺷﺪﯾﺪا آﻟﯽ ﺑﺎ رﻧﮓ ﻗﻬﻮه اي ﺗﯿﺮه ﺗﺎ ﺳﯿﺎه و ﺑﻮي ﻧﺴﺒﺘﺎ ﺗﻨﺪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -2-6-1‬رده ﺑﻨﺪي اﺷﺘﻮ )‪(AASHTO‬‬

‫)‪(American Association of State Highway and Transportation Officials System‬‬

‫رده ﺑﻨﺪي اﺷﺘﻮ ﯾﺎ آﺷـﺘﻮ )‪ (AASHTO‬ﯾـﺎ ﻃﺒﻘـﻪ ﺑﻨـﺪي اداره ﺣﻤـﻞ و ﻧﻘـﻞ و ﺑﺰرﮔﺮاﻫﻬـﺎي آﻣﺮﯾﮑـﺎ اوﻟـﯿﻦ ﺑـﺎر ﺗﻮﺳـﻂ‬

‫ﺗﺮزاﻗﯽ)‪ (Terzaghi‬و ﻫﻤﮑﺎرش )‪ (Hogen Togler‬در ﺳﺎل ‪ 1925‬اراﺋـﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ و در ﭘـﺮوژه ﻫـﺎي راﻫﺴـﺎزي و‬

‫ﺑﺰرﮔﺮاﻫﻬﺎ ﮐﺎرﺑﺮد دارد‪..‬‬

‫در اﯾﻦ رده ﺑﻨﺪي ﻧﯿﺰ ﺧﺎك ﻫﺎ ﺑﻪ رده ﻫﺎي درﺷﺖ داﻧﻪ و رﯾﺰداﻧﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﻣﺒﻨﺎي ﺟﺪاﺳﺎزي ذرات ﻫﻢ اﻟﮏ ‪200‬‬

‫‪ #‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ در اﯾﻨﺠﺎ اﮔﺮ ‪ %35‬وزﻧﯽ ذرات روي اﻟﮏ ‪ # 200‬ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺧﺎك درﺷﺖ داﻧـﻪ و اﮔـﺮ ‪ %35‬وزﻧـﯽ ذرات روي‬

‫اﻟﮏ ‪ # 200‬ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺧﺎك رﯾﺰداﻧﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺮز ﺷﻦ و ﻣﺎﺳﻪ ﻧﯿﺰ اﻟﮏ ‪ (2 mm) #10‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫در اﯾﻦ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺧﻮاص ﺧﺎك ﭘﺎراﻣﺘﺮي ﺑﻪ ﻧﺎم ﺷـﺎﺧﺺ ﮔـﺮوه )‪ (Group Index‬را ﻣﻄـﺎﺑﻖ راﺑﻄـﮥ زﯾـﺮ‬

‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫)‪GI = (F200 − 35) [0/ 2 + 0/ 005(ωL − 40) ] + 0/ 01(F200 − 15)(PI − 10‬‬

‫‪ :F 200‬اﮔﺮ ﮐﻤﺘﺮ از ‪ 40‬ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪ آن را ﺻﻔﺮ و اﮔﺮ ﺑﯿﺶ از ‪ 40‬ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪ آن را ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 40‬در ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‬

‫در ﺻﻮرت اﻋﺸﺎري ﺑﻮدن آن را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮﯾﻦ ﻋﺪد اﻋﺸﺎري ﮔﺮد ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
 ‫»‪«30‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ GI‬ﺑﯿﻦ ‪ 0-20‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪة ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺧﺎك ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﺷـﺎﺧﺺ ﮔـﺮوه ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐﯿﻔﯿـﺖ‬

‫ﺧﺎك ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ و ﻫﺮ ﭼﻪ ﺷﺎﺧﺺ ﮔﺮوه ﮐﻤﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺧﺎك ﺑﯿﺸﺘﺮ و ﺧﺎك ﻣﺮﻏﻮﺑﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺷﺎﺧﺺ ﮔﺮوه ﺑﻪ‬

‫دﻧﺒﺎل ﻋﻼﻣﺖ رده ﺑﻨﺪي ﮔﺮوه در داﺧﻞ ﭘﺮاﻧﺘﺰ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل )‪ .A-2-6(1‬در ﺻﻮرت ﺻﻔﺮ ﯾﺎ ﻣﻨﻔﯽ ﺑـﻮدن‬

‫ﺷﺎﺧﺺ ﮔﺮوه رﻗﻢ ﺻﻔﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﺎﺧﺺ ﮔﺮوه در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‬

‫در رده ﻫﺎي ‪ A-2 ،A- 1‬و ‪ A- 3‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ در رده ﻫﺎي ‪ A-2-7‬و ‪-2-6‬‬
‫)‪GI = 0/ 01(F200 − 15)(PI − 100‬‬
‫‪ A‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺮ ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ در ﻣﯽ آﯾﺪ‪.‬‬

‫در ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي اﺷﺘﻮ ﺧﺎك ﻫﺎي رﺳﯽ ﺑﻪ ﺧﺎك ﻫﺎﯾﯽ اﻃﻼق ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ داراي ‪ PI ≥11‬و ﺧﺎك ﻫﺎي ﺳﯿﻠﺘﯽ‪ ،‬ﺧﺎك ﻫﺎﯾﯽ‬

‫ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ‪ PI < 10‬دارﻧﺪ‪ .‬ﺧﺎك ﻫﺎي ﺑﯿﻦ ‪ 12 < PI < 11‬ﻣﺨﻠﻮط ﻫﻤﮕﻦ رس و ﻻي ﺑﺎ ﺧﺎﺻﯿﺖ ﺧﻤﯿﺮي ﮐﻢ ﻣﺤﺴﻮب‬

‫ﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
«31» ‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

General Granular materials Silty-clay materials

Classifica (35 percent or less of total sample passing No. 200) (More than 35 Percent of
tion
total sample passing No.
200)

Group A-1 A-3 A-2

Classifica
A-1a A-1-b A-2- A-2- A-2- A-2-
tion
4 5 6 7

Sieve
analysis
(percent
50 max
51 max 35 35 35 36 36 36 36
passing)
30 max 50 max
No. 10 10 max 35 max max max min min min mi
15 max 25 max n
No. 40 max

No. 200

Characte
ristics of
fraction
NP 40 41 40 41 40 41 40 41
passing
No. 40 6 max max min max min max min max mi
10 10 11 11 10 10 11 n
Liquid
max max min min max max min 11
limit. ωL
Plastic mi

Index. Ip n

Significa Gravel and find Sand Silty and clayey gravel and Silty Soils Clayey
nt Sand sand soils
constitue
nt
materials

.ASHTO ‫ رده ﺑﻨﺪي ذرات در روش‬: 6 ‫ﺟﺪول‬

 ‫»‪«32‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ -3-6- 1‬ﮐﺎرﺑﺮد رده ﺑﻨﺪي ﺧﺎك در زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪-‬ﺑﺘﻦ‬

‫ﺑﺘﻦ ﺳﻨﮓ ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺗﺮﮐﯿﺐ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻣﻮاد ﺳﻨﮕﯽ‪ ،‬آب و ﺳﯿﻤﺎن ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣـﻮاد ﺳـﻨﮕﯽ ﮐـﻪ در ﺑـﺘﻦ‬

‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد ﺷﺎﻣﻞ ﺷﻦ و ﻣﺎﺳﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ‪ 80‬درﺻﺪ ﺣﺠﻢ ﺑﺘﻦ را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽ دﻫﻨـﺪ‪ .‬ﺑـﺮاي ﺗﻬﯿـﮥ ﻣﺼـﺎﻟﺢ ﺳـﻨﮕﯽ‬

‫ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎﯾﺪ آن را رده ﺑﻨﺪي و ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ را اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮد‪ .‬داﻧﻪ ﻫﺎي ﺷﻦ و ﻣﺎﺳﮥ ﺑـﻪ ﮐـﺎر رﻓﺘـﻪ در ﺑـﺘﻦ ﺑﺎﯾـﺪ از ﻟﺤـﺎظ رﯾـﺰ و‬

‫درﺷﺘﯽ ﻃﻮري اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ داﻧﻪ ﻫﺎي رﯾﺰﺗﺮ ﻓﻀﺎي ﺧﺎﻟﯽ ﺑﯿﻦ داﻧﻪ ﻫﺎي درﺷﺖ ﺗﺮ را ﭘﺮﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺘﻦ ﺣﺎﺻﻠﻪ ﻣﺤﮑـﻢ و ﺑـﺎ‬

‫وزن ﻣﺨﺼﻮص زﯾﺎد ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﭘﺮ ﮐﺮدن ﺧﻠﻞ و ﻓﺮج ﺑﻪ ﺳﯿﻤﺎن ﮐﻤﺘﺮي ﻧﯿﺎز ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ آب ﮐﻤﺘﺮي در ﺣﺠﻢ ﺑﺘﻦ ﺑﻪ‬

‫ﮐﺎر ﻣﯽ رود و از ﻧﻔﻮذﭘﺬﺑﺮي آن ﮐﺎﺳﺘﻪ ﺷﺪه و ﻣﻘﺎوﻣﺖ آن در ﺑﺮاﺑﺮ ﻫﻮازدﮔﯽ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪ -‬روﺳﺎزي راه ﻫﺎ‬

‫در روﺳﺎزي راه ﻫﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻ از آﺳﻔﺎﻟﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬آﺳﻔﺎﻟﺖ از ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺳﻨﮕﯽ ﺑﺎ ﻗﯿﺮ ﺗﻬﯿﻪ ﻣﯽ ﺷـﻮد‪ .‬داﻧـﻪ ﺑﻨـﺪي‬

‫ﺷﻦ و ﻣﺎﺳﻪ در ﺗﻬﯿﮥ آﺳﻔﺎﻟﺖ اﻫﻤﯿﺖ ﺧﺎﺻﯽ دارد‪ .‬ﺷﻦ و ﻣﺎﺳﻪ اي ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ در واﺣﺪ ﺣﺠﻢ ﺑﻪ ﻗﯿﺮ‬

‫ﮐﻤﺘﺮ ﻧﯿﺎز دارد‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﻗﯿﺮ ﻣﺎﯾﻊ ﺷﺪﯾﺪا ﻟﺰج اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﺎرﺑﺮد ﮐﻤﺘﺮ آن در ﺧﺎك از وارﻓﺘﻦ ﻣﺨﻠﻮط آﺳﻔﺎﻟﺖ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي‬

‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺧﺰش آن در ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎرﻫﺎي وارده ﮐﺎﺳﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -‬زﯾﺮ ﺳﺎزي راه ﻫﺎ‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ وﺟﻮد ذرات رﯾﺰ در ﺑﯿﻦ ذرات درﺷﺖ ﺑﺎﻋﺚ ﭼﺴﺒﺎﻧﺪن ذرات درﺷﺖ ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺳـﺒﺐ اﻓـﺰاﯾﺶ‬

‫ﺗﺮاﮐﻢ و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺧﺎك ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ داﻧﺴﺘﻦ ﻣﻘﺪار ﻣﻮاد رﯾﺰ داﻧﻪ و داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ذرات درﺷﺖ داﻧﻪ در آﻣﺎده ﮐـﺮدن ﻻﯾـﻪ‬

‫ﻫﺎي زﯾﺮ ﺳﺎزي اﻫﻤﯿﺖ دارد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﺤﻠﯿﻞ رده ﺑﻨﺪي ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺧﺎك در زﯾﺮﺳﺎزي راه ﻫﺎ‪ ،‬ﻓﺮودﮔﺎه ﻫﺎ و ﺳـﺎﯾﺮ ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎن‬

‫ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺎرﻫﺎي ﻣﺘﺤﺮك را ﺗﺤﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻢ از اﻫﻤﯿﺖ زﯾﺎدي ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -‬ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻓﯿﻠﺘﺮ ﻣﻨﺎﺳﺐ‬

‫ﻓﯿﻠﺘﺮ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ از ﺷﺴﺘﻪ ﺷﺪن ذرات ﺳﯿﻠﺖ و ﻣﺎﺳﻪ در اﺛﺮ ﺣﺮﮐﺖ آب در ﺧﺎك ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﮐﻨـﺪ و در ﻧﺘﯿﺠـﻪ ﺧﻄـﺮ‬

‫ﺗﺨﺮﯾﺐ و ﻧﺸﺴﺖ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻬﺎ و ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت را از ﺑﯿﻦ ﺑﺒﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻓﯿﻠﺘﺮ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻧﻮع ﺧﺎﺻﯽ از ﺧﺎك ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﮐـﻪ از‬

‫ﺳﻮﯾﯽ آن ﻗﺪر درﺷﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺮﯾﺎن آب را ﺑﻪ ﻣﯿﺰان ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ اي ﮐﺎﻫﺶ دﻫﺪ و ﻧﯿﺮوي ﻧﺸﺖ آب را ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«33‬‬

‫ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ و از ﺳﻮي دﯾﮕﺮ آن ﻗﺪر رﯾﺰداﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ از ﺧﺮوج ذرات رﯾﺰ از داﺧﻞ ﺧﺎك ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﻨﺤﻨﯽ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺧﺎك‬

‫را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﮐﻤﮏ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬﻢ در ﻃﺮح ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻓﯿﻠﺘﺮﻫﺎ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار داد‪ .‬داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﻓﯿﻠﺘﺮ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑـﺮ‬

‫اﺳﺎس راﺑﻄﮥ زﯾﺮ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺷﺮط ﺷﺴﺘﻪ ﻧﺸﺪن ذرات ﺧﺎك‬ ‫ﺷﺮط ﺷﺴﺘﻪ ﻧﺸﺪن ذرات ﻓﯿﻠﺘﺮ‬

‫)ﻓﯿﻠــﺘﺮ(‪D15‬‬ ‫< ‪ 5‬ﺗﺎ ‪< 4‬‬ ‫)ﻓﯿﻠــﺘﺮ(‪D15‬‬

‫)ﺧﺎك(‪D85‬‬ ‫)ﺧﺎك(‪D15‬‬

‫‪- 7-1‬ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي وزﻧﯽ و ﺣﺠﻤﯽ ﺧﺎك‬

‫ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﻨﺪي ﺧﺎك ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي داﻧﻪ ﺑﻨﺪي و ﺣﺪود آﺗﺮﺑﺮگ و ﻟﺰوم ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺧﺎك در ﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎي ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ و اﻫﻤﯿـﺖ‬

‫آن‪ ،‬ﺷﻨﺎﺧﺖ وﯾﮋﮔﯿﻬﺎي ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﻣﻮاد ﺗﺸﮑﯿﻞ دﻫﻨﺪة زﻣﯿﻦ ﻧﯿﺰ داراي اﻫﻤﯿﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي درك و ﻣﺤﺎﺳـﺒﮥ ﺧﺼﻮﺻـﯿﺎت‬

‫ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ اﺟﺴﺎم ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ آﻧﻬﺎ رواﺑﻄﯽ را ﺑﺮﻗﺮار ﺳﺎزﯾﻢ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﻘﺎدﯾﺮ وزن‪ ،‬ﺣﺠﻢ و اﻧﻮاع وزن‬

‫ﻣﺨﺼﻮص ﻣﻌﻠﻮم ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮان ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻧﺴﺒﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﺨﻠﺨﻞ‪ ،‬درﺻﺪ ﭘﻮﮐﯽ و ‪ ...‬را ﮐﻪ ﻣﺸﺨﺼـﻪ ﻫـﺎي ﺑـﺪون ﺑﻌـﺪ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪،‬‬

‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ‪ V‬و ‪ Vs‬ﻫﯿﭽﮑﺪام ﻣﻌﻠـﻮم ﻧﺒﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬ﺑـﺮ اﺳـﺎس ﺗﻌﺮﯾﻔﻬـﺎي ﺗﺨﻠﺨـﻞ و‬

‫درﺻﺪ ﭘﻮﮐﯽ ﻣﻘﺎدﯾﺮآﻧﻬﺎ را ﺑﺮاﺑﺮ ﯾﮏ در ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﻣﯽ داﻧﯿﻢ ﺗﻮدة ﺧﺎك ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ از ﺳﻪ ﻓﺎز ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺎز ﺟﺎﻣـﺪ )‪ (Solid‬ﮐـﻪ ﺷـﺎﻣﻞ داﻧـﻪ ﻫـﺎي‬

‫ﺟﺎﻣﺪ ﺧﺎك ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻓﺎز ﻣﺎﯾﻊ )‪ (Water‬ﮐﻪ ذرات آب ﻣﻮﺟﻮد در ﺣﻔﺮات ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﻓﺎز ﮔﺎز )‪ (Air‬ﮐﻪ در واﻗﻊ ﺣﻔـﺮات‬

‫ﭘﺮ ﺷﺪه ﺑﺎ ﻫﻮا اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻫﺮ ﯾﮏ از اﯾﻦ ﺑﺨﺸﻬﺎ داراي وزن و ﺣﺠﻢ ﻣﺨﺼﻮص ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮع وزن آﻧﻬﺎ ﺑﺮاﺑﺮ وزن ﮐـﻞ ﺧـﺎك و ﻣﺠﻤـﻮع‬

‫ﺣﺠﻢ آﻧﻬﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﺠﻢ ﮐﻞ ﺧﺎك ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ : 13‬ﮐﻤﯿﺖ ﻫﺎي وزن و ﺣﺠﻢ در ﺳﻪ ﻓﺎز ﻣﺠﺰاي ﺧﺎك‪.‬‬

 ‫»‪«34‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ -1-7-1‬ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آب ﻣﻮﺟﻮد در ﺧﺎك‬

‫‪ -‬درﺟﮥ اﺷﺒﺎع) ‪ :(Sr‬درﺻﺪ ﻓﻀﺎﻫﺎي ﺧﺎﻟﯽ ﺟﺴﻢ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ آب ﭘﺮ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪(0≥ Sr ≥ 1) .‬‬

‫‪V‬‬
‫‪Sr = w‬‬
‫‪Vv‬‬
‫‪Wω ωWs ωγ s Vs‬‬
‫‪V‬‬ ‫‪V‬‬ ‫‪γ‬‬ ‫‪γ‬‬ ‫‪γs‬‬
‫= ‪Sr = ω = ω = ω = ω‬‬
‫‪Vv‬‬ ‫‪e‬‬ ‫‪e‬‬ ‫‪e‬‬ ‫‪e‬‬

‫‪ωG s‬‬
‫= ‪Sr‬‬
‫‪e‬‬

‫‪Ww‬‬
‫=‪ω‬‬
‫‪Ws‬‬

‫‪ -‬رﻃﻮﺑﺖ ﯾﺎ آب ﻣﺤﺘﻮا )‪ : (W.C‬ﻧﺴﺒﺖ وزن آب درون ﯾﮏ ﺧﺎك ﺑﻪ وزن ﺑﺨﺶ ﺟﺎﻣﺪ‪.‬‬

‫آب ﺑﻪ ﺳﻪ ﺻﻮرت ﻓﻀﺎﻫﺎي ﺧﺎﻟﯽ ﺧﺎك ﯾﺎ ﺳﻨﮓ را اﺷﻐﺎل ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪:‬‬

‫اﻟﻒ‪ :‬آب ﺛﻘﻠﯽ )‪ : (Gravitational Water‬آﺑﯽ اﺳﺖ آزاد ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻧﯿﺮوي ﺛﻘﻞ در ﻣﺤـﯿﻂ ﻣﺘﺨﻠﺨـﻞ ﺣﺮﮐـﺖ ﻣـﯽ‬

‫ﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ آب‪ ،‬آﺑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺧﺎك ﯾﺎ ﺳﻨﮓ زﻫﮑﺸﯽ ﺷﺪه و داﺧﻞ ﭼﺎﻫﻬﺎي آب ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ب‪ :‬آب ﻣﻮﺋﯿﻨﻪ )‪ : (Capillary Water‬آﺑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﯿﺮوي ﻣﻮﺋﯿﻨﻪ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﻮﭼﮏ ﺧﺎك ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻫﺮ دو ﻧﻮع آب ﺛﻘﻠﯽ و ﻣﻮﺋﯿﻨﻪ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان آب آزاد )‪ (Free Water‬ﯾﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد‬

‫ج‪ :‬رﻃﻮﺑﺖ ﻫﯿﮕﺮوﺳﮑﻮﭘﯽ )‪ (Higroscopic Water‬ﯾﺎ آب ﺟﺬﺑﯽ )‪ : (Absorbed Water‬آﺑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﺧـﺮوج‬

‫آب ﺛﻘﻠﯽ و ﻣﻮﺋﯿﻨﻪ در ﺧﺎك ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﯿﺰان آب ﻣﺤﺘﻮا ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ از ‪ %100‬ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﻮد‬

‫‪ -‬وزن ﻣﺨﺼﻮص آب) ‪ :( γ W‬ﻧﺴﺒﺖ وزن آب ﺑﻪ ﺣﺠﻢ آب‪.‬‬

‫‪W‬‬
‫‪γw = w‬‬
‫‪Vw‬‬
‫‪ -2 -7 -1‬ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺣﻔﺮات ﺧﺎك‬

‫ﺗﺨﻠﺨﻞ )‪ : (n) (Porosity‬ﻧﺴﺒﺖ ﺣﺠﻢ ﻓﻀﺎﻫﺎي ﺧﺎﻟﯽ ﻣﻮﺟﻮد در ﺧﺎك و ﺳﻨﮓ ﺑﻪ ﺣﺠﻢ ﮐﻞ ﮐﻪ ﺑـﺎ درﺻـﺪ ﺑﯿـﺎن ﻣـﯽ‬

‫=‪n‬‬
‫‪Vv‬‬
‫‪×100‬‬ ‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪Vt‬‬

‫درﺟﮥ ﭘﻮﮐﯽ )‪ : (e‬ﻣﯿﺰان ﻓﻀﺎﻫﺎي ﺧﺎﻟﯽ ﻣﻮﺟﻮد در ﺧﺎك ﺑﻪ ﺣﺠﻢ اﺟﺰاء ﺟﺎﻣﺪ آن‪.‬‬

‫در ﺧﺎك ﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺘﺨﻠﺨﻞ ﮐﻪ ﺣﺠﻢ ﺣﻔﺮات از ﺣﺠﻢ داﻧﻪ ﻫﺎي ﺧﺎك ﺑﯿﺸـﺘﺮ اﺳـﺖ )‪ (Vv > Vs‬اﺳـﺖ‪ .‬ﭘـﺎراﻣﺘﺮ ‪ e‬ﻣـﯽ‬

‫ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ‪1‬ﺑﺎﺷﺪ‪(e >1) .‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«35‬‬

‫ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ‪ Vs‬روش ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻣﺘﺪاول ﺗﺮﯾﻦ آﻧﻬﺎ روش ﭘﯿﮑﻨﻮﻣﺘﺮي اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪V‬‬
‫‪e= v‬‬
‫‪Vs‬‬

‫‪V − Vs V‬‬ ‫‪V‬‬

‫=‪e‬‬ ‫=‬ ‫= ‪−1‬‬ ‫‪−1‬‬
‫‪Vs‬‬ ‫‪Vs‬‬ ‫‪Ws‬‬
‫‪γs‬‬
‫‪Vγs‬‬
‫=‪e‬‬ ‫‪−1‬‬
‫‪Vγ d‬‬
‫‪γ‬‬
‫‪e =− s 1‬‬
‫‪γd‬‬

‫‪V‬‬
‫‪A= a‬‬
‫‪V‬‬ ‫‪0 < A< 1‬‬ ‫‪ -‬ﭘﺎراﻣﺘﺮ ‪ : A‬ﺣﺠﻢ ﺣﻔﺮاﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻫﻮا ﭘﺮ ﺷﺪه اﻧﺪ ﺑﻪ ﺣﺠﻢ ﮐﻞ‪.‬‬

‫‪ -‬وزن ﻣﺨﺼﻮص اﺷﺒﺎع )‪ : (γsat‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻤﺎم ﺣﻔﺮات ﺧﺎك ﺑﺎ آب ﭘﺮ ﺷﺪه اﻧﺪ‪.‬‬

‫‪Ws + Ww‬‬ ‫‪Ws + γ w × Vw‬‬

‫= ‪γsat‬‬ ‫‪sat‬‬
‫= ‪⇒ Vw = Ww ⇒ Ww sat = γ w × Vw ⇒ γ sat‬‬
‫‪V‬‬ ‫‪V‬‬

‫)‪γsat = γ s vs + γ ω vω = γ s (1 − n) + γ ω (n‬‬

‫‪γ v + γ ω vω γ s + γ ωe G s γ ω + γ ω .e‬‬
‫‪γ sat = s s‬‬ ‫=‬ ‫=‬
‫‪1+ e‬‬ ‫‪1+ e‬‬ ‫‪1+ e‬‬

‫) ‪γ (G + e‬‬
‫‪γ sat = w s‬‬
‫‪1+e‬‬

‫وزن ﻣﺨﺼﻮص ﺧﺎك در ﺣﺎﻟﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺨﺸﯽ از ﺣﻔﺮات ﺑﺎ آب و ﺑﺨﺸﯽ ﺑﺎ ﻫﻮا ﭘﺮ ﺷﺪه اﻧﺪ از راﺑﻄﮥ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﻪ دﺳـﺖ ﻣـﯽ آﯾـﺪ‪.‬‬

‫ﺣﻔﺮات ﺧﺎﻟﯽ وزﻧﯽ ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪W Ws + Ww‬‬
‫=‪γ‬‬ ‫=‬
‫‪V‬‬ ‫‪V‬‬
 ‫»‪«36‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪Ws‬‬ ‫‪γ V‬‬

‫= ‪γd‬‬ ‫‪= s s‬‬
‫‪V‬‬ ‫‪1‬‬

‫) ‪γ d = γ s (1 − n‬‬

‫) ‪γ d = G s γ w (1 − n‬‬

‫‪Ws‬‬ ‫‪γ V‬‬

‫= ‪γd‬‬ ‫‪= s s‬‬
‫‪V‬‬ ‫‪1+ e‬‬
‫‪Gs γω‬‬
‫= ‪γd‬‬
‫‪1+ e‬‬

‫) ‪γ d = γ s (1 − n ) + γ w (n‬‬

‫‪1‬‬
‫= ‪γd‬‬ ‫‪× γs‬‬
‫‪1+ e‬‬

‫) ‪G s γ w (1 − A‬‬
‫= ‪γd‬‬
‫‪1 + ωG s‬‬

‫‪ -‬وزن ﻣﺨﺼﻮص ﺧﺸﮏ )‪ γdry‬ﯾﺎ ‪ :(γd‬وزن ﻣﺨﺼﻮص ﺧﺸﮏ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﺣﻔـﺮات ﺧـﺎك ﺗﻮﺳـﻂ‬

‫ﻫﻮا ﭘﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‬

‫و آب ﻣﻮﺟﻮد در ﺧﺎك ﺧﺎرج ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -3-7-1‬ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﺟﺎﻣﺪ ﺧﺎك‬

‫‪ -‬وزن ﻣﺨﺼﻮص داﻧﻪ ﻫﺎ) ‪ :( γs‬ﻧﺴﺒﺖ وزن داﻧﻪ ﻫﺎ ﺑﻪ ﺣﺠﻢ داﻧﻪ ﻫﺎ‪.‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪G‬‬ ‫‪1‬‬

‫= ‪γd‬‬ ‫= ‪× γ → G s .ω = Sr .e → Sr = 1 → ω = s → γ d‬‬ ‫‪× γ sat‬‬
‫‪1+ ω‬‬ ‫‪e‬‬ ‫‪G‬‬
‫‪1+ s‬‬
‫‪γ d = γsat − nγ w‬‬ ‫‪e‬‬

‫‪W‬‬
‫= ‪γ‬‬ ‫‪s‬‬

‫‪V‬‬
‫‪s‬‬

‫‪s‬‬

‫)‪γ (G − 1‬‬
‫‪γs = γ b = w s‬‬
‫‪1+ e‬‬

‫‪γs = Gs × γ w‬‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«37‬‬

‫‪ -‬وزن ﻣﺨﺼﻮص ﻧﺴﺒﯽ ﺗﻮدة ﺧﺎك ) ‪ : (γb‬ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻧﺴﺒﺖ وزن واﺣﺪ ﺣﺠﻢ ﺗﻮدة ﺧﺎك ﺑﻪ وزن واﺣﺪ ﺣﺠﻢ آب‪.‬‬

‫‪W Ws + Wω‬‬
‫= ‪γb‬‬ ‫=‬ ‫‪= γ s Vs + γ ωVω‬‬
‫‪V‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪γ b = γs (1 − n) + γ ωS.n‬‬

‫‪Ws + Wω γ s Vs + γ ωVω‬‬
‫= ‪γb‬‬ ‫=‬
‫‪1+ e‬‬ ‫‪1+ e‬‬

‫)‪G s γ ω .1 + γ ω .eω γ ω (G s + eω ) γ ω (G s + S.e‬‬

‫= ‪γb‬‬ ‫=‬ ‫=‬
‫‪1+ e‬‬ ‫‪1+ e‬‬ ‫‪1+ e‬‬
‫‪n‬‬
‫) × ‪γ b = γ s (1 − n) + γ ω (n ω ) = γ s (1 − n) + γ ω (n ω‬‬
‫‪n‬‬

‫)‪γ V + ωγ s Vs Vs γ s (1 + ω) γ s (1 + ω‬‬
‫‪γb = s s‬‬ ‫=‬ ‫=‬
‫‪1+ e‬‬ ‫‪1+ e‬‬ ‫‪1+ e‬‬

‫)‪G s γ ω (1 + ω‬‬
‫= ‪γb‬‬
‫‪1+ e‬‬

‫‪Ws + Wω γ s Vs + ωVs‬‬
‫= ‪γb‬‬ ‫=‬
‫‪1+ e‬‬ ‫‪1+ e‬‬

‫‪ -‬ﭼﮕﺎﻟﯽ داﻧﻪ ﻫﺎي ﺟﺎﻣﺪ ) ‪ (Gs‬ﯾﺎ وزن ﻣﺨﺼـﻮص ﻧﺴـﺒﯽ ذرات ﺟﺎﻣـﺪ ‪ :‬ﻧﺴـﺒﺖ وزن ﻣﺨﺼـﻮص داﻧـﻪ ﻫـﺎ ﺑـﻪ وزن‬

‫ﻣﺨﺼﻮص آب را ﭼﮕﺎﻟﯽ داﻧﻪ ﻫﺎي ﺟﺎﻣﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ و ﺑﺎ )‪ (Gs‬ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫‪γ‬‬ ‫‪Ws‬‬
‫= ‪Gs = s‬‬
‫‪γ w γ w × Vs‬‬

‫) ‪ (Gs‬ﺑﺪون ﺑﻌﺪ ﺑﻮده و ﻣﻌﻤﻮﻻ داراي ﻣﻘﺪاري ﺑﯿﻦ ‪ 2/2‬ﺗﺎ ‪ 2/8‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -‬وزن ﻣﺨﺼﻮص ﻏﻮﻃﻪ وري )‪ : (γ sub‬ﺑﺎ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺟﺴﻢ در آب وزن آن ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﻫﻤـﯿﻦ وﯾﮋﮔـﯽ ﺳـﺒﺐ ﻗـﺮار‬

‫ﮔﺮﻓﺘﻦ اﺟﺴﺎم در ﺳﻄﺢ آب ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ وﻗﺘﯽ ذرات ﺧﺎك و ﺳﻨﮓ در ﺣﺎﻟﺖ ﻏﻮﻃﻪ وري ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ وزن واﺣﺪ ﺣﺠﻢ‬

‫آﻧﻬﺎ وزن واﺣﺪ ﺣﺠﻢ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬وزن واﺣﺪ ﺣﺠﻢ ﺗﻮدة ﺧﺎك در زﯾﺮ آب ﻣﻄـﺎﺑﻖ ﻗـﺎﻧﻮن ارﺷـﻤﯿﺪس ﻣﺴـﺎوي وزن‬

‫واﺣﺪ ﺣﺠﻢ ﺧﺎك اﺷﺒﺎع ﺷﺪه ﻣﻨﻬﺎي وزن واﺣﺪ ﺣﺠﻢ آب ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‬
 ‫»‪«38‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪γ sab = γ sat − γ w‬‬

‫)‪γ (G + e‬‬ ‫)‪γ (G + e) − γ ω (1 + e‬‬

‫‪γ sab = ω s‬‬ ‫‪− γω = ω s‬‬
‫‪1+ e‬‬ ‫‪1+ e‬‬
‫)‪γ (G − 1‬‬
‫‪γ sab = ω s‬‬
‫‪1+ e‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ آب ﺳﺒﺐ ﮐﺎﻫﺶ وزن ﺟﺴﻢ ﻣﺲ ﺷﻮد و ﻣﻘﺪار آن ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﻣﮑﺎن ﺟﺴﻢ در زﯾﺮ آب ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﺗﻨﺶ‬

‫در ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع )‪ (h‬از ﺳﻄﺢ زﻣﯿﻦ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪ σ = γh‬اﺳﺖ‪ .‬ﻟﺬا ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ارﺗﻔﺎع ‪ h‬از آب اﺷﺒﺎع‬

‫ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻨﺶ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ و ﻣﻘﺪار آن ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪:‬‬

‫‪σ = ( γsat − γ ω )h‬‬

‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ راﺑﻄﮥ ﺑﯿﻦ وزن ﻣﺨﺼﻮص ﺧﺎك در ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻘﺎﺑﻞ اﺳﺖ ‪:‬‬

‫‪γs > γ sat > γ > γd > γsub‬‬

‫‪- 8-1‬ﺗﺮاﮐﻢ‬

‫اﺻﻄﻼح ﺗﺮاﮐﻢ در ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ ﭼﮕﺎﻟﯽ ﺗﻮدة ﺧﺎك ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ ﻏﻠﺘﺎﻧﺪن‪ ،‬ﮐﻮﺑﯿﺪن و ﻣﺮﺗﻌﺶ ﮐﺮدن ﺧﺎك‬

‫ﺑﺎ وﺳﺎﯾﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻃﻼق ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﮐﻪ ﻃﯽ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ داﻧﻪ ﻫﺎي ﺧﺎك ﺑﻪ ﻫﻢ ﻧﺰدﯾﮏ ﺗﺮ ﺷﺪه و ﻫﻮاي ﺑﯿﻦ آﻧﻬﺎ ﺧﺎرج ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﭼﮕﺎﻟﯽ ﯾﮏ ﺧﺎك ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺟﺮم واﺣﺪ ﺣﺠﻢ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي ﺷﺪه و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم ﺑﺮ ﻣﺘﺮ ﻣﮑﻌـﺐ ﺑﯿـﺎن ﻣـﯽ ﺷـﻮد‪ .‬و ﺑـﻪ‬

‫ﺻﻮرت ﭼﮕﺎﻟﯽ ﻣﺮﻃﻮب ﯾﺎ ﺧﺸﮏ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد‪) .‬ﭼﮕﺎﻟﯽ‪ :‬ﺟﺮم واﺣﺪ ﺣﺠﻢ ﺧﺎك و داﻧﺴﯿﺘﻪ ‪ :‬وزن واﺣﺪ ﺣﺠـﻢ ﺧـﺎك(‪ .‬در‬

‫اﺛﺮ اﻋﻤﺎل ﺗﺮاﮐﻢ وزن ﻣﺨﺼﻮص ﺧﺸﮏ ﺧﺎك ) ‪ ( γd‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫در ﺟﮥ ﭘﻮﮐﯽ ﺧﺎك ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﮐﺎﻫﺶ )‪ (VV‬در ﺗﺮاﮐﻢ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫درﺟﮥ آب اﺷﺒﺎع ﺷﺪﮔﯽ )‪ (Sr‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﮐﺎﻫﺶ )‪ (VV‬در ﺗﺮاﮐﻢ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ )‪ (ω‬ﺧﺎك ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﻤﯽ‬

‫ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺮاﮐﻢ ﺳﺒﺐ اﻓﺰاﯾﺶ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻣﻘﺎوﻣﺘﯽ و ﺳﺨﺘﯽ ﺧﺎك‪ ،‬اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﺎرﺑﺮي و ﮐـﺎﻫﺶ ﻇﺮﻓﯿـﺖ ﻧﺸﺴـﺖ ﭘـﺬﯾﺮي و در ﻧﺘﯿﺠـﻪ‬

‫ﭘﺎﯾﺪاري ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺧﺎك ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬رﻃﻮﺑﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺑﺎ دادن ﺳﻬﻮﻟﺖ ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻪ ذرات ﺧﺎك‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﻣﺜﺒﺖ در ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺗﺮاﮐﻢ دارد‪ .‬اﻣﺎ‬

‫در رﻃﻮﺑﺖ ﻫﺎي زﯾﺎد‪ ،‬ذرات آب ﺑﺎ ﻗﺮارﮔﯿﺮي ﺑﯿﻦ داﻧﻪ ﻫﺎي ﺧﺎك‪ ،‬ﻣﺎﻧﻊ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ذرات ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدﻧـﺪ‪ .‬رﻃﻮﺑـﺖ‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«39‬‬

‫ﺑﻬﯿﻨﻪ ﺑﺮاي ﺗﺮاﮐﻢ ﺣﺪاﮐﺜﺮي ﺧﺎك ) ‪ (ωopt‬ﻧﺸﺎن داده ﻣﯽ ﺷـﻮد‪ .‬وزن ﻣﺨﺼـﻮص ﺧـﺎك در اﯾـﻦ ﺣﺎﻟـﺖ » وزن ﻣﺨﺼـﻮص‬

‫ﺧﺸﮏ ﺣﺪاﮐﺜﺮ« ‪ γ max‬ﻧﺸﺎن داده ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫وزن ﻣﺨﺼﻮص ﺧﺸﮏ‬

‫‪γd‬‬

‫‪γ d max‬‬

‫)‪(1‬‬ ‫)‪(2‬‬

‫‪ω‬‬
‫‪ωopt‬‬ ‫درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺖ‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ :14‬ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺗﺮاﮐﻢ ﺧﺎك‪..‬‬

‫ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ در ﺷﮑﻞ )‪ (14‬دﯾﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ رﻃﻮﺑﺖ ﺧﺎك ﺗﺎ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ رﻃﻮﺑﺖ ﺑﻬﯿﻨﻪ ) ‪ (ωopt‬ﺗﺮاﮐﻢ اﻓـﺰاﯾﺶ‬

‫ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ )ﻣﻨﻄﻘﮥ ‪ (1‬اﻣﺎ ﺑﻌﺪ از آن ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ رﻃﻮﺑﺖ ﺗﺮاﮐﻢ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫اﻓﺰاﯾﺶ اﻧﺪازة داﻧﻪ ﻫﺎي ﺧﺎك ﺳﺒﺐ ﮐﺎﻫﺶ رﻃﻮﺑﺖ ﺑﻬﯿﻨﻪ ) ‪ (ωopt‬و اﻓﺰاﯾﺶ وزن ﻣﺨﺼﻮص ﺑﻬﯿﻨﮥ ﺧﺎك ) ‪ ( γd max‬ﺧﻮاﻫﺪ‬

‫ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﯾﺎﻓﺘﻦ رﻃﻮﺑـﺖ ﺑﻬﯿﻨـﮥ ﺗـﺮاﮐﻢ ) ‪ (ωopt‬و وزن ﻣﺨﺼـﻮص ﺧﺸـﮏ ﺣـﺪاﮐﺜﺮ )‪ (γd max‬آزﻣـﺎﯾﺶ ﺗـﺮاﮐﻢ اﺳـﺘﺎﻧﺪارد‬

‫)‪ (Practor‬ﺑﺮ روي ﺧﺎك اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد‪. .‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﯾﮏ ﻧﻤﻮدار رﻃﻮﺑﺖ‪ -‬ﭼﮕﺎﻟﯽ رﺳﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬رﺳـﻢ اﯾـﻦ ﻧﻤـﻮدار‬

‫ﺑﺮاي ﺧﺎك ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪة اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺎك ﻫﺎي رﯾﺰداﻧﻪ ﺑﺮاي ﭼﮕﺎﻟﯽ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺑﻪ درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺖ ﮐﻤﺘـﺮي ﻧﯿـﺎز‬

‫دارﻧﺪ‪ .‬ﮐﺎﻫﺶ ﺷﯿﺐ اﯾﻦ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪة ﻗﺪرت ﺑﺎرﭘﺬﯾﺮي ﯾﮑﺴﺎن ﺧﺎك در ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻣﺘﻔﺎوت رﻃﻮﺑﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺮاﮐﻢ ﺑﺎ روش اﺷﺘﻮي اﺻﻼح ﺷﺪه ﻫﻢ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫در ﺧﺎك ﻫﺎي ﺧﻮب داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه )داراي ذرات رﯾﺰ و درﺷﺖ( ﺗﺮاﮐﻢ ﺑﻬﺘﺮ ﺻﻮرت ﻣـﯽ ﮔﯿـﺮد‪ .‬زﯾـﺮا در اﯾـﻦ ﺣﺎﻟـﺖ ذرات‬

‫رﯾﺰﺗﺮ ﻻﺑﻪ ﻻي ذرات درﺷﺖ ﻣﯽ روﻧﺪ و ﻓﻀﺎﻫﺎي ﺧﺎﻟﯽ را ﭘﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در ﺧﺎك ﻫﺎي درﺷﺖ داﻧـﻪ ﺑـﺎ داﻧـﻪ ﺑﻨـﺪي ﺑـﺪ‪،‬‬

‫ﺗﺮاﮐﻢ ﺷﺪﯾﺪ ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪.‬‬

‫در ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﮐﻪ ﺗﺮاﮐﻢ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺧﺮوج ﺗﻤﺎم ﻫﻮاي ﻣﻮﺟﻮد در ﺧﺎك ﺷﻮد و درﺟﮥ اﺷﺒﺎع ﺑـﻪ ‪100‬ﺑﺮﺳـﺪ‪ .‬در اﯾـﻦ ﺣﺎﻟـﺖ وزن‬

‫ﻣﺨﺼﻮص ﺧﺸﮏ ) ‪ ( γd‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ‪ (Zero Air Void) γ zav‬ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
 ‫»‪«40‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪G (1 − A )γw‬‬ ‫‪G γ‬‬

‫‪γd = s‬‬ ‫‪→ A = 0 → γ d = γ zav = s w‬‬
‫‪1 + ωG s‬‬ ‫‪1 + ωG s‬‬

‫ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﭼﮕﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺗﺮاﮐﻢ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ ﺑﻪ ‪ -1‬ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ ﻃﺒﯿﻌـﯽ ﺧـﺎك‪ -2 ،‬ﻣﺎﻫﯿـﺖ ﺧـﺎك‪ -3 ،‬ﻧـﻮع و‬

‫ﻣﯿﺰان ﻧﯿﺮوي ﺗﺮاﮐﻢ ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‪.‬‬

‫ﻧﻤﻮدارﻫﺎي ﺗﺮاﮐﻢ ﺧﺎك ﻫﺎ را ﺑﻪ ﭼﻨﺪ دﺳﺘﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪γd‬‬

‫‪ω‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ :15‬ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺗﺮاﮐﻢ ﺧﺎك ﺧﻮب داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه‪.‬‬
‫‪γd‬‬

‫‪ω‬‬ ‫ﺷﮑﻞ ‪ :16‬ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺗﺮاﮐﻢ ﺧﺎك ﺑﺪ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه‪ .‬ﺗﺮاﮐﻢ اﯾﻦ ﺧﺎك ﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮات‬
‫رﻃﻮﺑﺖ ﺣﺴﺎس ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫‪γd‬‬

‫‪ω‬‬ ‫ﺷﮑﻞ ‪ :17‬ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺗﺮاﮐﻢ ﺧﺎك ﻫﺎي ﺳﯿﻠﺘﯽ ﯾﺎ ﺧﺎك ﻫﺎي ﻣﺎﺳﻪ اي رﯾﺰ ﮐﻪ ﺗﺮاﮐﻢ اﯾـﻦ‬
‫ﺧﺎك ﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮات درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺖ ﺑﺴﯿﺎر ﺣﺴﺎس اﺳﺖ‪.‬‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«41‬‬

‫‪- 1-8-1‬ﺗﻐﯿﯿﺮات وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎي ﺧﺎك ﻃﯽ ﺗﺮاﮐﻢ‬

‫ﺑﺎ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﺗﺮاﮐﻢ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﺧﺎك ﺗﺎ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ رﻃﻮﺑﺖ ﺑﻬﯿﻨﻪ و اﻧﺪﮐﯽ ﺑﻌﺪ از آن ﮐـﺎﻫﺶ ﻣـﯽ ﯾﺎﺑـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ ﺑﻌـﺪ از آن ﻧﻔـﻮذ‬

‫ﭘﺬﯾﺮي اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪γd‬‬

‫‪ω‬‬
‫‪K‬‬ ‫‪ωopt‬‬

‫‪Kmin‬‬
‫‪ω‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :18‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮ ﺧﺎك ﺑﺎ ﭘﯿﺸﺮوي ﺗﺮاﮐﻢ‪.‬‬

‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻓﺸﺎري ﺧﺎك ﻫﺎي ﭼﺴﺒﻨﺪه )‪ (q‬ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ رﻃﻮﺑﺖ و ﭘﯿﺸﺮوي ﺗﺮاﮐﻢ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﻧﻘﻄﮥ رﻃﻮﺑـﺖ ﺑﻬﯿﻨـﻪ‪،‬‬

‫ﭼﻮن رﻃﻮﺑﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺎﻧﻌﯽ ﺑﺮاي ﺗﺮاﮐﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬روال ﮐﺎﻫﺶ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻓﺸﺎري ﺷﺪﯾﺪﺗﺮ و ﺑﺎ ﺷﯿﺐ ﺗﻨﺪﺗﺮ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪.‬‬

‫‪γd‬‬

‫‪ω‬‬
‫‪q‬‬ ‫‪ωopt‬‬

‫‪ω‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :19‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻓﺸﺎري ﺧﺎك ﻫﺎي ﭼﺴﺒﻨﺪه ﺑﺎ ﭘﯿﺸﺮوي ﺗﺮاﮐﻢ‪.‬‬

 ‫»‪«42‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ -9-1‬درﺻﺪ ﺗﺮاﮐﻢ و ﺗﺮاﮐﻢ ﻧﺴﺒﯽ‬

‫‪γd‬‬
‫= ‪Rd‬‬ ‫‪×100‬‬
‫‪γ d max‬‬
‫‪ -‬درﺻﺪ ﺗﺮاﮐﻢ ‪ :‬درﺻﺪ ﺗﺮاﮐﻢ از راﺑﻄﮥ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ‪.‬‬

‫‪ γdmax‬در آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﻧﯿﺮوﯾـﯽ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﺧـﺎك در ﮐﺎرﮔـﺎه وارد ﻣـﯽ ﮐﻨـﯿﻢ ﺑﯿﺸـﺘﺮ از ﻧﯿـﺮوي ﮐـﻪ در‬

‫آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه ﺑﻪ ﺧﺎك وارد ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪ Rd ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ از ‪ 100‬ﻣﯽ ﺷﻮد‪..‬‬

‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﺎك ﺟﻬﺖ ﻣﺘﺮاﮐﻢ ﺷﺪن ﺑﺎ ﻏﻠﺘﮏ ﮐﻮﺑﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺗﺮاﮐﻢ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻋﻤﺎق ﻣﯿﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﺷـﻮد‪ .‬در اﻋﻤـﺎق‬

‫ﮐﻢ و ﻧﻘﺎط ﺳﻄﺤﯽ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻓﺮار داﻧﻪ ﻫﺎ از زﯾﺮ ﻏﻠﺘﮏ ﺗﺮاﮐﻢ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺻﻮرت ﻧﻤﯽ ﮔﯿـﺮد و در اﻋﻤـﺎق زﯾـﺎد ﻫـﻢ ﺑـﻪ دﻟﯿـﻞ‬

‫اﺳﺘﻬﻼك زﯾﺎد اﻧﺮژي‪ ،‬ﺧﺎك ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﺘﺮاﮐﻢ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺗﺮاﮐﻢ در اﻋﻤﺎق ﻣﯿﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -‬ﺗﺮاﮐﻢ ﻧﺴﺒﯽ ‪ :‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از وزن ﻣﺨﺼﻮص و ﻧﺴﺒﺖ ﭘﻮﮐﯽ ﺧﺎك ﻣﯽ ﺗﻮان ﭘﺎراﻣﺘﺮ ﺗﺮاﮐﻢ ﻧﺴـﺒﯽ ) ‪ (Dr‬ﺧـﺎك را ﺣﺴـﺎب‬

‫ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪γ d − γ d min‬‬ ‫‪γ d max‬‬

‫= ‪Dr‬‬ ‫×‬
‫‪γ d max − γ d min‬‬ ‫‪γd‬‬

‫‪ = γd max‬وزن ﻣﺨﺼﻮص ﺧﺸﮏ ﺧﺎك در ﻣﺘﺮاﮐﻢ ﺗﺮﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ‪.‬‬

‫‪ = γd min‬وزن ﻣﺨﺼﻮص ﺧﺸﮏ ﺧﺎك در ﺳﺴﺖ ﺗﺮﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ‪.‬‬

‫‪e max − e‬‬
‫= ‪Dr‬‬
‫‪e max − e min‬‬

‫‪ Dr‬ﻋﻤﺪﺗﺎ در ﺧﺎك ﻫﺎي درﺷﺖ داﻧﮥ ﻏﯿﺮﭼﺴﺒﻨﺪه ﮐﺎرﺑﺮد دارد‪.‬‬

‫ﺟﺪول ‪ 7‬ارﺗﺒﺎط ﺗﺮاﮐﻢ ﻧﺴﺒﯽ و ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺧﺎك‪.‬‬

‫ﺧﺎك ﺳﺴﺖ‬ ‫‪Dr ≤ 40‬‬

‫ﺧﺎك ﻧﯿﻤﻪ ﻣﺘﺮاﮐﻢ و ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫‪40 < Dr ≤ 60‬‬
‫ﺧﺎك ﻣﺘﺮاﮐﻢ‬ ‫‪60 < Dr‬‬
‫درﺟﮥ ﺗﺮاﮐﻢ ﺗﻮدة ﺧﺎك ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ وﺿﻊ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ ذرات ﺧﺎك ﺑﺮ روي ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ‪ .‬اﮔـﺮ ذرات ﺧـﺎك را ﮐـﺮوي‬

‫ﻓﺮض ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﺗﺮاﮐﻢ آﻧﻬﺎ در دو ﺣﺪ ﻧﻬﺎﯾﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﯾﮑﯽ ﺑﺎﻻﺗﺮﯾﻦ ﺣﺪ ﺗﺮاﮐﻢ ﮐﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺘﺮاﮐﻢ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽ ﺷـﻮد و دﯾﮕـﺮي‬

‫ﺣﺎﻟﺖ ﺳﺴﺖ ﮐﻪ ﻧﺤﻮة ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ ذرات در ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮﯾﻦ ﺣﺪ ﺗﺮاﮐﻢ اﺳﺖ‪ .‬و ﺣﺎﻟﺘﻬﺎﯾﯽ ﻫﻢ ﺑﯿﻦ اﯾﻦ دو ﺣﺎﻟﺖ وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«43‬‬

‫در ﻣﻮرد ﺧﺎك ﻫﺎي ﺑﺎ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺧﻮب ﮐﻪ از ذرات رﯾﺰ و درﺷﺖ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ ،‬ذرات رﯾﺰ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﻓﻀـﺎي ﺑـﯿﻦ ذرات‬

‫درﺷﺖ ﺗﺮ را ﭘﺮ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺘﺮاﮐﻢ ﺗﺮي را ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽ آورﻧﺪ‪ .‬در ﺧﺎك ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺗﺮاﮐﻢ ﭘﺎﯾﯿﻦ و ﺳﺴﺖ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪،‬‬

‫ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﺤﺾ وارد ﺷﺪن ﻓﺸﺎر و ﺗﻐﯿﯿﺮ درﺟـﮥ ﭘـﻮﮐﯽ ﺧـﺎك دﭼـﺎر ﮐـﺎﻫﺶ ﺣﺠـﻢ و در ﻧﺘﯿﺠـﻪ ﻧﺸﺴـﺖ ﻧﺎﮔﻬـﺎﻧﯽ‬

‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺎﺳﻪ ﻫﺎي ﺳﺴﺖ در ﺣﺎﻟﺖ اﺷﺒﺎع ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ﮐﺎﻫﺶ ﺣﺠﻢ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺎﯾﻊ در ﻣﯽ آﯾﻨﺪ ﮐـﻪ ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﭘﺪﯾـﺪه‬

‫رواﻧﮕﺮاﯾﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﻣﻘﺎدﯾﺮ ‪ SPT‬ﺑﻪ ﺗﺮاﮐﻢ ﻧﺴﺒﯽ ﺧﺎك ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﺧﺎك داراي ﻧﺴـﺒﺖ ﭘـﻮﮐﯽ ﮐﻤﺘـﺮي ﺑﺎﺷـﺪ‪،‬‬

‫ﺧﺎﮐﯽ اﺳﺖ ﻣﺘﺮاﮐﻢ ﺗﺮ‪ ،‬ﻣﻘﺎوم ﺗﺮ و ﺑﺎ اﻣﮑﺎن ﻣﺘﺮاﮐﻢ ﺷﺪن ﮐﻤﺘﺮ‪ .‬در ﺧﺎك ﻫﺎي ﺳﺴﺖ ﺑﺎ درﺟﮥ ﭘﻮﮐﯽ ﺑﺎﻻ‪ ،‬اﮔﺮ اﯾـﻦ ﺧـﺎك‬

‫در ﻣﻌﺮض ارﺗﻌﺎش ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺧﺎك در ﻫﻢ رﯾﺨﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ در ﻫﻢ رﯾﺨﺘﻦ ﺧﺎك‪ ،‬ﺧـﺎك ﺑـﻪ ﺳـﻮي‬

‫ﺷــﺮاﯾﻂ ﻣﺘــﺮاﮐﻢ ﺗــﺮ ﺳــﻮق ﻣــﯽ ﯾﺎﺑــﺪ و دﭼــﺎر ﻧﺸﺴــﺖ ﻗﺎﺑــﻞ ﺗــﻮﺟﻬﯽ ﻣــﯽ ﺷــﻮد‪ .‬ﺑــﺮاي ارزﯾــﺎﺑﯽ ﻧﺴــﺒﯽ ﺗــﺮاﮐﻢ اﯾــﻦ‬

‫ﺧﺎك ﻫﺎي ﻏﯿﺮﭼﺴﺒﻨﺪه‪ ،‬از ﭘﺎرا ﻣﺘﺮ داﻧﺴﯿﺘﮥ ﻧﺴﺒﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ درﺟﮥ ﭘﻮﮐﯽ آن ﻫﺎ در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ﻧﺴـﺒﺖ‬

‫ﺣﺪاﻗﻞ و ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺑﯿﺎن ﺷﺪه و ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪:‬‬

‫‪e‬‬ ‫‪−e‬‬
‫‪I D = max‬ﯾ ﺎ ‪D R‬‬ ‫‪×100‬‬
‫‪e max − e‬‬
‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪:‬‬

‫‪ ID‬و ‪ : DR‬اﻧﺪﯾﺲ ﺗﺮاﮐﻢ ﺧﺎك‪ : emax ،‬ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﭘﻮﮐﯽ‪ : en ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﭘﻮﮐﯽ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺧﺎك‪ : emin ،‬ﺣﺪاﻗﻞ ﻧﺴﺒﺖ ﭘﻮﮐﯽ‬

‫ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -10-1‬ﻧﺸﺴﺖ ﺧﺎك‬

‫در اﺛﺮ اﻋﻤﺎل ﻓﺸﺎر ﺑﺮ روي ﺧﺎك‪ ،‬ذرات ﺧﺎك ﺟﺎﺑﻪ ﺟﺎ ﺷﺪه و اﯾﻦ ﻓﺸﺮدﮔﯽ و ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ ﻓﺸﺎري ﺳﺒﺐ ﺧﺮوج آب و ﻫـﻮا از‬

‫ﻣﯿﺎن ﺣﻔﺮات ﮔﺸﺘﻪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺧﺎك دﭼﺎر ﻧﺸﺴﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻧﺸﺴﺖ ﺧﺎك از ﻧﻈﺮ ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﯾﺮي‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺸﺴﺖ اﻻﺳﺘﯿﮏ )ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﯾﺮ( و ﻏﯿﺮاﻻﺳﺘﯿﮏ )داﺋﻤﯽ( ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽ ﺷـﻮد‪.‬‬

‫ﻧﺸﺴﺖ اﻻﺳﺘﯿﮏ )ﺑﺮﮔﺸﺖ ﭘﺬﯾﺮ( ﮐﻪ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻌﺪ از ﺑﺎرﮔﺬاري ﺷﺮوع ﻣﯽ ﺷﻮد و ﭘﺲ از ﺣﺬف ﺗﻨﺶ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ اوﻟﯿـﻪ ﺑﺮﻣـﯽ‬

‫ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ در ﺧﺎك ﻧﻤﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ ..‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻧﺸﺴﺖ از ﻧﻈﺮ ﻣـﺪت زﻣـﺎن ﻻزم ﺑـﺮاي ﻓﺸـﺮدﮔﯽ ﺑـﻪ دو دﺳـﺘﮥ‬

‫ﻧﺸﺴﺖ آﻧﯽ )ﮐﻮﺗﺎه ﻣﺪت( و ﻧﺸﺴﺖ ﺗﺤﮑﯿﻢ )ﺑﻠﻨﺪﻣﺪت( ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

 ‫»‪«44‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ - 1-10-1‬ﻧﺸﺴﺖ ﺗﺤﮑﯿﻢ‬

‫ﺗﺤﮑﯿﻢ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﮐﺎﻫﺶ ﺣﺠﻢ ﺗﺪرﯾﺠﯽ ﯾﮏ ﺧﺎك اﺷﺒﺎع ﺑﺎ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﮐﻢ در اﺛﺮ زﻫﮑﺸﯽ ﺑﺨﺸـﯽ آب درون ﺣﻔـﺮات‬

‫ﮐﻪ در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺿﺨﺎﻣﺖ و ﻧﺸﺴﺖ داﺋﻤﯽ ﺧﺎك ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺮاي ﺗﺤﮑﯿﻢ ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ ‪:‬‬

‫‪ -1‬ﻓﺸﺮدﮔﯽ اوﻟﯿﻪ ‪ :‬ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﺧﺮوج ﻣﻘﺪار ﻫﻮاي ﻧﺎﭼﯿﺰ در ﺧﺎك ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ اﺷﺒﺎع‪.‬‬

‫‪ -2‬ﺗﺤﮑﯿﻢ اوﻟﯿﻪ ‪ :‬ﻃﯽ ﺗﺤﮑﯿﻢ اوﻟﯿﻪ ﻓﺸﺎر آب ﺣﻔﺮه اي )‪ (Δu‬رﻓﺘﻪ رﻓﺘﻪ زاﺋﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻣﯿﺰان ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ )‪(Δσ‬‬

‫اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ و ﺧﺎك ﺗﺪرﯾﺠﺎ ﻧﺸﺴﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -3‬ﺗﺤﮑﯿﻢ ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ ‪ :‬ﭘﺲ از زاﺋﻞ ﺷﺪن ﻓﺸﺎر آب ﺣﻔﺮه اي اﺿﺎﻓﯽ در اﺛﺮ اﻋﻤﺎل ﻓﺸﺎر ﻣﻘﺪاري ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ ﭘﻼﺳـﺘﯿﮏ رخ ﻣـﯽ‬

‫دﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺑﺨﺶ از ﻧﺸﺴﺖ ﺧﺎك‪ ،‬ﺗﺤﮑﯿﻢ ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ‬
‫ﻓﺸﺮدﮔﯽ اوﻟﯿﻪ‬

‫ﺗﺤﮑﯿﻢ اوﻟﯿﻪ‬

‫ﺗﺤﮑﯿﻢ ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ‬
‫)‪ (log‬زﻣﺎن‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :20‬ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﮥ اﺻﻠﯽ ﺗﺤﮑﯿﻢ ‪.‬‬

‫ارﺗﺒﺎط ﻣﻘﺪار ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ و ﻓﺸﺎر آب اﺿﺎﻓﯽ )‪ (Δu‬ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷﺪه در زﻣﺎن ﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوت ﻃﯽ ﺑﺎرﮔﺬاري ‪:‬‬

‫ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ از ﺑﺎرﮔﺬاري) ‪(t0‬‬ ‫ﺣﯿﻦ ﻋﻤﻞ ﺗﺤﮑﯿﻢ) ‪(t 1‬‬ ‫ﺧﺎﺗﻤﮥ ﻋﻤﻞ ﺗﺤﮑﯿﻢ )∞ = ‪(t‬‬

‫‪∆u = ∆u1 < ∆u 0‬‬ ‫‪∆u = ∆u ∞ = 0‬‬

‫‪∆u = ∆u 0‬‬ ‫‪∆σ′ = ∆σ′ > 0‬‬ ‫‪∆σ′ = ∆σ′∞ = ∆σ‬‬
‫‪∆σ′ = 0‬‬

‫وﻗﻮع ﻧﺸﺴﺖ ﺗﺎﺑﻊ زﻣﺎن و ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻨـﺪ اﺳـﺖ‪ .‬ﻣﻘـﺪارش ﺗـﺎﺑﻊ ﺷـﺪت ﺑـﺎر وارده و ﺳـﺮﻋﺖ ﺧـﺮوج آب از ﻻﯾـﻪ ﻫـﺎي ﺧـﺎك‬

‫)ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي( و ﻣﯿﺰان ﻓﺸﺎر آب ﻣﻨﻔﺬي اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺮﻋﺖ ﺗﺤﮑﯿﻢ ﺑﻪ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي و ﻃﻮل ﻣﺴﯿﺮ زﻫﮑﺸﯽ ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‪.‬‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«45‬‬

‫در ﺧﺎك ﻫﺎي درﺷﺖ داﻧﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﻦ و ﻣﺎﺳﻪ ﮐﻪ داراي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻻﻧﻪ زﻧﺒﻮري ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺿﺨﺎﻣﺖ ﻻﯾـﻪ ﻫـﺎي ﺟـﺬب ﺷـﺪة‬

‫اﻃﺮاف ذرات در آﻧﻬﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺮ ﻋﺎﻣﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺳﺒﺐ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ ﻗﺮارﮔﯿﺮي ذرات ﺧﺎك در ﮐﻨﺎر ﻫﻢ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻋـﺚ‬

‫ﺗﻐﯿﯿﺮ در ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺧﺎك و ﺗﻐﯿﯿﺮ در راﺳﺘﺎي ﮐﺎﻫﺶ ﺣﺠﻢ ﺧﺎك و ﺗﺮاﮐﻢ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺧﺎك ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ ﺗﺤـﺖ ﺗـﺄﺛﯿﺮ‬

‫ﺑﺎرﻫﺎي اﺳﺘﺎﺗﯿﮏ در اﯾﻦ ﺧﺎك ﻫﺎ ﻣﺸﮑﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺤﺖ ﺗﺎأﺛﯿﺮ ﺑﺎرﻫﺎي ارﺗﻌﺎﺷﯽ در ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺴﺘﻐﺮق ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎن اﯾـﻦ ﺧـﺎك ﻫـﺎ‬

‫ﺳﺮﯾﻊ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﯽ رﯾﺰد‪.‬‬

‫در ﺧﺎك ﻫﺎي رﺳﯽ ﮐﻪ ﺣﺎوي ﻣﻘﺎدﯾﺮ زﯾﺎدي ذرات ﭘﻮﻟﮑﯽ ﺷﮑﻞ و ﺻـﻔﺤﻪ اي ﻫﺴـﺘﻨﺪ و اﯾـﻦ ذرات ﭘـﻮﻟﮑﯽ ﺷـﮑﻞ ﻫﻨﮕـﺎم‬

‫ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺧﺎك‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻧﺴﺒﺘﺎ ﻣﺘﺨﻠﺨﻞ و ﺳﺴﺘﯽ را ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽ آورﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯿﺰان ﺗﺨﻠﺨﻞ ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﮥ ﺑﯿﻦ ذرات ﭘﻮﻟﮑﯽ ﺷﮑﻞ و‬

‫ﻧﺤﻮة اﺗﺼﺎل اﯾﻦ ذرات ﺑﻪ ﻫﻢ ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‪ .‬ﻻﯾﻪ ﻫﺎي آب ﺳﺒﺐ ﺟﺪا ﺷﺪن ذرات رﺳﯽ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ اﯾﻦ ﻣﻘـﺪار آب از ﯾـﮏ‬

‫ﺣﺪ ﻣﻌﯿﻨﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﻮد‪ ،‬ﺷﺪت ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ ذرات آب ﺑﻪ ﺧﺎك ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ و آب ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ آزاد در ﻣﯽ آﯾﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻋﻤﺎل ﻓﺸﺎر‬

‫ﺑﻪ ﺧﺎك ﻫﺎي رﺳﯽ‪ ،‬ﻗﺴﻤﺘﯽ از اﯾﻦ ﺑﺎر ﺑﻪ ﻻﯾﮥ آب وارد ﻣﯽ ﺷﻮد و آب آن را ﺗﺤﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺑﺎ ﺗﺪاوم اﻋﻤﺎل ﺑﺎر آﺑﻬﺎي آزاد‬

‫از درون ﺧﺎك ﺧﺎرج ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﺣﺪي ﮐﻪ آب ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه داراي آن ﻣﻘﺪار ﻟﺰﺟﺖ و ﻧﯿﺮوي ﺟﺎذب ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑـﺎر وارده‬

‫را ﺗﺤﻤﻞ و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﺗﺮاﮐﻢ ﭘﺬﯾﺮي ﺧﺎك ﻫﺎي رﺳﯽ ﺗﺤﺖ ﺳﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ -1 .‬ﺧـﺮوج ﻻﯾـﮥ آب از ﺑـﯿﻦ ذرات رس‪ -2 ،‬ﻟﻐﺰﯾـﺪن‬

‫ذرات رس روي ﻫﻢ ‪ -3 ،‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ ﺧﻮد ذرات و ﺧﻢ ﺷﺪن ﭘﻮﻟﮑﻬﺎ )ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ اﻻﺳﺘﯿﮏ ذرات(‪.‬‬

‫ﺗﺤﮑﯿﻢ در ﺧﺎك ﻫﺎي رﺳﯽ اﺷﺒﺎع در دو ﻣﺮﺣﻠﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ -1 .‬ﺗﺤﮑﯿﻢ اوﻟﯿﻪ ‪ -2‬ﺗﺤﮑﯿﻢ ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ‪.‬‬

‫ﺗﺤﮑﯿﻢ اوﻟﯿﻪ در اﺛﺮ ﺧﺮوج آب آزاد ﺑﯿﻦ ذرات ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ .‬اﻣﺎ ﭘﺲ از ﺧﺎﺗﻤﮥ ﺗﺤﮑﯿﻢ اوﻟﯿﻪ‪ ،‬ﻧﺸﺴﺖ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﺧﺰﺷﯽ ﺧﺎك‬

‫اداﻣﻪ ﭘﯿﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻃﯽ آن ﺻﻔﺤﺎت رﺳﯽ ﺑﺮ روي ﻫﻢ ﺧﻮاﺑﯿﺪﮔﯽ ﭘﯿﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و آب ﺟﺬب ﺳﻄﺤﯽ ﺷﺪه ﺧﺎرج ﻣﯽ ﺷﻮد‬

‫ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﺗﺤﮑﯿﻢ ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﺎ ﻣﺪت زﻣﺎن ﻃﻮﻻﻧﯽ و ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﮐﻤﺘﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﮥ اول اداﻣﻪ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﮐﺎﻫﺶ ﻓﺸﺎر وارد ﺑﺮ ﺧﺎك ﻫﺎي رﺳﯽ‪ ،‬ﺑﺨﺸﯽ از ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ ﻻﯾﮥ ﺧﺎك ﮐﻪ در اﺛﺮ ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ اﻧﻌﻄﺎف اﻻﺳـﺘﯿﮑﯽ ذرات رس و‬

‫ﻫﻤﯿﻦ ﻃﻮر ﺧﺮوج آب ﻟﺰج ﺟﺬب ﺷﺪه در ذرات ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪه‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و اﯾﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ ﺑﺮﮔﺸـﺘﯽ‪ ،‬ﭘﺪﯾـﺪة‬

‫ﺗﻮرم ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
 ‫»‪«46‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ -2-10-1‬آزﻣﻮن ﺗﺤﮑﯿﻢ )‪(Consolidation Test‬‬

‫آزﻣﻮن ﺗﺤﮑﯿﻢ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﻘﺪار ﺗﺤﮑﯿﻢ ﺧﺎك ﺗﺤﺖ ﺑﺎرﻫﺎي ﺧﺎص اﺑﺪاع ﺷﺪه اﺳـﺖ‪ .‬در اﯾـﻦ آزﻣـﺎﯾﺶ ﺧـﺎك در دﺳـﺘﮕﺎه‬

‫ادوﻣﺘﺮ ﻗﺮار داده ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬در اﯾﻦ دﺳﺘﮕﺎه در ﺑﺎﻻ و زﯾﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺳﻨﮓ ﻣﺘﺨﻠﺨﻠﯽ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ وﺟـﻮد ﺣﻠﻘـﻪ‬

‫ﻫﺎي ﺻﻠﺐ ﻓﻠﺰي در دو ﻃﺮف اﻣﮑﺎن ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ ﺟﺎﻧﺒﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﺎ اﻋﻤﺎل ﻓﺸﺎر ﻃﯽ ﻣﺪت ‪ 24‬ﺳﺎﻋﺖ ﻣﻘﺪار ﻧﺸﺴـﺖ آن‬

‫در زﻣﺎن ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺛﺒﺖ و ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻧﺸﺴﺖ‪ -‬زﻣﺎن ﺗﺮﺳﯿﻢ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬در ﻃﯽ زﻣﺎن اﻋﻤﺎل ﻓﺸﺎر آب در ﺟﻬﺖ ﻗﺎﺋﻢ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ‬

‫ﺑﺎﻻ و ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺣﺮﮐﺖ و از ﺳﻨﮓ ﻫﺎي ﻣﺘﺨﻠﺨﻞ ﺧﺎرج ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺶ ﯾﮏ آزﻣﺎﯾﺶ ﯾﮏ ﺑﻌﺪي و در ﺟﻬﺖ ﻗﺎﺋﻢ‬

‫اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ از ‪ 24‬ﺳﺎﻋﺖ ﺑﺎر دو ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻣﺠﺪدا ﻗﺮاﺋﺖ ﻫﺎي ﻧﺸﺴﺖ‪ -‬زﻣﺎن اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬آزﻣﺎﯾﺶ ﺑـﺮاي ﯾـﮏ دورة‬

‫ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺎرﮔﺬاري ﺑﺎ ﺑﺎرﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬زﻣﺎن در آزﻣﺎﯾﺸﺎت ﺗﺤﮑـﯿﻢ ﺑـﻪ دو ﺷـﮑﻞ ﻣﻄـﺮح ﻣـﯽ ﺷـﻮد‪ -1 .‬ﺳﯿﺴـﺘﻢ‬

‫ﻟﮕﺎرﯾﺘﻢ زﻣﺎن و ‪ -2‬ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺟﺬر زﻣﺎن‪ .‬در ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻟﮕﺎرﯾﺘﻢ زﻣﺎن ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ در ﻣﻘﯿﺎس ﻟﮕﺎرﯾﺘﻤﯽ ﺻﻔﺮ وﺟـﻮد ﻧـﺪارد‪،‬‬

‫ﻟﺬا زﻣﺎن ‪ %0‬ﺗﺤﮑﯿﻢ ﻣﺸﺨﺺ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه ﺑﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ وارد ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎرﻫﺎي ﺻﺤﺮاﯾﯽ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -3-10-1‬ﺷﯿﺐ ﻣﻨﺤﻨﯽ ‪e- logp‬‬

‫ﺷﯿﺐ ﻣﻨﺤﻨﯽ ‪ e- logp‬در ﻧﺎﺣﯿﮥ ﻋﺎدي ﺗﺤﮑﯿﻢ ﯾﺎﻓﺘﻪ را ﻧﺸﺎﻧﮥ ﻓﺸﺮدﮔﯽ ﯾﺎ ﺷـﺎﺧﺺ ﻓﺸـﺮدﮔﯽ ﻣـﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﮐـﻪ ﺑـﺎ )‪(Cc‬‬

‫ﻧﻤﺎﯾﺶ دادﻫﻤﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻗﺴﻤﺖ را ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺑﮑﺮ ﺗﺤﮑﯿﻢ ﻣﯽ ﮔﻮﺋﯿﻢ‪ .‬ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺑﮑﺮ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪة ﺗﺤﮑﯿﻢ ﻧﻤﻮﻧﮥ ﺧﺎك ﺗﺤﺖ ﺑـﺎر‬

‫وارده ﺑﺮاي اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺷﯿﺐ ﻣﻨﺤﻨﯽ ‪ e- logp‬در ﻧﺎﺣﯿﮥ ﭘﯿﺶ ﺗﺤﮑﯿﻢ را ﺷﺎﺧﺺ ﺗﺮاﮐﻢ ﻣﺠﺪد ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ و ﺑﺎ ) ‪ (Cr‬ﻧﻤﺎﯾﺶ داده ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺷﯿﺐ‬

‫ﻧﺎﺣﯿﮥ ﺑﺎرﺑﺮداري در اﯾﻦ ﻣﻨﺤﻨﯽ را ﺷﺎﺧﺺ ﺗﻮرم ﯾﺎ اﻧﺒﺴﺎط ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ )‪ (Cs‬ﻧﻤﺎﯾﺶ داده ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎ ﺑـﺎ ﺷـﯿﺐ‬

‫ﻧﺎﺣﯿﮥ ﭘﯿﺶ ﺗﺤﮑﯿﻢ ﺑﺮاﺑﺮ ﻓﺮض ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﭼﻮن در اﺛﺮ ﺑﺎرﺑﺮداري ﺧﺎك دﭼﺎر ﺗﻮرم ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺷﯿﺐ ﻧﺎﺣﯿﮥ ﭘﯿﺶ ﺗﺤﮑـﯿﻢ ﯾـﺎ‬

‫ﺗﻮرم ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻤﺘﺮ از ﺷﯿﺐ ﻧﺎﺣﯿﮥ ﻋﺎدي ﺗﺤﮑﯿﻢ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و آن را ﺑﺎ ﻧﺴﺒﺘﯽ از )‪ (Cc‬ﺑﯿﺎن ﻣـﯽ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤـﻮﻻ ‪~ 1/10Cc‬‬

‫‪ Cs = 1/5‬اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻪ در ﺷﮑﻞ )‪ (21‬زﯾﺮ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﻧﺪ‪.‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«47‬‬

‫‪e‬‬
‫‪Cr‬‬
‫‪Cc‬‬
‫ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺑﮑﺮ ﺗﺤﮑﯿﻢ‬
‫‪Cs‬‬
‫‪log p‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ :21‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﻓﺸﺮدﮔﯽ‪ ،‬از روي ﻣﻨﺤﻨﯽ ‪.e-logp‬‬

‫اﻟﺒﺘﻪ ‪ Cc‬را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﭘﻮﮐﯽ ) ‪ (en‬و درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺖ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺧـﺎك )‪ (ω‬ﻫـﻢ‪ .‬ﻣـﯽ ﺗـﻮان‬
‫)‪Cc = 0/ 54(e − 0/ 3‬‬ ‫ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮد‪.‬‬
‫)‪Cc = 0/ 54(2 / 7ω − 0/ 3‬‬
‫‪Cc = 0/ 01ωn‬‬
‫)‪Cc = 1/ 15(e0 − 0/ 27‬‬
‫)‪Cc = 0/ 156(e0 − 0/ 0107‬‬

‫در رﺳﻬﺎ ) ‪ (Cc‬را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از )‪ (LL‬ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‬

‫)‪Cc = 0/009(LL −10‬‬ ‫رﺳﻬﺎي دﺳﺖ ﺧﻮرده‬

‫)‪Cc = 0/007(LL −10‬‬ ‫رﺳﻬﺎي دﺳﺖ ﻧﺨﻮرده‬

‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻦ رواﺑﻂ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﺣﺪ رواﻧﯽ )‪ (LL‬در ﺧﺎك ﻫﺎي رﺳﯽ‪ ،‬ﺷﺎﺧﺺ ﻓﺸﺮدﮔﯽ )‪(Cc‬‬

‫‪ ،‬ﺗﻮرم ﻧﺎﺷﯽ از ﺑﺎرﺑﺮداري)‪ (Cs‬و ﻧﺸﺴﺖ ﺧﺎك اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪ -4-10-1‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﻘﺪار ﺗﺤﮑﯿﻢ‬

‫اﮔﺮ ﻓﺸﺎر ﺳﺮﺑﺎره ﻣﺆﺛﺮ)׳‪ (σ‬در ﺧﺎك ﻫﺎ ﮐﻤﺘﺮ از ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﻓﺸﺎر ﻣﺆﺛﺮي ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺧﺎك در ﻃﻮل ﺗﺎرﯾﺨﭽﮥ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺧﻮد ﺗﺠﺮﺑـﻪ‬

‫ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺧﺎك‪ ،‬ﺧﺎك ﭘﯿﺶ ﺗﺤﮑﯿﻢ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ اﯾﻦ ﻓﺸﺎر‪ ،‬ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﻓﺸﺎر ﻣﺆﺛﺮي ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺧﺎك ﻃـﯽ‬

‫ﺗﺎرﯾﺨﭽﮥ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺧﻮد ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﻤﻮده ﺑﻪ اﯾﻦ ﺧﺎك‪ ،‬ﺧﺎك ﻋﺎدي ﺗﺤﮑﯿﻢ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺗﺤﮑﯿﻤﯽ ﮐﻪ ﺧﺎك در ﻃﻮل ﺗﺎرﯾﺨﭽﮥ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺧﻮد ﺗﺤﻤﻞ ﻧﻤﻮده ﺑـﻪ ﺗـﻨﺶ ﻣـﺆﺛﺮ ﻣﻮﺟـﻮد را ﺿـﺮﯾﺐ ﭘـﯿﺶ‬

‫ﺗﺤﮑﯿﻤﯽ ﯾﺎ )‪ (OCR‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﻮاره ‪ OCR ≥ 1‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ در اﺛﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺣﺠﻢ رخ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﻫﻤﯿﻦ اﺳﺎس ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻧﺴﺒﺖ ﭘـﻮﮐﯽ در ﺧـﺎك ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان‬

‫ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ ﺧﺎك در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

 ‫»‪«48‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪∆e‬‬ ‫‪∆H‬‬
‫=‬
‫‪1+ e‬‬ ‫‪H‬‬
‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪:‬‬

‫‪ = Δe‬ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺣﺠﻢ ‪ = H ،‬ﺿﺨﺎﻣﺖ ﮐﻞ ﻻﯾﻪ ‪ = ΔH ،‬ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺿﺨﺎﻣﺖ ﻻﯾﻪ‪ =1 + e ،‬ﺣﺠﻢ ﮐﻞ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫اﮔﺮ ‪ Δe‬را در راﺑﻄﮥ ‪ Cs‬ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ‪ H‬و ﺗﻐﯿﯿﺮات ‪ (ΔH) H‬ﻗﺮار دﻫﯿﻢ ﻣﻘﺪار ﻧﺸﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ )‪ (ΔH‬را ﻣﯽ ﺗـﻮان‬

‫ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪.‬‬

‫‪∆e ∆H‬‬ ‫)‪∆H(1 + e‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪P‬‬

‫=‬ ‫= ‪→ ∆e‬‬ ‫‪→ ∆H = H s log 2‬‬
‫‪1+ e‬‬ ‫‪H‬‬ ‫‪H‬‬ ‫‪1 + e0‬‬ ‫‪P1‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻧﺸﺴﺖ ﺧﺎك ﯾﺎ ‪ ΔH‬را ﻫﻢ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﺮدﯾﻢ‪.‬‬

‫ﻣﻘﺪار ﻧﺸﺴﺖ را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از رواﺑﻂ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪C H‬‬ ‫)‪(p − ∆p‬‬
‫‪S = s 0 log 0‬‬
‫‪1 + e0‬‬ ‫‪p0‬‬

‫‪Cc H0‬‬ ‫‪p + ∆p‬‬

‫=‪S‬‬ ‫‪log 0‬‬
‫‪1 + e0‬‬ ‫‪p0‬‬

‫‪∆V‬‬ ‫‪∆e‬‬
‫‪V0 1 + e0‬‬
‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺿﺮﯾﺐ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺣﺠﻢ )‪ (mv‬ﻫﻢ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻣﻘﺪار ﻧﺸﺴـﺖ‬
‫‪1‬‬ ‫‪∆e‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪∆H‬‬
‫= ‪mv‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫(‬ ‫=)‬ ‫(‬ ‫)‬
‫‪∆p‬‬ ‫‪∆p‬‬ ‫‪1 + e0 p1 − p0‬‬ ‫‪H0 p1 − p0‬‬
‫)‪ (S‬را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪ mv‬در ﻣﺤﺪوده ﻫﺎي ﺗﻨﺶ ﻣﺘﻔﺎوت ﻓﺮق ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﻧﺸﺴﺖ ﺑﺎﯾﺪ ‪ mv‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺤﺪوده ﻫﺎي ﺗﻨﺶ ﻣﺘﻔﺎوت را‬

‫داﺷﺖ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از راﺑﻄﮥ ذﯾﻞ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻣﻘﺪار ﻧﺸﺴﺖ را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﺟﻬﺖ ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﻧﺸﺴﺖ ﺣﺎﺻﻞ از ﺗﺤﮑﯿﻢ اوﻟﯿﮥ ﺧﺎك ﻣﯽ ﺗﻮان از راﺑﻄﮥ زﯾﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪.‬‬
‫‪S = m v × H0 × ∆P‬‬
‫‪q.β‬‬
‫= ‪Si‬‬ ‫‪(1 − µ2 ).I1.I2‬‬
‫‪E‬‬

‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪:‬‬

‫‪ = Si‬ﻧﺸﺴﺖ ﺣﺎﺻﻞ از ﺗﺤﮑﯿﻢ اوﻟﯿﻪ ﯾﺎ ﻧﺸﺴﺖ آﻧﯽ ﺧﺎك‪.‬‬

‫‪ = q‬ﺷﺪت ﺑﺎر وارده ﯾﺎ ﻣﻘﺪار ﺑﺎر اﻋﻤﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﺧﺎك‪.‬‬

‫‪ = β‬ﻋﺮض ﻧﺎﺣﯿﮥ ﺑﺎرﮔﺬاري‪.‬‬

‫‪ = μ‬ﺿﺮﯾﺐ ﭘﻮآﺳﻮن )ﺑﺎ ‪ V‬ﻫﻢ ﻧﺸﺎن داده ﻣﯽ ﺷﻮد(‪.‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«49‬‬

‫‪ = Es‬ﻣﺪول اﻻﺳﺘﯿﺴﯿﺘﮥ ﺧﺎك اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺧﺎك ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬ﻣـﺜﻼ در رﺳـﻬﺎي ﻏﯿـﺮ ﺣﺴـﺎس ﺑﺮاﺑـﺮ ‪q u‬‬

‫‪ ،1000‬در رﺳﻬﺎي ﺑﺎ ﺗﺤﮑﯿﻢ ﻧﺮﻣﺎل ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ،500 - 2500q u‬در ﻣﺎﺳﻪ ﺑﺮاﺑﺮ )‪10(N+15‬و در ﻣﺎﺳﮥ رس دار ﺑﺮاﺑﺮ )‪6(N+ 5‬‬

‫ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ = I1‬ﺿﺮﯾﺐ اﺻﻼﺣﯽ ﺷﮑﻞ ﭘﯽ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﻃﻮل ﺑﻪ ﻋﺮض در ﭘﯽ )‪ I1 (L/B‬ﻫﻢ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺿﺮﯾﺐ ﺑﺮاي ﭘﯽ ﻫﺎي‬

‫ﺑﺎ اﺷﮑﺎل ﻣﺘﻔﺎوت و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع ﭘﯽ و ﺻﻠﺐ ﺑﻮدن و ﯾﺎ اﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬﯾﺮ ﺑﻮدن در ﺟﺪاوﻟﯽ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﭼﺮا ﮐـﻪ‬

‫در ﭘﯽ ﻫﺎي ﺻﻠﺐ ﺟﺴﻢ داراي ﻧﺸﺴﺖ ﯾﮑﺴﺎن در ﻣﺮﮐﺰ و ﮔﻮﺷﻪ ﻫﺎ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬در ﭘﯽ ﻫﺎي اﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬﯾﺮ رﺳـﯽ ﻧﺸﺴـﺖ در‬

‫ﻣﺮﮐﺰ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ و در ﭘﯽ ﻫﺎي ﻣﺎﺳﻪ اي ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ = I2‬ﺿﺮﯾﺐ اﺻﻼﺣﯽ ﻋﻤﻖ ﭘﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﭘﯽ در ﻋﻤﻖ زﻣﯿﻦ واﻗﻊ ﮔﺮدد و ﺑﺎر ﺑﻪ ﻻﯾﻪ ﻫﺎي ﻣﻘـﺎوم ﺗـﺮ ﻣﻨﺘﻘـﻞ ﺷـﻮد‪ ،‬ﻣﻘـﺪار‬

‫ﻧﺸﺴﺖ ﮐﺎﻫﺶ ﺧﻮاﻫﺪ ﯾﺎﻓﺖ‪ I2 .‬ﺿﺮﯾﺐ ﮐﺎﻫﺸﯽ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ از ‪ 1‬اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﻋﻤﻖ ﭘﯽ ﻣﻘﺪار آن ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬در ﭘﯽ‬

‫ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﺳﻄﺢ ﻫﺴﺘﻨﺪ‬

‫‪ I2‬ﺑﺮاﺑﺮ ﯾﮏ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻣﺎ راﺑﻄﮥ ﻓﻮق ﺑﺮاي ﻧﺸﺴﺖ در ﺧﺎك در ﺣﺎﻟﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯽ در ﺳﻄﺢ زﻣﯿﻦ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ در ﻋﻤـﻞ ﭘـﯽ را در ﻋﻤـﻖ ﻣـﯽ‬

‫ﮔﺬارﯾﻢ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﻧﺸﺴﺖ در ﻋﻤﻞ راﺑﻄﮥ ﻓﻮق ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺗﺼﺤﯿﺢ دارد‪.‬‬

‫‪) F9‬ﺿﺮﯾﺐ ﺗﺼﺤﯿﺢ( ‪) Ss -‬ﻧﺸﺴﺖ در ﺳﻄﺢ( = ‪) Sd‬ﻧﺸﺴﺖ در ﻋﻤﻖ(‬

‫ﻣﻘﺪار ﻧﺸﺴﺖ ﺣﺎﺻﻞ از ﺗﺤﮑﯿﻢ ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ را ﻫﻢ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از راﺑﻄﮥ زﯾﺮ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪.‬‬

‫‪Cα H 0‬‬ ‫‪t‬‬

‫= ‪SC‬‬ ‫) ‪log( 2‬‬
‫‪1 + e0‬‬ ‫‪t1‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ در ﭘﺎﯾﺎن ﺗﺤﮑﯿﻢ اوﻟﯿﻪ‪ ،‬اﺿﺎﻓﻪ ﻓﺸﺎر آب ﺣﻔﺮه اي ﺧﺎك ﻣﺤﻮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در ﺗﺤﮑﯿﻢ ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ اﯾﻦ اﺿﺎﻓﻪ‬

‫ﻓﺸﺎر وﺟﻮد ﻧﺪارد و در ﻃﻮل ﺗﺤﮑﯿﻢ ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ و ﻓﺸﺎر آب ﺛﺎﺑﺖ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫در ﺑﺮﺧﯽ از ﺧﺎك ﻫﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ رس ﻫﺎي آﻟﯽ و ﻧﯿﺰ رس ﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻤﯿﺮي‪ ،‬ﺗﺤﮑـﯿﻢ ﺛـﺎﻧﻮي ﻧﻘـﺶ ﻗﺎﺑـﻞ ﺗـﻮﺟﻬﯽ در ﻧﺸﺴـﺖ‬

‫ﺗﺤﮑﯿﻢ ﮐﻞ دارد و ﻗﺎﺑﻞ اﻏﻤﺎض ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫ﮔﺎﻫﯽ ﺑﺮاي اﻓﺰاﯾﺶ ﺳﺮﻋﺖ ﺗﺤﮑﯿﻢ در ﻻﯾﻪ ﻫﺎي ﺿﺨﯿﻢ رﺳﯽ ﮐﻪ زﻫﮑﺸﯽ ﻫﺎي اﻓﻘﯽ در ﻓﻮاﺻﻞ دوري ﻗﺮار دارﻧﺪ ﻣﯽ ﺗﻮان‬
 ‫»‪«50‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪kv‬‬
‫= ‪CV‬‬
‫‪m v .γ ω‬‬
‫‪kh‬‬
‫= ‪Ch‬‬
‫‪m v .γ ω‬‬

‫از زﻫﮑﺸﯽ ﻫﺎي ﻗﺎﺋﻢ ﺑﺎ ﺣﻔﺮ ﭼﺎﻫﮏ ﻫﺎﯾﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪ .‬ﺿﺮﯾﺐ ﺗﺤﮑﯿﻢ ﻗﺎﺋﻢ و اﻓﻘﯽ در زﻫﮑﺸﯽ ﻫﺎي ﻗـﺎﺋﻢ و اﻓﻘـﯽ را ﻣـﯽ‬

‫ﺗﻮان از رواﺑﻂ زﯾﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪.‬‬

‫ﮐﻪ در اﯾﻦ رواﺑﻂ ‪:‬‬

‫‪ = KV‬ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﻗﺎﺋﻢ‪ = Kh ،‬ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي اﻓﻘﯽ‪ = mV ،‬ﺿﺮﯾﺐ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺣﺠﻢ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪(Kh >>. KV) .‬‬

‫)‪ = (1- uh) (1- uV‬درﺻﺪ ﺗﺤﮑﯿﻢ ﻧﻬﺎﯾﯽ‬

‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪:‬‬

‫‪ =UV‬درﺟﮥ ﺗﺤﮑﯿﻢ ﻗﺎﺋﻢ‪ = Uh ،‬درﺟﮥ ﺗﺤﮑﯿﻢ اﻓﻘﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﺷﻌﺎﻋﯽ آب ﺑﺮاي رﺳﯿﺪن ﺑﻪ اﯾﻦ ﭼﺎﻫﮏ ﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺤﮑﯿﻢ اﻓﻘﯽ را »ﺗﺤﮑﯿﻢ ﺷﻌﺎﻋﯽ« ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪ .‬در ﺧـﺎك‬

‫ﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺨﺖ و ﯾﺎ ﺧﺎك ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺳﻬﻢ ﺛﺎﻧﻮي آﻧﻬﺎ ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺤﮑﯿﻢ اﻓﻘﯽ ﯾﺎ ﺷﻌﺎﻋﯽ ﮐﺎرآﯾﯽ ﺑﺎﻻﯾﯽ ﻧـﺪارد‪ .‬اﮔـﺮ‬

‫ﺗﺤﮑﯿﻢ ﺧﺎك در ﺳﻪ ﺟﻬﺖ ‪ y ، x‬و ‪ z‬ﺻﻮرت ﮔﯿﺮد‪ ،‬راﺑﻄﮥ ﮐﻠﯽ درﺟﮥ ﺗﺤﮑﯿﻢ را ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﺑﯿﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫) ‪(1 − U) = (1 − U x )(1 − U y )(1 − U z‬‬

‫اﻟﺒﺘﻪ ﻗﺎﺑﻞ ذﮐﺮ اﺳﺖ زﻫﮑﺸﯽ ﻫﺎي ﻗﺎﺋﻢ اﺛﺮي روي ﻣﻘﺪار ﻧﺸﺴﺖ ﻧﻬﺎﯾﯽ ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -5-10-1‬درﺟﮥ ﺗﺤﮑﯿﻢ‬

‫ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ زﻣﺎن و ﺳﺮﻋﺖ ﺗﺤﮑﯿﻢ از ﭘﺎراﻣﺘﺮي ﺑﻪ ﻧﺎم درﺟﮥ ﺗﺤﮑﯿﻢ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪u − uz‬‬ ‫‪u‬‬

‫= ‪ = U z‬درﺟــﻪ ﺗﺤﮑﯿــﻢ‬ ‫‪= 1− z‬‬
‫‪u0‬‬ ‫‪u0‬‬

‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪:‬‬

‫‪ = uz‬اﺿﺎﻓﻪ ﻓﺸﺎر ﺣﻔﺮه اي ﻣﻮﺟﻮد در ﻋﻤﻖ ‪Z‬‬

‫‪ = u0‬اﺿﺎﻓﻪ ﻓﺸﺎر ﺣﻔﺮه اي اوﻟﯿﻪ در ﻋﻤﻖ ‪Z‬‬

‫‪ = Uz‬درﺟﮥ ﺗﺤﮑﯿﻢ ﻻﯾﻪ در ﻋﻤﻖ ‪Z‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«51‬‬

‫ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪∆U d ∆U d‬‬ ‫درﺻﺪ ﻣﺤﻮ ﺷﺪن ﻓﺸﺎر آب ﺣﻔﺮه اي )‪ (U‬ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪة درﺟﮥ ﺗﺤﮑﯿﻢ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫== درﺟــﻪ ﺗﺤﮑﯿــﻢ‬ ‫=‬
‫‪∆U 0 ∆U 0‬‬

‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪:‬‬

‫‪ = ΔUd‬ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪة اﺿﺎﻓﻪ ﻓﺸﺎر آب ﺣﻔﺮه اي در ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ‬

‫‪ = ΔU٠‬ﻓﺸﺎر آب ﺣﻔﺮه اي در ﻟﺤﻈﮥ ﺻﻔﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬ﮐﻪ در ﺗﻤﺎم اﻋﻤﺎق ﺑﻪ اﻧﺪازة ‪ Δσ‬ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫درﺟﮥ ﺗﺤﮑﯿﻢ در ﺑﺨﺸﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺘﻔﺎوت ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬در ﻣﺮزﻫﺎي زﻫﮑﺶ ﺧﺎك‪ ،‬درﺟﮥ ﺗﺤﮑﯿﻢ ﺑﯿﺸـﺘﺮﯾﻦ ﻣﻘـﺪار )‪(Umax‬‬

‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و ﺑﺎ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﺑﻪ وﺳﻂ ﻻﯾﻪ‪ ،‬درﺟﮥ ﺗﺤﮑﯿﻢ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از راﺑﻄﮥ » ﺗﺤﮑﯿﻢ ﯾﮏ ﺑﻌﺪي ﺗﺮزاﻗﯽ « ﻣﯽ ﺗﻮان ﺗﻐﯿﯿﺮات اﺿﺎﻓﻪ ﻓﺸﺎر آب ﺣﻔﺮه اي )‪ (U‬را ﺑﻪ ﻃﻮر ﺗـﻮأم ﻧﺴـﺒﺖ‬

‫ﺑﻪ زﻣﺎن و ﻋﻤﻖ ﻻﯾﮥ ﺧﺎك ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺮد‪ .‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت روﺑﺮو ﺑﯿﺎن ﻣﯽ ﮔﺮدد ‪:‬‬

‫‪∂u‬‬ ‫‪∂2 u‬‬

‫× ‪= Cv‬‬
‫‪∂t‬‬ ‫‪∂z2‬‬

‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ‪:‬‬

‫‪ CV‬ﺿﺮﯾﺐ ﺗﺤﮑﯿﻢ ﺑﺎ واﺣﺪ ﻣﺮﺑﻊ ﻃﻮل ﺑﺮ زﻣﺎن) ‪ (m٢ / year‬اﺳﺖ و از راﺑﻄﮥ زﯾﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽ ﮔﺮدد ‪:‬‬

‫‪k‬‬
‫= ‪Cv‬‬
‫‪m v .γ w‬‬

‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪:‬‬

‫‪ = mv‬ﻫﻤﺎن ﺿﺮﯾﺐ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺣﺠﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ آن» ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﻓﺸﺮدﮔﯽ ﺣﺠﻤﯽ« ﻧﯿﺰ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ ﭘـﺎراﻣﺘﺮ ﻣﺸـﺎﺑﻪ‬

‫دﯾﮕﺮي ﺑﻪ ﻧﺎم ‪ av‬ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯽ ﮔﺮدد ﮐﻪ ﺑﻪ آن »ﺿﺮﯾﺐ ﺗﺮاﮐﻢ ﭘﺬﯾﺮي« ﯾﺎ» ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﻓﺸﺮدﮔﯽ« ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺣﻞ ﻣﻌﺎدﻟﻪ دﯾﻔﺮاﻧﺴﯿﻞ ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﻣﻘﺪار اﺿﺎﻓﻪ ﻓﺸﺎر آب ﺣﻔﺮه اي در ﻫﺮ ﻋﻤﻖ و ﻫﺮ زﻣﺎن را اراﺋﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﮐﻪ ﺟﻮاب اﯾﻦ ﻣﻌﺎدﻟـﮥ‬

‫ﯾﮏ ﺑﻌﺪي ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ‪:‬‬

‫‪m =∞  2u‬‬
‫‪0 sin( M.z ) e− M Tv‬‬
‫‪2‬‬
‫=‪u‬‬ ‫∑‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪m=0 ‬‬
‫‪M‬‬ ‫‪Hdr ‬‬
‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪:‬‬

‫‪ u‬اﺿﺎﻓﻪ ﻓﺸﺎر آب در ﻋﻤﻖ ‪ Z‬و در ﻟﺤﻈﮥ ‪t‬‬

 ‫»‪«52‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪1‬‬
‫)ﯾﮏ ﻋﺪد ﺻﺤﯿﺢ(‬ ‫)‪M = π(2m + 1‬‬
‫‪2‬‬

‫‪ = z‬ﻋﻤﻖ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ‬

‫‪ = Hdr‬ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺗﺮﯾﻦ ﻣﺴﯿﺮ زﻫﮑﺸﯽ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ زﻫﮑﺸﯽ دو ﻃﺮﻓﻪ ﺑﺎﺷﺪ ‪ = Hdr‬ﻧﺼﻒ ﺿﺨﺎﻣﺖ ﻻﯾﻪ و ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ زﻫﮑﺸﯽ ﯾـﮏ‬

‫ﻃﺮﻓﻪ ﺑﺎﺷﺪ ‪ = Hdr‬ﺿﺨﺎﻣﺖ ﻻﯾﻪ‪.‬‬

‫‪Cv × t‬‬
‫ﺿﺮﯾﺐ ﺑﯽ ﺑﻌﺪ زﻣﺎن‪ ،‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫= ‪Tv‬‬
‫‪H2dr‬‬

‫ﺑﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪن اﺿﺎﻓﻪ ﻓﺸﺎر آب ﺣﻔﺮه اي )‪ (u‬ﻣﯽ ﺗﻮان درﺟﮥ ﺗﺤﮑﯿﻢ ﻫﺮ ﻋﻤﻖ )‪ (Uz‬و درﺟﮥ ﺗﺤﮑﯿﻢ ﻣﺘﻮﺳـﻂ )‪ (U‬را ﺑـﺎ‬
‫‪m =∞ 2‬‬ ‫‪M × 2 − M2Tv‬‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده از رواﺑﻂ زﯾﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ آورد ‪:‬‬
‫‪Uz = 1 −‬‬ ‫∑‬ ‫‪M‬‬
‫(‪sin‬‬
‫‪Hdr‬‬
‫‪)e‬‬
‫‪m=0‬‬
‫‪m =∞ 2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪U = 1−‬‬ ‫∑‬ ‫‪e−M Tv‬‬
‫‪2‬‬
‫‪m =0 M‬‬

‫)زﻫﮑﺸﯽ دو ﻃﺮﻓﻪ(‬

‫‪Cv × t‬‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﺑﯿﺎن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫= ‪Tv‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ درﺟﮥ ﺗﺤﮑﯿﻢ )‪ (U‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺎﺑﻌﯽ از ﻓﺎﮐﺘﻮر زﻣﺎن‬
‫‪H2dr‬‬

‫)‪U=ƒ (TV‬‬
‫‪- 6-10-1‬ﻓﺎﮐﺘﻮر زﻣﺎن در ﺗﺤﮑﯿﻢ‬

‫ﻓﺎﮐﺘﻮر زﻣﺎن ﯾﺎ ﺿﺮﯾﺐ زﻣﺎن ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﯽ در ﺑﺮرﺳﯽ زﻣﺎن ﺗﺤﮑﯿﻢ دارد‪ .‬ﻣﻘﺪار ﺿـﺮﯾﺐ زﻣـﺎن )‪ (Tv‬در ﻧﻤﻮدارﻫـﺎ و ﺟـﺪاوﻟﯽ‬

‫ﺑﺮاي درﺟﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺤﮑﯿﻢ داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ از ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ زﻣﺎن ﺗﺤﮑﯿﻢ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻧﺸﺴﺖ‪ -‬زﻣﺎن را رﺳﻢ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻪ‬

‫ﻋﺒﺎرﺗﯽ ﺑﺎ داﻧﺴﺘﻦ ‪ Tv‬و ﻗﺮار دادن آن در راﺑﻄﻪ‪ (t) ،‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬و ﻣﻘﺪار ﻧﺸﺴﺖ در زﻣـﺎن ‪ t‬ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از درﺟـﮥ‬

‫ﺗﺤﮑﯿﻢ )‪ (U‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ و ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻧﺸﺴﺖ – زﻣﺎن را ﺗﺮﺳﯿﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬

‫‪Cv × t‬‬
‫= ‪Tv‬‬
‫‪H2dr‬‬
‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪:‬‬

‫‪ = Cv‬ﺿﺮﯾﺐ ﺗﺤﮑﯿﻢ‬

‫‪ = t‬زﻣﺎن‬

‫‪ = Hdr‬ﺿﺨﺎﻣﺖ ﻻﯾﮥ ﺧﺎك ﮐﻪ اﮔﺮ ﺧﺎك از ﯾﮏ ﻃﺮف زﻫﮑﺸﯽ ﺷﻮد ‪ H‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺿﺨﺎﻣﺖ ﮐﻞ ﻻﯾﻪ و اﮔـﺮ از دوﻃـﺮف زﻫﮑﺸـﯽ‬

‫ﺷﻮد ‪ H‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﺼﻒ ﺿﺨﺎﻣﺖ ﻻﯾﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«53‬‬

‫‪ Cv‬ﯾﺎ ﺿﺮﯾﺐ ﺗﺤﮑﯿﻢ را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻫﺎي زﻣﺎن‪ -‬درﺻﺪ ﺗﺤﮑﯿﻢ ﯾﺎ داده ﻫﺎي ﺣﺎﺻـﻞ از آزﻣـﺎﯾﺶ ﺗﺤﮑـﯿﻢ‬

‫ﯾﻌﻨﯽ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ زﻣﺎن‪ ،‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮد‪.‬‬

‫اﮔﺮ ‪ Cv‬ﺑﺮاي ﺧﺎﮐﯽ ﻣﺸﺨﺺ ﺑﺎﺷﺪ ‪ Cv /H2‬ﺑﺮاي ﺧﺎك ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﻣﺘﻐﯿـﺮ راﺑﻄـﻪ ﻓﻘـﻂ زﻣـﺎن ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد‪ .‬و‬

‫راﺑﻄﮥ ﺑﯿﻦ ‪ t‬و ‪ T‬ﻣﺸﺨﺺ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪U%‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪50‬‬ ‫‪60‬‬ ‫‪70‬‬ ‫‪80‬‬ ‫‪90‬‬ ‫‪100‬‬

‫‪Tv‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0/008‬‬ ‫‪0/031‬‬ ‫‪0/071‬‬ ‫‪0/126‬‬ ‫‪0/197‬‬ ‫‪0/287‬‬ ‫‪0/403‬‬ ‫‪0/567‬‬ ‫‪0/848‬‬ ‫∞‬

‫ﺟﺪول ‪ : 8‬ﺿﺮﯾﺐ زﻣﺎن ﺑﻪ ازاي ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻣﺘﻔﺎوت ﺗﺤﮑﯿﻢ‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬ﯾﮏ ﻻﯾﮥ رﺳﯽ ﺑﻪ ﺿﺨﺎﻣﺖ ‪ 2/5 ، H‬زﻣﺎن ﻻزم دارد ﺗﺎ ﺑﻪ ﺗﺤﮑﯿﻢ ‪ %55‬ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬و اﯾﻦ ﻻﯾﻪ از دو ﻃـﺮف زﻫﮑﺸـﯽ ﻣـﯽ‬

‫ﺷﻮد‪ .‬در ﺣﺎﻟﺘﯽ ﮐﻪ ﻻﯾﻪ از ﯾﮏ ﻃﺮف زﻫﮑﺸﯽ ﺷﻮد‪ ،‬زﻣﺎن ﻻزم ﺑﺮاي رﺳﯿﺪن ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻘﺪار ﺗﺤﮑﯿﻢ ﭼﻘﺪر ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ؟‬

‫‪u1 = u2 → TV1 = TV2‬‬ ‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻮدن درﺟﮥ ﺗﺤﮑﯿﻢ ‪ TV‬ﻫﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪CV1.t1‬‬ ‫‪CV2 .t2‬‬
‫=‬ ‫→‬
‫‪H2dr‬‬ ‫‪H2dr‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﯾﮑﺴﺎن ﺑﻮدن ﻻﯾﮥ ﺧﺎك در ﻫﺮ دو ﺣﺎﻟﺖ ‪ CV‬ﻫﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪2‬‬
‫‪t2 H dr2‬‬ ‫) ‪H2dr t1 2(H2‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫=‬ ‫= ‪→ t2‬‬ ‫=‬ ‫‪→ t2 = 4t1‬‬
‫‪t1 H2‬‬ ‫‪H‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪(H‬‬ ‫)‪2‬‬
‫‪dr1‬‬ ‫‪dr1‬‬ ‫‪1‬‬

‫در ﺣﺎﻟﺘﯽ ﮐﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻓﺸﺎر آب ﺣﻔﺮه اي اوﻟﯿﻪ ) ‪ (U 0‬در ﻋﻤﻖ ﻻﯾﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎﺷﺪ آن ﮔﺎه ‪:‬‬

‫‪π U% 2‬‬
‫= ‪0 < U < 60% : Tv‬‬ ‫(‬ ‫)‬
‫‪4 100‬‬
‫‪U > 60% : T v = 1 / 78 − 0 / 933(100 − U%) = 0.933 log(1 − U) − 0 / 085‬‬
 ‫»‪«54‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻫﺪف ﻧﻬﺎﯾﯽ در ﺑﺮرﺳﯽ زﻣﺎن ﺗﺤﮑﯿﻢ رﺳﻢ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻧﺸﺴﺖ – زﻣﺎن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻃﺒﻖ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬

‫ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه ﻣﺮاﺣﻞ آن را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﺷﺮح داد‪.‬‬

‫‪ -1‬ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﻧﺸﺴﺖ ﮐﻞ ‪SC‬‬

‫‪ -2‬ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ‪ TV‬ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ درﺟﮥ ﺗﺤﮑﯿﻢ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺟﺪاول ﻗﺒﻠﯽ‬

‫‪ -3‬ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ‪ t‬ﻧﻈﯿﺮ ﺗﺤﮑﯿﻢ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ‪ TV‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه‬

‫‪CV.t‬‬ ‫‪TV .H2dr‬‬

‫= ‪TV‬‬ ‫=‪→t‬‬
‫‪H2dr‬‬ ‫‪CV‬‬

‫‪ -4‬ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﻧﺸﺴﺖ در زﻣﺎن ‪ t‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از درﺟﮥ ﺗﺤﮑﯿﻢ ‪S = U× SC‬‬

‫‪ - 7-10-1‬ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﺿﺮﯾﺐ ﺗﺤﮑﯿﻢ )‪(CV‬‬

‫ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺿﺮﯾﺐ ﺗﺤﮑﯿﻢ )‪ (CV‬دو روش اﺻﻠﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺤﮑـﯿﻢ‪، ،‬ﺿـﺮﯾﺐ ﺗﺤﮑـﯿﻢ را اراﺋـﻪ ﻣـﯽ‬

‫دﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫روش اول اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺿﺨﺎﻣﺖ – ‪) logt‬روش ﮐﺎﺳﺎﮔﺮاﻧﺪ( و روش دوم اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺿـﺨﺎﻣﺖ – ﺟـﺬر زﻣـﺎن‬

‫)روش ﺗﯿﻠﻮر( اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺿﺮﯾﺐ ﺗﺤﮑﯿﻢ ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺤﺪودة ﺗﻨﺶ اﻋﻤﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﺧﺎك ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و در ﯾﮏ ﺧﺎك ﺑﻪ ازاي ﺗﻨﺶ ﻫﺎي‬

‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺮاي ﺳﻬﻮﻟﺖ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻣﻌﻤﻮﻻ ‪ CV‬را ﺑﺮاي ﯾﮏ ﺧﺎك ﻣﺸﺨﺺ ﺛﺎﺑﺖ ﻓﺮض ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -‬روش ﻟﮕﺎرﯾﺘﻢ زﻣﺎن )روش ﮐﺎﺳﺎﮔﺮاﻧﺪ(‬

‫در اﯾﻦ ﻧﻤﻮدار ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺿﺨﺎﻣﺖ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك ﺑﺎ ﻟﮕﺎرﯾﺘﻢ زﻣﺎن ﺗﺮﺳﯿﻢ ﺷﺪه و ﻃﺒﻖ ﻣﺮاﺣﻞ زﯾﺮ ‪ CV‬را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬

‫ﻃﻮل ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ ﺑﺎ ‪ d50‬ﻣﻘﺪار )‪ log (t 50‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از آن ﻣﯽ ﺗﻮان ‪ t 50‬را ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪ t 50 .‬زﻣﺎن ﻻزم ﺑـﺮاي ‪%50‬‬

‫ﺗﺤﮑﯿﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﻃﺒﻖ ﺟﺪول ﺷﻤﺎرة ‪ TV ،8‬ﻧﻈﯿﺮ‪ %50‬ﺗﺤﮑﯿﻢ ﺑﺮاﺑﺮ‪ 0/197‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«55‬‬

‫‪.CV‬‬ ‫ﺷﮑﻞ ‪ : 22‬روش ﻟﮕﺎرﯾﺘﻢ زﻣﺎن در ﺗﻌﯿﯿﻦ‬

‫‪C v × t 50‬‬ ‫از اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻣﻌﻠﻮم ﺑﻮدن ‪ Hdr‬و ﻣﻘﺪار ‪ t 50‬ﮐﻤﯿﺖ ‪ CV‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪.‬‬
‫= ‪T50‬‬ ‫‪= 0 / 197‬‬
‫‪H2dr‬‬

‫‪0/ 197H2dr‬‬
‫= ‪CV‬‬
‫‪t 50‬‬

‫‪ -‬روش ﺟﺬر زﻣﺎن )روش ﺗﯿﻠﻮر(‬

‫در اﯾﻦ ﻧﻤﻮدار ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺿﺨﺎﻣﺖ ﻧﻤﻮﻧﮥ ﺧﺎك ﺑﺎ ﺟﺬر زﻣﺎن ﺗﺮﺳﯿﻢ ﮔﺸﺘﻪ و ﻃﺒﻖ ﻣﺮاﺣﻞ زﯾﺮ ‪ CV‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -1‬از ﻗﺴﻤﺖ ﻣﯿﺎﻧﯽ و ﻧﺴﺒﺘﺎ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺧﻂ ‪ MN‬ﺗﺮﺳﯿﻢ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪ -2‬ﺧﻂ ‪ MT‬ﻃﻮري رﺳﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ‪ OT = 1/5 ON‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -3‬ﻃﻮل ‪ P‬ﺟﺬر زﻣﺎن ﺑﺮاي ‪ %90‬ﺗﺤﮑﯿﻢ اﺳﺖ‪(t 90) .‬‬

‫‪.CV‬‬ ‫ﺷﮑﻞ ‪ : 23‬روش ﺟﺬر زﻣﺎن در ﺗﻌﯿﯿﻦ‬

 ‫»‪«56‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫ﻃﺒﻖ ﺟﺪول ﻣﻘﺪار ‪ TV‬ﻧﻈﯿﺮ ‪ %90‬ﺗﺤﮑﯿﻢ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 0/848‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪CV .t90‬‬ ‫‪0 / 848H2dr‬‬

‫= ‪T90‬‬ ‫= ‪= 0 / 848 → CV‬‬
‫‪H2dr‬‬ ‫‪t90‬‬

‫ﺿﺮﯾﺐ ﺗﺤﮑﯿﻢ ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺤﺪودة ﺗﻨﺶ اﻋﻤﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﺧﺎك ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و در ﯾﮏ ﺧﺎك ﯾﮑﺴﺎن ﺑﻪ ازاي ﺗـﻨﺶ ﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﻣﺘﻔـﺎوت‬

‫اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺳﻬﻮﻟﺖ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻣﻌﻤﻮﻻ ‪ CV‬را ﺑﺮاي ﯾﮏ ﺧﺎك ﻣﺸﺨﺺ ﺛﺎﺑﺖ ﻓﺮض ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬اﮔﺮ ﺿﺨﺎﻣﺖ ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك ‪ 1‬اﯾﻨﭻ ﺑﺎﺷﺪ زﻣﺎن ﻻزم ﺑﺮاي‪ %50‬ﺗﺤﮑﯿﻢ‪ 72 ،‬ﺛﺎﻧﯿﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺿﺮﯾﺐ ﺗﺤﮑﯿﻢ را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ‬

‫ﮐﻨﯿﺪ‪) .‬ﺧﺎك از دو ﻃﺮف زﻫﮑﺶ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ(‬

‫)‪(25 / 5)2 (0 / 2‬‬

‫= ‪Cv‬‬ ‫‪= C v = 0 / 0448‬‬
‫‪72‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻮدن ﺿﺮﯾﺐ ﺗﺤﮑﯿﻢ )‪ (CV‬ﺑﺮاي ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑـﺎ ﻣﺤﺎﺳـﺒﮥ زﻣـﺎن از ﻃﺮﯾـﻖ راﺑﻄـﮥ ﻓـﻮق‪،‬‬

‫ﻧﺸﺴﺖ‪ -‬زﻣﺎن را ﺑﺮاي ﻻﯾﻪ ﻫﺎي ﺧﺎك رﺳﻢ ﮐﺮد‪ .‬و اﮔﺮ ﺧﺎك از دو ﯾﺎ ﭼﻨﺪ ﻻﯾﮥ ﯾﮑﺴﺎن ﯾﺎ ﻣﺨﺘﻠـﻒ اﻟﺠـﻨﺲ‬ ‫ﻣﻨﺤﻨﯽ‬

‫ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻨﺤﻨﯽ زﻣﺎن ﺑﺮاي ﻫﺮﮐﺪام ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ رﺳﻢ ﺷﻮد و ﻧﺸﺴﺖ ﮐﻞ در ﯾﮏ زﻣـﺎن ﻣﻌـﯿﻦ‪ ،‬ﺣﺎﺻـﻞ ﺟﻤـﻊ‬

‫ﻧﺸﺴﺘﻬﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻫﺮ ﻻﯾﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﻧﺸﺴﺖ ﺣﺎﺻﻞ در ﻻﯾﻪ اي از ﺧﺎك ﺑﺎ ﺿﺨﺎﻣﺖ ﻣﺸﺨﺺ در ﯾﮏ زﻣﺎن ﻣﻌﯿﻦ و ﯾﺎ زﻣﺎن ﻻزم ﺑﺮاي ﯾﮏ ﻣﻘﺪار ﻣﺸﺨﺺ ﺗﺤﮑﯿﻢ‬

‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از راﺑﻄﮥ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ‪.‬‬

‫‪U12‬‬ ‫‪t1H22‬‬
‫=‬
‫‪U22‬‬ ‫‪t2 H12‬‬

‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬زﻣﺎن ﻻزم ﺑﺮاي‪ %40‬ﺗﺤﮑﯿﻢ ﺑﺮاي ﻻﯾﮥ ﺧﺎﮐﯽ ﺑﻪ ﺿﺨﺎﻣﺖ ‪ 120‬اﯾﻨﭻ را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪ .‬ﻣﻘﺪار ‪ t50‬ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧـﮥ ﺧـﺎﮐﯽ‬

‫‪1‬اﯾﻨﭻ در آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 4/6‬دﻗﯿﻘﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﻻﯾﻪ ﺧﺎك از دو ﻃﺮف زﻫﮑﺶ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ(‬ ‫ﺑﻪ ﺿﺨﺎﻣﺖ‬

‫‪U12‬‬ ‫‪(40)2‬‬ ‫‪(t )(0 / 5)2‬‬

‫=‬ ‫‪= 1‬‬ ‫‪= 42393 / 6 : 42400‬‬ ‫دﻗﯿﻘﻪ‬
‫‪U22‬‬ ‫)‪(50)2 (4 / 6)(60‬‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«57‬‬

‫‪-8-10 -1‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺿﺮﯾﺐ ﺗﺮاﮐﻢ ﭘﺬﯾﺮي ) ‪ (av‬ﺧﺎك‬

‫از دﯾﮕﺮ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﺘﺎﯾﺞ آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺤﮑﯿﻢ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮد‪ ،‬ﺿﺮﯾﺐ ﺗﺮاﮐﻢ ﭘﺬﯾﺮي ﺧﺎك اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪∆e‬‬
‫=‪e‬‬
‫‪∆P‬‬

‫ﻣﻘﺪار ‪ av‬ﻣﻘﺪار ﺛﺎﺑﺘﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﻓﺸﺎر و ﮐﺎﻫﺶ ﻧﺴﺒﺖ ﭘﻮﮐﯽ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬از آﻧﺠﺎﺋﯿﮑﻪ ﺿﺮﯾﺐ ﻧﻔﻮذﭘـﺬﯾﺮي ﺧـﺎك‬

‫ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻣﺘﻮﺳﻂ درﺟﮥ ﭘﻮﮐﯽ ﺧﺎك ﻣﻮرد آزﻣﺎﯾﺶ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ ،‬از آن در ﺗﻌﯿﯿﻦ درﺟﮥ ﭘﻮﮐﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪C v γ ω .a v‬‬
‫=‪K‬‬
‫‪1 + e0‬‬

‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪:‬‬

‫‪ = K‬ﺿﺮﯾﺐ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي‬

‫‪ = av‬ﺿﺮﯾﺐ ﺗﺮاﮐﻢ ﭘﺬﯾﺮي‬

‫‪ = Cv‬ﺿﺮﯾﺐ ﺗﺤﮑﯿﻢ‬

‫‪ = Cc‬ﺷﺎﺧﺺ ﻓﺸﺮدﮔﯽ‬

‫‪ = e0‬ﻧﺴﺒﺖ ﭘﻮﮐﯽ ﺧﺎك در ﺷﺮوع آزﻣﺎﯾﺶ‬

‫‪ = δw‬داﻧﺴﯿﺘﮥ آب ﻣﻮﺟﻮد در ﺧﺎك‪).‬ﻧﺴﺒﺖ وزن آب ﺑﻪ ﺣﺠﻢ ﺧﺎك(‪ ،‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻧﺘﺎﯾﺞ آزﻣﺎﯾﺸﺎت ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاي اﮐﺜﺮ ﺧﺎك ﻫﺎي ﺑﺎ ﺗﺤﮑﯿﻢ ﻧﺮﻣﺎل‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺿﺮﯾﺐ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ ﺷـﺪه از‬

‫ﻧﺘﺎﯾﺞ آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺤﮑﯿﻢ را ﺑﺎ دﻗﺖ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار دﻫﯿﻢ‪.‬‬

‫ﺧﺎك ﺑﺎ ﺗﺤﮑﯿﻢ ﻧﺮﻣﺎل ‪ :‬ﺧﺎﮐﯽ ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﺗﺤﺖ ﺑﺎر ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺗﺮ از ﺑﺎري ﮐﻪ اﻻن ﺗﺤﻤـﻞ ﻣـﯽ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬ﻧﺒـﻮده اﺳـﺖ‪ .‬و ﺷـﺮاﯾﻂ‬

‫ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺮاﯾﻂ ﻓﻌﻠﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ و ﺗﺤﺖ ﺑﺎري ﮐﻪ اﻻن ﻗﺮار دارﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺤﮑﯿﻢ ﺣﺎﺻﻞ ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ - 9-10-1‬ﺑﺮﺧﯽ از روﺷﻬﺎي ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﻧﺸﺴﺖ‬

‫‪ -‬در ﺑﺮﺧﯽ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﯽ ﺗﻮان ﭘﯽ ﻫﺎﯾﯽ ﻧﺼﺐ ﮐﺮد ﮐﻪ اﻣﮑﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ وزن ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺗﺎ ﺳﻄﺢ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﭘﯽ وارد ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪ -‬از روش ﻣﮑﺎن ﺳﺎزي ﺑﺮاي ﭘﯽ ﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﺗﻮان اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﮐﻪ دور ﺗﺎ دور ﻣﺤـﯿﻂ ﺑﯿﺮوﻧـﯽ ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎن ﯾـﮏ‬

‫ﺣﺎﺷﯿﮥ ﺧﺎﮐﺒﺮداري ﺷﺪه اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﺑﺘﻦ ﺑﻪ دﯾﻮاره ﭘﺎﺷﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد از داﺧـﻞ ﻧﯿـﺰ ﺧـﺎﮐﺒﺮداري اﻧﺠـﺎم ﻣـﯽ‬

‫ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺗﻤﺎم ﺳﺎزه ﺑﻪ داﺧﻞ زﻣﯿﻦ ﻓﺮو ﻣﯽ رود‪.‬‬

 ‫»‪«58‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ -‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از زﻫﮑﺸﯽ ﻣﺎﺳﻪ اي ﺳﺎﺧﺘﮕﺎه ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺪار ﮐﺮدن ﺧﺎك ﻫﺎ ﮐﻤﮏ ﮐﺮد‪ .‬در اﯾﻦ روش ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از ﯾـﮏ‬

‫ﻟﻮﻟﮥ ﻓﻮﻻدي ﻣﺎﺳﻪ ﺑﺴﯿﺎر آرام ﻃﻮري ﮐﻪ ﺧﺎك دﺳﺖ ﻧﺨﻮرده ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬وارد ﺧﺎك رﺳﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﺳﭙﺲ ﻟﻮﻟـﻪ را ﺧـﺎرج ﻣـﯽ‬

‫ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺧﺎك ﻣﺴﺘﺤﮑﻢ ﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -‬ﻣﯽ ﺗﻮان ﻗﺒﻞ از ﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬ﭘﯿﺶ ﺑﺎرﻫﺎﯾﯽ را روي ﭘﯽ ﻗﺮار داد ﺗﺎ ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻧﺸﺴﺖ ﻧﺴﺒﯽ ﺑﻬﺒﻮد ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -11-1‬ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﻓﺸﺎر ﺣﺎﺻﻞ از وزن ﻻﯾﻪ ﻫﺎي ﻓﻮﻗﺎﻧﯽ‬

‫اﺻﻮﻻ اﯾﻦ ﻓﺸﺎر را ﺑﺮاﺑﺮ وزن ﺳﺘﻮﻧﯽ از ﻻﯾﻪ ﻫﺎي ﻓﻮﻗﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ واﺣﺪ در ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﯾﻢ‪ .‬اﯾﻦ ﻓﺸﺎر ﺗﺎ وﺳﻂ ﻻﯾﻪ اي‬

‫ﮐﻪ ﻧﺸﺴﺖ در آن ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ اﺳﺖ‪ ،‬در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪n‬‬ ‫ﻓﺸﺎر ﺳﺮﺑﺎره ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪:‬‬
‫‪P = ∑ γi hi‬‬
‫‪i =1‬‬

‫‪γi‬داﻧﺴﯿﺘﮥ ﻻﯾﻪ ﻫﺎي ﻓﻮﻗﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﯾﻂ رﻃﻮﺑﺘﯽ ﺧﺎك و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺷﺮاﯾﻂ ﺳﻄﺢ اﯾﺴﺘﺎﺑﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -12 -1‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ ﺧﺎك‬

‫ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻣﻘﺎوﻣﺘﯽ ﺧﺎك‪ ،‬ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ و اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ ‪ :‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺗﻮدة ﺧﺎك در ﺑﺮاﺑﺮ ﻟﻐﺰش اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻦ و ﻣﺎﺳﻪ ﻧﻘﺶ ﻋﻤﺪه اي در اﯾﺠﺎد اﺻـﻄﮑﺎك داﺧﻠـﯽ ﺧـﺎك‬

‫دارﻧﺪ و ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯿﺰان ﺷﻦ و ﻣﺎﺳﻪ در ﺧﺎك اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺧﺎك ﻫـﺎي رﺳـﯽ اﺻـﻄﮑﺎك داﺧﻠـﯽ‬

‫ﭘﺎﯾﯿﻨﯽ دارﻧﺪ‪ .‬ﻣﻘﺪار اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ ﻣﺎﺳﻪ ﺑﻪ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي‪ ،‬ﭼﮕﺎﻟﯽ ﯾﺎ داﻧﺴﯿﺘﻪ و ﺷﮑﻞ داﻧﻪ ﻫﺎي ﺧﺎك ﺑﺴـﺘﮕﯽ دارد‪ .‬وﻟـﯽ از‬

‫رﻃﻮﺑﺖ ﺧﺎك ﻣﺴﺘﻘﻞ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ رس ﺑﺎ ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ ارﺗﺒﺎط دارد‪ .‬رس ﺧﺸﮏ اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ ﺑﯿﺸـﺘﺮي‬

‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ رس اﺷﺒﺎع از آب دارد‪ .‬زﯾﺮا وﺟﻮد آب در ﺣﺪ اﺷﺒﺎع ﺳﺒﺐ ﺳﻬﻮﻟﺖ ﻟﻐﺰش داﻧﻪ ﻫﺎي رس روي داﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﺠﺎور ﻣﯽ‬

‫ﺷﻮد‪ .‬ﻣﻘﺪار اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ را ﺑﻪ ﺻﻮرت زاوﯾﮥ اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ )‪ (φ‬ﺑﯿﺎن ﻣـﯽ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺗﺎﻧﮋاﻧـﺖ زاوﯾـﮥ اﺻـﻄﮑﺎك داﺧﻠـﯽ‬

‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﯿﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻟﻐﺰش در ﻃﻮل ﻫﺮ ﺻﻔﺤﻪ از ﺧﺎك و ﻣﺆﻟﻔﮥ ﻋﻤﻮدي ﻧﯿﺮوي ﻋﻤﻞ ﮐﻨﻨﺪه ﺑﺮ آن ﺻﻔﺤﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪°‬‬
‫زاوﯾﮥ اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ رﺳﻬﺎ از ‪) 10°‬در ﺣﺪ رواﻧﯽ( ﺗﺎ ‪ 12°‬در رﺳﻬﺎي ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺨﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻣﺎﺳﻪ ﻫﺎي ﺧﺸـﮏ ﻫـﻢ‬

‫‪ 34‬اﺳﺖ‪ .‬زاوﯾﮥ اﺻﻄﮑﺎك ﻣﺎﺳﻪ ﻫﺎي ﮐﻮارﺗﺰي ‪ 30°‬ﺑﺮاي ﺳﯿﻠﺖ رﯾﺰ ﺗﺎ ﺣﺪود ‪ 22 °‬ﺑﺮاي ﻣﺎﺳﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ ‪ :‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ ﺧﺎﮐﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﻨﺶ واﻗﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺴﺒﻨﺪﮔﯽ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﯿـﺮوي ﺟﺎذﺑـﮥ دو ﺳـﻮﯾﮥ ذرات‬

‫ﺧﺎك )ﻧﯿﺮوي ﺟﺎذﺑﮥ ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﯽ و ﻻﯾﻪ ﻫﺎي رﻃﻮﺑﺖ( ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻧﯿﺮوي ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ ﺑﺎ ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«59‬‬

‫رس ﺧﺸﮏ ﭘﻮدر و ﻧﺮم ﺷﺪه ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ ﻧﺎﭼﯿﺰي دارد‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ رﻃﻮﺑﺖ ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ آن اﻓـﺰاﯾﺶ ﻣـﯽ ﯾﺎﺑـﺪ ﺗـﺎ‬

‫ﺧﺎك ﺑﻪ ﺣﺪ ﺧﻤﯿﺮي ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﯿﺸﺘﺮ رﻃﻮﺑﺖ‪ ،‬ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ را ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ دﻫﺪ‪.‬‬

‫ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺣﺎﺻﻞ از آزﻣﺎﯾﺸﺎت ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﻘﺪار ﭼﺴـﺒﻨﺪﮔﯽ از ‪ N/m2‬در ﻣﺎﺳـﮥ ﺧﺸـﮏ ﯾـﺎ ﺳـﯿﻠﺖ ﻣﺮﻃـﻮب ﺗـﺎ ‪ 10 N/m2‬در‬

‫رﺳﻬﺎي ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺨﺖ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬رﺳﻬﺎي ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺮم ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ از ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ‪ 104N/m 2‬ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ از رس و ﻣﺎﺳﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺧﺎك ﺑﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺎﻻ اﯾﺠﺎد ﮐﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ در ﺟﺎده ﻫﺎي ﺷﻨﯽ‪ -‬رﺳـﯽ ﮐـﻪ ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﺷـﻦ و‬

‫ﻣﺎﺳﻪ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻣﻘﺪار ﮐﻤﯽ ﺳﯿﻠﺖ و رس ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺎك ﺑﺎ ﺑﺎرﭘﺬﯾﺮي ﺑﺎﻻ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﺷﻦ و ﻣﺎﺳـﻪ در اﯾـﻦ ﺧـﺎك ﻫـﺎ‬

‫ﺳﺒﺐ اﯾﺠﺎد اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ زﯾﺎد ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬وﺟﻮد رس ﻧﯿﺰ ﺳﺒﺐ اﻓﺰاﯾﺶ ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ ﺧﺎك ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺳﯿﻠﺖ ﻫـﻢ ﺑﺮﺧـﯽ از‬

‫ﻓﻀﺎﻫﺎي ﺧﺎﻟﯽ را ﭘﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺧﺎك ﻫﺎي ﻣﻨﺤﺼﺮا رﺳﯽ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻋﺪم وﺟﻮد داﻧﻪ ﻫﺎي درﺷـﺖ در ﺧـﺎك اﺻـﻄﮑﺎك داﺧﻠـﯽ‬

‫ﭘﺎﯾﯿﻨﯽ دارﻧﺪ و از ﻃﺮﻓﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﻤﯽ در ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ آﻧﻬﺎ را ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽ دﻫﺪ‪.‬‬

‫ﻧﯿﺮوﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﻄﻮح ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺧﺎك وارد ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬دو ﻧﻮع ﺗﻨﺶ اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ -1 .‬ﺗﻨﺶ ﻧﺮﻣﺎل ﮐﻪ ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﺳﻄﺢ اﺳﺖ‬

‫)‪ -2 (σ‬ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ﻣﻮازي ﺳﻄﺢ )‪ .(τ‬ﺧﺎك ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺗﺤﻤﻞ ﺗﻨﺶ ﻧﺮﻣﺎل ﻋﻤـﻮد ﺑـﺮ ﺳـﻄﺢ را دارد‪ .‬اﻣـﺎ در ﺗﺤﻤـﻞ‬

‫ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ﺿﻌﻒ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ اﻋﻤﺎل ﺷﺪه ﺑﻪ ﯾﮏ ﺳﻄﺢ از ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ آن ﺳـﻄﺢ ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﺷـﻮد‪ ،‬آن‬

‫ﺳﻄﺢ ﮔﺴﯿﺨﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ σ1 .‬و ‪ σ3‬ﺣﺪاﮐﺜﺮ و ﺣﺪاﻗﻞ ﺗﻨﺶ ﻧﺮﻣﺎل درون ﺟﺴﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻨﺶ ﻫﺎي اﺻﻠﯽ ﺟﺴﻢ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽ‬

‫ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻮدن ﺗﻨﺶ اﻋﻤﺎل ﺷﺪه روي ﺳﻄﻮح ﺧﺎرﺟﯽ ﯾﮏ ﺟﺴﻢ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺗﻨﺶ ﻫﺎي روي ﻫﺮ ﺳﻄﺢ داﺧﻠﯽ دﻟﺨﻮاه ﮐﻪ ﺑـﺎ‬

‫‪σ + σ b σa − σ b‬‬ ‫ﺗﻨﺶ ﻫﺎي وارده زاوﯾﮥ )‪ (θ‬ﻣﯽ ﺳﺎزﻧﺪ ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪.‬‬
‫‪σθ = a‬‬ ‫‪+‬‬ ‫)‪cos(2θ) − τ sin(2θ‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪σ −σ‬‬
‫= ‪τ‬‬ ‫‪a‬‬

‫)‪sin(2θ) − τ cos(2θ‬‬
‫‪b‬‬

‫‪2‬‬
‫‪θ‬‬

‫‪ - 1-12-1‬ﺗﺌﻮري اﺻﻄﮑﺎك ﻣﻮﻫﺮ‪-‬ﮐﻮﻟﻤﺐ‬

‫ﺗﺌﻮري ﻣﻮﻫﺮ‪-‬ﮐﻮﻟﻤﺐ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي» ﺗﺌﻮري اﺻﻄﮑﺎﮐﯽ ﺑﯿﻦ ﺳﻄﻮح« ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺧﺎك را در ﺑﺮاﺑﺮ» ﺑﺮش« ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ ) ‪ (c‬و زاوﯾﮥ اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ )‪ (φ‬ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ ﺧﺎك ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﺻﻄﮑﺎك داﻧﻪ ﻫﺎي ﺧﺎك ﺑـﺮ روي‬

‫ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ از ﻃﺮﯾﻖ راﺑﻄﮥ )‪ σ × tan(φ‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ (σ) .‬ﺗﻨﺶ ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﺳﻄﺢ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ درﮔﯿﺮي و اﺻـﻄﮑﺎك‬

‫داﻧﻪ ﻫﺎ‪ ،‬زاوﯾﮥ اﺻﻄﮑﺎك ﺧﺎك )‪ (φ‬ﺑﯿﺸﺘﺮ و ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﺻﻄﮑﺎﮐﯽ ﺧﺎك ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺧﺎك ﻫﺎي داﻧﻪ اي ﻋﻤﺪﺗﺎ ﻧﺎﺷﯽ‬
 ‫»‪«60‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫از اﺻﻄﮑﺎك )‪ (φ‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ در ﺧﺎك ﻫﺎي رﺳﯽ ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ ﮐﻪ ﻧﺎﺷﯽ از ﺟﺎذﺑﮥ ﺑﯿﻦ ذرات در ﺧـﺎك ﻫـﺎي رﺳـﯽ اﺳـﺖ‪،‬‬

‫ﻧﻘﺶ اﺻﻠﯽ را در ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ دارد‪ .‬در ﺧﺎك ﻫﺎي داﻧﻪ اي ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺮ ﻓﺮض ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ اﻧﺪازة داﻧﻪ ﻫﺎ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ زاوﯾﻪ دار ﺷﺪن آﻧﻬﺎ‪ ،‬درﮔﯿﺮي و اﺻﻄﮑﺎك ﺑﯿﻦ آﻧﻬﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ و زاوﯾﮥ اﺻﻄﮑﺎك )‪ (φ‬ﺑﯿﺸـﺘﺮ‬

‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﻓﺸﺎر ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ در ﺧﺎك ﻫﺎي داﻧﻪ درﺷﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﻦ ﻫﺎ‪ ،‬ﮔﻮﺷﻪ ﻫﺎي ﺗﯿﺰ آﻧﻬﺎ ﺳﺎﯾﯿﺪه ﺷﺪه و درﮔﯿـﺮي‬

‫داﺗﻪ ﻫﺎ ﮐﻤﺘﺮو زاوﯾﮥ اﺻﻄﮑﺎك اﯾﻦ ﺧﺎك ﻫﺎ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎ رﺳﻢ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ در ﻣﺤﻮر ﻣﺨﺘﺼﺎت‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮان ﺧﻂ ﭘﻮش ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﻣﻮﻫﺮ‪-‬ﮐﻮﻟﻤـﺐ ﯾـﺎ ﺧـﻂ ﮔﺴـﯿﺨﺘﮕﯽ‬

‫ﻣﻮﻫﺮ‪ -‬ﮐﻮﻟﻤﺐ را ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪τ‬‬
‫ﭘﻮش ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﻣﻮﻫﺮ‪ -‬ﮐﻮﻟﻤﺐ‬

‫‪φ‬‬

‫‪σ‬‬
‫ﺷﮑﻞ‪ :24‬ﺗﺮﺳﯿﻢ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ و ﻧﺮﻣﺎل در ﻣﺤﻮر ﻣﺨﺘﺼﺎت در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻫﻢ‪. .‬‬

‫در ﻧﻘﺎط روي ﺧﻂ ﭘﻮش ﻣﻮﻫﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ و ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﻧﻘﺎط ﺑﺎﻻي ﺧﻂ در واﻗﻊ ﮔﺴﯿﺨﺘﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﭼـﺮا ﮐـﻪ‬

‫ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﺑﺮﺷﯽ ﺑﯿﺶ از ﺗﺤﻤﻞ ﺧﺎك را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫در ﺧﺎك ﻫﺎي رﺳﯽ ﮐﻪ داراي ﺗﺤﮑﯿﻢ ﻋﺎدي ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﭘﻮش ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ از ﻣﺒﺪأ ﻣﺨﺼﺎت ﻋﺒﻮر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﭘﯿﺶ‬

‫ﺗﺤﮑﯿﻤﯽ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺮوز ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ در ﺧﺎك ﻫﺎي ﭼﺴﺒﻨﺪه ﻣﯽ ﮔـﺮدد‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ در ﺧـﺎك ﻫـﺎي رﺳـﯽ ﻋـﺎدي ﺗﺤﮑـﯿﻢ ﯾﺎﻓﺘـﻪ‬
‫‪τ‬‬
‫ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﯿﺶ ﺗﺤﮑﯿﻢ‬
‫ﺗﺤﮑﯿﻢ ﻋﺎدي‬

‫‪C‬‬
‫‪σ‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ ::25‬ﭘﻮش ﻣﻮﻫﺮ‪-‬ﮐﻮﻟﻤﺐ ﺑﺮاي ﺧﺎك ﻫﺎي رﺳﯽ ﭘﯿﺶ ﺗﺤﮑﯿﻢ ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗﺤﮑﯿﻢ ﻧﺮﻣﺎل‪.‬‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«61‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﺮﺳﯿﻢ ﭘﻮش ﻣﻮﻫﺮ در داﯾﺮة ﻣﻮﻫﺮ ﻣﯽ ﺗﻮان در ﻣﻮرد ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﺟﺴﻢ اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮﮐﺮد‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯿﮑﻪ ﭘـﻮش ﻣـﻮﻫﺮ داﯾـﺮه را‬

‫ﻗﻄﻊ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺟﺴﻢ ﮔﺴﯿﺨﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ و اﮔﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ داﯾﺮه ﻓﺎﺻﻠﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪة اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﺴـﻢ ﮔﺴـﯿﺨﺘﻪ‬

‫ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ .‬و زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﻮش ﻣﻮﻫﺮ ﻣﻤﺎس ﺑﺮ داﯾﺮه اﺳﺖ در ﻧﻘﻄﻪ اي ﮐﻪ ﺑﺮ ﻫﻢ ﻣﻤﺎس ﺷﺪه اﻧﺪ‪ ،‬ﺟﺴﻢ ﮔﺴﯿﺨﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫راﺑﻄﮥ ﺑﯿﻦ ﺗﻨﺶ ﻫﺎي اﺻﻠﯽ در ﺣﯿﻦ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﯽ ﻣﺤﻠﯽ ﮐﻪ ﭘﻮش ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﻣﻤﺎس ﺑﺮ داﯾﺮه ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﻪ ﺻـﻮرت‬

‫زﯾﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪φ‬‬
‫) ‪σ1 = σ3 tan 2 (45 +‬‬
‫‪2‬‬
‫‪(σ1 − σ3 ) = 2c × cos φ + (σ1 − σ3 )sin φ‬‬

‫‪- 2-12-1‬ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺸﺎت ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺧﺎك‬

‫‪ -‬آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺮش ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ )‪(Direct Shear Test‬‬

‫اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺶ در ﻫﺮ دو ﻧﻮع ﺧﺎك داﻧﻪ اي و ﭼﺴﺒﻨﺪه ﮐﺎرﺑﺮد دارد‪ .‬ﻧﯿﺮوي ﻗـﺎﺋﻢ )‪ (N‬در ﻃـﻮل اﯾـﻦ آزﻣـﺎﯾﺶ ﺛﺎﺑـﺖ اﺳـﺖ و‬

‫ﻧﯿﺮوي اﻓﻘﯽ )‪ (T‬ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ ﺗﺎ ﺟﺴﻢ ﮔﺴﯿﺨﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ ﺧﺎك ﯾﺎ ﺳـﻨﮓ‬

‫ﯾﻌﻨﯽ ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ )‪ (c‬و زاوﯾﮥ اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ )‪ (φ‬از اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺶ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫در اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺶ ﻧﻤﻮﻧﮥ ﺧﺎﮐﯽ را ﮐﻪ ﺑﺨﺸﯽ از آن در زﯾﺮ زﻣﯿﻦ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻗﺎﺋﻢ و ﺑﺮﺷـﯽ ﻗـﺮار ﻣـﯽ‬

‫دﻫﯿﻢ‪ .‬و اﯾﻦ ﻋﻤﻞ را آن ﻗﺪر اداﻣﻪ ﻣﯽ دﻫﯿﻢ ﺗﺎ ﻧﻬﺎﯾﺘﺎ ﯾﮏ ﺑﺨﺶ از ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﺨﺶ دﯾﮕﺮ ﺑﻠﻐﺰد‪ .‬ﭼﯿﺰي ﮐﻪ اﻧﺪازه ﻣـﯽ‬

‫ﮔﯿﺮﯾﻢ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻣﺎﺳﻪ و ﺟﺎﺑﻪ ﺟﺎﯾﯽ ﻫﺎي ﺑﺮﺷﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺶ ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﺮ روي ﺳﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺎ ﺗﻨﺶ ﻗﺎﺋﻢ ﻣﺘﻔـﺎوت اﻧﺠـﺎم‬

‫ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﺑﺮﺷﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و در ﻣﺤﻮر ﻣﺨﺘﺼﺎت رﺳﻢ ﻣـﯽ ﺷـﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫)‪ (c‬و )‪ (φ‬را از اﯾﻦ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪.‬در ﺧﺎك ﻫﺎي ﺗﯿﭙﯿﮏ رﺳﯽ ﭼﺴﺒﻨﺪه ﮐﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺗﺎﺑﻊ ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ اﺳـﺖ‬

‫و اﺻﻄﮑﺎك در اﯾﻦ ﺧﺎك ﻫﺎ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬ﻧﻤﻮدار ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﻂ ﻣﻮازي ﻣﺤﻮر ‪ σ‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬و در ﺧﺎك ﻫﺎي ﻣﺎﺳﻪ اي ﻏﯿـﺮ‬

‫ﭼﺴﺒﻨﺪه ﮐﻪ داراي اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ از ﻣﺒﺪأ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻋﺒﻮر ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد و ‪ c = 0‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
 ‫»‪«62‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪τ‬‬ ‫)‪(1‬‬ ‫‪τ‬‬ ‫)‪(2‬‬

‫‪τ =c‬‬
‫‪φ‬‬

‫‪σ‬‬ ‫‪σ‬‬
‫ﺷﮑﻞ‪ : 26‬ﭘﻮش ﻣﻮﻫﺮ‪-‬ﮐﻮﻟﻤﺐ ﺑﺮاي ﺧﺎك ﻫﺎي رﺳﯽ ﭼﺴﺒﻨﺪه )ﺷﮑﻞ ‪ (1‬و ﺧﺎك ﻫﺎي ﻣﺎﺳﻪ اي ﭼﺴﺒﻨﺪه )ﺷﮑﻞ ‪(2‬‬

‫آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺮش ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﻪ ﺳﻪ ﺷﯿﻮه اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد‪:‬‬

‫ﺗﻨﺪ )‪ : (UU‬ﮐﻪ ﻧﯿﺮوي ﻗﺎﺋﻢ )‪ (N‬و ﻧﯿﺮوي اﻓﻘﯽ )‪ (T‬ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ اﻋﻤﺎل ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و اﻣﮑﺎن زﻫﮑﺸﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬

‫ﻧﯿﻤﻪ ﺳﺮﯾﻊ )‪ : (CU‬ﺑﺎر ﻗﺎﺋﻢ )‪ (N‬ﺑﻪ ﮐﻨﺪي اﻋﻤﺎل ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻧﯿﺮوي اﻓﻘﯽ )‪ (T‬ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ اﻋﻤﺎل ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﮐﻨﺪ )‪ : (CD‬ﺑﺎر ﻗﺎﺋﻢ )‪ (N‬و ﻧﯿﺮوي اﻓﻘﯽ )‪ (T‬ﻫﺮ دو ﺑﻪ ﮐﻨﺪي اﻋﻤﺎل ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﺧﺎك ﻓﺮﺻﺖ زﻫﮑﺸﯽ دارد‪.‬‬

‫در ﺧﺎك ﻫﺎي ﺑﺎ درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﭼﻮن ﺑﺤﺚ زﻫﮑﺸﯽ و ﺧﺮوج آب ﻣﻄﺮح ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﻨـﺪ ﯾـﺎ ﻧﯿﻤـﻪ‬

‫ﺳﺮﯾﻊ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد و در آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﻨﺪ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﺣﺎﺻﻞ‪ ،‬ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي زﻫﮑﺸﯽ ﻧﺸﺪه ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ اﻣﺎ در آزﻣـﺎﯾﺶ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬آب‬

‫ﻫﺎي ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر زﻫﮑﺸﯽ ﺷﺪه و ﻣﯽ ﺗﻮان ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻧﻈﯿﺮ ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮد‪.‬‬

‫در ﺧﺎك ﻫﺎي ﻣﺘﺮاﮐﻢ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﺟﺎﺑﻪ ﺟﺎﯾﯽ ﻧﯿﺮوي ﺑﺮﺷﯽ ﺑﻪ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ و ﺳﭙﺲ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﻧﻘﻄـﮥ اوج ﻣﻨﺤﻨـﯽ‬

‫در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﻘﻄﮥ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﺧﺎك اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﺧﺎك ﺑﻪ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺧﻮد رﺳـﯿﺪه اﺳـﺖ‪ .‬ﭘـﺲ از اﯾـﻦ ﻣﻘﺎوﻣـﺖ‬

‫ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ و ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ اي ﻣﯽ رﺳﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه )‪ (Residual‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫در ﺧﺎك ﻫﺎي ﺳﺴﺖ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﺟﺎﺑﻪ ﺟﺎﯾﯽ ﻧﯿﺮوي ﺑﺮﺷﯽ ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ زﯾﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﺪ ﻧﻬﺎﯾﯽ ﺧﻮد ﻣﯽ رﺳﺪ و ﺑـﻪ ﺻـﻮرت‬

‫ﻣﺠﺎﻧﺐ اﻓﻘﯽ در ﻣﯽ آﯾﺪ‪ .‬در ﻧﻤﻮدار ﺧﺎك ﻫﺎي ﺳﺴﺖ ﻫﯿﭻ ﻧﻘﻄﮥ اوﺟﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد ﺗﺎ ﺑﺘﻮان آن را ﻧﻘﻄﮥ ﮔﺴـﯿﺨﺘﮕﯽ ﻧﻤﻮﻧـﻪ‬

‫داﻧﺴﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﺧﺎك ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ ﺧﺎك ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد و زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ اﻓﻘﯽ ﺧﺎك‬

‫‪ 15‬ﺗﺎ ‪ 20‬درﺻﺪ ﻃﻮل ﻧﻤﻮﻧﻪ اوﻟﯿﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آزﻣﺎﯾﺶ را ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫در اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺶ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ ﻗﺎﺋﻢ ﺧﺎك را اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي ﮐﺮد و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از آن ﻧﻤﻮدار ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺣﺠﻢ را رﺳـﻢ‬

‫ﮐﺮد‪ .‬ﺧﺎك ﺳﺴﺖ دﭼﺎر اﻧﻘﺒﺎض و ﮐﺎﻫﺶ ﺣﺠﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﺧﺎك ﻣﺘﺮاﮐﻢ اﺑﺘﺪا ﮐﺎﻫﺶ ﺣﺠﻢ اﺗﺪﮐﯽ دارد اﻣﺎ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺗﺮاﮐﻢ‬

‫ﺑﺎﻻ در زﻣﺎن ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﺣﺠﻢ و اﻧﺒﺴﺎط دارد‪ .‬اﻓﺰاﯾﺶ ﺣﺠﻢ از ﮐﻤﯽ ﻗﺒﻞ از رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻧﻘﻄﮥ اوج ﺷﺮوع ﻣـﯽ‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«63‬‬

‫ﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﭘﺲ از ﮔﺴﯿﺨﺘﻪ ﺷﺪن ﮐﺎﻣﻞ‪ ،‬ﺣﺠﻢ ﺧﺎك در ﻧﺎﺣﯿﮥ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﻋﻠـﺖ اﻓـﺰاﯾﺶ ﺣﺠـﻢ ﻫـﻢ‬

‫ﺑﺎزﺷﺪﮔﯽ ﻗﻔﻞ و ﺑﺴﺖ ﺑﯿﻦ ﺳﻄﻮح در ﻫﻨﮕﺎم ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺣﺮﮐـﺖ ﺳـﺒﺐ‬

‫اﻓﺰاﯾﺶ ﺣﺠﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫اﻣﺎ آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺮش ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻫﻤﻮاره داراي اﯾﻦ ﻧﻘﺺ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺳﻄﺢ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ در اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺶ ﺳﻄﺢ ﺑﯿﻦ دو ﻧﯿﻤﻪ ﺟﻌﺒﻪ‬

‫اﺳﺖ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﯾﻦ ﺳﻄﺢ ﺿﻌﯿﻔﺘﺮﯾﻦ ﺳﻄﺢ ﺧﺎك ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺧـﺎك در ﺳـﻄﺢ دﯾﮕـﺮي ﮐﻤﺘـﺮ ﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬

‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ در ﻫﻤﺎن ﺳﻄﺢ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﯾﮑﺴﺎن ﻧﯿﺴﺖ و در ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﻧﺎﺣﯿﮥ ﺑﺮش ﺧﻮرده ﺑﯿﺸﺘﺮ و در وﺳـﻂ ﺧـﺎك‬

‫ﮐﻤﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺮ روي دو ﯾﺎ ﺳﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -‬آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺮاﮐﻢ ﺳﻪ ﻣﺤﻮري )‪(Triaxial Compression Test‬‬

‫آزﻣﺎﯾﺶ ﺳﻪ ﻣﺤﻮري ﻣﺘﺪاول ﺗﺮﯾﻦ روﺷﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﺮوزه در آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎﻫﻬﺎي ﻣﺪرن ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣـﯽ ﮔﯿـﺮد‪ .‬و ﻫﻤـﺎن‬

‫ﻃﻮر ﮐﻪ از ﻧﺎم آزﻣﺎﯾﺶ ﭘﯿﺪاﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﻪ ﺗﻨﺶ ﻓﺸﺎري ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ .‬در اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺶ ﻧﻤﻮﻧﻪ اي اﺳـﺘﻮاﻧﻪ اي در‬

‫درون دﺳﺘﮕﺎه ﺳﻪ ﻣﺤﻮري ﻗﺮار داده ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬در اﻃﺮاف ﻧﻤﻮﻧﻪ ﯾﮏ ﻏﺸﺎي ﭘﻼﺳﺘﯿﮑﯽ ﻗﺮار دارد و در ﺑﺨﺶ ﺑﯿﺮوﻧﯽ آب ﻗـﺮار‬

‫دارد‪ .‬اﻣﺎ آب داراي ارﺗﺒﺎط ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬در ﺑﺎﻻ و ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺷﯿﺮﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮاي ورود و ﺧـﺮوج آب وﺟـﻮد دارد‪ .‬ﺑـﺎ‬

‫اﻓﺰاﯾﺶ ﻓﺸﺎر آب اﻃﺮاف ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬اﻣﮑﺎن اﻋﻤﺎل ﺗﻨﺶ ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ ﺑﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد و اﯾﻦ ﺗـﻨﺶ ﻫﻤـﻪ ﺟﺎﻧﺒـﻪ در ﻫﻤـﮥ‬

‫ﺟﻬﺎت ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﻤﻮد ﺑﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ وارد ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺗﺎ ﻟﺤﻈﮥ ﺷﮑﺴﺖ ﻫﻢ ﺑﺮ ﻫﻢ ﻋﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﮐﻤـﮏ اﻫـﺮم ﺑﺎرﮔـﺬاري ﻣﻮﺟـﻮد در‬

‫ﺑﺎﻻي ﺻﻔﺤﻪ ﻫﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﻣﺤﺼﻮر ﮐﻨﻨﺪة ﻧﻤﻮﻧﻪ ﯾﻌﻨـﯽ ‪ σ2‬و ‪ σ3‬ﮐـﻪ در‬

‫اﺛﺮ ﻓﺸﺎر آب ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪه اﻧﺪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺴﺎوي اﻧﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﺷﻌﺎﻋﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﺗﻨﺶ اﺻﻠﯽ ﯾﻌﻨﯽ‬

‫‪ σ1‬از دو ﺗﻨﺶ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﯾﮑﯽ ﺗﻨﺶ آب ﮐﻪ در اﺛﺮ ﻓﺸﺎر آب در دو اﻧﺘﻬﺎي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽ آﯾﺪ و دﯾﮕﺮي ﺗـﻨﺶ‬

‫اﺿﺎﻓﯽ ﻣﺤﻮري ﺣﺎﺻﻞ از ﻓﺸﺎر ﻗﺎﺋﻢ ﭘﯿﺴﺘﻮن ﺑﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺶ در دو ﻣﺮﺣﻠﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ -1 :‬اﻋﻤﺎل ﺗﻨﺶ ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ )‪ (σ3‬ﺗﻮﺳﻂ آب اﻃﺮاف ﻧﻤﻮﻧﻪ ‪ -2‬اﻋﻤـﺎل ﺗـﻨﺶ‬

‫ﻗﺎﺋﻢ ﺗﻮﺳﻂ اﻫﺮم ﺑﺎرﮔﺬاري ﺑﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ و اﻓﺰاﯾﺶ اﯾﻦ ﺗﻨﺶ ﺗﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮔﺴﯿﺨﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻣﻘﺪار ﺗﻨﺶ ﻗﺎﺋﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ σ2 ،‬ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﻨﺶ اﻧﺤﺮاﻓﯽ ﻫﻢ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ‬

‫ذﮐﺮ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﺿﺮوري اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻨﺶ ﻣﺤﻮري اﺿﺎﻓﯽ ‪ σ2‬اﺧﺘﻼف ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ‪ σ1‬و ‪ σ3‬در داﯾﺮة ﻣﻮر اﺳﺖ‪ .‬در واﻗﻊ اﺧـﺘﻼف‬
 ‫»‪«64‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫ﺗﻨﺶ ﻫﺎي اﺻﻠﯽ )‪ (σ3 -σ1‬اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﺷﮑﺴﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﻘﺪار ﺗﻨﺶ ‪ σ2‬در ﻟﺤﻈﮥ ﮔﺴـﯿﺨﺘﮕﯽ ﻧﻤﻮﻧـﻪ‪ ،‬ﺑﺮاﺑـﺮ ﻣﻘﺎوﻣـﺖ‬

‫ﻓﺸﺎري ﻧﻤﻮﻧﮥ ﻣﻮرد آزﻣﺎﯾﺶ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎ اﻧﺠﺎم ﺣﺪاﻗﻞ دو آزﻣﺎﯾﺶ ﺳﻪ ﻣﺤﻮري ﺑﺮ روي دو ﻧﻤﻮﻧﻪ از ﺧﺎك ﺑﺎ ‪ σ3‬ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺎ رﺳـﻢ دو داﯾـﺮه‪ ،‬ﭘـﻮش‬

‫ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﻣﻤﺎس ﺑﺮ آﻧﻬﺎ را رﺳﻢ و )‪ (c‬و )‪ (φ‬را ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪ .‬ﺷﯿﺐ و ﻋﺮض از ﻣﺒﺪأ ﺧﻂ ﭘﻮش ﺷﮑﺴﺖ ﻣﻮﻫﺮ ﻧﻤﺎﯾـﺎﻧﮕﺮ‬

‫ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ )‪ (c‬و زاوﯾﮥ اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ )‪ (φ‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪σ1‬‬ ‫‪σ3‬‬
‫‪σ١ - σ٣ = σ2‬‬

‫‪σ3‬‬ ‫‪σ3‬‬ ‫‪σ3‬‬ ‫‪σ3‬‬

‫=‬ ‫‪+‬‬

‫‪σ١ - σ٣ = σ2‬‬
‫‪σ1‬‬ ‫‪σ3‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ : 27‬ﺗﻨﺶ ﻫﺎ در ﯾﮏ آزﻣﺎﯾﺶ ﺳﻪ ﻣﺤﻮري‪.‬‬

‫‪.‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در اﺑﺘﺪاي اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﻨﺶ ﻗﺎﺋﻢ و اﻓﻘﯽ ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ و داﯾﺮة ﻣﻮﻫﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﯾﮏ ﻧﻘﻄﻪ در ﻣﯽ آﯾﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺎ اداﻣﮥ اﻓﺰاﯾﺶ‬

‫ﺗﻨﺶ ﻗﺎﺋﻢ) ‪ (σ 2‬اﺧﺘﻼف ‪ σ1‬و ‪ σ3‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ ﺗﺎ ﺧﺎك ﮔﺴﯿﺨﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ φ‬ﺳﻪ ﻣﺤﻮري ‪φ ~ 1/1‬ﺑﺮش ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪τ‬‬

‫‪φ‬‬

‫‪C‬‬

‫‪σ٣‬‬ ‫‪σ٣‬‬ ‫‪σ١ σ٣‬‬ ‫‪σ١‬‬ ‫‪σ١‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ : 28‬ﺧﻂ ﭘﻮش ﻣﻮﻫﺮ در آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺮاﮐﻢ ﺳﻪ ﻣﺤﻮري‪.‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«65‬‬

‫آزﻣﺎﯾﺶ ﺳﻪ ﻣﺤﻮري ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ دو ﺻﻮرت زﻫﮑﺸﯽ ﺷﺪه و ﺑﺪون زﻫﮑﺸﯽ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ .‬در ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎ زﻫﮑﺸﯽ‪ ،‬ﺷـﯿﺮﻫﺎﯾﯽ ﮐـﻪ‬

‫اﻣﮑﺎن ﺧﺮوج آب ﻫﺎي اﺿﺎﻓﯽ را ﺑﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎز ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﻣﮑـﺎن ﺧـﺮوج آب ﻫـﺎي اﺿـﺎﻓﻪ از درون ﺧـﺎك و‬

‫ﮐﺎﻫﺶ ﺣﺠﻢ و ﺗﺤﮑﯿﻢ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺗﻨﺶ ﻫﺎ در اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﻪ داﻧﻪ ﻫﺎ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﺷـﻮﻧﺪ و ﺗـﻨﺶ اﻋﻤـﺎﻟﯽ ﺑـﻪ ﺗـﻨﺶ ﻣـﺆﺛﺮ‬

‫ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ در ﺣﺎﻟﺘﯽ ﮐﻪ ﺷﯿﺮﻫﺎي زﻫﮑﺸﯽ ﺑﺴﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ اﺷﺒﺎع اﺳﺖ و اﻣﮑﺎن ﺧﺮوج آب وﺟﻮد‬

‫ﻧﺪارد‪ ،‬ﻓﺸﺎر وارده ﺑﻪ آب ﺣﻔﺮه اي ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮي ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺮاﮐﻢ ﺳﻪ ﻣﺤﻮري را ﺗﺤﺖ ﺳﻪ ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﯽ ﺗﻮان اﻧﺠﺎم داد‪:‬‬

‫‪ -1‬ﺑﺪون ﺗﺤﮑﯿﻢ‪ ،‬ﺑﺪون زﻫﮑﺸﯽ )‪Unconsolidated-Undrained (UU‬‬

‫‪ -2‬ﺑﺎ ﺗﺤﮑﯿﻢ‪ ،‬ﺑﺪون زﻫﮑﺸﯽ )‪Consolidate-Undrained (CU‬‬

‫‪ -3‬ﺑﺎ ﺗﺤﮑﯿﻢ‪ ،‬ﺑﺎ زﻫﮑﺸﯽ )‪Consolidate-Drained (CD‬‬

‫‪ -‬ﺑﺪون ﺗﺤﮑﯿﻢ‪ ،‬ﺑﺪون زﻫﮑﺸﯽ ‪ : (UU‬در ﺣﺎﻟﺖ اول )ﺑﺪون ﺗﺤﮑﯿﻢ‪ ،‬ﺑﺪون زﻫﮑﺸﯽ( ﺑﻌﺪ از اﺷﺒﺎع ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬ﺷﯿﺮﻫﺎي ورود‬

‫و ﺧﺮوج آب از داﺧﻞ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺴﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﺎر ﻣﺤﻮري اﻋﻤﺎل ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ اﺟﺎزه ﺧﺮوج آب و ﺗﺤﮑﯿﻢ را‬

‫ﺑﺪﻫﯿﻢ‪ .‬ﺗﻨﺶ اﻋﻤﺎل ﺷﺪه ﺑﻪ آب درن ﺣﻔﺮه اي ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ داﯾﺮة ﻣﻮﻫﺮ ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ ﺧﺎك در آزﻣﺎﯾﺸﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ‬

‫ﺷﺒﯿﻪ ﻫﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬و ﺗﻨﻬﺎ ﻓﺸﺎر آﺑﺤﻔﺮه اي ﺧﺎك اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫در دواﯾﺮ ﻣﻮﻫﺮ اﺧﺘﻼف ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﻣﺆﺛﺮ ‪ σ 3‬و ‪ σ1‬در ﺗﻤﺎم داﯾﺮه ﻫﺎ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺶ )‪ (c‬و )‪ (φ‬را اراﺋﻪ ﻧﻤـﯽ ﮐﻨـﺪ و‬

‫ﻓﻘﻂ ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ زﻫﮑﺸﯽ ﻧﺸﺪه ﯾﺎ )‪ (cu‬را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪.‬‬

‫اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ زﻫﮑﺸﯽ ﻧﺸﺪه ﻋﻤﺪﺗﺎ در ﺧﺎك ﻫﺎي ﭼﺴﺒﻨﺪه رﺳﯽ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد و ) ‪ (cu‬در ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ ﮐﻮﺗـﺎه‬

‫ﻣﺪت ﺧﺎك ﻫﺎي رﺳﯽ ﮐﺎرﺑﺮد دارد‪.‬‬

‫‪-‬ﺑﺎ ﺗﺤﮑﯿﻢ‪ ،‬ﺑﺪون زﻫﮑﺸﯽ )‪ : (CU‬در ﺣﺎﻟﺖ دوم )ﺑﺎ ﺗﺤﮑﯿﻢ‪ ،‬ﺑﺪون زﻫﮑﺸﯽ( ﺑﻌﺪ از اﻋﻤﺎل ﺗـﻨﺶ ﻫﻤـﻪ ﺟﺎﻧﺒـﻪ‪ ،‬اﺟـﺎزه‬

‫ﺧﺮوج آب‪ ،‬ﺗﺤﮑﯿﻢ و ﻓﺸﺮده ﺷﺪن را ﻣﯽ دﻫﯿﻢ‪ .‬و اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﺗﺤﮑﯿﻢ ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ اداﻣـﻪ دارد ﮐـﻪ آب ﺧـﺎرج ﻧﺸـﺪه و ﻧﻤﻮﻧـﻪ ﺑـﻪ‬

‫ﺗﺤﮑﯿﻢ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬در اﯾﻨﺠﺎ ﺷﯿﺮ ﺧﺮوج را ﻣﯽ ﺑﻨﺪﯾﻢ‪ ،‬ﺗﻨﺶ ﻗﺎﺋﻢ را وارد ﻣﯽ ﮐﻨـﯿﻢ‪ .‬ﺑـﺎ دو آزﻣـﺎﯾﺶ ﺑـﺮ روي دو ﻧﻤﻮﻧـﻪ‪ ،‬دو‬

‫داﯾﺮة ﻣﻮﻫﺮ و ﭘﻮش ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﻣﻮﻫﺮ رﺳﻢ و ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺧﺎك )‪ (c‬و )‪ (φ‬ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
 ‫»‪«66‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ -‬ﺑﺎ ﺗﺤﮑﯿﻢ‪ ،‬ﺑﺎ زﻫﮑﺸﯽ )‪ : (CD‬در اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺶ ﺷﯿﺮﻫﺎي زﻫﮑﺸﯽ در زﻣﺎن اﻋﻤﺎل ﻓﺸﺎرﻫﺎي ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ و ﻓﺸﺎر ﻗﺎﺋﻢ ﺑﺎز‬

‫ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺗﻨﺶ ﻫﺎي اﻋﻤﺎﻟﯽ ﻫﻤﮕﯽ ﺑﻪ ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻓﺸﺎر آب ﺣﻔﺮه اي ﻫﻤﻮاره ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺮ ﺑﻮده‬

‫و ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ و ﺗﻨﺶ ﮐﻞ ﺑﺮ ﻫﻢ ﻣﻨﻄﺒﻘﻨﺪ‪ .‬از اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺶ ﻣﯽ ﺗﻮان ) ‪ (c′‬و ) ‪ (φ ′‬را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮد‪.‬‬

‫در ﺣﺎﻟﺖ اول ﮐﻪ در ﺣﺎﻟﺖ ﮐﺎﻣﻼ اﺷﺒﺎع ﺑﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻓﺸﺎر وارد ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﻓﺸﺎر ﻣﺤﻮري‪ ،‬ﻓﺸﺎر آب‪ ،‬ﮐـﻪ ﺑـﻪ آن ﻓﺸـﺎر‬

‫ﻣﻨﻔﺬي ﮔﻔﺘﻬﻤﯽ ﺷﻮد ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﺳﺮﻋﺖ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬در اﯾﻨﺠﺎ ﻓﺸﺎر آب ﻫﻢ در ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ ﺗﺄﺛﯿﺮ دارد‪ .‬در ﺣﺎﻟﺖ دوم ﻫﻢ‬

‫ﮐﻪ ﺗﺤﮑﯿﻢ ﮐﺎﻣﻞ در ﻧﻤﻮﻧﻪ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده‪ ،‬ﺷﯿﺮ ﺧﺮوج آب را ﻣﯽ ﺑﻨﺪﯾﻢ‪ .‬ﺑﺎ وارد ﮐﺮدن ﻓﺸﺎر ﻣﺤﻮري آب داﺧﻞ ﻧﻤﻮﻧـﻪ را ﺗﺤـﺖ‬

‫ﻓﺸﺎر ﻗﺮار ﻣﯽ دﻫﻨﺪ و ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﺑﻪ ﺻﻮرت وارد ﮐﺮدن ﻧﯿﺮو ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺧﺎرج ﺑﻪ ذرات ﺧﺎك ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ در ﺣﺎﻟـﺖ ﺳـﻮم‬

‫اﺻﻼ اﻣﮑﺎن اﯾﺠﺎد ﻓﺸﺎر آب وﺟﻮد ﻧﺪارد و ﺷﮑﺴﺖ ﻧﺎﺷﯽ از اﻋﻤﺎل ﺑﺎر ﻏﺎﻟﺐ ﺑﺮ ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ذرات اﺳﺖ و ﻧﻘﺶ آب‬

‫در ﮐﺎﻫﺶ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺧﺎك را ﻧﺪارﯾﻢ‪ (c) .‬و )‪ (φ ′‬ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه از اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺶ‪ ،‬ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ ﻣﺆﺛﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻫﻤﻮاره ﻗﻄﺮ داﯾﺮة ﻣﻮر ﻧﻤﺎدي از ﻣﯿﺰان ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ ﺧﺎك ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﻗﻄﺮ اﯾﻦ داﯾﺮه ﺗـﻨﺶ ﻫـﺎي ﺑﺮﺷـﯽ ﻗﺎﺑـﻞ‬

‫ﺗﺤﻤﻞ ﺗﻮﺳﻂ ﺧﺎك )‪ (τ‬ﻧﯿﺰ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در آزﻣﺎﯾﺶ )‪ (UU‬ﻫﯿﭻ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺣﺠﻤﯽ اﺗﻔﺎق ﻧﻤﯽ اﻓﺘـﺪ‪ .‬در آزﻣـﺎﯾﺶ‬

‫)‪ (CU‬در ﻣﺮﺣﻠﮥ اول ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺣﺠﻢ رخ ﻣﯽ دﻫﺪ وﻟﯽ در ﻣﺮﺣﻠﮥ دوم ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺣﺠﻢ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬در آزﻣﺎﯾﺶ )‪ (CD‬در ﻫـﺮ دو‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺣﺠﻢ رخ ﻣﯽ دﻫﺪ‪.‬‬

‫در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﺎﺣﻠﯽ ﮐﻪ ﻣﺎﺳﻪ داﻧﻪ رﯾﺰ و اﺷﺒﺎع از آب دارﯾﻢ‪ ،‬اﮔﺮ زﻟﺰﻟﻪ اﺗﻔﺎق ﺑﯿﻔﺘﺪ‪ ،‬ﻣﺎﺳﻪ ﻫﺎ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻓﺸـﺎر ﻧﺎﮔﻬـﺎﻧﯽ ﻗـﺮار‬

‫ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ و ﯾﮏ ﻓﺸﺎر ﻣﻨﻔﺬي اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬در ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺧـﺎك آزﻣـﺎﯾﺶ اول ﭘﯿﺸـﻨﻬﺎد ﻣـﯽ‬

‫ﺷﻮد زﯾﺮا ﮐﻪ )‪ (c‬و )‪ (φ‬ﺷﺮاﯾﻂ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺮﻃﻮب را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼ ﻧﻤﯽ ﺗﻮان از ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻮم اﺳـﺘﻔﺎده ﮐـﺮد ﭼـﻮن )‪ (c‬و‬

‫)‪ (φ‬ﺷﺮاﯾﻂ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﻘﺎوم را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ ﻫﺪ‪ .‬در ﻣﻨﺎﻃﻘﯽ ﮐﻪ اﻣﮑﺎن زﻫﮑﺸﯽ وﺟﻮد دارد و ﺑﺎرﻫﺎي ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ ﮐﻤﺘﺮ اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺪ‪،‬‬

‫ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻮم ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻣﺰﯾﺘﯽ ﮐﻪ آزﻣﺎﯾﺶ ﺳﻪ ﻣﺤﻮري ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺮش ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ در ﺗﻌﯿـﯿﻦ ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﺧـﺎك دارد اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ در اﯾـﻦ‬

‫آزﻣﺎﯾﺶ ﺧﺎك را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ در ﺻﺤﺮا ﻗﺮار دارد‪ ،‬ﺗﺤﺖ آزﻣﺎﯾﺶ ﻗﺮار ﻣﯽ دﻫـﯿﻢ و ﻣﺎﻧﻨـﺪ آزﻣـﺎﯾﺶ ﺑـﺮش‬

‫ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺳﻄﺢ ﺑﺮش از ﻗﺒﻞ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﺸﺪه و ﻧﻤﻮﻧﻪ در ﺳﻄﺤﯽ ﮐﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﯾﺎ ﺑﯿﺸـﺘﺮﯾﻦ ﺿـﻌﻒ را دارد ﺷﮑﺴـﺘﻪ ﻣـﯽ‬

‫ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺶ‪ ،‬آزﻣﺎﯾﺶ ﻣﻄﻤﺌﻨﯽ اﺳﺖ و ﻋﻠﯽ رﻏﻢ ﮔﺮاﻧﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﻣـﯽ ﺷـﻮد‪ .‬و ﻣﻌﻤـﻮﻻ ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﮐﻤﺘـﺮي را‬

‫ﮔﺰارش ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«67‬‬

‫ﺳﻪ ﻣﺤﻮري ‪ φ = φ‬ﺑﺮش ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‬ ‫)‪ ( 3o -4 o‬ﺳﻪ ﻣﺤﻮري ‪ φ = φ‬ﺑﺮش ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﯾﺎ‬

‫‪ -‬ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻓﺸﺎر آب ﺣﻔﺮه اي‬

‫اﮔﺮ اﻣﮑﺎن ﺧﺮوج آب از ﻧﻤﻮﻧﮥ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻓﺸﺎر آب ﺣﻔﺮه اي اﺿﺎﻓﻪ در ﻧﻤﻮﻧﻪ اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﺷـﻮد‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ‬

‫)ﻣﺮﺣﻠﮥ اول و دوم( و ‪ ) CU‬ﻣﺮﺣﻠﮥ دوم( اﻣﮑﺎن اﯾﺠﺎد ﻓﺸﺎر آب ﺣﻔﺮه اي اﺿﺎﻓﯽ وﺟـﻮد دارد‪ .‬ﻧﺤـﻮة‬ ‫در آزﻣﺎﯾﺸﺎت ‪UU‬‬

‫ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻓﺸﺎر آب ﺣﻔﺮه اي اﺿﺎﻓﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻗﺮﯾﻨﻪ ﺑﺎ رﻓﺘﺎر ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺣﺠﻤﯽ ﺧﺎك ﻧﺴﺒﺖ دارد‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐـﻪ ﺧـﺎك ﺗﻤﺎﯾـﻞ ﺑـﻪ‬

‫ﮐﺎﻫﺶ ﺣﺠﻢ دارد‪ .‬اﮔﺮ ﺷﯿﺮﻫﺎي زﻫﮑﺸﯽ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آب ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺧﺎرج ﺷﻮد و اﻓﺰاﯾﺶ ﻓﺸﺎر رخ ﺧﻮاﻫﺪ داد‪.‬‬

‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﺎك ﺗﻤﺎﯾﻞ ﺑﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﺣﺠﻢ دارد‪ ،‬ﭼﻮن ﺷﯿﺮﻫﺎي زﻫﮑﺸﯽ ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﮑﺎن ورود آب ﻧﺒﻮده و ﻓﺸﺎر آب ﮐـﺎﻫﺶ‬

‫ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻤﺎﯾﻞ ﺧﺎك ﺳﺴﺖ ﺑﻪ ﮐﺎﻫﺶ ﺣﺠﻢ در ﺻﻮرت ﺑﺴﺘﻪ ﺑـﻮدن ﺷـﯿﺮﻫﺎي زﻫﮑﺸـﯽ‪ ،‬ﻓﺸـﺎر آب ﺣﻔـﺮه اي در ﺧـﺎك‬

‫ﺳﺴﺖ ﻫﻤﻮاره در ﺣﺎل اﻓﺰاﯾﺶ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ در ﺧﺎك ﻫﺎي ﻣﺘﺮاﮐﻢ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺧﺎك ﭘﯿﺶ ﺗﺤﮑﯿﻢ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻓﺎز ﻓﺸﺎر آب‬

‫ﺣﻔﺮه اي ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺮ و ﻓﺎز ﮐﺎﻫﺶ ﻓﺸﺎر آب ﺣﻔﺮه اي ﺑﺰرگ ﺗﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫در ﺧﺎك ﻫﺎي رﺳﯽ ﺑﺎ ‪) OCR > 4‬ﻧﺴﺒﺖ ﭘﯿﺶ ﺗﺤﮑﯿﻤﯽ ( ﻓﺸﺎر آب ﺣﻔﺮه اي در ﺣﯿﻦ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﻣﻨﻔـﯽ اﺳـﺖ و ﺗـﻨﺶ‬

‫ﻣﻮﺛﺮ ﺑﺰرگ ﺗﺮ از ﺗﻨﺶ ﮐﻞ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -‬آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﮏ ﻣﺤﻮري )‪(Unconfined Compression Test‬‬

‫آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺮاﮐﻢ ﺗﮏ ﻣﺤﻮري ﺳﺎده ﺗﺮﯾﻦ و ﻣﺘﺪاوﻟﺘﺮﯾﻦ روش آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻏﺎﻟﺒﺎ ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﺑﺮﺷـﯽﺳﻧﮓ و‬

‫ﺧﺎك ﻫﺎي ﭼﺴﺒﻨﺪه ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ رود‪ .‬اﯾﻦ آزﻣﻮن ﻣﺸﺎﺑﻪ آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺮاﮐﻢ ﺳﻪ ﻣﺤﻮري اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﻔﺎوت ﮐﻪ در اﯾـﻦ آزﻣـﺎﯾﺶ‪،‬‬

‫ﻫﯿﭻ ﻓﺸﺎر ﺟﺎﻧﺒﯽ ﺑﻪ ﺧﺎك وارد ﻧﻤﯽ ﺷﻮد )‪ (σ 3=0‬و ﯾﮏ ﻧﯿﺮوي ﻣﺤﻮري ﻗﺎﺋﻢ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﻮﻧـﻪ در ﻃـﻮل ﯾـﮏ ﺻـﻔﺤﮥ‬

‫ﺑﺮﺷﯽ ﮔﺴﯿﺨﺘﻪ ﯾﺎ دﭼﺎر ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ ﺷﻮد ﺑﻪ آن وارد ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻘﺪر ﻧﯿﺮوي ﻗﺎﺋﻢ وارد ﺑﺮ ﺟﺴـﻢ ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣـﺖ‬

‫ﺧﺎك در ﺑﺮاﺑﺮ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ ﻫﺎي ﻗﺎﺋﻢ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﺎر وارده اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي ﻣﯽ ﺷـﻮد‪ .‬داﯾـﺮة‬

‫ﻣﻮﻫﺮ اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺶ اﻟﺰاﻣﺎ از ﻣﺒﺪأ ﻣﺨﺘﺼﺎت رﺳﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﭼﻮن‪ σ 3 = 0‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﺧﺎك ﻫﺎي رﺳﯽ ﮐـﻪ اﺻـﻄﮑﺎك ﺑﺮاﺑـﺮ‬

‫ﺻﻔﺮ اﺳﺖ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ ﻧﻤﻮﻧﻪ دو ﺑﺮاﺑﺮ ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

 ‫»‪«68‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺎ ﺷﺮوع ﺑﺎرﮔﺬاري ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﭘﺨﺶ ﺷﺪن از ﺟﻮاﻧﺐ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ )ﻓﺸﺎر ﺟﺎﻧﺒﯽ وﺟﻮد ﻧـﺪارد(‪ ،‬اﯾـﻦ ﺳـﺒﺐ‬

‫ﻋﺪم ﻗﻄﻌﯿﺘﻬﺎﯾﯽ در آزﻣﺎﯾﺶ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ وﻟﯽ ﺑﺎز ﻫﻢ آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ از ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺧﺎك و ﺳﻨﮓ ﺧﻮاﻫﺪ داد‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻋـﺪم‬

‫وﺟﻮد ﻓﺸﺎرﻫﺎي ﺟﺎﻧﺒﯽ اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺶ‪ ،‬آزﻣﺎﯾﺶ ﻓﺸﺎري ﻣﺤﺪود ﻧﺸﺪه ﻧﯿﺰ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﻨﺶ ﻗﺎﺋﻢ وارد ﺑﺮ ﺟﺴﻢ در ﻟﺤﻈـﮥ‬

‫ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ را ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻓﺸﺎري ﻣﺤﺪود ﻧﺸﺪه ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ..‬ﺧﺎك ﻫﺎي ﭼﺴﺒﻨﺪه ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺪون ﻧﯿﺮوﻫﺎي اﻓﻘﯽ ﭘﺎﯾﺪاري ﺧـﻮد‬

‫را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ اﻣﺎ ﺧﺎك داﻧﻪ اي ﺑﺪون ﺗﻨﺶ ﻫﺎي اﻓﻘﯽ ﻓﺮو ﻣﯽ رﯾﺰد‪ .‬در اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺶ ﯾﮏ داﯾﺮة ﻣﻮﻫﺮ رﺳﻢ ﻣﯽ ﺷـﻮد و )‪(c‬‬

‫و)‪ (φ‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﻤﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺷﻌﺎع داﯾﺮة ﻣﻮﻫﺮ ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ﺧﺎك اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ )‪ (cu‬ﻧﻤﺎﯾﺶ داده ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬در ﻧﻤﻮﻧﻪ‬

‫ﻫﺎي ﺑﺪون اﺻﻄﮑﺎك‪ ،‬ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ ﻋﺒﺎرت از ﻧﺼﻒ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻓﺸﺎري ﯾﮏ ﻣﺤﻮري اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺳﺮﯾﻊ اﻧﺠـﺎم ﻣـﯽ‬

‫ﺷﻮد و ﻧﻤﻮﻧﮥ ﺧﺎك ﻓﺮﺻﺖ زﻫﮑﺸﯽ ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ از ﻧﻮع زﻫﮑﺸﯽ ﻧﺸﺪه ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪τ‬‬

‫‪σ‬‬
‫‪σ١‬‬ ‫‪σ١‬‬ ‫‪σ١‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ : 29‬ﻧﻤﻮدار ﻣﻮﻫﺮ در آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﮏ ﻣﺤﻮري‪.‬‬

‫‪.‬‬

‫وﺟﻮد درزه ﻫﺎ‪ ،‬ﺳﻄﻮح ﻻﯾﻪ ﺑﻨﺪي‪ ،‬ﺳﻄﻮح ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ در ﺳﻨﮓ ﻫﺎ ﺳﺒﺐ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮاﺗﯽ ﺑﯿﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺘﻬﺎي اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي‬

‫ﺷﺪه در آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه و ﻣﻘﺎوﻣﺖ واﻗﻌﯽ ﺧﺎك و ﺳﻨﮓ در ﻃﺒﯿﻌﺖ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫـﺎي آزﻣﺎﯾﺸـﮕﺎﻫﯽ‬

‫ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ داراي ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺗﺮاﮐﻤﯽ ﺗﮏ ﻣﺤﻮري ﺗﺎ ﺣـﺪود ‪ 400 Kpa‬ﺑﺎﺷـﻨﺪ در ﺣـﺎﻟﯽ ﮐـﻪ در ﻧﻤﻮﻧـﻪ ﻫـﺎي ﺑﺰرﮔﺘـﺮ ﺗـﺎ‬

‫‪ 200Kpa‬اﯾﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺗﺮاﮐﻤﯽ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪ -‬آزﻣﺎﯾﺶ ﻧﻔﻮذ اﺳﺘﺎﻧﺪارد )‪(SPT‬‬

‫در ﺧﺎك ﻫﺎي ﻏﯿﺮﭼﺴﺒﻨﺪه و داﻧﻪ درﺷﺖ ﮐﻪ اﻣﮑﺎن ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن ﻧﻤﻮﻧﮥ دﺳﺖ ﻧﺨﻮرده ﻣﺸﮑﻞ اﺳﺖ و ﯾﺎ ﺑﺎ ﻣﻨﺠﻤﺪ ﮐـﺮدن‬

‫زﻣﯿﻦ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ را ﺑﺮداﺷﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺧﻮد ﺷﺮاﯾﻂ دﺳﺖ ﻧﺨﻮردﮔﯽ را ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣـﯽ زﻧـﺪ‪ ،‬آزﻣﺎﯾﺸـﺎت درﺟـﺎ در ﺻـﺤﺮا ﺑـﻪ‬

‫آزﻣﺎﯾﺸﺎت آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎﻫﯽ ارﺟﺤﯿﺖ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«69‬‬

‫در آزﻣﺎﯾﺶ ﻧﻔﻮذ اﺳﺘﺎﻧﺪارد‪ ،‬ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮔﯿﺮ ﻗﺎﺷﻘﯽ دو ﺗﮑﻪ )ﺑﺎ ﻗﻄﺮ ﺧﺎرﺟﯽ ‪ 5‬ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ( ﻣﺘﺼـﻞ ﺑـﻪ ﻣﯿﻠـﮥ ﺣﻔـﺎري ﻣـﻮرد‬

‫اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﺿﺮﺑﮥ ﭼﮑﺶ ﺑﻪ داﺧﻞ راﻧﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﭼﮑﺶ وزن ‪ 140‬ﭘﻮﻧﺪ دارد و از ارﺗﻔﺎع ‪ 30‬اﯾﻨﭻ ﺿﺮﺑﺎﺗﯽ‬

‫را ﺑﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮔﯿﺮ واردﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪاد ﺿﺮﺑﺎت ﻻزم ﺑﺮاي راﻧﺪن ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮔﯿﺮ ﺑﻪ اﻧﺪازة ‪ 15‬ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ در ﺧﺎك ﻣـﻮرد ﺗﻮﺟـﻪ ﻗـﺮار‬

‫ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺎر در ‪ 3‬ﻣﺮﺣﻠﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﻌﺪاد ﺿﺮﺑﺎت دو ﻣﺮﺣﻠﮥ آﺧﺮ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺟﻤﻊ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ‪ N‬ﻧﺸﺎن داده ﻣﯽ‬

‫ﺷﻮد‪ .‬زﯾﺮا ﻓﺮض ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺎك در ﻣﺮﺣﻠﮥ اول دﺳﺖ ﺧﻮرده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ NSPT‬ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان ﻣﻌﯿـﺎري ﺑـﺮاي اﻧـﺪازه‬

‫ﮔﯿﺮي ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺧﺎك اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﻘﺪار ‪ NSPT = 4‬ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪة ﯾﮏ رس ﻧﺮم ﺑـﺎ ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﺗﺮاﮐﻤـﯽ ﺗـﮏ ﻣﺤـﻮري‬

‫ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ ‪ 50 Kpa‬و زاوﯾﮥ اﺻﻄﮑﺎك ‪ 30°‬ارﺗﺒﺎط داده ﻣﯽ ﺷـﻮد‪ .‬در ﺣﺎﻟﯿﮑـﻪ ‪ NSPT =15‬ﻧﺸـﺎن دﻫﻨـﺪة رس ﺳـﺨﺖ ﺑـﺎ‬

‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ‪ Kpa 200‬ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ‪ ،‬و زاوﯾﮥ اﺻﻄﮑﺎك ‪ 35 °‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻘﺎدﯾﺮ ‪ NSPT‬ﺣﺪود ‪ 60‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﯿـﺎﻧﮕﺮ ﺳـﻨﮓ ﮐـﻒ ﯾـﺎ‬

‫ﺧﺎك ﻓﻮق اﻟﻌﺎده ﺳﺨﺖ و ﻣﺘﺮاﮐﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﻦ و رﯾﮓ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺤﺪودة ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل و ﮐﺎرﺑﺮد اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺮاي زﻣﯿﻦ ﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ‬

‫ﮐﻪ ﻋﺪد ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﻔﻮذ آﻧﻬﺎ ‪ 3‬ﺗﺎ ‪ 50‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ‪ N‬ﺑﺎﻻي ‪ 50‬ﯾﺎدداﺷﺖ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد زﯾﺮا ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪة اﯾﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬

‫زﻣﯿﻦ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺘﺮاﮐﻢ و ﻣﻘﺎوم اﺳﺖ و ﻧﯿﺎزي ﺑﻪ اداﻣﮥ آزﻣﺎﯾﺶ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺮاي زﻣﯿﻦ ﻫﺎي ﺷﻨﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮔﯿﺮ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ راﺣﺘﯽ در ﺧﺎك ﻧﻔﻮذ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻻزم اﺳـﺖ ﮐـﻪ اﻧﺘﻬـﺎي ﻧﻤﻮﻧـﻪ ﮔﯿـﺮ ﺑـﺎ ﯾـﮏ‬

‫ﻣﺨﺮوط ﻓﻠﺰي ﺻﻠﺐ ﺑﺎ زاوﯾﮥ ‪ 60°‬ﺗﻌﻮﯾﺾ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺳﭙﺲ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺑـﻪ آن آزﻣـﺎﯾﺶ‬

‫‪ CPT‬ﯾﺎ آزﻣﺎﯾﺶ ﻣﺨﺮوط ﻧﻔﻮذ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮق آزﻣﺎﯾﺶ ‪ CPT‬ﺑﺎ آزﻣﺎﯾﺶ ‪ SPT‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺘﻬﺎي ﻟﻮﻟﮥ ﻧﻔﻮذ ﮐﻨﻨـﺪه ﺑـﻪ‬

‫ﺻﻮرت ﻣﺨﺮوط اﺳﺖ‪ .‬ﺑﯿﻦ آزﻣﺎﯾﺶ ‪ CPT‬و آزﻣﺎﯾﺶ ‪ SPT‬راﺑﻄﻪ اي وﺟـﻮد دارد‪ .‬اﺻـﻮﻻ ‪ SPT‬را ‪ 0/4CPT‬در ﻧﻈـﺮ ﻣـﯽ‬

‫ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮ اﺳﺎس ‪ SPT‬اﻃﻼﻋﺎت زﯾﺎدي از ﺧﺎك ﻫﺎي ﻏﯿﺮﭼﺴﺒﻨﺪه را ﻣﯽ ﺗﻮان ارزﯾﺎﺑﯽ ﮐﺮد‪ .‬اﯾـﻦ ﮐﻤﯿـﺖ ﻫـﺎ ﺷـﺎﻣﻞ زاوﯾـﮥ‬

‫اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻓﺸﺎري ﯾﮏ ﻣﺤﻮري و ﺗﺮاﮐﻢ ﻧﺴﺒﯽ ﺧﺎك ﻫﺎي اﺻﻄﮑﺎﮐﯽ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪41 38/5‬‬ ‫‪36‬‬ ‫‪33‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪)φ‬درﺟﻪ(‬

‫‪50‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪NSPT‬‬

‫ﺟﺪول ‪ :9‬ارﺗﺒﺎط ‪ NSPT‬و زاوﯾﮥ اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ ﺧﺎك‪.‬‬

 ‫»‪«70‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻓﺸﺎري ﯾﮏ ﻣﺤﻮري‬

‫‪NSPT‬‬ ‫‪2‬‬ ‫ﺗﻮﺻﯿﻒ ﺧﺎك‬
‫) ‪(Kg/cm‬‬
‫‪0 -2‬‬ ‫‪< 0 /25‬‬ ‫ﺧﯿﻠﯽ ﻧﺮم‬
‫‪2 -4‬‬ ‫‪0/25 – 0/5‬‬ ‫ﻧﺮم‬
‫‪4 -8‬‬ ‫‪0,5 -1‬‬ ‫ﺑﻪ ﻃﻮرﻣﺘﻮﺳﻂ ﺳﻔﺖ‬
‫‪8 -16‬‬ ‫‪1 -2‬‬ ‫ﺳﻔﺖ‬
‫‪16 -32‬‬ ‫‪2 -4‬‬ ‫ﺧﯿﻠﯽ ﺳﻔﺖ‬
‫‪>32‬‬ ‫‪>4‬‬ ‫ﺳﺨﺖ‬
‫ﺟﺪول ‪ : 10‬ارﺗﺒﺎط ‪ NSPT‬ﺑﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻓﺸﺎري ﯾﮏ ﻣﺤﻮري ﺧﺎك‪.‬‬

‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﺠﺮﺑﯿﺎت اﻧﺠﺎم ﺷﺪه‪ ،‬ﺗﺮاﮐﻢ ﻧﺴﺒﯽ ﺧﺎك و ﻣﻘﺪار ‪) N‬ﻋﺪد ‪ (SPT‬ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﮐﻪ در ﺟﺪول زﯾـﺮ‬

‫آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪NSPT‬‬ ‫‪DR‬‬ ‫‪ ID‬ﯾﺎ‬ ‫ﺗﻮﺻﯿﻒ ﺧﺎك‬

‫‪0-4‬‬ ‫‪0 < ID < 0/15‬‬ ‫ﺧﯿﻠﯽ ﺳﺴﺖ‬
‫‪4-10‬‬ ‫‪0/15 < ID < 0/33‬‬ ‫ﺳﺴﺖ‬
‫‪10-30‬‬ ‫‪0/33 < ID < 0/67‬‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬
‫‪30-50‬‬ ‫‪0/67 < ID < 0/85‬‬ ‫ﻣﺘﺮاﮐﻢ‬
‫‪>50‬‬ ‫‪0/85 < ID < 1‬‬ ‫ﺧﯿﻠﯽ ﻣﺘﺮاﮐﻢ‬
‫ﺟﺪول ‪ : 11‬ارﺗﺒﺎط ‪ ID ، NSPT‬و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺧﺎك‪.‬‬

‫آزﻣﻮن ‪ SPT‬ﻋﻤﺪﺗﺎ در ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﺤﻮري ﺧﺎك‪ ،‬وﺿﻌﯿﺖ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺧﺎك و داﻧﺴﯿﺘﮥ ﻧﺴﺒﯽ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺧـﺎﮐﯽ ﻏﯿﺮﭼﺴـﺒﻨﺪه‬

‫ﮐﺎرﺑﺮد دارد‪.‬‬

‫‪ -‬آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺮش ﭘﺮه )‪(Vane Shear Test‬‬

‫اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺶ در ﺻﺤﺮا و ﺑﺮ روي رس ﻧﺮم ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ .‬ﯾﮏ ﭘﺮة ﻓﻠﺰي را در درون زﻣﯿﻦ ﻓﺮو ﮐﺮده و دﺳﺘﻪ را ﺗـﺎ ﺟـﺎﯾﯽ‬

‫ﮐﻪ ﺧﺎك اﻃﺮاف ﭘﺮه ﮔﺴﯿﺨﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﯽ ﭼﺮﺧﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﻣﻘﺪار ﻧﯿﺮوي ﻻزم ﺑﺮاي ﺑﺮﯾﺪن ﺧﺎك و آزاد ﺷﺪن ﭘﺮه ﻫـﺎ از درون ﺧـﺎك‬

‫اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪µ‬‬
‫=‪S‬‬
‫‪2πr.D‬‬

‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪:‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«71‬‬

‫‪ = µ‬ﮔﺸﺘﺎوري اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﻮر اﻋﻤﺎل ﺑﺎر روي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ = r‬ﺷﻌﺎع ﭘﺮه دﺳﺘﮕﺎه‬

‫‪ = D‬ﻃﻮل ﭘﺮه ﻫﺎ ﯾﺎ ﻋﻤﻖ ﻧﻔﻮذ ﭘﺮه ﻫﺎ ﺑﻪ داﺧﻞ ﺧﺎك‬

‫‪ = S‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ‬

‫ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‬

‫‪.‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺎﻻي اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﯾﺶ‪ ،‬اﻣﮑﺎن زﻫﮑﺸﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬

‫آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺮش ﭘﺮه اي ﯾﮑﯽ از راﻫﻬﺎي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ رس ﻫﺎ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ رس دﺳــﺖ ﻧﺨــﻮرده‬

‫= ﺣﺴﺎﺳـــﯿﺖ رس‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ رس دﺳﺖ ﺧــﻮرده‬

‫ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ رس اﻏﻠﺐ ﺑﯿﻦ ‪ 1-4‬و در رس ﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎر ﺣﺴﺎس ﻋﺪد ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﺑﻪ ‪ 100‬ﻣﯽ رﺳﺪ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻘﺎوﻣـﺖ رس دﺳـﺖ‬

‫ﺧﻮرده ‪ 0/01‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ رس دﺳﺖ ﻧﺨﻮرده اﺳﺖ‪ .‬دﺳﺖ ﺧﻮردﮔﯽ رس ﺑﺎﻋﺚ ﮐﺎﻫﺶ ﺷﺪﯾﺪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ آن ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ زﻫﮑﺸﯽ ﻧﺸﺪه )‪ (cu‬در رس ﻫﺎي ﻋﺎدي ﺗﺤﮑﯿﻢ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان از راﺑﻄﮥ زﯾﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪c‬‬
‫)‪( u ) = 0 / 11 + 0 / 0037(PI‬‬
‫‪P′‬‬
‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪:‬‬

‫'‪ : P‬ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ ﺳﺮﺑﺎره و ‪ : PI‬ﺷﺎﺧﺺ ﺧﻤﯿﺮي ﺑﺮ ﺣﺴﺐ درﺻﺪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮ اﺳﺎس اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﻋﻤﻖ ‪ cu‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫در ﺧﺎك ﻫﺎي رﺳﯽ ﭘﯿﺶ ﺗﺤﮑﯿﻢ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﭘﯿﺶ ﺗﺤﮑﯿﻤﯽ )‪ (OCR‬راﺑﻄﮥ ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ در ﻣﯽ آﯾﺪ ‪:‬‬

‫‪c‬‬
‫‪( u ) = 0 / 11 + 0 / 0037(PI) × (OCR)0/ 8‬‬
‫‪P′‬‬

‫‪ -‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺎرﺑﺮي ﮐﺎﻟﯿﻔﺮﻧﯿﺎ )‪(California Bearing Ratio‬‬

‫آزﻣﺎﯾﺶ ‪ CBR‬ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﺴﺒﯽ ﺧﺎك در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻔﻮذ ﺳﻨﺒﮥ ﻓﻠﺰي اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ رود‪ .‬اﺳﺎس آزﻣـﺎﯾﺶ اﯾـﻦ‬

‫اﺳﺖ ﮐﻪ راﺑﻄﮥ ﺑﯿﻦ ﻣﻘﺪار ﻧﻔﻮذ ﯾﮏ ﺳﻨﺒﮥ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﺎ ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ‪ 3‬اﯾﻨﭻ ﻣﺮﺑﻊ و ﺑﺎر وارد ﺑﺮ آن ﻫﻨﮕـﺎﻣﯽ ﮐـﻪ روي ﻧﻤﻮﻧـﮥ‬

‫ﺧﺎك ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻣﻘﺪار از ﻧﻔﻮذ ﺳﻨﺒﻪ ﺑﻪ داﺧﻞ ﺧﺎك‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻘﺪار ﺗﻨﺶ ﺑـﻪ ﺗـﻨﺶ اﺳـﺘﺎﻧﺪارد‬
 ‫»‪«72‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫ﺑﺮاي ﻫﻤﺎن ﻣﻘﺪار ﻧﻔﻮذ در ﻧﻤﻮﻧﮥ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺎم ‪ CBR‬ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﻋﺪد ‪ CBR‬ﯾﮏ ﺧﺎك زﯾﺎدﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬

‫آن ﺧﺎك ﻣﺮﻏﻮﺑﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ‪ CBR‬ﺑﺮاي ﻧﻔﻮذ ‪ 0/1‬اﯾﻨﭻ ﯾﺎ ‪ 2/5‬ﻣﯿﻠﯽ ﻣﺘﺮ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬وﻟﯽ ﺑـﺮاي اﻃﻤﯿﻨـﺎن‬

‫ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ‪ CBR‬ﺑﺮاي ﻧﻔﻮذ ‪ 0/2‬اﯾﻨﭻ ﻧﯿﺰ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي ﺷﻮد‪ .‬ﻋﺪد ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ‪ CBR‬ﺧﺎك ﮔﺰارش ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫)‪ (106 N/m2‬ﺑﺎر اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬ ‫ﻣﻘﺪار ﻧﻔﻮذ )‪(Cm‬‬

‫‪6 /9‬‬ ‫‪0/25‬‬

‫‪10/3‬‬ ‫‪0/51‬‬

‫‪13/1‬‬ ‫‪0/76‬‬

‫‪15/9‬‬ ‫‪1/02‬‬

‫‪17/9‬‬ ‫‪1/26‬‬

‫ﺟﺪول ‪ :12‬ﻣﻘﺪار ﺑﺎر وارد و ﻧﻔﻮذ در ﺧﺎك اﺳﺘﺎﻧﺪارد در آزﻣﺎﯾﺶ ‪.CBR‬‬

‫‪σ‬‬
‫‪CBR = T ×100‬‬
‫‪σS‬‬

‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪:‬‬

‫‪ : σs‬ﺗﻨﺶ ﻻزم ﺑﺮاي ﻧﻔﻮذ ﺳﻨﺒﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﻣﻌﯿﻦ در ﺧﺎك ﻣﻮرد آزﻣﺎﯾﺶ‪.‬‬

‫‪ : σT‬ﺗﻨﺶ ﻻزم ﺑﺮاي ﻧﻔﻮذ ﻫﻤﺎن ﺳﻨﺒﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻣﻘﺪار در ﺧﺎك اﺳﺘﺎﻧﺪارد‪ ،‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻣﻘﺎدﯾﺮ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي ﺷﺪه در اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺎرﺑﺮي ﮐﺎﻟﯿﻔﺮﻧﯿﺎ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه و ﺑﺎ ﺣﺬف ﻋﻼﻣـﺖ درﺻـﺪ‬

‫ﺑﻪ ﺻﻮرت ‪ CBR‬ﻧﺸﺎن داده ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از آزﻣﺎﯾﺶ ‪ CBR‬ﻣﯽ ﺗﻮان در ﻣﻮرد ﻣﺮﻏﻮﺑﯿﺖ ﺧـﺎك از دﯾـﺪﮔﺎه ﮐﻠـﯽ ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ و ﯾـﺎ از دﯾـﺪﮔﺎه راه ﺳـﺎزي و‬

‫ﻓﺮودﮔﺎه ﺳﺎزي ﻗﻀﺎوت ﮐﺮد‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﻋﺪد ‪ CBR‬ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زﻣﯿﻦ ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﺗﺤﻤﻞ ﺑﺎر ﺑﯿﺸﺘﺮي دارد‪ .‬ﺧـﺎك ﻫـﺎ ﺑـﺮ اﺳـﺎس‬

‫‪ CBR‬ﺑﻪ ﭘﻨﺞ دﺳﺘﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ در ﺟﺪول زﯾﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«73‬‬

‫)‪CBR (%‬‬ ‫ﻣﺮﻏﻮﺑﯿﺖ ﺧﺎك‬

‫‪2-4‬‬ ‫ﺧﯿﻠﯽ ﺑﺪ‬
‫‪4-7‬‬ ‫ﺑﺪ‬
‫‪7 -15‬‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬
‫‪15 - 40‬‬ ‫ﺧﻮب‬
‫‪40 - 100‬‬ ‫ﺧﯿﻠﯽ ﺧﻮب‬
‫ﺟﺪول ‪ :13‬ارﺗﺒﺎط ‪ CBR‬و ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺧﺎك‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬اﮔﺮ در ﻧﻤﻮﻧﻪ اي از ﺧﺎك ﺑﺮاي ﻧﻔﻮذ ‪ 0/25 cm‬ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﻓﺸﺎري ﺑﺮاﺑـﺮ ﺑـﺎ ‪ 3 × 109 N/m 2‬ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻣﻘـﺪار ﻣﻘﺎوﻣـﺖ‬
‫‪3 ×109‬‬
‫= ‪CBR‬‬ ‫‪×100 = 43 / 47%‬‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﭼﻘﺪر ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؟‬
‫‪6 / 9 ×109‬‬

‫‪ -‬آزﻣﻮﻧﻬﺎي اﻧﺒﺴﺎﻃﯽ ) ‪(Expansion Test‬‬

‫روﺷﻬﺎي آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎﻫﯽ ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﺑﺮاي اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت اﻧﺒﺴﺎﻃﯽ ﺧﺎك ﻫﺎ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺘﺎﯾﺞ اﯾـﻦ آزﻣـﺎﯾﺶ ﺑـﺮاي‬

‫ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺿﺨﺎﻣﺖ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﭘﻮﺷﺎﻧﻨﺪه اي ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ رود ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺟﻠـﻮﮔﯿﺮي از اﻧﺒﺴـﺎط زﯾـﺎن آور ﺧـﺎك وﻗﺘـﯽ در ﯾـﮏ ﺳـﺎزة‬

‫روﺳﺎزي اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻤﻮﻧﮥ آزﻣﺎﯾﺸﯽ ﺑﺎ ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ ﻣﺸﺨﺺ در ﯾﮏ ﻗﺎﻟﺐ آن ﻗﺪر ﻓﺸﺮده ﻣﯽ ﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﻪ‬

‫ﭼﮕﺎﻟﯽ از ﭘﯿﺶ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه اي ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ اﻣﮑﺎن ﺟﺮﯾﺎن آب در ﻧﻤﻮﻧﻪ وﺟﻮد ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬اﺿﺎﻓﻪ ﺑﺎرﻫـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ از‬

‫ﻧﻈﺮ وزﻧﯽ ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻮاد ﭘﻮﺷﺎﻧﻨﺪه اي اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﺮاﺣﻞ ﻧﻬﺎﯾﯽ راه ﺳﺎزي روي ﺧﺎك ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺑـﺮ روي ﻧﻤﻮﻧـﻪ وارد ﻣـﯽ‬

‫ﺷﻮد‪ .‬اﻧﺒﺴﺎﻃﯽ ﮐﻪ در ﻃﻮل دورة ﺧﯿﺲ ﺷﺪﮔﯽ رخ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻃﻮل واﻗﻌﯽ ﻧﻤﻮﻧﻪ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ ﻓﺸﺎر وارده ﺗﻮﺳﻂ ﺧﺎك ﻣﻨﺒﺴﻂ ﺷﻮﻧﺪه را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺎ ﯾﮏ اﺑﺰار ﻧﮕﻬﺪارﻧﺪه ﮐﺎﻟﯿﺒﺮه ﺷﺪه ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﻣﺸﮑﻠﯽ ﮐﻪ در آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه دارﯾﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮔﯿﺮي اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻫﺮ ﮐﺪام از اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺸﺎت اﮔﺮ ﻧﻤﻮﻧﮥ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮐﺎﻣﻼ دﺳﺖ ﻧﺨﻮرده‬

‫ﻧﺘﻮاﻧﯿﻢ ﺗﻬﯿﻪ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﻣﻄﻤﺌﻨﺎ در ﻧﺘﺎﯾﺞ آزﻣﺎﯾﺶ ﺧﻄﺎ ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪ .‬و ﻧﺘﺎﯾﺞ آزﻣﺎﯾﺸﺎت ﺗﺎﺑﻊ دﺳﺖ ﺧﻮردﮔﯽ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﺧﻮاﻫـﺪ‬

‫ﺑﻮد‪ .‬ﮔﺎﻫﯽ در ﺻﺤﺮا در ﻣﺤﻞ ﭘﯽ ﮔﻮدال ﻫﺎﯾﯽ را اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﺑﺎر ﻗﺎﺋﻢ را اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ ﺗﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮔﺴﯿﺨﺘﻪ ﺷـﻮد‪ .‬ﺑـﺪﯾﻦ‬

‫ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺣﺎﺻﻞ از ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮔﯿﺮي را ﺣﺬف ﮐﺮده اﯾﻢ‪.‬‬

 ‫»‪«74‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ -‬آزﻣﻮن ﺑﺎرﮔﺬاري‬

‫اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺶ ﺟﻬﺖ ارزﯾﺎﺑﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ در ﺧﺎك و ﺳﻨﮓ ﻫﺎي ﺳﺴـﺖ اﺳـﺘﻔﺎده ﻣـﯽ ﺷـﻮد‪ .‬در اﯾـﻦ آزﻣـﺎﯾﺶ ﯾـﮏ ﺻـﻔﺤﮥ‬

‫ﺑﺎرﮔﺬاري در روي ﻣﺤﻞ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻗﺮار داده ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﺎ اﻋﻤﺎل ﻓﺸـﺎر ﻗـﺎﺋﻢ روي ﺻـﻔﺤﮥ ﺑﺎرﮔـﺬاري‪ ،‬ﻣﻘـﺪار ﺗﻐﯿﯿـﺮ ﺷـﮑﻞ‬

‫ﻣﺸﺨﺺ و ﺑﻌﺪ ﺑﺎ رﺳﻢ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎر وارده ﻣﯽ ﺗﻮان ﻣﻨﺤﻨﯽ را رﺳﻢ ﮐﺮده و وﺿﻌﯿﺖ زﻣﯿﻦ را ﺣﺪس زد‪.‬‬

‫ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺑﺎرﮔﺬاري ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺗﻮﺳﻂ ﺻﻔﺤﮥ ﺑﺎرﮔﺬاري‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺎرﮔﺬاري را درون ﮔﻤﺎﻧﻪ اﻧﺠـﺎم داد و زﻣـﺎن ﺣﻔـﺮ ﮔﻤﺎﻧـﻪ ﯾـﺎ‬

‫اﻋﻤﺎل ﻓﺸﺎر ﻫﻮا‪ ،‬آب ﯾﺎ روﻏﻦ در ﻋﻤﻘﯽ از ﮔﻤﺎﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ را اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﺗﯿـﻮب ﻫـﺎﯾﯽ را ﺑـﻪ داﺧـﻞ‬

‫ﮔﻤﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﯿﻢ و ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ ﺷﻌﺎﻋﯽ زﻣﯿﻦ را اﻧﺪازه ﻣﯽ ﮔﯿﺮﯾﻢ‪ .‬ﻃﺒﯿﻌﺘﺎ در اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺶ واﮐـﻨﺶ ﻣـﻮاد ﺳﺴـﺖ در ﺑﺮاﺑـﺮ‬

‫ﻓﺸﺎر ﺷﺪﯾﺪ و رﻓﺘﺎر ﻣﻮاد ﻣﺘﺮاﮐﻢ ﺧﻔﯿﻒ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺧﯿﻠﯽ ﻣﺘﺮاﮐﻢ‬
‫ﻧﺸﺴﺖ )اﯾﻨﭻ(‬

‫ﻣﺘﺮاﮐﻢ‬
‫ﺳﺴﺖ‬

‫) ‪ (kg/cm 2‬ﻓﺸﺎر‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ : 30‬ﻧﺘﺎﯾﺞ آزﻣﻮن ﺑﺎرﮔﺬاري در ﺻﺤﺮا‪.‬‬

‫‪ -13-1‬ﺿﺮﯾﺐ ﻓﺸﺎر آب ﺣﻔﺮه اي اﺳﮑﻤﭙﺘﻮن )‪(A, B‬‬

‫ﺿﺮﯾﺐ )‪ : (B‬ﺿﺮﯾﺐ ‪ B‬ﻓﺸﺎر آب ﺣﻔﺮه اي اﯾﺠﺎد ﺷﺪه در ﯾﮏ ﺟﺴﻢ را در ﺣﺎﻟﺘﯽ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻫﻤـﻪ ﺟﺎﻧﺒـﻪ ﻗـﺮار ﮔﺮﻓﺘـﻪ‬

‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ اﻣﮑﺎن زﻫﮑﺸﯽ در ﺧﺎك وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻋﻤﺎل‬

‫ﻓﺸﺎر ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ‪ ،‬ﺑﺨﺶ اﻋﻈﻢ ﻓﺸﺎر وارده ﺑﻪ ﻓﺸﺎر آب ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﻓﺸــﺎر آب ﺣﻔــﺮه اي اﯾﺠــﺎد ﺷــﺪه‬

‫= ‪ Β‬ﺿـــﺮﯾﺐ‬
‫ﺗﻨﺶ ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒــﻪ اﻋﻤــﺎل ﺷــﺪه‬

‫ﺿﺮﯾﺐ ‪ B‬ﻓﻘﻂ ﺗﺎﺑﻊ درﺻﺪ اﺷﺒﺎع ﻧﻤﻮﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﺖ ﮐﺎﻣﻼ اﺷﺒﺎع ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺣﺠﻤﯽ رخ دﻫﺪ‪ .‬ﺗﻤﺎم ﺗﻨﺶ اﻋﻤـﺎﻟﯽ‬

‫ﺑﻪ آب ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﺧﺎك ﮐﺎﻣﻼ اﺷﺒﺎع ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬در اﺛﺮ اﻋﻤﺎل ‪ σΔ3‬ﺣﻔﺮات ﻫﻮا ﮐﻤﯽ ﻓﺸﺮده ﺗﺮ ﻣـﯽ ﺷـﻮد‪ ،‬در ﻧﺘﯿﺠـﻪ‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«75‬‬

‫ﺟﺴﻢ ﮐﺎﻫﺶ ﺣﺠﻢ ﭘﯿﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺨﺸﯽ از ﺗﻨﺶ اﻋﻤﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﺗﻨﺶ ﻣﻮﺛﺮ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﺨﺸﯽ ﺑـﻪ آب ﺣﻔـﺮه اي ﻣﻨﺘﻘـﻞ‬

‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻪ درﺻﺪ اﺷﺒﺎع ﺧﺎك )‪ (Sr‬ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺿﺮﯾﺐ ‪ B‬ﻧﯿﺰ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪∆u‬‬
‫=‪B‬‬ ‫‪<1‬‬
‫‪∆σ3‬‬

‫ﺿﺮﯾﺐ )‪ : (A‬ﺿﺮﯾﺐ ﻓﺸﺎر آب ﺣﻔﺮه اي ‪ A‬ﺟﻬﺖ ﺗﺨﻤﯿﻦ ﻓﺸﺎر آب ﺣﻔﺮه اي اﯾﺠﺎد ﺷﺪه در اﺛﺮ اﻋﻤﺎل ﺗﻨﺶ اﻧﺤﺮاﻓﯽ ﺑﻪ ﮐﺎر‬

‫ﻣﯽ رود‪ .‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﮥ زﻫﮑﺸﯽ ﻧﺸﺪه ﻣﻘﺪاري ﺗﻨﺶ اﻧﺤﺮاﻓﯽ اﻋﻤﺎل ﮔﺮدد‪ .‬ﻫﻤﻮاره ﺑﺨﺸﯽ از آن ﺑﻪ داﻧﻪ ﻫـﺎ ﻣﻨﺘﻘـﻞ ﻣـﯽ‬

‫ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﻓﺸــﺎر آب ﺣﻔــﺮه اي ﺣﺎﺻــﻞ از ﺗﻨــﺶ اﻧﺤــﺮاﻓﯽ‬ ‫‪∆u‬‬

‫=‪Α‬‬ ‫=‬
‫ﺗﻨـــﺶ اﻧﺤـــﺮاﻓﯽ‬ ‫‪∆σ2‬‬

‫در ﻣﺮﺣﻠﮥ دوم آزﻣﺎﯾﺶ ﺳﻪ ﻣﺤﻮري ‪ CU‬و ‪ UU‬ﮐﻪ ﺷﯿﺮﻫﺎي زﻫﮑﺸﯽ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻋﻤﺎل ﺗﻨﺶ اﻧﺤﺮاﻓﯽ ﺑﺨﺸـﯽ از‬

‫اﯾﻦ ﺗﻨﺶ ﺑﻪ ﻓﺸﺎر آب ﺣﻔﺮه اي و ﺑﺨﺸﯽ ﺑﻪ ﺗﻨﺶ ﻣﻮﺛﺮ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﺿﺮﯾﺐ ‪ B‬ﻓﻘﻂ ﺗﺎﺑﻊ درﺻﺪ اﺷﺒﺎع‪ ،‬اﻣـﺎ ﺿـﺮﯾﺐ ‪A‬‬

‫ﺗﺎﺑﻊ درﺻﺪ اﺷﺒﺎع‪ ،‬ﻧﻮع ﺧﺎك‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﭘﯿﺶ ﺗﺤﮑﯿﻤﯽ )‪ ،(OCR‬ﻓﺸﺎر ﺟﺎﻧﺒﯽ اوﻟﯿﻪ و ﻣﺤﺪودة ﺑﺎرﮔﺬاري ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺜﻼ در آزﻣﺎﯾﺶ ﺳﻪ ﻣﺤﻮري ‪ CU‬ﺿﺮﯾﺐ ‪ A‬از اﺑﺘﺪاي اﻋﻤﺎل ‪ σ1‬ﺗﺎ ﻟﺤﻈﮥ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ‪ σdf‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺘﻐﯿﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ‬

‫دﻟﯿﻞ ﺿﺮﯾﺐ ‪ A‬ﻧﻈﯿﺮ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ را ﺑﺎ ‪ Af‬ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -14-1‬اﮐﺘﺸﺎف ﺧﺎك‬

‫ﻫﺪف از اﮐﺘﺸﺎف و ﺑﺮرﺳﯿﻬﺎي ﺗﺤﺖ اﻻرﺿﯽ ﺧﺎك ﯾﺎ ﺳﻨﮓ ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﻮدن ﺿﺨﺎﻣﺖ ﺧـﺎك‪ ،‬ﻧﺤـﻮة ﮔﺴـﺘﺮش آن و ﺗﻌﯿـﯿﻦ‬

‫ﺧﻮاص ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ ﺧﺎك ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم اﯾﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻤﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﯾﺎ ﭼﺎﻫﻬـﺎي اﮐﺘﺸـﺎﻓﯽ را ﺣﻔـﺮ و در ﻃـﻮل ﭼﺎﻫﻬـﺎ‬

‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎﯾﯽ دﺳﺖ ﺧﻮرده ﯾﺎ دﺳﺖ ﻧﺨﻮرده ﺟﻬﺖ آزﻣﺎﯾﺸﺎت آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎﻫﯽ ﺑﺮداﺷﺖ ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﻗﺒﻞ از ﺣﻔﺮ ﭼﺎﻫﻬﺎي اﮐﺘﺸﺎﻓﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺣﺪاﮐﺜﺮ اﻃﻼﻋﺎت را ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎ‪ ،‬ﮔﺰارش ﻫـﺎ‪ ،‬ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎن ﻫـﺎي اﻃـﺮاف‪،‬‬

‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻗﺒﻠﯽ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﻣﯿﺰان آﺑﺪﻫﯽ ﭼﺎﻫﻬﺎ و ﻗﻨﻮات ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪاد‪ ،‬ﻋﻤﻖ و ﻓﺎﺻﻠﮥ ﭼﺎﻫﻬﺎ‬

‫از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ و ﻫﻤﯿﻦ ﻃﻮر ﻧﻮع آزﻣﺎﯾﺸﺎت ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز در ﻫﺮ ﯾﮏ از ﺑﺮرﺳﯿﻬﺎي اﮐﺘﺸﺎﻓﯽ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ وﺿـﻌﯿﺖ زﻣـﯿﻦ‪ ،‬ﻧـﻮع ﺳـﺎزه و‬

‫ﻫﺪف از ﺣﻔﺮ ﮔﻤﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮداﺷﺖ و ﻗﻀﺎوت زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﮐﻪ از ﻣﻨﻄﻘﻪ دارﯾﻢ در ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺗﻌﺪاد ﮔﻤﺎﻧﻪ ﻫـﺎ ﻣـﺆﺛﺮ‬

‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻌﺪا ﮔﻤﺎﻧﻪ ﻫﺎ‪ ،‬زﻣﺎن و ﻫﺰﯾﻨﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﻨﺪ اﻣﺎ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﻄﻠﻮب ﺗﺮي ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آورﯾﻢ‪ .‬ﮔﻤﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺗـﺎ‬

‫ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮ از ﺣﺪ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺣﻔﺎري ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﺎ ﺣﺪي ﻋﻤﯿﻖ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺸﺴﺖ ﻻﯾﻪ ﻫﺎي ﭘـﺎﯾﯿﻦ ﺗـﺮ از ﻋﻤـﻖ ﺣﻔـﺎري‬
 ‫»‪«76‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻧﺎﻣﻄﻠﻮﺑﯽ در ﺳﺎزه ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ اﯾﻦ ﻋﻤﻖ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ در اﻧﺪا زه اي ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ ﺧﺎك ﻧﺎﺷـﯽ‬

‫از وزن ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﮐﻤﺘﺮ از ‪ %10‬ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﺎر ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﯾﺎ ﮐﻤﺘﺮ از ‪ %5‬ﻓﺸﺎر ﻣﺆﺛﺮ ﺧﺎك در آن ﻋﻤﻖ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫در ﻻﯾﻪ ﻫﺎي ﻫﻮازده‪ ،‬ﺣﻔﺎري ﺑﺎﯾﺪ ﺗﺎ ﻣﺤﻮ ﺷﺪن ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻫﻮازدﮔﯽ در ﺳﻨﮓ اداﻣﻪ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﺑﺮاي ﻋﻤﻖ ﮔﻤﺎﻧﻪ ﻫﺎي اﮐﺘﺸﺎﻓﯽ ﺑﺎ‬

‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع ﺳﺎزه و اﺑﻌﺎد ﭘﯽ ﯾﮑﺴﺮي ﺟﺪول ﻫﺎي ﺗﺠﺮﺑﯽ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻓﻮاﺻﻞ ﮔﻤﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﺟﻨﺲ زﻣﯿﻦ دارد و ﻫﺮ ﭼﻪ ﯾﮑﻨﻮاﺧﺘﯽ در رﺳﻮﺑﺎت داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ‪ ،‬ﻓﻮاﺻﻞ ﮔﻤﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﺑﯿﺸـﺘﺮ و اﮔـﺮ‬

‫ﻣﻨﻄﻘﻪ از ﻟﯿﺘﻮﻟﻮژي ﻣﺘﻨﻮﻋﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ﮔﻤﺎﻧﻪ ﻫﺎ را ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬

‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮداﺷﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﺳﺴﺖ ﺑﺎ ﻧﺸﺴﺖ ﺑﺎﻻ اﺳﺖ و در ﺟﺎﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ آﺛﺎري از ﮔﺴﻠﻪ ﻫﺎي ﻗﺒﻠﯽ دﯾـﺪه‬

‫ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در ﺟﺎﻫﺎي ﺑﺎ ﺧﺮدﺷﺪﮔﯽ زﯾﺎد ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮداري ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪.‬‬

‫‪ -‬ﺗﮑﻨﯿﮑﻬﺎي ﺣﻔﺎري‬

‫ﺣﻔﺎري ﺑﻪ دو ﺻﻮرت دﺳﺘﯽ و ﻏﯿﺮدﺳﺘﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪.‬‬

‫ﺣﻔﺎري دﺳﺘﯽ‪ :‬در ﻣﺤﻞ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻋﻤﻖ ﭼﺎه ﻫﺎ ﮐﻢ اﺳﺖ و ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫـﺎي دﺳـﺖ ﻧﺨـﻮرده ﺿـﺮورﺗﯽ ﻧـﺪارد‪ ،‬از‬

‫ﺣﻔﺎري دﺳﺘﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺣﻔﺎري ﻏﯿﺮدﺳﺘﯽ ‪ :‬در ﺣﻔﺎرﯾﻬﺎي ﻋﻤﯿﻖ از ﺣﻔﺎرﯾﻬـﺎي ﻣﺎﺷـﯿﻨﯽ )ﻏﯿﺮدﺳـﺘﯽ( اﺳـﺘﻔﺎده ﻣـﯽ ﺷـﻮد ﮐـﻪ ﺷـﺎﻣﻞ ‪ -1‬ﺣﻔـﺎري‬

‫ﺷﺴﺘﺸﻮﯾﯽ ‪ -2‬ﺣﻔﺎري ﺿﺮﺑﻪ اي ‪ -3‬ﺣﻔﺎري دوراﻧﯽ ‪ -4‬ﺣﻔﺎري ﺑﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮔﯿﺮي ﻣﻤﺘﺪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -‬ﺣﻔﺎري ﺷﺴﺘﺸﻮﯾﯽ‬

‫در اﯾﻦ روش ﻟﻮﻟﻪ ﺟﺪاري ﺑﻪ ﻗﻄﺮ ‪ 10-25 cm‬ﺑﺎ ﻋﻤﻖ ‪ 3-15‬ﻣﺘﺮ و ﯾﮏ ﻣﺘﻪ ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ .‬آب ﺑﺎ ﻓﺸﺎر ﺑﻪ داﺧﻞ ﻟﻮﻟﻪ‬

‫ﺟﺪاري راﻧﺪه‪ ،‬ﺧﺎك ﻫﺎ ﮐﻨﺪه ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﺣﻔﺎري ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪.‬‬

‫از ﻣﺤﺎﺳﻦ اﯾﻦ روش ﺣﻔﺎري ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻮارد اﺷﺎره ﮐﺮد‪ -1 :‬وﺳﺎﯾﻞ ﺣﻔﺎري ارزان ﻗﯿﻤﺖ ‪ -2‬ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﺑﻮدن اﯾـﻦ‬

‫روش در ﻫﺮ ﻣﺤﻠﯽ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﯽ اﺑﺰار ﺣﻔﺎري ‪ -3‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ رﻧﮓ آب ﺧﺎرج ﺷﺪه ﺣﻔﺎر ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻐﯿﯿـﺮ ﻻﯾـﻪ را‬

‫ﮔﺰارش ﮐﻨﺪ‪ -4 .‬ﺧﺎك ﻫﺎي اﻃﺮاف را دﭼﺎر دﺳﺖ ﺧﻮردﮔﯽ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ و ﺧﺎك ﺣﻔﺮة در ﺣﺎل ﺣﻔﺎري ﻧﯿﺰ ﮐﻤﺘﺮ دﭼـﺎر دﺳـﺖ‬

‫ﺧﻮردﮔﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ -5 .‬ﭼﺎﻫﻬﺎي ﺑﺎ ﻋﻤﻖ زﯾﺎد را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺎ اﯾﻦ روش ﺣﻔﺮ ﮐﺮد‪ .‬اﻣﺎ اﯾﻦ روش داراي ﻣﻌﺎﯾﺒﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ‬

‫از اﯾﻦ ﻗﺮارﻧﺪ ‪ -1 :‬ﮐﻨﺪ ﺑﻮدن ﺳﺮﻋﺖ ﺣﻔﺎري ﺑﻪ وﯾﮋه در ﺧﺎك ﻫﺎي ﭼﺴﺒﻨﺪه‪ -2 .‬در ﺧﺎك ﻫـﺎي درﺷـﺖ داﻧـﻪ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻗﻠـﻮه‬

‫ﺳﻨﮓ ﻫﺎ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﯿﺴﺖ‪ -3 .‬اﮔﺮ ﺧﺎك را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﺮاي آزﻣﺎﯾﺶ ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﯿﻢ‪ ،‬اﯾﻦ روش ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«77‬‬

‫‪ -‬ﺣﻔﺎري ﺿﺮﺑﻪ اي‬

‫اﯾﻦ ﻧﻮع ﺣﻔﺎري ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﻘﻮط ﻣﺘﻪ ﻫﺎي ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺑﺮ روي زﻣﯿﻦ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در اﯾﻦ روش ﻣﻘﺪار ﮐﻤـﯽ آب در‬

‫ﺣﻔﺎري اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬زﯾﺮا ﻣﻮاد ﺧﺮد ﺷﺪه ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮔﻞ در ﻣﯽ آﯾﻨﺪ و ﺧـﺮوج آﻧﻬـﺎ از داﺧـﻞ ﮔﻤﺎﻧـﻪ راﺣـﺖ اﺳـﺖ‪ .‬در‬

‫ﺻﻮرت ﺳﺴﺖ و رﯾﺰﺷﯽ ﺑﻮدن زﻣﯿﻦ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﻟﻮﻟﮥ ﺟﺪاري دارﯾﻢ در ﻏﯿﺮ اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻧﯿﺎزي ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺟﻬﺖ ﺣﻔﺎري ﻫـﺎي زﻣـﯿﻦ‬

‫ﻫﺎي ﺳﺨﺖ و ﺳﻨﮕﯿﻦ از اﯾﻦ روش اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﭼﻮن ﻣﻮاد را ﺧﺮد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺑﺎ آب از ﮔﻤﺎﻧﻪ ﺧﺎرج ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬اﻣﮑﺎن‬

‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮔﯿﺮي ﻧﺪارﯾﻢ‪.‬‬

‫‪ -‬ﺣﻔﺎري دوراﻧﯽ‬

‫اﯾﻦ روش ﺣﻔﺎري در زﻣﯿﻨﻬﺎي ﺳﺨﺖ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﺳﺮﯾﻊ اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ روش زﻣﯿﻦ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﺮﻣﺘﻪ ﻫﺎي اﻟﻤﺎس دار‪،‬‬

‫در اﻧﺘﻬﺎي ﮔﻤﺎﻧﻪ ﺣﻔﺎري ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬و ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺧﺮد ﺷﺪه ﺑﺎ آب و ﮔﻞ ﺣﻔﺎري ﺑﻪ روي زﻣﯿﻦ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬از ﻣﺤﺎﺳـﻦ اﯾـﻦ‬

‫روش ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻮارد اﺷﺎره ﮐﺮد‪ -1 :‬ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺎﻻي ﺣﻔﺎري‪ -2 .‬ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻦ روش در زﻣﯿﻦ ﻫﺎي ﺳﺨﺖ‪-3 .‬‬

‫از روي ﺻﺪاي دﺳﺘﮕﺎه ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺟﻨﺲ زﻣﯿﻦ ﭘﯽ ﺑﺮد‪ -4 .‬ﭼﺎه ﻫﺎي ﺣﻔﺎري ﺷﺪه ﺗﻤﯿﺰ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ -5 .‬در ﺻـﻮرت ﻧﯿـﺎز‬

‫ﺑﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮔﯿﺮي ﺑﺎ ﻣﺠﻬﺰ ﮐﺮدن دﺳﺘﮕﺎه ﻣﯽ ﺗﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮔﯿﺮي را در ﻫﺮ ﻋﻤﻘﯽ اﻧﺠﺎم داد‪ -6 .‬ﺑﺎ ﻧﻔﻮذ ﮔـﻞ ﺣﻔـﺎري در دﯾـﻮارة‬

‫ﭼﺎه و ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻻﯾﮥ ﺿﺨﯿﻤﯽ از ﮔﻞ ﺣﻔﺎري در دﯾﻮارة ﭼﺎه ﻣﯽ ﺗﻮان از رﯾﺰش ﺟﺪار ﭼﺎه ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﮐﺮد‪ .‬ﻣﻌﺎﯾﺐ اﯾﻦ روش ﻧﯿﺰ‬

‫ﺷﺎﻣﻞ اﯾﻦ ﻣﻮارد اﺳﺖ‪ -1 :‬در ﻣﺤﻞ ﻫﺎي ﺑﺎ درز و ﺷﮑﺎف ﻓﺮاوان‪ ،‬ﮔﻞ ﺣﻔﺎري از ﺑﯿﻦ ﻣﯽ رود‪ -2 .‬ﺑﺎ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪن دﯾﻮارة ﮔﻤﺎﻧﻪ ﻫﺎ‬

‫اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﯾﺸﺎت ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي و آب زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ ﻣﺸﮑﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ -3 .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻮاد ﻻﯾﻪ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻣﯽ‬

‫ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻻﯾﻪ ﻫﺎ در اﯾﻦ روش ﻣﺸﮑﻞ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺘﻪ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﺣﻔﺎري ﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ دو ﻧﻮع ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺘﻪ ﻫﺎي ﺗﻮﭘﺮ ﮐﻪ در زﻣﯿﻦ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﺣﺘﻤـﺎل رﯾـﺰش وﺟـﻮد‬

‫ﻧﺪارد از اﯾﻦ ﻧﻮع ﻣﺘﻪ ﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬در زﻣﯿﻦ ﻫﺎي رﯾﺰﺷﯽ ﻣﺜﻞ ﺷﻦ و ﻣﺎﺳﻪ از ﻣﺘﻪ ﻫﺎي ﺗﻮﺧﺎﻟﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﻣـﯽ ﺷـﻮد‪.‬‬

‫اﯾﻦ ﻧﻮع ﻣﺘﻪ ﻫﺎ از رﯾﺰش دﯾﻮاره ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺿﻤﻦ اﯾﻨﮑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺣﻔﺎري ﺑﺎ اﯾﻦ ﻣﺘﻪ ﻫﺎ در اﯾـﻦ زﻣﯿﻨـﻪ ﻫـﺎ ﻣﻨﺎﺳـﺐ‬

‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺘﻪ ﻫﺎي ﺗﻮﺧﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮔﯿﺮ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -‬ﺣﻔﺎري ﺑﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮔﯿﺮي ﻣﻤﺘﺪ‬

‫اﯾﻦ روش ﻋﻤﺪﺗﺎ در ﺳﻨﮓ ﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد و در آن در ﻃﻮل ﮐﻞ ﺣﻔﺎري ﻣﯽ ﺗﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮداﺷﺖ‪ .‬ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ اﯾﻨﮑـﻪ‬

‫آﮔﺎﻫﯽ از ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺳﻨﮕﻬﺎي ﻣﺤﻞ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬﻢ اﺳﺖ‪ .‬و اﯾﻦ ﮐﯿﻔﯿﺖ ارﺗﺒﺎط ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﯽ ﺑﺎ ﻣﯿﺰان ﺷﮑﺴﺘﮕﯿﻬﺎي ﺳﻨﮓ دارد‪ .‬ﻧﻤﻮﻧﻪ‬
 ‫»‪«78‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫ﮔﯿﺮي ﻣﻤﺘﺪ اﯾﻦ اﻣﮑﺎن را ﻣﯽ دﻫﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﮥ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎ وﺿﻌﯿﺖ ﺷﮑﺴﺘﮕﯽ را ﺗﺸﺨﯿﺺ دﻫﯿﻢ‪ .‬ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﮥ درزه ﻫﺎ‪ ،‬وﺿـﻌﯿﺖ‬

‫ﻫﻮازدﮔﯽ ﺳﻨﮓ و ﺗﺮاﮐﻢ ﺷﮑﺴﺘﮕﯿﻬﺎ ﻣﯽ ﺗﻮان ارزﯾﺎﺑﯽ از ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺳﻨﮓ ﻫﺎ داﺷﺖ‪ .‬ﻫﺮﭼـﻪ ﻓﺎﺻـﻠﮥ ﺷﮑﺴـﺘﮕﯿﻬﺎ زﯾـﺎدﺗﺮ ﺑﺎﺷـﺪ‪،‬‬

‫ﺗﺮاﮐﻢ ﺷﮑﺴﺘﮕﯿﻬﺎ ﮐﻢ و ﺳﻨﮓ ﻣﻘﺎوم ﺗﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -15-1‬ﻫﻮازدﮔﯽ‬

‫ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺗﺪﯾﺠﯽ ﺳﻨﮓ ﺑﺴﺘﺮ ﺑﻪ ﺧﺎك ﻧﺎﺷﯽ از ﻫﻮازدﮔﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻮازدﮔﯽ ﻋﺒﺎرت اﺳـﺖ از ﺧﺮدﺷـﺪﮔﯽ و ﺗﺠﺰﯾـﮥ ﺳـﻨﮓ ﻫـﺎ در‬

‫رﺳﻮﺑﺎت‪ .‬ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎي ﻫﻮازدﮔﯽ ﺑﻪ دو ﮔﺮوه ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ -1 :‬ﻫﻮازدﮔﯽ ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ‪ -2 .‬ﻫﻮازدﮔﯽ ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ‬

‫‪ -‬ﻫﻮازدﮔﯽ ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ )‪(Physical Weathering‬‬

‫ﻫﻮازدﮔﯽ ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﺧﺮد ﺷﺪﮔﯽ ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ ﺳﻨﮓ ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎﯾﯽ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻓﺸﺎر و ﺣـﺮارت ﺑـﻮده‬

‫ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺷﮑﺴﺘﮕﯽ ﺳﻨﮓ ﻫﺎ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮارد زﯾﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ ‪:‬‬

‫ﺣﺬف ﯾﺎ ﮐﺎﻫﺶ ﺑﺎر وارده ‪ :‬در ﻃﻮل ﻓﺮﺳﺎﯾﺶ از وزن ﻧﻬﺸﺘﻪ ﻫﺎي ﻓﻮﻗﺎﻧﯽ واﻗﻊ ﺑﺮ روي ﺳﻨﮓ ﻫﺎي زﯾﺮﯾﻦ ﮐﺎﺳﺘﻪ ﻣـﯽ ﺷـﻮد‪.‬‬

‫اﯾﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺑﺎرﺑﺮداري ﻧﺎﻣﯿﺪه ﺷﺪه و ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﻧﺒﺴﺎط ﺳﻨﮓ ﻫﺎي ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬در ﺑﺮﺧﯽ ﺳﻨﮓ ﻫﺎ ﺑـﻪ وﯾـﮋه ﺳـﻨﮓ‬

‫ﻫﺎي آذرﯾﻦ دروﻧﯽ )ﻣﺜﻞ ﮔﺮاﻧﯿﺖ( و ﻣﺎﺳﻪ ﺳﻨﮓ ﺗﻮده اي‪ ،‬اﯾﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺑﺎﻋﺚ رﺷﺪ و ﮔﺴﺘﺮش درزه ﻫﺎي ﺑﺰرگ و ﭘﺪﯾﺪة ورﻗﻪ‬

‫ورﻗﻪ ﺷﺪن )‪ (Shetting‬ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﭘﺪﯾﺪه ورﻗﻪ ورﻗﻪ ﺷﺪن از ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ اﻫﻤﯿﺖ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎﻻ دارد‪ .‬ﺑـﺮاي ﻧﻤﻮﻧـﻪ‪ ،‬در‬

‫ﻫﻨﮕﺎم ﺧﺎك ﺑﺮداري در ﻧﻮاﺣﯽ ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ از ﺟﻨﺲ ﮔﺮاﻧﯿﺖ‪ ،‬درزه ﻫﺎي ﻧﺎﺷﯽ از ﺑﺎرﺑﺮداري‪ ،‬ﺷﯿﺒﯽ ﺑﻪ ﻣﻮازات ﺷـﯿﺐ ﻋﻤـﻮﻣﯽ‬

‫ﮐﻮه و در ﺟﻬﺖ ﺟﺎده ﺧﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻ اﯾﻦ درزه ﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻮازات ﺷﯿﺐ ﻋﻤﻮﻣﯽ زﻣﯿﻦ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﺗﺮﮐﯿﺪﮔﯽ ﺳﻨﮓ از‬

‫دﯾﮕﺮ ﭘﺪﯾﺪه ﻫﺎي ﺧﻄﺮﻧﺎك ﻧﺎﺷﯽ از ﺑﺎرﺑﺮداري ﺑﻪ وﯾﮋه در ﺳﻨﮓ ﻫﺎي ﻏﻨﯽ از ﮐﻮارﺗﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﺮاﻧﯿﺖ و ﮐﻮارﺗﺰﯾﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﯾﺦ زدﮔﯽ‪ ،‬ﺟﺬب ﯾﺎ از دﺳﺖ دادن رﻃﻮﺑﺖ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻤﮏ ﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺣﺮارﺗﯽ در ﺳﻨﮓ ﻫﺎ‪ ،‬ﮐﺸﺶ ﮐﻠﻮﺋﯿﺪي ﺧﺎك‪ ،‬ﻧﯿﺮوﻫـﺎي‬

‫ارﮔﺎﻧﯿﮑﯽ ﻧﻈﯿﺮ رﯾﺸﻪ ﻫﺎي درﺧﺘﺎن و ﮔﻠﺴﻨﮕﻬﺎ ﺑﺎ اﯾﺠﺎد ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ ﺳﺒﺐ ﻫﻮازدﮔﯽ ﺳﻨﮓ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -‬ﻫﻮازدﮔﯽ ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ )‪(Chemical Weathering‬‬

‫ﻫﻮازدﮔﯽ ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﺑﺎﻋﺚ دﮔﺮﺳﺎﻧﯽ )ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ( ﮐﺎﻧﯽ ﻫﺎي ﻣﺘﺸﮑﻠﮥ ﺳﻨﮓ ﻫﺎ ﺷـﺪه و اﻓـﺰاﯾﺶ ﺣﺠـﻢ ﺣﺎﺻـﻞ ﻣﻮﺟـﺐ‬

‫ﺧﺮدﺷــﺪﮔﯽ و ﺷﮑﺴــﺘﻪ ﺷــﺪن ﺳــﻨﮓ ﻫــﺎ ﻣــﯽ ﮔــﺮدد‪ .‬آب ﮔﯿــﺮي )‪ ،(Hydration‬ﻫﯿــﺪروﻟﯿﺰ )‪ ،(Hydrolysis‬اﻧﺤــﻼل‬

‫)‪ ،(Solution‬اﮐﺴﯿﺪاﺳﯿﻮن )‪ (Oxidation‬ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎي ﻫﻮازدﮔﯽ ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«79‬‬

‫ﻣﻬﻨﺪﺳﯿﻦ ﻋﻤﺮان ﺑﻪ ﺳﻨﮓ ﻫﺎي ﻫﻮازده و رﺳﻮﺑﺎت ﺳﻄﺤﯽ ﺧﺎك ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺧﺎك ﺷﻨﺎﺳﺎن و اﻏﻠﺐ زﻣـﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳـﺎن ﺑـﻪ‬

‫ﻗﺸﺮ ﻧﺎزك روي ﺳﻨﮓ ﻫﺎي ﻫﻮازده ﯾﺎ رﺳﻮﺑﺎت ﺳﻄﺤﯽ ﺧﺎك ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫در رده ﺑﻨﺪي اﻗﻠﯿﻤﯽ اراﺋﻪ ﺷﺪه ﺑﺮاي ﺧﺎك ﻫﺎ‪ ،‬ﺧﺎك ﻫﺎي ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺣﺎره اي ﮔﺮم و ﻣﺮﻃـﻮب را ﻻﺗﺮﯾـﺖ )‪ ،(Laterite‬ﺧـﺎك‬

‫ﻫﺎي ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﯿﺎﺑﺎﻧﯽ را ﮐﺎﻟﯿﭽﯽ)‪ (Caliche‬و ﺧﺎك ﻫﺎي ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﺮد و ﻣﺮﻃﻮب را ﭘﺪزول )‪ (Podzol‬ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻻﺗﺮﯾﺘﻬﺎ‪ :‬ﻣﺤﺼﻮل ﻫﻮازدﮔﯽ ﺷﺪﯾﺪ ﺳﻨﮓ ﺑﺴﺘﺮﻫﺎي ﻏﻨﯽ از آﻫﻦ و آﻟﻮﻣﯿﻨﯿﻮم ﻧﻈﯿﺮ ﺑﺎزاﻟﺖ ﻣـﯽ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬ﯾـﮏ اﻓـﻖ ﮐﻼﺳـﯿﮏ‬

‫ﻻﺗﺮﯾﺖ ﺷﺎﻣﻞ ﮐﺎﺋﻮﻟﯿﻨﯿﺖ )‪ ،(Kaolinite‬ﮔﻮﺗﯿﺖ )‪ ،(Goethite‬ﮔﯿﺒﺴﯿﺖ )‪ (Gibbsite‬و ﮐـﻮارﺗﺰ ﻣـﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ ‪%80‬‬

‫‪Fe2O3‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮔﻮﺗﯿﺖ ﯾﺎ ﻫﻤﺎﺗﯿﺖ )‪ (Hematite‬داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﯿﺰان ﻣﻮاد آﻟﯽ در اﯾﻦ ﺧﺎك ﻫﺎ ﺑﻪ ﺣـﺪاﻗﻞ ﻣـﯽ رﺳـﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻻﺗﺮﯾﺘﻬﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻓﺮﺳﺎﯾﺶ از ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺎﻻﯾﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮده و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺎﻧﻌﯽ در ﺑﺮاﺑـﺮ ﺳـﺎﺧﺖ و ﺳـﺎز ﻋﻤـﻞ‬

‫ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﮐﺎﻟﯿﭽﯽ ‪ :‬ﺧﺎك ﻫﺎي ﻏﻨﯽ از ﮐﺮﺑﻨﺎت ﮐﻠﺴﯿﻢ و ﺳﻮﻟﻔﺎت ﮐﻠﺴﯿﻢ در ﭼﻨﺪ ﻣﺘﺮ ﺑﺎﻻﯾﯽ ﺳﻄﺢ ﺑﯿﺎﺑﺎن ﺑـﻪ وﯾـﮋه آﺑﺮﻓﺘﻬـﺎ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺗﺸﮑﯿﻞ اﯾﻦ ﺧﺎك ﻫﺎ را آﻫﮑﯽ ﺷﺪن )‪ (Calcification‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﮐﺎﻟﯿﭽﯽ در ﺳﻄﺢ ﻣﺨﺮوط اﻓﮑﻨﻪ ﻫـﺎ از ﺳـﺮﻋﺖ‬

‫ﻧﻔﻮذ آب ﻣﯽ ﮐﺎﻫﺪ و ﻧﻘﺶ ﻣﺆﺛﺮي در ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﺗﻐﺬﯾﮥ آب زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ دارد‪.‬‬

‫ﭘﺪزول ‪ :‬ﻃﯽ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﭘﺪزوﻟﯽ ﺷﺪن )‪ (Podzolization‬ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺧﺎك ﻫﺎي ﭘﺪزوﻟﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺤﻼﺗـﺮﯾﻦ‬

‫ﯾﻮن ﻫﺎ )ﮐﻠﺴﯿﻢ‪ ،‬ﺳﺪﯾﻢ‪ ،‬ﻣﻨﯿﺰﯾﻮم( ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت آﻟﯽ آﻫﻦ و ﻣﻨﯿﺰﯾﻮم دار ﻣﻮﺳﻮم ﺑـﻪ ﻣﯿﺴـﻞ )‪ (Micel‬در اﻓـﻖ ‪ ،A‬در‬

‫آب ﻫﺎي ﻧﻔﻮذي ﺣﻞ ﺷﺪه و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺤﻠﻮل ﺣﻤﻞ و ﻧﻬﺎﯾﺘﺎ در اﻓﻖ ‪ B‬اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻋﻨﺎﺻـﺮ ﻣﻌـﺪﻧﯽ اﻓـﻖ ‪A‬‬

‫ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﻓﻖ ﺑﻪ رﻧﮓ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮي در ﻣﯽ آﯾﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ اﻓﻖ ‪ B‬ﺣﺎﻟﺖ ﻗﻄﻌﻪ اي ﺗﺎ رﺳـﯽ و ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ ﺳـﺘﻮﻧﯽ‬

‫)‪ (Columnar Structure‬دارد‪.‬‬

‫اﻓﻖ ‪ A‬و ‪ B‬ﺧﺎك ﺑﻪ ﺷﺮاﯾﻂ آب و ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﺴﺘﮕﯽ دارﻧﺪ و ﺗﻮﺳﻂ ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎي ﺳﺎزﻧﺪة ﺧﺎك ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣـﯽ ﯾﺎﺑﻨـﺪ‪ .‬اﻓـﻖ ‪ C‬ﻣـﺎدة‬

‫اوﻟﯿﮥ ﻫﻮازده ﺑﻮده و اﻓﻖ ‪ D‬ﻣﺎدة ﻣﻨﺸﺄ )ﺳﻨﮓ ﺑﺴﺘﺮ ﺳﺎﻟﻢ ﺗﺎ ﺗﯿﻞ ﻫﺎي ﯾﺨﭽﺎﻟﯽ( اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫»‪«80‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺳﻮاﻻت ﺗﺴﺘﯽ‬

‫‪ -1‬رﻃﻮﺑﺖ ﺑﻬﯿﻨﻪ ‪......‬‬

‫‪ (1‬درﺻﺪ رﺳﻮﺑﺖ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﮐﻪ ﺧﺎك ﺑﻪ ازاي آن ﺑﻪ ﺗﺮاﮐﻢ ﺣﺪ اﮐﺜﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ‪.‬‬

‫‪ (2‬ﻧﺴﺒﺖ رﻃﻮﺑﺖ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﻪ اﻧﺪﯾﺲ ﺧﻤﯿﺮي اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (3‬درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺎك ﺑﻪ ازاي آن ﺗﺤﺖ وزﻧﺶ روان ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ (4‬درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ازاي آن ﺧﺎك در ﺿﻤﻦ ﺗﺮاﮐﻢ اﺷﺒﺎع ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -2‬در ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك ﮐﻪ ﺿﺮﯾﺐ ﺗﺨﻠﺨﻞ ‪ n =% 20‬و ‪ Gs = 2/75‬وزن ﻣﺨﺼﻮص اﺷﺒﺎع ﺧﺎك ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬

‫‪23/54 Kn/m3 (4‬‬ ‫‪22/9 Kn/m3 (3‬‬ ‫‪2/4 Kn/m3 (2‬‬ ‫‪2/29 Kn/m3 (1‬‬

‫‪ -3‬در ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك ‪ c=20KN/m 3‬و ‪ Ф=20‬درﺟﻪ‪ ،‬زاوﯾﻪ ﺻﻔﺤﮥ ﺷﮑﺴﺘﮕﯽ در آزﻣﺎﯾﺶ ﺳﻪ ﻣﺤﻮري ﭼﻨﺪ درﺟﻪ‬

‫اﺳﺖ؟‬

‫‪65 (4‬‬ ‫‪55 (3‬‬ ‫‪40(2‬‬ ‫‪25 (1‬‬

‫‪ -4‬اﮔﺮ ﺗﻨﺶ ﻧﺮﻣﺎل وارد ﺑﺮ ﯾﮏ ﺗﻮدة ﺧﺎك اﺻﻄﮑﺎﮐﯽ دوﺑﺮاﺑﺮ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ آن ‪:‬‬

‫‪ (2‬ﺑﻪ اﻧﺪازة ‪ tanФ / 2‬ﮐﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪ (1‬ﺑﻪ اﻧﺪازة ‪ 2 tanФ‬ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ (4‬دو ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‬ ‫‪ (3‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -5‬آزﻣﺎﯾﺶ ﺳﻪ ﻣﺤﻮري ﺑﺪون زﻫﮑﺸﯽ‪ ،‬ﺑﺮ روي ﮐﺪام ﺧﺎك ﻓﺸﺎر آب ﻣﻨﻔﺬي ﻣﻨﻔﯽ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ؟‬

‫‪ (4‬ﻣﺎﺳﮥ ﺳﺴﺖ‬ ‫‪ (3‬ﺳﯿﻠﺖ و ﻣﺎﺳﻪ‬ ‫‪ (1‬رس ﺗﺤﮑﯿﻢ ﯾﺎﻓﺘﮥ ﻋﺎدي ‪ (2‬رس ﻓﻮق ﺗﺤﮑﯿﻢ‬

‫‪ -6‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺿﺮﯾﺐ ﻫﻤﺸﮑﻠﯽ ‪ UNIFORMITY COEFFICIENT‬ﮐﺪام ﺧﺎك داراي داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﻣﺘﻨﻮع ﺗﺮي‬

‫اﺳﺖ؟‬

‫‪cu = 2 / 7 ( 4‬‬ ‫‪cu = 2 ( 3‬‬ ‫‪c u = 1 /2 ( 2‬‬ ‫‪cu = 1 ( 1‬‬

‫‪ -7‬ﮐﺪام ﯾﮏ در اﯾﺠﺎد ﭘﺪﯾﺪة روان ﺷﺪن ﻣﺎﺳﻪ ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ؟‬

‫‪ (2‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻓﺸﺎر ﻧﺸﺴﺖ )‪(Seepage‬‬ ‫‪ (1‬ارﺗﻌﺎش زﻟﺰﻟﻪ و ﺗﺮاﮐﻢ ﻣﺎﺳﻪ‬

‫‪ (4‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻓﺸﺎر آب ﻣﻨﻔﺬي ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﺎﺳﻪ‬ ‫‪ (3‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ‬

 ‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«81‬‬

‫‪ -8‬اﮔﺮ در ﻋﻤﻖ ‪ 5‬ﻣﺘﺮي ﻓﺸﺎر ﮐﻞ ‪ 90KN/m 3‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬وزن ﻣﺨﺼﻮص ﺧﺎك ﭼﻨﺪ ‪ KN/m 3‬اﺳﺖ؟‬

‫‪45 (4‬‬ ‫‪22/5 (3‬‬ ‫‪18/8 (2‬‬ ‫‪18 (1‬‬

‫‪ -9‬اﮔﺮ در ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﮥ ﺧﺎك اﺷﺒﺎع ﺷﺪه درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺖ ‪ 20‬و وزن ﻣﺨﺼﻮص‪ 20 KN/m 3‬وزن ﻣﺨﺼﻮص ﺧﺎك ﺧﺸﮏ‬

‫آن ﻧﻤﻮﻧﻪ ﭼﻨﺪ‪ KN/m 3‬اﺳﺖ؟‬

‫‪25 (4‬‬ ‫‪24 (3‬‬ ‫‪16/66 (2‬‬ ‫‪16(1‬‬

‫‪ -10‬در ﺧﺎك ﻫﺎي ﻧﯿﻤﻪ اﺷﺒﺎع ﺿﺮﯾﺐ آب ﻣﻨﻔﺬي ‪ B‬ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟‬

‫‪0 < B <0/5 (4‬‬ ‫‪0 < B < 0 /5 ( 3‬‬ ‫‪B≥1 (2‬‬ ‫‪B≤ 1 (1‬‬

‫‪ -11‬در آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺤﮑﯿﻢ ﺷﺎﺧﺺ ﻓﺸﺮدﮔﯽ )‪ (Compression Index‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد؟‬

‫‪ (2‬ﻟﮕﺎرﯾﺘﻢ ‪(Δp /Δe) mV‬‬ ‫‪ (1‬ﻟﮕﺎرﯾﺘﻢ ‪Δp /Δe‬‬

‫‪ (4‬ﺷﯿﺐ ﺑﺨﺶ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻣﻨﺤﻨﯽ ‪e-logp‬‬ ‫‪(3‬ﺷﯿﺐ ﻣﻨﺤﻨﯽ ‪ e –p‬در ﻣﺤﺪودة ﻓﺸﺎري ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه‬

‫‪ -12‬وﯾﮋﮔﯿﻬﺎي ﺧﺎك ‪) GW‬ﺷﻦ ﺧﻮب داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه( ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‪:‬‬

‫‪ (1‬ﺗﺮاواﯾﯽ زﯾﺎد‪ -‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ ﺧﯿﻠﯽ زﯾﺎد‪ -‬ﺗﺮاﮐﻢ ﭘﺬﯾﺮي ﺧﯿﻠﯽ ﮐﻢ‬

‫‪ (2‬ﺗﺮاواﯾﯽ زﯾﺎد – ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ زﯾﺎد – ﺗﺮاﮐﻢ ﭘﺬﯾﺮي زﯾﺎد‬

‫‪ (3‬ﺗﺮاواﯾﯽ زﯾﺎد – ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ ﮐﻢ – ﺗﺮاﮐﻢ ﭘﺬﯾﺮي ﺧﯿﻠﯽ ﮐﻢ‬

‫‪ (4‬ﺗﺮاواﯾﯽ ﮐﻢ – ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ زﯾﺎد – ﺗﺮاﮐﻢ ﭘﺬﯾﺮي ﺧﯿﻠﯽ ﮐﻢ‬

‫‪ -13‬ﺟﻬﺖ ﺑﺮرﺳﯽ ﭘﺎﯾﺪاري اوﻟﯿﮥ ﭘﯽ ﯾﮏ ﺳﺎزه ﺑﺮ روي ﺧﺎك رس اﺷﺒﺎع آزﻣﺎﯾﺶ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از آزﻣﺎﯾﺶ‪:‬‬

‫‪ (4‬ﻧﻔﻮذ اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬ ‫‪ (2‬ﺳﻪ ﻣﺤﻮري ﺑﺪون زﻫﮑﺸﯽ‪ (3‬ﺳﻪ ﻣﺤﻮري ﺑﺎ زﻫﮑﺸﯽ‬ ‫‪ (1‬ﺟﻌﺒﮥ ﺑﺮﺷﯽ‬

‫‪.‬‬ ‫‪ -14‬در آزﻣﺎﯾﺶ ﺳﻪ ﻣﺤﻮري ﺑﻪ ﻃﺮﯾﻘﮥ ‪ CD‬ﻓﺸﺎر ﻣﻨﻔﺬي‪.....‬‬

‫‪ (4‬ﻣﺤﻮ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬ ‫‪ (3‬ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫‪ (2‬زﯾﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪ (1‬ﺑﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -15‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﻬﺎﯾﯽ )‪ (Residual strength‬و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺣﺪاﮐﺜﺮ )‪ (Peak strength‬در ﮐﺪام ﺧﺎك ﯾﮑﺴﺎن اﺳﺖ؟‬

‫‪ (2‬رس ﺗﺤﮑﯿﻢ ﯾﺎﻓﺘﮥ ﻋﺎدي و ﻣﺎﺳﮥ ﻣﺘﺮاﮐﻢ‬ ‫‪ (1‬رس ﻓﻮق ﺗﺤﮑﯿﻢ‬

‫‪ (4‬ﻣﺎﺳﻪ ﻣﺘﺮاﮐﻢ‬ ‫‪ (3‬ﻣﺎﺳﮥ ﺳﺴﺖ‬

 ‫»‪«82‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ -16‬در ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ‪) Unified‬ﺟﺰﯾﯽ( ﺧﺎك ﻫﺎ ﻋﻼﻣﺖ اﺧﺘﺼﺎري ‪ CS‬داراي ﭼﻪ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ اﺳﺖ؟‬

‫‪ (2‬رس ﺑﺎ ﺑﯿﺸﺶ از ‪ %50‬ﻣﺎﺳﻪ‬ ‫‪ (1‬رس ﻣﺎﺳﻪ دار‬

‫‪ (4‬ﻣﺎﺳﻪ ﺑﺎ ﺑﯿﺶ از ‪ %50‬رس‬ ‫‪ (3‬ﻣﺎﺳﮥ رس دار‬

‫‪ -17‬در ﯾﮏ آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺤﮑﯿﻢ ) ‪ t 90 = 20 min ،(Consolidation Test‬ﺑﺮآورد ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺿﺨﺎﻣﺖ ﻧﻤﻮﻧﮥ‬

‫ﺧﺎك ﻣﻮرد آزﻣﺎﯾﺶ ‪ 20 mm‬و زﻫﮑﺸﯽ دو ﻃﺮﻓﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻧﺪازة ﺿﺮﯾﺐ ﺗﺤﮑﯿﻢ ﭼﻘﺪر اﺳﺖ ؟‬

‫‪16/96 min/mm 2 (4‬‬ ‫‪16/96 mm 2/ min (3‬‬ ‫‪4/42 mm 2/ min (2‬‬ ‫‪4/42 min/mm 2 (1‬‬

‫‪ -18‬ﺿﺮﯾﺐ ﺗﺮاﮐﻢ ﭘﺬﯾﺮي ﺧﺎك ﭘﯽ ﯾﮏ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‪ 10 5 KN/m3‬اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺿﺨﺎﻣﺖ ﺧﺎك ﭘﯽ ‪ 10‬ﻣﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬و ﻓﺸﺎر‬

‫ﻧﺎﺷﯽ از وزن ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ‪ 100 KN/m3‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺴﺖ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﭼﻨﺪ ﻣﯿﻠﯿﻤﺘﺮ اﺳﺖ؟‬

‫‪100 (4‬‬ ‫‪40 (3‬‬ ‫‪20 (2‬‬ ‫‪10 (1‬‬

‫‪ – 19‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﻘﺪار ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ ﯾﮏ ﺧﺎك رﺳﯽ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 50‬ﮐﯿﻠﻮﭘﺎﺳﮑﺎل ﺑﺎﺷﺪ و ﺧﺎك ﻓﺎﻗﺪ زاوﯾﮥ اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ و زاوﯾﮥ ﺳﻄﺢ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﺪام اﺳﺖ؟‬

‫‪ 100(4‬ﮐﯿﻠﻮﭘﺎﺳﮑﺎل و‪45 °‬‬ ‫‪ 100(3‬ﮐﯿﻠﻮﭘﺎﺳﮑﺎل و‪90°‬‬ ‫‪ 50 (2‬ﮐﯿﻠﻮﭘﺎﺳﮑﺎل و‪45 °‬‬ ‫‪ 50 (1‬ﮐﯿﻠﻮﭘﺎﺳﮑﺎل و‪90°‬‬

‫‪ -20‬در ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﺧﺎك ﻫﺎ ﺑﻪ روش ﯾﻮﻧﯿﻔﺎﯾﺪ )ﻣﺘﺤﺪ(‪ ،‬ﮐﺪام ﻣﻮرد ﺟﺰء ﻋﻮاﻣﻞ اﺻﻠﯽ ﻣﺆﺛﺮ در ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻧﻤﯽ‬

‫آﯾﺪ؟‬

‫‪ (4‬اﻧﺪازه داﻧﻪ ﻫﺎ‬ ‫‪ (3‬ﺣﺪود آﺗﺮﺑﺮگ‬ ‫‪ (1‬درﺻﺪ ﻓﺮاواﻧﯽ ﻣﻮاد آﻟﯽ ‪ (2‬درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺖ ﺧﺎك‬

‫‪ -21‬در آزﻣﺎﯾﺶ ﺳﻪ ﻣﺤﻮري‪ ،‬زاوﯾﮥ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﺧﺎك ﻫﺎي ﻣﻮرد آزﻣﺎﯾﺶ‪..........‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (2‬ﻣﺴﺎوي ﯾﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ‪ 45‬درﺟﻪ‬ ‫‪ (1‬ﻫﻤﻮاره ﺑﯿﺶ از ‪ 45‬درﺟﻪ‬

‫‪ (3‬ﻫﻤﻮاره ﮐﻤﺘﺮ از ‪ 45‬درﺟﻪ ‪ (4‬ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﯿﻦ ‪ 30-60‬درﺟﻪ‬

‫‪ -22‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ﺑﻪ ﺗﻨﺶ ﻗﺎﺋﻢ )‪ (τ/σ‬ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ اي از ﺧﺎك ﻓﺎﻗﺪ ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 2‬ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬

‫زاوﯾﮥ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﺪام اﺳﺖ؟‬

‫‪76/7 ° (4‬‬ ‫‪45 ° (3‬‬ ‫‪36/8 ° (2‬‬ ‫‪22/5 ° (1‬‬

‫‪ -23‬ﮐﺪام ﻣﻮرد ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ در ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﺧﺎك ﻣﺆﺛﺮ ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺷﺪ؟‬

‫‪ (1‬ﺑﺎﻓﺖ و ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺧﺎك ‪ (2‬ﺿﺮﯾﺐ ﭘﻮﮐﯽ‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«83‬‬

‫‪ (4‬وزن ﻣﺨﺼﻮص ذرات ﺟﺎﻣﺪ‬ ‫‪ (3‬ﻣﯿﺰان اﺷﺒﺎع ﺷﺪﮔﯽ‬

‫‪ -24‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از آزﻣﺎﯾﺶ ﻧﻔﻮذ اﺳﺘﺎﻧﺪارد )‪ (SPT‬ﻣﯽ ﺗﻮان‪.............‬ﺧﺎك ﻫﺎ را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫‪ (4‬ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي‬ ‫‪ (3‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ‬ ‫‪ (2‬ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ‬ ‫‪ (1‬ﺗﺮاﮐﻢ ﭘﺬﯾﺮي‬

‫‪ -25‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ روش ﺑﺮاي دﺳﺖ ﯾﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي دﺳﺖ ﻧﺨﻮرده از ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺳﺨﺖ زﻣﯿﻦ ﮐﺪام اﺳﺖ ؟‬

‫‪ (2‬ﺷﺴﺘﺸﻮﯾﯽ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﯿﺮوي ﻣﮑﺶ آب‬ ‫‪ (1‬دوراﻧﯽ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺘﻪ ﻫﺎي اﻟﻤﺎس ﻣﻐﺰه ﮔﯿﺮ‬

‫‪ (4‬ﻣﺎرﭘﯿﭽﯽ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺘﻪ ﻫﺎي ﺣﻠﺰوﻧﯽ ﺗﻮﺧﺎﻟﯽ‬ ‫‪ (3‬ﺿﺮﺑﻪ اي ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺤﻔﻈﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮔﯿﺮ‬

‫‪ -26‬ﮐﺪام ﮔﺰﯾﻨﻪ ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ؟‬

‫‪ (2‬ﺣﺪ رواﻧﯽ < ﺣﺪ ﭘﻼﺳﺘﯿﮏ < ﺣﺪ اﻧﻘﺒﺎض‬ ‫‪ (1‬ﺣﺪ اﻧﻘﺒﺎض < ﺣﺪ ﭘﻼﺳﺘﯿﮏ < ﺣﺪ رواﻧﯽ‬

‫‪ (4‬ﺣﺪ رواﻧﯽ < ﺣﺪ ﭘﻼﺳﺘﯿﮏ ‪ = 1/2‬ﺣﺪ اﻧﻘﺒﺎض‬ ‫‪ (3‬ﺣﺪ رواﻧﯽ < ﺣﺪ ﭘﻼﺳﺘﯿﮏ < ﺣﺪ اﻧﻘﺒﺎض‬

‫‪ -27‬ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ اﻋﻤﺎل ﺷﺪه در ﻋﻤﻖ ‪ 10‬ﻣﺘﺮي از ﯾﮏ ﺧﺎك ﭼﻨﺪ ﮐﯿﻠﻮﻧﯿﻮﺗﻦ ﺑﺮ ﻣﺘﺮﻣﺮﺑﻊ اﺳﺖ؟)ﻻزم ﺑﻪ ﯾﺎدآوري اﺳﺖ‬

‫ﮐﻪ وزن واﺣﺪ ﺣﺠﻢ ﺧﺎك و آب ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ‪ 20‬و ‪ 10‬ﮐﯿﻠﻮ ﻧﯿﻮﺗﻦ ﺑﺮ ﻣﺘﺮﻣﮑﻌﺐ ﺑﻮده و ﺳﻄﺢ اﯾﺴﺘﺎﺑﯽ آب در ﻋﻤﻖ ‪ 2‬ﻣﺘﺮ‬

‫ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ(‬

‫‪240 (4‬‬ ‫‪200 (3‬‬ ‫‪120 (2‬‬ ‫‪80(1‬‬

‫‪ -28‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻓﺸﺎر ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ در ﯾﮏ آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺮاﮐﻢ ﺳﻪ ﻣﺤﻮري ﺗﺤﮑﯿﻢ ﯾﺎﻓﺘﻪ و زﻫﮑﺸﯽ ﺷﺪه )‪ (CD‬ﺳﺒﺐ ﮐﺪام‬

‫ﻣﯽ ﺷﻮد؟‬

‫‪ (1‬ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ ﺧﺎك در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ‬

‫‪ (2‬ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ ﻓﺸﺎر آب ﺑﯿﻦ ﻣﻨﻔﺬي در زﻣﺎن ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ‬

‫‪ (3‬ﭘﺎﯾﯿﻦ آﻣﺪن ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ‬

‫‪(4‬ﭘﺎﯾﯿﻦ آﻣﺪن ﻓﺸﺎر آب ﺑﯿﻦ ﻣﻨﻔﺬي در زﻣﺎن ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ‬

‫‪ -29‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺧﺎﮐﯽ داراي ‪ %38‬ﺷﻦ‪ %59 ،‬ﻣﺎﺳﻪ و ‪ %3‬ﺳﯿﻠﺖ ﺑﺎﺷﺪ و ﺿﺮاﯾﺐ ‪ Cu‬و ‪ Cc‬ﺧﺎك ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ‪ 10‬و ‪2‬‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﯾﻮﻧﯿﻔﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺧﺎك ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻧﺎﻣﮕﺬاري ﻣﯽ ﺷﻮد ؟‬

‫‪SW (4‬‬ ‫‪SP (3‬‬ ‫‪SM (2‬‬ ‫‪GP (1‬‬

 ‫»‪«84‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ -30‬ﺗﺮاﮐﻢ ﺧﺎك ﯾﻌﻨﯽ ‪ .........‬ﺑﺎ اﻋﻤﺎل ﻧﯿﺮو اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (1‬ﺧﺮوج آب از ﺧﺎك‬

‫‪ (2‬ﺧﺮوج ﻫﻮا از ﺧﺎك‪ ،‬ﮐﺎﻫﺶ ﺗﺨﻠﺨﻞ و اﻓﺰاﯾﺶ داﻧﺴﯿﺘﮥ ﺧﺎك‬

‫‪ (3‬ﺧﺮوج ﻫﻮا از ﺧﺎك‪ ،‬ﮐﺎﻫﺶ ﺗﺨﻠﺨﻞ و اﻓﺰاﯾﺶ داﻧﺴﯿﺘﮥ ﺧﺎك‬

‫‪(4‬ﮐﺎﻫﺶ ﺗﺨﻠﺨﻞ و ﺧﺮوج آب‬

‫‪ -31‬ﻓﺸﺎر ﻧﺎﺷﯽ از وزن ﯾﮏ ﺳﺎزه در زﯾﺮ ﭘﯽ ﺑﻪ ‪ ...........‬ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‪.‬‬

‫‪ (4‬ﻧﻮع ﺧﺎك ﭘﯽ و اﺑﻌﺎد ﭘﯽ‬ ‫‪ (3‬ﻧﻮع ﺧﺎك ﭘﯽ و ﻋﻤﻖ‬ ‫‪ (2‬ﻋﻤﻖ و اﺑﻌﺎد ﭘﯽ‬ ‫‪ (1‬ﻃﻮل و ﭘﯽ ﻋﻤﻖ‬

‫‪ -32‬در ﯾﮏ آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺮش ﺳﯿﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮش ﺧﺎك در درﺟﮥ اول ﺗﺎﺑﻊ ﮐﺪام ﯾﮏ از ﻋﻮاﻣﻞ زﯾﺮ اﺳﺖ؟‬

‫‪ (4‬ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺎرﮔﺬاري‬ ‫‪ (3‬داﻧﺴﯿﺘﮥ ﻧﺴﺒﯽ‬ ‫‪ (2‬درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺖ‬ ‫‪ (1‬ﺗﻨﺶ ﻗﺎﺋﻢ‬

‫‪ -33‬ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ در ﺗﺮاﮐﻢ آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎﻫﯽ ﺧﺎك ﻫﺎ ﮐﺪام اﺳﺖ؟‬

‫‪ (2‬درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺖ ﻃﺒﯿﻌﯽ‪ ،‬ﻧﯿﺮوي ﺗﺮاﮐﻢ‬ ‫‪ (1‬ﺟﻨﺲ درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺖ ﻃﺒﯿﻌﯽ‬

‫‪ (4‬ﻧﯿﺮوي ﺗﺮاﮐﻢ‪ ،‬ﭼﮕﺎﻟﯽ ﺧﺎك‬ ‫‪ (3‬داﻧﻪ ﺑﻨﺪي‪ ،‬ﻧﯿﺮوي ﺗﺮاﮐﻢ‬

‫‪ -34‬ﮐﺪام ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﯾﮏ ﺧﻂ ﻧﯿﻤﻪ اﺷﺒﺎع در آزﻣﺎﯾﺶ ﺳﻪ ﻣﺤﻮري ﺑﺪون زﻫﮑﺸﯽ اﺳﺖ؟‬

‫‪1 (1‬‬
‫‪Δu‬‬
‫‪2 (2‬‬
‫‪٤٥°‬‬ ‫‪٤٥°‬‬
‫‪3 (3‬‬
‫‪σΔ٣‬‬
‫‪4 (4‬‬

‫‪ -35‬ﺑﺮاي ﯾﮏ ﺧﺎك ﮐﺎﻣﻼ ﭼﺴﺒﻨﺪه )‪ 50 (c‬ﮐﯿﻠﻮﻧﯿﻮﺗﻦ ﺑﺮ ﻣﺘﺮﻣﺮﺑﻊ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺧﺎك در‬
‫‪2‬‬
‫آزﻣﺎﯾﺶ ﺳﻪ ﻣﺤﻮري ﺑﺎ ﻣﻘﺪار ﺗﻨﺶ ‪ σ 1 = 120‬ﮐﯿﻠﻮﻧﯿﻮﺗﻦ ﺑﺮ ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ دﭼﺎر ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﺷﻮد ﻣﻘﺪار ﺗﻨﺶ‪ σ 3‬ﭼﻨﺪ‬

‫‪ KN/m‬ﺑﻮده اﺳﺖ؟‬

‫‪40 (4‬‬ ‫‪32 (3‬‬ ‫‪25 (2‬‬ ‫‪20 (1‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«85‬‬

‫‪ -36‬وزن واﺣﺪ ﺣﺠﻢ ﺧﺎﮐﯽ اﺷﺒﺎع ﺑﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﭘﻮﮐﯽ ‪ 0/63‬و ‪ GS = 2/9‬ﺑﺮاﺑﺮ ﭼﻨﺪ‪ gr/cm 3‬اﺳﺖ؟‬

‫‪2/3 (4‬‬ ‫‪2/18 (3‬‬ ‫‪2/16 (2‬‬ ‫‪1/98 (1‬‬

‫‪ -37‬در ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك ‪ e = 0/35 ، GS = 2 .7‬ﭼﮕﺎﻟﯽ اﯾﻦ ﺧﺎك ﺑﺎ رﻃﻮﺑﺖ ‪ %20‬ﭼﻨﺪ ‪ gr /cm3‬اﺳﺖ ؟‬

‫‪2/3( 4‬‬ ‫‪2 /4 ( 3‬‬ ‫‪2/2(2‬‬ ‫‪1/8 (1‬‬

‫‪ -38‬در آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺤﮑﯿﻢ ﻧﺴﺒﺖ ﺗﺨﻠﺨﻞ ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎرﻫﺎي ‪ 100‬و ‪ 200‬ﮐﯿﻠﻮﻧﯿﻮﺗﻦ ﺑﺮ ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ‬

‫‪ .e2 =0/3 ، e1=0 /4‬ﺿﺮﯾﺐ ﻓﺸﺎرﭘﺬﯾﺮي ﺣﺠﻤﯽ ‪ Mv‬ﭼﻨﺪ ‪ KN/m2‬اﺳﺖ؟‬

‫‪1/4 (4‬‬ ‫‪3/1 × 10-3 (3‬‬ ‫‪7/1 ×10 -3 (2‬‬ ‫‪7/14 ×10 -4 (1‬‬

‫‪ -39‬در ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك اﺻﻄﮑﺎﮐﯽ زاوﯾﮥ اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ‪ .φ = 18 °‬اﯾﻦ ﺧﺎك در آزﻣﺎﯾﺶ ﺳﻪ ﻣﺤﻮري ﺗﺤﺖ ﺗﻨﺶ‬

‫ﻫﺎي ‪ σ1 =400 KN/m2‬و ‪ σ3 =100 KN/m2‬ﺷﮑﺴﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﻨﺶ ﻧﺮﻣﺎل در ﺳﻄﺢ ﺷﮑﺴﺘﮕﯽ ﭼﻨﺪ ‪KN/m2‬‬

‫اﺳﺖ؟‬

‫‪203/6 (4‬‬ ‫‪276/6 (3‬‬ ‫‪296/6 (2‬‬ ‫‪264/7 (1‬‬

‫‪ -40‬در ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك اﺻﻄﮑﺎﮐﯽ زاوﯾﮥ اﺻﻄﮑﺎﮐﯽ داﺧﻠﯽ ‪ φ =20°‬اﯾﻦ ﺧﺎك ﺗﺤﺖ آزﻣﺎﯾﺶ ﻫﺎي ﺳﻪ ﻣﺤﻮري ﺗﺤﺖ‬

‫ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ‪ σ1 =300 KN/m2‬و ‪ σ2 =100 KN/m2‬ﻣﯽ ﺷﮑﻨﺪ‪ .‬ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ‪ τ‬وارد ﺑﺮ ﺻﻔﺤﮥ ﺷﮑﺴﺘﮕﯽ‬

‫ﭼﻨﺪ‪ KN/m2‬اﺳﺖ؟‬

‫‪100 (4‬‬ ‫‪93/9 (3‬‬ ‫‪88/9 (2‬‬ ‫‪34/2 (1‬‬

‫‪ -41‬ﭘﺪﯾﺪة ﺗﺤﮑﯿﻢ در ﻣﻮرد ﺧﺎك رس در ﮐﺪام ﯾﮏ از ﺣﺎﻟﺘﻬﺎي ذﯾﻞ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ ﺗﺌﻮري ﺗﺮزاﻗﯽ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ ؟‬

‫‪ (4‬ﻫﯿﭽﮑﺪام‬ ‫‪ (3‬درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺖ ﺑﺎﻻ‬ ‫‪ (2‬اﺷﺒﺎع‬ ‫‪ (1‬ﻏﯿﺮاﺷﺒﺎع‬

‫‪ -42‬ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك ﺑﺎ ﺗﺨﻠﺨﻞ ‪ 30‬درﺻﺪ ﺑﺎ ﭼﻨﺪ درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺖ اﺷﺒﺎع ﻣﯽ ﺷﻮد؟ )وزن ﻣﺨﺼﻮص ﺑﺨﺶ ﺟﺎﻣﺪ ﺧﺎك‬

‫ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 2/6‬اﺳﺖ‪(.‬‬

‫‪42/82 (4‬‬ ‫‪30 (3‬‬ ‫‪16/24 (2‬‬ ‫‪6/80 (1‬‬

‫‪ -43‬ﺷﺎﺧﺺ ﺧﻤﯿﺮي )‪ (PI‬ﮐﺪام ﺧﺎك ﮐﻤﺘﺮ اﺳﺖ؟‬

‫‪MH (4‬‬ ‫‪ML (3‬‬ ‫‪OH (2‬‬ ‫‪CH (1‬‬

 ‫»‪«86‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ -44‬ﻫﺮﭼﻪ ﺿﺮﯾﺐ ﯾﮑﻨﻮاﺧﺘﯽ ﺧﺎﮐﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ‬

‫‪ (1‬ﺣﺪود ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻗﻄﺮ داﻧﻪ ﻫﺎ زﯾﺎد اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (2‬ﺣﺪود ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻗﻄﺮ داﻧﻪ ﻫﺎ ﮐﻤﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (3‬داﻧﻪ ﻫﺎي ﺧﺎك از ﻟﺤﺎظ ﺷﮑﻞ و اﻧﺪازه از ﯾﮑﻨﻮاﺧﺘﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮي ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﺷﮑﻞ داﻧﻪ ﻫﺎي ﺧﺎك ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ ﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -45‬اﻧﺪﯾﺲ روان ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﯾﮏ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﺧﺎك ‪ .............‬از ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب‬ ‫‪ (3‬ﻣﻄﻠﻮب‬ ‫‪ (2‬ﺳﺨﺘﯽ ﮐﻢ‬ ‫‪ (1‬ﺳﺨﺖ‬

‫‪ -46‬در ﺻﻮرﺗﯿﮑﻪ داﻧﺴﯿﺘﮥ ﻣﺮﻃﻮب ﯾﮏ ﺧﺎك دو ﺑﺮاﺑﺮ داﻧﺴﯿﺘﮥ ﺧﺸﮏ آن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺪار درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺖ ﺧﺎك ﭼﻘﺪر‬

‫اﺳﺖ؟‬

‫‪200 (4‬‬ ‫‪100 (3‬‬ ‫‪50 (2‬‬ ‫‪20 (1‬‬

‫‪ -47‬ﮐﺪام ﯾﮏ از داﻧﺴﯿﺘﻪ ﻫﺎي ﺧﺎك ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ و ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﻣﻘﺪار را دارﻧﺪ؟‬

‫‪γd ,γsat (4‬‬ ‫‪γd , γm ( 3‬‬ ‫‪γsub , γm (2‬‬ ‫‪γsub ,γsat (1‬‬

‫‪ -48‬ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك ﻣﺎﺳﻪ اي ﮐﻪ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ و ﻋﻤﻮدي وارد ﺑﺮ ﺳﻄﺢ ﺷﮑﺴﺘﮕﯽ‬

‫آن ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ‪ 20‬و ‪ 80‬ﮐﯿﻠﻮﻧﯿﻮﺗﻦ ﺑﺮ ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬

‫‪φ = 15/.6° ، C =0 (2‬‬ ‫‪φ = 0 ، C =15 (1‬‬

‫‪φ = 84° ، C =0 (4‬‬ ‫‪φ = 18/2° ، C =10 (3‬‬

‫‪ -49‬زاوﯾﮥ اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ ﯾﮏ ﺧﺎك ﻏﯿﺮﭼﺴﺒﻨﺪه ‪ 30‬درﺟﻪ اﺳﺖ و در ﻟﺤﻈﮥ ﺷﮑﺴﺖ ‪ σ 1 + σ 3 = 120 KPa‬ﻣﯽ‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ وارد ﺑﺮ ﺻﻔﺤﮥ ﺷﮑﺴﺘﮕﯽ ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬

‫‪60sin30° (4‬‬ ‫‪30sin30° (3‬‬ ‫‪60cos30° (2‬‬ ‫‪30cos30° (1‬‬

‫‪ -50‬ﻋﻼﻣﺖ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﯾﻮﻧﯿﻔﺎﯾﺪ ﺧﺎك ﻟﺲ ﺑﻪ رﻧﮓ ﻗﻬﻮه اي روﺷﻦ ﺑﺎ ‪ WP = 32‬و ‪ IP = 20‬ﮐﺪام ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ؟‬

‫‪ML (4‬‬ ‫‪MH (3‬‬ ‫‪OH (2‬‬ ‫‪CH (1‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«87‬‬

‫‪ -51‬ﻧﻤﻮﻧﻪ اي از ﺧﺎك داراي ﺟﺮم واﺣﺪ ﺣﺠﻢ ﺧﺸﮏ ‪ 1/6‬ﮔﺮم ﺑﺮ ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ ﻣﮑﻌﺐ و ﺗﺨﻠﺨﻞ ‪ 45‬درﺻﺪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ‬

‫وزن ذرات ﺟﺎﻣﺪ ﺧﺎك ‪ 2/7‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺟﺮم ﺣﺠﻢ ﺧﺎك در ﺷﺮاﯾﻂ ‪ 50‬درﺻﺪ اﺷﺒﺎع ﺑﺮاﺑﺮ ﭼﻨﺪ ﮔﺮم ﺑﺮ ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ ﻣﮑﻌﺐ‬

‫اﺳﺖ ؟‬

‫‪γ = 2/04 (4‬‬ ‫‪γ = 1/92 (3‬‬ ‫‪γ = 1/86 (2‬‬ ‫‪γ = 1/68 (1‬‬

‫‪ -52‬اﮔﺮ ﺗﻨﺶ ﻧﺮﻣﺎل وارد ﺑﺮ ﯾﮏ ﺗﻮدة ﺧﺎك اﺻﻄﮑﺎﮐﯽ ﺳﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﻮد ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ آن ‪:‬‬

‫‪ 3 (2‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪ (1‬ﺑﻪ اﻧﺪازة ‪ 2 tanφ‬ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ (4‬ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﻧﻤﻮﻧﻪ دارد‪.‬‬ ‫‪ (3‬ﺑﻪ ﻣﻔﺪار ﺟﺰﺋﯽ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪ -53‬ﭼﮕﺎﻟﯽ ﺧﺸﮏ ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك ‪ yd = g/cm 3‬و ‪ GS = 2/69‬اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺴﺒﺖ ﺗﺨﻠﺨﻞ آن ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬

‫‪2/66 (4‬‬ ‫‪1/33(3‬‬ ‫‪0/66 (2‬‬ ‫‪0/33 (1‬‬

‫‪-54‬در ﻣﻮرد ﺧﺎك ‪ SP‬ﮐﺪام ﮔﺰﯾﻨﻪ ﺻﺤﯿﺢ ﻧﯿﺴﺖ ؟‬

‫‪ (2‬ﻣﺎﺳﻪ داراي ‪ 3 Cc < 1‬و ‪Cu = 4‬‬ ‫‪ (1‬ﻣﺎﺳﻪ داراي ‪ Cu > 6‬و ‪Cc = 4‬‬

‫‪ (4‬ﻣﺎﺳﻪ ﺑﯿﺶ از ‪ %12‬رﯾﺰداﻧﻪ‬ ‫‪ (3‬ﻣﺎﺳﻪ ﺑﺎ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺿﻌﯿﻒ‬

‫‪-55‬ﯾﮏ ﻻﯾﮥ رﺳﯽ از دو ﻃﺮف زﻫﮑﺸﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﺗﺤﮑﯿﻢ آن ﭼﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﺎﮐﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﯾﮏ ﻃﺮف زﻫﮑﺸﯽ‬

‫ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬

‫‪2 (4‬‬ ‫‪1 (3‬‬ ‫‪1/2(2‬‬ ‫‪1/4 (1‬‬

‫‪-56‬ﻧﺴﺒﺖ وزن واﺣﺪ ﺣﺠﻢ ﻣﺮﻃﻮب ﺑﻪ وزن واﺣﺪ ﺣﺠﻢ ﺧﺸﮏ ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك ‪ 1/12‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬رﻃﻮﺑﺖ ﺧﺎك در‬

‫ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺮﻃﻮب ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬

‫‪ (4‬ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮد‬ ‫‪ 12 (3‬درﺻﺪ‬ ‫‪11/2 (2‬‬ ‫‪ 6 (1‬درﺻﺪ‬

‫‪-57‬در ﺷﮑﻞ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ در ﻧﻘﻄﮥ ‪ A‬ﭼﻨﺪ ‪ KPa‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ؟‬

‫‪27/219 (1‬‬
‫‪٢.m‬‬
‫ﻣﺎﺳﻪ‬

‫‪150/6 (2‬‬
‫‪n= ٠٫٥‬‬
‫‪Gs = ٢٫٦٨‬‬
‫رس‬

‫‪٤m‬‬

‫‪δ sat = ١٩٫٨KN/m‬‬

‫‪٣‬‬ ‫‪143/6 (3‬‬

‫‪83/86 (4‬‬
 ‫»‪«88‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪-58‬اﮔﺮ زاوﯾﮥ ﺻﻔﺤﮥ ﺷﮑﺴﺖ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك ﺑﺎ ﺻﻔﺤﻪ ﺗﻨﺶ اﺻﻠﯽ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ‪ ،‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 25‬درﺟﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬زاوﯾﮥ اﺻﻄﮑﺎك‬

‫داﺧﻠﯽ ﻣﺰﺑﻮر ﭼﻨﺪ درﺟﻪ اﺳﺖ؟‬

‫‪40 (4‬‬ ‫‪32/5 (3‬‬ ‫‪30 (2‬‬ ‫‪20 (1‬‬

‫‪-59‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻓﺸﺎرﺷﯽ ﺧﺎﮐﻬﺎي ﭼﺴﺒﻨﺪه )‪ (φ = 0‬ﺑﺎ ﻋﻤﻖ ‪:‬‬

‫‪ (3‬راﺑﻄﮥ ﺗﻮازﻧﯽ ﻣﺜﺒﺖ دارد ‪ (4‬ﻫﯿﭽﮑﺪام‬ ‫‪ (2‬راﺑﻄﮥ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ دارد‬ ‫‪ (1‬راﺑﻄﮥ ﻣﻌﮑﻮس دارد‬

‫‪-60‬ﺗﺮاﮐﻢ ﺧﺎك ﭼﯿﺴﺖ ؟‬

‫‪ (1‬ﮐﺎﻫﺶ درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺖ ﺑﺎ اﻋﻤﺎل ﻧﯿﺮو‬

‫‪ (2‬ﺧﺮوج آب از ﺧﺎك ﺑﺎ اﻋﻤﺎل ﻧﯿﺮو‬

‫‪ (3‬ﺧﺮوج ﻫﻮا از ﺧﺎك‪ ،‬ﮐﺎﻫﺶ ﺗﺨﻠﺨﻞ و اﻓﺰاﯾﺶ داﻧﺴﯿﺘﻪ ﺑﺎ اﻋﻤﺎل ﻧﯿﺮو‬

‫‪ (4‬ﺧﺮوج ﻫﻮا از ﺧﺎك‪ ،‬ﮐﺎﻫﺶ ﺗﺨﻠﺨﻞ و اﻓﺰاﯾﺶ داﻧﺴﯿﺘﻪ ﺑﺎ اﻋﻤﺎل ﻧﯿﺮو‬

‫‪ -61‬در اﺑﺘﺪاي آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺤﮑﯿﻢ ‪:‬‬

‫‪ (2‬ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ ﺻﻔﺮ و ﻓﺸﺎر آب ﻣﻨﻔﺬي ﺣﺪاﮐﺜﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ (1‬ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ و ﻓﺸﺎر آب ﻣﻨﻔﺬي ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ‬

‫‪ (4‬ﻓﺸﺎر آب ﻣﻨﻔﺬي و ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ ﺣﺪاﮐﺜﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ (3‬ﺗﻨﺶ ﮐﻞ ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪-62‬در ﯾﮏ آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺤﮑﯿﻢ ﺑﺎ زﻫﮑﺸﯽ دو ﻃﺮﻓﻪ‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك ﺑﺎ ﺿﺨﺎﻣﺖ ‪ 4 m‬ﻃﯽ ﻣﺪت ‪ 60‬دﻗﯿﻘﻪ ﺑﻪ ‪ 90‬درﺻﺪ‬

‫ﺗﺤﮑﯿﻢ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺿﺮﯾﺐ ﺗﺤﮑﯿﻢ ﺑﺮاﺑﺮ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ ﺑﺮ دﻗﯿﻘﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ؟‬

‫‪848/2 (4‬‬ ‫‪226/3 (3‬‬ ‫‪565/3 (2‬‬ ‫‪352/2 (1‬‬

‫‪-63‬ﻋﻼﻣﺖ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﯾﻮﻧﯿﻔﺎﯾﺪ ﺧﺎﮐﯽ ﭼﺴﺒﻨﺪه ﺑﻪ رﻧﮓ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮي ﺗﯿﺮه ﺑﻪ ‪ WP = 26‬و ‪ IP = 32‬ﮐﻪ ﻣﻘﺪاري‬

‫رﯾﺸﮥ ﮔﯿﺎه و ﺑﺮگ درﺧﺖ در آن ﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد ﭼﻘﺪر اﺳﺖ ؟‬

‫‪Pt (4‬‬ ‫‪OL (3‬‬ ‫‪OH (2‬‬ ‫‪CH (1‬‬

‫‪ -64‬ﻻﯾﮥ رﺳﯽ )‪ (A‬ﺑﺎ ﯾﮏ زﻫﮑﺶ و ﺿﺮﯾﺐ ﺗﺤﮑﯿﻢ ‪ CV‬ﺣﺪود ﺷﺶ ﻣﺎه ﻃﻮل ﻣﯽ ﮐﺸﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ‪ %50‬ﺗﺤﮑﯿﻢ ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬زﻣﺎن‬

‫ﻻزم ﺑﺮاي ﯾﮏ ﻻﯾﻪ رﺳﯽ دﯾﮕﺮ )‪ (B‬ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﺿﺨﺎﻣﺖ و ﺑﺎ دو زﻫﮑﺶ و ﺿﺮﯾﺐ ﺗﺤﮑﯿﻢ‪ CV /2‬ﺑﺮاي رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻫﻤﺎن‬

‫درﺟﻪ ﺗﺤﮑﯿﻢ ﭼﻨﺪ ﻣﺎه اﺳﺖ؟‬

‫‪24 (4‬‬ ‫‪3 (3‬‬ ‫‪6 (2‬‬ ‫‪12 (1‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«89‬‬

‫‪-65‬ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ ﺧﺎك دﺳﺖ ﻧﺨﻮرده ﺑﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ ﺧﺎك دﺳﺖ ﺧﻮرده و در ﺧﺎﮐﻬﺎي ﭼﺴﺒﻨﺪة ﺗﺤﺖ‬

‫ﺷﺮاﯾﻂ زﻫﮑﺸﯽ ﻧﺸﺪه ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪:‬‬

‫‪ (4‬ﯾﮏ‬ ‫‪ (3‬ﺻﻔﺮ‬ ‫‪ (2‬ﺑﯿﻦ ﺻﻔﺮ و ﯾﮏ‬ ‫‪ (1‬ﺑﺰرﮔﺘﺮ از ﯾﮏ‬

‫‪-66‬در آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺮش ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ‪:‬‬

‫‪ (1‬ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﻧﻤﻮﻧﻪ اﺑﺘﺪا از ﻃﺮف ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺷﺮوع ﺷﺪه و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ ﺑﻪ ﻣﺮﮐﺰ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ (2‬ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﻧﻤﻮﻧﻪ اﺑﺘﺪا از ﻣﺮﮐﺰ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺷﺮوع و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ ﺑﻪ ﻃﺮف ﮐﻨﺎره ﻫﺎ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ (3‬ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ در ﻣﺮﮐﺰ و ﮐﻨﺎره ﻫﺎي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﻤﺰﻣﺎن اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺪ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﻫﯿﭽﮑﺪام‬
‫‪2‬‬
‫‪-67‬ﺑﺮ روي دو ﻧﻤﻮﻧﻪ از ﯾﮏ ﺧﺎك آزﻣﺎﯾﺶ ﺳﻪ ﻣﺤﻮري اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻤﻮﻧﻪ اول در ‪σ1 =120 KN/m 2‬‬

‫‪ σ3 =40 KN/m‬ﻧﻤﻮﻧﻪ دوم ‪ σ1 =180 KN/m 2‬و ‪ σ3 = 60 KN/m 2‬ﮔﺴﯿﺨﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ )‪ (C‬و‬

‫زاوﯾﮥ اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ )‪ (φ‬اﯾﻦ ﺧﺎك ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﺪام ﯾﮏ از ﻣﻘﺎدﯾﺮ زﯾﺮ اﺳﺖ؟‬

‫‪φ = 30° , C =0 (4‬‬ ‫‪φ = 45 ° , C = 20 (3‬‬ ‫‪φ = 35 ° , C = 0 (2‬‬ ‫‪φ =30 ° , C = 20 (1‬‬

‫‪-68‬ﺗﺎ ‪ %60‬ﺗﺤﮑﯿﻢ ﻣﯿﺰان ﻧﺸﺴﺖ ﻧﺴﺒﯽ ﺑﺎ ‪ ...........‬دارد‪.‬‬

‫‪ (1‬ﺟﺬر زﻣﺎن راﺑﻄﮥ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ و ﺑﺎ ﺿﺨﺎﻣﺖ ﻻﯾﻪ راﺑﻄﮥ ﻣﻌﮑﻮس‬

‫‪ (2‬زﻣﺎن راﺑﻄﮥ ﻣﻌﮑﻮس و ﺑﺎ ﺿﺨﺎﻣﺖ ﻻﯾﻪ راﺑﻄﻪ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‬

‫‪ (3‬زﻣﺎن راﺑﻄﮥ ﻣﻌﮑﻮس و ﺑﺎ ﻣﺮﺑﻊ ﺿﺨﺎﻣﺖ ﻻﯾﻪ راﺑﻄﻪ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‬

‫‪ (4‬زﻣﺎن راﺑﻄﮥ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ و ﺑﺎ ﺿﺨﺎﻣﺖ ﻻﯾﻪ راﺑﻄﮥ ﻣﻌﮑﻮس‬

‫‪-69‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮش ﯾﮏ ﺧﺎك ‪:‬‬

‫‪ (2‬ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻌﮑﻮس ﺑﺎ زاوﯾﮥ اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ ﺧﺎك دارد‪.‬‬ ‫‪ (1‬ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻨﺶ ﻗﺎﺋﻢ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﺎ زاوﯾﮥ اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ ﺧﺎك دارد‪.‬‬ ‫‪ (3‬ﺑﺎ ﮐﺎﻫﺶ ﺗﻨﺶ ﻗﺎﺋﻢ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
 ‫»‪«90‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪-70‬ﻓﺸﺎر ﭘﻠﯿﺶ ﺗﺤﮑﯿﻤﯽ ‪: PC‬‬

‫‪ (1‬ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﻓﺸﺎري ﮐﻪ ﻻﯾﮥ ﺧﺎك رس اﺷﺒﺎع ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺤﻤﻞ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ (2‬ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﻓﺸﺎري اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻃﻮل ﺗﺎرﯾﺨﭽﮥ زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺑﺮ ﻻﯾﮥ ﺧﺎك وارد ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (3‬ﻫﻤﺎن ﻓﺸﺎر ﺗﺤﮑﯿﻤﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﻫﻤﺎن ﻓﺸﺎر ﻣﺆﺛﺮ ﺧﺎك اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪-71‬در ﺧﺎك ﻫﺎي رﯾﺰ داﻧﻪ »ﺣﺪ اﻧﻘﺒﺎض« ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺘﯽ ﮐﻪ ‪:‬‬

‫‪ (2‬ﮐﻤﺘﺮ از آن ﺧﺎك دﯾﮕﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺣﺠﻢ ﭘﯿﺪا ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ (1‬ﺑﯿﺸﺘﺮ از آن ﺧﺎك دﯾﮕﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺣﺠﻢ ﭘﯿﺪا ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﺑﯿﺸﺘﺮ از آن ﺧﺎك ﺣﺎﻟﺖ روان دارد‪.‬‬ ‫‪ (3‬ﮐﻤﺘﺮ از آن ﺧﺎك ﺣﺎﻟﺖ ﭘﻼﺳﺘﯿﮏ دارد‪.‬‬

‫‪-72‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﺧﺎك ﻓﻌﺎل ﺗﺮ )‪ (active‬ﺑﺎﺷﺪ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺣﺠﻢ آن در ﻣﺤﺪوده اﻧﻘﺒﺎض ﺗﺎ ﺣﺪ رواﻧﯽ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟‬

‫‪ (1‬زﯾﺎدﺗﺮ اﺳﺖ‬

‫‪ (2‬ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ اﻧﺪازة داﻧﻪ ﻫﺎي ﺧﺎك و ﺗﻮزﯾﻊ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي دارد‪.‬‬

‫‪ (3‬ﮐﻤﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﻫﯿﭽﮕﻮﻧﻪ ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﺑﯿﻦ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺧﺎك و ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺣﺠﻢ آن وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬

‫‪-73‬اﮔﺮ ‪ E‬ﻣﺪول ارﺗﺠﺎﻋﯽ ﺧﺎك و ‪ G‬ﻣﺪول ﺑﺮﺷﯽ ﺧﺎك و ‪ V‬ﺿﺮﯾﺐ ﭘﻮآﺳﻮن ﺧﺎك ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺿﺮﯾﺐ ﭘﻮآﺳﻮن ﺧﺎك ﺑﺎ‬

‫ﮐﺪاﻣﯿﮏ از ﻣﻌﺎدﻻت زﯾﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ ؟‬

‫)‪V = E / 2(1 + G‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫] ‪V = 1 − [2E / G‬‬ ‫‪(1‬‬

‫‪V = [ E / 2G ] − 1‬‬ ‫‪(4‬‬ ‫)‪V = G / 2(1 + E‬‬ ‫‪(3‬‬

‫‪-74‬در اﯾﺮان ﮐﺪام ﯾﮏ از روﺷﻬﺎي ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﺧﺎك ﻫﺎ ﻏﺎﻟﺒﺎ در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ژﺋﻮﺗﮑﻨﯿﮏ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد؟‬

‫‪MIT (4‬‬ ‫‪USDA (3‬‬ ‫‪ASTM (2‬‬ ‫‪UNIFIED (1‬‬

‫‪-75‬اﮔﺮ در ﯾﮏ ﺗﻮدة ﺧﺎك ﺣﺠﻢ ﻓﻀﺎي ﺧﺎﻟﯽ ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﺠﻢ داﻧﻪ ﻫﺎي ﺧﺎك ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺗﺨﻠﺨﻞ ﺧﺎك )‪ (n‬و ﻧﺴﺒﺖ‬

‫ﺗﺨﻠﺨﻞ )‪ (e‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ‪:‬‬

‫‪1 (4‬و ‪0/5‬‬ ‫‪ 0 /5 ( 3‬و ‪1‬‬ ‫‪ 1 (2‬و ‪0‬‬ ‫‪ 0 (1‬و ‪1‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«91‬‬

‫‪-76‬ﺧﺎﮐﯽ ‪ %35‬وزن آن ﺷﻦ‪ %30 ،‬وزن آن ﻣﺎﺳﻪ‪ %30 ،‬آن ﺳﯿﻠﺖ و ‪ %5‬وزﻧﯽ آن رس اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺪام ﯾﮏ از ﻋﻼﺋﻢ زﯾﺮ‬

‫ﻃﺒﻖ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﺧﺎك ﻫﺎ ﺑﻪ روش ﯾﻮﻧﯿﻔﺎﯾﺪ ﻣﻌﺮف اﯾﻦ ﺧﺎك اﺳﺖ؟‬

‫‪GM (4‬‬ ‫‪GW (3‬‬ ‫‪SC (2‬‬ ‫‪SM (1‬‬

‫‪-77‬در ﺻﻮرﺗﯿﮑﻪ ﺿﺮﯾﺐ ﺗﺨﻠﺨﻞ ﺧﺎﮐﯽ‪ GS =2/6 , n = %35‬ﺑﺎﺷﺪ وزن ﺣﺠﻤﯽ ﺧﺸﮏ ﺧﺎك ﭼﻘﺪر ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ؟‬

‫‪2/13 g/cm3 (4‬‬ ‫‪1/69 g/cm3 (3‬‬ ‫‪2/329 g/cm3 (2‬‬ ‫‪1/86 g/cm3 (1‬‬

‫‪-78‬در ﻗﺴﻤﺖ اول ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺗﺮاﮐﻢ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ رﻃﻮﺑﺖ‪ ،‬داﻧﺴﯿﺘﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﭘﯿﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﭼﻮن‪........‬‬

‫‪ (1‬داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ (2‬رﻃﻮﺑﺖ در ﻣﻨﺎﻓﺬ ذرات ﺟﺎﻣﺪ ﺧﺸﮏ ﻧﻔﻮذ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ (3‬رﻃﻮﺑﺖ ﺳﻄﺢ ﺧﺎرﺟﯽ ذرات ﺧﺎك را اﻧﺪود ﮐﺮده و ﺑﻬﺘﺮ در ﻫﻢ ﻓﺮو ﻣﯽ روﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ (4‬اﻧﺮژي ﺗﺮاﮐﻢ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪-79‬ﺣﺪ اﻧﻘﺒﺎض ﺧﺎﮐﯽ ‪ %8/5‬اﺳﺖ‪ .‬درﺻﺪ ﺗﺨﻠﺨﻞ آن )‪ (e‬در رﻃﻮﺑﺖ ﺣﺪ اﻧﻘﺒﺎض ﮐﺪام اﺳﺖ ؟ ) ‪(Gs = 2/6‬‬

‫‪0/85 (4‬‬ ‫‪0/327(3‬‬ ‫‪0/231(2‬‬ ‫‪0/17 (1‬‬

‫‪-80‬در ﯾﮏ ﺧﺎك داﻧﻪ ﻫﺎي رﯾﺰﺗﺮ از ‪ 4/75 m‬ﺑﯿﺶ ﺗﺮ از ‪ 50‬درﺻﺪ داﻧﻪ ﻫﺎي درﺷﺖ ﺗﺮ از اﻟﮏ ‪ # 200‬ﮐﻤﺘﺮ از ‪50‬‬

‫درﺻﺪ و داﻧﻪ ﻫﺎي ﺑﯿﻦ ‪ 2m‬ﺗﺎ ‪ 25 ،4/75 m‬درﺻﺪ ﮐﻞ داﻧﻪ ﻫﺎ ﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺣﺪود آﺗﺮﺑﺮگ ﺑﺨﺶ رﯾﺰداﻧﻪ آن ‪ LL= 40‬و‬

‫‪ PL=20‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺎم ﺧﺎك درﺳﯿﺴﺘﻢ ﻧﺎم ﮔﺬاري ﻣﺘﺤﺪ ﮐﺪام اﺳﺖ؟‬

‫‪ SC (4‬ﯾﺎ ‪SM‬‬ ‫‪ CL (3‬ﯾﺎ ‪ML‬‬ ‫‪GC-GP (2‬‬ ‫‪SC-GC (1‬‬

‫‪-81‬درﺻﺪ ذرات ﺧﺎﮐﯽ از اﻟﮏ ﻧﻤﺮة ‪ #2‬ﻋﺒﻮر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺿﺮﯾﺐ ﯾﮑﻨﻮاﺧﺘﯽ ﺧﺎك ‪ 2/5‬و ﺿﺮﯾﺐ اﻧﺤﻨﺎي آن ‪ 1/85‬ﻣﯽ‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﮐﺪام ﻋﺒﺎرت در ﻣﻮرد اﯾﻦ ﺧﺎك ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ؟‬

‫‪ (2‬ﺧﺎك درﺷﺖ ﺑﺎ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺧﻮب‬ ‫‪ (1‬ﺧﺎك ﻣﺨﺘﻠﻂ ﺑﺎ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺑﺪ‬

‫‪ (3‬ﺧﺎك درﺷﺖ داﻧﻪ ﺑﺎ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺑﺪ‬ ‫‪ (3‬ﺧﺎك ﺣﺪ ﻓﺎﺻﻞ ﺑﺎ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺧﻮب‬
 ‫»‪«92‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪-82‬در آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺮاﮐﻢ ﺧﺎك ﻫﺎي رس ﮐﺪام ﯾﮏ از ﺟﻤﻼت زﯾﺮ ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ ؟‬

‫‪ (1‬ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ اﻧﺮژي ﺗﺮاﮐﻢ از ﻣﻘﺪار رﻃﻮﺑﺖ ﺑﻬﯿﻨﻪ ﮐﺎﺳﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد و داﻧﺴﯿﺘﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪ (2‬ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ اﻧﺮژي ﺗﺮاﮐﻢ از ﻣﻘﺪار رﻃﻮﺑﺖ ﺑﻬﯿﻨﻪ و داﻧﺴﯿﺘﻪ ﺧﺎك ﻫﺮ دو ﮐﺎﺳﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ (3‬ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ اﻧﺮژي ﺗﺮاﮐﻢ ﺑﺮ ﻣﻘﺪار رﻃﻮﺑﺖ ﺑﻬﯿﻨﻬﻮ داﻧﺴﯿﺘﻪ ﺧﺎك ﻫﺮ دو اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﺑﻊ ازاي اﻓﺰاﯾﺶ اﻧﺮژي ﺗﺮاﮐﻢ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ داﻣﻨﻪ ﺧﻤﯿﺮي ﺧﺎك )‪ (PI‬داﻧﺴﯿﺘﻪ ﻧﯿﺰ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪ -83‬ﺗﺮاﮐﻢ ﺧﺎك ﻋﻤﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻃﯽ آن ‪...........‬‬

‫‪ (1‬آب آزاد ﺧﺎك ﺑﯿﺮون راﻧﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ اﻧﺮژي ﺗﺮاﮐﻢ‪ ،‬رﻃﻮﺑﺖ ﺑﻬﯿﻨﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ (2‬آب و ﻫﻮاي ﺧﺎك ﺑﯿﺮون راﻧﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ اﻧﺮژي‪ ،‬ﺗﺮاﮐﻢ ﻣﻘﺪار رﻃﻮﺑﺖ ﺑﻬﯿﻨﻪ اﻓﺰوده ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ (3‬ﻫﻮاي ﺧﺎك ﺑﯿﺮون راﻧﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ اﻧﺮژي ﺗﺮاﮐﻢ ﺑﺮ ﻣﻘﺪار رﻃﻮﺑﺖ ﺑﻬﯿﻨﻪ ﻧﯿﺰ اﻓﺰوده ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ (4‬ﻫﻮاي ﺧﺎك ﺑﯿﺮون راﻧﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ اﻧﺮژي ﺗﺮاﮐﻢ از ﻣﻘﺪار رﻃﻮﺑﺖ ﺑﻬﯿﻨﻪ ﻧﯿﺰ ﮐﺎﺳﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪-84‬ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك اﺷﺒﺎع داراي ﺣﺠﻢ ‪ 55cm3‬و وزن ‪ 100 gr‬اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺧﺎك را ﮐﺎﻣﻼ ﺧﺸﮏ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﺣﺠﻢ آن ﺑﻪ‬

‫‪ 50cm3‬و وزن آن را ﺑﻪ اﻧﺪازة ‪ 15 gr‬ﺗﻘﻠﯿﻞ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺪ اﻧﻘﺒﺎض ﺧﺎك ﭼﻨﺪ درﺻﺪ اﺳﺖ ؟‬

‫‪16/1(4‬‬ ‫‪13/4(3‬‬ ‫‪11/8 (2‬‬ ‫‪9 (1‬‬

‫‪-85‬ﮐﺪام ﻋﺒﺎرت در ﯾﮏ ﻧﻮع ﺧﺎك ﺧﺎص ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ ؟‬

‫‪ (1‬روش اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﯾﺶ در ﺗﻌﯿﯿﻦ درﺻﺪ ﺗﺮاﮐﻢ ﺗﺄﺛﯿﺮي ﻧﺪارد‪.‬‬

‫‪ (2‬درﺻﺪ ﺗﺮاﮐﻢ ﺧﺎك ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﯿﺶ از ‪ %100‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ (3‬رﻃﻮﺑﺖ ﺑﻬﯿﻨﻪ و وزن ﻣﺨﺼﻮص ﺧﺸﮏ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﻣﻘﺪار ﺛﺎﺑﺘﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ اﻧﺮژي ﺗﺮاﮐﻢ وزن ﻣﺨﺼﻮص ﺧﺸﮏ ﺣﺪاﮐﺜﺮ و رﻃﻮﺑﺖ ﺑﻬﯿﻨﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬

‫‪-86‬ﻧﺘﺎﯾﺞ آزﻣﺎﯾﺶ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺑﺮ روي ﺧﺎﮐﯽ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ‪ %90‬ذرات از اﻟﮏ ﻧﻤﺮة‪ #4‬و ﻓﻘﻂ ‪ 14‬درﺻﺪ ذرات از‬

‫اﻟﮏ ﻧﻤﺮة ‪ #200‬ﻋﯿﻮر ﮐﺮده اﻧﺪ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺿﺮﯾﺐ ﯾﮑﻨﻮاﺧﺘﯽ اﯾﻦ ﺧﺎك ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 7‬و ﺿﺮﯾﺐ ﺧﻤﯿﺪﮔﯽ آن ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 2‬و‬

‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺣﺪ رواﻧﯽ آن ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 20‬و ﺣﺪ ﺧﻤﯿﺮي آن ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 17‬ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ردة اﯾﻦ ﺧﺎك ﺑﺮ اﺳﺎس ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﻣﺘﺤﺪ ﮐﺪام‬

‫اﺳﺖ؟‬

‫‪ OH(4‬ﯾﺎ ‪MH‬‬ ‫‪SW (3‬‬ ‫‪SC (2‬‬ ‫‪SM (1‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«93‬‬

‫‪-87‬اﮔﺮ ﺣﺠﻢ آب ﻣﻮﺟﻮد در ﺧﺎﮐﯽ را ﺳﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﻨﯿﻢ ‪:‬‬

‫‪ (1‬درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺖ ﺧﺎك ﺳﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ (2‬درﺟﮥ اﺷﺒﺎع ﺧﺎك ‪ 3‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ (3‬درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺖ و درﺟﮥ اﺷﺒﺎع ﺧﺎك ﻫﺮ دو ‪ 3‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ (4‬درﺟﮥ اﺷﺒﺎع ﺧﺎك ﺛﺎﺑﺖ وﻟﯽ درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺖ ﺧﺎك ‪ 3‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪-88‬در ﻣﻮرد ﺧﻮاص ﺧﻤﯿﺮي و رواﻧﯽ ﺧﺎك ﻫﺎي رﯾﺰداﻧﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ‪ .............‬ﻋﺎﻣﻞ رﻓﺘﺎر ﺧﻤﯿﺮي و ‪ ...........‬ﺑﺎﻋﺚ‬

‫ﺑﺮوز ﺧﺎﺻﯿﺖ رواﻧﯽ ﺧﺎك ﻫﺎي ﻣﺬﮐﻮر ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ (1‬آب ﺟﺬب ﺳﻄﺤﯽ‪ ،‬ﻗﻄﺒﯽ ﺑﻮدن ﻣﻮﻟﮑﻮل ﻫﺎي آب‬

‫‪ (2‬آب ﺟﺬب ﺳﻄﺤﯽ‪ ،‬آب آزاد‬

‫‪ (3‬ﻗﻄﺒﯽ ﺑﻮدن ﻣﻮﻟﮑﻮل ﻫﺎي آب‪ ،‬وﺟﻮد ﯾﻮن ﻫﺎي ﭘﺘﺎﺳﯿﻢ و ﮐﻠﺴﯿﻢ و ﺳﺪﯾﻢ‬

‫‪ (4‬ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻨﯽ اﺗﻢ ﻫﺎي ﺑﺎ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﮐﻤﺘﺮ در ﻣﻮﻟﮑﻮل ﻫﺎي ﺧﺎك رس‪ ،‬ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﻓﻠﺰﻫﺎ ﺑﺎ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮ‬

‫‪-89‬در ﻣﻮرد ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺷﮑﻞ ﮔﯿﺮي و ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪن ﺧﺎك ﻫﺎ ﮐﺪام ﻋﺒﺎرت ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ ؟‬

‫‪ (1‬ﺧﺎك ﻫﺎي داﻧﻪ اي از ﺗﺨﺮﯾﺐ ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﺳﻨﮓ ﻫﺎ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽ آﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ (2‬ﺧﺎك ﻫﺎي رﯾﺰداﻧﮥ رﺳﯽ از ﺗﺨﺮﯾﺐ ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ ﺳﻨﮓ ﻫﺎي دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽ آﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ (3‬رس ﻫﺎ از روﻧﺪ ﺗﺨﺮﯾﺐ ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﺧﺎك ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽ آﯾﻨﺪ و ﺷﮑﻞ داﻧﻪ ﻫﺎي آن ﺻﻔﺤﻪ اي اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (4‬رﯾﺰداﻧﻪ ﻫﺎ از روﻧﺪ ﺗﺨﺮﯾﺐ ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﺧﺎك ﻫﺎ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽ آﯾﻨﺪ و ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت ﺷـﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﻣﺘﻔـﺎوﺗﯽ داﺷـﺘﻪ‬

‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪-90‬ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﺧﺎك ذﯾﻞ در ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﻣﺘﺤﺪ درﺻﺪ وزﻧﯽ رد ﺷﺪه از اﻟﮏ ‪# 200‬‬

‫)‪ ،45= ( . /.75.mm‬داﻣﻨﮥ ﺧﻤﯿﺮي = ‪ ،10‬درﺻﺪ وزﻧﯽ رد ﺷﺪه از اﻟﮏ ‪ 60 = (4/75.mm) # 4‬؟‬

‫‪ OH(4‬ﯾﺎ ‪MH‬‬ ‫‪SM(3‬‬ ‫‪SC (2‬‬ ‫‪GM (1‬‬

 ‫»‪«94‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪-91‬ﻣﻨﺤﻨﯽ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي دو ﻧﻮع ﺧﺎك ‪ A‬و ‪ B‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ اﺳﺖ و در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ‪ :‬؟‬

‫‪ (1‬داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺧﺎك ‪ B‬از ‪ A‬ﺑﻬﺘﺮ و ﺧﺎﺻﯿﺖ ﺗﺮاﮐﻢ ﭘﺬﯾﺮي ﺧـﺎك ‪ A‬از ﺧـﺎك ‪B‬‬

‫ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (2‬داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺧﺎك ‪ B‬از ﺧﺎك ‪ A‬ﺑﻬﺘﺮ و ﺧﺎﺻﯿﺖ ﺗﺮاﮐﻢ ﭘﺬﯾﺮي ﺧﺎك ‪ A‬از ﺧﺎك‬

‫‪ B‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (3‬داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺧﺎك ‪ B‬از ‪ A‬ﺑﻬﺘﺮ وﻟﯽ در ﻣﻮرد ﺧﺎﺻﯿﺖ ﺗﺮاﮐﻢ ﭘﺬﯾﺮي اﯾﻦ دو ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﻗﻀﺎوت ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪ (4‬داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺧﺎك ‪ A‬از ‪ B‬در ﻫﻤﮥ ﮐﺎرﺑﺮد ﻫﺎ ﺑﻬﺘﺮ و ﺧﺎﺻﯿﺖ ﺗﺮاﮐﻢ ﭘﺬﯾﺮي ﺧﺎك ‪ B‬از ‪ A‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -92‬داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺧﺎﮐﯽ ﺑﻪ ﺷﺮح ذﯾﻞ اﺳﺖ ‪:‬‬

‫‪ (1‬ﻣﺎﻧﺪه روي اﻟﮏ ﺷﻤﺎرة ‪ %45 ( 4/75.mm)4‬وزﻧﯽ ﮐﻞ ﻧﻤﻮﻧﻪ‪.‬‬

‫‪ (2‬ﻣﺎﻧﺪه روي اﻟﮏ ﺷﻤﺎرة ‪ %50 ( 0/075.mm)200‬وزﻧﯽ ﮐﻞ ﻧﻤﻮﻧﻪ‪.‬‬

‫‪ (3‬رد ﺷﺪه از اﻟﮏ ﺷﻤﺎرة ‪ %5 ( 0/075.mm)200‬وزﻧﯽ ﮐﻞ ﻧﻤﻮﻧﻪ‪.‬‬

‫ﻧﺎم ﺧﺎك در روش ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﻣﺘﺤﺪ ﮐﺪام اﺳﺖ ؟‬

‫‪SW (4‬‬ ‫‪GW (3‬‬ ‫‪SM (2‬‬ ‫‪SC (1‬‬

‫‪-93‬ﺣﺪ اﻧﻘﺒﺎض ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ‪.............‬‬

‫‪ (1‬ﺣﺪاﻗﻞ رﻃﻮﺑﺘﯽ ﮐﻪ ﺗﻮدة ﺧﺎك ﺗﺤﺖ آن ﺑﻪ ﺗﻮده اي ﻧﯿﻤﻪ ﺟﺎﻣﺪ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ (2‬ﺣﺪاﻗﻞ رﻃﻮﺑﺘﯽ ﮐﻪ ﺧﺎك ﺗﺤﺖ آن ﺑﻪ ﻋﻠﺖ وزن ﺧﻮد ﺟﺮﯾﺎن ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪ (3‬ﺣﺪاﻗﻞ رﻃﻮﺑﺘﯽ ﮐﻪ در آن ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎ از دﺳﺖ رﻓﺘﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮ رﻃﻮﺑﺖ‪ ،‬ﺧﺎك ﺑﺎ ﮐﺎﻫﺶ ﺣﺠﻢ روﺑﺮو ﻧﻤﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪ (4‬ﺣﺪاﮐﺜﺮ رﻃﻮﺑﺘﯽ ﮐﻪ در آن ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎ از دﺳﺖ رﻓﺘﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮ رﻃﻮﺑﺖ‪ ،‬ﺧﺎك ﺑﺎ ﮐﺎﻫﺶ ﺣﺠﻢ روﺑﺮو ﻧﻤﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪-94‬ﮐﺪام ﯾﮏ از ﺟﻤﻼت زﯾﺮ در ﻣﻮرد ﺧﺎﺻﯿﺖ ﺧﻤﯿﺮي ﺧﺎك ﻫﺎي رﯾﺰداﻧﻪ اي ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (1‬ﻋﻠﺖ ﺧﺎﺻﯿﺖ ﺧﻤﯿﺮي‪ ،‬ﺑﺰرگ ﺑﻮدن ﺳﻄﺢ ﻣﺨﺼﻮص داﻧﻪ ﻫﺎي رس و ﻗﻄﺒﯽ ﺑﻮدن ﻣﻮﻟﮑﻮل ﻫﺎي آب اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (2‬ﻋﻠﺖ ﺧﺎﺻﯿﺖ ﺧﻤﯿﺮي‪ ،‬ﮐﻢ ﺑﻮدن و ﮐﻮﭼﮏ ﺑﻮدن ﺳﻄﺢ ﻣﺨﺼﻮص داﻧﻪ ﻫﺎي رﺳﯽ و ﻗﻄﺒﯽ ﺑـﻮدن ﻣﻮﻟﮑـﻮل ﻫـﺎي آب‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (3‬ﻋﻠﺖ ﺧﺎﺻﯿﺖ ﺧﻤﯿﺮي‪ ،‬ﺑﺰرگ ﺑﻮدن ﺳﻄﺢ ﻣﺨﺼﻮص داﻧﻪ ﻫﺎي رس و ﺗﻤﺮﮐﺰ ﯾﻮن ﻫﺎي درﺷـﺖ در ﺳـﻄﺢ ﮐـﺎﻧﯽ ﻫـﺎ‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﻋﻠﺖ ﺧﺎﺻﯿﺖ ﺧﻤﯿﺮي‪ ،‬ﮐﻮﭼﮏ ﺑﻮدن ﺳﻄﺢ ﻣﺨﺼﻮص داﻧﻪ ﻫﺎي رس و ﺗﻤﺮﮐﺰ ﯾﻮن ﻫﺎي ﻣﺜﺒﺖ در ﺳـﻄﺢ ﮐـﺎﻧﯽ ﻫـﺎ‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«95‬‬

‫‪-95‬ﺑﺎ اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺮاﮐﻢ ﺑﺮ روي ﺧﺎك ﻣﻘﺎدﯾﺮ درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺖ ﺑﻬﯿﻨﻪ‪ ،‬وزن ﻣﺨﺼﻮص ﺧﺸﮏ ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ‪ %5‬و‬

‫‪ 2t/m3‬ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﻣﻘﺪار رﻃﻮﺑﺖ ﻻزم ﺑﺮاي اﺷﺒﺎع ﮐﺮدن ﻧﻤﻮﻧﻪ در درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺖ ﺑﻬﯿﻨﮥ آن ﭼﻪ ﻣﯿﺰان اﺳﺖ؟‬

‫)‪(GS =2/5‬‬

‫‪%10 (4‬‬ ‫‪%7/5 (3‬‬ ‫‪%5 (2‬‬ ‫‪%2/5 (1‬‬

‫‪-96‬ﮐﺪام ﯾﮏ از رواﺑﻂ زﯾﺮ ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ؟‬

‫= ‪Sr‬‬
‫‪ω× G s × n‬‬ ‫‪(1‬‬
‫)‪(1 − n‬‬
‫)‪ω× G s × (1 − n‬‬
‫= ‪Sr‬‬
‫‪n‬‬
‫‪(2‬‬
‫‪1− n‬‬
‫= ‪γd‬‬ ‫‪γω‬‬
‫‪Gs‬‬

‫‪Gs‬‬
‫= ‪γd‬‬ ‫‪γω‬‬
‫‪1− n‬‬ ‫‪(3‬‬

‫‪(4‬‬

‫‪ -97‬ﺣﺪ رواﻧﯽ ﺧﺎﮐﯽ ‪ 40‬و ﺣﺪ ﺧﻤﯿﺮي آن ‪ 30‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻓﺮض ﺷﻮد‪ ،‬ﺣﺪ اﻧﻘﺒﺎض آن دو ﺑﺮاﺑﺮ داﻣﻨﮥ ﺧﻤﯿﺮي ﺑﺎﺷﺪ و‬

‫‪ GS =2/7‬در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬وزن ﻣﺨﺼﻮص ﺧﺎك و رﻃﻮﺑﺖ ﺣﺪ اﻧﻘﺒﺎض را ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ‪ KN/m3‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ؟‬

‫) ‪( γω = 10KN / m2‬‬

‫‪21 (4‬‬ ‫‪20 (3‬‬ ‫‪19(2‬‬ ‫‪18(1‬‬

‫‪ -98‬ﮐﺪام راﺑﻄﻪ در ﻣﻘﺎﯾﺴﮥ ﻣﻘﺎدﯾﺮ وزﻧﯽ و ﺣﺠﻤﯽ ﺧﺎك ﻧﯿﻤﻪ اﺷﺒﺎع ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ω > e (4‬‬ ‫‪γ d > γ( 3‬‬ ‫‪e > A (2‬‬ ‫‪n > e (1‬‬

‫‪-99‬ﺑﺮاي ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك رﯾﺰداﻧﻪ در آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي زﯾﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺧـﺎك در ﺳﯿﺴـﺘﻢ‬
‫)‪PI = 0 / 73(LL − 20‬‬
‫‪،LL =60‬‬ ‫ﯾﻮﻧﯿﻔﺎﯾﺪ ‪ ............‬اﺳﺖ‪،PL=50 .‬‬

‫‪MH (4‬‬ ‫‪ML (3‬‬ ‫‪CL (2‬‬ ‫‪CH (1‬‬

 ‫»‪«96‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ -100‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺿﺮﯾﺐ ﯾﮑﻨﻮاﺧﺘﯽ )‪ (Cu‬و ﺿﺮﯾﺐ ﺧﻤﯿﺪﮔﯽ )‪ (CC‬ﺧﺎك‪ ،‬ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ ﻓﺮﻣﻮل ﻫﺎي زﯾﺮ اراﺋﻪ ﺷﺪه‬

‫‪D30‬‬ ‫‪D‬‬
‫= ‪Cc‬‬ ‫‪, Cu = 60‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺪار اﯾﻦ ﺿﺮاﯾﺐ در ﺧﺎك روﺑﺮو ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﮐﺪام اﺳﺖ ؟‬
‫‪D10 × D60‬‬ ‫‪D10‬‬

‫‪1 (1‬و ‪100‬‬

‫‪100‬‬ ‫‪ 100(2‬و ‪1‬‬

‫‪ 10 (3‬و ‪10‬‬
‫‪60‬‬
‫‪ 10 (4‬و ‪1‬‬
‫‪30‬‬
‫‪10‬‬
‫‪0/01‬‬ ‫‪0/1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪10‬‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«97‬‬

‫ﭘﺎﺳﺨﻨﺎﻣﻪ ﺳﻮاﻻت ﺗﺴﺘﯽ‬

‫‪.-1‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -2‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫‪γ sat = Gs − n(G s − Wω ) = 2 / 75 − 20/ 10(2 / 75 − 1) = 2 / 4‬‬

‫وزن ﻣﺨﺼﻮص ﺧﺎك در ﺣﺎﻟﺖ اﺷﺒﺎع‬

‫‪ -3‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫‪ϕ‬‬
‫‪θ = 45 +‬‬ ‫‪ϕ‬‬ ‫‪20‬‬
‫‪2 θ = 45 + ⇒ θ = 45 + = 55°‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪ -4‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫‪ τ = C0 + σn tanφ‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎ دو ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺪن ﺗﻨﺶ ﻧﺮﻣﺎل )‪ (σn‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ ﺑﻪ اﻧﺪازة ‪ 2tanφ‬ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -5‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫آزﻣﺎﯾﺶ ﺳﻪ ﻣﺤﻮري ﺑﺪون زﻫﮑﺸﯽ‪ ،‬ﺑﺮ روي رس ﻓﻮق ﺗﺤﮑﯿﻢ ﻓﺸﺎر آب ﻣﻨﻔﺬي را ﻣﻨﻔﯽ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ‪.‬‬

‫‪ -.6‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫اﻓﺰاﯾﺶ ﺿﺮﯾﺐ ﻫﻢ ﺷﮑﻠﯽ )‪ (Cu‬ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪة ﺗﻨﻮع داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺧﺎك ﻫﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -7‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -.8‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫‪ × h‬وزن ﻣﺨﺼﻮص ﺧﺎك = ﻓﺸﺎر در ﻋﻤﻖ ‪ h‬ﻣﺘﺮي‬

‫‪ -9‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -10‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -11‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -12‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺧﻮب و ﯾﮑﺪﺳﺖ ﺑﻮدن اﻧﺪازة ذرات‪ ،‬ﺗﺮاواﯾﯽ اﯾﻦ ﺧﺎك زﯾﺎد و ﺗﺮاﮐﻢ ﭘﺬﯾﺮي ﻧﯿﺰ ﺧﯿﻠﯽ ﮐﻢ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫از ﺑﯿﻦ ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪1‬و ‪ 3‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ ﮐﻢ اﯾﻦ ﺧﺎك ﭘﺎﺳﺦ ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
 ‫»‪«98‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ -13‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -14‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫در آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺮش ﺳﻪ ﻣﺤﻮري ﺑﻪ روش ‪ ،CD‬ﻓﺸﺎر ﻣﻨﻔﺬي وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬

‫‪ -15‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫در ﻣﺎﺳﮥ ﺳﺴﺖ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﻬﺎﯾﯽ و ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -16‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫در ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﯾﻮﻧﯿﻔﺎﯾﺪ ﻋﻼﻣﺖ ‪ Cs‬ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪة رس ﻣﺎﺳﻪ دار ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -17‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -18‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫ﻓﺸﺎر ﻧﺎﺷﯽ از وزن ذرات × ﺿﺨﺎﻣﺖ ﭘﯽ ﺧﺎك × ﺿﺮﯾﺐ ﺗﺮاﮐﻢ ﭘﺬﯾﺮي = ﻣﯿﺰان ﻧﺸﺴﺖ ﺧﺎك‬

‫‪ -19‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫ﺧﺎك ‪ %100‬ﭼﺴﺒﻨﺪه اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ ﻧﺪارد‪ .‬و ‪C = τ‬‬

‫‪ϕ‬‬
‫‪θ = 45 + ⇒ ϕ = 0 ⇒ θ = 45‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪0‬‬

‫‪ -20‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫در ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﯾﻮﻧﯿﻔﺎﯾﺪ درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺖ ﺧﺎك در ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﻣﺆﺛﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫‪ -21‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫در آزﻣﺎﯾﺶ ﺳﻪ ﻣﺤﻮري زاوﯾﮥ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﺧﺎك ﻫﺎي ﻣﻮرد آزﻣﺎﯾﺶ ﻣﺴﺎوي ﯾﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ‪ 45°‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -22‬ﭘﺎﺳﺦ ﮔﺰﯾﻨﮥ )‪ (4‬اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫‪τ / σn = 2 ⇒ 2σn = c0 + σn tan ϕ ⇒ tan ϕ = 2σn / σn‬‬

‫‪ -23‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫وزن ﻣﺨﺼﻮص ذرات در ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﺧﺎك ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻧﺪارد‪.‬‬

‫‪ -24‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫آزﻣﺎﯾﺶ ‪ SPT‬در ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺧﺎك اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«99‬‬

‫‪ -25‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ روش ﺣﻔﺎري دوراﻧﯽ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺘﻪ ﻫﺎي اﻟﻤﺎس ﻣﻐﺰه دار اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪-26‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪-‬ﺣﺪ رواﻧﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺣﺪ ﭘﻼﺳﺘﯿﮏ و ﺣﺪ ﭘﻼﺳﺘﯿﮏ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺣﺪ اﻧﻘﺒﺎض اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -27‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -28‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫اﻓﺰاﯾﺶ ﻓﺸﺎر ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ در آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺮاﮐﻢ ﺳﻪ ﻣﺤﻮره ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -29‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -30‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫در اﺛﺮ ﺗﺮاﮐﻢ ﺧﺎك‪ ،‬ﻫﻮا ﺧﺎرج ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺗﺨﻠﺨﻞ ﺧﺎك ﮐﺎﻫﺶ و داﻧﺴﯿﺘﮥ آن اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪ -31‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -32‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -33‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫داﻧﻪ ﺑﻨﺪي و ﻧﯿﺮوي ﺗﺮاﮐﻢ در ﺗﺮاﮐﻢ آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎﻫﯽ ﺧﺎك ﻫﺎ ﻧﻘﺶ دارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -34‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -35‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫در ﺧﺎك ﮐﺎﻣﻼ ﭼﺴﺒﻨﺪه‬

‫‪σ − σ3‬‬ ‫‪130 − σ3‬‬

‫‪C=T= 1‬‬ ‫= ‪= 50‬‬ ‫‪×1 = σ3 = 20KN / m2‬‬
‫‪sin 2θ‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪- 36‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫)‪γ (G + e‬‬
‫‪γ sat = ω s‬‬
‫‪1+ e‬‬
‫)‪1(2 / 9 + 0 / 63‬‬ ‫‪gr‬‬
‫= ‪γω‬‬ ‫‪= 2 / 16‬‬
‫‪1 / 62‬‬ ‫‪cm3‬‬
 ‫»‪«100‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ -37‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫)‪γ (1 + W‬‬
‫‪γb = ω‬‬
‫‪1+ e‬‬
‫)‪2 / 7 ×1(1 + 0 / 2‬‬ ‫‪gr‬‬
‫= ‪γb‬‬ ‫‪= 2/ 4‬‬
‫‪1 + 0 / 35‬‬ ‫‪cm3‬‬

‫‪ -38‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -39‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫‪σ + σ2 σ1 + σ3‬‬ ‫‪400 + 100 400 − 100‬‬

‫‪cos108ο = 203 / 6‬‬
‫‪KN‬‬
‫‪σn = 1‬‬ ‫‪+‬‬ ‫= ‪× cos 2θ ⇒ σn‬‬ ‫‪+‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪m2‬‬

‫‪ -40‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫‪σ − σ3‬‬
‫‪τ= 1‬‬ ‫‪sin 2θ = 100× sin 110° = 93 / 9KN / m2‬‬
‫‪2‬‬

‫‪ -41‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -42‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫‪ϕ‬‬
‫‪θ = 45 +‬‬ ‫‪⇒ θ = 54ο‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ϕ‬‬
‫‪θ = 45 + = 55ο‬‬
‫‪2‬‬
‫‪e = W.G s‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪0/ 3‬‬
‫=‪e‬‬ ‫=‬ ‫‪= 0 / 428‬‬
‫‪n −1 1−0/ 3‬‬
‫‪0 / 428 = 2 / 6 × W ⇒ W = 16 / 48‬‬

‫‪ -43‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫‪ ) ML‬رس و ﻻي ﺑﺎ ﺷﺎﺧﺺ ﺧﻤﯿﺮي ﮐﻢ( داراي ﺷﺎﺧﺺ ﺧﻤﯿﺮي ﮐﺘﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻮارد اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -44‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -45‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫ﺑﺎﻻ ﺑﻮدن اﻧﺪﯾﺲ روان ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪة ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب ﺑﻮدن ﺧﺎك اﺳﺖ‪.‬‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«101‬‬

‫‪ -46‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫‪ωG s‬‬ ‫ﺒﺎع‬ ‫در ﺣﺎﻟ ﺖ اﺷ‬
‫‪uuuuuuuuuuuuuuuux‬‬
‫=‪S‬‬
‫‪e‬‬
‫‪S = 1 ⇒ e = ω× Gs‬‬

‫= ‪ = ω‬ﻣﻘــﺪار رﻃﻮﺑــﺖ‬

‫‪1×100 = 100%‬‬ ‫‪ -47‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -48‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫‪τ = c + σn tan ϕ‬‬
‫‪20 = 0 + 8 − tan ϕ ⇒ ϕ = 15 / 6°‬‬

‫‪ -49‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫‪θ = 60°‬‬
‫‪σ −σ‬‬
‫‪τ = 1 2 × sin 2θ‬‬
‫‪2‬‬

‫‪ -50‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -51‬ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﻪ ﺟﻮاب ﻧﻤﯽ رﺳﺪ‪.‬‬

‫‪-52‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫‪τ = c + σn tan ϕ‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎ ﺳﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺪن ‪ σn‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ ﺑﻪ اﻧﺪازة ‪ 3 tagφ‬ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -53‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫‪G s .γ ω − 1‬‬
‫=‪e‬‬
‫‪γd‬‬
‫‪e‬‬
‫=‪n‬‬
‫‪1+ e‬‬
‫‪1 / 69‬‬
‫=‪e‬‬ ‫‪= 1 / 04‬‬
‫‪1 / 62‬‬
‫‪1‬‬
‫== ‪n‬‬ ‫‪= 0 / 66‬‬
‫‪1 + 1 / 04‬‬

‫‪ -54‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫‪ sp‬ﻣﺎﺳﮥ ﮔﺮاوﻟﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -55‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

 ‫»‪«102‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ -56‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -57‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -58‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -59‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -60‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ در ﺳﺆاﻻت ﻗﺒﻠﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺗﺤﮑﯿﻢ ﺑﺎ ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﻣﻨﻄﺒﻖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -61‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫در آﻏﺎز ﺗﺤﮑﯿﻢ ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ ﺻﻔﺮ وﻟﯽ ﻓﺸﺎر آب ﻣﻨﻔﺬي ﺣﺪاﮐﺜﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -62‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -63‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫‪ OH‬ﻋﻼﻣﺖ ﺧﺎك ﭼﺴﺒﻨﺪه و ارﮔﺎﻧﯿﮏ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -64‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -65‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -66‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -67‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -68‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -69‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫‪ .‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ ﺧﺎك ﺑﺎ ﮐﺎﻫﺶ ﺗﻨﺶ ﻗﺎﺋﻢ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪ -70‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -71‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -72‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -73‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«103‬‬

‫‪ -74‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫در اﯾﺮان ﺑﺮاي ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﺧﺎك ﻫﺎ از روش ﯾﻮﻧﯿﻔﺎﯾﺪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -75‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -76‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -77‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -78‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪-79‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫‪Vv‬‬
‫=‪n‬‬ ‫‪= 0 / 5 ⇒ Vv = 0 / 57‬‬
‫‪V‬‬
‫‪V = 1m 3 ⇒ Vv = 0 / 5 ×1 = 0 / 5m 3‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪0/ 5‬‬
‫=‪e‬‬ ‫=‬ ‫‪=1‬‬
‫‪1 − n 0/ 5‬‬
‫‪VW‬‬
‫= ‪G s .ω = Sr .e ⇒ 2 / 5 ×0 / 1 = Sr .e ⇒ Sr = 0 / 25 ⇒ Sr‬‬ ‫‪= 0 / 25‬‬
‫‪Vv‬‬
‫‪VW = 0 / 25 ×0 / 5 = 0 / 125m 3‬‬
‫‪Va = Vv − VW = 0 / 5 − 0 / 125 = 0/ 375m 3‬‬

‫‪-80‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪-81‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪-82‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪-83‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪-84‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪-85‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪-86‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪-87‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫‪Ww‬‬
‫=‪ω‬‬
‫‪Ws‬‬
 ‫»‪«104‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫اﮔﺮ ‪) Ww‬وزن آب ﻣﻮﺟﻮد( ﺳﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﻮد‪ ،‬درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺖ ﻗﻄﻌﺎ ‪ 3‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ درﺟﮥ اﺷـﺒﺎع ﺧـﺎك در دو ﺣﺎﻟـﺖ ﻣـﯽ‬

‫ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪.‬‬

‫‪V‬‬
‫‪Sr = w‬‬
‫‪Vv‬‬

‫‪V‬‬
‫‪Sr = w‬‬ ‫ﺳﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪Vv‬‬

‫‪ :Vw = ٣Vw Vv = Vv‬ﺧﺎك اﺷﺒﺎع )‪(1‬‬ ‫ﺛﺎﺑـــﺖ = ‪s r‬‬

‫‪ :Vw = ٣Vw Vv = Vv‬ﺧﺎك اﺷﺒﺎع )‪(1‬‬

‫‪ -88‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -89‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫زﯾﺮا ‪:‬‬ ‫‪ -90‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪100-90 =10‬‬ ‫ﺧﺎك داراي ‪ %10‬ﺷﻦ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪= 76‬‬ ‫ﺧﺎك داراي ‪ %75‬ﻣﺎﺳﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪90 -14‬‬

‫ﺧﺎك درﺷﺖ داﻧﻪ و ﺣﺮف اول ‪ S‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺣﺮف دوم ‪ M‬ﯾﺎ ‪ C‬ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫درﺻﺪ رﯾﺰ داﻧﻪ ‪12 < %14‬‬

‫ﺣﺮف دوم ‪ M‬ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪PI = 20 -17 = 3 < 4‬‬

‫‪-91‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪-92‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫ﺧﺎك از ﻧﻮع درﺷﺖ داﻧﻪ ﻣﺎﺳﻪ اي اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺣﺮف اول ‪ S‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺣﺮف دوم از ﺑﯿﻦ ‪ W‬و ‪ P‬اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﭼﻮن‬

‫درﺻﺪ رﯾﺰداﻧﻪ ≥ ‪ 5‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪-93‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪-94‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«105‬‬

‫‪-95‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪-96‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪-97‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫‪LL = 40‬‬

‫‪PL = 30‬‬

‫‪PI = LL − PL = 10 ⇒ SL = 2 ×10 = 20 ⇒ ωs = 20%‬‬

‫‪G s .ω = Sr .e ⇒ e = 2 / 7 ×0 / 2 = 0 / 54‬‬
‫‪Gs + e‬‬ ‫‪2 / 7 + 0 / 54‬‬
‫= ‪γsat‬‬ ‫= ‪γ ω ⇒ γsat‬‬ ‫‪×10 = 21 / 04KN / m3‬‬
‫‪1+ e‬‬ ‫‪1 + 0 / 54‬‬

‫‪-98‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪-99‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ :‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫‪PL = 50, LL = 60, PL = 60 − 10 = 50, PI = 0 / 73(LL − 20) = 0 / 73(60 − 20) = 29 / 2‬‬

‫‪PI = 10 < 29 / 2‬‬ ‫ﺣﺮف اول ‪M‬‬
‫‪LL = 60 > 50‬‬ ‫ﺣﺮف دوم ‪H‬‬

‫‪ -100‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

 ‫»‪«106‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫ﻓﺼﻞ دوم‪:‬ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﺳﻨﮓ‬

‫‪ -1-2‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﻣﻮاد ﺷﺎﺧﻪ اي از ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﺗﻨﺶ ﻫﺎ و ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﻣﻮاد ﻣـﯽ ﭘـﺮدازد‪ .‬اﻫﻤﯿـﺖ ﻣﮑﺎﻧﯿـﮏ ﺳـﻨﮓ‬

‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺿﺮورت ﺷﻨﺎﺧﺖ رﻓﺘﺎر ﺳﻨﮓ ﻫﺎ در ﭘﯽ ﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻮﻧﻞ ﻫﺎ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎم اﺳﺘﺨﺮاج ﻣﻌﺎدن و ﺑﻬﺮه ﮔﯿﺮي از ﻓﻀـﺎﻫﺎي زﯾﺮزﻣﯿﻨـﯽ‬

‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻫﺎي رﯾﺎﺿﯽ )ﻣﺪل ﻫﺎ( ﺑﺮاي ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﺳﻨﮓ ﻓﻘﻂ از ﭼﻨﺪ دﻫﮥ ﻗﺒﻞ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺴﯿﺎري از‬

‫اﯾﻦ روش ﻫﺎ از ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﺧﺎك و ﺑﺮ اﺳﺎس ﻗﺎﻧﻮن ﮐﻮﻟﻤﺐ ﮐﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ در ﻣﻮاد ﮐﺸﺴﺎن )‪ (Elastic Materials‬را ﺑﻪ‬

‫ﻋﺎﻣﻞ اﺻﻄﮑﺎك و ﺗﻨﺶ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﻣﯽ ﺳﺎزد‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﺎرﯾﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺴﯿﺎري از ﺷﯿﻮه ﻫﺎي ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺘﻪ در‬

‫ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﺳﻨﮓ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻓﺮض اﺳﺘﻮارﻧﺪ ﮐﻪ ﺳﻨﮓ ﻫﺎ ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ ﻫﻤﮕﻦ‪ ،‬ﺑﺪون درز و ﮔﺴﻞ ﯾﺎ ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﺟﻬﺖ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮ‬

‫ﭼﻨﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺳﻨﮓ ﻫﺎ آﻧﯿﺰوﺗﺮوپ )‪ (Anisotrop‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﻫﺎي ﺻﺤﺮاﯾﯽ ﻓﺎﺻﻠﮥ ﺑﯿﻦ درزه ﻫﺎ‬

‫را ﯾﮏ ﻣﺘﺮ ﻧﺸﺎن داده‪ ،‬ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﺮاي آزﻣﺎﯾﺶ ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺳﻨﮓ ﺑﺎ اﺑﻌﺎد ‪ 12 × 9‬ﻣﺘﺮ اﻋﺘﺒﺎر ﻗﺎﺋﻞ ﺷﻮﯾﻢ‪ .‬ﺑﺎ اﯾـﻦ وﺟـﻮد داﻧﺴـﺘﻦ‬

‫ﺷﯿﻮه ﻫﺎي آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎﻫﯽ ﺿﺮوري اﺳﺖ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ آﻧﻬﺎ زﻣﯿﻨﮥ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺧﻮاص ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺳﻨﮓ ﻫﺎ را در ﻗﺎﻟﺐ ﻣﺪل ﻫﺎ و ﻓﺮﻣـﻮل‬

‫ﻫﺎي ﺗﺠﺮﺑﯽ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽ ﺳﺎزد‪.‬‬

‫‪ -2-2‬ﺗﻨﺶ و واﺗﻨﺶ )‪(Stress and Strain‬‬

‫ﺗﻨﺶ )‪ (σ) (Stress‬ﺑﻪ ﻧﯿﺮوي وارد ﺑﺮ ﯾﮏ ﺳﻄﺢ داﺧﻠﯽ از ﺟﺴﻢ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﻘﺪار ﺗﻨﺶ را ﻧﻤـﯽ ﺗـﻮان اﻧـﺪازه ﮔﺮﻓـﺖ‬

‫‪N‬‬ ‫‪N‬‬
‫= ‪(1‬‬ ‫ﯾﺎ ﭘﺎﺳﮑﺎل ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪1Pa) .‬‬ ‫ﺑﻠﮑﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺗﺨﻤﯿﻦ زد‪ .‬واﺣﺪ ﺗﻨﺶ‬
‫‪m2‬‬ ‫‪m2‬‬

‫واﺗﻨﺶ )‪ (∑) (Strain‬ﻣﯿﺰان ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ ﻣﺎده در زﻣﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎر روي آن اﻋﻤﺎل ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬واﺗﻨﺶ ﺑﺪون ﺑﻌﺪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻃﻮل ﻣﯿﻠﻪ اي )‪ (L1‬در اﺛﺮ اﻋﻤﺎل ﺑﺎر ﻣﺤـﻮري )‪ (Axial Stress‬ﺑـﻪ )‪ (L2‬ﻣـﯽ رﺳـﺪ‪ ،‬در اﯾـﻦ ﺣﺎﻟـﺖ واﺗـﻨﺶ‬

‫‪L − L1‬‬
‫‪. εα‬‬ ‫‪= 2‬‬ ‫ﻣﺤﻮري)‪ (ε) (Axial Strain‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ اﺳﺖ ﺑﺎ‬
‫‪L1‬‬

‫‪Stress σ‬‬
‫‪ . E‬اﻟﺒﺘـﻪ ﺷـﯿﺐ ﻣﻨﺤﻨـﯽ ﺗـﻨﺶ –‬ ‫=‬ ‫‪= =σ = E ε‬‬ ‫ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن ﻫﻮك ﻣﻘﺪار واﺗﻨﺶ ﺑﺎ ﻣﻘﺪار ﺗﻨﺶ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪Strain ε‬‬

‫واﺗﻨﺶ ﺑﻪ ﻃﻮر دﻗﯿﻖ ﯾﮏ ﺧﻂ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻧﯿﺴﺖ و اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪة اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻨﮓ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻣـﺎدة ﮐﺸﺴـﺎن‬

‫ﺧﻄﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪ E‬ﺛﺎﺑﺖ ﺗﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺪول ﯾﺎﻧـﮓ )‪ (Young Modulus‬ﯾـﺎ ﺿـﺮﯾﺐ ﮐﺸﺴـﺎﻧﯽ‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«107‬‬

‫‪N‬‬
‫اﺳﺖ‪ .‬در واﻗﻊ ﻣﺪول ﯾﺎﻧـﮓ ﺷـﯿﺐ‬ ‫)‪ (Modulus Of Elasticity‬ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ و واﺣﺪ آن ﻣﺎﻧﻨﺪ واﺣﺪ ﺗﻨﺶ‪،‬‬
‫‪m2‬‬

‫ﺧﻂ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺗﻨﺶ – واﺗﻨﺶ اﺳﺖ‪.‬‬

‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﯿﻠﻪ از دو ﻃﺮف ﮐﺸﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻃﻮل ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﺑﻌﺎد ﺟﺎﻧﺒﯽ ﻣﯿﻠﻪ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑـﺪ‪ .‬واﺗـﻨﺶ ﺟـﺎﻧﺒﯽ‬

‫‪B − B1‬‬
‫‪. εL‬‬ ‫‪= 2‬‬ ‫ﻣﯿﻠﻪ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‬
‫‪B1‬‬

‫‪ε‬‬
‫‪ν = L‬‬ ‫ﻧﺴﺒﺖ واﺗﻨﺶ ﺟﺎﻧﺒﯽ ﺑﻪ واﺗﻨﺶ ﻣﺤﻮري ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﻧﺴﺒﺖ ﭘﻮآﺳﻮن )‪ (Poisson Ratio‬ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪εα‬‬

‫ﺗﻨﺸﯽ را ﮐﻪ ﺟﺴﻢ در اﺛﺮ آن ﮔﺴﯿﺨﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺟﺴﻢ در ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻨﺶ ﻧﻬﺎﯾﯽ )‪ : (Ultimate stress‬ﻣﻌﺎدل ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺑﺎري اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺗﺤﻤﻞ آن در ﻧﺎﺣﯿـﮥ ﺳـﻄﺢ ﻣﻘﻄـﻊ‬

‫اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻮازدﮔﯽ ﺳﺒﺐ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺳﻨﮓ ﻫﺎ و ﺳﯿﻤﺎن ﺷﺪﮔﯽ ﺳﺒﺐ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺳﻨﮓ ﻫﺎ ﻣﯽ ﺷﻮد‪..‬‬

‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺳﻨﮓ )‪ : (Rock Strength‬ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺗﻨﺸﯽ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻤﻮﻧﮥ ﺳﻨﮓ ﺗﺤﻤﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑـﯿﺶ از آن ﺷﮑﺴـﺘﻪ ﻣـﯽ‬

‫ﺷﻮد‪.‬‬

‫رﻓﺘﺎر ﮐﻮﺗﺎه ﻣﺪت ﺳﻨﮓ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﯿﺮوﻫﺎي وارده ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان )‪ (Short Term Deformation‬ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣـﯽ ﺷـﻮد‪ .‬ﺗﻐﯿﯿـﺮ‬

‫ﺷﮑﻞ در ﻣﺤﺪوده زﻣﺎﻧﯽ روز و ﺳﺎﻋﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ آزﻣﺎﯾﺶ ﻫﺎي اﻧﺠﺎم ﺷﺪه در آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه‪.‬‬

‫رﻓﺘﺎر ﺳﻨﮓ در ﻣﺪت زﻣﺎن ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ دراز ﻣﺪت )‪ (Long Term Deformation‬اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ از ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺳﺎزه‬

‫ﻫﺎﯾﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﻞ وزن ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻫﺎ و ﺗﺮاﻓﯿﮏ ﻣﺎﺷﯿﻦ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﻪ ﭘﻞ ﻧﯿﺮو وارد ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺗﺤﺖ اﯾﻦ اﺳﺘﺮس ﺛﺎﺑﺖ‪ ،‬ﺑﺎز ﻫـﻢ ﺑـﺎ‬

‫ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن اﺳﺘﺮﯾﻦ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ اﺳﺘﺮﯾﻦ ﮐﻪ در دراز ﻣﺪت ﺗﺤﺖ ﺗﻨﺶ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﮑﻞ ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺧﺰش ‪(Creep‬‬

‫)‪ Strain‬ﯾﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ دراز ﻣﺪت )‪ (Long term deformation‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻘﺪار زﯾﺎدي ﺑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷـﮑﻞ اوﻟﯿـﻪ‬

‫اﺿﺎﻓﻪ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪Tertiary Creep‬‬

‫‪εs‬‬ ‫‪Secondary Creep‬‬

‫‪εp‬‬

‫‪Primary Creep‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ : 1‬ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺧﺰش در ﺳﻨﮓ‪.‬‬

 ‫»‪«108‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫رﻓﺘﺎر واﻗﻌﯽ ﺳﻨﮓ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺗﻨﺶ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﻮاﻟﯽ از رﻓﺘﺎر اﯾﺪه آل اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺮﺣﻠﮥ ‪ : A‬ﻣﻌﺮف ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪن ﻣﻨﺎﻓﺬ ﺑﯿﻦ ﺳﻨﮓ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ‬

‫ﺳﻨﮓ ﻣﺘﺮاﮐﻢ و ﺳﺨﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻣﺮﺣﻠﮥ ‪ : B‬در ﺑﺨﺶ ‪ B‬ﺑﺎ ﺳﻨﮓ اﻻﺳﺘﯿﮏ ﺗﺎ ﻣﺤﮑﻢ روﺑﺮو ﻫﺴﺘﯿﻢ‪.‬‬

‫ﻣﺮﺣﻠﮥ ‪ : C‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ ﭘﻼﺳﺘﯿﮏ ﺟﺴﻢ اﺳﺖ و ﺑﺎ ﺑﺮداﺷﺘﻦ اﺳﺘﺮس ﺑﺮ‬

‫ﻧﻤﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪σ‬‬
‫‪C‬‬

‫‪B‬‬

‫‪A‬‬

‫‪ε‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ : 2‬ﻣﻨﺤﻨﯽ اﺳﺘﺮس‪-‬اﺳﺘﺮﯾﻦ اﯾﺪه آل ﯾﮏ ﺳﻨﮓ‪.‬‬

‫‪ -3-2‬داﯾﺮة ﻣﻮﻫﺮ )‪(Mohr Circle‬‬

‫ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ ﻣﻘﺎﻃﻊ ﻣﺎﯾﻞ ﺳﻨﮓ را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از داﯾﺮة ﻣﻮﻫﺮ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺮاي اﯾﻦ ﮐﺎر دﺳـﺘﮕﺎه ﻣﺤﻮرﻫـﺎي‬

‫ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﻫﻤﯽ اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮده و ﻣﺤﻮر ﻗﺎﺋﻢ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﻨﺶ ﻋﻤﻮدي در ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﯾﻢ‪ .‬ﺳﭙﺲ داﯾﺮه اي ﮐﻪ ﻣﺮﮐـﺰ‬

‫آن روي ﻣﺤﻮر اﻓﻘﯽ و ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﮥ ‪ σ1 / 2‬از ﻣﺒﺪأ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻗﺮار دارد‪ ،‬رﺳﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺑـﺮاي ﺗﻌﯿـﯿﻦ ﺗـﻨﺶ ﻫـﺎي ﻋﻤـﻮدي و‬

‫ﺑﺮﺷﯽ در ﻣﻘﻄﻊ ﻣﻮرﺑﯽ از ﺳﻨﮓ ﮐﻪ ﻋﻤﻮد ﺑﺮ آن ﺑﺎ ﺗﻨﺶ اﺻﻠﯽ )‪ (σ1‬زاوﯾﮥ ‪ θ‬ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ ،‬ﮐﺎﻓﯿﺴﺖ ﮐﻪ از ﻣﺮﮐـﺰ داﯾـﺮه‬

‫‪ CM‬را ﺑﻪ ﻃﺮﯾﻘﯽ رﺳﻢ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﺎ اﻓﻖ زاوﯾﮥ ‪ 2θ‬ﺗﺸﮑﯿﻞ دﻫﺪ‪ .‬ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻧﻘﻄﮥ ‪) M‬ﻣﺤﻞ ﺑﺮﺧﻮرد اﯾـﻦ داﯾـﺮه ﺑـﺎ ﻣﺤـﯿﻂ‬

‫داﯾﺮه‪ ،‬ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﻋﻤﻮدي و ﺑﺮﺷﯽ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ ﻣﻘﻄﻊ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ را ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ دﻫﺪ‪.‬‬
 ‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«109‬‬

‫‪τ‬‬

‫‪2θ‬‬
‫‪σ‬‬
‫‪σ1 /2‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ : 3‬داﯾﺮه ﻣﻮﻫﺮ و ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﻋﻤﻮدي )‪ (σ‬و ﺑﺮﺷﯽ )‪ (τ‬ﺑﺮاي ﻣﻘﻄﻌﯽ از ﺳﻨﮓ ﮐﻪ ﻋﻤﻮد ﺑﺮ آن ﺑﺎ ﺗﻨﺶ اﺻﻠﯽ زاوﯾﮥ ‪ θ‬ﻣﯽ ﺳﺎزد‪.‬‬

‫‪ε‬‬ ‫ﺑﺮاي اﺳﺘﺮﯾﻦ ﻧﯿﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺳﺘﺮس داﯾﺮة ﻣﻮﻫﺮ دارﯾﻢ‪.‬‬

‫‪τ‬‬

‫‪ε٣‬‬
‫‪ε‬‬
‫‪ε١‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :4‬داﯾﺮة ﻣﻮﻫﺮ ﺑﺮاي ﻧﻤﺎﯾﺶ اﺳﺘﺮﯾﻦ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ‪.‬‬

‫در ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﻫﯿﺪروﺳﺘﺎﺗﯿﮑﯽ ﯾﺎ ﻓﺸﺎرﻫﺎي ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ ‪ σ1 = σ2 = σ 3 = constant‬اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﺧﺎك ﺑﻪ اﯾـﻦ‬

‫) ‪ ∆ = 3 P(1 − 2ν‬اﺳﺘﺮﯾﻦ ﺣﺠﻤﯽ‬ ‫ﻓﺸﺎر ‪ Cell Presure‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫‪E‬‬
‫اﺳﺘﺮﯾﻦ ﺣﺠﻤﯽ در ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺗﮏ ﺑﻌﺪي‬ ‫‪1 − 2ν‬‬
‫(‪∆ = σ1‬‬ ‫)‬
‫‪E‬‬
 ‫»‪«110‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ -4-2‬ﻗﺎﻧﻮن ﻣﻮﻫﺮ – ﮐﻮﻟﻤﺐ‬

‫در ﻧﯿﻤﮥ دوم ﻗﺮن ﻫﯿﺠﺪﻫﻢ ﻣﯿﻼدي )‪ (1776‬ﮐﻮﻟﻤﺐ داﻧﺸﻤﻨﺪ ﻓﺮاﻧﺴﻮي ﺑﺎ آزﻣﺎﯾﺸﺎﺗﯽ ﮐـﻪ در ﻣـﻮرد اﺻـﻄﮑﺎك اﻧﺠـﺎم داد‪،‬‬

‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ راﺑﻄﮥ ﺑﯿﻦ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ و ﺗﻨﺶ ﻋﻤﻮدي را ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺟﺴﻢ و در ﻫﺮ ﺣﺎﻟﺖ ﻣـﯽ ﺗـﻮان ﺑـﻪ وﺳـﯿﻠﮥ ﯾـﮏ ﺧـﻂ‬

‫‪τ = c + tan ϕ‬‬ ‫ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻧﺸﺎن داد‪ .‬ﻣﻌﺎدﻟﮥ اﯾﻦ ﺧﻂ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻘﺎﺑﻞ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪:‬‬

‫‪ : τ‬ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ﺑﺮ روي ﺳﻄﺢ ﮔﺴـﯿﺨﺘﮕﯽ‪ : tanφ ،‬ﺿـﺮﯾﺐ اﺻـﻄﮑﺎك داﺧﻠـﯽ و ‪ : c‬ﺿـﺮﯾﺐ ﺛﺎﺑـﺖ ﻣﻮﺳـﻮم ﺑـﻪ ﻣﻘﺎوﻣـﺖ‬

‫ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ ﻣﻮاد ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺮ اﺳﺎس راﺑﻄﮥ ﮐﻮﻟﻤﺐ ارﺗﺒﺎط ﺑﯿﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ و ﻓﺸﺎرﺷﯽ ﻫﻤﻮاره ﺑﻪ ﺻﻮرت ﯾﮏ ﺧﻂ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد‪ .‬در‬

‫ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﻮﻫﺮ اﯾﻦ راﺑﻄﻪ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻏﯿﺮﺧﻄﯽ ﻣﯽ داﻧﺪ‪ .‬ﭘﻮش ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻮﻫﺮ در ﻣﻨﻄﻘﮥ ﮐﺸﺶ ﻫﻢ داراي اﻋﺘﺒـﺎر اﺳـﺖ‪.‬‬

‫اﻟﺒﺘﻪ در ﻣﻮاردي ﮐﻪ ﭘﻮش ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻮﻫﺮ ﺧﻄﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺎ ﺧﻂ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﻮﻟﻤﺐ دارد‪.‬‬

‫‪τ‬‬
‫ﺧﻂ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﻮﻟﻮﻣﺐ‬
‫ﭘﻮش ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻮﻫﺮ‬
‫‪φ‬‬ ‫‪τ‬‬

‫‪c‬‬
‫‪σ‬‬ ‫‪σ‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪: :5‬ﻣﻘﺎﯾﺴﮥ ﺧﻂ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﻮﻟﻮﻣﺐ و ﭘﻮش ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻮﻫﺮ‪.‬‬

‫وﺟﻮد ﻓﺸﺎر ﺳﯿﺎل )‪ (Fluid Pressure‬روي ﺗﻨﺶ ﻋﻤﻮدي ﺗـﺄﺛﯿﺮ ﻣـﯽ ﮔـﺬارد‪ .‬ﻓﺸـﺎر ﻫﯿﺪروﺳـﺘﺎﺗﯿﮏ رو ﺑـﻪ ﺑـﺎﻻ )‪ (µ‬در‬

‫ﺳﯿﺎﻻت ﻣﺤﺒﻮس وزن ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻣﻮاد روي ﺧﻮد را ﺧﻨﺜﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻧﯿﺮوي ﻻزم ﺑﺮاي اﯾﺠﺎد ﺟﺎﺑﻪ ﺟﺎﯾﯽ ﺑﺮﺷـﯽ ﺑـﻪ‬

‫اﻧــﺪازة ﻧﯿــﺮوي ﻻزم در ﻏﯿــﺎب ﻓﺸــﺎر ﻣﻨﻔــﺬي ﻧﻤــﯽ ﺑﺎﺷــﺪ‪ .‬در اﯾــﻦ ﺣﺎﻟــﺖ ﻗــﺎﻧﻮن ﮐﻮﻟﻤــﺐ ﺑــﻪ ﺻــﻮرت ﻣﻘﺎﺑــﻞ درﻣــﯽ‬

‫آﯾﺪ‪τ = c + (σ − µ) tan ϕ .‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«111‬‬

‫‪ - 5-2‬ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺗﻨﺶ در ﻣﻘﺎﻃﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﯾﮏ ﺟﺴﻢ‬

‫‪ -1-5-2‬ﺗﻨﺶ ﯾﮏ ﻣﺤﻮري‬

‫وﻗﺘﯽ ﺟﺴﻢ در ﯾﮏ اﻣﺘﺪاد ﺗﺤﺖ ﻧﯿﺮوي ﻓﺸﺎرﺷﯽ ‪ P‬ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ ،‬در ﻣﻘﺎﻃﻊ ﻋﻤﻮد ﺑﺮ اﻣﺘﺪاد ﻧﯿﺮوي ﻣﺰﺑﻮر ﺗﻨﺶ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر‬

‫‪P‬‬
‫ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ‪ A ،‬ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﺟﺴﻢ‪ P ،‬ﻧﯿﺮوي ﻣﺆﺛﺮ و ‪ σ1‬ﺗـﻨﺶ‬ ‫= ‪σ1‬‬ ‫ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ ﺗﻮزﯾﻊ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫‪A‬‬

‫ﻋﻤﻮدي ﺣﺎﺻﻠﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﻘﺎﻃﻊ ﻣﺎﯾﻞ ﺟﺴﻢ ﻫﻢ ﺗﻨﺶ ﻋﻤﻮدي و ﻫﻢ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪ .‬ﻣﻘـﺪار اﯾـﻦ ﺗـﻨﺶ‬

‫ﻫﺎي ﻋﻤﻮدي )‪ (σ‬و ﺑﺮﺷﯽ )‪ (τ‬ﺑﺮ ﺳﻄﺢ ﻣﺎﯾﻞ در ﺳﻨﮓ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﻘﻄﻊ ﻋﻤﻮد ﺑﺮ اﻣﺘﺪاد ﻧﯿﺮوي ﻓﺸـﺎري زاوﯾـﮥ ‪ θ‬ﻣـﯽ ﺳـﺎزد از‬

‫رواﺑﻂ زﯾﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ‪.‬‬

‫‪σ σ‬‬
‫‪σθ = 1 + 1 cos 2θ‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪σ‬‬
‫‪τθ = 1 sin 2θ‬‬
‫‪2‬‬

‫ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺗﻨﺶ ﻋﻤﻮدي ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ ﺟﺴﻢ زﻣﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ σ max = σ1 ،θ = 0‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ‪ θ‬ﺗﻨﺶ ‪ σθ‬ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ ﺗـﺎ‬

‫ﻣﻘﺪارآن ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬در ﻣﻘﺎﻃﻊ ﻣﻮازي ﺑﺎ اﻣﺘﺪاد ﻧﯿﺮو ﻫﯿﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﻨﺸﯽ ﻣـﺆﺛﺮ ﻧﯿﺴـﺖ‪ .‬ﺗـﻨﺶ ﺑﺮﺷـﯽ ﻣـﺆﺛﺮ ﺑـﺮ‬ ‫‪π‬‬ ‫در‬
‫‪2‬‬

‫‪σ‬‬ ‫‪π‬‬ ‫‪π‬‬

‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪τmax = 1‬‬ ‫= ‪ θ‬ﻣﻘﺪارش ﺣﺪاﮐﺜﺮ و ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫‪ θ‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ و در‬ ‫=‬ ‫ﺟﺴﻢ ﻧﯿﺰ در ‪ θ = 0‬و‬
‫‪2‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪σθ + σθ = σ1‬‬ ‫ﻣﺠﻤﻮع ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﻋﻤﻮدي ﺑﺮ روي ﻫﺮ دو ﺳﻄﺢ ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﻫﻢ ﻣﻘﺪار ﺛﺎﺑﺘﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺠﻤﻮع ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﺑﺮﺷﯽ ﺑﺮ روي ﻫﺮ دو ﺳﻄﺢ ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﻫﻢ از ﻧﻈﺮ ﻋﺪدي ﻣﺴﺎوي و از ﻧﻈﺮ ﻋﻼﻣﺖ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮﻧﺪ‪.‬‬
 ‫»‪«112‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪P‬‬

‫‪τθ τ′θ‬‬
‫‪A‬‬

‫‪A‬‬

‫‪τ′θ τθ‬‬ ‫‪σθ‬‬

‫‪σ′θ‬‬

‫‪P‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ : 6‬ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﻋﻤﻮدي و ﺑﺮﺷﯽ ﺑﺮ روي ﺻﻔﺤﺎت ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﻫﻢ‪.‬‬

‫‪σ١‬‬
‫‪P‬‬ ‫‪σ١‬‬ ‫‪σ١‬‬

‫‪θ‬‬ ‫‪σθ‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪B‬‬
‫‪C‬‬ ‫‪τθ‬‬
‫‪θ‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪A‬‬

‫‪π‬‬
‫‪θ+‬‬ ‫‪D‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪σ‬‬ ‫)‪π‬‬
‫‪(θ +‬‬ ‫‪τ‬‬ ‫‪πD‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪(π +‬‬ ‫)‬
‫‪2‬‬

‫‪P‬‬ ‫‪σ١‬‬ ‫‪σ١‬‬ ‫‪σ١‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :7‬ﺗﻨﺶ ﯾﮏ ﻣﺤﻮري و ﺗﺤﻠﯿﻞ آن در ﻣﻘﺎﻃﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﺴﻢ‪.‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«113‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ ﻣﻘﺎﻃﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﺴﻢ در اﺛﺮ اﻋﻤﺎل ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻓﺸﺎري ﻣﺸﺨﺺ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﻌﺎدﻻت ﯾـﺎد ﺷـﺪه‬

‫ﺑﺮاي ﻧﯿﺮوي ﮐﺸﺸﯽ ﻫﻢ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده اﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎﯾﺪ از ﻗﺮاردادﻫﺎي ﻋﻼﻣﺖ ﺑﺮاي ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﻋﻤﻮدي و ﺑﺮﺷﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬

‫‪-‬‬

‫‪+‬‬

‫ﻋﻤﻮدي ﺑﻪ ﺳﻤﺖ داﺧﻞ‬ ‫ﻋﻤﻮدي ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺧﺎرج‬ ‫ﺑﺮﺷﯽ در ﺟﻬﺖ‬ ‫ﺑﺮﺷﯽ در ﺟﻬﺖ ﺧﻼف‬
‫)‪(+‬‬ ‫)‪(-‬‬ ‫ﻋﻘﺮﺑﻪ ﻫﺎي‬ ‫ﻋﻘﺮﺑﻪ ﻫﺎي ﺳﺎﻋﺖ)‪(+‬‬
‫ﺳﺎﻋﺖ)‪(-‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ :8‬ﻗﺮاردادﻫﺎي ﻋﻼﻣﺖ ﺑﺮاي ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﻋﻤﻮدي و‬
‫ﺑﺮﺷﯽ‪.‬‬

‫‪ -2 -5 -2‬ﺗﻨﺶ دو ﻣﺤﻮري‬

‫وﻗﺘﯽ ﺟﺴﻢ در دو اﻣﺘﺪاد ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﻫﻢ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻓﺸﺎرﺷﯽ ‪ P1‬و ‪ P3‬ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ ،‬در ﻣﻘـﺎﻃﻊ ﻋﻤـﻮد ﺑـﺮ اﻣﺘـﺪاد‬

‫‪P‬‬ ‫‪P‬‬
‫اﺳــﺖ‪ .‬ﻧﯿﺮوﻫــﺎي ﻋﻤــﻮدي و‬ ‫‪σ3 = 3‬‬ ‫و‬ ‫‪σ1 = 1‬‬ ‫ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺰﺑﻮر ‪ ،‬ﺗﻨﺶ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ ﺗﻮزﯾﻊ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫‪A3‬‬ ‫‪A1‬‬

‫ﺑﺮﺷﯽ در ﻣﻘﺎﻃﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﺴﻢ را ﻣﯽ ﺗﻮان از ﻃﺮﯾﻖ رواﺑﻂ و ﯾﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از داﯾﺮة ﻣﻮﻫﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﻣﻘﺪار ﻧﯿﺮوي ﻋﻤﻮدي و ﺑﺮﺷﯽ ﺑﺮ روي ﻫﺮ ﺳﻄﺢ ﮐﻪ ﻋﻤﻮد ﺑﺮ آن ﺑﺎ ‪ σ‬زاوﯾﮥ ‪ θ‬ﻣـﯽ ﺳـﺎزد ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از ﻓﺮﻣـﻮل ﻫـﺎي زﯾـﺮ‬

‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪σθ = (σ + σ3 ) + (σ − σ3 ) cos 2θ‬‬
‫‪2 1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪σ − σ3‬‬ ‫‪σ − σ3‬‬
‫‪τθ = 1‬‬ ‫‪sin 2θ ⇒ τmax = τa = 45 = 1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
 ‫»‪«114‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪P٢‬‬

‫‪τmax‬‬ ‫‪σ٢‬‬ ‫‪τmax‬‬

‫‪P١‬‬ ‫‪σ١‬‬ ‫‪σ١‬‬ ‫‪P١‬‬
‫‪τmax‬‬ ‫‪σ٢‬‬ ‫‪τmax‬‬

‫‪P٢‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ :9‬ﺳﻄﻮح داراي ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ‪.‬‬

‫‪P١‬‬ ‫‪σ١‬‬
‫‪θ‬‬
‫‪B‬‬

‫‪B‬‬
‫‪P٣‬‬ ‫‪P٢‬‬ ‫‪σ3‬‬ ‫‪σθ‬‬

‫‪σ3‬‬

‫‪τθ‬‬

‫‪A‬‬ ‫‪A‬‬

‫‪σ3‬‬ ‫‪σ١‬‬
‫‪P١‬‬ ‫‪σ١‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :10‬ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺗﻨﺶ دو ﻣﺤﻮري در ﻣﻘﺎﻃﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﺴﻢ‪.‬‬ ‫‪θ‬‬

‫در ﺗﻨﺶ ﻫﺎي دو ﻣﺤﻮره ﻧﯿﺰ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از داﯾﺮه ﻣﻮﻫﺮ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﻋﻤﻮدي و ﺑﺮﺷﯽ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ ﻣﻘﺎﻃﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳـﻨﮓ را‬

‫ﺑﻪ ﻃﺮﯾﻘﯽ رﺳﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﻣﺮﮐﺰ آن روي ﻣﺤﻮر ‪ σ‬و ﻓﺎﺻﻠﻪ اش ﺗﺎ ﻣﺤﻮر‬ ‫‪σ1 − σ 3‬‬ ‫ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮد‪ .‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ داﯾﺮه ﺑﻪ ﻗﻄﺮ‬

‫‪σ +σ‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻫﺮ ﮔﺎه ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﻋﻤﻮدي و ﺑﺮﺷﯽ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ ﻣﻘﻄﻌﯽ از ﺳﻨﮓ را ﮐﻪ ﻋﻤﻮد ﺑﺮ آن ﺑـﺎ‬ ‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪ τ‬ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫‪2‬‬

‫اﻣﺘﺪاد ﺗﻨﺶ ‪ σ 1‬زاوﯾﮥ ‪ θ‬ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ ،‬ﺑﻪ دﺳﺖ آورﯾﻢ‪ .‬از ﻣﺮﮐﺰ داﯾﺮه‪ ،‬ﺧﻄﯽ رﺳﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺤـﻮر ‪ σ‬زاوﯾـﮥ ‪2θ‬‬

‫ﺑﺴﺎزد و داﯾﺮه را در ﻧﻘﻄﮥ ‪ M‬ﻗﻄﻊ ﮐﻨﺪ‪ .‬در ﺷﮑﻞ ‪ M′‬ﻧﯿﺰ ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ ﺻﻔﺤﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺻـﻔﺤﮥ ‪ σθ‬و ‪ τθ‬زاوﯾـﮥ‬

‫‪ 90º‬ﻣﯽ ﺳﺎزد‪.‬‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«115‬‬

‫در ﻣﯿﺎن ﻣﻘﺎﻃﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﺴﻢ دو ﻣﻘﻄﻊ ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﻫﻢ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ درآﻧﻬﺎ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ و ﺗـﻨﺶ ﻋﻤـﻮدي )‪ σ 1‬و‬

‫‪ (σ3‬ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﻣﻘﺪار را دارا ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﺻﻔﺤﺎت را ﺑﻪ ﻧﺎم ﺳﻄﻮح اﺻﻠﯽ ﺗﻨﺶ و ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﻋﻤﻮدي وارد ﺑﺮ اﯾﻦ ﺻـﻔﺤﺎت‬

‫ﺑﻪ ﻧﺎم ﺗﻨﺶ ﻫﺎي اﺻﻠﯽ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در ﻣﯿﺎن ﻣﻘﺎﻃﻊ ﯾﮏ ﺟﺴﻢ‪ ،‬دو ﻣﻘﻄﻊ ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﻫﻢ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ درآﻧﻬﺎ‬

‫ﺗﻨﺶ ﻋﻤﻮدي ‪ σ‬ﺻﻔﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺻﻔﺤﺎت ﺑﻪ ﻧﺎم ﺳﻄﻮح ﺑﺮش ﺧﺎﻟﺺ و ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﺑﺮﺷﯽ وارد ﺑﺮ اﯾﻦ ﺻﻔﺤﺎت ﺑـﻪ ﻧـﺎم ﺗـﻨﺶ‬

‫ﻫﺎي ﺑﺮﺷﯽ ﺧﺎﻟﺺ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﮐﻤﮏ داﯾﺮة ﻣﻮﻫﺮ ﻣﯽ ﺗﻮان اﯾﻦ ﺳﻄﻮح را ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪+τ‬‬

‫‪σθ‬‬
‫‪τθ‬‬

‫‪σ١‬‬ ‫‪٢θ‬‬
‫‪+σ‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪σ‬‬
‫‪σ٣‬‬
‫‪′‬‬
‫‪M‬‬ ‫‪M′‬‬

‫‪-‬‬ ‫‪τ‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ :11‬داﯾﺮة ﻣﻮﻫﺮ ﺑﺮاي ﺗﻨﺶ دو ﻣﺤﻮره‪.‬‬

‫‪σ١‬‬

‫‪I‬‬ ‫‪τ‬‬
‫‪III‬‬
‫‪d١‬‬
‫‪σ٣‬‬ ‫‪σ٣‬‬
‫‪σ٣‬‬ ‫‪d٢‬‬ ‫‪σ١‬‬ ‫‪II‬‬

‫‪IV‬‬

‫‪σ١‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :12‬ﺻﻔﺤﺎت اﺻﻠﯽ و ﺑﺮﺷﯽ ﺧﺎﻟﺺ در ﯾﮏ ﺟﺴﻢ‪.‬‬

 ‫»‪«116‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ -3-5-2‬ﺗﻨﺶ ﺳﻪ ﻣﺤﻮري‬

‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺟﺴﻢ در ﺳﻪ اﻣﺘﺪاد ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﻫﻢ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻓﺸﺎرﺷﯽ ‪ p2 ، p1‬و ‪ p3‬ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ‪σ 2،σ 1‬‬

‫و ‪ σ 3‬در ﻣﻘﺎﻃﻊ ﻋﻤﻮد ﺑﺮ اﻣﺘﺪاد ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺰﺑﻮر ﺑﻪ ﻃﻮر ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ ﺗﻮزﯾﻊ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﻓﺮض ﮐﻨﯿﻢ ﺑﯿﻦ ﺗـﻨﺶ ﻫـﺎي اﺻـﻠﯽ‬

‫ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ ﺟﺴﻢ راﺑﻄﮥ ‪ σ 3 < σ 2<σ 1‬ﺑﺮﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در واﻗﻊ اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ را ﻣﯽ ﺗﻮان ﻣﺮﮐﺐ از ﺳـﻪ وﺿـﻌﯿﺖ ﺗـﻨﺶ دو ﺑﻌـﺪي‬

‫داﻧﺴﺖ ﮐﻪ در اﻣﺘﺪاد ﺳﻪ ﺻﻔﺤﮥ‪σ2σ 1‬‬

‫‪ σ2σ 3‬و ‪ σ1σ 3‬اﺛﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در ﻣﻮرد ﻫﺮ ﯾﮏ از ﺻﻔﺤﺎت ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﺗﻨﺶ ﻫـﺎي ﻋﻤـﻮدي )‪ (σ‬و ﺑﺮﺷـﯽ ) ‪ (τ‬ﻣـﺆﺛﺮ در‬

‫ﻣﻘﺎﻃﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻓﺮﻣﻮل ﻫﺎي ﺗﻨﺶ دو ﻣﺤﻮري را ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮد‪.‬‬

‫در اﯾﻦ ﺟﺎ ﻧﯿﺰ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺗﻨﺶ ﻋﻤﻮدي ﺑﺮ ﺳﻄﺤﯽ اﺛﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺗﻨﺶ اﺻﻠﯽ ‪ σ 1‬ﻋﻤﻮد اﺳـﺖ و ﻣﻘـﺪار آن ﺑﺮاﺑـﺮ ‪ σ 1‬ﻣـﯽ‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ ﻧﯿﺰ ﺑﺮ اﻣﺘﺪاد دو ﺳﻄﺤﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ زاوﯾﮥ ‪ 45º‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ ‪ σ1‬و ﻣﯿﻨﯿﻤﻢ ‪ σ3‬ﻗـﺮار‬

‫ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ‬

‫‪σ − σ3‬‬
‫‪τmax = 1‬‬
‫‪2‬‬
‫‪σ1 − σ2‬‬
‫= ‪2‬و‪τ1‬‬
‫‪2‬‬
‫‪σ2 − σ3‬‬
‫= ‪ 3‬و‪τ2‬‬
‫‪2‬‬

‫ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﻣﺆﻟﻔﻪ ﻫﺎي ﻋﻤﻮدي و ﺑﺮﺷﯽ ﺗﻨﺶ ﺑﺮ ﺳﻄﻮح ﻏﯿﺮ ﻣﺸﺨﺺ در ﺗﻨﺶ ﺳﻪ ﻣﺤﻮره ﻧﯿﺰ ﻣـﯽ ﺗـﻮان از داﯾـﺮة ﻣـﻮﻫﺮ‬

‫اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪.‬‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«117‬‬

‫‪ - 6 -2‬اﻧﻮاع ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﯾﮏ ﻣﺤﻮري و دو ﻣﺤﻮري‬

‫ﺗﻨﺶ ﮐﺸﺸﯽ دو ﻣﺤﻮري‬ ‫ﺗﻨﺶ ﮐﺸﺸﯽ ﺗﮏ ﻣﺤﻮري‬

‫‪σ١‬‬ ‫‪σ٣‬‬ ‫‪σ١‬‬ ‫‪σ٣ =٠‬‬

‫‪σ١‬و ‪σ٣‬ﮐﺸﺶ )ﻣﻨﻔﯽ( اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺷﺶ )ﻣﻨﻔﯽ( اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪σ١‬‬

‫ﺗﻨﺶ ﻓﺸﺎرﺷﯽ دو ﻣﺤﻮري‬ ‫ﺗﻨﺶ ﻓﺸﺎرﺷﯽ ﺗﮏ ﻣﺤﻮري‬

‫‪σ٣ =٠‬‬ ‫‪σ١‬‬

‫‪σ٣‬‬ ‫‪σ١‬‬

‫‪ σ1‬و‪ σ3‬ﻓﺸﺎري )ﻣﺜﺒﺖ( اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ σ1‬ﻓﺸﺎري )ﻣﺜﺒﺖ( اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﻨﺶ ﺑﺮش ﺧﺎﻟﺺ‬ ‫ﺗﻨﺶ ﮐﺸﺶ‪ -‬ﻓﺸﺎرﺷﯽ‬

‫‪σ3‬‬ ‫‪σ1‬‬ ‫‪σ1‬‬ ‫‪σ3‬‬

‫‪ σ3‬ﻓﺸﺎري )ﻣﺜﺒﺖ( اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ σ1‬ﮐﺸﺶ )ﻣﻨﻔﯽ( و‬

‫‪σ1‬‬ ‫=‬ ‫‪-σ 3‬‬

‫ﺗﻨﺶ ﻫﯿﺪروﺳﺘﺎﺗﯿﮏ‬

‫‪σ1‬‬ ‫=‬ ‫‪σ3‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :1 3‬اﻧﻮاع ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﯾﮏ ﻣﺤﻮري و دو ﻣﺤﻮري‪.‬‬

 ‫»‪«118‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪τ‬‬
‫‪I‬‬

‫‪II‬‬
‫‪III‬‬

‫‪σ‬‬
‫‪σ٣‬‬ ‫‪σ٢‬‬ ‫‪σ١‬‬

‫ﺷﮑﻞ‪ : 14‬داﯾﺮة ﻣﻮﻫﺮ ﺑﺮاي ﺗﻨﺶ ﺳﻪ ﻣﺤﻮري‪.‬‬

‫‪τ‬‬
‫‪σav‬‬

‫‪τmax‬‬
‫‪σ + σ3‬‬
‫‪σav = 1‬‬
‫‪2‬‬
‫‪σ‬‬ ‫‪σ1 − σ3‬‬
‫‪σ٣‬‬ ‫‪σ١‬‬ ‫= ‪τmax‬‬
‫‪2‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ : 15‬ﺑﺮرﺳﯽ ﺗﻨﺶ ﻫﺎي دو ﻣﺤﻮري در ﺻﻔﺤﺎت ‪ σ 1‬و ‪.σ 3‬‬

‫‪.‬‬

‫‪τ‬‬
‫‪σav‬‬

‫‪τmax‬‬
‫‪σ + σ2‬‬
‫‪σ av = 1‬‬
‫‪2‬‬
‫‪σ٢‬‬ ‫‪σ١‬‬ ‫‪σ1 − σ 2‬‬
‫= ‪τ max‬‬
‫‪2‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ : 16‬ﺑﺮرﺳﯽ ﺗﻨﺶ ﻫﺎي دو ﻣﺤﻮري در ﺻﻔﺤﺎت ‪ σ1‬و‪.σ2‬‬

‫‪.‬‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«119‬‬

‫‪τ‬‬

‫‪σav‬‬
‫‪τmax‬‬
‫‪σ + σ2‬‬
‫‪σav = 3‬‬
‫‪σ‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪σ٣‬‬ ‫‪σ٢‬‬ ‫‪σ2 − σ3‬‬
‫= ‪τmax‬‬
‫‪2‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ : 17‬ﺑﺮرﺳﯽ ﺗﻨﺶ ﻫﺎي دو ﻣﺤﻮري در ﺻﻔﺤﺎت ‪ σ2‬و‪.σ3‬‬

‫‪.‬‬

‫‪ - 7-2‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺗﻨﺶ ﻫﺎي اﺻﻠﯽ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﻋﻤﻮدي و ﺑﺮﺷﯽ‬

‫ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﺑﺎ در دﺳﺖ داﺷﺘﻦ ﺗﻨﺶ ﻫﺎي اﺻﻠﯽ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻣﻘـﺪار ﺗـﻨﺶ ﻫـﺎي ﻋﻤـﻮدي و ﺑﺮﺷـﯽ ﺑـﺮ روي ﻫـﺮ‬

‫ﺳﻄﺤﯽ را ﮐﻪ ﻋﻤﻮد ﺑﺮ آن ﺑﺎ ﺗﻨﺶ اﺻﻠﯽ زاوﯾﮥ ‪ θ‬ﻣﯽ ﺳﺎزد ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﯽ ﺗﻮان در ﻫﺮ ﺳـﻄﺢ از ﺟﺴـﻢ ﺗـﻨﺶ‬

‫ﻫﺎي اﺻﻠﯽ را ﯾﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﻋﻤﻮدي و ﺑﺮﺷﯽ ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺮد‪ .‬در ﺳﻄﺢ ﮐﻮﭼﮑﯽ از ﻫﺮ ﺟﺴﻢ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺗﻨﺶ ﻫﺎي‬

‫ﻋﻤﻮدي و ﺑﺮﺷﯽ‪ ،‬ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪σ١‬‬

‫‪τ‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪D‬‬
‫‪τ‬‬
‫‪σ′٣‬‬ ‫‪σ′٣‬‬
‫‪B‬‬ ‫‪C‬‬

‫‪σ'١‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ : 18‬ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﺗﻨﺶ ﻫﺎي اﺻﻠﯽ‪.‬‬
 ‫»‪«120‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫ﺑﺮاي ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺮدن ﺗﻨﺶ ﻫﺎي اﺻﻠﯽ در اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﻮارد از داﯾﺮة ﻣﻮﻫﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪σ + σ3‬‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪C = σav = 1‬‬ ‫‪ -1‬اﺑﺘﺪا ﻣﺮﮐﺰ داﯾﺮه )ﻧﻘﻄﮥ ‪ (C‬ﺑﺎ ﻣﺨﺘﺼﺎت‬
‫‪2‬‬

‫‪ -2‬ﺳﭙﺲ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻧﻘﺎط ‪ A‬و ‪ B‬ﺑﺎ ﻣﺨﺘﺼﺎت ‪) +τ‬و◌ َ‪ B ( σ3‬و ‪) −τ‬و◌ َ‪ A ( σ1‬ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -3‬داﯾﺮة ﻣﻮﻫﺮ ﺑﻪ ﻣﺮﮐﺰ ‪ C‬و ﻗﻄﺮ ‪ AB‬رﺳﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﭘﯿﺪا ﮐﺮدن ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ‪ σθ‬و ‪ τθ‬در ﺻﻔﺤﮥ ‪ MN‬ﮐـﻪ ﻋﻤـﻮد ﺑـﺮ‬

‫آن ﺑﺎ ﺗﻨﺶ ﺑﺰرﮔﺘﺮ زاوﯾﮥ ‪ θ‬ﻣﯽ ﺳﺎزد‪ ،‬ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ در داﯾﺮة ﻣﻮﻫﺮ از ﻧﻘﻄﮥ ‪ A‬ﺑﻪ اﻧﺪازة ‪ 2θ‬در ﺧﻼف ﺟﻬﺖ ﻋﻘﺮﺑﻪ ﻫﺎي ﺳﺎﻋﺖ‬

‫ﺟﺪا ﮐﻨﯿﻢ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻧﻘﻄﮥ ‪ D‬ﺑﺮﺳﯿﻢ‪ .‬ﻧﻘﻄﮥ ‪ D′‬ﮐﻪ ﺑﺎ ﻧﻘﻄﮥ ‪ D‬در روي ﯾﮏ ﻗﻄﺮ ﻗﺮار دارد‪ ،‬ﻣﻌﺮف ﺻﻔﺤﻪ اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑـﺎ ﺻـﻔﺤﮥ‬

‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻧﻘﻄﮥ ‪ D‬زاوﯾﮥ ‪ 90º‬ﻣﯽ ﺳﺎزد‪ .‬ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﻋﻤﻮدي ﺑﺰرگ ﺗﺮ و ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺮ ‪ σ 1‬و ‪ σ 3‬در روي داﯾﺮة ﻣﻮﻫﺮ ﻣﺸﺨﺺ‬

‫ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﯾﮑﯽ از اﺳﺘﻔﺎده ﻫﺎي ﻣﻬﻢ داﯾﺮة ﻣﻮﻫﺮ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺗﻨﺶ ﻫﺎي اﺻﻠﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﮔﺮ ﺻﻔﺤﻪ ﻫﺎي ‪ PB‬و ‪ PA‬را ﺑﺎ ﻫﻢ ﻗﻄﻊ دﻫﯿﻢ‪ ،‬ﻣﺤﻞ ﺗﻼﻗﯽ اﯾﻦ دو ﺻﻔﺤﻪ روي داﯾﺮة ﻣﻮﻫﺮ ﻧﻘﻄﮥ ﻗﻄﺐ اﺳﺖ‪ .‬ﺑـﺮاي ﭘﯿـﺪا‬

‫ﮐﺮدن ﺻﻔﺤﻪ ﻫﺎي اﺻﻠﯽ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻗﻄﺐ ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﻫﺎي ‪ σ 1‬و ‪ σ 3‬وﺻﻞ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺧﻄﻮط ﺣﺎﺻﻞ وﺿﻌﯿﺖ ﺻﻔﺤﻪ ﻫﺎي‬

‫اﺻﻠﯽ را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪σ′٣‬‬ ‫‪D‬‬

‫‪٢θ‬‬

‫‪σ٣‬‬ ‫‪٢θ P‬‬ ‫‪σ١‬‬

‫‪σav‬‬ ‫‪A‬‬
‫‪′‬‬
‫‪D‬‬
‫‪′‬‬
‫‪σ١‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :19‬رﺳﻢ داﯾﺮة ﻣﻮﻫﺮ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﻋﻤﻮدي و ﺑﺮﺷﯽ‪.‬‬

«121» ‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ اﺳﺘﺮﯾﻨﻬﺎي دو ﺑﻌﺪي‬- 8 -2

σ١ σ١

σ٣
= + σ٣

σ١

.‫ اﺳﺘﺮﯾﻦ دو ﺑﻌﺪي در ﺟﺴﻢ‬: 20 ‫ﺷﮑﻞ‬

.‫ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ دو ﺑﻌﺪي ﺗﻨﺶ در اﻏﻠﺐ ﮐﺎرﻫﺎي زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﺮﺳﻮم اﺳﺖ‬

Lteral Strain, Extensional Strain, Tensile Strain, Tensional Strain : (εx) ‫اﺳﺘﺮﯾﻦ ﻫﺎي ﮐﺸﺸﯽ‬

Longitudinal Strain, Compressive Strain, Axial Strain : (εL , εa , εc ) ‫اﺳﺘﺮﯾﻦ ﻫﺎي ﻓﺸﺎرﺷﯽ‬

σ σ
εc = 1 εc = 3
I
E
II
E − εx
−νσ1 − υ σ3 υ=
εx = εx = εc
E E

ε1 = ε z (comp) + ε z (Ten) Z ‫در ﺟﻬﺖ ﻣﺤﻮر‬

σ σ 1
ε2 = 1 - υ 3 = (σ1 − υ σ3 )
E E E
σ σ 1
ε 3 = 3 − υ 1 ⇒ ε 3 = (σ3 − υ σ1 ) ‫اﺳﺘﺮﯾﻦ ﻣﯿﻨﯿﻤﻢ‬
E E E
1
ε1 = (σ1 − υ σ2 − υ σ3 )
E
1
ε2 = (σ2 − υ σ3 − υ σ1 )
E
1
ε 3 = (σ3 − υ σ2 − υ σ1 )
E
 ‫»‪«122‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫در ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﺳﻪ ﻣﺤﻮري‬

‫‪ -9 -2‬ﻣﻔﻬﻮم ﺗﻨﺠﺶ در ﯾﮏ ﺟﺴﻢ‬

‫وﻗﺘﯽ ﺟﺴﻢ اﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬﯾﺮي ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺗﻨﺶ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ ﻫﺎﯾﯽ در آن ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽ آﯾﺪ‪ .‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ ﻧﺴﺒﯽ ﯾﻌﻨﯽ‬

‫ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻃﻮل ﺣﺎﺻﻠﻪ ﺑﻪ ﻃﻮل اوﻟﯿﮥ ﺟﺴﻢ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺗﻨﺠﺶ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺗﻨﺠﺶ ﺟﺴﻢ ﺑﻪ ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﺟﺴﻢ و وﺿﻌﯿﺖ‬

‫اﻋﻤﺎل ﺗﻨﺶ ﺑﺮ آن ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‪ .‬در اﺛﺮ اﻋﻤﺎل ﺗﻨﺶ ﻋﻤﻮدي‪ ،‬ﺟﺴﻢ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻃﻮل ﭘﯿﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻧﺴﺒﯽ ﻃﻮل در واﺣـﺪ‬

‫ﻃﻮل را ﺗﻨﺠﺶ ﺧﻄﯽ ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ و ﺑﺎ ‪ ε‬ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﺟﺴﻢ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ در ﺣﺎﻟﺘﯽ ﮐﻪ ﺗـﻨﺶ ﻋﻤـﻮدي ﺑـﺮ آن‬

‫اﺛﺮ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﯾﮏ ﻟﻮزي در ﻣﯽ آﯾﺪ‪ .‬زاوﯾﮥ ‪ α‬ﻣﻘﯿﺎﺳﯽ ﺑﺮاي اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي ﺗﻨﺠﺶ ﻧﺎﺷﯽ از ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ﺑﻪ ﺷـﻤﺎر ﻣـﯽ‬

‫آﯾﺪ‪.‬‬

‫‪τ‬‬
‫‪A‬‬
‫‪α‬‬ ‫‪A′‬‬

‫‪σ١‬‬ ‫‪σ١‬‬ ‫‪σ١‬‬ ‫‪σ١‬‬ ‫‪τ‬‬

‫ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ‬

‫‪L‬‬ ‫‪δ‬‬
‫‪L‬‬ ‫‪δ‬‬ ‫ﺗﻨﺶ ﻓﺸﺎرﺷﯽ‬

‫ﺗﻨﺶ ﮐﺸﺸﯽ‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :21‬ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺗﻨﺸﻬﺎي ﻋﻤﻮدي و ﺑﺮﺷﯽ در ﯾﮏ ﺟﺴﻢ‪..‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«123‬‬

‫‪σ٣‬‬

‫‪σ١‬‬ ‫‪σ١‬‬ ‫‪σ١‬‬

‫‪σ٣‬‬

‫‪σ٣‬‬
‫‪τ‬‬
‫‪α‬‬

‫‪τ‬‬

‫‪τ‬‬ ‫‪τ‬‬
‫‪α‬‬

‫‪α/٢‬‬

‫‪α/٢‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :22‬ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺗﻨﺠﺶ ﺗﺤﺖ اﺛﺮ ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﻋﻤﻮدي و ﺑﺮﺷﯽ‪.‬‬

‫ﻫﺮﮔﺎه ﺟﺴﻤﯽ را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺪاوم ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺗﻨﺶ ﻗﺮار دﻫﯿﻢ ﺗﻨﺠﺶ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ در آن ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽ آﯾﺪ ﮐﻪ ﻣـﯽ ﺗـﻮان آن‬

‫را اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻧﯿﺮو ﺑﺮ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺳﻄﺢ‪ ،‬ﺗﻨﺶ و ﺑﺎ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻃﻮل ﺑﺮ ﻃﻮل اوﻟﯿﻪ ﺗﻨﺠﺶ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺗﻨﺶ‪ -‬ﺗﻨﺠﺶ ﺑﺮاي اﺟﺴﺎم ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﮥ اﺳﺎﺳﯽ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد‪:‬‬

‫ﻣﺮﺣﻠﮥ اﻻﺳﺘﯿﮏ ﯾﺎ ﮐﺸﺴﺎﻧﯽ ‪ :‬در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﻨﺶ و ﺗﻨﺠﺶ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ اﻧﺪ و ﻣﻨﺤﻨﯽ آﻧﻬﺎ ﺧﻄﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﻗﺎﻧﻮن ﻫـﻮك‬

‫در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ راﺑﻄﮥ ﺗﻨﺠﺶ و ﺗﻨﺶ راﺑﻄﮥ ﺧﻄﯽ ﺳﺎده اﺳﺖ‪ ،σ = E ε .‬در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪ E‬ﻧﺪول اﻻﺳﺘﯿﺴﯿﺘﻪ ﯾﺎ ﻧﺪول ﯾﺎﻧـﮓ‬

‫ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻣﺮﺣﻠﮥ ﮔﺮاﻧﺮوي ﯾﺎ وﯾﺴﮑﻮز ‪ :‬در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﻨﺶ و ﺗﻨﺠﺶ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ اﻧﺪ و ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺧﻄﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺪان ﻣﻌﻨﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ در‬

‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﯾﮏ ﺗﻨﺶ ﻣﻌﯿﻦ ﻏﯿﺮ ﺻﻔﺮ آﻫﻨﮓ ﺗﻨﺶ ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﺣﺬف ﺗﻨﺶ‪ ،‬ﺗﻨﺠﺶ وﺿﻌﯽ را ﺣﻔﻆ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ‪.‬‬
 ‫»‪«124‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫ﺑﻪ اﺟﺴﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ رﻓﺘﺎر را از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﻨﺪ ﻣﺎﯾﻌﺎت ﻧﯿﻮﺗﻨﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﺑﯿﻦ ﺗﻨﺶ و آﻫﻨـﮓ ﺗـﻨﺠﺶ در اﯾـﻦ ﻣـﻮارد‬

‫راﺑﻄﮥ ﺧﻄﯽ زﯾﺮ ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ε‬‬
‫‪σ = η = ηε‬‬ ‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪:‬‬
‫‪t‬‬
‫‪ η‬ﺿﺮﯾﺐ ﮔﺮان روي اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺮﺣﻠﮥ ﻣﻮﻣﺴﺎﻧﯽ ‪ :‬در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﻨﺶ و آﻫﻨﮓ ﺗﻨﺠﺶ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ اﻧﺪ و ﻣﻨﺤﻨﯽ آﻧﻬﺎ ﺧﻄﯽ اﺳـﺖ‪ .‬اﯾـﻦ راﺑﻄـﮥ ﺧﻄـﯽ زﻣـﺎﻧﯽ‬

‫اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺗﻨﺶ ﺑﻪ آﺳﺘﺎﻧﮥ ﻣﻌﯿﻨﯽ )ﺗﻨﺶ ﺗﺴﻠﯿﻢ ‪ (σ‬ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺟﺴﻢ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻮﻣﺴﺎن )ﭘﻼﺳـﺘﯿﮏ( در‬

‫ﻣﯽ آﯾﺪ و اﯾﻦ ﺑﺪان ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﯾﮏ ﺗﻨﺶ ﻣﻌﯿﻦ ﻏﯿﺮ ﺻﻔﺮ ﺳﺮﻋﺖ ﺗﻨﺠﺶ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽ ﻣﺎﻧـﺪ و اﮔـﺮ ﺗـﻨﺶ ﺣـﺬف‬

‫ﺷﻮد‪ ،‬ﺗﻨﺠﺶ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺘﯽ ﮐﻪ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﺟﺴﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﯾـﻦ روش را دارﻧـﺪ‪ ،‬ﻣﻮﻣﺴـﺎﻧﻬﺎي ﺑﯿﻨﮕﻬـﺎم ﮔﻮﯾﻨـﺪ‪.‬‬

‫اﺟﺴﺎم واﻗﻌﯽ ﺑﻪ وﯾﮋه ﺳﻨﮓ و ﺧﺎك ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻄﻠﻖ ﺣﺎﻟﺖ ﮐﺸﺴﺎن )اﻻﺳـﺘﯿﮏ( و ﮔﺮاﻧـﺮوي ﯾـﺎ ﻣﻮﻣﺴـﺎن )ﭘﻼﺳـﺘﯿﮏ(‬

‫ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺘﻬﺎ را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻫﻤﺰﻣﺎن و ﺑﻪ درﺟﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ دارا ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪Elasticoviscous‬‬ ‫‪Firmoviscous‬‬ ‫‪Plastic‬‬ ‫‪Plasticoviscous‬‬

‫‪σ‬‬ ‫‪σ‬‬ ‫‪σ‬‬ ‫‪Yield point‬‬ ‫‪σ‬‬ ‫‪σ > σo‬‬

‫‪ε‬‬ ‫‪ε‬‬ ‫‪ε‬‬

‫‪ε‬‬

‫‪ε‬‬ ‫‪ε‬‬
‫‪ε‬‬ ‫‪Yield point‬‬ ‫‪σ > σo‬‬

‫‪Time‬‬ ‫‪Time‬‬ ‫‪Time‬‬ ‫‪Time‬‬

‫ﻣﺪل ﻣﺎﮐﺴﻮل‬ ‫ﻣﺪل ﮐﻠﻮﯾﻦ‬ ‫ﻣﺪل وﻧﺎﻧﺖ‬ ‫ﻣﺪل ﺑﯿﻨﮕﻬﺎم‬

‫‪−Et‬‬ ‫‪ε‬‬ ‫‪ε‬‬

‫‪σ = Eεe‬‬ ‫‪σ = η + Ee‬‬ ‫‪σ = E ε + σ0‬‬ ‫‪σ = E ε + η + σ0‬‬
‫‪η‬‬ ‫‪t‬‬ ‫‪t‬‬
‫‪σ‬‬ ‫‪t‬‬
‫) ‪ε = + ( σ − σ0‬‬
‫‪E‬‬ ‫‪η‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ :23‬ﻣﻨﺤﻨﯽ اﺳﺘﺮس‪ -‬اﺳﺘﺮﯾﻦ در ﻣﻮاد ﻣﺨﺘﻠﻒ‪.‬‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«125‬‬

‫‪ -10 -2‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺳﻨﮓ ﻫﺎ‬

‫آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺮش ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‪ ،‬آزﻣﺎﯾﺶ ﺳﻪ ﻣﺤﻮري و آزﻣﺎﯾﺶ ﯾﮏ ﻣﺤﻮري ﮐﻪ در ﺗﻌﯿـﯿﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫـﺎي ﻣﻘـﺎوﻣﺘﯽ ﺧـﺎك در ﻓﺼـﻞ‬

‫ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﺧﺎك ﺗﻮﺿﯿﺢ داده ﺷﺪه‪ ،‬در ﺗﻌﯿﯿﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻣﻘﺎوﻣﺘﯽ ﺳﻨﮓ ﻧﯿﺰ ﮐﺎرﺑﺮد دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑـﻪ وﺟـﻮد اﻧـﻮاع ﻣﺨﺘﻠـﻒ‬

‫ﺗﻨﺶ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻓﺸﺎرﺷﯽ‪ ،‬ﮐﺸﺸﯽ و ﺑﺮﺷﯽ دارﯾﻢ‪.‬‬

‫‪ -1-10 -2‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻓﺸﺎرﺷﯽ ﺳﻨﮓ‬

‫ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻓﺸﺎرﺷﯽ ﻧﻤﻮﻧﻪ اي اﺳﺘﻮاﻧﻪ اي از ﺳﻨﮓ را از دو ﻃﺮف ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻗﺮار ﻣﯽ دﻫﯿﻢ‪ σ ،‬در ﻟﺤﻈﮥ ﺷﮑﺴـﺘﻪ‬

‫ﺷﺪن ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻓﺸﺎرﺷﯽ )‪ (SC‬را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬در ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻓﺸﺎرﺷﯽ و ﺗﺮاﮐﻤﯽ ﺳﻨﮓ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻔـﯽ اﻋـﻢ از وﯾﮋﮔﯿﻬـﺎي‬

‫ذاﺗﯽ و ﻣﺤﯿﻄﯽ ﺗﺄﺛﯿﺮ دارد‪ .‬ﻋﻮاﻣﻞ ذاﺗﯽ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻓﺸﺎرﺷﯽ ﺳﻨﮓ از اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻠﻨﺪ ‪:‬‬
‫‪2‬‬
‫ﮐﺎﻧﯽ ﺷﻨﺎﺳﯽ ‪ :‬ﮐﺎﻧﯽ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻗﺎﺑـﻞ ﻣﻼﺣﻈـﻪ اي ﺑـﺮ ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﺳـﻨﮓ دارد‪ .‬ﮐـﻮارﺗﺰ در ﺑـﯿﻦ ﮐـﺎﻧﯽ ﻫـﺎ ﺑﯿﺸـﺘﺮﯾﻦ )‬

‫‪ (5000Kg/cm‬و ﮐﻠﺴﯿﺖ ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ)‪(100-200 Kg/cm2‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ را دارﻧﺪ‪ .‬اﻓﺰاﯾﺶ وزن ﻣﺨﺼـﻮص ﮐـﺎﻧﯽ ﻫـﺎي ﺗﺸـﮑﯿﻞ‬

‫دﻫﻨﺪة ﺳﻨﮓ ﺳﺒﺐ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺳﻨﮓ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬وﺟﻮد ﮐﺎﻧﯽ ﻫـﺎي ﺑـﺎ وزن ﻣﺨﺼـﻮص و ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﺑـﺎﻻ ﺳـﺒﺐ اﻓـﺰاﯾﺶ‬

‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺳﻨﮓ و وﺟﻮد ﮐﺎﻧﯽ ﻫﺎي ﺳﺴﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﯿﮑﺎ و ﮐﻠﺴﯿﺖ در ﺳﻨﮓ‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻓﺸﺎرﺷﯽ ﻧﻬﺎﯾﯽ را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈـﻪ‬

‫اي ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬ﺳﯿﻤﺎن در ﺳﻨﮓ ﻫﺎي رﺳﻮﺑﯽ ﻧﻘﺶ ﻋﻤﺪه اي در اﻓـﺰاﯾﺶ ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﺳـﻨﮓ دارد‪ .‬اﻣـﺎ اﺟـﺰاء ﺗﺸـﮑﯿﻞ‬

‫دﻫﻨﺪه ﻫﯿﭻ ﻧﻘﺸﯽ ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ و اﻧﺪازة داﻧﻪ ﻫﺎ و اﻧﺪازة ﺣﻔﺮه ﻫﺎ ‪ :‬ﺷﮑﻞ و اﻧﺪازه داﻧﻪ ﻫﺎ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﭘﯿﭽﯿﺪه اي ﺑﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺳﻨﮓ دارد‪ .‬ﻣﺮز ﺑﯿﻦ داﻧﻪ ﻫﺎي‬

‫ﮔﻮﺷﻪ دار ﻣﮑﺎن ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﺑﺮاي ﺗﺮك ﺧﻮردن اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺳﻨﮓ ﺑﺎ اﯾﻦ وﯾﮋﮔـﯽ ﻫـﺎ داراي ﺗﺨﻠﺨـﻞ ﮐﻤﺘـﺮي اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﺎ‬

‫ﮐﺎﻫﺶ ﺗﺨﻠﺨﻞ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺳﻨﮓ اﻓﺰاﯾﺶ و ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﺨﻠﺨﻞ ﻣﻘﺎوﻣﺖ آن ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ وﺟﻮد اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠـﻒ‬

‫ﺗﺨﻠﺨﻞ‪ ،‬ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﯾﮏ راﺑﻄﮥ رﯾﺎﺿﯽ ﺑﯿﻦ آﻧﻬﺎ ﭘﯿﺪا ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﻫﻮازدﮔﯽ ‪ :‬ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﺸﺎن داده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻮازدﮔﯽ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻓﺸﺎرﺷﯽ ﯾﮏ ﻣﺤـﻮري ﺳـﻨﮓ ﻫـﺎ را ﺗـﺎ ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﻓﺸﺎرﺷـﯽ ﯾـﮏ‬

‫ﻣﺤﻮري ﺳﻨﮓ ﺳﺎﻟﻢ و ﻓﺎﻗﺪ ﻫﻮازدﮔﯽ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬ﺳﻨﮓ ﻫﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﯿﺰان ﻫﻮازدﮔﯽ ﺑﻪ ﺻـﻮرت زﯾـﺮ رده ﺑﻨـﺪي ﻣـﯽ‬

‫ﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬

‫‪ -1‬ﺗﺎزه )‪ -2 (F‬ﮐﻢ ﻫﻮازده )‪ -3 (FW‬ﻫﻮازدﮔﯽ ﻧﻔﻮذي )‪ -4 (PW‬ﻧﺴﺒﺘﺎ ﻫﻮازده )‪ -5 (MW‬ﺑﺴـﯿﺎر ﻫـﻮازده )‪(HW‬‬

‫‪ -6‬ﮐﺎﻣﻼ ﻫﻮازده )‪(CW‬‬

 ‫»‪«126‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫ﺳﺨﺘﯽ )‪ (Hardness‬ﯾﺎ ﭘﺎﯾﺪاري )‪ : (Consistency‬ﺳﺨﺘﯽ و ﭘﺎﯾﺪاري ﺧﺎك و ﺳﻨﮓ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻓﺸﺎرﺷﯽ را اﻓـﺰاﯾﺶ ﻣـﯽ‬

‫دﻫﺪ‪ .‬ﺳﯿﻤﺎﻧﯽ ﺷﺪن ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﺳﺨﺖ ﺗﺮ ﺷﺪن ﺳﻨﮓ ﻫﺎ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺳﺒﺐ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻓﺸﺎرﺷﯽ ﻣﯽ ﮔـﺮدد‪ .‬اﻣـﺎ ﺑـﻪ ﻃـﻮر‬

‫ﮐﻠﯽ ﻏﯿﺮ ﻫﻤﻮژن ﺑﻮدن ﺑﺎﻋﺚ ﮐﻢ ﺷﺪن ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻓﺸﺎرﺷﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻻﯾﻪ ﺑﻨﺪي ‪ :‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻓﺸﺎري ﯾﮏ ﻣﺤﻮري ﺳﻨﮓ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺷﺮاﯾﻂ زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﻻﯾﻪ ﺑﻨﺪي ﺳﻨﮓ ﻫﺎ ﺑﺴـﺘﮕﯽ دارد‪.‬‬

‫در ﻃﻮل ﺻﻔﺤﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻨﺶ ﻓﺸﺎرﺷﯽ ‪ σ 1‬زاوﯾﻪ ﻫﺎي ‪ 0‬و ‪ 15 -10‬درﺟﻪ ﻣﯽ ﺳﺎزﻧﺪ ﺷﮑﺴﺖ ﮐﺸﺸـﯽ ﻧﺎﻫﻤﺴـﺎﻧﮕﺮد اﺗﻔـﺎق‬

‫ﻣﯽ اﻓﺘﺪ و در ﻃﻮل ﺻﻔﺤﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻨﺶ ﻓﺸﺎرﺷﯽ زاوﯾﻪ ﻫﺎي ‪ 15 -10‬و ﺣﺪود ‪ 60‬درﺟﻪ ﻣﯽ ﺳﺎزد‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘﮥ ﺷﮑﺴﺖ ﺑﺮﺷـﯽ‬

‫اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺪ‪ .‬ﻣﻨﻄﻘﮥ ﺷﮑﺴﺖ ﮐﺸﺸﯽ ﻫﻤﺴﺎﻧﮕﺮد ﮐﻪ در ﻃﻮل ﺻﻔﺤﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗـﻨﺶ ﻓﺸﺎرﺷـﯽ زاوﯾـﻪ اي ﺑـﯿﻦ‪ 60‬ﺗـﺎ ‪90‬‬

‫درﺟﻪ را ﻣﯽ ﺳﺎزد‪ .،‬اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺪ‪ .‬ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻓﺸﺎرﺷﯽ ﯾﮏ ﻣﺤﻮري زﻣﺎﻧﯽ اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺪ ﮐﻪ ﻻﯾﻪ ﺑﻨـﺪي ﻋﻤـﻮد ﺑـﺮ‬

‫اﻣﺘﺪاد ‪ σ 1‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺤﯿﻄﯽ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻓﺸﺎرﺷﯽ ﺳﻨﮓ از اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻠﻨﺪ ‪:‬‬

‫ﻓﺸﺎر ﻣﺤﺼﻮر ﮐﻨﻨﺪه ‪ :‬در ﺑﯿﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺤﯿﻄﯽ‪ ،‬ﻓﺸﺎر ﻣﺤﺼﻮر ﮐﻨﻨﺪه ﻧﻘﺶ ﻋﻤﺪه اي در ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻓﺸﺎرﺷﯽ ﺳـﻨﮓ دارد‬

‫و ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ آن ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻓﺸﺎرﺷﯽ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻓﺸﺎر ﻣﺤﺼﻮر ﮐﻨﻨﺪه ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻓﺸـﺎري ﺳـﻨﮓ ﺑـﺮ‬

‫ﻃﺒﯿﻌﺖ و ﻧﻮع ﺳﻄﻮح ﺷﮑﺴﺘﮕﯽ در ﺳﻨﮓ ﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺗﺄﺛﯿﺮ دارد‪.‬‬

‫دﻣﺎ ‪ :‬دﻣﺎ ﺳﺒﺐ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ ﻗﺒﻞ از ﺷﮑﺴﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﯽ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻓﺸﺎرﺷﯽ را اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ دﻫﺪ‪.‬‬

‫آﻫﻨﮓ اﻋﻤﺎل ﺑﺎر ‪ :‬ﺑﺮرﺳﯽ اﺛﺮات ﺳﺮﻋﺖ و ﺷﺪت ﺑﺎرﮔﺬاري ﺑﺮ روي اﺳﺘﻮاﻧﻪ ﻫﺎي ﺑﺘﻨﯽ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪة اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑـﺎ اﻓـﺰاﯾﺶ‬

‫ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺎرﮔﺬاري ﻣﻘﺎدﯾﺮ ‪ E‬و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻓﺸﺎرﺷﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آﻫﺴﺘﮕﯽ ﺑﺎرﮔﺬاري ﺷﺪه اﻧﺪ‪ ،‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫ﺳﻨﮓ ﻫﺎﯾﯽ ﭼﻮن ﮐﻮارﺗﺰﯾﺖ و دﯾﺎﺑﺎز ﻋﻠﯽ رﻏﻢ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻓﺸﺎرﺷﯽ ﺑﺎﻻ ﺷﮑﻨﻨﺪه )‪ (Brittle‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﺗﻐﯿﯿـﺮ ﺷـﮑﻞ‬

‫)‪ (Deformation‬ﮐﻤﯽ دارﻧﺪ و ﻣﻘﺎدﯾﺮ ‪ E‬آﻧﻬﺎ ﺑﺎﻻ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻘﺪار ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻓﺸﺎرﺷﯽ ﻧﻬﺎﯾﯽ ﮔﺮاﻧﯿﺖ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮد ﮐـﻪ ﺗـﺎ ﭼـﻪ ارﺗﻔـﺎﻋﯽ ﻣـﯽ ﺗـﻮان ﻗﻄﻌـﺎت‬

‫ﮔﺮاﻧﯿﺘﯽ را روي ﻫﻢ ﻗﺮار داد‪.‬‬

‫ﺗﻨﺶ در ﻫﺮ ﻣﺘﺮ‪ /‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻓﺸﺎرﺷﯽ ﻧﻬﺎﯾﯽ= ارﺗﻔﺎع‬

 ‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«127‬‬

‫ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺗﺮاﮐﻤﯽ از روش ﺑﺎر ﻧﻘﻄﻪ اي و ﭼﮑﺶ اﺷﻤﯿﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬در آزﻣﺎﯾﺶ ﺑـﺎر ﻧﻘﻄـﻪ اي ﺗﻮﺳـﻂ دو‬

‫ﻣﺨﺮوط ﻓﻮﻻدي ﺑﺎ اﺑﻌﺎد اﺳﺘﺎﻧﺪارد‪ ،‬ﺗﻨﺶ ﺗﺮاﮐﻤﯽ ﻗﺎﺋﻢ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﻗﻮس دار ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﮥ اﺳﺘﻮاﻧﻪ اي ﺷﮑﻞ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻـﻮرت اﻓﻘـﯽ‬

‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﻋﻤﺎل ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻓﺸﺎرﺷﯽ ﯾﮏ ﻣﺤﻮري ﺳﻨﮓ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺪه از راﺑﻄﮥ زﯾﺮ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪P‬‬
‫= ‪σc = KIs → Is‬‬
‫‪D2‬‬

‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪:‬‬

‫‪ : P‬ﻓﺸﺎر ‪ : D ،‬ﻗﻄﺮ ﻧﻤﻮﻧﮥ ﺳﻨﮓ ﻣﻮرد آزﻣﺎﯾﺶ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺗﺠﺮﺑﯽ ﺿﺮﯾﺐ ‪ K‬ﮐﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﻗﻄﺮ ﻧﻤﻮﻧـﻪ اﺳـﺖ ﻧﯿـﺰ ﺑـﻪ‬

‫ﺻﻮرت ﺟﺪاوﻟﯽ وﺟﻮد دارد‪.‬‬

‫ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬در اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺶ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺸﺸﯽ ﺳﻨﮓ ﻧﯿﺰ از ﻃﺮﯾﻖ راﺑﻄﮥ زﯾﺮ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﮔﺮدد‬

‫‪σ t = 0 / 96Is‬‬

‫در روش ﭼﮑﺶ اﺷﻤﯿﺖ از ﯾﮏ ﭼﮑﺶ ﻗﺎﺑﻞ ﺣﻤﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﻘﺪار ﺑﺮﮔﺸﺖ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي ﺷـﺪه ﮐـﻪ ﻣﺘﻨﺎﺳـﺐ ﺑـﺎ‬

‫ﺳﺨﺘﯽ ﺳﻨﮓ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬ﺳﻨﮓ ﻫﺎي ﺑﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ و ﺷﺎﺧﺺ اﻻﺳﺘﯿﺴﯿﺖۀ ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﭼﮑﺶ ﺑﻪ‬

‫آﻧﻬﺎ ﺿﺮﺑﻪ وارد ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺟﻬﺶ ﺑﺮﮔﺸﺘﯽ ﺳﺨﺘﯽ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻓﺸﺎرﺷﯽ ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺗﺎ ﺣﺪ زﯾﺎدي ﺑﺎزﺗﺎﺑﯽ از ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ )‪ (Shear Strenght‬آن ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮ روي ﺗﻤﺎم‬

‫ﺻﻔﺤﻪ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻨﺶ اﺻﻠﯽ زاوﯾﮥ ‪0‬و ‪ 90‬درﺟﻪ ﻣﯽ ﺳﺎزﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﺑﺮﺷﯽ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫـﺎي ﺳـﻨﮕﯽ اﯾﺰوﺗـﺮوپ‬

‫ﻫﻤﮕﻦ ﮐﻪ در ﻣﻌﺮض ﺑﺎرﻫﺎي ﻓﺸﺎري ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬در ﻃﻮل ﺻﻔﺤﺎﺗﯽ ﺑﺎ زاوﯾﮥ ‪ 45‬درﺟﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﺎر ﻣﺤﻮري ﺷﮑﺴﺘﻪ ﻣﯽ‬

‫ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ﻣﻌﻤﻮﻻ در ﻣﺤﺪودة ﻣﻘﺎوﻣﺘﻬﺎي ﮐﺸﺸﯽ ﺳﻨﮓ ﻫﺎ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﻣﯿﻞ ﻧﺴـﺒﯽ ﺻـﻔﺤﻪ ﺑـﻪ ﺟﻬـﺖ‬

‫ﺗﻨﺶ اﺻﻠﯽ ﺣﺪاﮐﺜﺮ )‪ (Major Principle Strong‬ﺑﺮ روي ﻣﯿﺰان اﺣﺘﻤﺎل ﺷﮑﺴـﺖ در اﻣﺘـﺪاد ﯾـﮏ ﺳـﻄﺢ ﺿـﻌﯿﻒ در‬

‫ﺳﻨﮓ ﻫﺎي اﯾﺰوﺗﺮوپ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﯽ ﮔﺬارد‪ .‬اﻏﻠﺐ درزه ﻫﺎي ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻣﻮﺟﻮد در ﺳـﻨﮓ ﻫـﺎي داراي ﭼﯿﻨـﻪ ﺑﻨـﺪي‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠـﮥ ﻓﺸـﺎر‬

‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻓﺸﺎرش در ﻃﻮل ﯾﮏ ﻣﺤﻮر ﻣﻨﻔﺮد ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ دو‪ ،‬ﭼﻬﺎر و ﯾﺎ ﺗﻌﺪاد ﺑﯿﺸﺘﺮي دﺳﺘﻪ درزه اﯾﺠﺎد ﮐﻨﺪ‪.‬‬
 ‫»‪«128‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪SC‬‬ ‫‪SC‬‬ ‫‪SC‬‬

‫‪ε‬‬ ‫‪ε‬‬ ‫‪ε‬‬

‫‪ Linear Elastic‬ﺑﺎ ﺑﺮداﺷـﺘﻦ‬ ‫‪Curvi Linear Elastic‬‬ ‫‪ Bi Linear Elastic‬ﻧـﺮخ‬
‫ﻧﯿــﺮو ﺗﻤــﺎم اﺳــﺘﺮﯾﻦ ﺗــﺮﻣﯿﻢ‬ ‫اﯾﺠﺎد و ﺗﺮﻣﯿﻢ اﺳـﺘﺮﯾﻦ ﯾﮑﺴـﺎن‬
‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪SC‬‬ ‫‪SC‬‬ ‫‪SC‬‬

‫‪ε‬‬ ‫‪ε‬‬ ‫‪ε‬‬

‫‪Elasto - Plastic‬‬ ‫‪ Plasto – Elastic‬ﻓﺸﺎر اﺑﺘﺪا در‬ ‫‪Plastic‬‬
‫ﺟﻬﺖ ﮐﺎﻫﺶ ﺗﺨﻠﺨﻞ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ : 24‬ﻣﻨﺤﻨﯽ اﺳﺘﺮﯾﻦ – ﺗﻨﺶ ﻓﺸﺎري در ﻣﻮاد ﻣﺨﺘﻠﻒ‪.‬‬

‫‪ -2-10-2‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺸﺸﯽ ﺳﻨﮓ‬

‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺸﺸﯽ ﯾﮏ ﺟﺴﻢ‪ ،‬ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺗﻨﺶ ﮐﺸﺸﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﺴﻢ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺤﻤﻞ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ اﯾﻦ ﺗﻨﺶ ﮐﺸﺸﯽ از ﺣﺪ ﺗﺤﻤﻞ‬

‫ﺟﺴﻢ ﺗﺠﺎوز ﮐﻨﺪ در اﻣﺘﺪاد ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﺗﻨﺶ‪ ،‬ﺷﮑﺴﺘﮕﯿﻬﺎي ﮐﺸﺸﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽ آﯾﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺷﮑﺴـﺘﮕﯿﻬﺎ ﺣﺮﮐـﺖ ﻧﺴـﺒﯽ ﺑـﻪ‬

‫ﻣﻮازات ﺻﻔﺤﮥ ﺷﮑﺴﺘﮕﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬اﯾﻦ وﯾﮋﮔﯽ ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻣﺸﺨﺼﮥ درزه ﻫﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﮐﺸﺸﯽ در اﺛﺮ ﻧﯿﺮوﻫـﺎي‬

‫ﮐﺸﺸﯽ‪ ،‬ﻟﻨﮕﺮﻫﺎي ﺧﻤﺸﯽ‪ ،‬ﮐﻮﭘﻞ و ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻓﺸﺎرﺷﯽ اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺸﺸﯽ ﺳﻨﮓ ﻫﺎ در ﺗﻮﻧـﻞ ﻫـﺎ‪ ،‬ﻗﺴـﻤﺘﻬﺎي‬

‫ﻗﻮﺳﯽ ﺷﮑﻞ ﺳﺎزه ﻫﺎ و ﺷﮑﺴﺘﮑﯽ دﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ﺳﻨﮓ ﻫﺎ )ﻣﺘﺄﺛﺮ از اﻧﻔﺠﺎرﻫﺎ( از اﻫﻤﯿﺖ زﯾﺎدي ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪.‬‬

‫از آزﻣﺎﯾﺸﺎت ﺗﮏ ﻣﺤﻮره‪ ،‬آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﯿﺮك و آزﻣﺎﯾﺸﺎت ﻏﯿﺮﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺮزﯾﻠﯽ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺸﺸﯽ ﺳﻨﮓ ﻫﺎ‬

‫را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮد‪.‬‬

‫آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﮏ ﻣﺤﻮري ‪ :‬در ﺳﺎده ﺗﺮﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺸﺸﯽ دو اﻧﺘﻬﺎي ﺟﺴﻢ را از دو ﻃﺮف ﻣﯽ ﮐﺸﻨﺪ‪ ،‬زﻣـﺎﻧﯽ‬

‫ﮐﻪ ﺗﻨﺶ ﮐﺸﺸﯽ ﻣﺆﺛﺮ ﻣﻘﻄﻊ ‪ ab‬از ﺣﺪ ﺗﺤﻤﻞ ﺟﺴﻢ ﺗﺠﺎوز ﮐﻨﺪ‪ ،‬در اﻣﺘﺪاد ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﻧﯿﺮوي ﮐﺸﺸﯽ درزه ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽ آﯾﺪ‪.‬‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«129‬‬

‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺸﺸﯽ ﺟﺴﻢ در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ از اﯾﻦ راﺑﻄﻪ زﯾﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ‬

‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪:‬‬

‫‪ : P‬ﺑﺎر ﺧﺎرﺟﯽ و ‪ : A‬ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﺟﺴﻢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪σ t= P / A‬‬
‫‪P‬‬

‫‪a‬‬ ‫‪b‬‬

‫‪P‬‬
‫ﺷﮑﻞ‪ : 25‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺸﺸﯽ ﯾﮏ ﺟﺴﻢ ﮐﺸﺴﺎن‪.‬‬

‫آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺮزﯾﻠﯽ )‪ : (Braziliant Test‬در اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺶ ﺳﻨﮓ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻓﺸﺎرﺷﯽ ﻗﺮار ﻣـﯽ ﮔﯿـﺮد و در اﻣﺘـﺪاد‬

‫ﻋﻤﻮد ﺑﺮ آن ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﮐﺸﺶ واﻗﻊ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺗﻨﺶ ﮐﺸﺸﯽ ﺣﺎﺻﻞ از ﻧﯿﺮوي ﻓﺸﺎرﺷﯽ از ﺣـﺪ ﺗﺤﻤـﻞ ﺳـﻨﮓ‬

‫ﻋﺒﻮر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺳﻨﮕﮕﺴﯿﺨﺘﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و در اﻣﺘﺪاد ﻋﻤﻮد ﺑﺮ آن درزه ﺑﻪ وﺟﻮد ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪ .‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺸﺸﯽ ﺳﻨﮓ در اﯾـﻦ‬

‫‪2P‬‬ ‫آزﻣﺎﯾﺶ از راﺑﻄﮥ زﯾﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫= ‪σt‬‬
‫‪πDL‬‬
‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪:‬‬

‫‪ :P‬ﻧﯿﺮوي ﺧﺎرﺟﯽ‪ :D ،‬ﻗﻄﺮ ﺟﺴﻢ‪ :L ،‬ﺿﺨﺎﻣﺖ ﯾﺎ ارﺗﻔﺎع ﺟﺴﻢ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪P‬‬

‫ﺗﻨﺸﻬﺎي ﮐﺸﺸﯽ ﻋﻤﻮد ﺑﺮ اﻣﺘﺪاد ﻓﺸﺎرﺷﯽ‬

‫‪P‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ : 26‬آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺮزﯾﻠﯽ در ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺸﺸﯽ ﺳﻨﮓ‪.‬‬
 ‫»‪«130‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﯿﺮك )‪ : (Beam Test‬در اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﯾﮏ ﻧﯿﺮوي ﺧﻤﺸﯽ ﺟﺴﻢ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﯾﮏ ﻗﻮس داﯾﺮه اي ﺧﻢ‬

‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬در اﺛﺮ اﯾﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ ﺧﻤﺸﯽ‪ ،‬ﺑﺨﺶ ﻣﺤﺪب ﺟﺴﻢ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر و ﺑﺨﺶ ﻣﻘﻌﺮ آن ﺗﺤﺖ ﮐﺸـﺶ ﻗـﺮار ﻣـﯽ ﮔﯿـﺮد‪.‬‬

‫ﺑﯿﻦ اﯾﻦ دو ﺑﺨﺶ ﺳﻄﺤﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ در آن ﺟﺴﻢ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ ﻧﻤﯽ دﻫﺪ و ﺑﻪ آن ﺳﻄﺢ ﺧﻨﺜﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﯿﻦ ﻟﻨﮕﺮ‬

‫ﺧﻤﺸﯽ و ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﮐﺸﺸﯽ و ﻓﺸﺎرﺷﯽ راﺑﻄﮥ زﯾﺮ ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪MC‬‬
‫=‪σ‬‬
‫‪I‬‬

‫‪WL L WL2‬‬
‫=‪M‬‬ ‫= ×‬
‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪8‬‬
‫ﮐﻪ در اﯾﻦ رواﺑﻂ ‪:‬‬

‫‪ :M‬ﻟﻨﮕﺮ ﺧﻤﺸﯽ‪ :C ،‬ﻓﺎﺻﻠﻪ از ﻣﺤﻮر ﭼﺮﺧﺸﯽ‪ :I ،‬ﻣﻤﺎن اﯾﻨﺮﺳﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺗﻨﺶ ﮐﺸﺸﯽ و ﻓﺸﺎرﺷﯽ در ﺟﺴﻢ‪ ،‬در ﺗﺎري ﮐـﻪ ﺑﯿﺸـﺘﺮﯾﻦ ﻓﺎﺻـﻠﻪ را از ﻣﺤـﻮر ﺧﻨﺜـﯽ دارد‪ ،‬رخ ﻣـﯽ دﻫـﺪ‪ .‬ﻣﻤـﺎن‬

‫اﯾﻨﺮﺳﯽ ﺑﺮاي ﻣﻘﻄﻊ‬

‫‪bh 3‬‬
‫=‪I‬‬
‫اﺳﺖ‪12‬ﺑﺎ ‪:‬‬ ‫ﻋﺮﺿﯽ ﻣﺴﺘﻄﯿﻞ ﺑﻪ ﻋﺮض و ارﺗﻔﺎع ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ‪ d‬و ‪ h‬ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫‪πd4‬‬
‫=‪I‬‬
‫‪64‬‬

‫و در ﻣﻮرد ﯾﮏ ﻣﻘﻄﻊ ﻋﺮﺿﯽ داﯾﺮه اي ﺑﻪ ﻗﻄﺮ ‪ d‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪:‬‬

‫ﺗﻨﺶ ﮐﺸﺸﯽ در ﻣﻘﻄﻊ ﻣﺴﺘﻄﯿﻞ و داﯾﺮه ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از رواﺑﻂ زﯾﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ‪.‬‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«131‬‬

‫‪WL2 d‬‬
‫×‬ ‫‪2‬‬
‫= ‪σt‬‬
‫‪MC‬‬
‫‪= 8‬‬ ‫‪2 = 3 WL‬‬
‫‪I‬‬ ‫‪bd 3‬‬ ‫‪4bd2‬‬
‫‪12‬‬
‫‪WL2 d‬‬
‫×‬ ‫‪2‬‬
‫= ‪σt‬‬
‫‪MC‬‬
‫‪= 8‬‬ ‫‪2 = 4WL‬‬
‫‪I‬‬ ‫‪πd4‬‬ ‫‪πd3‬‬
‫‪64‬‬ ‫‪W=N‬‬

‫‪r‬‬

‫‪L‬‬
‫‪WL/2‬‬ ‫‪WL/2‬‬
‫‪WL/2‬‬
‫‪M‬‬
‫‪WL/2‬‬
‫‪L/4‬‬
‫ﺷﮑﻞ‪ :27‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ اﺟﺴﺎم ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺧﻤﺶ‪.‬‬

‫اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ را در ﻧﻈﺮ داﺷﺖ ﮐﻪ ﮔﺎﻫﯽ ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﮥ ﮐﻮﭼﮏ ﺳﻨﮓ در آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺸﺸﯽ از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن ﻣـﯽ‬

‫دﻫﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺮوﻧﺰد ﻫﻤﺎن ﺳﻨﮓ در روي زﻣﯿﻦ ﻓﺎﻗﺪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺸﺸﯽ اﺳﺖ‪ .‬در روي زﻣـﯿﻦ ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎ ﺗﻤـﺎم ﺗـﻮده ﻫـﺎي‬

‫ﺳﻨﮕﯽ داراي درزه‪ ،‬ﺳﻄﻮح ﻻﯾﻪ ﺑﻨﺪي ﯾﺎ ﺗﺮك ﻫﺎﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﮐﺸﺸﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ در ﻃـﻮل آﻧﻬـﺎ ﺑﺎﻋـﺚ ﺟـﺪاﯾﺶ‬

‫ﺳﻨﮓ ﻫﺎ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﺳﺎﺳﺎ در دارا ﺑﻮدن ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺸﺸﯽ ﺳﻨﮓ ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺗﻮده ﻫﺎي ﺳﻨﮕﯽ اﺳﺘﻨﺎد ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﻓﺎرﻣﺮ )‪ (Farmer, 1968‬ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺸﺸﯽ ﺳﻨﮓ ﻫـﺎي ﺷـﮑﻨﻨﺪه‪ ،‬ﻣﻌﻤـﻮﻻ ﺑـﯿﻦ ‪ 1‬ﺗـﺎ ‪ 4‬درﺻـﺪ ﻣﻘﺎوﻣـﺖ‬

‫ﻓﺸﺎرﺷﯽ آﻧﻬﺎ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -3-10-2‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ ﺳﻨﮓ‬

‫اﮔﺮ ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﻓﺸﺎري وارد ﺑﺮ ﺳﻨﮓ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﺑﺪ ﺗﺎ از ﺣﺪ ﺗﺤﻤﻞ ﺟﺴﻢ ﺗﺠﺎوز ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺷﮑﺴﺘﮕﯿﻬﺎي ﺑﺮﺷﯽ در ﺳﻨﮓ ﺑﻪ وﺟﻮد‬

‫ﻣﯽ آﯾﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺗﻨﺶ ﻓﺸﺎرﺷﯽ را زﯾﺎدﺗﺮ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد و اﺑﻌﺎد ﺷﮑﺴﺘﮕﯿﻬﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺗﺎ در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺳﻨﮓ ﮔﺴﯿﺨﺘﻪ ﻣﯽ ﺷـﻮد‪.‬‬

‫در اﯾﻦ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯿﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﻮازات ﺻﻔﺤﮥ ﮔﺴﯿﺨﺘﻪ ﺷﺪه‪ ،‬ﺣﺮﮐﺖ وﺟﻮد دارد و اﯾﻦ ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻣﺸﺨﺼﮥ ﮔﺴﻞ ﻫﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺴﻞ ﻫـﺎ‬

‫در اﻣﺘﺪاد ﺳﻄﻮﺣﯽ اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺧﺎﺻﯽ از ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﺑﺮﺷـﯽ و ﻋﻤـﻮدي‪ ،‬اﺛـﺮ ﮐﻨـﺪ‪ .‬در اﯾـﻦ ﺻـﻔﺤﺎت‬

‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽ ﺷﻮد و آن ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ﮐﻪ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺟﺪا ﮐﺮدن و ﻟﻐﺰش ﺟﺴﻢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ ﺳﻨﮓ ﻫﺎ در آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه و ﺻﺤﺮا ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪.‬‬

 ‫»‪«132‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ ﺳﻨﮓ ﻫﺎ در آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه ﺑﻪ دو ﺻﻮرت ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ ‪:‬‬

‫اﻟﻒ‪ -‬آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺮﺷﯽ ﺑﺪون ﮐﺎرﺑﺮد ﺗﻨﺶ ﻋﻤﻮدي ﺑﺮ ﺳﻄﺢ ﺑﺮش‪ :‬در اﯾﻦ ﮔﺮوه ﺳﻪ ﻧﻮع آزﻣﺎﯾﺶ ﺷﺎﻣﻞ‪ :‬آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺮش ﻧﻔـﻮذي‪،‬‬

‫آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺮش ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﯾﮏ ﺻﻔﺤﻪ اي و آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺮش ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ دو ﺻﻔﺤﻪ اي اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪P‬‬ ‫‪P‬‬ ‫‪P‬‬

‫)ج(‬ ‫)ب(‬ ‫)اﻟﻒ(‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :28‬آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺮش ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﯾﮏ ﺻﻔﺤﻪ اي )اﻟﻒ(‪ ،‬ﺑﺮش ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ دو ﺻﻔﺤﻪ اي )ب( و ﺑﺮش ﻧﻔﻮذي )ج(‪.‬‬

‫ب‪ -‬آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺮﺷﯽ ﺑﺎ ﮐﺎرﺑﺮد ﺗﻨﺶ ﻋﻤﻮدي ﺑﺮ ﺳﻄﺢ ﺑﺮﺷﯽ‪ :‬در اﯾﻦ آزﻣـﺎﯾﺶ ﻣﮑﻌﺒـﯽ از ﺳـﻨﮓ ﺑـﺎ زاوﯾـﮥ ‪ 45‬درﺟـﻪ درون‬

‫دﺳﺘﮕﺎه وارد ﺷﺪه و ﺗﺤﺖ ﻧﯿﺮوي ﻗﺎﺋﻢ ‪ P‬ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ .‬ﺑﺎر ‪ P‬ﺑﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪه و آن را در اﻣﺘﺪاد ﺻﻔﺤﮥ از ﻗﺒﻞ ﺗﻌﯿﯿﻦ‬

‫ﺷﺪه ﮔﺴﯿﺨﺘﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬در ﺻﻔﺤﮥ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﻫﺮ دو ﺗﻨﺶ ﻋﻤﻮدي و ﺑﺮﺷﯽ اﺛﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ ﺳﻨﮓ ﻫﺎ در ﺻﺤﺮا ‪:‬‬

‫در ﭘﺮوژه ﻫﺎي ﺑﺰرگ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺪﻫﺎ ﮐﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ زﯾﺮ ﺳﺎزه از اﻫﻤﯿﺖ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﺑﺮﺷـﯽ ﺗـﻮده ﺳـﻨﮓ زﯾـﺮ‬

‫ﺳﺎزه ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ در ﻣﺤﻞ ﭘﺮوژه اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﻠﻮك ﻫﺎﯾﯽ از ﺳﻨﮓ را اﻧﺘﺨﺎب ﮐـﺮده و در زﯾـﺮ ﺟـﮏ‬

‫ﻫﺎي ﻫﯿﺪروﻟﯿﮑﯽ ﻗﺮار ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪ .‬اﺑﻌﺎد ﺑﻠﻮك ﻫﺎي ﻣﻮرد آزﻣﺎﯾﺶ ﻣﺘﻐﯿﺮ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺟـﮏ ﻫـﺎ ﺑﺴـﺘﮕﯽ دارد‪ .‬از دﯾﮕـﺮ‬

‫آزﻣﺎﯾﺶ ﻫﺎي ﺻﺤﺮاﯾﯽ آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺎرﮔﺬاري در ﻣﺤﻞ ﭘﺮوژه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ رﻓﺘﺎر ﺧﺎك ﯾﺎ ﺳﻨﮓ و ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ‬

‫آﻧﻬﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎرﻫﺎي ﺧﺎرﺟﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ .‬ﯾﮏ ﺻﻔﺤﮥ ﻣﺮﺑﻊ ﯾﺎ داﯾﺮه اي ﺷﮑﻞ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﮐﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺎﻓﯽ دارد را در ﺗـﻪ‬

‫ﯾﮏ ﮔﻤﺎﻧﻪ ﻗﺮار داده و ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ آن را ﺗﻮﺳﻂ ﺟﮏ ﻫﺎي ﻫﯿﺪروﻟﯿﮑﯽ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻗﺎﺋﻢ ﻗﺮار ﻣﯽ دﻫﻨـﺪ و ﺑـﻪ ازاي ﻫـﺮ ﻣﻘـﺪار‬

‫ﻓﺸﺎر رﻓﺘﺎر ﺧﺎك ﯾﺎ ﺳﻨﮓ را اﻧﺪازه ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﯾﮏ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﻨﺪ ﻃﺒﯿﻌﺘﺎ واﮐﻨﺶ ﻣﻮاد ﺳﺴﺖ در ﺑﺮاﺑـﺮ‬

‫ﻓﺸﺎر ﺷﺪﯾﺪ و واﮐﻨﺶ ﻣﻮاد ﻣﺘﺮاﮐﻢ ﺧﻔﯿﻒ اﺳﺖ‪.‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«133‬‬

‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ ﺳﻨﮓ ﻫﺎي ﺗﻮده اي ﮐﻪ در آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه ﺗﺤﺖ ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘـﻪ اﻧـﺪ‪ ،‬ﻣﻌﻤـﻮﻻ ﺣـﺪود ‪ %20‬ﻣﯿـﺰان ﻣﻘﺎوﻣـﺖ‬

‫ﻓﺸﺎرﺷﯽ آﻧﻬﺎﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ ﯾﮏ ﺳﻨﮓ در ﻃﻮل ﯾﮏ ﮔﺴﺴﺘﮕﯽ ﺗﺤـﺖ ﺗـﺄﺛﯿﺮ ﻋﻮاﻣـﻞ ﻣﺨﺘﻠﻔـﯽ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻣـﻮاد ﭘﺮﮐﻨﻨـﺪه‬

‫)‪ (Infilling Material‬و ﻣﯿﺰان زﺑﺮي ﺳﻄﺢ ﮔﺴﺴﺘﮕﯽ اﺷﺎره ﮐﺮد‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﺴﯿﺎري از اﻧﻮاع زﻣﯿﻦ ﻟﻐﺰش ﻫـﺎ و ﻓﺮورﯾـﺰش‬

‫ﻫﺎي ﻣﻌﺪﻧﯽ و ﺷﮑﺴﺘﮕﯽ ﻫﺎ ﺳﻨﮕﯽ‪ ،‬ﺣﺎﺻﻞ ﭘﺪﯾﺪه ﻫﺎي ﻟﻐﺰﯾﺪﮔﯽ )‪ (Sliding‬ﯾﺎ ﺷﮑﺴﺘﮕﯽ ﻧﺎﺷﯽ از ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ ﯾﮏ ﺳﻨﮓ ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﻋﻮاﻣﻠﯽ ﮐﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻓﺸﺎرﺷﯽ آن ﺑﺴـﺘﮕﯽ دارد‪ ،‬واﺑﺴـﺘﻪ اﺳـﺖ ﺗﺤـﺖ ﺗـﺎﺛﯿﺮ دو‬
‫‪τ‬‬ ‫ﻋﺎﻣﻞ اﺻﻄﮑﺎك و ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ ﻧﯿﺰ ﻗﺮار دارد‪ .‬ﺿﺮﯾﺐ اﺻﻄﮑﺎك ﯾﮏ ﺟﺴﻢ ﻧﺴﺒﺖ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷـﯽ ﺑـﻪ ﺗـﻨﺶ‬
‫= ‪µs‬‬ ‫‪= tan ϕ‬‬
‫‪σn‬‬
‫ﻋﻤﻮدي ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪ φ‬زاوﯾﻪ اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ ﺟﺴﻢ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در واﻗﻊ اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ ﯾﮏ ﺟﺴﻢ ﻧﺸﺎن ﮔـﺮ ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﺟﺴـﻢ در‬

‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻟﻐﺰش اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺟﺴﻢ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﮑﺴﺘﮕﯽ ﻫﺎي ﺑﺮﺷﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -11-2‬رده ﺑﻨﺪي ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺳﻨﮓ ﻫﺎ‬

‫رده ﺑﻨﺪي ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺳﻨﮓ ﻫﺎ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي دو ﺧﺼﻮﺻﯿﺖ ﻣﻬﻢ ﺳﻨﮓ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد‪ -1 .‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻓﺸﺎرﺷـﯽ ﯾـﮏ ﻣﺤـﻮري ‪-2‬‬

‫ﻧﺴﺒﺖ‪ .‬ﻣﺪوﻟﯽ )‪.(Modolus Ratio‬‬

‫‪ -1‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻓﺸﺎري ﯾﮏ ﻣﺤﻮري ‪ :‬از ﻟﺤﺎظ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻓﺸﺎري ﯾﮏ ﻣﺤﻮري ﺳﻨﮓ ﻫﺎ ﺑﻪ ﭘﻨﺞ رده ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽ ﺷـﻮﻧﺪ ﮐـﻪ در‬

‫ﺟﺪول ﺷﻤﺎرة ‪ 1‬آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﭘﻮﺳﺘﮥ زﻣﯿﻦ ﺗﻌﺪاد ﮐﻤﯽ از ﺳﻨﮓ ﻫﺎ در رده ‪ A‬ﻗﺮار ﻣـﯽ ﮔﯿﺮﻧـﺪ ﻣﺎﻧﻨـﺪ دﯾﺎﺑـﺎز‪ ،‬ﮐﻮارﺗﺰﯾـﺖ‪،‬‬

‫ﺑﺎزاﻟﺖ ﻫﺎي ﻣﺘﺮاﮐﻢ‪ .‬در رده ‪ B‬ﻫﻢ اﮐﺜﺮﯾﺖ ﺳﻨﮓ آﻫﮏ ﻫﺎ ودوﻟﻮﻣﯿﺖ ﻫﺎ‪ ،‬ﺳﻨﮓ ﻫﺎي آذرﯾﻦ‪ ،‬ﺳﻨﮓ ﻫﺎي دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ ﻣﻘـﺎوم و‬

‫ﻣﺎﺳﻪ ﺳﻨﮓ ﻫﺎي ﺧﻮب ﺳﯿﻤﺎﻧﯽ ﺷﺪه و ﺷﯿﻞ ﻫﺎي ﺳﺨﺖ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬در ردة ‪ : C‬ﺑﺴﯿﺎري از ﺷﯿﻞ ﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺎﺳﻪ ﺳﻨﮓ ﻫﺎي‬

‫ﻣﺘﺨﻠﺨﻞ و ﺳﻨﮓ آﻫﮏ ﻫﺎ ﻗﺮار دارﻧﺪ‪ .‬در رده ﻫﺎي ‪ D‬و ‪ E‬ﺳﻨﮓ ﻫﺎي ﺑﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ و ﺧﯿﻠﯽ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺷﺎﻣﻞ ﺳﻨﮓ ﻫـﺎي‬

‫ﻣﺘﺨﻠﺨﻞ ﺑﺎ وزن ﺣﺠﻤﯽ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎﺳﻪ ﺳﻨﮓ ﻫﺎي ﺧﺮد ﺷﺪه‪ ،‬ﺗﻮف ﻣﺘﺨﻠﺨﻞ‪ ،‬ﺷﯿﻞ ﻫﺎي رﺳـﯽ‪ ،‬ﺳـﻨﮓ ﻧﻤـﮏ و ﺳـﻨﮓ‬

‫ﻫﺎي ﻫﻮازده ﯾﺎ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺷﺪه ﻫﺴﺘﻨﺪ‬

 ‫»‪«134‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻓﺸﺎري ﯾﮏ ﻣﺤﻮري‬

‫‪2‬‬
‫ﻧﺸﺎن رده‬ ‫ﺷﺮح ﻣﻘﺎوﻣﺖ‬ ‫ﻣﺮﺑﻊ )‪(psi‬‬ ‫ﭘﻮﻧﺪ ﺑﺮ اﯾﻨﭻ‬ ‫ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم ﺑﺮ ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ ‪Kg/cm‬‬

‫‪A‬‬ ‫ﺧﯿﻠﯽ ﺑﺎﻻ‬ ‫‪> 32000‬‬ ‫‪> 2200‬‬

‫‪B‬‬ ‫ﺑﺎﻻ‬ ‫‪16000-32000‬‬ ‫‪1100-2200‬‬
‫‪C‬‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫‪8000-16000‬‬ ‫‪550-1100‬‬
‫‪D‬‬ ‫ﭘﺎﯾﯿﻦ‬ ‫‪4000-8000‬‬ ‫‪275 -550‬‬
‫‪E‬‬ ‫ﺧﯿﻠﯽ ﭘﺎﯾﯿﻦ‬ ‫‪<4000‬‬ ‫‪<275‬‬

‫ﺟﺪول ‪ :1‬ردﻫﺒﻨﺪي ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺳﻨﮓ ﻫﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻓﺸﺎري ﯾﮏ ﻣﺤﻮري )دﯾﯿﺮ و ﻣﯿﻠﺮ(‬

‫)‪(MPa‬‬ ‫ﺷﺎﺧﺺ ﺑﺎر ﻧﻘﻄﻪ اي‬ ‫)‪(MPa‬‬ ‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻓﺸﺎري ﯾﮏ ﻣﺤﻮري‬ ‫ﺷﺮح ﻣﻘﺎوﻣﺖ‬ ‫رده‬
‫‪>8‬‬ ‫‪> 200‬‬ ‫ﺧﯿﻠﯽ ﺑﺎﻻ‬ ‫‪A‬‬
‫‪4 -8‬‬ ‫‪100 -200‬‬ ‫ﺑﺎﻻ‬ ‫‪B‬‬
‫‪2 -4‬‬ ‫‪50 -100‬‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫‪C‬‬
‫‪1 -2‬‬ ‫‪25 -50‬‬ ‫ﮐﻢ‬ ‫‪D‬‬
‫‪<1‬‬ ‫‪1 -25‬‬ ‫ﺧﯿﻠﯽ ﮐﻢ‬ ‫‪E‬‬

‫ﺟﺪول ‪ : 2‬رده ﺑﻨﺪي ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺳﻨﮓ ﻫﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻓﺸﺎري و ﺷﺎﺧﺺ ﺑﺎر ﻧﻘﻄﻪ اي ‪.‬‬

‫‪ -2‬ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺪوﻟﯽ )‪ : (Modolus Ratio‬ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺪوﻟﯽ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺪول ﯾﺎﻧﮓ ﺑـﻪ ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﻓﺸـﺎري ﯾـﮏ‬

‫ﻣﺤﻮري‪ ،‬رده ﺑﻨﺪي ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺳﻨﮓ ﻫﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺪوﻟﯽ در ﺟﺪول آورده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﺸﺎﻧﮥ رده‬ ‫ﺷﺮح ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺪوﻟﯽ‬ ‫ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺪوﻟﯽ‬
‫‪H‬‬ ‫ﺑﺎﻻ‬ ‫‪>500:1‬‬
‫‪M‬‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫‪200 :1 - 500 :1‬‬
‫‪L‬‬ ‫ﭘﺎﯾﯿﻦ‬ ‫>‪200 : 1‬‬
‫ﺟﺪول ‪ : 3‬رده ﺑﻨﺪي ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺳﻨﮓ ﻫﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺪوﻟﯽ‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫ﻧﻮع ﺳﻨﮓ‬ ‫‪(KN/m‬‬ ‫ﻣﺪول ﯾﺎﻧﮓ )‪) (E‬‬
‫‪Yeilding‬‬ ‫‪5-10‬‬
‫)‪Non elastic (Plastic‬‬
‫‪Low stiffness‬‬ ‫‪10-20‬‬
‫‪Medium stiffness‬‬ ‫‪20-40‬‬
‫‪Semi elastic‬‬
‫‪Stiff‬‬ ‫‪40-80‬‬
‫)ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ اﻻﺳﺘﯿﮏ(‬ ‫‪Quasi elastic‬‬ ‫‪Very stiff‬‬ ‫‪80-160‬‬
‫ﺟﺪول ‪ : 4‬رده ﺑﻨﺪي ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺳﻨﮓ ﻫﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺪول ﯾﺎﻧﮓ‪..‬‬

‫در رده ﺑﻨﺪي ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺎﯾﺪ ﻋﻼوه ﺑﺮ ذﮐﺮ دو ﺧﺼﻮﺻﯿﺖ‪ ،‬ﺷﺮح ﻟﯿﺘﻮﻟﻮژي ﺳﻨﮓ ﻫﻢ آﻣﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼ ﺳﻨﮓ آﻫﮏ ﺑـﺎ ﻣﻘﺎوﻣـﺖ و‬

‫ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺪوﻟﯽ ﺑﺎﻻ )‪ (BH‬رﯾﺰداﻧﻪ‪ ،‬ﻣﺘﺮاﮐﻢ و ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ‪.‬‬

‫اﻣﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ وﯾﮋﮔﯽ ﻧﺎﻫﻤﮕﻮﻧﯽ و ﻧﺎﻫﻤﺴﺎﻧﮕﺮدي ﺗﻮده ﻫﺎي ﺳﻨﮕﯽ‪ ،‬وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه ﺑﺮاي ﺳﻨﮓ در آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه ﻧﻤﯽ‬

‫ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪة وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎي ﺗﻮدة ﺳﻨﮓ در ﺻﺤﺮا ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﮥ ﺗﻮدة ﺳـﻨﮓ ﺑـﺮ اﺳـﺎس ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت ﺻـﺤﺮاﯾﯽ و‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«135‬‬

‫ﺣﻔﺎري اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﯿﺮد و ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ ﮔﺰارش ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﻮﺻﯿﻒ ﺻﺤﺮاﯾﯽ ﯾﮏ ﺗﻮده ﺳﻨﮓ را ﺑﺮ اﺳﺎس ﻓﺎﺻﻠﻪ‪ ،‬ﺟﻬـﺖ و‬

‫ﺷﺮاﯾﻂ درزه و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺳﻄﻮح ﻻﯾﻪ ﺑﻨﺪي در ﺳﻄﺢ زﻣﯿﻦ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﯿﺎن ﮐﺮد‪ .‬وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎي ﺗﻮده ﻫﺎي ﺳﻨﮓ زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ را ﺑـﺎ‬

‫اﻧﺠﺎم ﺣﻔﺎري ﯾﺎ ﻋﻤﻠﯿﺎت ژﺋﻮﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ دﺳﺖ آورد و ﺗﻮﺳﻂ ﺷﺎﺧﺺ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺳﻨﮓ و ﯾﺎ ﺷﺎﺧﺺ ﻧﺴﺒﺖ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﯿﺎن‬

‫ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪ - 1- 11-2‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺗﻮدة ﺳﻨﮓ در ﺳﻄﺢ زﻣﯿﻦ‬

‫ﺑﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺮدن ﻓﺎﺻﻠﮥ درزه ﻫﺎ و ﺷﯿﺐ و اﻣﺘﺪاد آﻧﻬﺎ در ﺗﻮﻧﻞ ﺳﺎزي ﻣﯽ ﺗﻮان ﯾﮏ رده ﺑﻨﺪي در ﻣﻮرد ﺗـﻮدة ﺳـﻨﮓ اﻧﺠـﺎم‬

‫داد‪.‬‬

‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ ﻫﺎي ﺗﻮدة ﺳﻨﮓ )درزه ﻫﺎ و ﮔﺴﻞ ﻫﺎ( ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎزه ﻫﺎي ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‪ ،‬ﺗﻮدة ﺳﻨﮓ را ﻣﯽ ﺗـﻮان ﺑـﻪ دو‬

‫رده ‪ -1 :‬ﻓﺎﺻﻠﮥ ﺑﯿﻦ ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ ﻫﺎي ﺗﻮدة ﺳﻨﮓ ﮐﻤﺘﺮ از اﺑﻌﺎد ﺳﺎزه ﻫﺎي ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ‪ -2‬ﻓﺎﺻﻠﮥ ﺑﯿﻦ ﻧﺎﭘﯿﻮﺳـﺘﮕﯽ ﻫـﺎي ﺗـﻮدة‬

‫ﺳﻨﮓ ﺑﯿﺸﺘﺮ از اﺑﻌﺎد ﺳﺎزه ﻫﺎي ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻓﺎﺻﻠﮥ درزه ﻫﺎ ‪ -‬ﻣﺘﺮ‬ ‫ﺗﻮﺻﯿﻒ ﺗﻮدة ﺳﻨﮓ‬

‫‪> 2‬‬
‫ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ و ﺧﯿﻠﯽ ﻣﻘﺎوم‬
‫‪0/3 - 2‬‬ ‫ﺑﻠﻮﮐﯽ و ﻣﻘﺎوم‬
‫‪0/07 -0/3‬‬ ‫ﺷﮑﺴﺘﻪ و ﺿﻌﯿﻒ‬
‫‪<0/07‬‬
‫ﺧﯿﻠﯽ ﺷﮑﺴﺘﻪ و ﺧﯿﻠﯽ ﺿﻌﯿﻒ‬
‫‪>3‬‬
‫ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ و ﺧﯿﻠﯽ ﮔﺸﺎد‬
‫‪1-3‬‬ ‫ﺗﻮده اي و ﮔﺸﺎد‬
‫‪1 -0/3‬‬ ‫ﺑﻠﻮﮐﯽ و ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﮔﺸﺎد‬
‫‪0/05 -0/3‬‬ ‫ﺷﮑﺴﺘﻪ و ﻓﺸﺮده‬
‫‪<0/05‬‬
‫ﺧﺮد ﺷﺪه و ﺧﯿﻠﯽ ﻓﺸﺮده‬

‫ﺟﺪول ‪ : 5‬رده ﺑﻨﺪي ﺗﻮدة ﺳﻨﮓ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﻓﺎﺻﻠﮥ درزه ﻫﺎ‪.‬‬

‫اﻣﺘﺪاد درزه ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﻣﺤﻮر ﺗﻮﻧﻞ‬

‫اﻣﺘﺪاد درزه ﻣﻮازي ﻣﺤﻮر ﺗﻮﻧﻞ‬
‫ﭘﯿﺸﺮوي ﺗﻮﻧﻞ در ﺟﻬﺖ ﺷﯿﺐ درزه‬ ‫ﭘﯿﺸﺮوي ﺗﻮﻧﻞ در ﺧﻼف ﺟﻬﺖ ﺷﯿﺐ درزه‬
‫ﺷﯿﺐ درزه‬ ‫ﺷﯿﺐ درزه‬ ‫ﺷﯿﺐ درزه‬
‫‪45º - 90º‬‬ ‫‪20º - 45º‬‬ ‫‪45º - 90º‬‬ ‫‪20º - 45º‬‬ ‫‪45º - 90º‬‬ ‫‪20º - 45º‬‬
‫ﺧﯿﻠﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ‬ ‫ﻣﻨﺎﺳﺐ‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ‬ ‫ﺧﯿﻠﯽ ﻧﺎ ﻣﻨﺎﺳﺐ‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬
‫ﺷﯿﺐ ‪ 0º - 20º‬ﺑﺪون در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻣﺘﺪاد ﺷﯿﺐ ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪ : 6‬رده ﺑﻨﺪي ﺗﻮده ﻫﺎي ﺳﻨﮓ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﺷﯿﺐ و اﻣﺘﺪاد درزه ﻫﺎ‪.‬‬
 ‫»‪«136‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ - 2-11-2‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺗﻮدة ﺳﻨﮓ در زﯾﺮ ﺳﻄﺢ زﻣﯿﻦ‬

‫ﺗﻮدة ﺳﻨﮓ در زﯾﺮ زﻣﯿﻦ در ﭘﺮوژه ﻫﺎﯾﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻮﻧﻞ ﺳﺎزي ﺑﺴﯿﺎر اﻫﻤﯿﺖ دارد‪ .‬اﻣﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺻﺤﺮاﯾﯽ و ﺗﻮدة ﺳـﻨﮓ در زﯾـﺮ‬

‫ﺳﻄﺢ زﻣﯿﻦ ﻣﯿﺴﺮ ﻧﯿﺴﺖ و در ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻮاردي ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از دو ﺷﺎﺧﺺ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺳﻨﮓ و ﻧﺴﺒﺖ ﺳﺮﻋﺖ‪ ،‬ﺗﻮدة ﺳﻨﮓ ﺗﻮﺻـﯿﻒ‬

‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺷﺎﺧﺺ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺳﻨﮓ )‪ : (Rock Quality Designation‬ﺷﺎﺧﺺ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺳﻨﮓ اوﻟﯿﻦ ﺑـﺎر ﺗﻮﺳـﻂ دﺑﯿـﺮ )‪(1986‬‬

‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺠﻤﻮع ﻃﻮل ﻗﻄﻌﺎت ﺳﺎﻟﻢ ﻣﻐﺰه ﺑﺎ ﻃﻮل ﺑﯿﺸﺘﺮ از ‪ 10‬ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ)‪ 4‬اﯾـﻨﭻ( ﺑـﻪ‬

‫ﻃﻮل ﮐﻞ ﺣﻔﺎري ﺷﺪه ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﺎﺧﺺ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺳﻨﮓ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ RQD‬در ﻣﻮرد ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﺑﺎ ﻗﻄﺮ ﺑﺰرﮔﺘﺮ از ‪ 504‬ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ ﮐﺎرﺑﺮد دارد‪ .‬زﯾﺮا ﻧﻤﻮﻧﮥ ﺳﻨﮓ ﺑﺎ ﻗﻄﺮ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ از ‪ 504‬ﺳﺎﻧﺘﯽ‬

‫ﻣﺘﺮ ﻏﺎﻟﺒﺎ در اﺛﺮ ﺣﻔﺎري ﺷﮑﻨﻨﺪه اﺳﺖ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ‪ RQD‬ﺑﺎ ﺧﻄﺎ ﺗﻮأم ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑـﺮاي ﻗﻄﺮﻫـﺎي ﺑﺰرﮔﺘـﺮ از اﯾـﻦ‬

‫اﻧﺪازه‪ ،‬اﮔﺮ ﻧﻤﻮﻧﮥ ﺳﻨﮓ ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﻗﻄﻌﺎت ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻪ ﻫﻢ ﺟﻔﺖ ﺷﺪه و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣـﯽ آﯾـﺪ‪ .‬ﺑـﺎ‬

‫اﻓﺰاﯾﺶ ﺳﺨﺘﯽ در ﺳﻨﮓ ‪ RQD‬ﺑﺎﻻﺗﺮ و ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﻫﻮازدﮔﯽ و ﺷﮑﺴﺘﮕﯽ ‪ RQD‬ﮐﺎﻫﺶ ﻣـﯽ ﯾﺎﺑـﺪ راﺑﻄـﮥ ﺑـﯿﻦ ‪ RQD‬و‬

‫ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺗﻮدة در ﺟﺪول ﺷﻤﺎرة ‪ 7‬اورده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪RQD %‬‬ ‫ﺷﺎﺧﺺ ﻧﺴﺒﺖ ﺳﺮﻋﺖ‬ ‫ﺗﻮﺻﯿﻒ ﺗﻮدة ﺳﻨﮓ‬
‫‪0-25‬‬ ‫‪0-0/2‬‬ ‫ﺧﯿﻠﯽ ﺑﺪ و ﺑﺎ ﺷﮑﺴﺘﮕﯿﻬﺎي ﺧﯿﻠﯽ ﻓﺸﺮده‬
‫‪25-50‬‬ ‫‪0/2 -0/4‬‬ ‫ﺑﺪ و ﺑﺎ ﺷﮑﺴﺘﮕﯿﻬﺎي ﻓﺸﺮده‬
‫‪50-75‬‬ ‫‪0 /4 - 0 /6‬‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ و ﺑﺎ ﺷﮑﺴﺘﮕﯿﻬﺎي ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﺑﺎز‬
‫‪75 -90‬‬ ‫‪0/6 -0/8‬‬ ‫ﺧﻮب و ﺑﺎ ﺷﮑﺴﺘﮕﯿﻬﺎي ﺑﺎز‬
‫‪90-100‬‬ ‫‪0/8 -1‬‬ ‫ﻋﺎﻟﯽ و ﺑﺎ ﺷﮑﺴﺘﮕﯿﻬﺎي ﺧﯿﻠﯽ ﺑﺎز‬
‫ﺟﺪول ‪ :7‬راﺑﻄﮥ ﺑﯿﻦ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻋﺪدي ‪ RQD‬و ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺗﻮدة ﺳﻨﮓ‪.‬‬

‫‪ ) × 100‬ﻃﻮل ﮐﻞ ﺣﻔﺎري ‪ /‬ﻣﺠﻤﻮع ﻃﻮل ﻗﻄﻌﺎت ﻣﻐﺰة ﺳﺎﻟﻢ ﺑﺎ ﻃﻮل ﺑﯿﺸﺘﺮ از‪RQD = (10 cm‬‬

‫‪ -‬ﺷﺎﺧﺺ ﻧﺴﺒﺖ ﺳﺮﻋﺖ‬

‫ﺷﺎﺧﺺ ﻧﺴﺒﺖ ﺳﺮﻋﺖ ﯾﮏ روش ژﺋﻮﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﺑﺮاي ﺗﻮﺻﯿﻒ ﺗﻮدة ﺳﻨﮓ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺗﻮدة ﺳﻨﮓ را ﺑﺎ ﻣﻘﺎﯾﺴﮥ ﺳـﺮﻋﺖ ﻣـﻮج‬

‫ﻓﺸﺎري در ﻣﺤﻞ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﻣﻮج ﺻﻮﺗﯽ ﻧﻤﻮﻧﮥ ﺳﻨﮓ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه از ﻫﻤﺎن ﺗﻮدة ﺳﻨﮓ در آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه ﻫﻢ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﯿﺎن ﮐـﺮد‪.‬‬

‫ﺗﻔﺎوت ﺳﺮﻋﺖ ﻣﻮج در ﻣﺤﻞ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه ﺑـﻪ دﻟﯿـﻞ وﺟـﻮد ﺳـﻄﻮح درزه‪ ،‬ﻻﯾـﻪ ﺑﻨـﺪي‪ ،‬ﮔﺴـﻞ ﺑـﻪ ﻋﺒـﺎرﺗﯽ ﺳـﻄﻮح‬

‫ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ ﻫﺎي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ ﻣﻮﺟﻮد در ﺗﻮدة ﺳﻨﮓ ﻣﺤﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺗﻮدة ﺳﻨﮓ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ و ﺗﻌﺪاد درزه ﻫﺎ ﮐﻤﺘﺮ‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ واﺣﺪ ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮ اﺳﺖ و ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﺷﮑﺴﺘﮕﯽ ﻫﺎ و ﺗﻌﺪاد درزه ﻫﺎ ﻣﻘﺪار آن ﮐﺎﻫﺶ ﻣـﯽ ﯾﺎﺑـﺪ‪ .‬ﺳـﺮﻋﺖ‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«137‬‬

‫ﻣﻮج ﺻﻮﺗﯽ در ﻧﻤﻮﻧﮥ ﺳﻨﮓ در آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه ﺗﺤﺖ ﺗﻨﺶ ﻣﺤﻮري ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﺗﻨﺶ وارده از ﻃﺒﻘﺎت روﯾﯽ زﻣﯿﻦ در ﻋﻤﻘﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ‬

‫از آن ﮔﺮﻓﺘـــــﻪ ﺷـــــﺪه و ﺑـــــﺎ رﻃـــــﻮﺑﺘﯽ ﻣﻌـــــﺎدل رﻃﻮﺑـــــﺖ ﻃﺒﯿﻌـــــﯽ ﺳـــــﻨﮓ در ﻣﺤـــــﻞ ﺗﻌﯿـــــﯿﻦ‬

‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺳﺮﻋﺖ ﻣﻮج ﻟﺮزه اي در ﻣﺤﻞ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ دﺳﺘﮕﺎه ﻫﺎي ﻟﺮزه ﻧﮕﺎر و اﻧﻔﺠﺎر در درون ﭼـﺎه ﺻـﻮرت ﻣـﯽ ﮔﯿـﺮد‪.‬‬

‫ﺑﯿﻦ ‪ RQD‬و ﺷﺎﺧﺺ ﻧﺴﺒﺖ ﺳﺮﻋﺖ ﻧﯿﺰ راﺑﻄﻪ زﯾﺮ ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ ‪:‬‬

‫‪V‬‬
‫‪RQD = ( f )2‬‬
‫‪VL‬‬
‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪:‬‬

‫‪ :Vf‬ﺳﺮﻋﺖ ﻣﻮج ﻟﺮزه اي در ﺗﻮدة ﺳﻨﮓ و ‪ : VL‬ﺳﺮﻋﺖ ﻣﻮج ﺻﻮﺗﯽ در ﻧﻤﻮﻧﮥ ﺳﻨﮓ‪ ،‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﻔـﺖ رده‬

‫ﺑﻨﺪي ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ و ﺗﻮﺻﯿﻒ ﺳﻨﮓ ﻫﺎ ﺑﻪ وﯾﮋﮔﯿﻬﺎي ﺑﺴﯿﺎري واﺑﺴﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺮاي ﺗﻮﺻﯿﻒ ﮐﺎﻣﻞ ﯾـﮏ ﻧﻤﻮﻧـﻪ ﺳـﻨﮓ ﺑﺎﯾـﺪ‬

‫ﻣﻮارد زﯾﺮ را در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ ‪:‬‬

‫‪ -1‬ﻧﺎم زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺷﺮح ﻟﯿﺘﻮﻟﻮژي‬

‫‪ -2‬رده ﺑﻨﺪي ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺳﻨﮓ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻓﺸﺎري ﯾﮏ ﻣﺤﻮري و ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺪوﻟﯽ‪.‬‬

‫‪ -3‬ﺗﻮﺻﯿﻒ ﺗﻮده ﺳﻨﮓ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺸﺨﺼﺎت درزه ﻫﺎ و ‪.RQD‬‬

‫‪ - 12-2‬رﻓﺘﺎر ﺳﻨﮓ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻓﺸﺎر ﯾﮏ ﻣﺤﻮري‬

‫ﻣﺘﺪاول ﺗﺮﯾﻦ روش ﺑﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌﮥ رﻓﺘﺎر ﺳﻨﮓ ﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺮرﺳﯽ رﻓﺘﺎر ﻧﻤﻮﻧﻪ اي اﺳﺘﻮاﻧﻪ اي ﺷﮑﻞ از ﺳﻨﮓ اﺳﺖ‪ .‬ﻃﻮل اﯾﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ دو‬

‫ﺗﺎ ﺳﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﻄﺮ آن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻧﯿﺮوي ﻓﺸﺎري ﮐﻪ ﺑﺮ ﻧﻤﻮﻧﮥ ﺳﻨﮓ اﻋﻤﺎل ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮان ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ ﻣﺮﺑﻮﻃـﻪ را‬

‫ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺎ رﺳﻢ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ ﻧﺴﺒﯽ )ﺗﻨﺠﺶ( ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﯿﺮوي ﻓﺸﺎري وارده ﺑﺮ واﺣﺪ ﺳﻄﺢ )ﺗـﻨﺶ( در دﺳـﺘﮕﺎه‬

‫ﻣﺨﺘﺼﺎت ‪ x‬و ‪ y‬ﻣﻨﺤﻨﯽ رﻓﺘﺎري ﺳﻨﮓ )ﺗﻨﺶ‪ -‬ﺗﻨﺠﺶ( ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ‪.‬‬

 ‫»‪«138‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫ﻧﻮع‪I‬‬ ‫ﻧﻮع‪II‬‬ ‫ﻧﻮع‪III‬‬ ‫ﻧﻮع‪IV‬‬

‫ﺗﻨﺶ‬

‫ﺗﻨﺶ‬

‫ﺗﻨﺶ‬

‫ﺗﻨﺶ‬
‫ﺗﻨﺠﺶ‬ ‫ﺗﻨﺠﺶ‬ ‫ﺗﻨﺠﺶ‬ ‫ﺗﻨﺠﺶ‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :29‬رﻓﺘﺎر ﺳﻨﮓ ﻫﺎ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ وﯾﮋﮔﯿﻬﺎي زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ‪.‬‬

‫ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻧﻮع ‪ I‬ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪة رﻓﺘﺎر ﮐﺸﺴﺎن ﺗﺎ وﻗﻮع ﺷﮑﺴﺘﮕﯽ در ﺳﻨﮓ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ رﻓﺘﺎر در ﻣﻮرد ﺳﻨﮓ ﻫـﺎي ﻣﺘـﺮاﮐﻢ‪ ،‬ﺗـﻮده‬

‫اي و ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺎزاﻟﺖ ﻫﺎ‪ ،‬ﮐﻮارﺗﺰﯾﺖ ﻫﺎ‪ ،‬دﯾﺎﺑﺎز‪ ،‬دوﻟﻮﻣﯿﺖ و ﺳﻨﮓ آﻫﮏ ﻫﺎي ﮐﺎﻣﻼ ﺗﻮده اي ﺻﺪق ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‬

‫ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻧﻮع ‪ II‬رﻓﺘﺎر ﮐﺸﺴﺎن – ﻣﻮﻣﺴﺎن ﺗﺎ وﻗﻮع ﺷﮑﺴﺘﮕﯽ در ﻧﻤﻮﻧﮥ ﺳﻨﮓ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬اﯾـﻦ رﻓﺘـﺎر در ﻣـﻮرد ﺳـﻨﮓ‬

‫آﻫﮏ ﻫﺎي ﻧﺮم ﺗﺮ‪ ،‬ﻻي ﺳﻨﮓ و ﺗﻮف ﺻﺪق ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻨﺤﻨﯽ ‪ III‬ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪة رﻓﺘﺎر ﻣﻮﻣﺴﺎن‪ -‬ﮐﺸﺴﺎن و وﻗﻮع ﺷﮑﺴﺘﮕﯽ در ﻧﻤﻮﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ رﻓﺘﺎر در ﻣﻮرد ﻣﺎﺳـﻪ ﺳـﻨﮓ ﻫـﺎي‬

‫ﺗﻮده اي رﯾﺰداﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺮﺧﯽ از ﮔﺮاﻧﯿﺖ ﻫﺎ و ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﺷﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﻮازي ﺗﻮرق ﺳﻨﮓ اﻧﺪ ﺻﺪق ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻧﻤﻮﻧـﻪ ﺳـﻨﮓ‬

‫ﻫﺎ در اﺛﺮ ﺑﺎرﮔﺬاري اوﻟﯿﻪ‪ ،‬ﺧﻠﻞ و ﻓﺮج ﻫﺎ‪ ،‬رﯾﺰﺗﺮك ﻫﺎ و ﻧﻈﺎﯾﺮ آﻧﻬﺎ ﻃﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ ﻣﻮﻣﺴﺎن ﺗﺎ ﺣﺪي ﻣﺘﺮاﮐﻢ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و در‬

‫ﭘﯽ ﻓﺎز ﻣﻮﻣﺴﺎن‪ ،‬ﻓﺎز ﮐﺸﺴﺎن اﺻﻠﯽ رخ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬ﻣﻨﺤﻨﯽ ‪ IV‬ﻧﺸﺎن دﻫﻨـﺪة رﻓﺘـﺎر ﻣﻮﻣﺴـﺎن‪-‬ﮐﺸﺴـﺎن‪-‬ﻣﻮﻣﺴـﺎن ﺗـﺎ وﻗـﻮع‬

‫ﺷﮑﺴﺘﮕﯽ در ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺳﻨﮓ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ رﻓﺘﺎر در ﻣﻮرد ﺳﻨﮓ ﻫﺎي دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ رﯾﺰداﻧﻪ ﻣﺮﻣﺮ و ﮔﻨﺎﯾﺲ ﺻـﺪق ﻣـﯽ ﮐﻨـﺪ‪ .‬در اﯾـﻦ‬

‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎ‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﺑﺎ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪن ﺧﻠﻞ و ﻓﺮج‪ ،‬رﯾﺰﺗﺮك ﻫﺎ ﯾﺎ ﺳﻄﻮﺣﺠﻬﺖ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎ ﯾﮏ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﻮﻣﺴﺎن‪ ،‬ﻓﺎز ﮐﺸﺴـﺎن ﺷـﺮوع ﻣـﯽ‬

‫ﺷﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﺑﻪ ﻓﺎز ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ‪ ،‬ﺷﮑﻞ ﭘﺬﯾﺮي ﻣﺘﻔﺎوت )ﻧﺎﺷﯽ از ﮐﺎﻧﯽ ﻫﺎي ﺳﺴﺖ( در آﻧﻬﺎ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ راﯾﺞ ﺗﺮﯾﻦ رﻓﺘﺎر ﺳﻨﮓ ﻫﺎ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻧﻤﺎد‬ ‫ﺷﺮح ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ‬
‫ﮐﺸﺴﺎن‬
‫‪E‬‬
‫‪PE‬‬ ‫ﻣﻮﻣﺴﺎن – ﮐﺸﺴﺎن‬
‫‪EP‬‬
‫‪PEP‬‬
‫ﮐﺸﺴﺎن – ﻣﻮﻣﺴﺎن‬
‫ﻣﻮﻣﺴﺎن – ﮐﺸﺴﺎن ‪ -‬ﻣﻮﻣﺴﺎن‬
‫ﺟﺪول ‪ :8‬ﺷﺮح ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ رﻓﺘﺎر ﺳﻨﮓ ﻫﺎ در رده ﺑﻨﺪي ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‪.‬‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«139‬‬

‫واﮐﻨﺶ ﯾﮏ ﺳﻨﮓ ﮐﻪ داراي ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻓﺸﺎري ﯾﮏ ﻣﺤﻮري ﺑﺎﻻ )ردة ‪ (A‬ﮐﻪ رﻓﺘﺎر ‪ E‬را دارد ﺑـﺎ ﺳـﻨﮕﯽ ﮐـﻪ داراي ﻣﻘﺎوﻣـﺖ‬

‫ﻓﺸﺎري ﯾﮏ ﻣﺤﻮري ﺧﯿﻠﯽ ﺑﺎﻻ )ردة ‪ (A‬ﺑﺎ رﻓﺘﺎر ‪ EP‬اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻔﺎوت اﺳﺎﺳﯽ دارد‪ .‬در ﻧﻤﻮﻧـﮥ اول ﺷﮑﺴـﺖ ﻧﺎﮔﻬـﺎﻧﯽ اﺳـﺖ در‬

‫ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﻧﻤﻮﻧﮥ دوم ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﻃﻼع داﺷﺘﻦ از رﻓﺘﺎر ﺳﻨﮓ ﻫﺎ در ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﺧﺴـﺎرﺗﻬﺎي ﻣـﺎﻟﯽ و‬

‫ﺟﺎﻧﯽ در ﭘﺮوژه ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ وﯾﮋه ﺗﻮﻧﻞ ﺳﺎزي ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ - 13 -2‬اﻧﻮاع ﺷﮑﺴﺘﮕﯽ در ﺳﻨﮓ ﻫﺎ‬

‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺳﻨﮓ از ﻧﻮع ﺗﺮد و ﺷﮑﻨﻨﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻧﯿﺮوي ﻓﺸﺎري‪ ،‬ﺷﮑﺴﺘﮕﯽ ﻫﺎي ﻃﻮﻟﯽ در ﺟﺴﻢ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽ آﯾﺪ‪ .‬ﺑـﺎ‬

‫اﻓﺰاﯾﺶ ﻓﺸﺎر در ﻓﺸﺎر ﻣﺤﺼﻮر ﮐﻨﻨﺪة ﻣﺘﻮﺳﻂ‪ ،‬ﺻﻔﺤﮥ ﺷﮑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﻣﯿﺰان ﮐﻤﺘﺮ از ‪ 45º‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻓﺸﺎري ﯾﺎ اﻣﺘﺪاد‬

‫ﺗﻨﺶ اﺻﻠﯽ ﺑﺰرگ ‪ σ1‬ﺗﻤﺎﯾﻞ دارد‪ .‬اﯾﻦ ﺷﮑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺧﺎﺻﯿﺖ ﮐﻢ ﻣﻮﻣﺴﺎﻧﯽ ﻧﻤﻮﻧﮥ ﺳﻨﮓ ﺗﺤﺖ اﻋﻤـﺎل ﻓﺸـﺎر ﻣﺤﺼـﻮر‬

‫ﮐﻨﻨﺪة ﻣﺘﻮﺳﻂ اﺳﺖ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﻓﺸﺎر ﻣﺤﺼﻮر ﮐﻨﻨﺪه ﺗﺎ ﺣﺪي ﮐﻪ ﻣﺎده ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﺷـﮑﻞ ﭘـﺬﯾﺮ ﮐﺎﻣـﻞ درآﯾـﺪ‪ .‬ﺷـﺒﮑﻪ اي از‬

‫ﺷﮑﺴﺘﮕﯿﻬﺎي ﻣﻮرب ﺑﺮﺷﯽ ﺗﻮأم ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ ﻫﺎي ﻣﻮﻣﺴﺎن ﻇﺎﻫﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫اﻓﺰاﯾﺶ ﻓﺸﺎر ﻣﺤﺼﻮر ﮐﻨﻨﺪه‬

‫‪σ١‬‬ ‫‪σ١‬‬
‫‪σ١‬‬
‫‪σ١‬‬

‫‪.‬‬

‫‪σ١‬‬
‫‪σ١‬‬

‫‪σ١‬‬ ‫‪σ١‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :30‬اﻧﻮاع ﺷﮑﺴﺘﮕﯽ در ﺳﻨﮕﻬﺎ‪.‬‬

‫‪ - 14-2‬ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺳﻨﮓ ﻫﺎي ﭘﻮﺳﺘﮥ زﻣﯿﻦ‬

‫ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﻃﺒﯿﻌﯽ در ﺳﻨﮓ ﻫﺎي ﭘﻮﺳﺘﮥ زﻣﯿﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ اي از دو ﺗﻨﺶ وزﻧﯽ )ﺛﻘﻠﯽ( و ﺗﮑﺘﻮﻧﯿﮑﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﻨﺶ وزﻧﯽ ﺳﻨﮓ ﻫﺎ و ﺧﺎك ﻫﺎ را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از راﺑﻄﮥ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪.‬‬

‫‪σz = γ0 .h‬‬

‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪:‬‬

 ‫»‪«140‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ : σz‬ﺗﻨﺶ ﻓﺸﺎري ﻗﺎﺋﻢ‪ : h .‬ﻋﻤﻖ ﺗﻮدة ﺳﻨﮓ‪ : γ ،‬وزن واﺣﺪ ﺣﺠﻢ ﺗﻮده ﺳﻨﮓ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫در ﻓﺸﺎر ﻣﺤﺼﻮر ﮐﻨﻨﺪة ‪ M‬ﺗﻨﺶ ﻫﺎي اﻓﻘﯽ ‪ σx‬و ‪ σy‬ﺑﺮ اﺳﺎس راﺑﻄﮥ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪µ‬‬
‫= ‪σx = σ y‬‬ ‫)‪( γ0h‬‬
‫‪1− µ‬‬

‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪:‬‬

‫در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪ µ‬ﺿﺮﯾﺐ ﭘﻮآﺳﻮن اﺳﺖ‪.‬‬

‫در ﺣﺎﻟﺖ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺗﻨﺶ در ﺗﻮدة ﺳﻨﮓ را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت ﯾﮏ ﺑﯿﻀﻮي دوار در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﻮر ﺑﺰرگ ﺗﺮ ﻣﺴـﺎوي ﺑـﺎ‬

‫‪ σz‬و ﻣﺤﻮر ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺮ ﻣﺴﺎوي ﺑﺎ ‪ σ x = σ y‬اﺳﺖ‪ .‬ﺷﮑﻞ ﺑﯿﻀـﻮي ﺑـﻪ ﺿـﺮﯾﺐ ﭘﻮآﺳـﻮن ﺑﺴـﺘﮕﯽ دارد‪ .‬ﺑـﺎ ﮐـﺎﻫﺶ ﺿـﺮﯾﺐ‬

‫ﭘﻮآﺳﻮن ﺑﯿﻀﻮي در ﺟﻬﺖ ﻗﺎﺋﻢ ﻃﻮﯾﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد و اﻓﺰاﯾﺶ ﺿﺮﯾﺐ ﭘﻮآﺳﻮن ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻤﺎﯾﻞ ﺑﯿﻀﻮي ﺑﻪ ﺷـﮑﻞ ﮐـﺮوي ﻣـﯽ ﺷـﻮد‪.‬‬

‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺿﺮﯾﺐ ﭘﻮآﺳﻮن ﺑﻪ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﻣﻘﺪار ﺧﻮد ﯾﻌﻨﯽ ‪ µ =0/5‬ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬ﺗﻨﺶ ﻫﺎ در ﺳﻪ ﺟﻬﺖ ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﯿﻀـﻮي ﺑـﻪ‬

‫ﺻﻮرت ﯾﮏ ﮐﺮه در ﻣﯽ آﯾﺪ‪ .‬ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﺗﮑﺘﻮﻧﯿﮑﯽ ﻧﺎﺷﯽ از ﺣﺮﮐﺖ ﭘﻮﺳﺘﮥ زﻣﯿﻦ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻓﺸﺎرﻫﺎي اﻓﻘـﯽ ﺑـﻪ ﺗـﻮدة ﺳـﻨﮓ‬

‫وارد ﺷﺪه و در ﻧﻬﺎﯾﺖ درز و ﮔﺴﻞ ﻫﺎ را اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ - 15-2‬ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﺗﮑﺘﻮﻧﯿﮑﯽ‬

‫ﺗﻨﺶ در ﯾﮏ ﺗﻮدة ﺳﻨﮓ ﯾﺎ ﺧﺎك ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻋﻼوه ﺑﺮ وزن ﺣﺎﺻﻞ از ﻃﺒﻘﺎت ﻓﻮﻗﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﺗﮑﺘﻮﻧﯿﮑﯽ ﻫـﻢ‬

‫ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ .‬در ﭼﯿﻦ ﺧﻮردﮔﯽ ﻫﺎ و ﮔﺴﻞ ﺧﻮردﮔﯽ ﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﺗﮑﺘﻮﻧﯿﮑﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻮﺿـﻌﯽ ﻋﻤـﻞ ﮐـﺮده اﻧـﺪ‪ .‬ﯾﮑـﯽ از‬

‫ﺗﻨﺶ ﻫﺎي اﺻﻠﯽ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻗﺎﺋﻢ اﺳﺖ‪ .‬در ﮔﺴﻞ ﻫﺎ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﮐﺪام ﯾﮏ از ﺗـﻨﺶ ﻫـﺎي اﺻـﻠﯽ ﻗـﺎﺋﻢ اﻧـﺪ‪،‬‬

‫ﮔﺴﻞ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽ آﯾﻨﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﺘﯽ ﮐﻪ ‪ σ3‬ﻗﺎﺋﻢ ﺑﺎﺷﺪ ﮔﺴﻞ اﯾﺠﺎد ﺷﺪه از ﻧﻮع راﻧﺪه اﺳـﺖ‪ .‬در ﺣـﺎﻟﺘﯽ ﮐـﻪ ‪σ1‬‬

‫ﻗﺎﺋﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮔﺴﻞ اﯾﺠﺎد ﺷﺪه از ﻧﻮع ﻋﺎدي اﺳﺖ و ﺣﺎﻟﺘﯽ ﮐﻪ ‪ σ2‬ﻗﺎﺋﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮔﺴﻞ اﯾﺠﺎد ﺷﺪه از ﻧﻮع اﻣﺘﺪاد ﻟﻐﺰ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ - 16 -2‬ﺳﻨﮓ ﻫﺎي آذرﯾﻦ‪ ،‬رﺳﻮﺑﯽ و دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ در رده ﺑﻨﺪي زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫ﺳﻨﮓ ﻫﺎي آذرﯾﻦ‪ ،‬رﺳﻮﺑﯽ و دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ را ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﻨﺸﺄ‪ ،‬ﺗﺮﮐﯿﺐ ﮐﺎﻧﯽ ﺷﻨﺎﺳﯽ ‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﻓﺸـﺎري ﯾـﮏ ﻣﺤـﻮري و ﻧﺴـﺒﺖ‬

‫ﻣﺪوﻟﯽ رده ﺑﻨﺪي ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺳﻨﮓ ﻫﺎي آذرﯾﻦ ﺑﯿﺮوﻧﯽ از ﺑﻠﻮرﻫﺎي رﯾﺰ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه اﻧﺪ و در آﻧﻬﺎ ﺣﻔﺮه ﻫﺎي ﺣﺎﺻﻞ از ﺧﺮوج ﮔﺎز ﺑﻪ ﻓﺮاواﻧـﯽ دﯾـﺪه ﻣـﯽ‬

‫ﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﺳﻨﮓ ﻫﺎي آذرﯾﻦ دروﻧﯽ از ﺑﻠﻮرﻫﺎي درﺷﺖ و درﻫﻢ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه اﻧﺪ و در آﻧﻬﺎ ﻫﯿﭻ ﺧﻠﻞ و ﻓﺮﺟﯽ دﯾﺪه ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺳﻨﮓ ﻫﺎي آذرﯾﻦ دروﻧﯽ از ﻧﻈﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﯾﮏ ﻣﺤﻮري و ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺪوﻟﯽ ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ ﺗﺮ از ﺳﻨﮓ ﻫـﺎي آذرﯾـﻦ ﺑﯿﺮوﻧـﯽ‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«141‬‬

‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﻨﮓ ﻫﺎي آذرﯾﻦ دروﻧﯽ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺸﺨﺺ‪ ،‬ﺳﻨﮓ ﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻓﺸﺎري ﯾﮏ ﻣﺤﻮري زﯾﺎد ﺗﺎ ﺧﯿﻠﯽ زﯾﺎد ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ در ﺳﻨﮓ ﻫﺎي آذرﯾﻦ ﺑﯿﺮوﻧﯽ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻓﺸﺎري ﯾﮏ ﻣﺤﻮري از ﺧﯿﻠﯽ ﮐﻢ ﺗﺎ ﺧﯿﻠـﯽ زﯾـﺎد ﺗﻐﯿﯿـﺮ ﻣـﯽ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺑـﺎ‬

‫ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻧﺎم زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺳﻨﮓ و ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻣﮑـﺎﻧﯿﮑﯽ آن ﻣـﯽ ﺑﺎﯾﺴـﺖ ﺑـﺎ ﺑﺮرﺳـﯿﻬﺎي ﺻـﺤﺮاﯾﯽ‪ ،‬ﺣﻔـﺎري و ﻋﻤﻠﯿـﺎت‬

‫ژﺋﻮﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺗﻮده ﺳﻨﮓ را ﮐﻪ ﺳﻮﻣﯿﻦ ﺟﺰء در رده ﺑﻨﺪي اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻮﺻﯿﻒ ﮐﺮد‪.‬‬

‫در ﺳﻨﮓ ﻫﺎي رﺳﻮﺑﯽ ﮐﻪ ﻓﻀﺎي ﺑﯿﻦ ذرات ﺗﻮﺳﻂ ﺳﯿﻤﺎن ﭘﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎي ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ اﯾﻦ ﺳﻨﮓ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻧﻮع و ﻣﻘﺪار‬

‫ﺳﯿﻤﺎن ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‪ .‬ﺳﻨﮓ ﻫﺎي رﺳﻮﺑﯽ ﺧﻮب ﺳﯿﻤﺎﻧﯽ ﺷﺪه داراي ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺎﻻ و ﺳﻨﮓ ﻫﺎي رﺳـﻮﺑﯽ ﺑـﺎ ﺳـﯿﻤﺎن ﺷـﺪﮔﯽ‬

‫ﺿﻌﯿﻒ‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﭘﺎﯾﯿﻨﯽ دارﻧﺪ‪.‬‬

‫در ﺳﻨﮓ ﻫﺎي دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﺎﻧﯽ ﻫﺎ داراي ﺟﻬﺖ ﯾﺎﻓﺘﮕﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺳﻠﯿﺖ‪ ،‬ﮔﻨﺎﯾﺲ‪ ،‬ﺷﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺳﻨﮓ ﺑـﺎ ﺗﻐﯿﯿـﺮ‬

‫ﺟﻬﺖ ﯾﺎﻓﺘﮕﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﻓﺸﺎر ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﺟﻬﺖ ﯾﺎﻓﺘﮕﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﯾﻨﮑﻪ دﯾﮕﺮ ﺻﻔﺤﺎت ﺿﻌﯿﻒ‬

‫وﺟﻮد ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻓﺸﺎري ﺳﻨﮓ زﯾﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﺟﻬﺖ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﻓﺸﺎر ﺑﻪ ﻣﻮازات ﺟﻬﺖ ﯾﺎﻓﺘﮕﯽ ﺳﻨﮓ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ دﻟﯿـﻞ‬

‫ﺧﻤﯿﺪﮔﯽ ورﻗﻪ ﻫﺎي ﮐﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﻔﺎوﻣﺖ ﻓﺸﺎري ﺳﻨﮓ ﮐﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﻫﻢ اﻋﻤﺎل ﻓﺸﺎر ﺑﺎ زاوﯾﻪ اي ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ ﺟﻬـﺖ ﯾـﺎﻓﺘﮕﯽ‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺻﻔﺤﺎت ﺿﻌﯿﻒ ﻧﯿﻤﻪ ﻣﻮازي ﺑﺎ ﺟﻬﺖ وارد آﻣﺪن ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺑﺮش‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ ﺳﻨﮓ ﮐﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ : 31‬رده ﺑﻨﺪي ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺳﻨﮓ ﻫﺎي آذرﯾﻦ‪.‬‬

 ‫»‪«142‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫)ب (‬ ‫)اﻟﻒ(‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ : 32‬رده ﺑﻨﺪي ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺳﻨﮓ ﻫﺎي رﺳﻮﺑﯽ آﻟﯽ و ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ )اﻟﻒ( و رﺳﻮﺑﯽ آواري)ب(‪.‬‬

‫)ب(‬ ‫)اﻟﻒ(‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :33‬رده ﺑﻨﺪي ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺳﻨﮓ ﻫﺎي دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ ﺑﺎ درﺟﮥ ﭘﺎﯾﯿﻦ )اﻟﻒ( و ﺳﻨﮓ ﻫﺎي دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ ﺑﺎ درﺟﮥ ﺑﺎﻻ)ب(‪.‬‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«143‬‬

‫‪ -17 -2‬ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻋﺪدي ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ ﺳﻨﮓ ﻫﺎ‬

‫ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ ﺳﻨﮓ ﻫﺎ ﻋﺒﺎرت اﻧﺪ از ‪ :‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻓﺸﺎري ﯾﮏ ﻣﺤﻮري ) ‪ (σ c‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺸﺸﯽ ﯾﮏ ﻣﺤـﻮري‬

‫)‪ ، (σ t‬ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ )‪ ،(c‬زاوﯾﮥ اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ )‪ (φ‬و ﺿﺮﯾﺐ اﺻﻄﮑﺎك )‪ (µs‬ﮐﻪ در ﺟﺪوﻟﯽ از ﻓﺎرﻣﺮ )‪ (1986‬ﺑﺮاي ﺳﻨﮓ‬

‫ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ آﻣﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﺳﻨﮓ ﻫﺎي آذرﯾﻦ )ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان ﻣﺜـﺎل دوﻟﺮﯾـﺖ و ﺑﺎزاﻟـﺖ( داراي ﺣـﺪاﮐﺜﺮ ﻣﻘﺎوﻣـﺖ‪ ،‬در ﺳـﻨﮓ ﻫـﺎي‬

‫دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ )ﮐﻮارﺗﺰﯾﺖ( ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﺘﻮﺳﻂ و ﺳﻨﮓ ﻫﺎي رﺳﻮﺑﯽ )ﻣﺎﺳﻪ ﺳﻨﮓ و ﺷﯿﻞ( ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ را دارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪µS = tan φ‬‬ ‫‪) φ‬درﺟﻪ(‬ ‫‪(MPa)c‬‬ ‫‪(MPa)σt‬‬ ‫‪(MPa)σC‬‬ ‫ﻧﺎم ﺳﻨﮓ‬

‫‪1-1/8‬‬ ‫‪45 -60‬‬ ‫‪14 -50‬‬ ‫‪7 -25‬‬ ‫‪100-250‬‬ ‫ﮔﺮاﻧﯿﺖ‬

‫‪15-30‬‬ ‫‪180-300‬‬ ‫دﯾﻮرﯾﺖ‬

‫‪1/4-1/8‬‬ ‫‪55 -60‬‬ ‫‪25-35‬‬ ‫‪15-35‬‬ ‫‪200-350‬‬ ‫دوﻟﺮﯾﺖ‬

‫‪15 -30‬‬ ‫‪180-300‬‬ ‫ﮔﺎﺑﺮو‬

‫‪1/2-1/4‬‬ ‫‪50 -55‬‬ ‫‪20-60‬‬ ‫‪10 -30‬‬ ‫‪20-170‬‬ ‫ﺑﺎزاﻟﺖ‬

‫‪0/7-1/2‬‬ ‫‪35 -55‬‬ ‫‪8 -40‬‬ ‫‪4-25‬‬ ‫‪10-100‬‬ ‫ﻣﺎﺳﻪ ﺳﻨﮓ‬

‫‪0/25-0/6‬‬ ‫‪15 -30‬‬ ‫‪3 -30‬‬ ‫‪2-10‬‬ ‫‪30-250‬‬ ‫ﺷﯿﻞ‬

‫‪0/7 -1/2‬‬ ‫‪35 -50‬‬ ‫‪10 -50‬‬ ‫‪5 -25‬‬ ‫‪80-250‬‬ ‫آﻫﮏ‬

‫‪15 -25‬‬ ‫‪5-50‬‬ ‫دوﻟﻮﻣﯿﺖ‬

‫‪2 -5‬‬ ‫‪150-300‬‬ ‫زﻏﺎل‬

‫‪1/2-1/8‬‬ ‫‪50 -60‬‬ ‫‪10 -60‬‬ ‫‪10 -30‬‬ ‫‪50 -200‬‬ ‫ﮐﻮارﺗﺰﯾﺖ‬

‫‪5 -20‬‬ ‫‪50 -200‬‬ ‫ﮔﻨﺎﯾﺲ‬

‫‪0/7 -1/2‬‬ ‫‪35 -50‬‬ ‫‪15 -30‬‬ ‫‪7 -20‬‬ ‫‪100-250‬‬ ‫ﻣﺮﻣﺮ‬

‫‪7-20‬‬ ‫‪100 -200‬‬ ‫اﺳﻠﯿﺖ‬

‫ﺟﺪول ‪ : 9‬ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ ﺳﻨﮓ ﻫﺎ )ﻓﺎرﻣﺮ‪.(1968 ،‬‬

 ‫»‪«144‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺳﻮاﻻت ﺗﺴﺘﯽ‬

‫‪ -1‬ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺳﻨﮓ ﺗﺤﺖ ﺗﻨﺶ ﺗﮏ ﻣﺤﻮري ‪ 4 ،σ = 200 KN/m2‬درﺻﺪ اﺳﺘﺮﯾﻦ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬اﻧﺪازة ﻣﺪول ﯾﺎﻧﮓ‬

‫)‪ (Young Modulus‬اﯾﻦ ﺳﻨﮓ ﭼﻨﺪ ‪ KN/m2‬اﺳﺖ؟‬

‫‪5000(4‬‬ ‫‪800(3‬‬ ‫‪500(2‬‬ ‫‪8(1‬‬

‫‪ -2‬در ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﻨﺪي ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺳﻨﮓ ﻫﺎ از ﮐﺪام ﭘﺎراﻣﺘﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﯽ ﺷﻮد؟‬

‫‪(2‬ﻣﺪول ﭘﻮآﺳﻮن‬ ‫‪ (1‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻓﺸﺎري ﺗﮏ ﻣﺤﻮري و ﻣﺪول ﯾﺎﻧﮓ‬

‫‪(4‬ﻣﺪول ﯾﺎﻧﮓ و ﻣﺪول ﭘﻮآﺳﻮن‬ ‫‪(3‬ﻣﺪول ﯾﺎﻧﮓ‬

‫‪ -3‬ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺳﻨﮓ آﻫﮏ ﺗﺤﺖ ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ‪ σ3 = 200 KN/m2 ، σ1 =800 KN/m2‬ﺷﮑﺴﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ اﯾﻦ‬

‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺗﺤﺖ زاوﯾﮥ ‪ 45 º‬ﺑﺸﮑﻨﺪ‪ ،‬اﻧﺪازة ﺗﻨﺶ ﻧﺮﻣﺎل و ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ وارد ﺑﺮ ﺻﻔﺤﮥ ﺷﮑﺴﺘﮕﯽ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﮐﯿﻠﻮﻧﯿﻮﺗﻦ ﺑﺮ ﻣﺘﺮ‬

‫ﻣﺮﺑﻊ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ از راﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﭗ ﮐﺪام اﺳﺖ؟‬

‫‪ 500 (4‬و ‪500‬‬ ‫‪ 300 (3‬و ‪500‬‬ ‫‪ 500 (2‬و ‪300‬‬ ‫‪ 300 (1‬و ‪300‬‬

‫‪ -4‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺸﺸﯽ ﺳﻨﮓ ﻫﺎ ‪ ..........‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺗﺮاﮐﻤﯽ ﻓﺸﺎري آﻧﻬﺎ اﺳﺖ؟‬

‫‪ (4‬ﻫﻤﯿﺸﻪ ﮐﻤﺘﺮ از‬ ‫‪ (3‬ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﯿﺸﺘﺮ از‬ ‫‪ (2‬ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫‪ (1‬ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻧﺼﻒ‬

‫‪ -5‬در ﯾﮏ آزﻣﺎﯾﺶ ﺳﻪ ﻣﺤﻮري ‪ σ3 = σ2 = 200 KN/m2 ، σ1 = 100 KN/m2‬اﮔﺮ اﻧﺪازة ﻣﺪول ﭘﻮآﺳﻮن ‪ 0/2‬و‬

‫ﻣﺪول ﯾﺎﻧﮓ‪ 500 KN/m2‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻧﺪازة اﺳﺘﺮﯾﻦ در ﺟﻬﺖ ‪ σ1‬ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬

‫‪0/368 (4‬‬ ‫‪0/184 (3‬‬ ‫‪0/36(2‬‬ ‫‪0/018 (1‬‬

‫‪ -6‬در ﯾﮏ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺗﻨﺶ‪-‬ﮐﺮﻧﺶ ﮐﺎﻣﻞ‪ ،‬ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺳﻨﮓ‪ ،‬ﭘﺲ از ﮔﺬﺷﺖ از ﻧﻘﻄﮥ ﺗﺴﻠﯿﻢ و ﻗﺒﻞ از رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ‬

‫ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺧﻮد‪ ،‬ﭼﻪ رﻓﺘﺎري از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ؟‬

‫‪ (2‬ﺧﻤﯿﺮي ﮐﺎﻣﻞ )ﺧﻄﯽ(‬ ‫‪ (1‬ارﺗﺠﺎﻋﯽ )اﻻﺳﺘﯿﮏ( ﻏﯿﺮﺧﻄﯽ‬

‫‪ (4‬ﺧﻤﯿﺮي ﺷﮑﻞ ﭘﺬﯾﺮ )داﮐﺘﯿﻞ(‬ ‫‪ (3‬ﺧﻤﯿﺮي ﺷﮑﻨﻨﺪه )ﺑﺮﯾﺘﯿﻞ(‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«145‬‬

‫‪ -7‬ﮐﺪام ﮔﺰﯾﻨﻪ ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ ؟‬

‫‪ (1‬ﻫﺮﭼﻪ زﺑﺮي ﺳﻄﻮح درزه ﻫﺎ در ﯾﮏ ﺗﻮده ﺳﻨﮓ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮐﯿﻔﯿﺖ آن ﺑﺪﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (2‬ﻫﺮﭼﻪ ﻓﺎﺻﻠﮥ درزه ﻫﺎ در ﯾﮏ ﺗﻮده ﺳﻨﮓ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮐﯿﻔﯿﺖ آن ﺑﺪﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (3‬ﻫﺮﭼﻪ ﺗﻌﺪاد درزه ﻫﺎ در ﯾﮏ ﺗﻮده ﺳﻨﮓ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮐﯿﻔﯿﺖ ان ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﺗﺪاوم درزه ﻫﺎ در ﯾﮏ ﺗﻮده ﺳﻨﮓ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮐﯿﻔﯿﺖ آن ﺑﺪﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -8‬اﮔﺮ زاوﯾﮥ ﺳﻄﺢ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ‪.................‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻨﺶ ﻗﺎﺋﻢ وارد ﺑﺮ ﯾﮏ ﺳﻄﺢ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﻣﻘﺪار ﺧﻮد را‬

‫دارد؟‬

‫‪60º (4‬‬ ‫‪45º (3‬‬ ‫‪30º (2‬‬ ‫‪15º (1‬‬

 ‫»‪«146‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫ﭘﺎﺳﺨﻨﺎﻣﻪ ﺳﻮاﻻت ﺗﺴﺘﯽ‬

‫‪ -1‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫‪ = E = σ = 200 = 5000KN / m2‬ﻣﺪول ﯾﺎﻧﮓ‬

‫‪ε‬‬ ‫‪0 / 04‬‬

‫‪ -2‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ در ﻣﺒﺤﺚ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﻨﺪي ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺳﻨﮓ ﻫﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬در ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﻨﺪي ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺳﻨﮓ ﻫـﺎ از ﻣـﺪول‬

‫ﯾﺎﻧﮓ و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻓﺸﺎري ﻣﺤﻮري ﺳﻨﮓ ﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -3‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫‪σ + σ3 σ1 − σ3‬‬ ‫‪800 + 200 800 − 200‬‬

‫‪σn = 1‬‬ ‫‪+‬‬ ‫= ‪COS2θ‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪COS90 = 500‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪σ − σ3‬‬ ‫‪800 − 200‬‬
‫‪σt = 1‬‬ ‫= ‪Sin2θ‬‬ ‫‪Sin90 = 30‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪ -4‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺸﺸﯽ ﺟﺴﻢ ﮐﻤﺘﺮ از ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻓﺸﺎرﺷﯽ آﻧﻬﺎﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ در ﺑﺤﺚ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺸﺸﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺎرﻣﺮ‬

‫ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺸﺸﯽ ﺳﻨﮓ ﻫﺎ ‪ 1-4‬درﺻﺪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻓﺸﺎرﺷﯽ آﻧﻬﺎ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -5‬ﮔﺰﯾﻨﮥ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -6‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫در ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺗﻨﺶ – ﮐﺮﻧﺶ ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺳﻨﮓ ﺑﻌﺪ از ﻧﻘﻄﮥ ﺗﺴﻠﯿﻢ و ﻗﺒﻞ از رﺳﯿﺪن ﺑـﻪ ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﺣـﺪاﮐﺜﺮ‪ ،‬رﻓﺘـﺎري ﺧﻤﯿـﺮي‬

‫ﺷﮑﻞ ﭘﺬﯾﺮ ﯾﺎ داﮐﺘﯿﻞ از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ‪.‬‬

‫‪ -7‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫ﻫﺮ ﭼﻪ ﺗﺪوم درزه ﻫﺎ در ﯾﮏ ﺗﻮده ﺳﻨﮓ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮐﯿﻔﯿﺖ آن ﺑﺪﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«147‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ :‬ﺣﺮﮐﺖ آب در ﺧﺎك و ﺳﻨﮓ‬

‫‪ -1-3‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ آب ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻣﺸﮑﻞ اﺳﺎﺳﯽ در ﭘﺮوژه ﻫﺎي ﻋﻤﺮاﻧﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻘﺶ اﺻﻠﯽ آب در زﯾﺮ ﺳـﺎزه ﻫـﺎي ﻣﻬﻨﺪﺳـﯽ و‬

‫ﭘﯽ در ﺟﻬﺖ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺧﺎك و ﺳﻨﮓ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺳﺎزه ﻫﺎي آﺑﯽ‪ ،‬ﻓﺸﺎر آب ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﻓﺸﺎر ﻣﻨﻔـﺬي ﯾـﺎ ﻓﺸـﺎر‬

‫آب اﺿﺎﻓﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ اﻋﻤﺎل ﻓﺸﺎر ﺑﻪ داﺧﻞ ﺗﻮده ﻫﺎي ﺧﺎك و ﺳﻨﮓ ﻋﻤﻼ وزن ﻻﯾﻪ ﻫﺎي روﯾﯽ را ﺧﻨﺜﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‬

‫و زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻓﺸﺎر از ﺣﺪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ زﻣﯿﻦ ﺑﮕﺬرد و ﺑﺮ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ و اﺻﻄﮑﺎك ﻏﻠﺒﻪ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬دﭼـﺎر ﮔﺴـﯿﺨﺘﮕﯽ ﻣـﯽ‬

‫ﺷﻮد‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﻬﺴﺎزي زﻣﯿﻦ‪ ،‬ﺧﺮوج آب از زﻣﯿﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺪار ﺧﺮوج آب‪ ،‬ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻣﯿﺰان ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي زﻣـﯿﻦ اﺳـﺖ‪.‬‬

‫ﯾﻌﻨﯽ ﺗﺤﮑﯿﻢ ﮐﻪ ﻧﺸﺴﺖ زﻣﯿﻦ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺧﺮوج آب از داﺧﻞ زﻣﯿﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ارﺗﺒﺎط ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﺎ ﭘﺘﺎﻧﺴـﯿﻞ و ﺗـﻮان ﺧـﺮوج آب‬

‫دارد‪.‬‬

‫در اﻋﻤﺎق زﯾﺎد ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻓﺸﺎر زﯾﺎد ﻧﺎﺷﯽ از وزن ﺧﺎك ﻻﯾﻪ ﻫﺎي ﺑﺎﻻ‪ ،‬داﻧﻪ ﻫﺎي ﺧﺎك ﺑﻪ ﻫﻢ ﻓﺸﺮده ﺷﺪه و ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﻧﻔﻮذ ﻣﯽ‬

‫ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺎ ﻣﺤﺼﻮر ﮐﺮدن ﻻﯾﻪ ﻫﺎي آب‪ ،‬ﻣﻨﺎﺑﻊ آﺑﻬﺎي زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ را اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﻣﻨﻄﻘﮥ آﺑـﺪار ﺑـﻪ دو ﻧﺎﺣﯿـﮥ اﺷـﺒﺎع و‬

‫ﻏﯿﺮاﺷﺒﺎع ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬در ﻣﻨﻄﻘﮥ اﺷﺒﺎع ﺗﻤﺎم ﺣﻔﺮات ﻣﻮﺟﻮد ﺑﯿﻦ داﻧﻪ ﻫﺎي ﺧﺎك از آب ﭘﺮ ﺷﺪه اﻧـﺪ‪ .‬در ﺣـﺎﻟﯽ ﮐـﻪ در‬

‫ﻣﻨﻄﻘﮥ ﻧﯿﻤﻪ اﺷﺒﺎع ﮐﻪ ﺗﺎ ﺳﻄﺢ زﻣﯿﻦ اداﻣﻪ دارد‪ ،‬ﻗﺴﻤﺘﯽ از ﺣﻔﺮه ﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ آب و ﻗﺴﻤﺘﯽ ﻫﻢ ﺗﻮﺳﻂ ﻫﻮا اﺷﻐﺎل ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺳﻄﺢ ﺑﯿﻦ اﯾﻦ دو ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﺳﻄﺢ اﯾﺴﺘﺎﺑﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﯿﺴﺖ و در اﺛﺮ ﺗﻐﯿﯿـﺮ ﻋـﻮاﻣﻠﯽ ﭼـﻮن ﻣﯿـﺰان ﺑـﺎرش‪ ،‬ﻓﺸـﺎر‬

‫اﺗﻤﺴﻔﺮ‪ ،‬دﻣﺎ‪ ،‬ﺑﺮداﺷﺖ و ﻧﻈﺎﯾﺮ آﻧﻬﺎ ﺑﺎﻻ و ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﯽ رود‪ .‬اﺧﺘﻼف ﺳﻄﺢ اﯾﺴﺘﺎﺑﯽ آب ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ‪ ،‬ﺟﺮﯾﺎن آﺑـﯽ را ﺑـﻪ وﺟـﻮد‬

‫ﻣﯽ آورد‪ .‬در ﺳﻄﺢ اﯾﺴﺘﺎﺑﯽ‪ ،‬ﻓﺸﺎر ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ ﺳﻄﺢ آب ﺑﺮاﺑﺮ ﻓﺸﺎر اﺗﻤﺴﻔﺮ ﻣﺤﻠﯽ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻃﻮر اﺳـﺘﺎﺗﯿﮏ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ ﻋﻤـﻖ‬

‫اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ در ﻋﻤﻖ ‪ z‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ اﯾﺴﺘﺎﺑﯽ ﻓﺸﺎر اﺳﺘﺎﺗﯿﮏ آب )‪ (P‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪:‬‬

‫‪P = γ w .z‬‬

‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪:‬‬

‫‪ : γw‬وزن ﻣﺨﺼﻮص آب و ‪ : z‬ﻋﻤﻘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺸﺎر اﺳﺘﺎﺗﯿﮏ آب در آن ﻋﻤﻖ ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮرﺳﯽ ﺣﺮﮐﺖ آب در ﺧﺎك ﯾﮑﯽ از ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬﻢ ﺧﺎك و ﭘﯽ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷـﻮد‪ .‬ﺣﺮﮐـﺖ آب در ﺧـﺎك ﺗﺤـﺖ ﺗـﺄﺛﯿﺮ‬

‫ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺘﻌﺪدي ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﯿﺮد ﮐﻪ دو ﻋﺎﻣﻞ زﯾﺮ ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ اﯾﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪:‬‬
 ‫»‪«148‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ -1‬ﻗﺪرت و اﻧﺮژي آب ﺑﺮاي ﻋﺒﻮر ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﭘﺎراﻣﺘﺮ اﻧﺮژي ذرات آب ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪ -2‬ﻣﯿﺰان ﺣﻔﺮات و ﻧﺤﻮة ارﺗﺒﺎط ﺣﻔﺮات ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﮐﻪ ﺑﺎ ﭘﺎراﻣﺘﺮ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﺧﺎك ﻫﺎ ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫در اداﻣﻪ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ دو ﭘﺎراﻣﺘﺮ اﻧﺮژي آب در ﺧﺎك و ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﻣﯽ ﭘﺮدازﯾﻢ‪.‬‬

‫‪ -2-3‬اﻧﺮژي آب در ﺧﺎك‬

‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ اﻧﺮژي ﯾﮏ ذره آب از ﺳﻪ ﺑﺨﺶ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -1‬اﻧﺮژي ارﺗﻔﺎﻋﯽ )‪ : (Ee‬ﻫﺮ ﭼﻘﺪر ﯾﮏ ذره در ارﺗﻔﺎع ﺑﯿﺸﺘﺮي ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬داراي اﻧﺮژي ﺑﯿﺸﺘﺮي اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -2‬اﻧﺮژي ﻓﺸﺎر آب )‪ : (EP‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﻓﺸﺎر ﺑﯿﺸﺘﺮي از آب در ﭘﺸﺖ ﯾﮏ ذره ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻧﺮژي آن ذره ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ -3‬اﻧﺮژي ﺳﺮﻋﺖ )‪ : (Ev‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﯾﮏ ذره ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬داراي اﻧﺮژي ﺑﯿﺸﺘﺮي ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬در واﻗﻊ اﻧﺮژي ﻧﻈﯿﺮ ﺳﺮﻋﺖ‬

‫ﻫﻤﺎن اﻧﺮزي ﺟﻨﺒﺸﯽ ذرة آب اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪E = mv2‬‬ ‫اﻧﺮزي ﺟﻨﺒﺸﯽ ذره‬
‫‪2‬‬
‫‪1 2‬‬ ‫اﮔﺮ اﯾﻦ ﺣﺎﺻﻞ ﺑﺮ وزن ذره ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﻮد‪ ،‬راﺑﻄﮥ زﯾﺮ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪:‬‬
‫‪v2‬‬
‫‪mv‬‬
‫‪Ev 2‬‬
‫= ‪hv‬‬ ‫=‬ ‫=‬
‫‪W‬‬ ‫‪mg‬‬ ‫‪2g‬‬

‫‪v2‬‬
‫ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﮐـﺮده و ‪ hv‬را از ﻣﺤﺎﺳـﺒﺎت اﻧـﺮژي آب در ﺧـﺎك‬ ‫ﭼﻮن ﺳﺮﻋﺖ ﺣﺮﮐﺖ ذره در آب ﻧﺎﭼﯿﺰ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮان از‬
‫‪2g‬‬

‫‪ht = he + hp + hv‬‬ ‫⇒‬ ‫در ﺧﺎك ﻫﺎ ‪hv = .‬‬ ‫⇒‬ ‫‪ht = he + hp‬‬ ‫ﺣﺬف ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﯽ ‪:‬‬

‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﺑﺮاي ﺑﯿﺎن اﻧﺮژي واﺣﺪ وزن )‪ (h‬ازﻟﻔﻆ ﻫﺪ )‪ (Head‬ﯾﺎ ﺑﺎر آﺑﯽ ﯾﺎ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺜﻼ ﻫﺪ ﮐـﻞ ﯾـﺎ‬

‫ﺑﺎر آﺑﯽ ﮐﻞ )‪ ،(ht‬ﻫﺪ ارﺗﻔﺎع ﯾﺎ ﺑﺎر آﺑﯽ ارﺗﻔﺎع )‪.(he‬‬

‫ﻫﺪ ارﺗﻔﺎع‪ ،‬ﻫﺪ ﻓﺸﺎر و ﻫﻤﯿﻦ ﻃﻮر ﻫﺪ ﮐﻞ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺜﺒﺖ ﯾﺎ ﻣﻨﻔﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻫﯿﭽﮑﺪام از آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺒﻨـﺎي‬

‫ﺣﺮﮐﺖ آب ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺠﻤﻮع اﯾﻦ دو‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻫﺪ ﮐﻞ ﻣﺒﻨﺎي ﺣﺮﮐﺖ آب اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﻧﺮزي ﮐﻞ ﯾﮏ ذره از ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ﺳﻪ اﻧﺮزي ﺑﺎﻻ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ‪.‬‬

‫‪E total = Ee + Ep + Ev‬‬

‫اﻧﺮژي ﺳﺮﻋﺖ ‪ +‬اﻧﺮژي ﻓﺸﺎر آب ‪ +‬اﻧﺮژي ارﺗﻔﺎﻋﯽ = اﻧﺮژي ﮐﻞ‬

‫واﺣﺪ اﻧﺮژي ژول ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«149‬‬

‫ﻃﻮل )‪ × (m‬ﻧﯿﺮو )‪ = (N‬ژول )‪(J‬‬

‫‪E‬‬
‫ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑـﺮ‬ ‫(‬ ‫)‬ ‫اﻣﺎ در ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﭘﺎراﻣﺘﺮي ﮐﻪ ﻣﺒﻨﺎي ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺧﻮد اﻧﺮژي )‪ (E‬ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ اﻧﺮژي واﺣﺪ وزن‬
‫‪W‬‬

‫اﯾﻦ اﺳﺎس ﭘﺎراﻣﺘﺮ اﻧﺮژي واﺣﺪ وزن ﺑﺎ ‪ h‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه و راﺑﻄﻪ ‪ E total = Ee + Ep + Ev‬ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﻧﻮﺷـﺘﻪ ﻣـﯽ‬

‫ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ht = he + hp + hv‬‬
‫‪N×m‬‬ ‫اﻧــﺮژي‬
‫از‬ ‫=‪h‬‬ ‫اﺳـﺖ‪ .‬واﺣـﺪ آن ﻧﯿـﺰ ﻃﺒـﻖ راﺑﻄـﻪ‬ ‫=‪h‬‬ ‫ﺑﻪ اﯾﻦ راﺑﻄﻪ‪ ،‬راﺑﻄﮥ ﺑﺮﻧﻮﻟﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ اﯾﻨﮑـﻪ‬
‫‪N‬‬ ‫وزن‬

‫ﺟﻨﺲ ﻃﻮل ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫آب از ﻧﻘﻄﮥ ﺑﺎ اﻧﺮزي ﺑﯿﺸﺘﺮ‪ ،‬اﻧﺮژي ﺧﻮد را آزاد ﮐﺮده و ﺑﻪ ﻧﻘﻄﮥ ﺑﺎ اﻧﺮژي ﮐﻤﺘﺮ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻋﺎﻣﻞ ﺣﺮﮐﺖ از ﻧﻘﻄﻪ اي ﺑﻪ‬

‫ﻧﻘﻄﮥ دﯾﮕﺮ‪ ،‬اﺧﺘﻼف اﻧﺮزي ﮐﻞ ) ‪ ht‬ﯾﺎ ‪ (E t‬در ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑـﻮدن اﻧـﺮژي ارﺗﻔـﺎﻋﯽ )‪ (he‬آب ﯾـﺎ‬

‫اﻧﺮژي ﺳﺮﻋﺖ )‪ (hv‬ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﺑﺎﻋﺚ ﺣﺮﮐﺖ آب ﻧﻤﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺠﻤﻮع اﻧـﺮژي ﻓـﻮق در ﯾـﮏ ﻧﻘﻄـﻪ‪ ،‬از ﻧﻘﻄـﮥ دﯾﮕـﺮ‬

‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺣﺮﮐﺖ اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد‪ .‬اﻧﺮژي دو ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺎ ‪ Δh‬ﻧﻤﺎﯾﺶ داده ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -3- 3‬ﻧﺤﻮة ﺗﻌﯿﯿﻦ اﻧﺮزي آب در ﺧﺎك )ﻫﺪ ارﺗﻔﺎع و ﻫﺪ ﻓﺸﺎر(‬

‫ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﻧﯿﺰ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ اﻧﺮزي ﮐﻞ ﯾﮏ ذره آب ﮐﺎﻓﯿﺴﺖ ﺗﺎ ﻫﺪ ارﺗﻔﺎع و ﻫﺪ ﻓﺸﺎر آب را ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‬

‫و از ﻣﺠﻤﻮع آن ﻫﺎ‪ ،‬ﻫﺪ ﮐﻞ ﯾﺎ اﻧﺮزي ﮐﻞ را ﺣﺴﺎب ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬

‫‪ -‬ﺗﻌﯿﯿﻦ اﻧﺮزي ارﺗﻔﺎﻋﯽ ) ‪ : (he‬از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ در اﻧﺮژي ارﺗﻔﺎﻋﯽ ﻓﻘﻂ ارﺗﻔﺎع ذرات آب ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺣﺎﺋﺰ اﻫﻤﯿﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ‪ he‬ﺑﺎﯾﺪ ﯾﮏ ﺳﻄﺢ اﻓﻘﯽ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﺮاز ﻣﺒﻨﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﻮده‪ ،‬ﻓﺎﺻﻠﮥ ﻫﺮ ذرة آب ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮاز ﻣﺒﻨﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ﻫﺪ‬

‫ارﺗﻔﺎع ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﺤﻞ ﺗﺮاز ﻣﺒﻨﺎ ﻫﻤﮥ ‪ he‬ﻫﺎ ﺑﻪ ﯾﮏ اﻧﺪازه زﯾﺎد ﯾﺎ ﮐﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪he = 0‬‬ ‫ﻧﻘﺎط واﻗﻊ روي ﺗﺮاز ﻣﺒﻨﺎ‬

‫ﻧﻘﺎط واﻗﻊ در ﺑﺎﻻي ﺗﺮاز ﻣﺒﻨﺎ ‪he > 0‬‬

‫ﻧﻘﺎط واﻗﻊ در ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮاز ﻣﺒﻨﺎ‬ ‫< ‪0he‬‬

 ‫»‪«150‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ -‬ﺗﻌﯿﯿﻦ اﻧﺮژي ﻓﺸﺎرآب ) ‪ : (hp‬ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ اﻧﺮزي ﻓﺸﺎر آب از ﯾﮏ ﻟﻮﻟﮥ ﻗﺎﺋﻢ ﺑﻪ ﻧﺎم ﭘﯿﺰوﻣﺘﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷـﻮد‪ .‬اﮔـﺮ ﺳـﺮ‬

‫ﻟﻮﻟﮥ ﭘﯿﺰوﻣﺘﺮ در ﻧﻘﻄﻪ اي ﮐﻪ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻓﺸﺎر آن ﻣﺪ ﻧﻈﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ ،‬آب ﺑـﺎﻻ رﻓﺘـﻪ و ﻣﻘـﺪار آب ﺑـﺎﻻ رﻓﺘـﻪ در ﭘﯿﺰوﻣﺘـﺮ‪،‬‬

‫ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﻫﻤﺎن ﻓﺸﺎر آب ﻣﻮﺟﻮد در ﻧﻘﻄﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ = h × γω‬وزن ﻣﺨﺼﻮص آب × ارﺗﻔﺎع آب ﺑﺎﻻرﻓﺘﻪ در ﭘﯿﺰوﻣﺘﺮ = ‪UM‬‬

‫‪u‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ : 1‬ﭘﯿﺰوﻣﺘﺮ‬ ‫‪( M)=h‬‬
‫= )‪ (hp‬ﻫﺪ ﻓﺸﺎر آب = ارﺗﻔﺎع ﻣﻌﺎدل ﻓﺸﺎر آب در ﻧﻘﻄﮥ ‪M‬‬ ‫‪γω‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ اﻧﺮزي ﮐﻞ )ﻫﺪ ﮐﻞ( از ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ﻫﺪ ارﺗﻔﺎع و ﻫﺪ ﻓﺸﺎر آب ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ‪:‬‬

‫اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع ﺳﻄﺢ آب در ﭘﯿﺰوﻣﺘﺮ ﺗﺎ ﺗﺮاز ﻣﺒﻨﺎ = ﻫﺪ ﮐﻞ در ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ ) ‪(ht‬‬

‫در ﺷﮑﻞ زﯾﺮ‪:‬‬

‫‪ht > ht > ht > ht‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪hp ′‬‬
‫‪1‬‬

‫‪(1)′‬‬

‫‪ht2‬‬
‫‪hp ′‬‬
‫‪4‬‬

‫)‪(4′‬‬
‫‪ht3‬‬
‫‪h e 1′‬‬ ‫‪h t1‬‬
‫‪ht4‬‬

‫‪he ′‬‬
‫‪4‬‬

‫ﺷﮑﻞ‪ : 2‬ﻫﺪ ﮐﻞ = اﺧﺘﻼف ﺳﻄﺢ ﭘﯿﺰوﻣﺘﺮ ﺗﺎ ﺳﻄﺢ ﻣﺒﻨﺎ‪.‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«151‬‬

‫در ﺷﮑﻞ ﺑﺎﻻ آب ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺖ از ﻣﺨﺰن ‪ A‬و ﺟﺮﯾﺎن ﯾﺎﻓﺘﻦ در درون ﺧﺎك از ﺗﺮاز اﻧﺮژي ﺑﺎﻻﺗﺮ در ﻧﻘﻄﮥ ‪ m‬ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ ﺑﺎ ﮐـﺎﻫﺶ‬

‫اﻧﺮژي ﺑﻪ ﺗﺮاز ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮدر ﻧﻘﻄﮥ ‪ n‬ﻣﯽ رﺳﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﮐﻪ ﻫﺪ ﮐﻞ در ﺗﻤﺎم ﻧﻘﺎط درون ﯾﮏ ﻣﺨﺰن آب ﺳﺎﮐﻦ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻮده و ﻣﺴﺎوي اﺳﺖ ﺑﺎ ارﺗﻔﺎع ﺳـﻄﺢ‬

‫آب ﻣﺨﺰن ﺗﺎ ﺳﻄﺢ ﻣﺒﻨﺎ‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﺗﺮازي ﮐﻪ داراي ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ اﻧﺮزي اﺳﺖ و ﺟﺮﯾﺎن از آن آﻏﺎز ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﺎﻻ دﺳﺖ ﺟﺮﯾﺎن )ﺷﮑﻞ ﺑﺎﻻ ﻣﺨـﺰن‪ ،(A‬و ﺗـﺮازي‬

‫ﮐﻪ داراي ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ اﻧﺮژي ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺟﺮﯾﺎن ﺑﻪ ﺳﻤﺖ آن ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ ﺟﺮﯾﺎن ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ )در ﺷـﮑﻞ ﺑـﺎﻻ ﻣﺨـﺰن‬

‫‪ .(B‬اﺧﺘﻼف اﻧﺮژي ﺑﺎﻻ دﺳﺖ و ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺤﻞ ﺳﻄﺢ ﻣﺒﻨﺎ ﻧﺒﻮده و ﻣﻘﺪار آن ﻫﻤﻮاره ﺑﺮاﺑـﺮ ‪) H‬اﺧـﺘﻼف ﺳـﻄﺢ آب‬

‫ﺑﯿﻦ ﺑﺎﻻدﺳﺖ و ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ( ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﯽ اﻧﺮژي ﻧﻘﺎط ﺑﺎﻻدﺳﺖ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ H1‬و )ارﺗﻔـﺎع ﺳـﻄﺢ آب ﺗـﺎ ﺳـﻄﺢ ﻣﺒﻨـﺎ( و‬

‫اﻧﺮژي ﻧﻘﺎط ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ ﺑﺮاﺑﺮ ‪) H2‬ارﺗﻔﺎع ﺳﻄﺢ آب ﺗﺎ ﺳﻄﺢ ﻣﺒﻨﺎ( ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﻫﻤﻮاره ﯾﮑﯽ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻣﺤﻞ ﻫﺎ ﺑﺮاي اﻧﺘﺨﺎب ﺳﻄﺢ ﻣﺒﻨﺎ »ﺳﻄﺢ آب ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ« ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔـﺮ ﺳـﻄﺢ ﻣﺒﻨـﺎ ﻣﻨﻄﺒـﻖ ﺑـﺎ‬

‫ﺳﻄﺢ آب ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ‪:‬‬

‫‪ = 0‬اﻧﺮزي ﮐﻞ ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ ) ‪(ht‬‬

‫اﺧﺘﻼف ﺳﻄﺢ آب ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ و ﺑﺎﻻدﺳﺖ ‪ = H‬اﻧﺮزي ﮐﻞ ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ ) ‪(ht‬‬

‫‪ ht‬در ﻧﻘﺎط درون ﺧﺎك از ‪ H‬در ﺑﺎﻻدﺳﺖ ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﺑﻪ ﺻﻔﺮ در ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ ﻣﯽ رﺳﺪ‪.‬‬

‫‪ -4-3‬ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﻓﺸﺎر ﻫﺎي ﮐﻠﯽ‪ ،‬آب ﻣﻨﻔﺬي و ﻣﺆﺛﺮ در ﺧﺎك‬

‫در ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ از ﺧﺎك ﺳﻪ ﻓﺸﺎر وﺟﻮد دارد‪.‬‬

‫‪ -1‬ﻓﺸﺎر ﮐﻞ ) ‪(Total Pressure) (σt‬‬

‫‪ -2‬ﻓﺸﺎر آب ﻣﻨﻔﺬي )‪ Natural Pressure) (u‬ﯾﺎ ‪(Pore water Pressure‬‬

‫‪ -3‬ﻓﺸﺎر ﻣﺆﺛﺮ )‪(Effective Pressure‬‬

‫‪ -‬ﻓﺸﺎر ﮐﻞ‬

‫‪σt = h × γ‬‬ ‫ﻓﺸﺎر ﮐﻞ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻓﺸﺎر ﻧﺎﺷﯽ از وزن ﺳﺘﻮن‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﺳﻪ ﻧﻮع ﺧﺎك دارﯾﻢ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺳﻪ ﻧﻮع وزن ﻣﺨﺼﻮص ﻣﯽ ﺗﻮان داﺷﺖ‪ -1 .‬ﺧﺎك ﺧﺸـﮏ )‪،γd (dry soil‬‬

‫‪ -2‬ﺧﺎك اﺷﺒﺎع )‪ -3 ،γsat (saturated soil‬ﺗﺎ ﺣﺪودي اﺷﺒﺎع )‪γp.sat (partially saturated‬‬
 ‫»‪«152‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫وزن ﻣﺨﺼﻮص ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ در ﻓﺼﻞ ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﺧﺎك ﺑﻪ آن ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪:‬‬

‫‪γ = ρ× g → g = 9 / 81‬‬
‫ﺟﺮم‬
‫‪× 9 / 81 = KN / m3 → σT = γ × h‬‬
‫‪gr‬‬
‫=‪γ‬‬ ‫=‬
‫‪ cm3‬ﺣﺠﻢ‬
‫‪KN / m3 × m = KN / m2‬‬

‫ﻓﺸﺎر ﮐﻞ را ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع ﺧﺎك و رﻃﻮﺑﺖ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل در ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﻓﺸﺎر ﮐﻞ را ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﺻـﻮرت‬

‫ﻣﯽ ﺗﻮان ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪σt c = h1γ dclay +h2γdsand + h 3 γ sat‬‬ ‫)‪+ h4 ysat(clayisand‬‬

‫‪sand‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :3‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻓﺸﺎر ﮐﻞ در ﺧﺎك ﭼﻨﺪ ﻻﯾﻪ اي‪.‬‬

‫‪ -‬ﻓﺸﺎر آب ﻣﻨﻔﺬي )‪(u‬‬

‫ﻓﺸﺎر آب ﻣﻨﻔﺬي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ زﯾﺮ ﺳﻄﺢ آب زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ )‪ (Water table‬ﻣﯽ ﺷﻮد و در ﺑﺎﻻي ﺳـﻄﺢ آب زﯾـﺮ زﻣﯿﻨـﯽ ﻣﻌﻨـﯽ‬

‫ﻧﺪارد‪ .‬ﻣﺜﻼ در ﺷﮑﻞ ﺑﺎﻻ در ﻧﻘﻄﮥ ‪ A‬ﺻﻔﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪u = h ωγ ω‬‬

‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪:‬‬

‫‪ = γω‬وزن ﻣﺨﺼﻮص آب و ‪ = hω‬ارﺗﻔﺎع ﺳﺘﻮن آب ﯾﺎ ارﺗﻔﺎع از ﺳﻄﺢ آب زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ )‪ (W.T‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑــﻪ ﻋﻨــﻮان ﻣﺜــﺎل‪ ،‬ﻓﺸــﺎر آب ﻣﻨﻔــﺬي در ﻋﻤــﻖ ‪ 3‬ﻣﺘــﺮ زﯾــﺮ ﺳــﻄﺢ آب زﯾﺮزﻣﯿﻨــﯽ )‪ (W.T‬ﺑﺮاﺑــﺮ اﺳــﺖ ﺑــﺎ ‪:‬‬

‫‪، u = 3 × 9 / 81 = 29 / 43KN / m3‬‬

‫‪gr‬‬
‫‪ρsea = 1 / 025‬‬ ‫و در آب ﺷﻮر ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ وﺟﻮد اﻣﻼح‪ ،‬ﻣﻘﺪاري اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﺑﻪ‬ ‫ﭼﮕﺎﻟﯽ آب ﺷﯿﺮﯾﻦ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‬
‫‪cm3‬‬

‫‪ρ =1‬‬
‫‪gr‬‬ ‫ﻣﯽ رﺳﺪ‪.‬‬
‫‪cm3‬‬
‫ﻓﺸﺎر آب ﻣﻨﻔﺬي از ﻟﺤﺎظ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗﯽ ﺑﺎ ﻓﺸﺎر ﻫﯿﺪروﺳﺘﺎﺗﯿﮏ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪σ′ = σ t − u‬‬ ‫‪ -‬ﻓﺸﺎر ﻣﺆﺛﺮ )' ‪ : (σ‬ﻓﺸﺎر ﻣﺆﺛﺮ ﺗﻔﺎﺿﻞ ﻓﺸﺎر آب ﻣﻨﻔﺬي از ﻓﺸﺎر ﮐﻞ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﯽ ‪:‬‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«153‬‬

‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪:‬‬

‫) ‪ (σ t‬ﻓﺸﺎر ﮐﻞ و ‪ u‬ﻓﺸﺎر آب ﻣﻨﻔﺬي اﺳﺖ‪.‬‬

‫در ﺑﺎﻻي ﺳﻄﺢ آب زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ )‪ (W.T‬ﻓﺸﺎر ﻣﺆﺛﺮ و ﻓﺸﺎر ﮐﻠﯽ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪ σ ' = σ t .‬وﻟﯽ در زﯾﺮ )‪ (W.T‬ﻣﻘﺪار آﻧﻬﺎ ﻓﺮق‬

‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫اﮔﺮ ﻣﺨﺰﻧﯽ از ﺧﺎك را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ و ﺑﻪ آن ‪ 2lit‬آب ﻃﻮري اﺿﺎﻓﻪ ﺷﻮد ﮐﻪ آراﯾﺶ داﻧﻪ ﻫﺎ را ﺑﻬﻢ ﻧـﺰد‪ ،‬آب اﺿـﺎﻓﻪ ﺷـﺪه‬

‫ﺗﺄﺛﯿﺮي در ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ و ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ ﺧﺎك ﻧﺪارد‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﺑﻪ ﺟﺎي ‪ 2lit‬آب ﯾﮏ وزﻧﮥ ‪ 2kg‬در ﺧﺎك ﻗﺮار دﻫـﯿﻢ‪ ،‬وزﻧـﻪ‬

‫ﺳﺒﺐ ﮐﺎﻫﺶ ﺗﺨﻠﺨﻞ و اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺧﺎك ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﻪ ﻓﺸﺎر ﻧﺎﺷﯽ از آب‪ ،‬ﻓﺸﺎر ‪ Natural‬ﯾﺎ ﻓﺸﺎر ﺧﻨﺜﯽ ﻣـﯽ‬

‫ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬و ﻓﺸﺎر ﻣﺆﺛﺮ‪ ،‬ﺗﻔﺎﺿﻞ ﻓﺸﺎر ﮐﻞ و ﻓﺸﺎر آب ﻣﻨﻔﺬي ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺸﺎر ﻣﺆﺛﺮ در ﻣﺤﯿﻂ ﺧﺎك ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽ ﺷﻮد و در آﺑﻬﺎي آزاد ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ﻧﺪارد‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬ﻓﺸﺎر را در ﻧﻘﻄﮥ ‪ A‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪Sand‬‬ ‫‪σ t A = 2 × γ d sand + 2 × γ sat sand + 3 × γ sat siltyclay‬‬

‫‪γd = ١٨ KN/m ٢‬‬ ‫‪σ tA = 2 ×18 + 2 × 20 + 3 ×19 = 133 KN / m2‬‬

‫‪u A = 5 × γ ω = 5 × 9 / 81 = 49 / 05‬‬
‫‪Sand‬‬ ‫‪σ′ = σ t − u = 133 − 49 / 05‬‬
‫‪٢‬‬
‫‪γsat = ١٩‬‬ ‫‪KN/m‬‬
‫‪Cilty-clay‬‬
‫‪A‬‬

‫‪ -5-3‬رواﺑﻂ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺗﻨﺶ‬

‫‪σa −a = γ sat × z( γ ′ + γ ω )z = σ′ + u‬‬ ‫ﺗﻨﺶ در ﺧﺎك اﺷﺒﺎع و ﺧﺸﮏ ‪:‬‬

‫‪σ′a −a = γ ′ × z‬‬
‫‪u a −a = γ ω × z‬‬

‫‪σ a −a = γ d × z = σ ′ + u‬‬
‫‪σ′a −a = σa −a = γ a −a × z‬‬
‫‪u a −a = 0‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :4‬ﺗﻨﺶ در ﺧﺎك ﻫﺎي ﺧﺸﮏ و اﺷﺒﺎع‪.‬‬

 ‫»‪«154‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫در ﺧﺎك ﻫﺎي ﺑﺎ درﺟﮥ اﺷﺒﺎع ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻫﻢ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻓﺸﺎر آب ﺣﻔﺮه اي را ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺮ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در ﻧﻮاﺣﯽ ﺧﺸﮏ ﺧﺎك‪ ،‬ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ و ﺗﻨﺶ ﮐﻞ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ در ﻧﻮاﺣﯽ اﺷـﺒﺎع‪ ،‬ﺗـﻨﺶ ﮐـﻞ ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از وزن‬

‫ﻣﺨﺼﻮص اﺷﺒﺎع )‪ (γsat‬و ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از )'‪ (γ‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬در ﻣﻮرد ﻓﺸﺎر آب ﺣﻔﺮه اي ﻫﻢ ﻣﯽ ﺗـﻮان ﮔﻔـﺖ‬

‫ﮐﻪ در ﻧﻮاﺣﯽ ﺧﺸﮏ‪ ،‬ﻓﺸﺎر آب ﺣﻔﺮه اي ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ‪ .‬در ﻧﻮاﺣﯽ اﺷﺒﺎع ﻓﺸﺎر آب ﺣﻔﺮه اي وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺑﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از‬

‫ﭼﮕﺎﻟﯽ آب )‪ (γw‬و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﺮاز آب ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎل ‪ :‬در ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﺗﻨﺶ ﮐﻞ‪ ،‬ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ و ﻓﺸﺎر آب را در ﻋﻤﻖ ‪ 4‬ﻣﺘﺮي ﺧﺎك ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪1m‬‬ ‫‪γ١ = ١٧ KN/m٣ ٣‬‬ ‫ﻻﯾﮥ ﺧﺎك ‪1‬‬

‫‪1m‬‬ ‫‪γ١ = ١٦ KN/m‬‬ ‫ﻻﯾﮥ ﺧﺎك ‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪σ1 = γ1 × 1 + γ2 × 1 + γ sat × 2 = 17 × 1 + 16 × 1 + 19 × 2 = 71KN / m‬‬

‫‪2‬‬
‫‪4m‬‬ ‫‪γsat = ١٦ KN/m٣‬‬ ‫‪σ′ = γ1 × 1 + γ 2 × 1 + γ′2 × 2 = 17 × 1 + 16 × 1 + (19 − 10) × 2 = 51KN / m‬‬

‫‪u1 = γ ω × h ω = 10× 2 = 20KN / m2‬‬

‫‪σ1 = σ1′ + u1 = 51 + 20 = 71‬‬

‫‪ -‬اﮔﺮ ﺳﻄﺢ آب ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﺳﻄﺢ ﺧﺎك رﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ و ﺗﻨﺶ ﮐﻞ ﺑﺎ ﻓﺸﺎر ﺣﻔﺮه اي ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -‬در آﺑﻬﺎي ﺳﺎﮐﻦ‪ ،‬ﻓﺸﺎر آب ﺣﻔﺮه اي )‪ (u‬از ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ) ‪ (γω‬در ﻋﻤﻖ ﻧﻘﻄﻪ از ﺗﺮاز آب )‪ (h‬ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -‬ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺳﻄﺢ آب درﯾﺎ ‪ :‬ﺑﺎ ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ ﺳﻄﺢ آب در ﺧﺎك ﺗﻨﺶ ﮐﻞ و ﻓﺸﺎر آب ﺣﻔﺮه اي اﻓﺰاﯾﺶ و ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ‬

‫ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪ -‬ﺑﺎ ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ ﺳﻄﺢ آب در ﺧﺎرج ﺧﺎك‪ ،‬ﺗﻨﺶ ﮐﻞ و ﻓﺸﺎر آب ﺣﻔﺮه اي اﻓﺰاﯾﺶ و ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ در ﺣﺎﻟﺖ ﺗﺮاوش‬

‫ﻣﯽ ﺗﻮان ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ را ﺣﺴﺎب ﮐﺮد‪ .‬اﻣﺎ ﭼﻮن آب در ﺣﺎل ﺣﺮﮐﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﺸﺎر آب ﺣﻔـﺮه‬ ‫ﮐﻠﯽ ‪σ′ = σ − u‬‬ ‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از راﺑﻄﮥ‬

‫اي را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از راﺑﻄﮥ ‪ u = hp + γω‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﻣﯽ ﺗﻮان '‪ σ‬را در ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺪون ﺗﺮاوش ﺣﺴﺎب و ﺳﭙﺲ آن را ﺑﺎ ﻓﺸﺎر ﻧﺎﺷﯽ از ﺗﺮاوش ﺟﻤﻊ ﯾﺎ ﺗﻔﺮﯾﻖ ﻧﻤﻮد ﺗﺎ ﺗـﻨﺶ ﻣـﺆﺛﺮ در‬

‫ﺣﺎﻟﺖ ﺗﺮاوش ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ـﺮاوش‪ = σ‬ﺑﺎ وﺟــﻮد ﺗـ ‪′‬‬

‫ـﺮاوش‪σ‬‬ ‫‪′‬‬ ‫) ﻓﺸــﺎر ﺗــﺮاوش(‪ ± ƒ‬ﺑﺪون وﺟــﻮد ﺗـ‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«155‬‬

‫‪ -6-3‬ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ‬

‫ﺑﻪ ﺑﺨﺸﯽ از ﺗﻨﺶ ﮐﻪ در ﺗﻌﯿﯿﻦ رﻓﺘﺎرﻫﺎي ﻣﻘﺎوﻣﺘﯽ و ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ ﺧﺎك ﻫﺎ ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫در ﺧﺎك ﻫﺎي اﺷﺒﺎع ﺗﻨﺶ ﮐﻞ ﻣﻮﺟﻮد در ﺧﺎك ﺑﻪ دو ﺑﺨﺶ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪:‬‬

‫‪ -1‬ﺗﻨﺶ در ﺑﺨﺶ داﻧﻪ ﻫﺎي ﺟﺎﻣﺪ‪ -2 ،‬ﺗﻨﺶ در ﺑﺨﺶ آب ﻣﻮﺟﻮد در ﺧﺎك‪.‬‬

‫‪ -1-6-3‬ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ در ﺣﺎﻟﺖ آب ﺳﺎﮐﻦ در ﺧﺎك‬

‫ﺗﻨﺶ ﮐﻞ وارد ﺑﺮ ﺳﻄﺢ ‪ A‬از ﯾﮏ ﺗﻮدة ﺧﺎك اﺷﺒﺎع‪ ،‬از ﺗﻘﺴﯿﻢ وزن ﺧﺎك )‪ (W‬ﺑﺮ ﻣﺴﺎﺣﺖ ‪ A‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪.‬‬

‫‪W‬‬
‫=‪σ‬‬
‫‪A‬‬
‫‪W = γ sat × V‬‬
‫)ﻋﺮض(‪) × B‬طﻮل(‪A = L‬‬
‫‪γ × L × B× Z‬‬
‫‪ = L × B × Z → σ = sat‬ﻣﺴ ﺎﺣﺖ ﻣﻘﻄ ﻊ ﺳ ﮫ ﺑﻌ ﺪي‬ ‫‪= γsat × Z‬‬
‫‪L× B‬‬

‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﻨﺶ ﮐﻪ از ﺗﻘﺴﯿﻢ وزن ﮐﻞ ﺑﺮ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﮐﻞ ﺣﺎﺻﻞ ﮔﺮدﯾﺪه ﺗﻨﺶ ﮐﻞ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﮐﻪ ﺑﺨﺸﯽ از اﯾﻦ ﺗﻨﺶ ﮐـﻞ از‬

‫ﻣﺤﻞ اﺗﺼﺎل داﻧﻪ ﻫﺎ و ﺑﺨﺸﯽ از آن از ﺑﯿﻦ ذرات آب ﻋﺒﻮر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫)ﻧﯿﺮوي ﺑﯿﻦ ذرات آب( ‪) + FW‬ﻧﯿﺮوي ﺑﯿﻦ داﻧﻪ ﻫﺎ( ‪W= FS‬‬

‫)ﺳﻄﺢ ﺗﻤﺎس آّب( ‪) + AW‬ﺳﻄﺢ ﺗﻤﺎس داﻧﻪ ﻫﺎ( ‪A= AS‬‬

‫ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ ذرات ﺧﺎك از راﺑﻄﮥ روﺑﺮو ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪F‬‬
‫‪σ′ = s‬‬
‫‪A‬‬
‫ﺗﻨﺶ ﺑﯿﻦ ذرات آب ﺑﺎ ﻧﺎم ﻓﺸﺎر آب ﺣﻔﺮه اي اﺳﺖ و از راﺑﻄﮥ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪F‬‬
‫‪u= W‬‬
‫‪A‬‬

‫‪W FS + FW‬‬
‫=‪σ‬‬ ‫=‬ ‫‪= σ′ + u → σ = σ′ + u‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪A‬‬

‫‪ -2-6-3‬ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ در آﺑﻬﺎي در ﺣﺎل ﺣﺮﮐﺖ درﺧﺎك‬

‫در اﺛﺮ ﺣﺮﮐﺖ آب در ﺧﺎك ‪ ،‬در اﺛﺮ ﺑﺮﺧﻮرد و اﺻﻄﮑﺎك ذرات آب ﺑﻪ داﻧﻪ ﻫﺎي ﺟﺎﻣـﺪ ﻧﯿـﺮو وارد ﻣـﯽ ﮔـﺮدد‪ .‬ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﻧﯿـﺮو‬

‫ﻧﯿﺮوي ﺗﺮاوش و ﺑﻪ ﺗﻨﺶ ﺣﺎﺻﻞ از آن ﻓﺸﺎر ﺗﺮاوش ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻓﺸﺎر ﻧﺎﺷﯽ از ﺗﺮاوش ‪ +‬ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺪون ﺗﺮاوش = ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ در ﺣﺎل ﺗﺮاوش‬
 ‫»‪«156‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫در ﺣﺮﮐﺖ آب از ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻻﺗﺮ اﻧﺮژي ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮ ﺑﺎ اﻧﺮژي ﮐﻤﺘﺮ‪ ،‬ﻧﯿﺮوي ﺗﺮاوش را از راﺑﻄـﮥ زﯾـﺮ ﻣـﯽ ﺗـﻮان ﺑـﻪ‬

‫دﺳﺖ آورد‪.‬‬

‫‪F = i × γω × V‬‬
‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪:‬‬

‫‪ : i‬ﮔﺮادﯾﺎن ﻫﯿﺪروﻟﯿﮑﯽ ﯾﺎ ﺷﯿﺐ ﻫﯿﺪروﻟﯿﮑﯽ ‪ : Δh t ، ∆h t‬ﺗﻐﯿﯿﺮ اﻧﺮژي‪ : L ،‬ﻃﻮل ﻣﺴﯿﺮ ﺣﺮﮐﺖ آب‪ : F ،‬ﻧﯿـﺮوي ﻣـﺆﺛﺮ‬
‫‪L‬‬

‫وارد ﺑﻪ ذرات ﺧﺎك در ﺟﻬﺖ ﺣﺮﮐﺖ آب‪ = γω ،‬وزن ﻣﺨﺼﻮص آب‪ = V ،‬ﺣﺠﻢ ﺧﺎك ﺗﺤﺖ ﺗﺮاوش )‪ (m 3‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻧﯿﺮوي ﺗﺮاوش ﺑﺮ ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ )‪ (A‬ﻣﻘﺪار ﺗﺮاوش ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪F i × γω × A × L‬‬
‫=‪ƒ‬‬ ‫=‬ ‫‪= i × γω × L‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪A‬‬

‫‪ ƒ‬در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ﻓﺸﺎر ﺗﺮاوش وارد ﺑﺮ ذرات ﺧﺎك ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -3-6-3‬ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ در ﺧﺎك ﻫﺎي ﻧﯿﻤﻪ اﺷﺒﺎع‬

‫اﮔﺮ درﺟﮥ اﺷﺒﺎع ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺑﺎﺷﺪ و ذرات آب ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻓﺸﺎر آب ﺣﻔﺮه اي ﺻـﻔﺮ در ﻧﻈـﺮ ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﻣـﯽ‬

‫ﺷﻮد و ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺧﺎك ﺧﺸﮏ ﺑﺎ آن ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ درﺟﮥ اﺷﺒﺎع ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺗﻨﺶ ﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﻘﺮﯾﺐ ﺑﺎ راﺑﻄﮥ زﯾـﺮ ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ‬

‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪σ′ = σ − Sr × u‬‬

‫ﯾﻌﻨﯽ ﻓﺸﺎر آب ﺣﻔﺮه اي در ﺿﺮﯾﺐ درﺟﮥ اﺷﺒﺎع ﮐﻪ ﻋﺪدي ﺑﯿﻦ ‪ 0‬و ‪ 1‬اﺳﺖ ﺿﺮب و ﮐﺎﻫﺶ داده ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﯿﺸﺎپ )‪ (Bishop‬در ﺳﺎل ‪ 1955‬راﺑﻄﮥ ﭘﯿﭽﯿﺪه ﺗﺮي را ﺑﺮاي ﺧﺎك ﻫﺎي ﻧﯿﻤﻪ اﺷﺒﺎع اراﺋﻪ ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪σ′ = σ − (1 − x)u a − x.u ω‬‬

‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪:‬‬

‫‪ σ‬و' ‪ : σ‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺗﻨﺶ ﮐﻞ و ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ‪ : uω ،‬ﻓﺸﺎر آب ﺣﻔﺮه اي‪ : ua ،‬ﻓﺸـﺎر ﻫـﻮاي ﻣﺤﺒـﻮس در ﺣﻔـﺮات و ‪ : x‬ﺿـﺮﯾﺐ‬

‫‪σ′ = σ − u a‬‬ ‫ﺗﺠﺮﺑﯽ ﺗﺎﺑﻊ درﺟﮥ اﺷﺒﺎع ﺧﺎك اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪σ′ = σ − (1 − k)u a − x.u ω‬‬
‫‪x =0‬‬ ‫‪Sr = 0‬‬ ‫ﺧﺎك ﺧﺸﮏ‬
‫‪σ′ = σ − u ω‬‬

‫‪0<x<1‬‬ ‫‪0 < Sr < 1‬‬ ‫ﺧﺎك ﻧﯿﻤﻪ اﺷﺒﺎع‬

‫‪x=1‬‬ ‫‪Sr =1‬‬ ‫ﺧﺎك اﺷﺒﺎع‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«157‬‬

‫‪ -7-3‬ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﺧﺎك‬

‫ﭘﺎراﻣﺘﺮ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﯾﺎ ﺿﺮﯾﺐ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي )‪ (k‬ﭘﺎراﻣﺘﺮي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺑﯿﺎن ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺧﻠـﻞ و ﻓـﺮج ﻣﻮﺟـﻮد در ﺧـﺎك ﺑـﺮ ﻧﺤـﻮة‬

‫ﺣﺮﮐﺖ آب در ﺧﺎك ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ رود‪.‬‬

‫در ﺧﺎك ﻫﺎي درﺷﺖ داﻧﻪ وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎي داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺧﺎك ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪة ﻣﯿﺰان ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﺧﺎك ﻫﺴـﺘﻨﺪ و ﻫـﺮ ﭼـﻪ ﺧﻠـﻞ و‬

‫ﻓﺮج ﻣﻮﺟﻮد در ﺧﺎك اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﺑﺪ ﺧﺎك ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﯽ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﺣﻔﺮات ﻣﻮﺟﻮد در ﺧﺎك و ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ ﺑـﺎ‬

‫اﻓﺰاﯾﺶ ارﺗﺒﺎط ﺑﯿﻦ ﺣﻔﺮات ﺧﺎك‪ ،‬ﺧﺎك ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ در ﺧﺎك ﻫﺎي رﯾﺰداﻧﻪ ﺑﺨﺼﻮص رس‪ ،‬ﻋﻠﯽ رﻏﻢ ﺟﺬب زﯾﺎد‬

‫آب‪ ،‬ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ اﻧﺘﻘﺎل ﮐﻤﯽ دارﻧﺪ و ﻣﯿﺰان ﺿﺮﯾﺐ ذﺧﯿﺮة آﻧﻬﺎ ﺑﺎﻻ اﺳﺖ‪ .‬در ﭘـﺮوژه ﻫـﺎي ﻣﻬﻨﺪﺳـﯽ ﺑﺨﺼـﻮص ﺧﺎﮐﺮﯾﺰﻫـﺎ‪ ،‬ﺑﺎﻧـﺪ‬

‫ﻓﺮودﮔﺎﻫﻬﺎ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺳﺎزه ﻫﺎي ﺑﺰرگ اﻋﻢ از ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ ﯾﺎ ﺻﻨﻌﺘﯽ وﺟﻮد آب ﻣﺸﮑﻞ ﺳﺎز ﺑﻮده و ﺑﺎ اﻋﻤـﺎل ﻓﺸـﺎر‪ ،‬ﭘـﯽ ﺳـﺎزه را‬

‫ﻣﻮرد ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻗﺮار ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬اﻣﺎ در ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ دﻓﻊ ﻓﺎﺿﻼب ﺑﻪ روش ﺟﺬﺑﯽ اﻋﻢ از ﻓﺎﺿﻼب ﺧـﺎﻧﮕﯽ‪ ،‬ﺻـﻨﻌﺘﯽ ﯾـﺎ آﺑﻬـﺎي‬

‫ﺳﻄﺤﯽ ﻣﻌﺎﺑﺮ ﻧﯿﺎز دارﯾﻢ ﮐﻪ ﻣﻘﺪار زﯾﺎدي آب ﺑﻪ داﺧﻞ زﻣﯿﻦ ﺗﺰرﯾﻖ ﮐﻨﯿﻢ و در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ زﻣﯿﻦ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﭘﺎﯾﯿﻨﯽ داﺷـﺘﻪ‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺠﺘﻤﻊ ﻫﺎي اﯾﺠﺎد ﺷﺪه را ﺑﺎ ﺧﻄﺮ ﻣﻮاﺟﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪ .‬ﻟﺬا ﻗﺒﻞ از ﺗﻮﺳﻌﮥ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺷﻬﺮي ﯾﺎ روﺳﺘﺎﯾﯽ در ﻣﺮﺣﻠﮥ ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ‬

‫رﯾﺰي ﺑﺎﯾﺪ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﺳﺎﺧﺘﮕﺎه از ﻧﻈﺮ آب ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮد و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در ﭘﺮوژه ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﻣﻌﺮض ﺗﻨﺎوب ﺳﻄﺢ آب‬

‫زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ ﻗﺮار دارﻧﺪ‪) .‬ﺑﺎﻻ و ﭘﺎﯾﯿﻦ رﻓﺘﻦ ﺳﻄﺢ آب( در ﻣﻌﺎدن‪ ،‬در ﺳﺎزه ﻫﺎي زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ ﺑﺎ اﻫﺪاف ﺧﺎص ﻣﺜﻞ ﻧﯿﺮوﮔـﺎه ﻫـﺎي‬

‫اﺗﻤﯽ ﯾﺎ زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ ﻧﯿﺎز دارﯾﻢ ﮐﻪ ﺳﻄﺢ آب را ﮐﻨﺘﺮل ﮐﻨـﯿﻢ و ﻣﯿـﺰان ﻣﻮﻓﻘﯿـﺖ در ﭘـﺎﯾﯿﻦ ﻧﮕـﻪ داﺷـﺘﻦ ﺳـﻄﺢ آب ﻫـﻢ ﺑـﻪ‬

‫ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي زﻣﯿﻦ ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي و ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ آﺑﮕﺬري از ﻻﯾﻪ ﻫﺎي زﻣﯿﻦ ﺑﺮاي اﻫﺪاف ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺣـﺎﺋﺰ‬

‫اﻫﻤﯿﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻣﺎ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﺧﺎك ﻫﺎ ﻋﻼوه ﺑﺮ وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎي ﺧﺎك ﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺎﺑﻌﯽ از ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺳﯿﺎل ﻋﺒﻮري ﻧﯿﺰ ﻣـﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻣﺜـﺎل‬

‫ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﺧﺎك در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺣﺮﮐﺖ آب ﺑﺎ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﺧﺎك در ﻗﺒﺎل ﺣﺮﮐﺖ ﻧﻔﺖ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬ﯾﺎ ﻧﻔﻮذﭘـﺬﯾﺮي ﯾـﮏ ﺧـﺎك‬

‫واﺣﺪ در ﻗﺒﺎل آب ﺑﺎ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻓﺮق ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﺑﻪ دو ﻋﺎﻣﻞ ﮐﻠﯽ ‪:‬‬

‫‪ -1‬ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻣﺤﯿﻂ ﻋﺒﻮري‬

‫‪ -2‬ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺳﯿﺎل ﻋﺒﻮري‬

‫‪γ‬‬ ‫ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‪.‬‬

‫‪k = ω ×k‬‬
‫‪η‬‬
 ‫»‪«158‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ‪:‬‬

‫‪ : k‬ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﻧﺴﺒﯽ ﺧﺎك ﺑﺎ واﺣﺪ ﻃﻮل ﺑﺮ زﻣﺎن )‪(cm/s‬‬

‫‪ :‬ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﻣﻄﻠﻖ ﺧﺎك ﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺎ واﺣﺪ ﻣﺠﺬور ﻃﻮل )‪(cm3‬‬ ‫‪k‬‬

‫‪ : γω‬وزن ﻣﺨﺼﻮص آب ﺑﺎ واﺣﺪ ﻧﯿﺮو ﺑﺮ ﺣﺠﻢ )‪(N/cm 3‬‬

‫‪ : η‬ﮔﺮاﻧﺮوي )وﯾﺴﮑﻮزﯾﺘﻪ( دﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ آب ﺑﺎ واﺣﺪ ﺗﻨﺶ در زﻣﺎن )‪(N/cm3 × S‬‬

‫‪ -‬ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﻣﻄﻠﻖ ﺧﺎك ﻫﺎ ) ‪ : ( k‬ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﻣﻄﻠﻖ ﺧﺎك ﻫﺎ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن داﻧﻪ ﻫﺎي ﺧﺎك و ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺧﻠﻞ و ﻓـﺮج‬

‫ﺗﻮدة ﺧﺎك ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺳﯿﺎل ﻣﺮﺑﻮط ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﺣﻔﺮات ﺧﺎك و درﺷـﺖ داﻧـﻪ ﺗـﺮ ﺷـﺪن )ارﺗﺒـﺎط‬

‫ﺣﻔﺮات ﺧﺎك ﻫﺎي درﺷﺖ داﻧﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ( ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﻣﻄﻠﻖ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﻓﺰاﯾﺶ ﮔﺮدﺷﺪﮔﯽ داﻧﻪ ﻫـﺎ ﻧﯿـﺰ‬

‫ﺳﺒﺐ اﻓﺰاﯾﺶ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﻣﻄﻠﻖ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﮔﻮﺷﻪ ﻫﺎي ﺗﯿﺰ ﻣﺎﻧﻊ ﺣﺮﮐﺖ آب ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪ .‬اﻣـﺎ ﻫـﺮ ﭼـﻪ ﺳـﻄﺢ ذرات‬

‫ﺧﺎك رﯾﺰﺗﺮ ﺷﻮد ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﺠﺎد اﺻﻄﮑﺎك ﺧﺎك ﺗﻮﺳﻂ اﯾﻦ ﺳﻄﻮح‪ ،‬ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﻣﻄﻠﻖ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺳﯿﺎل ﻋﺒﻮري ‪ :‬ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ وزن ﻣﺨﺼﻮص ﺳﯿﺎل ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ذرات ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺗﺮ‪ ،‬راﺣﺖ ﺗـﺮ‬

‫ﺧﻮد را از ﺣﻔﺮات ﻋﺒﻮر ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﻓﺰاﯾﺶ وﯾﺴﮑﻮزﯾﺘﮥ ﺳﯿﺎل )‪ ،(η‬ﺳﺒﺐ اﻓﺰاﯾﺶ ﻟﺰﺟﺖ و اﯾﻨﺮﺳﯽ ﻋﺒﻮر ﺳﯿﺎل ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬اﯾﻦ دو وﯾﮋﮔﯽ ﺳﯿﺎل ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ دﻣﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬اﻓـﺰاﯾﺶ دﻣـﺎ ﺳـﺒﺐ اﻓـﺰاﯾﺶ‬

‫ﺟﻨﺐ و ﺟﻮش ذرات و اﻓﺰاﯾﺶ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﯿﻦ ﺿﺮﯾﺐ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﺧﺎك در دو دﻣﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ راﺑﻄـﮥ زﯾـﺮ ﺑﺮﻗـﺮار‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪γ‬‬
‫‪( ω )θ1 × k γ ω ×ηθ‬‬
‫‪kθ1‬‬ ‫‪η‬‬ ‫‪θ1‬‬ ‫‪2‬‬
‫=‬ ‫=‬
‫‪kθ2‬‬ ‫‪γω‬‬ ‫‪γ ω ×η‬‬
‫‪( )θ2 × k‬‬ ‫‪θ2 θ1‬‬
‫‪η‬‬
‫اﻓﺰاﯾﺶ اﺷﺒﺎع ﺷﺪﮔﯽ )‪ (Sr‬ﻫﻤﻮاره ﺳﺒﺐ اﻓﺰاﯾﺶ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي )‪ (k‬ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﯾﮏ ﺧﺎك ﻣﺸﺨﺺ‪ ،‬ﺣـﺪاﮐﺜﺮ ﻧﻔﻮذﭘـﺬﯾﺮي‬

‫)‪ (kmax‬در درﺟﮥ اﺷﺒﺎع ‪ Sr = %100‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬در ﺧﺎك ﻏﯿﺮاﺷﺒﺎع ﺑﺨﺸﯽ از اﻧﺮزي آب ﺻﺮف ﭘﺮﮐﺮدن ﺣﻔـﺮات ﻣـﻮاد و‬

‫اﺷﺒﺎع ﮐﺮدن ﺧﺎك ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﺖ ﻏﯿﺮ اﺷﺒﺎع ﺑﯿﻦ ﺟﺪاره ﻫﺎي اﯾﻦ ﺣﻔـﺮات و آب‪ ،‬اﺻـﻄﮑﺎك ﺑـﻪ وﺟـﻮد‬

‫آﻣﺪه و ﺳﺒﺐ اﺗﻼف ﺷﺪن ﺑﺨﺸﯽ از اﻧﺮژي آب ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«159‬‬

‫ﺧﺎك)ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ( ﺑﺴﯿﺎر ﻧﻔﻮذ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ‬ ‫ﺧﺎك ﺑﺴﯿﺎر ﻧﻔﻮذ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ‬

‫‪k‬‬
‫‪10-10‬‬ ‫‪10-6‬‬ ‫‪10-3‬‬ ‫‪10-2‬‬ ‫‪10-1‬‬ ‫)‪2 (cm/s‬‬

‫ﻻي‬
‫ﻣﺎﺳﮥ درﺷﺖ‬
‫رس )ﺑﺪون‬ ‫)ﻣﺨﻠﻮط ﻻي و رس(‬ ‫ﻣﺎﺳﮥ رﯾﺰ‬
‫)ﻣﺨﻠﻮط ﺷﻦ و ﻣﺎﺳﻪ(‬ ‫ﺷﻦ ﺗﻤﯿﺰ‬
‫ﺗﺮك(‬ ‫)رس > ‪(%20‬‬
‫رس ﺗﺮك ﺧﻮرده‬
‫ﺟﺪول ‪ :1‬ﻣﺤﺪودة ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﺧﺎك ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‪.‬‬

‫ﺑــﻪ ﺿــﺮﯾﺐ ﻧﻔﻮذﭘــﺬﯾﺮي )‪ (k‬ﺿــﺮﯾﺐ » ﺗﺮاواﯾــﯽ و ﺿــﺮﯾﺐ ﻣﻬﻨﺪﺳــﯽ« ﻫــﻢ ﮔﻔﺘــﻪ ﻣــﯽ ﺷــﻮد‪(k: Hydraulic .‬‬

‫)‪.Permeability‬‬
‫ﺑﻪ ﺿﺮﯾﺐ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﻣﻄﻠﻖ ‪» k‬ﺿﺮﯾﺐ اﻧﺘﻘﺎل ﻫﯿﺪروﻟﯿﮑﯽ« ﻧﯿﺰ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.(k: Hydraulic conductivity) .‬‬

‫‪ -1-7-3‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي‬

‫ﺗﻌﯿﯿﻦ دﻗﯿﻖ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﺧﺎك ﻫﺎ )‪ (k‬ﯾﮑﯽ از ﻣﺸﮑﻞ ﺗﺮﯾﻦ اﻣﻮر در ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺧﺎك و ﭘﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﺑﻪ دو ﺷﯿﻮة‬

‫اﺻﻠﯽ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺿﺮﯾﺐ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﺧﺎك ﻫﺎ را ﺗﺨﻤﯿﻦ زد‪.‬‬

‫‪ -1‬رواﺑﻂ ﺗﺠﺮﺑﯽ‪ -2 ،‬آزﻣﺎﯾﺸﺎت ﮐﻪ ﺑﻪ دو ﺻﻮرت آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎﻫﯽ و ﺻﺤﺮاﯾﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪.‬‬

‫‪ -1-1-7-3‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺿﺮﯾﺐ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي )‪ (k‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روش ﺗﺠﺮﺑﯽ‬

‫رواﺑﻂ ﺗﺠﺮﺑﯽ ﺑﺮ اﺳﺎس ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﺧﻠﻞ و ﻓﺮج ﺧﺎك ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اراﺋﻪ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻬﻢ ﺗﺮﯾﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺒﻨﺎي‬

‫‪vv‬‬
‫= ‪ e‬و اﻧﺪازة ﻣﺆﺛﺮ )‪ (D10‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺿﺮﯾﺐ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﺧﺎك )‪ (k‬ﻏﺎﻟﺒﺎ‬ ‫ﭘﻮﮐﯽ‬ ‫‪2‬‬
‫‪k : D10‬‬ ‫ﮐﺎر ﻗـﺮار ﮔﺮﻓﺘـﻪ اﻧـﺪ‪ .‬درﺟـﮥ‬
‫‪vs‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻘﺮﯾﺐ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮﻟﯽ ﺑﺎ ﻣﺠﺬور ‪ e‬ﯾﺎ‬

‫)‪ (D10‬ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪ k ~ e2 .‬ﯾﺎ ‪ -1‬راﺑﻄﮥ ﻫﺎزن )‪ : (Hazen‬راﺑﻄﮥ ﻫﺎزن ﻣﻘﺪار ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﺧﺎك را ﺑـﺮاي ﺧـﺎك ﻫـﺎي‬

‫ﻣﺎﺳﻪ اي ﺑﺎ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ اراﺋﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪2‬‬
‫‪k = 0 / 01D10‬‬
 ‫»‪«160‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪:‬‬

‫‪ : k‬ﺿﺮﯾﺐ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﺧﺎك )‪ (m/s‬و ‪ D10‬اﻧﺪازة ﻣﺆﺛﺮ ﺧﺎك ﻣﺎﺳﻪ اي )‪ (mm‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮ اﺳﺎس اﯾﻦ راﺑﻄﻪ‪ ،‬ﺑﺨﺶ رﯾﺰداﻧﻪ ﺗﺮ ﺧﺎك )‪ %10 ،D 10‬رﯾﺰداﻧﻪ ﺗﺮ ﺧﺎك( ﻧﻘﺶ اﺻﻠﯽ را در ﺗﻌﯿـﯿﻦ ﻧﻔﻮذﭘـﺬﯾﺮي ﺧـﺎك‬

‫اﯾﻔﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫در ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﮐﻪ ﺿﺮﯾﺐ ﯾﮑﻨﻮاﺧﺘﯽ ﺧﺎك ﻣﺎﺳﻪ اي ﮐﻤﺘﺮ از ‪ (Cu < 2) 2‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬راﺑﻄﮥ ﻫﺎزن ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺧﻮﺑﯽ ﺧﻮاﻫﺪ داد‪.‬‬

‫‪ -2‬راﺑﻄﮥ ﮐﺎﺳﺎﮔﺮاﻧﺪ )‪ : (Casagrande‬اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ‪ e‬ﺧﺎك ﺑﯿﺎن ﻣﯽ ﮔﺮدد و در ﺧﺎك ﻫﺎي ﻣﺎﺳـﻪ اي ﯾﮑﻨﻮاﺧـﺖ‬

‫)ﺗﮏ ﺳﺎﯾﺰ( ﻗﺎﺑﻞ ﮐﺎرﺑﺮد اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪k = (1 / 4e2 ) × k e =0/ 85‬‬

‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪:‬‬

‫‪ : k‬ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﺧﺎك ﻣﻮﺟﻮد در واﺣﺪ )‪ : e ،(cm/s‬درﺟﮥ ﭘﻮﮐﯽ ﺧـﺎك‪ 0/85 : ke ،‬ﻧﻔﻮذﭘـﺬﯾﺮي ﻫﻤـﯿﻦ ﺧـﺎك در درﺟـﮥ‬

‫ﭘﻮﮐﯽ ‪ e = 0/85‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -3‬راﺑﻄﮥ ﮐﻮزﻧﯽ – ﮐﺎرﻣﺎن )‪ : (Kozney- Carman‬اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﺮاي ﺧﺎك ﻫﺎي رﺳﯽ ﻋﺎدي ﺗﺤﮑﯿﻢ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻗﺎﺑـﻞ اﺳـﺘﻔﺎده‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪eβ‬‬
‫×‪k = α‬‬
‫‪1+ e‬‬
‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪:‬‬

‫‪ : k‬ﺿﺮﯾﺐ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي )‪ ،(cm/s‬ﻧﺸﺎﻧﮥ ﭘﻮﮐﯽ‪ = α ،‬ﺿﺮﯾﺐ ﺑﺎ واﺣﺪ )‪ (cm/s‬ﮐﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺸﺨﺼﺎت داﻧﻪ ﺑﻨـﺪي و ﻣﺸﺨﺼـﺎت‬

‫ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ آب اﺳﺖ ) در دﻣﺎي ﺛﺎﺑﺖ ‪ α‬ﻣﻘﺪار ﺛﺎﺑﺘﯽ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ(‪ : β ،‬ﭘﺎراﻣﺘﺮي ﮐﻪ ﻣﻘﺪاري ﺣﺪودا ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 3‬دارد ) ‪.( β ; 3‬‬

‫‪ - 2-1-7-3‬ﺗﻌﯿﻦ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده آزﻣﺎﯾﺸﺎت‬

‫‪ -1-2-1-7-3‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺿﺮﯾﺐ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي )‪ (k‬ﺑﺎ آزﻣﺎﯾﺸﺎت در آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه‬

‫ﺿﺮﯾﺐ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي در آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﺳﻨﺞ ﺑﺎ ﺳﻄﺢ ﺛﺎﺑﺖ و ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﺳﻨﺞ ﺑـﺎ ﺳـﻄﺢ آب اﻓﺘـﺎن اﻧـﺪازه‬

‫ﮔﯿﺮي ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«161‬‬

‫اﻟﻒ( ‪ -‬آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺎر ﺛﺎﺑﺖ )ارﺗﻔﺎع ﺛﺎﺑﺖ( در آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه ‪:‬‬

‫اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺮاي اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي ﺿﺮﯾﺐ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﺧﺎك ﻫﺎي درﺷﺖ داﻧﻪ اﻧﺠﺎم ﻣـﯽ ﺷـﻮد‪ 1 .‬ﻧﻤﻮﻧـﻪ را در داﺧـﻞ اﺳـﺘﻮاﻧﮥ‬

‫ﺷﯿﺸﻪ اي ﮐﻪ در ﺑﺎﻻ و ﭘﺎﯾﯿﻦ داراي ﺻﻔﺤﮥ ﻣﺸﺒﮏ اﺳﺖ‪ ،‬ﻗﺮار ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻧﺪازه ﮔﯿـﺮي ﺷـﺪت ﺟﺮﯾـﺎن آب ﮐـﻪ از داﺧـﻞ‬

‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺎ ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﻣﻌﯿﻦ )‪ (A‬و ﻃﻮل )‪ (L‬در زﻣﺎن ‪ t‬ﺗﺤﺖ ﺑﺎر ﺛﺎﺑﺖ ‪ h‬ﻣﯽ ﮔﺬرد‪ Q .‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽ ﺷـﻮد و ﻃﺒـﻖ راﺑﻄـﮥ‬

‫دﺑﯽ ﻋﺒﻮري از ﺧﺎك ﻫﺎ‪ ،‬ﺿﺮﯾﺐ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ‪ k‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬آب ﺑﻪ دﻟﯿﻞ وﺟﻮد اﺧﺘﻼف ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ )ﺑﻪ ﻣﯿـﺰان ‪ (H‬در دو‬

‫ﻃﺮف ﺧﺎك از ﺳﻤﺖ ﺑﺎﻻ دﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ ﺟﺮﯾﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺧﺮوج آب اﺿﺎﻓﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ ﻣﺨـﺰن )ﻣﺨـﺰن‬

‫‪ (B‬و اﻓﺰودن آب ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز در ﺑﺎﻻ دﺳﺖ )ﻣﺨﺰن ‪ (a‬ﺳﻄﺢ آب در ‪ 2‬ﻣﺨﺰن ﺛﺎﺑﺖ ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪H‬‬ ‫‪Q×L‬‬
‫×‪Q = k×i× A = Q = k‬‬ ‫= ‪×A = k‬‬
‫‪L‬‬ ‫‪A×H‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :5‬آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺎر ﺛﺎﺑﺖ در ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺿﺮﯾﺐ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي در آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه‪.‬‬

‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪:‬‬

‫)‪ : (k‬ﺿﺮﯾﺐ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﺧﺎك )‪ : Q ،(cm/s‬ﻣﻘﺪار دﺑﯽ ﻋﺒﻮري اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي ﺷﺪه در آزﻣـﺎﯾﺶ‪ (cm) (L) ،‬ﻃـﻮل ﻧﻤﻮﻧـﮥ‬

‫ﺧﺎك‪ :(cm 3)(A) ،‬ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﻧﻤﻮﻧﮥ ﺧﺎك‪ : (cm) (H) ،‬اﺧﺘﻼف ﺗﺮاز آب ﭘـﺎﯾﯿﻦ دﺳـﺖ و ﺑﺎﻻدﺳـﺖ )ﻫﻤـﺎن اﺧـﺘﻼف‬

‫ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ دو ﺳﺮ ﺧﺎك( ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ب(‪ -‬آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺎر اﻓﺘﺎن )ارﺗﻔﺎع ﻣﺘﻐﯿﺮ( در آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه‬

‫اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺮاي اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي ﺿﺮﯾﺐ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﺧﺎك ﻫﺎي رﯾﺰداﻧﻪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪.‬‬

‫اﺑﺘﺪا ﻧﻤﻮﻧﮥ ﺧﺎك را در داﺧﻞ اﺳﺘﻮاﻧﮥ ﺷﯿﺸﻪ اي ﮐﻪ در ﺑﺎﻻ و ﭘﺎﯾﯿﻦ داراي ﺻﻔﺤﻪ ﻣﺸﺒﮏ اﺳﺖ‪ ،‬ﻗـﺮار ﻣـﯽ دﻫﻨـﺪ‪ .‬در ﺷـﺮوع‬

‫آزﻣﺎﯾﺶ آب در ﻟﻮﻟﮥ ﺑﺎﻻي ﻧﻤﻮﻧﻪ در ﺳﻄﺢ ﻣﻌﯿﻨﯽ ﻗﺮار دارد‪ .‬ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻧﻔﻮذ آب در داﺧﻞ ﺧﺎك و ﺧﺎرج ﺷﺪن‬

‫ﺣﺒﺎب ﻫﺎي ﻫﻮا‪ ،‬ارﺗﻔﺎع آب ﺗﺎ ﺳﻄﺢ )‪ (h‬ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﯽ آﯾﺪ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ اﺧﺘﻼف ﭘﺘﺎﻧﺴـﯿﻞ آﺑـﯽ در دو ﻃـﺮف ﺧـﺎك در ﻃـﻮل‬
 ‫»‪«162‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ در ﺣﺎل ﮐﻢ ﺷﺪن اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﻮﻗﻊ زﻣﺎن ﺳﻨﺞ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ اﻓﺘﺪ و زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ارﺗﻔﺎع آب در ﻟﻮﻟﻪ ﺗﺎ ﺳـﻄﺢ‬

‫ﻣﻌﯿﻨﯽ ﻣﺜﻞ )‪ ( h2‬ﺳﻘﻮط ﮐﺮد‪ ،‬زﻣﺎن ﺳﻨﺞ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﺪه و زﻣﺎن ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺿﺮﯾﺐ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﺧﺎك ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از راﺑﻄﮥ زﯾﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪H‬‬
‫) ‪a × L × Ln( 1‬‬
‫‪H2‬‬
‫=‪k‬‬
‫)‪A × (t2 − t1‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ : 6‬آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺎر اﻓﺘﺎن در ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺿﺮﯾﺐ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي در آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه‪.‬‬

‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪:‬‬

‫)‪ : k(cm/s‬ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﻧﻤﻮﻧﮥ ﺧﺎك‪ : L(m) ،‬ﻃﻮل ﻧﻤﻮﻧﮥ ﺧﺎك‪ : A(cm2) ،‬ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄـﻊ ﻧﻤﻮﻧـﮥ ﺧـﺎك‪ : t 1( s) ،‬زﻣـﺎن‬

‫ﻗﺮاﺋﺖ اول و )‪ H1 (cm‬اﺧﺘﻼف ﺳﻄﺢ آب ﻣﺨﺰن ‪ b‬و ﻟﻮﻟﮥ ‪ c‬در زﻣﺎن ‪ t 1‬و )‪ : t2( s‬زﻣﺎن ﻗﺮاﺋﺖ دوم و )‪ H2 (cm‬اﺧﺘﻼف‬

‫ﺳﻄﺢ آب ﻣﺨﺰن ‪ b‬و ﻟﻮﻟﮥ ‪ C‬در زﻣﺎن ‪ t2‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن‪ ،‬اﺧﺘﻼف ﭘﺘﺎﻧﺴﺒﻞ ﺑﺎﻻ دﺳﺖ و ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ ﮐﺎﺳﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬در ﻧﺘﯿﺠـﻪ ﮔﺮادﯾـﺎن‬

‫ﻫﯿﺪروﻟﯿﮑﯽ و دﺑﯽ ﻋﺒﻮري ﻧﯿﺰ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫ﻗﺒﻞ از ﺷﺮوع آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ اﻧﺪازة ﮐﺎﻓﯽ آب از درون ﺧﺎك ﻋﺒﻮر داده ﺷﻮد ﺗﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮐﺎﻣﻼ اﺷﺒﺎع ﮔﺮدد‪ .‬ﺳﻨﮓ ﻣﺘﺨﻠﺨﻞ در‬

‫ﺑﺎﻻ و ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﺷﺴﺘﻪ ﺷﺪن ﺧﺎك اﺳﺖ‪.‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«163‬‬

‫‪ -2-2-1-7-3‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺿﺮﯾﺐ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﺑﺎ آزﻣﺎﯾﺸﺎت ﺻﺤﺮاﯾﯽ‬

‫از آن ﺟﺎ ﮐﻪ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي ﺿﺮﯾﺐ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي در آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه ﮐﺎﻣﻼ دﻗﯿـﻖ ﻧﯿﺴـﺖ‪ ،‬ﻣﻌـﻮﻻ ﺑـﺮاي ﭘـﺮوژه ﻫـﺎي ﺑـﺰرگ ﺗﻌﯿـﯿﻦ‬

‫ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي در ﻣﺤﻞ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺿﺮﯾﺐ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي در ﺻﺤﺮا روش ﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ وﺟـﻮد دارد‪ .‬روش ﻫـﺎي‬

‫ﭘﻤﭙﺎژ ﭼﺎه ﻫﺎ و ﭘﻤﭙﺎژ ﮔﻤﺎﻧﻪ ﻫﺎ از ﺟﻤﻠﻪ روش ﻫﺎي ﺻﺤﺮاﯾﯽ در ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺿﺮﯾﺐ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﮐـﻪ در اداﻣـﻪ ﺑـﻪ آن‬

‫ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫اﻟﻒ(‪ -‬ﭘﻤﭙﺎژ ﭼﺎه ﻫﺎ در ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺿﺮﯾﺐ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي در روش ﺻﺤﺮاﯾﯽ‬

‫‪ -‬آزﻣﺎﯾﺶ ﭘﻤﭙﺎژ ﺻﺤﺮاﯾﯽ در ﻻﯾﮥ آﺑﺪار آزاد‬

‫اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺶ ﮐﻪ در ﻻﯾﮥ آﺑﺪار )ﻻﯾﮥ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮ روي ﺧﺎك ﻧﻔﻮذﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﻗﺮار دارد( اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﯾﮏ ﭼﺎه ﻣﺮﮐﺰي ﺑﻪ ﻧـﺎم ﭼـﺎه‬

‫ﭘﻤﭙﺎژ ﺣﻔﺮ ﮔﺸﺘﻪ و ﻋﻤﻖ آن ﺗﺎ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮ از ﺳﻄﺢ آب زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ اداﻣﻪ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬در اﻃﺮاف اﯾﻦ ﭼﺎه‪ ،‬ﯾﮏ ﭼﺎه دﯾﮕﺮ ﺑﺎ ﻗﻄﺮ ﮐﻢ‬

‫در ﻓﻮاﺻﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺣﻔﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدد ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﭼﺎﻫﮏ ﻫﺎ‪ ،‬ﭼﺎه ﭘﯿﺰوﻣﺘﺮي ﯾﺎ ﭼﺎﻫﮏ ﻣﺸﺎﻫﺪه اي ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪) .‬اﯾـﻦ ﭼﺎﻫـﮏ‬

‫ﻫﺎ ﻗﻄﺮ ﮐﻤﺘﺮي دارﻧﺪ و ﺑﺮاي ﻓﺮﺳﺘﺎدن ﺳﻮﻧﺪ ﯾﺎ ﻟﻮﻟﻪ و اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺳﻄﺢ آب ﺣﻔﺮ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ(‪ .‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﭘﻤـﭗ‬

‫آب از درون ﭼﺎه ﻣﺮﮐﺰي ﭘﻤﭙﺎژ ﻣﯽ ﮔﺮدد و ﺳﻄﺢ آب زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ در ﻣﺤﺪودة اﻃﺮاف ﭼﺎه ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه )ﺷﮑﻞ ‪(7‬‬

‫اﻓﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﺧﺎك ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺟﺮﯾﺎن آب ﺑﯿﺸﺘﺮ و ﺳﺮﯾﻊ ﺗﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﻤﭙﺎژ آب ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺟﺮﯾﺎن‬

‫ﺣﺎﻟﺖ داﺋﻤﯽ ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ و ﺳﻄﺢ آب در ﭼﺎه ﻣﺮﮐﺰي و ﭼﺎﻫﮏ ﻣﺸﺎﻫﺪه اي ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬اداﻣﻪ ﭘﯿﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻟﺤﻈﻪ‬

‫دﺑـــﯽ ﭘﻤﭙـــﺎژ اﻧـــﺪازه ﮔﯿـــﺮي ﻣـــﯽ ﺷـــﻮد )‪. (Q‬‬

‫‪r‬‬
‫) ‪Q × ln( 1‬‬
‫‪r2‬‬ ‫‪2 / 3 × 3Q‬‬ ‫‪r‬‬
‫=‪k‬‬ ‫=‬ ‫) ‪log( 2‬‬
‫) ‪π× (h12 − h22‬‬ ‫) ‪π(h12 − h22‬‬ ‫‪r1‬‬

‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪:‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪ : k‬ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﻻﯾﮥ آﺑﺪار آزاد‪ : Q ،‬دﺑﯽ ﭘﻤﭙﺎژ از ﭼﺎه ﻣﺮﮐﺰي‪ r1 ،‬و ‪ r 2‬ﻓﺎﺻﻠﮥ ﭼﺎﻫﮏ ﻣﺸﺎﻫﺪه اي ‪1‬و ‪ 2‬از ﭼﺎه ﻣﺮﮐﺰي‪،‬‬

‫‪ h‬و ‪ : h2‬ارﺗﻔﺎع آب در ﭼﺎﻫﮏ ﻣﺸﺎﻫﺪه اي ‪ 1‬و ‪ 2‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪..‬‬

 ‫»‪«164‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ : 7‬آزﻣﺎﯾﺶ ﭘﻤﭙﺎژ ﺻﺤﺮاﯾﯽ در ﻻﯾﮥ آﺑﺪار آزاد‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﭘﻤﭙﺎز آب‪ ،‬ﺳﻄﺢ آب زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺨﺮوﻃﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬و ﺑﺎ دور ﺷﺪن از ﭼﺎه‪ ،‬اﻓﺖ آب ﮐﻤﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐـﻪ‬

‫ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺮ ﺳﻄﺢ اﯾﺴﺘﺎﺑﯽ اوﻟﯿﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺷﻌﺎع ﺗﺄﺛﯿﺮ )‪ (re‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﮥ ﻣﺨﺮوﻃﯽ ﺷﮑﻞ ﻧﺎﺷﯽ از‬

‫اﻓﺖ آب در اﻃﺮاف ﭼﺎه ﻣﺮﮐﺰي‪ ،‬اﺻﻄﻼﺣﺎ ﻣﺨﺮوط اﻓﺖ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻫﺮ ﭼﻪ ﻓﺎﺻﻠﮥ ﭼﺎﻫﮏ ﻣﺸﺎﻫﺪه اي از ﭼﺎه ﭘﻤﭙﺎژ ﻣﺮﮐﺰي ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺪار اﻓﺖ ﺳﻄﺢ آب در آن ﻫﺎ ﮐﻤﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬و اﮔـﺮ‬

‫ﭼﺎﻫﮏ ﻣﺸﺎﻫﺪه اي در ﺧﺎرج از ﻣﺨﺮوط ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﻫﯿﭻ اﻓﺖ ﺳﻄﺢ آﺑﯽ در آن دﯾﺪه ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -‬آزﻣﺎﯾﺶ ﭘﻤﭙﺎز ﺻﺤﺮاﯾﯽ در ﻻﯾﮥ آﺑﺪار ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر )آرﺗﺰﯾﻦ(‬

‫اﮔﺮ ﻻﯾﮥ آﺑﺪار ﻣﻮﺟﻮد در زﻣﯿﻦ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر و ﻣﺤﺒﻮس )آرﺗﺰﯾﻦ( ﺑﺎﺷﺪ‪ ،.‬ﺗﻔﺎوﺗﯽ در ﻧﺤﻮة اﻧﺠﺎم آزﻣـﺎﯾﺶ ﺑـﻪ وﺟـﻮد‬

‫ﻧﺨﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت و راﺑﻄﮥ ﻧﻬﺎﯾﯽ در اﯾﻦ ﻻﯾﻪ ﻫﺎ ﻣﺘﻔﺎوت ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻮن آب ﻣﻮﺟﻮد در اﯾﻦ ﻻﯾﻪ‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻣـﯽ‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در اﺛﺮ ﺣﻔﺮ ﭼﺎه ﻣﺮﮐﺰي و ﭼﺎﻫﮏ ﻣﺸﺎﻫﺪه اي آب از زﯾﺮ ﻓﺸﺎر رﻫﺎﯾﯽ ﯾﺎﻓﺘﻪ و درون ﭼﺎه ﺑﺎﻻ آﻣﺪه و ﺑﺎﻻي ﻻﯾـﮥ آﺑـﺪار‬

‫ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ .‬ﭼﻮن در ﻻﯾﮥ آﺑﺪار ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر آب ﻓﻘﻂ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ در ﻣﺤﺪودة ﺿﺨﺎﻣﺖ ﻻﯾﻪ )‪ (H‬ﭼﺮﯾﺎن ﯾﺎﺑﺪ )ﻧﻪ ﮐﻞ ارﺗﻔـﺎع‬

‫‪ h1‬و ‪ ،(h2‬راﺑﻄﮥ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ در ﻣﯽ آﯾﺪ‪.‬‬

‫‪r‬‬
‫) ‪a × ln( 1‬‬
‫‪r2‬‬
‫=‪k‬‬
‫) ‪2π× H × (h1 − h2‬‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«165‬‬

‫ﭘﺎراﻣﺘﺮ ﻫﺎ ﻣﺸﺎﺑﻪ راﺑﻄﮥ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه در ﻻﯾﻪ ﻫﺎي آﺑﺪار آزاد ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ‪ H‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺿﺨﺎﻣﺖ ﻻﯾﮥ آﺑﺪار ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ : 8‬آزﻣﺎﯾﺶ ﭘﻤﭙﺎژ ﺻﺤﺮاﯾﯽ در ﻻﯾﮥ آﺑﺪار ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر‪.‬‬

‫ب(‪ -‬ﭘﻤﭙﺎژ ﮔﻤﺎﻧﻪ ﻫﺎ در روش ﺻﺤﺮاﯾﯽ در ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺿﺮﯾﺐ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي‬

‫ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﯾﻨﮑﻪ ﭘﻤﭙﺎژ ﭼﺎه آزﻣﺎﯾﺶ ﺻﺤﺮاﯾﯽ ﭘﺮ ﻫﺰﯾﻨﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﺑﺴﯿﺎري ﺣﺎﻻت ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺿﺮﯾﺐ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي از ﮔﻤﺎﻧـﻪ ﻫـﺎ‬

‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -‬ﮔﻤﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﺑﺎ ﮐﻒ ﺑﺎز ‪ :‬در اﯾﻦ روش از ﻃﺮﯾﻖ اﻧﺘﻬﺎي ﺑﺎز ﮔﻤﺎﻧﻪ ﮐﻪ ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ ﻟﻮﻟﮥ ﺟﺪاري اﺳﺖ‪ .‬آب ﺑﻪ ﻻﯾﻪ اي ﮐﻪ ﺗﻌﯿﯿﻦ‬

‫ﺿﺮﯾﺐ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي آن ﻣﺪ ﻧﻈﺮ اﺳﺖ ﺗﺰرﯾﻖ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﮐﻒ ﮔﻤﺎﻧﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻃﻮري ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮد ﮐﻪ ﻓﺎﺻـﻠﮥ آن از ﺳـﻄﺢ ﻓﻮﻗـﺎﻧﯽ ﯾـﺎ‬

‫ﺗﺤﺘﺎﻧﯽ ﻻﯾﮥ ﺧﺎك ﻣﻮرد آزﻣﺎﯾﺶ ﮐﻤﺘﺮ از‪ 10‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﻌﺎع داﺧﻞ ﻟﻮﻟﮥ ﺟﺪاري ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺳﻄﺢ آب در داﺧﻞ ﮔﻤﺎﻧـﻪ را ﺛﺎﺑـﺖ ﻧﮕـﻪ‬

‫=‪k‬‬
‫‪Q‬‬
‫ﻣﯽ دارﻧﺪ ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ اﺧﺘﻼف ﺑﯿﻦ اﯾﻦ ﺳﻄﺢ و ﺳﻄﺢ ﺳﻔﺮة آب زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ ﻫﻤﻮاره ﺑﺮاﺑﺮ ‪ h‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺳﻄﺢ ﺳﻔﺮه‬
‫‪5 / 5rh‬‬

‫ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ در ﺑﺎﻻ و ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻟﻮﻟﮥ ﺟﺪاري ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ .‬ﺑﺎ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي ﺷﺪت ﺟﺮﯾﺎن ‪ Q‬ﺿﺮﯾﺐ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي از راﺑﻄﮥ زﯾﺮ ﺗﻌﯿـﯿﻦ‬

‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪:‬‬

‫‪ : Q‬ﺷﺪت ﺟﺮﯾﺎن آب ﺑﻪ درون ﮔﻤﺎﻧﻪ‪ : r .‬ﺷﻌﺎع داﺧﻠﯽ ﻟﻮﻟﮥ ﺟﺪاري و ‪ : h‬اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع آب ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ﻫﺮ ﻧﻮع ﺳﯿﺴﺘﻢ واﺣﺪي را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮد‪.‬‬

 ‫»‪«166‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫ﺣﺪاﻗﻞ ‪10r‬‬

‫ﺣﺪاﻗﻞ ‪10r‬‬
‫‪2r‬‬ ‫‪2r‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ : 9‬ﮔﻤﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﮐﻒ ﺑﺎز ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي در ﺻﺤﺮا‪.‬‬

‫‪ -‬ﮔﻤﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﺑﺎ ارﺗﻔﺎع آب ﺛﺎﺑﺖ )ﺑﺎر ﺛﺎﺑﺖ( ‪ :‬در اﯾﻦ روش ﻟﻮﻟﮥ ﺟﺪاري در ﺑﺨﺸﯽ از ﮔﻤﺎﻧـﻪ ﻗـﺮار ﻣـﯽ ﮔﯿـﺮد و ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ‬

‫ﻗﺴﻤﺘﯽ از ﮔﻤﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻃﻮل ‪ L‬ﺑﺪون ﻟﻮﻟﮥ ﺟﺪاري اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺶ را ﻣﯽ ﺗﻮان ﻫﻢ در ﺑﺎﻻي ﺳﻄﺢ اﯾﺴﺘﺎﺑﯽ و ﻫـﻢ در ﭘـﺎﯾﯿﻦ‬

‫ﺗﺮاز آن اﻧﺠﺎم داد‪ .‬ﺑﺎ ﻓﺮض اﯾﻨﮑﻪ ﺿﺨﺎﻣﺖ ﻻﯾﮥ ﺧﺎﮐﯽ ﮐﻪ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺿﺮﯾﺐ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي آن ﻣﺪ ﻧﻈـﺮ اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑـﯽ ﻧﻬﺎﯾـﺖ ﺑﺎﺷـﺪ‪.،‬‬

‫ﺿﺮﯾﺐ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي از راﺑﻄﮥ زﯾﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ‪.‬‬

‫‪Q‬‬ ‫‪L‬‬
‫=‪k‬‬ ‫‪ln‬‬ ‫‪L ≥ 10r‬‬
‫‪2πLh r‬‬

‫‪sinh −1‬‬
‫‪Q‬‬ ‫‪L‬‬
‫=‪k‬‬ ‫‪10r > L ≥ r‬‬
‫‪2πLh‬‬ ‫‪2r‬‬
‫ﮐﻪ در اﯾﻦ رواﺑﻂ ‪:‬‬

‫‪ : Q‬ﺷﺪت ﺟﺮﯾﺎن ﺛﺎﺑﺖ آب ﺑﻪ درن ﮔﻤﺎﻧﻪ‪ : L ،‬ﻃﻮل ﻣﻘﻄﻊ ﺗﺤﺖ آزﻣﺎﯾﺶ ﮔﻤﺎﻧﻪ‪ : h ،‬اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع آب و ‪ : r‬ﺷﻌﺎع ﮔﻤﺎﻧـﻪ‬

‫اﺳﺖ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ آب زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮ از ﻗﻄﻌﮥ آزﻣﺎﯾﺶ ﻗﺮار داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻘﺪار ‪ h‬را از ﺳﺮ ﻟﻮﻟﮥ ﺟﺪاري ﺗﺎ وﺳﻂ ﻗﻄﻌﮥ‬

‫آزﻣﺎﯾﺶ در ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«167‬‬

‫‪L/2‬‬
‫‪2r‬‬ ‫‪2r‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ : 10‬ﮔﻤﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﺑﺎ ارﺗﻔﺎع آب ﺛﺎﺑﺖ )ﺑﺎر ﺛﺎﺑﺖ( ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي در ﺻﺤﺮا‪.‬‬

‫‪ -‬ﮔﻤﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﺑﺎ ارﺗﻔﺎع آب ﻣﺘﻐﯿﺮ )ﺑﺎر اﻓﺘﺎن و ﺧﯿﺰان(‬

‫در اﯾﻦ روش ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ روش ﮔﻤﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﺑﺎ ارﺗﻔﺎع آب ﺛﺎﺑﺖ‪ ،‬ﻟﻮﻟﮥ ﺟﺪاري در ﺑﺨﺸﯽ از ﮔﻤﺎﻧﻪ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ .‬ﻗﺴﻤﺘﯽ از ﮔﻤﺎﻧـﻪ‬

‫ﺑﻪ ﻃﻮل‪ L >8r‬ﻓﺎﻗﺪ ﻟﻮﻟﮥ ﺟﺪاري اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﻓﺮض اﯾﻨﮑﻪ ﺿﺨﺎﻣﺖ ﻻﯾﮥ ﺧﺎك ﺑﯽ ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺿـﺮﯾﺐ ﻧﻔـﻮذ ﭘـﺬﯾﺮي از راﺑﻄـﮥ‬

‫ذﯾﻞ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪:‬‬

‫‪r2‬‬ ‫‪L h‬‬

‫=‪k‬‬ ‫‪ln ln 1‬‬
‫‪2L(t2 − t1) 2 h 2‬‬

‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﮥ ‪:‬‬

‫‪ : r‬ﺷﻌﺎع ﻗﻄﻌﮥ ﻣﻮرد آزﻣﺎﯾﺶ‪: L ،‬ﻃﻮل ﻗﻄﻌﮥ ﻣﻮرد آزﻣﺎﯾﺶ‪ :t1 ،‬زﻣﺎن ﺷﺮوع آزﻣﺎﯾﺶ و ‪ :t2‬زﻣﺎن ﺧﺎﺗﻤﮥ آزﻣـﺎﯾﺶ اﺳـﺖ‪ .‬در‬

‫ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎر اﻓﺘﺎن ‪ : h1‬از ﺳﺮ ﻟﻮﻟﮥ ﺟﺪاري ﺗﺎ وﺳﻂ ﻗﻄﻌﮥ آزﻣﺎﯾﺸﯽ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد و ‪ : h2‬ﻓﺎﺻﻠﮥ آب زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ ﺗﺎ ﺳﻄﺢ‬

‫آب در اﻧﺘﻬﺎي آزﻣﺎﯾﺶ اﺳﺖ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺳﻄﺢ آب زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮ از ﻗﻄﻌﮥ آزﻣﺎﯾﺸﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻣﻘـﺪار ‪ h2‬از ﺳـﻄﺢ آب‬

‫ﭘﺲ از ﺧﺎﺗﻤﮥ آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺎ وﺳﻂ ﻗﻄﻌﮥ آزﻣﺎﯾﺸﯽ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬در ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎر ﺧﯿﺰان ‪ h1‬ارﺗﻔﺎع ﺳﻄﺢ آب زﯾﺮزﻣﯿﻨـﯽ‬

‫ﺗﺎ ﺳﻄﺢ آب ﭘﺲ از ﺗﺨﻠﯿﮥ ﮔﻤﺎﻧﻪ و ‪ h2‬ارﺗﻔﺎع ﺳﻄﺢ آب زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ ﺗﺎ ﺳﻄﺢ آب درون ﮔﻤﺎﻧﻪ در اﻧﺘﻬﺎي آزﻣﺎﯾﺶ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫»‪«168‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪t١‬‬ ‫‪t١‬‬

‫‪h١‬‬
‫‪h٢‬‬ ‫‪t٢‬‬

‫‪h١‬‬ ‫‪h٢٢‬‬

‫‪L /٢‬‬

‫‪2r‬‬ ‫‪2r‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ : 11‬ﮔﻤﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﺑﺎ ﺑﺎر اﻓﺘﺎن ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي در ﺻﺤﺮا‪.‬‬

‫‪h٢‬‬
‫‪h١‬‬ ‫‪t١‬‬

‫‪t٢‬‬

‫‪2r‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ : 12‬ﮔﻤﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﺑﺎ ﺑﺎر ﺧﯿﺰان ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي در ﺻﺤﺮا‪.‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«169‬‬

‫‪ -2-7-3‬ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻋﺪدي ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي‬

‫ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻋﺪدي ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﺑﺮاي ﺳﻨﮓ ﻫﺎ و ﺧﺎك ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي‬
‫‪ 10 -8‬ﺗﺎ ‪10 -10‬‬
‫‪ 10 -8‬ﺗﺎ ‪10 -9‬‬
‫‪ 25 × 10 -10‬ﺗﺎ ‪5 × 10 - 11‬‬
‫‪ 1/6 × 10 -10‬ﺗﺎ ‪7 × 10 - 10‬‬
‫‪ 9/3 × 10 -10‬ﺗﺎ ‪7 × 10 - 10‬‬
‫‪ 1/2 × 10 -7‬ﺗﺎ ‪7 × 10 - 10‬‬
‫‪ 10 -3‬ﺗﺎ ‪10 -4‬‬
‫‪ 10 -4‬ﺗﺎ ‪10 -2‬‬
‫‪ 10 -3‬ﺗﺎ ‪10 -1‬‬
‫‪ 10 -2‬ﺗﺎ ‪1‬‬
‫‪ 10 -2‬ﺗﺎ ‪10‬‬
‫‪ 1‬ﺗﺎ ‪10 -4‬‬
‫‪ 1‬ﺗﺎ ‪10 -2‬‬
‫‪ 10 -1‬ﺗﺎ ‪10 -3‬‬
‫‪ 10 -2‬ﺗﺎ ‪10 -4‬‬
‫‪ 10 -2‬ﺗﺎ ‪10 -4‬‬
‫‪ 10 -1‬ﺗﺎ ‪10 -3‬‬
‫‪ 10 -2‬ﺗﺎ ‪10 -4‬‬
‫‪ 10 -2‬ﺗﺎ ‪10 -4‬‬
‫‪ 10 -1‬ﺗﺎ ‪10‬‬
‫‪ 10 -2‬ﺗﺎ ‪1‬‬
‫‪ 10 -5‬ﺗﺎ ‪10 -8‬‬
‫‪ 10 -5‬ﺗﺎ ‪10 -8‬‬
‫‪ 10 -5‬ﺗﺎ ‪10 -7‬‬
‫‪ 10 -5‬ﺗﺎ ‪10 -7‬‬
‫‪ 10 -1‬ﺗﺎ ‪10 -2‬‬
‫‪ 10 -2‬ﺗﺎ ‪10‬‬
‫ﻣﺎده‬
‫ﻣﺎﺳﻪ ﺳﻨﮓ ﻣﺘﺮاﮐﻢ‬
‫ﺳﯿﻠﺖ ﺳﻨﮓ‬
‫ﮔﺮاﻧﯿﺖ‬
‫اﺳﻠﯿﺖ‬
‫ﮐﻠﺴﯿﺖ‬
‫ﺳﻨﮓ آﻫﮏ‬
‫رس ﻫﻮا ﻧﺰده‬
‫رس ﺧﯿﻠﯽ ﺧﻤﯿﺮي )‪(CH‬‬
‫رس ﮐﻢ ﺧﻤﯿﺮي )‪(CL‬‬
‫ﺳﯿﻠﺖ ﺧﯿﻠﯽ ﺧﻤﯿﺮي )‪(MH‬‬
‫ﺳﯿﻠﺖ ﮐﻢ ﺧﻤﯿﺮي )‪(CL‬‬
‫)‪(SP‬‬
‫ﻣﺎﺳﮥ ﺧﻮب ﺟﻮر ﺷﺪه )ﺑﺪ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي( رﯾﺰداﻧﻪ‬
‫ﻣﺎﺳﮥ ﺧﻮب ﺟﻮر ﺷﺪه )ﺑﺪ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي( ﻣﺘﻮﺳﻂ داﻧﻪ‬
‫ﻣﺎﺳﮥ ﺧﻮب ﺟﻮر ﺷﺪه )ﺑﺪ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي( درﺷﺖ داﻧﻪ‬
‫)‪(SW‬‬
‫ﻣﺎﺳﮥ ﺑﺪ ﺟﻮر ﺷﺪه )ﺧﻮب داﻧﻪ ﺑﻨﺪي( رﯾﺰداﻧﻪ‬
‫ﻣﺎﺳﮥ ﺑﺪ ﺟﻮر ﺷﺪه )ﺧﻮب داﻧﻪ ﺑﻨﺪي( ﻣﺘﻮﺳﻂ داﻧﻪ‬
‫ﻣﺎﺳﮥ ﺑﺪ ﺟﻮر ﺷﺪه )ﺧﻮب داﻧﻪ ﺑﻨﺪي( درﺷﺖ داﻧﻪ‬
‫ﻣﺎﺳﮥ ﺳﯿﻠﺘﯽ )‪(SM‬‬
‫ﻣﺎﺳﮥ رﺳﯽ )‪(SC‬‬
‫)‪(GP‬‬
‫ﺷﻦ ﺧﻮب ﺟﻮر ﺷﺪه )ﺑﺪ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي(‬
‫)‪(GW‬‬
‫ﺷﻦ ﺑﺪ ﺟﻮر ﺷﺪه )ﺧﻮب داﻧﻪ ﺑﻨﺪي(‬
‫ﺷﻦ ﺳﯿﻠﺘﯽ )‪(GM‬‬
‫ﺷﻦ رﺳﯽ )‪(GC‬‬

‫ﺟﺪول ‪ :2‬ﻣﻘﺪار ﻋﺪدي ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي در ﻣﻮاد ﻣﺨﺘﻠﻒ‪.‬‬

‫‪ -3-7-3‬ﻧﻔﻮذ ﭘﺬﯾﺮي در ﺟﻬﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﺧﺎك ﻫﺎي ﭼﻨﺪ ﻻﯾﻪ‬

‫از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻧﺤﻮة ﻗﺮار ﮔﯿﺮي داﻧﻪ ﻫﺎ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﺎر‪ ،‬ﺑﺮ ﻫﻢ ﺧﻮاﺑﯿﺪﮔﯽ ذرات و ﻻﯾﻪ ﺑﻨﺪي ﺧﺎك در ﺟﻬﺎت ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﻣﺘﻔـﺎوت اﺳـﺖ‪،‬‬

‫ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﺗﻮدة ﺧﺎك ﻧﯿﺰ در راﺳﺘﺎﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺳﻪ راﺳﺘﺎي ‪ y ، x‬و ‪ z‬در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ‪ ،‬ﻧﻔﻮذﭘـﺬﯾﺮي در‬

‫اﯾﻦ راﺳﺘﺎﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺎ ‪ ky ،kx‬و ‪ kz‬ﻧﻤﺎﯾﺶ داده ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﺧﺎك در ﻫﻤﮥ ﺟﻬﺎت ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﺪ ) ‪(kx = ky‬‬

‫‪ = kz‬آن ﺧــﺎك را ﻫﻤﺴــﺎن ﯾــﺎ اﯾﺰوﺗــﺮوپ ﮔﻮﯾﻨــﺪ‪ .‬و اﮔــﺮ ﻧﻔﻮذﭘــﺬﯾﺮي ﺧــﺎك در راﺳــﺘﺎﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠــﻒ ﻣﺘﻔــﺎوت ﺑﺎﺷــﺪ‪.‬‬

‫‪ ( k x‬آن ﺧﺎك را ﻧﺎﻫﻤﺴﺎن ﯾﺎ ﻏﯿﺮاﯾﺰوﺗﺮوپ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫) ‪≠ k y ≠ kz‬‬

 ‫»‪«170‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺧﺎك ﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﻃﺒﯿﻌﺖ ﻧﺎﻫﻤﺴﺎن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت ﮐﻪ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي آن ﻫﺎ در دو راﺳﺘﺎي اﻓﻘـﯽ ‪ kx‬و‬

‫‪( kx‬‬ ‫) ‪= k y ≠ kz‬‬ ‫‪ky‬ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻮده اﻣﺎ ﺑﺎ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي در راﺳﺘﺎي ﻗﺎﺋﻢ ﻣﺘﻔﺎوت و اﻏﻠﺐ از آن ﺑﺰرگ ﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪.( k x‬‬ ‫) ‪= 10k y‬‬ ‫ﻧﺴﺒﺖ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي اﻓﻘﯽ ﺑﻪ ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﺰرگ ﺗﺮ از ‪ 10‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‬

‫اﮔﺮ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي در راﺳﺘﺎي اﻓﻘﯽ و ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻌﻠﻮم ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي در ﻫﺮ راﺳﺘﺎي ﻣﺎﯾﻞ دﯾﮕﺮ را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺎ راﺑﻄﮥ زﯾـﺮ ﺗﻌﯿـﯿﻦ‬

‫ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪cos2 θ sin2 θ‬‬

‫=‬ ‫‪+‬‬
‫‪kθ‬‬ ‫‪kx‬‬ ‫‪kz‬‬

‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪:‬‬

‫‪kx‬و ‪ :kz‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺿﺮﯾﺐ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﺧﺎك در ﺟﻬﺖ ‪ x‬و ‪ : kθ ، z‬ﺿﺮﯾﺐ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﺧـﺎك در ﺟﻬـﺖ ﻣﺎﯾـﻞ ﺑـﺎ زاوﯾـﮥ ‪θ‬‬

‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻓﻖ‪ : θ ،‬زاوﯾﮥ راﺳﺘﺎي ﻣﺎﯾﻞ ﺑﺎ اﻓﻖ )ﺟﻬﺖ ‪ (x‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ : kx‬ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي در ﺣﺮﮐﺖ آب در راﺳﺘﺎي ‪. x‬‬

‫‪ : ky‬ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي در ﺣﺮﮐﺖ آب در راﺳﺘﺎي ‪. y‬‬
‫‪ : kz‬ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي در ﺣﺮﮐﺖ آب در راﺳﺘﺎي ‪. z‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :13‬ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﺧﺎك در راﺳﺘﺎﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‪.‬‬

‫ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﻨﺪي ﺧﺎك ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺎن و ﻏﯿﺮ ﻫﻤﺴﺎن‪ ،‬ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﻨﺪي دﯾﮕﺮي وﺟﻮد دارد ﮐﻪ در آن ﺧﺎك را ﺑﻪ ﺧﺎك ﻫﻤﮕﻦ‬

‫)ﻫﻤﻮژن ﺑﺎ ﯾﮏ ﻻﯾﻪ( و ﺧﺎك ﻧﺎﻫﻤﮕﻦ )ﻏﯿﺮﻫﻤﻮژن ﯾﺎ ﭼﻨﺪ ﻻﯾﻪ( ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ دو ﻧﻮع ﻧﻘﺴﯿﻢ ﺑﻨﺪي ﺧﺎك ﻧﺒﺎﯾﺪ‬

‫ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ اﺷﺘﺒﺎه ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺧﺎك ﻫﻤﮕﻦ ‪ :‬ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺧﺎك در ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺧﺎك ﯾﮑﺴﺎن اﺳﺖ و ﺗﻤﺎم ﺧﺎك از ﯾﮏ ﻻﯾﮥ ﯾﮑﺴﺎن ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺧﺎك ﻧﺎﻫﻤﮕﻦ ‪ :‬ﺧﺎك از ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻻﯾﻪ ﺑﺎ ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺧﺎك در ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺘﻔﺎوت‬

‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در اﯾﻦ ﺧﺎك ﻫﺎ ﺿﺮﯾﺐ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﻧﯿﺰ در ﺟﻬﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﻻﯾﻪ ﻫﺎي ﺧﺎك و در ﺟﻬﺎت ﻣﻮازي ﺑﺎ ﻻﯾﻪ‬

‫ﻫﺎي ﺧﺎك ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪.‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«171‬‬

‫‪H1‬‬
‫‪H1‬‬ ‫‪q1‬‬
‫‪kh 1‬‬ ‫‪H2‬‬ ‫‪q2‬‬ ‫‪kv1‬‬ ‫‪H2‬‬
‫‪kh 2‬‬ ‫‪H3‬‬ ‫‪q3‬‬ ‫‪kv2‬‬ ‫‪H3‬‬
‫‪kh 3‬‬ ‫‪kv3‬‬
‫‪qn‬‬ ‫‪Hn‬‬
‫‪Hn‬‬
‫‪kh n‬‬
‫‪kvn‬‬

‫)اﻟﻒ(‬
‫)ب (‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ : 14‬ﺟﺮﯾﺎن در ﺟﻬﺖ ﻻﯾﻪ ﻫﺎي ﺧﺎك )اﻟﻒ( و ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﻻﯾﻪ ﻫﺎي ﺧﺎك )ب(‪.‬‬

‫ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﺧﺎك در ﺣﺎﻟﺖ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺟﺮﯾﺎن در اﻣﺘﺪاد ﻻﯾﻪ ﻫﺎي ﺧﺎك و ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﻻﯾﻪ ﻫﺎي ﺧـﺎك اﺳـﺖ از رواﺑـﻂ زﯾـﺮ ﺑـﻪ‬

‫دﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ ‪:‬‬

‫‪n‬‬
‫‪∑ k i Hi‬‬
‫)ﺟﺮﯾﺎن در ﺟﻬﺖ ﻻﯾﻪ ﻫﺎي ﺧﺎك(‬ ‫‪k h = i =1‬‬
‫‪n‬‬
‫‪∑ Hi‬‬
‫‪i =1‬‬

‫‪n‬‬
‫)ﺟﺮﯾﺎن ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﻻﯾﻪ ﻫﺎي ﺧﺎك(‬ ‫‪∑ Hi‬‬
‫‪k v = i =1‬‬
‫‪n H‬‬
‫‪∑k i‬‬
‫‪i =1 vi‬‬

‫ﻣﺘﺮاﮐﻢ ﮐﺮدن ﺧﺎك ﺑﺎﻋﺚ ﮐﺎﻫﺶ ﺣﺠﻢ ﺣﻔﺮات ﻣﻮﺟﻮد در ﺧﺎك ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﺧـﺎك ﮐـﺎﻫﺶ ﻣـﯽ ﯾﺎﺑـﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي و درﺟﮥ ﭘﻮﮐﯽ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ارﺗﺒﺎط اﯾﻦ دو ﺧﺼﻮﺻﯿﺖ ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﺧـﺎك‪ ،‬ﻓﺮﻣـﻮل‬
 ‫»‪«172‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫ﻫﺎي ﺗﺠﺮﺑﯽ و ﻧﻈﺮي ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺤﻘﻘﯿﻦ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺸﻬﻮرﺗﺮﯾﻦ اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮل ﻫـﺎ ﺗﻮﺳـﻂ ﮐﺎﺳـﺎﮔﺮاﻧﺪ )‪ (1948‬ﺑـﻪ‬

‫ﺻﻮرت زﯾﺮ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫) ‪k = 1 / 4e2 (k0/ 85‬‬

‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪:‬‬

‫‪ : e‬درﺟﮥ ﭘﻮﮐﯽ‪ k0/85 ،‬ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي در ﺣﺎﻟﺖ ‪ e = 0/85‬اﺳﺖ‪ .‬از ﻓﺮﻣﻮل ﻓﻮق ﻣﯽ ﺗﻮان ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ در ﯾﮏ ﺗﻮدة ﺧـﺎك‬

‫ﺑﺎ دو درﺟﮥ ﭘﻮﮐﯽ ﻣﺨﺘﻠﻒ راﺑﻄﮥ زﯾﺮ ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪2‬‬
‫‪e ‬‬
‫‪k2 = k1  2 ‬‬
‫‪ e1 ‬‬

‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪:‬‬

‫‪ e1‬و ‪ : k1‬درﺟﮥ ﭘﻮﮐﯽ و ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي در آزﻣﺎﯾﺶ اول و ‪ e2‬و ‪ : k2‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿـﺐ درﺟـﮥ ﭘـﻮﮐﯽ و ﻧﻔﻮذﭘـﺬﯾﺮي در آزﻣـﺎﯾﺶ دوم‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -8- 3‬ﮔﺮادﯾﺎن ﻫﯿﺪروﻟﯿﮑﯽ )‪(i‬‬

‫ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻧﺴﺒﺖ اﻓﺖ اﻧﺮژي ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ ﺑﻪ ﻃـﻮل ﻣﺴـﯿﺮ ﺣﺮﮐـﺖ ﺑـﯿﻦ دو ﻧﻘﻄـﻪ را ﺷـﯿﺐ ﻫﯿـﺪروﻟﯿﮑﯽ ﯾـﺎ ﮔﺮادﯾـﺎن‬

‫ﻫﯿﺪروﻟﯿﮑﯽ ﯾﺎ ﺷﯿﺐ آﺑﯽ ﻧﺎﻣﯿﺪه و آن را ﺑﺎ ‪ i‬ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻫﺮ ﮔﺎه آب از ﻧﻘﻄﻪ اي ﺑﻪ ﻧﻘﻄﮥ دﯾﮕﺮ درون ﺧﺎك ﺟﺮﯾﺎن ﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬ﺑﯿﻦ اﯾﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ‪ ،‬ﻣﻘﺪاري اﻓﺖ اﻧﺮژي ﮐﻞ اﺗﻔﺎق ﻣـﯽ اﻓﺘـﺪ و‬

‫آب از اﻧﺮژي ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﻪ اﻧﺮژي ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮ ﺗﻨﺰل ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪∆h t‬‬
‫=‪i‬‬ ‫‪A−B‬‬
‫‪LA −B‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ : 15‬ﺗﻔﺎوت اﻧﺮژي ﮐﻞ در دو ﻧﻘﻄﮥ ‪ A‬و ‪ B‬ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﺟﺮﯾﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﺒﻨﺎي ﺣﺮﮐﺖ ذرات از ﻧﻘﻄﮥ ‪ A‬ﺑﻪ ﻧﻘﻄﮥ ‪ ،B‬ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﻮدن اﻧﺮژي ﮐﻞ در ﻧﻘﻄﮥ ‪ A‬اﺳﺖ ﻧﻪ اﻧﺮژي ارﺗﻔﺎﻋﯽ و ﻓﺸـﺎري‪.‬‬

‫ﻣﺴﯿﺮ ﺣﺮﮐﺖ آب ﻫﻢ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺻﻮرﺗﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻟﺰوﻣﺎ در ﺟﻬﺖ اﻓﻘﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﮔﺮادﯾﺎن ﻫﯿﺪروﻟﯿﮑﯽ در واﻗﻊ اﻓﺰاﯾﺶ ﺷﯿﺐ اﻧﺮژي ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻮده و ﺟﺮﯾﺎن ﺷﺪت و ﺳﺮﻋﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮي ﺧﻮاﻫﺪ ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«173‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﮔﺮادﯾﺎن ﻫﯿﺪروﻟﯿﮑﯽ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻃﻮل ﺑﺮ ﻃﻮل اﺳﺖ‪ ،‬ﯾﮏ ﮐﻤﯿﺖ ﺑﺪون ﺑﻌﺪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -9-3‬ﻗﺎﻧﻮن دارﺳﯽ‬

‫دارﺳﯽ داﻧﺸﻤﻨﺪ آﻟﻤﺎﻧﯽ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺟﺮﯾﺎن آب در ﺧﺎك‪ ،‬ﺑﺮاي ﺟﺮﯾﺎن آرام آب را ﺑﺎ ﯾﮏ راﺑﻄﮥ ﺧﻄﯽ ﺑﻪ‬

‫‪Vd = k × i‬‬ ‫ﺻﻮرت زﯾﺮ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﯿﺎن ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪:‬‬

‫‪ : Vd‬ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺣﺮﮐﺖ آب در ﺧﺎك )‪ (cm/s‬ﯾﺎ ﺳﺮﻋﺖ دارﺳﯽ و ‪ : k‬ﻧﻔﻮذﭘـﺬﯾﺮي ﺧـﺎك و ‪ : i‬ﮔﺮادﯾـﺎن ﻫﯿـﺪروﻟﯿﮑﯽ‬

‫ﺟﺮﯾﺎن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻗﺎﻧﻮن دارﺳﯽ در دﺳﺘﮕﺎه ﻣﺨﺘﺼﺎت ‪ i‬و ‪ V‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﯾﮏ ﺧﻂ ﺑﺎ ﺷﯿﺐ ‪ k‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ اﻓـﺰاﯾﺶ ‪ i‬ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ‪،‬‬

‫ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺮﯾﺎن ﻧﯿﺰ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ‪ : 1 6‬ﻗﺎﻧﻮن دارﺳﯽ در دﺳﺘﮕﺎه ﻣﺨﺘﺼﺎت‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﻗﺎﻧﻮن دارﺳﯽ ﺑﺮاي ﺟﺮﯾﺎن آرام ﻗﺎﺑﻞ ﮐﺎرﺑﺮد اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺟﺮﯾﺎن ﻣﻌﻤﻮﻻ در ﺧـﺎك ﻫـﺎي ﺳـﯿﻠﺘﯽ و ﻣﺎﺳـﻪ اي‬

‫)ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﻧﻪ ﮐﻢ و ﻧﻪ زﯾﺎد( اﻋﺘﺒﺎر ﺑﯿﺸﺘﺮي دارد‪ .‬در ﺧﺎك ﻫﺎي درﺷﺖ داﻧﮥ ﺷﻨﯽ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ وﺟﻮد ﺧﻠﻞ و ﻓﺮج ﻫﺎ و ﺣﻔﺮات‬

‫ﺑﺴﯿﺎر‪ ،‬اﻣﮑﺎن ﺟﺮﯾﺎن آرام و ﺑﺪون اﻏﺘﺸﺎش وﺟﻮد ﻧﺪارد و ﺟﺮﯾﺎن اﺻﻄﻼﺣﺎ ﺑﻪ ﺻـﻮرت آﺷـﻔﺘﻪ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻗـﺎﻧﻮن‬

‫دارﺳﯽ در ﺧﺎك ﻫﺎي درﺷﺖ داﻧﻪ ﺷﻨﯽ ﺗﻤﯿﺰ اﻋﺘﺒﺎر ﮐﻤﯽ دارد‪.‬‬

‫ﻫﺮ ﮔﺎه ﻋﺪد رﯾﻨﻮﻟﺪز ﺟﺮﯾﺎن )‪ (Re‬از ‪ 10‬ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺷﺮط ﺟﺮﯾﺎن ﺑـﺪون اﻏﺘﺸـﺎش و ﻻﯾـﻪ اي ﺑﺮﻗـﺮار اﺳـﺖ و ﻗـﺎﻧﻮن‬

‫دارﺳﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﮐﺎرﺑﺮد اﺳﺖ‪.‬‬

 ‫»‪«174‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫ﻗﺎﻧﻮن دارﺳﯽ ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺟﺮﯾﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﻓﺮض ﺷﺪه‪ ،‬آب از ﺗﻤﺎم ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ )‪ (A‬ﻋﺒﻮر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻣـﺎ در واﻗـﻊ‬

‫آب ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ از ﻧﺎﺣﯿﮥ ﺧﻠﻞ و ﻓﺮج ﻣﻮﺟﻮد در ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﻋﺒﻮر ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺳﺮﻋﺖ واﻗﻌﯽ ﺟﺮﯾﺎن آب در ﺧﺎك از ﺳـﺮﻋﺖ‬

‫ﻣﺘﻮﺳﻂ در ﻗﺎﻧﻮن دارﺳﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬از ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﭘﻮﮐﯽ‪ ،‬ﺳﺮﻋﺖ واﻗﻌﯽ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪V‬‬
‫‪Vreal = d‬‬
‫‪n‬‬

‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪:‬‬

‫)‪ : Vd (cm/s‬ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺣﺮﮐﺖ آب در ﺧﺎك )ﻗﺎﻧﻮن دارﺳﯽ(‬

‫)‪ : Vreal (cm/s‬ﺳﺮﻋﺖ واﻗﻌﯽ ﺣﺮﮐﺖ آب‪.‬‬

‫‪ : n‬ﺗﺨﻠﺨﻞ ﺧﺎك ) ‪ (0 < n < 1‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻫﺮ ﭼﻪ ﺧﺎك ﻣﺘﺮاﮐﻢ ﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﻮﮐﯽ آن )‪ (n‬ﮐﻤﺘﺮ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ اﺧﺘﻼف ‪ Vd‬ﺑﺎ ‪ Vreal‬اﻓﺰاﯾﺶ ﺧﻮاﻫﺪ ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬

‫‪ -10-3‬دﺑﯽ ﻋﺒﻮري آب از درون ﺧﺎك‬

‫ﺣﺠﻢ آب ﻋﺒﻮري در واﺣﺪ زﻣﺎن را دﺑﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ و ﺑﺎ ‪ Q‬ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ m3‬ﺣﺠﻢ آب ﻋﺒﻮري‬
‫= دﺑــﯽ)‪(Q‬‬ ‫(‬ ‫)‬
‫زﻣـــــﺎن‬ ‫‪s‬‬

‫ﺳـــﻄﺢ ﻣﻘﻄـــﻊ × ﻃـــﻮ ل ﻣﺴـــﯿﺮ‬ ‫‪L‬‬

‫= دﺑــﯽ)‪(Q‬‬ ‫‪= A× = A×V‬‬
‫زﻣﺎن‬ ‫‪t‬‬

‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻗﺎﻧﻮن دارﺳﯽ راﺑﻄﮥ دﺑﯽ ﻋﺒﻮري از ﺧﺎك را ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت ﻣﯽ ﺗﻮان ﺧﻼﺻﻪ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫‪Q = V× A = k×i×A‬‬

‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪:‬‬

‫‪ : Q‬دﺑﯽ ﻋﺒﻮري از ﺧﺎك)‪ : k ، (cm/s‬ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﺧﺎك‪ : I ،‬ﮔﺮادﯾﺎن ﻫﯿـﺪروﻟﯿﮑﯽ ﺟﺮﯾـﺎن آب و )‪ A(cm3‬ﺳـﻄﺢ ﻣﻘﻄـﻊ‬

‫ﺧﺎك )ﻋﻤﻮد ﺑﺮ اﻣﺘﺪاد ﺟﺮﯾﺎن( ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«175‬‬

‫‪ -11-3‬ﻣﻌﺎدﻟﮥ ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ و ﻣﻌﺎدﻟﮥ ﻻﭘﻼس‬

‫ﮐﻠﯿﺪ ﺣﻞ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺣﺮﮐﺖ آب در ﺧﺎك )ﺗﺮاوش( ﺗﻌﯿﯿﻦ اﻧﺮزي ﮐﻞ )ﻫـﺪ ﮐـﻞ ‪ (ht‬در ﻧﻘـﺎط ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﺧـﺎك ﻫﻤﺴـﺎن‬

‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻫﺪ ﮐﻞ ) ‪ (ht‬از ﯾﮏ ﻗﺎﻧﻮن ﮐﻠﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ در ﯾﮏ ﺟﺮﯾﺎن داﺋﻤﯽ و ﭘﺎﯾﺪار در ﯾﮏ ﻣﺤﯿﻂ ﺑﺴﺘﻪ‬

‫ﻣﻘﺪار آب ورودي ﺑﻪ ﯾﮏ اﻟﻤﺎن ﺧﺎك ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﻣﻘـﺪار آب ﺧﺮوﺟـﯽ از آن ﺑﺮاﺑـﺮ ﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :17‬آب ﺧﺮوﺟﯽ از اﻟﻤﺎن ﺧﺎك = اﻟﻤﺎن ورودي ﺑﻪ اﻟﻤﺎن ﺧﺎك‪.‬‬

‫اﮔﺮ اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﻪ زﺑﺎن رﯾﺎﺿﯽ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﻬﺎﯾﺘﺎ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻣﻌﺎدﻟﮥ دﯾﻔﺮاﻧﺴﯿﻠﯽ در ﻓﻀﺎي ﺳﻪ ﺑﻌﺪي ﺧﻮاﻫـﺪ رﺳـﯿﺪ ﮐـﻪ ﺑـﻪ آن‬

‫ﻣﻌﺎدﻟﮥ ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ ﺟﺮﯾﺎن ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫‪∂Vx ∂Vy ∂Vz‬‬

‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪=0‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪∂y‬‬ ‫‪Vz‬‬

‫در اﯾﻦ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ‪ Vy ، Vx‬و ‪ Vz‬ﻣﺆﻟﻔﻪ ﻫﺎي ﺳﺮﻋﺖ ﺣﺮﮐﺖ آب در ﺟﻬﺎت ‪ y ، x‬و ‪ z‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮدار ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺮﯾﺎن‬ ‫) ‪Vx (Vx , Vy , Vz‬‬

‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از راﺑﻄﮥ دارﺳﯽ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮان ﺳﺮﻋﺖ را ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫‪∆h‬‬
‫× ‪V = k ×i = k‬‬
‫‪∆L‬‬

‫ﯾﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ‪:‬‬

‫‪∂h t‬‬ ‫‪∂h t‬‬ ‫‪∂h t‬‬
‫× ‪Vx = k x‬‬ ‫× ‪Vy = ky‬‬ ‫× ‪Vz = kz‬‬
‫‪∂x‬‬ ‫و‬ ‫‪∂y‬‬ ‫و‬ ‫‪∂z‬‬

‫ﺑﺎ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﮐﺮدن اﯾﻦ ﻣﻘﺎدﯾﺮ در ﻣﻌﺎدﻟﮥ ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ ﺟﺮﯾﺎن راﺑﻄﮥ زﯾﺮ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪..‬‬
 ‫»‪«176‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪∂2 h t‬‬ ‫‪∂2 h t‬‬ ‫‪∂2 h t‬‬

‫× ‪kx‬‬ ‫× ‪+ ky‬‬ ‫× ‪+ kz‬‬
‫‪∂x2‬‬ ‫‪∂y2‬‬ ‫‪∂z2‬‬

‫اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﺮاي ﯾﮏ ﺧﺎك ﻫﻤﺴﺎن ﮐﻪ در آن ‪ kx = ky = kz‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ راﺑﻄﮥ ﺳﺎدة ﺷﺪة زﯾﺮ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣـﯽ ﺷـﻮد ﮐـﻪ ﺑـﻪ آن‬

‫‪∂2 h t‬‬ ‫‪∂2 h t‬‬ ‫‪∂2 h t‬‬ ‫ﻣﻌﺎدﻟﮥ ﻻﭘﻼس ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪=0‬‬
‫‪∂x2‬‬ ‫‪∂y2‬‬ ‫‪∂z2‬‬

‫در واﻗﻊ اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ﻣﺸﺘﻖ دوم ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻫﺪ ﮐﻞ) ‪ (ht‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑـﻪ راﺳـﺘﺎي ‪ y ، x‬و ‪ z‬اﺳـﺖ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ اﮔـﺮ اﯾـﻦ ﻣﻌﺎدﻟـﮥ‬

‫دﯾﻔﺮاﻧﺴﯿﻠﯽ ﺣﻞ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺪان ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ ht‬در ﺗﻤﺎم ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺤﯿﻂ )‪ y ، x‬و ‪ ( z‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻣـﺎ ﺣـﻞ اﯾـﻦ‬

‫ﻣﻌﺎدﻟﮥ دﯾﻔﺮاﻧﺴﯿﻠﯽ دﺷﻮار اﺳﺖ و ﺑﺮاي ﺣﻞ آن در ﺣﺎﻻت ﻣﺨﺘﻠﻒ از روش ﻫﺎي ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ‪ ،‬ﻋـﺪدي و ﺗﺮﺳـﯿﻤﯽ اﺳـﺘﻔﺎده ﻣـﯽ‬

‫ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺘﺪاول ﺗﺮﯾﻦ آﻧﻬﺎ روش ﺗﺮﺳﯿﻤﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﻞ ﺗﺮﺳﯿﻤﯽ ﻣﻌﺎدﻟﮥ ﻻﭘﻼس‪ ،‬دو ﮔﺮوه ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﻫﻢ ﻣﺮﮐﺐ از ﺧﻄـﻮط‬

‫ﺗﺮاز و ﺧﻄﻮط ﺟﺮﯾﺎن را ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺷﺒﮑﮥ ﺟﺮﯾﺎن ﻣﻮﺳﻮم اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﻃﻮرﮐﻠﯽ ﺗﺮاوش در ﺧﺎك ﺑﻪ دو ﺻﻮرت رخ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ -1 :‬ﺗﺮاوش ﯾﮏ ﺑﻌﺪي‪ -2 ،‬ﺗﺮاوش دو ﺑﻌﺪي‪.‬‬

‫‪ -12-3‬ﺗﺮاوش ﯾﮏ ﺑﻌﺪي و دو ﺑﻌﺪي‬

‫‪ -1-12-3‬ﺗﺮاوش ﯾﮏ ﺑﻌﺪي‬

‫در ﺗﺮاوش ﯾﮏ ﺑﻌﺪي‪ ،‬ﺟﺮﯾﺎن ﻓﻘﻂ در ﯾﮏ ﺑﻌﺪ ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ .‬در ﯾﮏ راﺳﺘﺎي اﻓﻘﯽ‪ ،‬ﻗﺎﺋﻢ ﯾﺎ ﻣﺎﯾـﻞ ﺗـﺮاوش ﺻـﻮرت ﻣـﯽ‬

‫ﮔﯿﺮد‪ .‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ دو ﺟﻬﺖ دﯾﮕﺮ از ﻣﻌﺎدﻟﮥ ﻻﭘﻼس ﺣﺬف ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪∂2ht‬‬ ‫‪∂2ht‬‬ ‫‪∂ht‬‬

‫→ ‪+0+0 = 0‬‬ ‫⇒‪= 0‬‬ ‫‪= α ⇒ h t = ax + b‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪∂x‬‬
‫‪∂x‬‬ ‫‪∂x‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در ﺟﺮﯾﺎن ﯾﮏ ﺑﻌﺪي‪ ht ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﻄﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﻘﺪار اﻧﺮژي ﮐﻞ در دو ﺳﺮ ﺧﺎك ﻣﻌﻠﻮم ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﻫـﺮ‬

‫ﻧﻘﻄﮥ دﯾﮕﺮي از درون ﺧﺎك ﻧﯿﺰ ‪ ht‬را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﮐﻤﮏ درون ﯾﺎﺑﯽ ﺧﻄﯽ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل در ﻧﻘﻄﮥ ‪ C‬در ﺷﮑﻞ‬

‫‪ 18‬اﻧﺮژي ﮐﻞ در ﻧﻘﻄﮥ ‪ C‬ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ اﻧﺮژي ﮐﻞ دو ﻧﻘﻄﮥ ‪ A‬و ‪ B‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«177‬‬

‫‪L/2‬‬ ‫‪L/2‬‬

‫‪h + h tB‬‬
‫‪h tc = tA‬‬
‫‪2‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ : 18‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ‪ ht‬در ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ از ﻣﺴﯿﺮ ﯾﮏ ﺗﺮاوش ﯾﮏ‬

‫ﺑﻌﺪي‪.‬‬

‫در واﻗﻊ ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ اﻧﺮژي ارﺗﻔﺎﻋﯽ )‪ (he‬ﯾﺎ ﻓﺸﺎر آب )‪ (hp‬ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺳﻄﺢ ﻣﺒﻨﺎ )ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ در ﺗﺮاز ﭘـﺎﯾﯿﻦ‬

‫دﺳﺖ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮد‪ ،‬آن ﮔﺎه ‪:‬‬

‫‪htdown = 0‬‬

‫) اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع آب در ﺑﺎﻻدﺳﺖ و ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ( ‪h up = H‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در ﺟﺮﯾﺎن ﯾﮏ ﺑﻌﺪي آب در درون ﺧﺎك‪ ،‬اﻧﺮژي آب از ﻣﻘﺪار ‪ h up‬در ﺑﺎﻻدﺳﺖ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﻄﯽ ﮐـﺎﻫﺶ ﯾﺎﻓﺘـﻪ و ﺑـﻪ‬

‫‪ htdown‬در ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ ﺧﻮاﻫﺪ رﺳﯿﺪ‪.‬‬

‫در ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ از ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از درون ﯾﺎﺑﯽ ﺧﻄﯽ ﻣﯽ ﺗﻮان اﻧﺮژي ﮐﻞ ‪ ht‬را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ از ﻣﺴـﯿﺮ‬

‫ﺟﺮﯾﺎن ﻣﯽ ﺗﻮان ‪ h e‬را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮد‪ .‬ارﺗﻔﺎع ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ از ﺳﻄﺢ ﻣﺒﻨﺎ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑـﺎ )‪ (h e‬و ﺑـﺎ ﺗﻔﺎﺿـﻞ آن از اﻧـﺮژي ﮐـﻞ )‪(h t‬‬

‫ﻣﻘﺪار ﻓﺸﺎر آب )‪ (h p‬در ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ‪.‬‬

‫در ﺗﺮاوش ﯾﮏ ﺑﻌﺪي از ﯾﮏ ﺧﺎك ﻫﻤﮕﻦ )ﯾﮏ ﻻﯾﻪ(‪ ،‬ﺷﯿﺐ آﺑﯽ )‪ (i‬در ﺗﻤﺎم ﻃﻮل ﺟﺮﯾﺎن‪ ،‬ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫»‪«178‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪-1-1-12-3‬ﺗﺮاوش ﯾﮏ ﺑﻌﺪي در ﺧﺎك ﻫﺎي ﭼﻨﺪ ﻻﯾﻪ ‪:‬‬

‫‪L‬‬

‫‪K1‬‬
‫ﺟﺮﯾﺎن آب‬ ‫‪K1‬‬ ‫‪K2‬‬ ‫‪K3‬‬ ‫‪K4‬‬ ‫‪K2‬‬
‫‪K3‬‬
‫ﺟﺮﯾﺎن آب‬
‫‪L1‬‬ ‫‪L2‬‬ ‫‪L3‬‬ ‫‪L4‬‬
‫‪L‬‬ ‫)ب(‬ ‫)اﻟﻒ(‬
‫ﺷﮑﻞ‪ :19‬ﻋﺒﻮر آب از ﺧﺎك ﻫﺎي ﭼﻨﺪ ﻻﯾﻪ‪.‬‬

‫‪ -‬ﺟﺮﯾﺎن ﺑﻪ ﻣﻮازات ﻻﯾﻪ ﻫﺎ‬

‫‪ : q = q1 + q2 + q 3 + .....‬دﺑــﯽ ﮐــﻞ‬

‫‪ = H = H1 = H2 = H3 = 0‬اﻓــﺖ ﮐــﻞ‬

‫در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ دﺑﯽ ﮐﻞ از ﻣﺠﻤﻮع دﺑﯽ ﮔﺬرﻧﺪه از ﻻﯾﻪ ﻫﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ‪ .‬در ﺗﻤﺎم ﻻﯾﻪ ﻫﺎ اﻧﺮژي از ‪ H‬ﺑـﻪ ﺻـﻔﺮ رﺳـﯿﺪه و‬

‫اﻓﺖ ﻫﻤﮥ ﻻﯾﻪ ﻫﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ )ﺷﮑﻞ ‪ -19‬اﻟﻒ(‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻘﺪار اﻓﺖ )‪ (H‬و ﻃﻮل ﺟﺮﯾﺎن )‪ (L‬در ﻫﻤﮥ ﻻﯾﻪ ﻫﺎ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﯿﺐ ﻫﯿﺪروﻟﯿﮑﯽ )‪ (i‬در ﺗﻤـﺎم‬

‫‪H‬‬
‫= ‪i = i1 = i2 = i3‬‬ ‫ﻻﯾﻪ ﻫﺎ ﻣﺴﺎوي ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪L‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺧﺎك ﻫﺎي ﭼﻨﺪ ﻻﯾﻪ را ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﯾﮏ ﺧﺎك ﻫﻤﮕﻦ ﺑﺎ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﻣﻌﺎدل ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ : 20‬ﻣﻌﺎدل ﺳﺎزي ﺧﺎك ﻫﺎي ﭼﻨﺪ ﻻﯾﻪ در ﺟﺮﯾﺎن ﻣﻮازي ﺑﺎ ﻻﯾﻪ ﻫﺎ‪.‬‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«179‬‬

‫‪ .‬ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﻣﻌﺎدل از راﺑﻄﮥ زﯾﺮ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد‪..‬‬

‫‪k × A + k × A2 + k 3 × A 3 + ....... + k n ×A n‬‬
‫‪ = 1 1 2‬ﻣﻌﺎدل‪k‬‬
‫‪A‬‬

‫ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ‪.‬‬ ‫‪A = A1 + A2 + .... + A n‬‬ ‫‪ A‬ﻣﺴﺎﺣﺖ ﮐﻞ ﻣﻘﻄﻊ ﺧﺎك ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ از ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ‬

‫‪ -‬ﺟﺮﯾﺎن ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﻻﯾﻪ ﻫﺎ‬

‫در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬دﺑﯽ ﻋﺒﻮري از ﻫﻤﮥ ﻻﯾﻪ ﻫﺎ ﯾﮑﺴﺎن و ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﻞ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫= ‪q = q1 = q2 = q 3 = 0000‬‬ ‫دﺑﯽ ﮐﻞ‬ ‫‪H١‬‬

‫‪H٢‬‬
‫ﮔﺮدد‪.‬‬
‫اﻓﺖ ﮐﻞ )‪ (H‬از ﻣﺠﻤﻮع اﻓﺖ اﻧﺮژي در ﻻﯾﻪ ﻫﺎ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽ ‪H‬‬
‫‪Hn‬‬
‫‪H = H1 + H2 + H 3 + .....‬‬ ‫=‬ ‫اﻓﺖ ﮐﻞ‬
‫‪k١ k٢‬‬ ‫‪kn‬‬

‫‪L١ L٢‬‬ ‫‪Ln‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ : 21‬ﻋﺒﻮر آب ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﻻﯾﻪ ﻫﺎ‪.‬‬

‫آب ﻃﯽ ﺣﺮﮐﺖ ﺧﻮد در ﻫﺮ ﻻﯾﻪ ﻣﻘﺪاري از اﻧﺮژي ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﻣﯽ دﻫﺪ ﺗﺎ ﻧﻬﺎﯾﺘﺎ در ﺳﻄﺢ ‪ 2‬ﺗﻤﺎم اﻧﺮژي از ﺑﯿﻦ رﻓﺘـﻪ و‬

‫اﻧﺮژي ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﯽ رﺳﺪ‪.‬ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻣﺜﺎل ﺻﻔﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﯿﺐ ﻫﯿﺪروﻟﯿﮑﯽ ﻫﻢ در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ در ﻻﯾﻪ ﻫـﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﻣﺘﻔـﺎوت‬

‫اﺳﺖ و در ﻫﺮ ﻻﯾﻪ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪H‬‬ ‫‪H1‬‬ ‫‪H‬‬ ‫‪H‬‬ ‫‪H‬‬

‫ﻣﻌﺎدل ﮐﻞ‬ ‫=‪َ ◌i‬‬ ‫= ‪,i1‬‬ ‫‪,i2 = 2 ,i3 = 3 ,.......,in = n‬‬ ‫=‬
‫‪L‬‬ ‫‪L1‬‬ ‫‪L2‬‬ ‫‪L3‬‬ ‫‪Ln‬‬

‫ﺧﺎك ﭼﻨﺪ ﻻ ﯾﮥ ﻓﻮق را ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺎ ﯾﮏ ﺧﺎك ﻫﻤﮕﻦ ﺑﺎ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﻣﻌﺎدل ﭼﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫‪L‬‬
‫= ﻣﻌﺎدل‪k‬‬
‫‪k1 k2‬‬ ‫‪k‬‬
‫‪+‬‬ ‫‪+ ..... + n‬‬
‫‪L1 L2‬‬ ‫‪Ln‬‬
 ‫»‪«180‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ - 2-12-3‬ﺗﺮاوش دو ﺑﻌﺪي‬

‫در ﺗﺮاوش دو ﺑﻌﺪي‪ ،‬ﺟﺮﯾﺎن در دو ﺑﻌﺪ ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ ) .‬ﻣﺜﻼ در ﺟﻬﺖ ‪ x‬و ‪ .( y‬در اﯾـﻦ ﺣﺎﻟـﺖ ﻣﻌﺎدﻟـﮥ ﻻﭘـﻼس ﺑـﺪﯾﻦ‬

‫ﺷﮑﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪∂2ht‬‬ ‫‪∂2ht‬‬
‫(‬ ‫(‪)+‬‬ ‫‪) =0‬‬
‫‪∂x2‬‬ ‫‪∂y2‬‬

‫‪ -1-2-12-3‬ﺗﺮاوش دو ﺑﻌﺪي )ﻣﺤﯿﻂ ﻫﻤﮕﻦ و اﯾﺰوﺗﺮوپ(‬

‫در ﺗﺮاوش دو ﺑﻌﺪي ﻋﻤﻮﻣﺎ آب ﻫﻤﺰﻣﺎن در دو راﺳﺘﺎي ﻗﺎﺋﻢ ‪ z‬و اﻓﻘﯽ ‪ x‬در ﺣﺎل ﺣﺮﮐﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﺎدﻟـﮥ ﭘﯿﻮﺳـﺘﮕﯽ و ﻣﻌﺎدﻟـﮥ‬

‫ﻻﭘﻼس در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻣﻌﺎدﻟﮥ ﻻﭘﻼس در ﺣﺎﻟﺖ دو ﺑﻌﺪي ‪:‬‬

‫‪∂2ht‬‬ ‫‪∂2ht‬‬
‫(‬ ‫(‪)+‬‬ ‫‪) =0‬‬
‫‪∂x2‬‬ ‫‪∂z2‬‬

‫ﻣﻌﺎدﻟﮥ ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ در ﺣﺎﻟﺖ دو ﺑﻌﺪي ‪:‬‬

‫‪∂Vx ∂Vz‬‬
‫‪+‬‬ ‫‪=0‬‬
‫‪∂x‬‬ ‫‪∂z‬‬

‫در ﺗﺮاوش دو ﺑﻌﺪي اﻣﮑﺎن ﺑﺮﻗﺮاري راﺑﻄﮥ ﺧﻄﯽ ﺑﯿﻦ ‪ he‬و راﺳﺘﺎي ‪ x‬و ‪ y‬وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ راه ﺣﻞ ﻫﺎي دﯾﮕﺮي ﺑﺮاي ﺣـﻞ‬

‫ﻣﻌﺎدﻟﮥ ﻻﭘﻼس اراﺋﻪ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ راه ﺣﻞ ﺗﺮﺳﯿﻤﯽ )ﺗﺮﺳﯿﻢ ﺷﺒﮑﮥ ﺟﺮﯾﺎن( ﻣﺘﺪاول ﺗﺮﯾﻦ آﻧﻬﺎﺳﺖ‪ .‬ﺗﺮاوش دو ﺑﻌﺪي ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ‬

‫‪ -1‬ﺗﺮاوش آب از ﺧﺎك زﯾﺮ ﺳﺎزه ﻫﺎ‬

‫‪ -2‬ﺗﺮاوش آب از ﺑﺪﻧﮥ ﺳﺎزه ﻫﺎي ﺧﺎﮐﯽ‬

‫ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﮐﻪ در ﻫﺮ دوي اﯾﻨﻬﺎ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻗﻮاﻋﺪ رﺳﻢ ﺷﺒﮑﮥ ﺟﺮﯾﺎن‪ ،‬ﺷﺒﮑﮥ ﺟﺮﯾﺎن در ﻣﺤﯿﻂ ﺗﺮاوش رﺳﻢ و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از‬

‫آن ﻫﺪ ﮐﻞ در ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺧﺎك ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫) ‪(k x ≠ k z‬‬ ‫‪ -2-2-12-3‬ﺗﺮاوش دو ﺑﻌﺪي در ﺧﺎك ﻫﺎي ﻧﺎﻫﻤﺴﺎن‬

‫‪kz‬‬
‫ﺗﺮﺳﯿﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬و در راﺳﺘﺎي ‪ z‬ﻣﻘﯿـﺎس ﺗﻐﯿﯿـﺮ ﻧﻤـﯽ‬ ‫(=‪x‬‬ ‫ﻣﻘﯿﺎس ‪)x‬‬ ‫در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻫﻨﺪﺳﮥ ﻣﺴﺌﻠﻪ در راﺳﺘﺎي ‪ x‬ﺑﺎ‬
‫‪kx‬‬

‫ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺷﺒﮑﮥ ﺟﺮﯾﺎن ﻫﻢ در ﺷﮑﻞ‪ ،‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻫﻤﺎن ﻗﻮاﻋﺪ ﻗﺒﻠﯽ رﺳﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از آن ‪ Nf‬و ‪ Nd‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آﯾـﺪ و‬

‫دﺑﯽ ﻋﺒﻮري و ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﻣﻌﺎدل را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮد‪.‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«181‬‬

‫‪N‬‬
‫) ‪q = k′ × H × ( f‬‬
‫‪Nd‬‬
‫‪k ′ = k x .k z‬‬ ‫ﮐﻪ در اﯾﻦ رواﺑﻂ ‪:‬‬

‫‪ : Q‬دﺑﯽ ﻋﺒﻮري‪ : k' ،‬ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﻣﻌﺎدل ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ he ،ht‬و ‪ hp‬ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻗﺒﻞ و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺷﺒﮑﮥ ﺟﺮﯾﺎن ﺗﺮﺳﯿﻢ ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ - 13 -3‬ﺷﺒﮑﮥ ﺟﺮﯾﺎن‬

‫ﻣﺴﯿﺮ ﺟﺮﯾﺎن آب را از داﺧﻞ ﺧﺎك ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ ﺷﺒﮑﻪ ﻫﺎي ﺟﺮﯾﺎن ﻧﺸﺎن داد‪ .‬ﺷـﺒﮑﻪ ﻫـﺎي ﺟﺮﯾـﺎن ﺷـﺎﻣﻞ دو دﺳـﺘﻪ‬

‫ﺧﻄﻮط ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ -1 .‬ﺧﻄﻮط ﺟﺮﯾﺎن ‪ -2‬ﺧﻄﻮط ﻫﻢ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ‪.‬‬

‫‪ -‬ﺧﻄﻮط ﺟﺮﯾﺎن‬

‫ﺧﻄﻮط ﺟﺮﯾﺎن ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪة ﻣﺴﯿﺮ ﺟﺮﯾﺎن آب از ﺑﺎﻻدﺳﺖ )ﻧﻘﺎط داراي ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﺑﯿﺸﺘﺮ( ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ )ﻧﻘـﺎط داراي‬

‫ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﮐﻤﺘﺮ( ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺴﯿﺮ ﺟﺮﯾﺎن ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺧﻄﯽ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﺷﯿﺐ ﮐﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮدار‬

‫ﺳﺮﻋﺖ آب ﻫﻤﻮاره ﻣﻤﺎس ﺑﺮ ﺧﻂ ﺟﺮﯾﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ -‬ﺧﻄﻮط ﻫﻢ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ‪:‬‬

‫ﻧﻘﺎط واﻗﻊ ﺑﺮ روي اﯾﻦ ﺧﻄﻮط داراي اﻧﺮژي ﮐﻞ )‪ (ht‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺳﻄﺢ آب در ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎي ﻓﺸﺎر ﺳﻨﺞ ﮐﻪ در اﻣﺘﺪاد ﯾـﮏ‬

‫ﺧﻂ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﻧﺼﺐ ﺷﻮﻧﺪ ﺑﻪ ﯾﮏ اﻧﺪازه ﺑﺎﻻ ﺧﻮاﻫﺪ رﻓﺖ‪ .‬اﻓﺖ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﺑﯿﻦ ﻧﻘـﺎط ﻣﺨﺘﻠـﻒ دو ﺧـﻂ ﻫـﻢ ﭘﺘﺎﻧﺴـﯿﻞ ﻣﺠـﺎور‬

‫ﯾﮑﺴﺎن اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﻣﺘﻘﺎﻃﻌﯽ از ﺧﻄﻮط ﺟﺮﯾﺎن و ﺧﻄﻮط ﻫﻢ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ را ﺷﺒﮑﮥ ﺟﺮﯾﺎن ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -1-13-3‬ﺗﺮﺳﯿﻢ ﺷﺒﮑﮥ ﺟﺮﯾﺎن‬

‫ﺑﺮاي ﺗﺮﺳﯿﻢ ﺷﺒﮑﮥ ﺟﺮﯾﺎن ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ زﯾﺮ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬

‫‪ -1‬اﺑﺘﺪا ﺧﻄﻮط ﻣﺮزﻫﺎي ﺷﺒﮑﮥ ﺟﺮﯾﺎن را ﻣﺸﺨﺺ ﺳﺎزﯾﻢ‪ .‬ﺑﺎﻻﺗﺮﯾﻦ ﺧﻂ ﻫﻢ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ در ﻣﺮز ورود آب از ﺑﺎﻻدﺳﺖ ﺑـﻪ درون‬

‫ﻣﺤﯿﻂ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬در ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﻧﻘﺎط اﻧﺮژي ﮐﻞ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺴﺎوي و ﺑﺮاﺑﺮ اﻧﺮژي ﺑﺎﻻ دﺳﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮﯾﻦ ﺧﻂ ﻫﻢ ﭘﺘﺎﻧﺴـﯿﻞ‬

‫در ﻣﺮز ﺧﺮوج از ﻣﺤﯿﻂ ﺧﺎك ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬در ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﻧﻘﺎط اﻧﺮژي ﮐﻞ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺴﺎوي و ﺑﺮاﺑﺮ اﻧﺮژي ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ‬
 ‫»‪«182‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد(‪ .‬اوﻟﯿﻦ ﺧﻂ ﺟﺮﯾﺎن و آﺧﺮﯾﻦ ﺧﻂ ﺟﺮﯾﺎن از ﮐﻨﺎره ﻫﺎي ﻣﺮز ﻧﻔﻮذﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﺗﺮﺳﯿﻢ ﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ و ﺑﺮ روي اﯾﻦ ﺧﻄـﻮط‪،‬‬

‫اﻧﺮژي ﮐﻞ از ﻣﻘﺪار ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ ﺧﻮد در ﺑﺎﻻدﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ ﮐﻢ ﺷﺪه و ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﻣﯿﻨﯿﻤﻢ ﺧﻮد در ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ ﻣﯽ رﺳﺪ‬

‫‪ -2‬ﺧﻄﻮط ﺟﺮﯾﺎن و ﺧﻄﻮط ﻫﻢ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﺑﺮ ﻫﻢ ﻋﻤﻮدﻧﺪ و ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را ﻃﯽ زاوﯾﮥ ﻗﺎﺋﻤﻪ ﻗﻄﻊ ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ و ﺑﻠـﻮك ﻫـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ‬

‫اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ اﺳﺎﺳﺎ ﻣﺮﺑﻊ ﺷﮑﻞ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -3‬در رﺳﻢ ﺷﺒﮑﮥ ﺟﺮﯾﺎن ﺳﻪ ﻧﮑﺘﻪ را ﺑﺎﯾﺪ رﻋﺎﯾﺖ ﮐﺮد ‪:‬‬

‫‪ -1‬اوﻟﯿﻦ ﮐﺎﻧﺎل ﺟﺮﯾﺎن در زﯾﺮ ﺳﭙﺮ ﻓﻮﻻدي ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ ﺿﺨﺎﻣﺖ را دارد و ﺧﻄﻮط ﻫﻢ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ از ﻟﺒﮥ ﺳﭙﺮ ﻣـﯽ ﮔـﺬرد )ﺷـﮑﻞ‬

‫‪ ،22‬اﻟﻒ(‪ -2،‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺳﭙﺮ ﻓﻮﻻدي در زﯾﺮ ﺳﺪ ﻗﺮار دارد‪ ،‬ﺷﺒﮑﮥ ﺟﺮﯾﺎن در ﻣﺤﻞ ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺷﮑﻞ )‪ -22‬ب( ﻣـﯽ‬

‫ﺷﻮد‪ -3 .‬ﺷﺒﮑﮥ ﺟﺮﯾﺎن ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي رﺳﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ از اﻧﺘﻬﺎ و اﺑﺘﺪاي ﺧﻄﻮط ﺟﺮﯾﺎن و ﻫﻢ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺷـﮑﻞ )‪-22‬‬

‫ج( ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ –22‬اﻟﻒ‪.‬‬ ‫ﺷﮑﻞ ‪ – 22‬ب‪..‬‬ ‫ﺷﮑﻞ ‪ – 22‬ج‪.‬‬

‫در ﺗﺮﺳﯿﻢ ﺷﺒﮑﮥ ﺟﺮﯾﺎن ﻫﺮ ﺳﻄﺢ ورود ﯾﺎ ﺧﺮوج آب ﺧﻂ ﻫﻢ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻫﺮ ﺳﻄﺢ ﻧﻔﻮذ ﻧﺎﭘـﺬﯾﺮ )ﻧـﺎﺗﺮاوا(‬

‫ﺧﻂ ﺟﺮﯾﺎن ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -2-13-3‬ﻧﮑﺎﺗﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺷﺒﮑﮥ ﺟﺮﯾﺎن‬

‫‪ -1‬ﻓﻀﺎي ﺑﯿﻦ ﻫﺮ دو ﺧﻂ ﺟﺮﯾﺎن ﻣﺘﻮاﻟﯽ ﮐﺎﻧﺎل ﺟﺮﯾﺎن ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﺎ ‪ Nf‬ﻧﺸﺎن داده ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -2‬ﻧﺎﺣﯿﮥ ﺑﯿﻦ ﻫﺮ دو ﺧﻂ ﻫﻢ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﻣﺘﻮاﻟﯽ‪ ،‬ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﯾﮏ اﻓﺖ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪاد اﻓﺖ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ را ﺑﺎ ‪ Nd‬ﻧﺸﺎن ﻣﯽ‬

‫دﻫﻨﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪاد اﻓﺖ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد ﺧﻄﻮط ﻫﻢ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ‪.‬‬

‫‪ -3‬ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺖ از ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﺎﻻ دﺳﺖ اﻧﺮزي ﺧﻄﻮط ﻫﻢ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -4‬ﻣﻘﺪار اﻓﺖ اﻧﺮژي ﺑﯿﻦ ﺧﻄﻮط ﻫﻢ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

 ‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«183‬‬

‫‪ -5‬ﺑﺮ روي ﺧﻄﻮط ﻫﻢ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ اﻧﺮژي ﮐﻞ ﻧﻘﺎط ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﮔـﺮ ﭘﯿﺰوﻣﺘﺮﻫـﺎﯾﯽ را در ﻧﻘـﺎط ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﯾـﮏ ﺧـﻂ ﻫـﻢ‬

‫ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﻗﺮار دﻫﯿﻢ‪ ،‬ﺗﺮاز آب ﭘﯿﺰوﻣﺘﺮﻫﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ -6‬ﺑﺎ داﺷﺘﻦ اﻧﺮژي آب ﺑﺎﻻدﺳﺖ و ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻘﺪار اﻧﺮژي در ﻫﺮ ﺧﻂ ﻫﻢ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﺑﺎ ﺷﻤﺎرش ﺗﻌﺪاد اﻓـﺖ ﭘﺘﺎﻧﺴـﯿﻞ ﻫـﺎ‬

‫ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻮدن ‪ ht‬در ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ در روي ﺧﻄﻮط ﻫﻢ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ‪ ،‬ﺑﺎ ﮐﻢ ﮐﺮدن ‪ he‬ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ‬
‫‪1‬‬ ‫ﺑﻪ ﺗﺮاز ﻣﺒﻨﺎ از ‪ ،ht‬ﻓﺸﺎر آب در ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫×‪Q = k×h‬‬
‫‪Nd‬‬
‫‪ -7‬ﭘﺲ از ﺗﺮﺳﯿﻢ ﺷﺒﮑﮥ ﺟﺮﯾﺎن‪ ،‬دﺑﯽ ﻋﺒﻮري از ﯾﮏ ﮐﺎﻧﺎل ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺎ ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﻣﺮﺑﻌﯽ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪:‬‬

‫‪Nf‬‬
‫×‪Q = k×H‬‬
‫‪Nd‬‬ ‫ﮐﻪ وﻗﺘﯽ در ﺗﻌﺪاد در ﺗﻌﺪاد ﮐﺎﻧﺎل ﺟﺮﯾﺎن ) ‪ (Nf‬ﺿﺮب ﺷﻮد دﺑﯽ ﮐﻞ ﻋﺒﻮري را اراﺋﻪ ﻣﯽ دﻫﺪ ‪:‬‬

‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪:‬‬

‫‪3 /s‬‬
‫‪ : k ، ( m‬ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﺧﺎك )‪ : H ،(m/s‬ﻣﻘـﺪاري اﻓـﺖ ﭘﺘﺎﻧﺴـﯿﻞ‬ ‫)‬ ‫‪ :Q‬دﺑﯽ ﻋﺒﻮري آب در واﺣﺪ ﻃﻮل ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﺻﻔﺤﻪ‬
‫‪m‬‬

‫ﮐﻞ ﺑﯿﻦ ﺑﺎﻻدﺳﺖ و ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ )‪ : Nf ،(m‬ﺗﻌﺪاد ﮐﺎﻧﺎل ﺟﺮﯾﺎن‪ : Nd ،‬ﺗﻌﺪاد اﻓﺖ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -3-13-3‬ﺷﺒﮑﮥ ﺟﺮﯾﺎن در ﻣﺮز ﻻﯾﻪ ﻫﺎ‬

‫در ﺧﺎك ﻫﺎي ﭼﻨﺪ ﻻﯾﻪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ در ﻣﺮز ﻻﯾﻪ ﻫﺎ ﺷﺒﮑﮥ ﺟﺮﯾﺎن را اﺻﻼح ﻧﻤﻮد‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺧﻄﻮط ﺟﺮﯾﺎن ﭘﺲ از ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﻣﺮز ﻻﯾﻪ‬

‫ﻫــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــﺎ ﺗﻐﯿﯿــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــﺮ‬

‫ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ‪ α‬زاوﯾﮥ ﺧﻂ ﺟﺮﯾﺎن در ﻫﺮ ﻻﯾﻪ ﺑﺎ راﺳﺘﺎي ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﻣﺮز ﻻﯾﻪ ﻫﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﻐﯿﯿﺮ زاوﯾﻪ را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از‬

‫اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﻮد‬

‫ﺧﻄﻮط ﺟﺮﯾﺎن در ﻻﯾﮥ )‪.(1‬‬

‫‪α١‬‬
‫ﺧﺎك )‪K1 : (1‬‬
‫‪k2 tan α2‬‬
‫=‬
‫ﺧﺎك )‪K2 : (2‬‬ ‫‪k 1 tan α1‬‬

‫‪α٢‬‬
‫ﺧﻄﻮط ﺟﺮﯾﺎن در ﻻﯾﮥ )‪.(2‬‬

‫ﺷﮑﻞ‪ : 23‬ﺗﻐﯿﯿﺮ زاوﯾﮥ ﺧﻄﻮط ﺟﺮﯾﺎن در ﻣﺮز ﻻﯾﻪ ﻫﺎ‪.‬‬

‫‪α2 > α1 ⇐ k2 > k1‬‬ ‫ﻃﺒﻖ اﯾﻦ راﺑﻄﻪ‪ ،‬اﮔﺮ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي در ﻻﯾﮥ دوم ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻻﯾﻪ اول ﺑﺎﺷﺪ‬
 ‫»‪«184‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺧﻄﻮط ﺟﺮﯾﺎن در ﻻﯾﮥ ‪ 2‬ﺧﻮاﺑﯿﺪه ﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪α2 < α1 ⇐ k2 < k1‬‬ ‫اﮔﺮ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي در ﻻﯾﻪ دوم ﮐﻤﺘﺮ از ﻻﯾﮥ اول ﺑﺎﺷﺪ‬

‫ﺧﻄﻮط ﺟﺮﯾﺎن در ﻻﯾﮥ دوم ﻋﻤﻮدﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪α١‬‬ ‫‪α١‬‬
‫‪α١‬‬ ‫‪α١‬‬ ‫‪K1‬‬ ‫‪K1‬‬

‫‪K2‬‬ ‫‪K2‬‬
‫‪α٢‬‬ ‫‪α٢‬‬ ‫‪α٢‬‬ ‫‪α٢‬‬

‫‪k١ > k٢‬‬ ‫‪k١ < k٢‬‬

‫ﺷﮑﻞ‪ : 24‬ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي در ﺗﻐﯿﯿﺮ زاوﯾﮥ ﺧﻄﻮط ﺟﺮﯾﺎن‪.‬‬

‫‪ -14-3‬ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﻧﯿﺮوي ﺑﺮ ﮐﻨﻨﺪه ﯾﺎ ﺑﻠﻨﺪﮐﻨﻨﺪه )‪(Uplift‬‬

‫ﻧﯿﺮوي ﻗﺎﺋﻤﯽ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻓﺸﺎر آب ﺑﺮ ﮐﻒ ﺳﺎزه وارد ﻣﯽ ﺷﻮد را ﻧﯿﺮوي ﺑﻠﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪه ﯾﺎ )‪ (Uplift‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﺟﻬﺖ ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ‬

‫اﯾﻦ ﻧﯿﺮو‪ ،‬ﻓﺸﺎر آب در ﮐﻒ ﺳﺎزه ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬و در ﻣﺴﺎﺣﺖ ﮐﻒ ﺿﺮب ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻓﺸﺎر × ﻣﺴﺎﺣﺖ = ﻧﯿﺮوي ﺑﻠﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪه‬

‫‪u + uB‬‬
‫‪Fuplift = (L ×1) × ( A‬‬ ‫)‬
‫‪2‬‬

‫‪uB‬‬
‫‪uA‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :25‬ﻓﺸﺎر ‪.uplift‬‬

‫ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﻧﯿﺮوي ‪ Uplift‬در ﯾﮏ ﺷﺒﮑﮥ ﺗﺮاوش ﻣﺮاﺣﻞ زﯾﺮ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -1‬در ﺷﺒﮑﮥ در ﻧﻘﺎط ﺗﻼﻗﯽ ﺧﻄﻮط ﻫﻢ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﺑﺎ ﮐﻒ ﺳﺎزه ‪ ht‬و ‪ he‬ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪ -2‬ﺑﺎ ﺗﻔﺎﺿﻞ ‪ ht‬و ‪ he‬ﻣﻘﺪار ‪ hp‬در اﯾﻦ ﻧﻘﺎط ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد )‪( hp = ht - he.‬‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«185‬‬

‫) ‪(u = h p × γ ω‬‬ ‫ﻣﻘﺪار ﻓﺸﺎر آب در ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮐﻒ ﺳﺎزه ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪h p × γω‬‬ ‫‪ -3‬از ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب‬

‫‪ -4‬ﻧﯿﺮوي ‪ Uplift‬از ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب ﻣﻘﺪار ﻓﺸﺎر در ﻣﺴﺎﺣﺖ ﮐﻒ ﺳﺎزه ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد‪..‬‬

‫‪ -15-3‬رﮔﺎب ﯾﺎ ﻣﺎﺳﮥ ﭼﻮﺷﺎن‬

‫اﮔﺮ ﺗﺮاوش در ﺣﺎل ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻪ ﺑﺎﻻ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺟﻬﺖ آن ﺑﺎ ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ داﻧﻪ ﻫﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺛﻘﻠﯽ و ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺨـﺎﻟﻒ‬

‫ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﮔﺮ ﻣﻘﺪار ﻓﺸﺎر ﺗﺮاوش ﺑﺎ ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﻮد‪ ،‬آن را ﺧﻨﺜﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﺴﺎوي‬

‫ﺻﻔﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ ﮐﻪ داﻧﻪ ﻫﺎ را در ﺟﺎي ﺧﻮد ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺻﻔﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ‪ .‬و داﻧﻪ ﻫﺎ ﻫﻤﭽﻮن ﺗﻮدة ﺑﯽ وزﻧﯽ ﺑـﻪ‬

‫ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻌﻠﻖ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد و اﺻﻄﻼﺣﺎ در آﺳﺘﺎﻧﮥ ﺟﻮﺷﺶ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻧﯿﺮوي ﺗﺮاوش ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺮآﯾﻨﺪ ﻧﯿﺮوﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﺎﻻ‬

‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺪﯾﺪة ‪) Quick Sand‬ﻣﺎﺳﮥ ﺟﻮﺷﺎن( اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺪ و داﻧﻪ ﻫﺎ ﻧﺎﭘﺎﯾﺪار ﺷﺪه و ﺑـﺎ آب ﺣﺮﮐـﺖ ﻣـﯽ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬در‬

‫واﻗﻊ‪ ،‬در ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻧﯿﺮوي دﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ آب ﺧﻼف ﻧﯿﺮوي وزﻧﯽ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﺣﺘﻤـﺎل وﻗـﻮع ﻣﺎﺳـﮥ روان وﺟـﻮد دارد و ﺳـﺎزه‪،‬‬

‫ﭘﺎﯾﺪاري ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﻣﯽ دﻫﺪ‪.‬‬

‫ﭼﻮن ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ ﻣﻮﺟﻮد در ﺧﺎك ﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺛﻘﻠﯽ و ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﮑﺎن ﺟﻮﺷﺶ ﻓﻘﻂ در ﺣﺎﻟﺘﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ‬

‫ﺟﻬﺖ ﺗﺮاوش ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﺎﻻ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻓﺸﺎر ﺗﺮاوش ﯾﮑﯽ از ﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎي ﺷﺒﮑﮥ ﺟﺮﯾﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﯽ ﺷﺒﮑﮥ ﺟﺮﯾﺎن ﻋﻼوه‬

‫ﺑﺮ ﮐﺎرﺑﺮد در ﺗﻌﯿﯿﻦ دﺑﯽ آب ﻋﺒﻮري )‪ ،(Q‬در ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﻓﺸﺎر ﺗﺮاوش )‪ (PS‬و ﺑﺮرﺳﯽ ﭘﺎﯾﺪاري ﺳﺪﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﻓﺸﺎر‬

‫ﺗﺮاوش ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ رود‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺪﯾﺪة ‪) Quick Sand‬ﻣﺎﺳﮥ روان( در ﻋﻤﻖ ‪ D‬ﺑﻪ ﭘﻬﻨﺎي ‪ D/2‬اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺪ و ﺑﻪ ﺻـﻮرت‬

‫ﯾﮏ ﻣﮑﻌﺐ ﯾﺎ ﻟﻮﻻ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ آن ‪ Piping‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫'‪σ‬‬
‫‪h‬‬ ‫) ‪σ′ = σt − u ⇒ σ′ = hγω + Dγsat − (hλω + Dγω ) = Dγsat − Dγω = D(γsat − γω‬‬

‫) ‪σ′ = D( γsat − γω‬‬

‫‪D‬‬
‫‪D /٢‬‬ ‫‪Ps = hγ ω‬‬

‫‪PS‬‬

‫ﺷﮑﻞ‪ : 26‬وﻗﻮع ﭘﺪﯾﺪة ‪ piping‬در ﻋﻤﻖ ‪ D‬از ‪ sheet pile‬و ﺑﻪ ﭘﻬﻨﺎي ‪. D/2‬‬
 ‫»‪«186‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﺷﯿﺐ ﻫﯿﺪروﻟﯿﮑﯽ )‪ (i‬ﻓﺸﺎر ﻧﺎﭘﺎﯾﺪار ﮐﻨﻨﺪة ﺗﺮاوش اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ و ﺧﺎك ﺑﻪ ﺳـﻤﺖ ﻧﺎﭘﺎﯾـﺪاري و ﺟﻮﺷـﺶ ﻣـﯽ‬

‫رود‪.‬‬

‫‪γ′‬‬ ‫‪γ′‬‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﻪ ﺻﻔﺮ رﺳﯿﺪه و ﺧﺎك دﭼﺎر ﺟﻮﺷﺶ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ‪.‬‬ ‫اﮔﺮ ﺷﯿﺐ ﻫﯿﺪروﻟﯿﮑﯽ از ﻣﻘﺪار‬
‫‪γ′ω‬‬ ‫‪γ′ω‬‬

‫‪γ′‬‬
‫ﮔﻮﯾﻨﺪ‪icr = ′ .‬‬ ‫اﺻﻄﻼﺣﺎ ﮔﺮادﯾﺎن ﻫﯿﺪروﻟﯿﮑﯽ ﺑﺤﺮاﻧﯽ) ‪ (icr‬ﻣﯽ‬
‫‪γω‬‬

‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ در ﺧﺎك ﻫﺎي درﺷﺖ داﻧﻪ ﺑﻪ وﯾﮋه ﺧﺎك ﻫﺎي ﻣﺎﺳﻪ اي‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ‪ 1 > icr‬ﺑﺎﺷﺪ در ﺧـﺎك ﺟﻮﺷـﺶ اﺗﻔـﺎق‬

‫ﺧﻮاﻫﺪ اﻓﺘﺎد‪ .‬اﻣﺎ در ﺧﺎك ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ داﻧﻪ ﻫﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﻘﺪاري ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ داﺷﺘﻪ و ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را ﺟﺬب ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺟﻮﺷـﺶ‬

‫در ‪ i = icr‬رخ ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ ﺑﯿﻦ داﻧﻪ ﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﺮادﯾﺎن ﻫﯿﺪروﻟﯿﮑﯽ ﺑﻪ ﻣﻘﺪاري ﺑﯿﺸﺘﺮ از ‪ icr‬ﺑﺮﺳﺪ ﺗـﺎ‬

‫ﺟﻮﺷﺶ رخ دﻫﺪ‪.‬‬

‫ﺟﻮﺷﺶ در ﺧﺎك ﻫﺎي داﻧﻪ اي اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺪ‪.‬‬ ‫‪i≥ i cr‬‬

‫ﺟﻮﺷﺶ در ﺧﺎك ﻫﺎي داراي ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ ﻫﻢ رخ ﻣﯽ دﻫﺪ‪.‬‬ ‫‪i > i cr‬‬

‫‪ icr‬در ﺧﺎك ﻫﺎ ﺑﯿﻦ ‪ 0/8 ~ 1/5‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در ﺧﺎك ﺑﻪ وﯾﮋه ﺧﺎك ﻫﺎي درﺷﺖ داﻧﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﻦ و ﻣﺎﺳـﻪ ‪ icr‬ﺑﺴـﯿﺎر‬

‫ﻧﺰدﯾﮏ واﺣﺪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻧﺴﺒﺖ ﺷﯿﺐ ﻫﯿﺪروﻟﯿﮑﯽ ﺑﺤﺮاﻧﯽ ﺑﻪ ﺷﯿﺐ ﻫﯿﺪروﻟﯿﮑﯽ ﺟﺮﯾﺎن ﻣﻮﺟﻮد در ﺧﺎك را ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن )‪(Factor Of Safety‬‬

‫ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪i‬‬
‫‪F.S = cr‬‬
‫‪i‬‬

‫در ﺗﺮاوش دو ﺑﻌﺪي ﻫﻢ‪ ،‬در ﻗﺴﻤﺘﯽ از ﺧﺎك ﮐﻪ در ﻣﺠﺎورت ﻣﺤﯿﻂ ﺧﺎرج اﺳﺖ و ﺗﺮاوش در آن رو ﺑـﻪ ﺑـﺎﻻ اﺳـﺖ‪ ،‬اﻣﮑـﺎن‬

‫ﺟﻮﺷﺶ وﺟﻮد دارد‪ .‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺣﺎﻟﺖ ﻗﺒﻞ )ﺗﺮاوش در ﯾﮏ ﺑﻌﺪ(‪ ،‬ﺷﺮط وﻗﻮع ﺟﻮﺷﺶ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ‪iave > icr‬‬

‫= ‪. F.S‬‬ ‫‪icr‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن در ﺗﺮاوش دو ﺑﻌﺪي ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‬
‫‪iave‬‬

‫در ﺧﺎك ﻫﺎي رﯾﺰداﻧﮥ رﺳﯽ ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ و ﻓﺸﺎر ﺗﺮاوش ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻔﮑﯿﮏ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿـﻞ ﺟﻮﺷـﺶ در ﺧـﺎك‬

‫ﻫﺎي ﭼﺴﺒﻨﺪه ﺑﺎ ﭘﺪﯾﺪة دﯾﮕﺮي ﺑﻪ ﻧﺎم ﺗﻮرم ﯾﺎ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪن ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬در واﻗـﻊ ﺟﻮﺷـﯿﺪن در ﺧـﺎك ﻫـﺎي ﭼﺴـﺒﻨﺪه‬

‫اﺗﻔﺎق ﻧﻤﯽ اﻓﺘﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻘﺪاري ﺑﺎﻻ آﻣﺪﮔﯽ ﯾﺎ ﺗﻮرم در اﯾﻦ ﺧﺎك ﻫﺎ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤـﯿﻦ دﻟﯿـﻞ در ﻣﺤﺎﺳـﺒﮥ ﺿـﺮﯾﺐ‬
‫‪σ‬‬
‫= ‪F.S‬‬
‫‪u‬‬ ‫اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺧﺎك ﻫﺎي ﭼﺴﺒﻨﺪه‪ ،‬ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ و ﻓﺸﺎر ﺗﺮاوش از ﻫﻢ ﺟﺪا ﻧﻤﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﺑﺎ ﺗﻨﺶ ﮐﻞ ﺻـﻮرت‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«187‬‬

‫ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺧﺎك ﻫﺎي ﭼﺴﺒﻨﺪه در ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪن ﺑﺎ راﺑﻄﮥ زﯾﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪:‬‬

‫‪ = σ‬ﺗﻨﺶ ﮐﻞ و ‪ = u‬ﻓﺸﺎر آب ﺣﻔﺮه اي در ﺗﺮاز ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -1-15-3‬روﺷﻬﺎي ﯾﺸﮕﯿﺮي ﭘﺪﯾﺪة ﺗﺨﺮﯾﺒﯽ ‪ Piping‬ﯾﺎ رﮔﺎب در ﺳﺪﻫﺎ‬

‫‪σ′‬‬
‫=‪F‬‬ ‫‪>1‬‬ ‫ﺳﺪ ﭘﺎﯾﺪار اﺳﺖ‬
‫‪Ps‬‬
‫‪σ′‬‬
‫=‪F‬‬ ‫‪<1‬‬ ‫ﺳﺪ ﻧﺎﭘﺎﯾﺪار اﺳﺖ‬
‫‪Ps‬‬
‫‪σ′‬‬
‫=‪F‬‬ ‫‪=1‬‬ ‫‪σ′ = Ps‬‬ ‫ﺳﺪ در آﺳﺘﺎﻧﮥ ﺗﺨﺮﯾﺐ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪Ps‬‬
‫‪D( γ sat − γ ω) = h.γ‬‬
‫‪ω‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﺷﺮط ﭘﺎﯾﺪاري ﺑﯿﺸﺘﺮ از ‪ 1‬ﺑﻮدن ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﮐﺎﻫﺶ ‪ PS‬و ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ' ‪ σ‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ در ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﭘﺪﯾﺪة ‪ Piping‬ﻧﻘﺶ دارد‪.‬‬

‫‪ -1‬ﯾﮏ راه اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺨﺘﻪ ﺳﻨﮓ ﻫﺎي ﺑﺰرگ در ﭘﺸﺖ ﺳﺪ و در ﮐﻒ رودﺧﺎﻧﻪ ﻓـﺮش ﮐﻨـﯿﻢ ك ﺑـﻪ آن ‪ Rip-rap‬ﻣـﯽ‬

‫ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬در ﺗﯿﺠﻪ ' ‪ σ‬زﯾﺎد ﺷﺪه و ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن از ﯾﮏ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -2‬راه دﯾﮕﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺎك آﺑﺮﻓﺖ ﺣﻔﺎري ﺷﺪه و ﺑﻪ ﺟﺎي اﯾﻦ ﺧﺎك از ﻓﯿﻠﺘﺮ ﺷﻨﯽ )‪ (Gravel Pack‬اﺳـﺘﻔﺎده ﮐﻨﻨـﺪ‬

‫ﮐﻪ وزﯾﻦ ﺗﺮ از ﺧﺎك ﻫﺎي اﻃﺮاف اﺳﺖ و ﺗﺮاواﯾﯽ آن ﻧﯿﺰ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -3‬اﺳﺘﻔﺎده از ‪ impermeable blanket‬در اﻓﺰاﯾﺶ ‪ F‬ﻧﻘﺶ دارد‪ .‬ﻻﯾﮥ رﺳـﯽ ﺑـﻪ ﺿـﺨﺎﻣﺖ ‪ 10 -25 cm‬ﺑﺮﯾـﺰﯾﻢ ﮐـﻪ‬

‫ﺳﺒﺐ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺷﺪن ﻣﺴﯿﺮ ‪ Seepage‬ﻣـﯽ ﺷـﻮد و ﻧﺸﺴـﺖ ﺑﯿﺸـﺘﺮي در آن رخ ﻣـﯽ دﻫـﺪ‪ .‬ﮔـﺎﻫﯽ اﯾـﻦ ﭘﻮﺷـﺶ در اﺛـﺮ‬

‫رﺳﻮﺑﮕﺬاري اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﮐﺎﻫﺶ ‪ PS‬ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -4‬ﮔﺎﻫﯽ در ﺗﻪ ﺳﺪ ‪ sheet Pile‬ﻧﺼﺐ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺧﻮد ﺳﺎزه اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺎز ﻫﻢ در ﮐﺎﻫﺶ ‪ PS‬و ﻃـﻮﻻﻧﯽ ﺷـﺪن‬

‫ﻣﺴﯿﺮ ﺗﺄﺛﯿﺮ دارد‪.‬‬

‫‪ -16-3‬ﻓﺮﺳﺎﯾﺶ ﯾﺎ آب ﺷﺴﺘﮕﯽ‬

‫در اﺛﺮ ﺗﺮاوش ﯾﺎ ﺣﺮﮐﺖ آب از ﺑﯿﻦ ﺗﻮدة ﺧﺎك ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻣﮑﺎن ﺟﻮﺷﺶ ﮐﻠﯽ داﻧﻪ ﻫﺎ‪ ،‬اﻣﮑﺎن ﺷﺴﺘﻪ ﺷﺪن و ﻓﺮار ذرات رﯾﺰﺗـﺮ‬

‫از ﺑﯿﻦ ذرات درﺷﺖ ﺗﺮ ﻧﯿﺰ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﭘﺪﯾﺪه اﺻﻄﻼﺣﺎ آب ﺷﺴﺘﮕﯽ ﯾﺎ ﻓﺮﺳﺎﯾﺶ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
 ‫»‪«188‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از آب ﺷﺴﺘﮕﯽ و ﺑﻬﺒﻮد ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺧﺎك در ﺑﺮاﺑﺮ ﺟﻮﺷﺶ از ﻻﯾﻪ ﻫﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻓﯿﻠﺘﺮ ﯾﺎ ﺻﺎﻓﯽ اﺳـﺘﻔﺎده‬

‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫در اﻧﺘﺨﺎب ﻓﯿﻠﺘﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎﯾﯽ را در ﻧﻈﺮ داﺷﺖ ‪:‬‬

‫‪ -1‬ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﻓﯿﻠﺘﺮ ﺑﻪ اﻧﺪازة ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺰرگ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺧﻮد ﻣﺎﻧﻌﯽ ﺑﺮاي ﻋﺒﻮر آب ﻧﺒﺎﺷﺪ و آب ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﻋﺒﻮر ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -2‬ﺣﻔﺮات آن ﺑﻪ اﻧﺪازة ﮐﺎﻓﯽ ﮐﻮﭼﮏ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ذرات ﺧﺎك را در ﺟﺎي ﺧﻮد ﺣﻔﻆ ﮐﻨﺪ و اﯾـﻦ ذرات ﻧﺘﻮاﻧﻨـﺪ در ﻓﯿﻠﺘـﺮ ﻧﻔـﻮذ‬

‫ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺮزاﻗﯽ ﺟﻬﺖ ارﺿﺎء دو ﺷﺮط ﻣﺬﮐﻮر ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎﯾﯽ را ﺑﺮاي ﻓﯿﻠﺘﺮ و ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺧﺎك اراﺋﻪ ﮐﺮه اﺳﺖ‪.‬‬

‫)ﻓﯿﻠـــــﺘﺮ(‪D15‬‬ ‫)ﻓﯿﻠـــــﺘﺮ(‪D15‬‬
‫‪>4‬‬ ‫ارﺿﺎء ﺷﺮط ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي‬ ‫‪<4‬‬ ‫ارﺿﺎء ﺷﺮط ﻋﺪم ﺷﺴﺘﻪ ﺷﺪن ﺧﺎك ﻣﺒﻨﺎ ﺑﻪ درون ﻓﯿﻠﺘﺮ‬
‫)ﺧﺎك ﻣﺒﻨــﺎ( ‪D15‬‬ ‫)ﺧﺎك ﻣﺒﻨــﺎ( ‪D85‬‬

‫‪ D 15‬و ‪ D 85‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ اﻧﺪازه اي ﮐﻪ ‪ 15‬و ‪ 85‬درﺻﺪ ذرات از آن ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎﯾﺪ در ﻧﻈﺮ داﺷﺖ ﮐﻪ اﻧﺪازة ﻓﯿﻠﺘﺮ ﻫﻤﻮاره از ﺧﺎك ﻣﺒﻨﺎ درﺷﺖ ﺗﺮ و ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي آن از ﺧﺎك ﻣﺒﻨﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎ اﻓﺰودن ﻓﯿﻠﺘﺮ در ﺧﺎك ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺧﺎك اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬و ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن در ﺣﺎﻟـﺖ وﺟـﻮد ﻓﯿﻠﺘـﺮ ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از‬

‫رواﺑﻂ ﻣﺨﺼﻮص ﺧﻮد ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﺑﺎ اﻓﺰودن ﻓﯿﻠﺘﺮ‪ ،‬اﻓﺖ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ در ﺧﺎك اﺗﻔﺎق ﻧﻤﯽ اﻓﺘﺪ و ﻓﺸﺎر ﺗﺮاوش ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﺎﻟﺖ ﻋﺪم وﺟﻮد ﻓﯿﻠﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫وزن ﻣﺆﺛﺮ ﻓﯿﻠﺘﺮ ﺳﺒﺐ اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ داﻧﻪ ﻫﺎ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -17-3‬ﻣﻮﺋﯿﻨﮕﯽ در ﺧﺎك‬

‫آب در ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎي ﺑﺎ ﻗﻄﺮ ﮐﻢ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻮﺋﯿﻨﻪ ﺑﺎﻻ ﻣﯽ رود‪ .‬و ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ آب ﺑﻪ اﯾﻦ دﻟﯿﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﯿﺮوي ﮐﺸﺸﯽ ﺑﯿﻦ ﺟـﺪاره‬

‫ﺷﯿﺸﻪ و آب از وزن آب ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﻗﻄﺮ ﻟﻮﻟﻪ )‪ (D‬ﮐﻤﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ارﺗﻔﺎع ﻣﻮﺋﯿﻨﻪ )‪ (HC‬ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻄﺢ آب در‬

‫ﻟﻮﻟﮥ ﻣﻮﺋﯿﻦ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻘﻌﺮ و ﻧﯿﺮوي ﮐﺸﺸﯽ ﺳﻄﺤﯽ ‪ T‬ﺑﺎ زاوﯾﮥ ‪ α‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻓﻖ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ .‬ﭼﻮن آب ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﻏﯿـﺮ‬

‫ﺛﻘﻠﯽ و ﺑﺎ ﮐﺸﺶ دﯾﻮاره ﻫﺎي ﻟﻮﻟﻪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﺸﺎر آب در درون ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎي ﻣﻮﺋﯿﻦ ﻣﻨﻔﯽ اﺳـﺖ‪ .‬در ﺧـﺎك ﻫـﻢ‬

‫ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎي ﻣﻮﺋﯿﻦ آب ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻮﺋﯿﻨﻪ از ﺧﻠﻞ و ﻓﺮج ﺧﺎك ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻪ و ﮐﻤـﯽ ﺑـﺎﻻﺗﺮ از آب زﯾﺮزﻣﯿﻨـﯽ ﻗـﺮار‬

‫ﮔﯿﺮد‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻘﺪر ﺧﺎك رﯾﺰداﻧﻪ ﺗﺮ و ﺧﻠﻞ و ﻓﺮج رﯾﺰ ﺗﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ارﺗﻔﺎع ﻣﻮﺋﯿﻨﮕﯽ آب ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ارﺗﻔﺎع ﻣﻮﺋﯿﻨﮕﯽ‪ ،‬ﺗﺎﺑﻊ دو ﻋﺎﻣﻞ اﺻﻠﯽ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي و ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺧﻸ )ﭘﻮﮐﯽ( اﺳﺖ و ﺑﺎ راﺑﻄﮥ زﯾﺮ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪:‬‬
 ‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«189‬‬

‫‪C‬‬
‫= ‪HC‬‬
‫‪e×Dr‬‬
‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪:‬‬

‫‪ : (mm) HC‬ارﺗﻔﺎع ﻣﻮﺋﯿﻨﮕﯽ‪ : e ،‬ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺧﻸ‪ : Dr ،‬اﻧﺪازة ﻣﺆﺛﺮ ﺧﺎك ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ‪ : C‬ﺿﺮﯾﺐ ﺛﺎﺑﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع‬

‫ﺧﺎك از ‪ 10‬ﺗﺎ ‪ 50‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫آب ﻣﻮﺋﯿﻨﻪ ﺗﺎ ارﺗﻔﺎع ﻣﺸﺨﺼﯽ در ﺧﺎك ﺑﺎﻻ ﻣﯽ رود و ﺗﻤﺎم ﺧﻠﻞ و ﻓﺮج را ﭘﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و درﺟﮥ اﺷﺒﺎع را ﺑﻪ ‪ 100‬ﻣﯽ رﺳـﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫اﻣﺎ در ﺑﺎﻻي اﯾﻦ ارﺗﻔﺎع آب ﻓﻘﻂ ﺧﻠﻞ و ﻓﺮج رﯾﺰ را ﭘﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و درﺟﮥ اﺷﺒﺎع ﺑﻪ ‪ 100‬ﻧﺨﻮاﻫﺪ رﺳﯿﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺸﺎر آب ﺣﻔﺮه اي در ﻧﻮاﺣﯽ ﻣﻮﺋﯿﻨﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻨﻔﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ u A = − H A × γ ω‬در ﻧﺎﺣﯿــﻪ اﺷــﺒﺎع ﮐﺎﻣــﻞ‬

‫) ‪ u B = −(H1 × γ ω + Sr × H2 × γ ω‬در ﻧﺎﺣﯿــﻪ ﻧﯿﻤــﻪ اﺷــﺒﺎع‬

‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎﯾﺪ‬ ‫‪σ′ = γ′ × h‬‬ ‫در ﺻﻮرت وﺟﻮد ﻧﺎﺣﯿﮥ ﻣﻮﺋﯿﻨﻪ در ﺧﺎك ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ از راﺑﻄﮥ‬

‫‪ σ‬و ‪ u‬را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﺮد و از ﺗﻔﺎﺿﻞ اﯾﻦ دو '‪ σ‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ در ﻧﻮاﺣﯽ ﻣﻮﺋﯿﻨﻪ ﻓﺸﺎر آب ﺣﻔﺮه اي ﻣﻨﻔﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ از ﺗﻨﺶ ﮐﻞ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪σ' = σ - u‬‬
‫‪ :u < 0 ⇒ σ′ > σ‬ﻧﺎﺣﯿـــﻪ ﻣﻮﺋﯿﻨـــﻪ‬
‫‪ :u >0⇒σ′<σ‬ﻧﺎﺣﯿـــﻪ ﻏـــﯿﺮ ﻣﻮﺋﯿﻨـــﻪ‬

‫در ﺳﻄﺢ ﺗﺮاز آب ﻣﻮﺋﯿﻨﻪ ﺑﺮﺧﻼف ﺳﻄﺢ ﺗﺮاز آب زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ ﻓﺸﺎر آب ﺣﻔﺮه اي ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺮ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫اﮔﺮ آب ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻮﺋﯿﻨﻪ ﺑﺎﻻ رود‪ ،‬ﺗﻨﺶ ﮐﻞ و ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ ﻫﺮ دو اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﻨﺪ وﻟﯽ ﻓﺸﺎر آب ﺣﻔﺮه اي در اﻋﻤـﺎق ﺛﺎﺑـﺖ‬

‫ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
 ‫»‪«190‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺳﻮاﻻت ﺗﺴﺘﯽ‬

‫‪ -1‬در رﺳﻢ ﺷﺒﮑﮥ ﺟﺮﯾﺎن ﮐﺪام ﮔﺰﯾﻨﻪ ﻏﻠﻂ اﺳﺖ؟‬

‫‪ (1‬ﺗﻌﺪاد ﺧﻄﻮط ﺟﺮﯾﺎن و ﺧﻄﻮط ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺴﺎوي ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ (2‬ﺧﻄﻮط ﺟﺮﯾﺎن و ﺧﻄﻮط ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﺑﺮ ﻫﻢ ﻋﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ (3‬ﻫﺮ ﺧﻂ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ از اﺗﺼﺎل ﻧﻘﺎط ﻫﻢ ﻓﺸﺎر ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﺧﻄﻮط ﺟﺮﯾﺎن و ﺧﻄﻮط ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺷﺒﮑﻪ اي از ﻣﺮﺑﻊ ﻫﺎ ﯾﺎ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻣﺮﺑﻊ را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -2‬در ﺷﮑﻞ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻓﺸﺎر ﻣﺆﺛﺮ در ﻧﻘﻄﮥ ‪ A‬ﭼﻨﺪ ‪ KN/m2‬اﺳﺖ؟ ‪γsat =20 KN/m2 ،γd =10 KN/m2‬‬

‫‪(γ = 18 KN/m2,‬‬

‫‪48 (1‬‬

‫‪58 (2‬‬

‫‪68 (3‬‬

‫‪78 (4‬‬

‫‪ -3‬در ﺷﮑﻞ ﻣﻘﺎﺑﻞ اﮔﺮ ﭘﯿﺰوﻣﺘﺮي در ﻧﻘﻄﮥ ‪ x‬ﻗﺮار دﻫﯿﻢ‪ .‬آب ﺗﺎ ﭼﻪ ارﺗﻔﺎﻋﯽ از ﺳﻄﺢ زﻣﯿﻦ ﺻﻌﻮد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؟‬

‫‪ 5 (1‬ﻣﺘﺮ‬
‫‪35 m‬‬

‫‪ 15 (2‬ﻣﺘﺮ‬

‫‪ 20 (3‬ﻣﺘﺮ‬
‫‪60 m‬‬

‫‪ 30 (4‬ﻣﺘﺮ‬

‫‪ -4‬ﭘﺪﯾﺪة ‪ quick sand‬در ﺧﺎك ﻫﺎي ﻣﺎﺳﻪ اي در ﺷﺮاﯾﻄﯽ اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻓﺸﺎر ‪.................‬‬

‫‪ (1‬ﺗﺮاوش رو ﺑﻪ ﺑﺎﻻ ﻋﻤﻞ ﮐﻨﺪ و ﻓﺸﺎر ﻣﺆﺛﺮ ﺑﻪ ﺻﻔﺮ ﺑﺮﺳﺪ‪.‬‬

‫‪ (2‬ﺗﺮاوش رو ﺑﻪ ﺑﺎﻻ ﻋﻤﻞ ﮐﻨﺪ و ﻓﺸﺎر ﮐﻞ ﺑﻪ ﺻﻔﺮ ﺑﺮﺳﺪ‪.‬‬

‫‪ (3‬ﻣﻨﻔﺬي اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﻣﺆﺛﺮ ﺑﻪ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﻣﻘﺪار ﺧﻮد ﺑﺮﺳﺪ‪.‬‬

 ‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«191‬‬

‫‪ -5‬در ﺷﮑﻞ ﻣﻘﺎﺑﻞ ارﺗﻔﺎع آب داﺧﻞ ﮔﻮدال ﺑﺮاي زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻓﺸﺎر آرﺗﺰﯾﻦ ﺑﺎﻋﺚ رﺧﺪاد ﭘﺪﯾﺪة ﻣﺎﺳﻪ روان ﻧﻤﯽ ﺷﻮد‪،‬‬

‫)‪(γ sat =2 gr /cm 3‬‬ ‫ﮐﺪام اﺳﺖ؟‬

‫‪8m‬‬
‫‪12 m‬‬

‫‪10m‬‬
‫‪ = 2 gr /cm3‬وزن واﺣﺪ ﺣﺠﻢ رس‬
‫‪ 1 (1‬ﻣﺘﺮ‬
‫‪ = 1/8 gr /cm3‬وزن واﺣﺪ ﺣﺠﻢ ﻣﺎﺳﻪ‬

‫‪ 2 (2‬ﻣﺘﺮ‬

‫‪ 3 (3‬ﻣﺘﺮ‬

‫‪ 4 (4‬ﻣﺘﺮ‬

‫‪ -6‬در ﺷﮑﻞ ﻣﻘﺎﺑﻞ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺳﻄﺢ اﯾﺴﺘﺎﺑﯽ ‪ 2‬ﻣﺘﺮ ﭘﺎﯾﯿﻦ اﻓﺘﺪ و ﻻﯾﮥ ﻣﺎﺳﻪ اﺷﺒﺎع ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺸﺎر ﻣﺆﺛﺮ در ﻧﻘﻄﻪ ﭼﻘﺪر‬

‫ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؟‬

‫‪ (1‬ﺑﻪ اﻧﺪازة ‪ 2 × 9/81‬ﮐﯿﻠﻮﻧﯿﻮﺗﻦ ﺑﺮ ﻣﺘﺮﻣﺮﺑﻊ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪ (2‬ﺑﻪ اﻧﺪازة ‪ 2 × 9/81‬ﮐﯿﻠﻮﻧﯿﻮﺗﻦ ﺑﺮ ﻣﺘﺮﻣﺮﺑﻊ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪ (3‬ﺑﻪ اﻧﺪازة ) ‪ 2 (γ sat γd‬ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -7‬در ﺷﮑﻞ ﻣﻘﺎﺑﻞ در اﺛﺮ اﻋﻤﺎل ﻓﺸﺎر ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ ‪ ΔP = 200 KN/m2‬ارﺗﻔﺎع آب در ﭘﯿﺰوﻣﺘﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﺘﺮ ﺑﺎﻻ ﻣﯽ رود؟‬

‫‪2/30 (1‬‬

‫‪4/4 (2‬‬

‫‪12/4 (3‬‬

‫‪12/38 (4‬‬

‫‪ -8‬ﻓﺸﺎر ﻣﺆﺛﺮ ﻫﻤﻮاره‪: ..............‬‬

‫‪ (2‬ﺑﺰرﮔﺘﺮ از ﻓﺸﺎر ﮐﻞ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ (1‬ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ از ﻓﺸﺎر ﮐﻞ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﯾﺎ ﻣﺴﺎوي ﻓﺸﺎر ﮐﻞ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ (3‬ﮐﻤﺘﺮ ﯾﺎ ﻣﺴﺎوي ﻓﺸﺎر ﮐﻞ اﺳﺖ‪.‬‬

 ‫»‪«192‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ -9‬در ﺷﮑﻞ ﻣﻘﺎﺑﻞ ارﺗﻔﺎع ﭘﯿﺰوﻣﺘﺮي ﮐﻪ در ﻧﻘﻄﮥ ‪ b‬ﻧﺼﺐ ﮔﺮدﯾﺪه ﭼﻨﺪ ﻣﺘﺮ اﺳﺖ؟‬

‫‪3/33 (1‬‬
‫‪15 m‬‬

‫‪5m‬‬ ‫‪8/33 (2‬‬

‫‪0/0010 (3‬‬

‫‪11/66 (4‬‬

‫‪ -10‬در ﺷﮑﻞ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﺴﺒﺖ ﻓﺸﺎر ﺗﺮاوش )‪ (Seepage‬در ﻧﻘﻄﮥ ‪ A‬ﺑﻪ ﻧﻘﻄﮥ ‪ B‬ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬

‫‪7‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪(2‬‬ ‫‪(1‬‬
‫‪10 m‬‬

‫‪1m‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪9‬‬
‫‪3 (4‬‬ ‫‪(3‬‬
‫‪7‬‬

‫‪ -11‬واﺣﺪ ﮔﺮادﯾﺎن ﻫﯿﺪروﻟﯿﮑﯽ ﺑﺤﺮاﻧﯽ ‪ .............‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﻃﻮل‬ ‫‪ (3‬ﺑﺪون واﺣﺪ‬ ‫‪ (2‬ﻓﺸﺎر‬ ‫‪ (1‬ﺣﺠﻢ‬

‫‪ -12‬ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ‪ .............. PIPING‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (2‬ﻧﺴﺒﺖ ﻧﯿﺮوي ﺑﺮش ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮش‬ ‫‪ (1‬ﻧﺴﺒﺖ ﻧﯿﺮوي رو ﺑﻪ ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﻧﯿﺮوي رو ﺑﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ‬

‫‪ (4‬ﻧﺴﺒﺖ ﻧﯿﺮوي رو ﺑﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺑﻪ ﻧﯿﺮوي رو ﺑﻪ ﺑﺎﻻ‬ ‫‪ (3‬ﻫﻤﺎن ﮔﺮادﯾﺎن ﻫﯿﺪروﻟﯿﮑﯽ ﺑﺤﺮاﻧﯽ‬

‫‪ -13‬ﺧﻂ ﻓﻮﻗﺎﻧﯽ ﺟﺮﯾﺎن در ﯾﮏ ﺳﺪ ﺧﺎﮐﯽ ﯾﮏ ‪ .............‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﺳﻬﻤﯽ‬ ‫‪ (3‬ﺑﯿﻀﯽ‬ ‫‪ (2‬داﯾﺮه‬ ‫‪ (1‬ﺧﻂ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‬

‫‪ -14‬ﻓﺸﺎر ﻫﯿﺪروﺳﺘﺎﺗﯿﮏ ﺑﺮ روي ﺧﻂ ﻓﻮﻗﺎﻧﯽ ﺟﺮﯾﺎن در ﯾﮏ ﻣﻘﻄﻊ ﺳﺪ‪: .............‬‬

‫‪ (2‬ﮐﻤﺘﺮ از ﻓﺸﺎر اﺗﻤﺴﻔﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ (1‬ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻓﺸﺎر اﺗﻤﺴﻔﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﻫﯿﭽﮑﺪام‬ ‫‪ (3‬ﻣﺴﺎوي ﻓﺸﺎر اﺗﻤﺴﻔﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«193‬‬

‫‪ -15‬ﻓﺸﺎر ﻣﺆﺛﺮ در ﻧﻘﻄﮥ ‪ A‬ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬

‫‪161/81 KPa(1‬‬

‫‪12/5 m‬‬
‫‪18/09 KPa (2‬‬

‫‪2 m 6/3 m‬‬

‫‪8/ 2m‬‬

‫‪179/90 KPa (3‬‬

‫‪A‬‬ ‫‪γ=١٨/٨٥‬‬

‫‪37/70 KPa (4‬‬

‫‪ -16‬در ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ روﺑﺮو ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﮐﻞ ﻣﻨﻔﺬي و ﻣﺆﺛﺮ در ﻧﻘﻄﮥ ‪ A‬ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬

‫‪hω‬‬ ‫‪γω‬‬

‫‪h‬‬ ‫‪γsat‬‬

‫‪ (1‬ﺗﻨﺶ ﮐﻞ = ‪ ، hγsat + hω × γω‬ﺗﻨﺶ ﻣﻨﻔﺬي = ‪ ،( hω + h) γω‬ﺗﻨﺶ ﻣﺆ ﺛﺮ = '‪h × γ‬‬

‫‪ (2‬ﺗﻨﺶ ﮐﻞ = ‪ ، hγsat‬ﺗﻨﺶ ﻣﻨﻔﺬي = ‪ ،(h + hω ) γω‬ﺗﻨﺶ ﻣﺆ ﺛﺮ = ‪hγsat + h γ ω × hωγω‬‬

‫‪ (3‬ﺗﻨﺶ ﮐﻞ= ‪ ،hγsat + hωγω‬ﺗﻨﺶ ﻣﻨﻔﺬي = ‪ ، hωγω‬ﺗﻨﺶ ﻣﺆ ﺛﺮ ‪hγsat‬‬

‫‪ (4‬ﺗﻨﺶ ﮐﻞ = ‪ ،(h + hω ) γsat‬ﺗﻨﺶ ﻣﻨﻔﺬي = ‪، ،( hω + h) γω‬ﺗﻨﺶ ﻣﺆ ﺛﺮ = '‪(h + hω ) γ‬‬

‫‪ -17‬در ﺷﯿﺐ ﺧﺎﮐﯽ زﯾﺮ ﺧﻄﻮط ﺟﺮﯾﺎن و ﻫﻢ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﻮازي و ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﺳﻄﺢ ﺷﯿﺐ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻓﺸﺎر آب )‪(u‬‬

‫در ﻧﻘﻄﮥ ‪ A‬در ﻋﻤﻖ ‪ 2‬ﻣﺘﺮي ) ‪ (d = 2m‬ﮐﺪام اﺳﺖ؟ ) ‪(γω= 9/81 KN/m3‬‬

‫‪14/72 KN/m3 (2‬‬ ‫‪16/96 KN/m3 (1‬‬

‫‪2m‬‬
‫‪°‬‬
‫‪30‬‬ ‫‪4/491 KN/m3 (4‬‬ ‫‪19/62 KN/m3 (2‬‬
 ‫»‪«194‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ -18‬اﮔﺮ ﺿﺮﯾﺐ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﺧﺎك در اﻣﺘﺪاد ﻣﺤﻮرﻫﺎي ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﻫﻢ ‪ x‬و ‪ y‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ‪ kx‬و ‪ ky‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺿﺮﯾﺐ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي‬

‫در اﻣﺘﺪاد ﻣﺤﻮر ‪ s‬ﺑﻪ زاوﯾﮥ ‪ α = 45°‬ﺑﺎ ﮐﺪام ﯾﮏ از ﻣﻘﺎدﯾﺮ زﯾﺮ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ؟‬

‫‪2k x .k y‬‬ ‫‪kx + ky‬‬

‫= ‪ks‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫= ‪ks‬‬ ‫‪(1‬‬
‫‪kx + ky‬‬ ‫‪kx − ky‬‬

‫‪k x .k y‬‬ ‫‪k x .k y‬‬ ‫‪4k x .k y‬‬

‫‪α =45‬‬ ‫= ‪ks‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪(4‬‬ ‫= ‪ks‬‬ ‫‪(3‬‬
‫‪kx + ky‬‬ ‫‪kx − ky‬‬ ‫‪kx + ky‬‬

‫‪ -19‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ رو ﺑﻪ رو ﻣﻘﺪار ﻓﺸﺎر آب ﺣﻔﺮه اي در ﺳﻄﺢ ‪ x-x‬ﺑﺮاﺑﺮ ﭼﻨﺪ ‪ KN/m3‬اﺳﺖ؟‬

‫)‪(γω= 9/81 KN/m3 ,k1 =0/001m/s, k2 =0/00 2 m/s‬‬

‫‪25 (2‬‬ ‫‪20 (1‬‬

‫‪35 (4‬‬ ‫‪30 (3‬‬

‫ﺧﺎك ‪1‬‬

‫ﺧﺎك ‪2‬‬

‫‪ -20‬ﻓﺸﺎر ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ در ﻧﻘﻄﮥ ‪ A‬ﭼﻨﺪ ‪ Ton/m 2‬اﺳﺖ؟‬

‫‪8 (1‬‬

‫‪γ =2 gr /cm 3‬‬ ‫‪7 (2‬‬

‫‪γ sat =2 gr /cm 3‬‬
‫‪6,5 (3‬‬
‫‪γ‬‬ ‫‪=2/1 gr /cm 3‬‬
‫‪4,5 (4‬‬
‫‪sat‬‬

‫‪ -21‬ﮔﺮادﯾﺎن ﻫﯿﺪروﻟﯿﮑﯽ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻧﺴﺒﺖ وزن ﻣﺨﺼﻮص ‪000000000‬‬

‫‪ (2‬آب ﺑﻪ وزن ﻣﺨﺼﻮص اﺷﺒﺎع‬ ‫‪ (1‬ﮐﻞ ﺑﻪ وزن ﻣﺨﺼﻮص آب‬

‫‪ (4‬اﺷﺒﺎع ﺑﻪ وزن ﻣﺨﺼﻮص آب‬ ‫‪ (3‬ﻣﺴﺘﻐﺮق ﺑﻪ وزن ﻣﺨﺼﻮص آب‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«195‬‬

‫‪ -22‬دو ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك ﺑﺎ ﻣﺸﺨﺼﺎت داده ﺷﺪه در ﯾﮏ ﻇﺮف ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﻣﻘﺪار ﻓﺸﺎر آب در ﻧﻘﻄﮥ ‪ B‬ﭼﻨﺪ ‪KN/m3‬‬

‫اﺳﺖ؟‬

‫) ‪(γω= 10 KN/m3‬‬

‫‪12 (2‬‬ ‫‪6 (1‬‬

‫‪24 (4‬‬ ‫‪18 (3‬‬

‫= ‪A١‬‬ ‫‪٠/٤ cm٣‬‬

‫‪A٢ = ٠/٢ cm٣‬‬
‫‪k١ =١ Km/s‬‬
‫‪k٢ = ٠/٥Km/s‬‬

‫‪ -23‬ﺳﻄﺢ آب از ﻋﻤﻖ ‪ A‬ﺗﺎ ﺑﻪ ﻋﻤﻖ ‪ B‬در اﺛﺮ ﻣﻮﺋﯿﻨﮕﯽ ﺻﻌﻮد ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ در ﻧﻘﻄﮥ ‪ M‬ﮐﺪام اﺳﺖ؟‬

‫)‪( γ ω =10 KN/m3‬‬

‫‪61 KN/m2 (1‬‬

‫‪3‬‬
‫‪γ =18 KN/m‬‬

‫‪Sr =%١٠٠‬‬ ‫‪86 KN/m2 (2‬‬

‫‪γ sat =20 KN/m 3‬‬
‫‪111 KN/m2 (3‬‬
‫‪γ sat =20 KN/m 3‬‬

‫‪136 KN/m2 (4‬‬

‫‪ -24‬اﮔﺮ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﺧﺎك )‪ (2‬دو ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﺧﺎك )‪ (1‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻓﺸﺎر آب ﺣﻔﺮه اي در ﻣﺮز دو ﺧﺎك )ﺳﻄﺢ ‪ (x-y‬ﺑﺮ‬

‫ﺣﺴﺐ ‪ KN/m3‬ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟ ) ‪(γω= 10 KN/m3‬‬

‫‪43/3 (2‬‬ ‫‪30 (1‬‬

‫‪26/6(4‬‬ ‫‪25 (3‬‬

 ‫»‪«196‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ -25‬در ﻧﯿﻤﺮخ زﯾﺮ در ﯾﮏ زﻣﺎن ﮐﻮﺗﺎه ﺳﻄﺢ آب ‪ 2‬ﻣﺘﺮ ﺑﺎﻻ آورده ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ ﺗﻨﺶ ﻣﻮﺟﻮد در ﻧﻘﻄﮥ ‪ A‬ﺑﻌﺪ‬

‫از ﻣﺪت ﻃﻮﻻﻧﯽ؟ )‪( γ ω =10 KN/m 3‬‬

‫‪146 KN/m2 (1‬‬

‫‪γ =16 KN/m 3‬‬
‫‪126 KN/m2 (2‬‬
‫‪γ sat =19 KN/m 3‬‬
‫‪100 KN/m2 (3‬‬

‫‪γ sat =20 KN/m 3‬‬ ‫‪86 KN/m2 (4‬‬

‫‪ -26‬در ﻣﺪل ﻣﻘﺎﺑﻞ ارﺗﻔﺎع آب در ﻣﺨﺰن ﺑﺎﻻ دﺳﺖ )‪ (h‬ﭼﻨﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺗﺎ ﺧﺎك اﺷﺒﺎع در داﺧﻞ اﺳﺘﻮاﻧﻪ ﺑﺎ وزن ﻣﺨﺼﻮص‬

‫اﺷﺒﺎع ‪ 2/2 Ton/m 2‬ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺟﻮﺷﺶ )رواﻧﮕﺮاﯾﯽ( درآﯾﺪ؟ )‪(γω = 1Ton/m 2‬‬

‫‪231 (1‬‬

‫‪213 (2‬‬

‫‪٦٠ cm‬‬ ‫‪132(3‬‬

‫‪123 (4‬‬

‫‪ -27‬ﻣﯿﺰان ﺗﺮاوش در واﺣﺪ ﻋﺮض در ﺷﺮاﯾﻂ ﺷﮑﻞ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه ﭼﻪ ﻣﻘﺪار ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؟‬

‫)ﻟﯿﺘﺮ ﺑﺮ ﺛﺎﻧﯿﻪ( ‪(Sin 10° = 0/17 (cos 10° = 0/98‬‬

‫‪2 (1‬‬

‫‪2 /5 ( 2‬‬
‫‪k= ٤/ ٠٣ × ١٠ -٣‬‬ ‫‪cm/s‬‬
‫ﻣﺎﺳﮫ‬ ‫‪3 (3‬‬
‫‪α =١٠°‬‬ ‫‪3 /5 ( 4‬‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«197‬‬

‫‪ -28‬ﺗﺤﺖ ﺧﺎﺻﯿﺖ ﻣﻮﺋﯿﻨﮕﯽ آب از ﺳﻄﺢ ‪) A-A‬ﺳﻄﺢ آب زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ(ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ‪ B-B‬رﺳﯿﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﺷﺒﺎع ﺷﺪن آب‬

‫ﺗﺤﺖ ﺧﺎﺻﯿﺖ ﻣﻮﺋﯿﻨﮕﯽ ﺣﺪﻓﺎﺻﻞ ﺳﻄﺢ ‪ A-A‬ﺗﺎ ﺳﻄﺢ ‪............ B-B‬‬

‫‪ (1‬ﺑﺎﻋﺚ ﮐﺎﻫﺶ ﻓﺸﺎر ﺣﻔﺮه اي در ﺳﻄﺢ ‪ x-x‬ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ (2‬ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﯾﺶ ﻓﺸﺎر آب ﺣﻔﺮه اي در ﺳﻄﺢ ‪ x-x‬ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ (3‬ﺑﺎﻋﺚ ﮐﺎﻫﺶ ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ در ﺳﻄﺢ ‪ x-x‬ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ (4‬ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ در ﺳﻄﺢ ‪ x-x‬ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -29‬داﺧﻞ ﻟﻮﻟﻪ اي ﺑﻪ ﻗﻄﺮ‪ 10 cm‬ﺧﺎﮐﯽ ﺑﺎ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ‪ k=2 cm/s‬ﻗﺮار دارد‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع آب در ﻓﺸﺎر ﺳﻨﺞ ﻫﺎ‬

‫ﻣﯿﺰان دﺑﯽ ﻋﺒﻮري از ﻟﻮﻟﮥ ﻣﺤﺘﻮي ﺧﺎك ﭼﻨﺪ ‪ cm 3/s‬اﺳﺖ؟‬

‫‪30 cm‬‬
‫‪40cm‬‬
‫‪100 cm 30cm‬‬
‫‪62/8 (2‬‬ ‫‪58/3 (1‬‬
‫‪40cm‬‬
‫‪78/5 (4‬‬ ‫‪72/9 (3‬‬

‫‪ -30‬اﺧﺘﻼف ﺗﺮاز ﺳﻄﺢ آب در ﭘﯿﺰوﻣﺘﺮ ‪ A‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪ B‬ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬

‫‪6/67(1‬‬
‫‪Δh‬‬ ‫‪10 m‬‬
‫‪Datum‬‬ ‫‪5 (2‬‬
‫‪1m‬‬
‫‪3/33 (3‬‬

‫‪1/67 (4‬‬
 ‫»‪«198‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪-31‬در ﺷﮑﻞ روﺑﺮو اﮔﺮ روي ﺧﻂ ﻫﻢ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ )‪ (a‬از ﻧﻘﻄﮥ )‪ (1‬ﺑﻪ ﺳﻤﺖ )‪ (2‬ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﻓﺸﺎر آب ‪ ..............‬ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫اﮔﺮ ﺑﺮ روي ﺧﻂ ﻫﻢ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ )‪ (b‬از ﻧﻘﻄﮥ )‪ (3‬ﺑﻪ ﺳﻤﺖ )‪ (4‬ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﻓﺸﺎر آب ‪ ................‬ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪ (2‬اﻓﺰاﯾﺶ – اﻓﺰاﯾﺶ‬ ‫‪ (1‬اﻓﺰاﯾﺶ – ﮐﺎﻫﺶ‬

‫‪ (2‬ﮐﺎﻫﺶ – ﮐﺎﻫﺶ‬ ‫‪ (2‬ﮐﺎﻫﺶ – اﻓﺰاﯾﺶ‬

‫‪ -32‬ﺷﮑﻞ روﺑﺮو ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﻋﺒﻮر ﯾﮏ ﺧﻂ ﺟﺮﯾﺎن از ﻻﯾﻪ ﻫﺎي ﺧﺎك ‪ 1‬ﺗﺎ ‪ 4‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﮐﺪام ﮔﺰﯾﻨﻪ در ﻣﻮرد ﺿﺮﯾﺐ‬

‫ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي اﯾﻦ ﻻﯾﻪ ﻫﺎ ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ؟‬

‫‪k 3 > k 4 = k 2 > k1‬‬ ‫‪(1‬‬

‫‪k 3 > k 2 > k1 (2‬و‪k 3 > k 4‬‬

‫‪k1 > k 4 = k 2 > k 3‬‬ ‫‪(3‬‬

‫‪k1 > k 2 > 2‬و ‪k 4 > k 3‬‬ ‫‪(4‬‬

‫‪ -33‬ﻣﺎﺳﮥ زﻧﺪه )‪ (Quick Sand‬در ﮐﺪام ﯾﮏ از ﺣﺎﻻت زﯾﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺸﺎﻫﺪه اﺳﺖ؟‬

‫‪ (1‬ﺟﺮﯾﺎن رو ﺑﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ در ﻣﺎﺳﮥ اﺷﺒﺎع و ﮔﺮادﯾﺎن ﻫﯿﺪروﻟﯿﮑﯽ ‪i > 1‬‬

‫‪ (2‬ﺟﺮﯾﺎن رو ﺑﻪ ﺑﺎﻻ در ﻣﺎﺳﮥ اﺷﺒﺎع و ﮔﺮادﯾﺎن ﻫﯿﺪروﻟﯿﮑﯽ ‪i = 1‬‬

‫‪ (3‬ﺟﺮﯾﺎن رو ﺑﻪ ﺑﺎﻻ در ﻣﺎﺳﮥ اﺷﺒﺎع و ﮔﺮادﯾﺎن ﻫﯿﺪروﻟﯿﮑﯽ ‪i < 1‬‬

‫‪ (4‬ﺟﺮﯾﺎن رو ﺑﻪ ﺑﺎﻻ در ﻣﺎﺳﮥ اﺷﺒﺎع و ﮔﺮادﯾﺎن ﻫﯿﺪروﻟﯿﮑﯽ ‪i > 1‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«199‬‬

‫ﭘﺎﺳﺨﻨﺎﻣﻪ ﺳﻮاﻻت ﺗﺴﺘﯽ‬

‫‪ -1‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -2‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫‪ = 1×18+1× 20+2(20-10) = 58 KN‬ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ در ﻧﻘﻄﮥ ‪A‬‬
‫‪m2‬‬

‫‪ -3‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -4‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻓﺸﺎر ﺗﺮاوش رو ﺑﻪ ﺑﺎﻻ ﻋﻤﻞ ﮐﻨﺪ و ﻓﺸﺎر ﻣﺆﺛﺮ ﺑﻪ ﺻﻔﺮ ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬ﭘﺪﯾﺪة ‪ quick sand‬در ﺧﺎك ﻫﺎي ﻣﺎﺳﻪ اي اﺗﻔـﺎق‬

‫ﻣﯽ اﻓﺘﺪ‪.‬‬

‫‪ -5‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫‪h ×1 + 4 × 2 = 10×1 ⇒ h = 2m‬‬

‫‪ -6‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -7‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -8‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫ﻓﺸﺎر ﻣﺆﺛﺮ ﻫﻤﻮاره ﮐﻤﺘﺮ ﯾﺎ ﻣﺴﺎوي ﻓﺸﺎر ﮐﻞ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -9‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -10‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‬

‫‪ -11‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‬

‫‪ -12‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ‪ PIPING‬ﻧﺴﺒﺖ ﻧﯿﺮوي رو ﺑﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺑﻪ ﻧﯿﺮوي رو ﺑﻪ ﺑﺎﻻ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -13‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -14‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‬

 ‫»‪«200‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ -15‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -16‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -17‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫‪u A = 2 × 9 / 81× cos2 30ο = 14 / 72KN / m2‬‬

‫‪ -18‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪cos2 θ sin2 θ‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1 1 kx + ky‬‬ ‫‪2k x .k y‬‬
‫=‬ ‫‪+‬‬ ‫⇒‬ ‫=‬ ‫⇒ ‪+ 2‬‬ ‫=‬ ‫⇒‬
‫‪kθ‬‬ ‫‪kx‬‬ ‫‪ky‬‬ ‫‪kx kx k y‬‬ ‫‪k s 2 k x .k y‬‬ ‫‪kx + ky‬‬

‫‪ -19‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫اﻓﺖ ﮐﻞ = ‪ 1/5‬ﻣﺘﺮ‪.‬‬

‫‪∆h1‬‬ ‫‪∆h‬‬ ‫‪∆h‬‬ ‫‪∆h‬‬

‫‪q1 = q2 ⇒ k1‬‬ ‫‪× A = k2 2 × A ⇒ 0 / 001× 1 = 0 / 002 2 ⇒ ∆h1 = 2∆h2‬‬
‫‪L1‬‬ ‫‪L2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫= ‪∆h1 + ∆h2 = H ⇒ ∆h1‬‬ ‫‪H = ×1 / 5 = 1m,‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫= ‪∆h 2‬‬ ‫‪H = ×1 / 5 = 0 / 5m‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﻘﺪار اﻓﺖ در ﺧﺎك)‪ (1‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1‬ﻣﺘﺮ و در ﺧﺎك و در ﺧﺎك )‪ (2‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 0/5‬ﻣﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﯽ اﮔـﺮ ﭘﯿﺰوﻣﺘـﺮي در‬

‫ﺳﻄﺢ ‪ x-x‬ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺗﺮاز آب در آن ‪ 1‬ﻣﺘﺮ ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ و ﯾﺎ ‪ 0/5‬ﻣﺘﺮ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮ از ﺑﺎﻻدﺳﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫= ‪ - 0/5‬ﺗﺮاز ﺑﺎﻻدﺳﺖ = ‪h px − x‬‬

‫‪(1 + 1 + 1 / 5) − (0 / 5) = 3‬‬
‫‪⇒ u x − x = hp x − x × γ ω = 30KN / m2‬‬

‫‪ -20‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -21‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -22‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫اﻓﺖ ﮐﻞ‬ ‫‪H = 3 / 6 −0= 3 / 6‬‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«201‬‬

‫ﻣﻘﺪار اﻓﺖ ﺧﺎك ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ‪ L/KA‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ ( L ) = 1/ 2 = 3 ÷ 3 = 1‬ﺧﺎك )‪(1‬‬
‫‪1‬‬
‫‪kA‬‬ ‫‪0/ 4‬‬
‫‪L‬‬ ‫‪0/ 6‬‬
‫= ‪( )2‬‬ ‫‪= 6÷3 = 2‬‬
‫ﺧﺎك )‪(2‬‬ ‫‪kA‬‬ ‫‪0 / 5 ×0 / 2‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪H‬‬
‫= ‪∆h1‬‬ ‫‪× H = = 1/ 2m‬‬
‫‪1+ 2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬
‫= ‪∆h2‬‬ ‫‪× H = = 2 / 4m‬‬
‫‪1+ 2‬‬ ‫‪2‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﭼﻮن اﻓﺖ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ در ﺧﺎك )‪ (1‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1/2‬ﻣﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﯿﺰوﻣﺘﺮ در ﻧﻘﻄﻪ ‪ B‬ﺑﻪ اﻧـﺪازة ‪ 1/2m‬ﭘـﺎﯾﯿﻦ ﺗـﺮ از آب ﺑـﺎﻻ‬

‫دﺳﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪h PB = (3 / 6 − 1 / 2) − 1 / 2 = 1 / 2m ⇒ u B = 12KN / m2‬‬

‫‪ -23‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -24‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫اﺧﺘﻼف اﺷﺒﺎع آب در دو ﻃﺮف ‪ H = 2m ،2m‬ﮐﻞ اﻓﺖ‬

‫‪H‬‬ ‫‪H‬‬ ‫‪A1= A2 ,L1= L2 ,k1=2k2 ,H1=2H2‬‬

‫‪Q1 = Q2 ⇒ k1 1 A1 = k2 2 A2 ‬‬ ‫→‬
‫‪L1‬‬ ‫‪L2‬‬
‫‪2H 4‬‬ ‫‪H 2‬‬
‫= ‪H1‬‬ ‫‪= m, H2 = = m‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3 3‬‬
‫‪u x − x = (3 + H1) × γ ω (3 + 1 / 33) ×10 = 43 / 3‬‬

‫‪ -25‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫‪H γ′‬‬ ‫‪h − 60 2 / 2 − 1‬‬

‫⇒ ‪i = i cr‬‬ ‫=‬ ‫⇒‬ ‫=‬ ‫م‪⇒ h = 132‬‬
‫‪L γω‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪1‬‬

‫ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ در ﻟﺤﻈﮥ اول‬

‫‪ ) = 5 ×16 + 2 ×10 = 100KPa‬ﻗﺒــﻞ از ﺗﻐﯿــﯿﺮ ﺳــﻄﺢ آب‪σ′A = (σ′A‬‬

‫ﻟﺤﻈﮥ ﻧﻬﺎﯾﯽ آب در ﺳﻄﺢ ‪2‬‬

‫‪σ ′A = 3 × 16 + 2 × (19 − 10) + 2 × (12 − 10) = 86 K P a‬‬
 ‫»‪«202‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ -26‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫‪H γ′‬‬ ‫‪h − 60 2 / 2 − 1‬‬

‫⇒ ‪i = icr‬‬ ‫=‬ ‫⇒‬ ‫=‬ ‫‪⇒ h = 132‬‬ ‫ﻣﺘﺮـﺘﺮ‬
‫ﻣـ‬
‫‪L γω‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪ -27‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫‪Q = k × i × H ×1 = (4 / 03 ×10−3 m / s) × (sin 10ο ) × (5 × cos10ο ) = 3 / 45 ×10−3 m3 / s = 3 / 45‬‬

‫‪lit / s‬‬
‫‪m‬‬

‫‪∆h t h‬‬
‫= ‪i = i AB‬‬ ‫‪= = sin α‬‬
‫‪L‬‬ ‫‪L‬‬
‫‪H = 5 × cos10ο‬‬

‫‪ - -28‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -29‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫‪Q = kiA‬‬
‫‪∆h‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪40‬‬
‫=‪i‬‬ ‫=‬ ‫=‬
‫‪L‬‬ ‫‪1002 − 402 107 / 7‬‬
‫‪40‬‬ ‫‪102‬‬
‫( × )‪Q = (2‬‬ ‫‪) × (π × ) = 58 / 3cm3 / s‬‬
‫‪107 / 7‬‬ ‫‪4‬‬

‫‪ -30‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫‪10‬‬
‫ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪاد اﻓﺖ ﻫﺎي ﺑﯿﻦ ‪ A‬و ‪ B‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪4‬‬ ‫اﻓﺖ ﮐﻞ ﺑﺮاﺑﺮ‪ 10‬ﻣﺘﺮ و ﺗﻌﺪاد اﻓﺖ ﻫﺎ ‪ 6‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻫﺮ اﻓﺖ ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫‪6‬‬

‫‪10‬‬
‫× ‪∆h = 4‬‬ ‫‪= 6 / 67m‬‬ ‫ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬
‫‪6‬‬

‫‪ -31‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫اﻧﺮژي ﻧﻘﺎط روي ﺧﻂ ﻫﻢ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ‪ a‬و ‪ b‬ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻄﺢ آب در روي ﺧﻄﻮط ﻫﻢ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ در ﯾﮏ ﺗﺮاز ﺧﻮاﻫـﺪ‬

‫اﯾﺴﺘﺎد‬

‫‪k2 tan 2α‬‬

‫=‬ ‫‪→ k2 > k1‬‬ ‫‪ -32‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬
‫‪k1‬‬ ‫‪tan α‬‬
‫‪k2 tan 2α‬‬ ‫‪k 3 > k 4 = k2 > k1‬‬
‫=‬ ‫]‬
‫‪k 3 tan 3α‬‬
‫‪k2 = k 4 , k 3 > k2 > k 4‬‬

‫‪k 4 tan 2α‬‬

‫=‬ ‫‪Z‬‬
‫‪k 3 tan 3α‬‬

‫‪ -33‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«203‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪:‬ﺣﺮﮐﺎت ﺗﻮده اي ﺳﻨﮓ و ﺧﺎك و ﭘﺎﯾﺪاري داﻣﻨﻪ ﻫﺎ‬

‫‪ – 1-4‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫ﺑﺮرﺳﯽ ﭘﺎﯾﺪاري ﺷﯿﺒﻬﺎ و ﯾﺎ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﺣﺮﮐﺖ ﺗﻮدة ﺧﺎك و ﺳﻨﮓ ﯾﮑﯽ از ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﻬﻢ ﺑﺮاي ﯾﮏ ﻣﻬﻨـﺪس زﻣـﯿﻦ ﺷـﻨﺎس‬

‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮرﺳﯽ ﭘﺎﯾﺪاري ﺷﯿﺒﻬﺎ در ﭘﺮوژه ﻫﺎي راه ﺳﺎزي‪ ،‬ﺳﺪ ﺳﺎزي‪ ،‬ﻣﻌﺎدن ﺳﻄﺤﯽ و ﻧﻈﺎﯾﺮ آﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧـﺪ از ﺗﻠﻔـﺎت ﺟـﺎﻧﯽ و‬

‫ﻣﺎﻟﯽ ﺑﻌﺪي ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آورد‪.‬‬

‫در اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ زﻣﯿﻦ ﻟﻐﺰش ﺑﺰرﮔﯽ در ﻣﺨﺰن ﯾﮏ ﺳﺪ ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﻧﺎم واﯾﻮﻧﺖ ﺑﺮ روي رودﺧﺎﻧﻪ اي ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻧﺎم‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﮐـﻪ آب‬

‫ﻣﺨﺰن ‪ 100‬ﻣﺘﺮ ﺑﺎﻻ آﻣﺪه و از ﺳﺪ ﺳﺮرﯾﺰ ﺷﻮد و ﺷﻬﺮ ﻻﻧﮕﺎرون در ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ وﯾﺮان و ‪ 2500‬ﻧﻔﺮ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ‬

‫ﮐﻪ ﻣﺨﺰن ﺳﺪ ﮐﺎﻣﻼ ﭘﺎﯾﺪار و ﻣﻘﺎوم ﺑﻮد‪.‬‬

‫در ﺳﯿﺪ ﻣﺮه زاﮔﺮس در ﯾﮏ زﻣﯿﻦ ﻟﻐﺰش ﻗﺪﯾﻤﯽ ﺑﻪ ﻗﺪﻣﺖ ‪ 10000‬ﺳﺎل ﺣﺠﻢ ﺑﺎﻻﯾﯽ از ﻣﻮاد ‪ 20000‬ﮐﯿﻠـﻮﻣﺘﺮ ﺟﺎﺑـﻪ ﺟـﺎ‬

‫ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬راﻧﺶ زﻣﯿﻦ در زﻟﺰﻟﮥ رودﺑﺎر ﺑﺎﻋﺚ ﻣﺪﻓﻮن و ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪن ﻋﺪه زﯾﺎدي از ﻣﺮدم ﺷﺪ‪.‬‬

‫آﻧﭽﻪ ﮐﻪ در ﺗﻤﺎﻣﯽ اﯾﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﻌﮥ ﭘﺎﯾﺪاري ﺣﺮﮐﺖ ﺗﻮدة ﺧﺎك و ﺳﻨﮓ ﻗﺒـﻞ از اﺟـﺮاي ﭘـﺮوژه ﻫـﺎ ﻣـﯽ‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -2-4‬ﺣﺮﮐﺎت ﺗﻮده اي ﺳﻨﮓ و ﺧﺎك‬

‫ﺣﺮﮐﺖ ﺗﻮده اي اﺻﻄﻼﺣﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﺮاي ﺣﺮﮐﺖ رو ﺑﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ وارﯾﺰه ﻫﺎ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﮔﺮاﻧﺶ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺣﺮﮐﺖ ﻫـﺎ ﻣﻌﻤـﻮﻻ در‬

‫ﺗﻮده ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ اﻓﻖ ﺷﯿﺐ دارﻧﺪ اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﻨﺪ‪ .‬وﺟﻮد آب در اﯾﻦ ﺗﻮده ﻫﺎ ﻧﯿﺰ در اﯾﺠﺎد ﺣﺮﮐﺖ در آﻧﻬﺎ ﻧﻘﺶ‬

‫دارد‪ .‬اﯾﻦ ﺣﺮﮐﺎت ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ در ﻣﺪت زﻣﺎن ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ اﻧﺠﺎم ﺷﻮﻧﺪ و ﯾﺎ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻣﺎه و ﺣﺘﯽ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺑـﻪ ﻃـﻮل‬

‫اﻧﺠﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻤﻮدارﻫﺎي زﯾﺎدي ﺑﺮاي ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي اﯾﻦ ﺣﺮﮐﺎت اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻫﯿﭽﮑﺪام از اﯾﻦ ﻃﺒﻘـﻪ ﺑﻨـﺪي ﻫـﺎ ﺑـﻪ ﺗﻨﻬـﺎﯾﯽ ﮐﺎﻣـﻞ‬

‫ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫در ﯾﮏ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﮐﻠﯽ ﺣﺮﮐﺎت ﺗﻮده اي را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺮد ‪ -1:‬رﯾﺰش ﺳـﻨﮕﯽ ‪ -2‬ﺧـﺰش ‪ -3‬زﻣـﯿﻦ‬

‫ﻟﻐﺰش ‪ -4‬ﺟﺮﯾﺎن وارﯾﺰه اي‪.‬‬

 ‫»‪«204‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ -1-2-4‬رﯾﺰش ﺳﻨﮕﯽ )‪(Rockfall‬‬

‫در ﺟﺎﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﭘﺮﺗﮕﺎﻫﻬﺎي ﺳﻨﮕﯽ در ﻣﻌﺮض ﻓﺮﺳﺎﯾﺶ ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺗﮑﻪ ﻫﺎﯾﯽ از ﺳﻨﮓ ﺑﺴﺘﺮ رﻫﺎ ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﯽ اﻓﺘﻨﺪ ﯾـﺎ ﻏﻠﺘﺎﻧـﺪه‬

‫ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﻧﻬﺎﯾﺘﺎ در ﭘﺎﯾﯿﻦ ﭘﺮﺗﮕﺎه واﻗﻊ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬رﺳﻮب ﺣﺎﺻﻠﻪ ﺳﻨﮕﺮﯾﺰه )‪ (Talus‬ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺳﻨﮕﺮﯾﺰه در زاوﯾﻪ اي ﺑﯿﺸﺘﺮ از زاوﯾﮥ ﺳﮑﻮن )‪ (Angle Of Response‬ﺑﺮ ﺟﺎ ﻧﻤﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬زاوﯾﮥ ﺳﮑﻮن ﺷﺒﯿﻪ ﺷﯿﺐ ﺳـﻨﮓ‬

‫ﻫﺎي رﺳﻮﺑﯽ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬و ﻧﻮﻋﺎ ﺣﺪود ‪ 33 -35‬درﺟﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﺳﻨﮓ ﺑﺴﺘﺮ‪ ،‬اﻧﺪازة ذرات ﺳﻨﮕﺮﯾﺰه‪ ،‬زاوﯾﻪ دار ﺑﻮدن و ﺟﻮرﺷﺪﮔﯽ ﺳﻨﮕﺮﯾﺰه ﻫﺎ ﺗﺎ ﺣﺪي روي زاوﯾـﮥ ﺳـﮑﻮن‬

‫ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﯽ ﮔﺬارﻧﺪ‪ .‬ﺗﺨﺘﻪ ﺳﻨﮓ ﻫﺎي ﺑﺰرگ در زاوﯾﻪ اي ﺑﺎﻻﺗﺮ از ‪ 40‬درﺟﻪ ﻫﻢ ﺳﮑﻮن ﻣﯽ ﯾﺎﺑﻨـﺪ‪ .‬ﺣﺮﮐـﺖ ﺳـﻨﮕﺮﯾﺰه‪ ،‬ﻣﻤﮑـﻦ‬

‫اﺳﺖ ﯾﺎ در اﺛﺮ ﺑﺎرﮔﺬاري ﺑﯿﺶ از ﺣﺪ در ﺑﺎﻻي ﺷﯿﺐ ﯾﺎ در اﺛﺮ ﺑﺮﯾﺪن ﻗﺎﻋﺪة ﺷﯿﺐ از زﯾﺮ آﻏﺎز ﺷـﻮد‪ .‬زﻣـﯿﻦ ﻟـﺮزه ﻫـﺎ ﻧﯿـﺰ از‬

‫ﻋﻮاﻣﻞ ﻓﻌﺎل ﮐﻨﻨﺪة رﯾﺰش ﻫﺎي ﺳﻨﮕﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﮔﺎه ﺑﻌﻀﯽ ﻣﺨﺮوﻃﻬﺎي ﺳﻨﮕﺮﯾﺰه اي داراي ﻫﺴﺘﮥ ﻣﺮﮐـﺰي از ﺟـﻨﺲ ﺗﺨﺘـﻪ‬

‫ﺳﻨﮓ ﻫﺎي ﻫﻮازده‪ ،‬ﺧﺎك ﯾﺎ ﮐﻮﻫﺮﻓﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﭘﺎﯾﺪاري ﮐﻮﺗـﺎه ﻣـﺪت ﺑﺮﺷـﻬﺎي ﺟـﺎده اي را اﻓـﺰاﯾﺶ و‬

‫ﺑﻌﻀﺎ ﺳﻨﮕﺮﯾﺰه ﻫﺎي ﻫﻮازده رﺷﺪ رﯾﺸﻪ ﮔﯿﺎﻫﺎن را اﻣﮑﺎن ﭘﺬﯾﺮ ﯾﺎ اﻓﺰاﯾﺶ داده و از اﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺪاري ﺷﯿﺐ ﮐﻤـﮏ ﮐﻨـﺪ‪.‬‬

‫رﯾﺰش ﻫﺎي ﺳﻨﮕﯽ در ﺳﺮاﺷﯿﺒﯽ ﻫﺎي ﺗﻨﺪ ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ اﺟﺘﻨﺎب ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ و ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺳﻨﮕﺮﯾﺰه ﻫﺎ دوري ﺷـﻮد و ﯾـﺎ‬

‫آﻧﻬﺎ را در ﺷﯿﺐ ﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎ زاوﯾﮥ ﻗﺮار ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﯿﺶ از ‪ 35°‬ﺧﺎﮐﺒﺮداري ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺮاي ﭘﺎﯾـﺪاري آﻧﻬـﺎ ﺣﺘـﯽ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت‬

‫ﻣﻮﻗﺘﯽ ﻣﯽ ﺗﻮان از در آن ﺗﻮﻧﻞ زد و ﯾﺎ آن را ﺑﺘﻦ ﭘﺎﺷﯽ ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ رﯾﺰش ﻫﺎي ﺳﻨﮕﯽ از ﮐﺎﻧﺎل ﻫﺎي ﻋﺮﯾﺾ )‪ ،(Ditches‬ﺧـﺎﮐﺮﯾﺰ ﻫـﺎ )‪ ، (Berms‬دﯾﻮارﻫـﺎي ﺣﺎﺋـﻞ‬

‫ﺑﺘﻨﯽ‪ ،‬ﺗﻮر ﺳﯿﻤﯽ زﻧﺠﯿﺮه اي و ﻧﺮده ﻫﺎي ﺳﯿﻤﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -2-2-4‬ﺧﺰش )‪(creep‬‬

‫ﺧﺰش ﺣﺮﮐﺖ آﻫﺴﺘﻪ و رو ﺑﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺧﺎك‪ ،‬ﺳﻨﮓ ﻫﻮازده ﯾﺎ دﯾﮕﺮ وارﯾﺰه ﻫﺎي ﺳﻄﺤﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺟﺮﯾـﺎن ﺗﺤـﺖ ﺗـﻨﺶ ﻫـﺎي‬

‫ﺑﺮﺷﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽ آﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاي اﯾﺠﺎد ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ داﺋﻤﯽ ﮐﺎﻓﯽ ﺑﻮده وﻟـﯽ آن ﻗـﺪر ﮐﻮﭼـﮏ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻧﻤـﯽ ﺗﻮاﻧـﺪ ﺳـﻄﺢ‬

‫ﺷﮑﺴﺘﮕﯽ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ اي ﻧﻈﯿﺮ زﻣﯿﻦ ﻟﻐﺰش اﯾﺠﺎد ﮐﻨﺪ‪ .‬رﺳﻮﺑﺎت ﺣﺎﺻﻞ از رﯾﺰش‪،‬ﮐﻮﻫﺮﻓﺖ )‪ (Collurium‬ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻋﻮاﻣﻠﯽ از ﻗﺒﯿﻞ اﻧﺠﻤﺎد و ذوب ﺷﺪﮔﯽ ﺳﻨﮓ و ﺧﺎك‪ ،‬زﻣﯿﻦ ﻟﻐﺰش ﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏ و ﺟﻨﺒﺸﻬﺎي اﺗﻔﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻓﺘﺎدن درﺧﺘﻬـﺎ‬

‫ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ در اﯾﺠﺎد ﺧﺰش ﻧﻘﺶ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫از اﺧﺘﻼﻓﺎت ﺧﺰش و ﭘﺪﯾﺪة زﻣﯿﻦ ﻟﻐﺰش ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﻮارد زﯾﺮ اﺷﺎره ﮐﺮد ‪:‬‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«205‬‬

‫‪ -1‬زﻣﯿﻦ ﻟﻐﺰش ﯾﮏ ﺳﻄﺢ ﺟﺪاﮐﻨﻨﺪة ﻣﻌﯿﻦ دارد‪.‬‬

‫‪ -2‬زﻣﯿﻦ ﻟﻐﺰش ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺘﻬﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺑﯿﺸﺘﺮ )ﺑﯿﺶ از ﭼﻨﺪ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ در ﺳﺎﻋﺖ( ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -3-2-4‬زﻣﯿﻦ ﻟﻐﺰش )‪(Land Slide‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﻟﻐﺰش ﺣﺮﮐﺖ ﺳﻨﮓ ﯾﺎ وارﯾﺰه‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﯾﮏ ﺳﺮاﺷﯿﺒﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮ ﺧﻼف ﺧﺰش در زﻣﯿﻦ ﻟﻐﺰش ﻫﺎ‪ ،‬ﯾﮏ ﯾﺎ ﭼﻨـﺪ ﺳـﻄﺢ‬

‫ﺷﮑﺴﺘﮕﯽ ﻣﺠﺰا وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺳﺮﻋﺖ زﻣﯿﻦ ﻟﻐﺰش ﻫﺎ ﻧﻮﻋﺎ در ﺣﺪود ﯾﮏ ﻣﺘﺮ در روز و در ﻣﻮارد ﺧﺎص ﮐﻪ داراي ﻫﻮاي ﺣﺒﺲ‬

‫ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﯾﺎ زﻟﺰﻟﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﻪ وﺟﻮد آورﻧﺪة آﻧﻬﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ‪ 300‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ در ﺳﺎﻋﺖ ﻣﯽ رﺳﺪ‪.‬‬

‫از ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ در اﯾﺠﺎد زﻣﯿﻦ ﻟﻐﺰش ﻫﺎ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﻮارد زﯾﺮ اﺷﺎره ﮐﺮد ‪:‬‬

‫‪ -‬ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻋﺎﻣﻞ اﯾﺠﺎد ﻟﻐﺰش‪ ،‬ﻧﯿﺮوي وزن ﺗﻮدة ﺧﺎك و ﯾﺎ ﻧﯿﺮوي ﺣﺎﺻﻞ از وزن ﺳﺎزه ﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐـﻪ در ﺳـﻄﺢ ﺑـﺎﻻي آن‬

‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -‬ﺗﮑﺎن ﻫﺎي ﻧﺎﺷﯽ از زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه‬

‫‪ -‬ﮐﺎﻫﺶ ﭘﻮﺷﺶ ﮔﯿﺎﻫﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﻄﻊ درﺧﺘﺎن ﺗﻮﺳﻂ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﺳﺒﺐ اﻓﺰاﯾﺶ رﻃﻮﺑﺖ ﺧﺎك ﯾﺎ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ ﺧﺎك ﻫﺎ و‬

‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ ﺧﺎك ﺑﻪ ﺳﻨﮓ ﺑﺴﺘﺮ و ﻓﻌﺎل ﺷﺪن ﯾﮏ زﻣﯿﻦ ﻟﻐﺰش ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -‬ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺳﻄﺢ آب زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ و ﻓﺸﺎر آب ﻣﻨﻔﺬي ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻘـﺶ در ﮐـﺎﻫﺶ ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﺑﺮﺷـﯽ ﺧـﺎك‪ ،‬ﻣﻮﺟـﺐ ﺳـﺮﻋﺖ‬

‫ﺑﺨﺸﯿﺪن ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﻟﻐﺰش ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‬

‫‪ -‬ﺑﺎرﮔﺬاري روي زﻣﯿﻦ ﻟﻐﺰش ﻫﺎي ﻗﺪﯾﻤﯽ ﯾﺎ ﺧﺎﮐﺮﯾﺰ ﺑﺰرﮔﺮاﻫﻬﺎ و ﺑﺎرﻫﺎي دﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ رﻓـﺖ و آﻣـﺪ ﺧﻮدروﻫـﺎ از ﺟـﺎده‬

‫ﻫﺎي ﺑﺎﻻدﺳﺖ ﺗﻮدة ﻟﻐﺰﻧﺪه ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﺎﻣﻞ ﺷﺘﺎب دﻫﻨﺪة زﻣﯿﻦ ﻟﻐﺰش ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -1-3-2-4‬ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي زﻣﯿﻦ ﻟﻐﺰش ﻫﺎ ‪.‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﻟﻐﺰش ﻫﺎ را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺮد ‪ -1 :‬زﻣـﯿﻦ ﻟﻐـﺰش ﻫـﺎي اﻧﺘﻘـﺎﻟﯽ )‪ -2 (Translational‬ﭼﺮﺧﺸـﯽ‬

‫)‪(Rotational‬‬
‫‪ -‬زﻣﯿﻦ ﻟﻐﺰش ﻫﺎي اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ‬

‫زﻣﯿﻦ ﻟﻐﺰش ﻫﺎي اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ در ﻃﻮل ﺳﻄﻮح ﺿﻌﯿﻒ ﻣﺴﺘﻮي ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻄﺢ ﻻﯾﻪ ﺑﻨﺪي‪ ،‬ﮔﺴﻠﻬﺎ‪ ،‬ﺷﮑﺎف ﻫﺎ و ﯾـﺎ ﺗـﺮك ﺧﻮردﮔﯿﻬـﺎ‬

‫ﻣﯽ ﻟﻐﺰﻧﺪ‪ .‬ﺗﻤﺎم ﺗﻮده ﺑﻪ ﻣﻮازات اﯾﻦ ﺻﻔﺤﺎت ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻧﻮﻋﯽ از ﻟﻐﺰش ﻫﺎي اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﻟﻐﺰش ﻫﺎي ﮔﻮه اي ﻣﻮﺳﻮم اﻧﺪ‬

‫ﮐﻪ در ﻧﺘﯿﺠﮥ ﺑﺮﺧﻮرد دو ﺻﻔﺤﮥ ﻣﺴﺘﻮي ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ و اﯾﺠﺎد دو ﺻﻔﺤﮥ ﻣﺸﺘﺮك ﻟﻐﺰش ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽ آﯾﺪ‬
 ‫»‪«206‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ -‬زﻣﯿﻦ ﻟﻐﺰش ﻫﺎي ﭼﺮﺧﺸﯽ )دوراﻧﯽ(‬

‫زﻣﯿﻦ ﻟﻐﺰش ﻫﺎي ﭼﺮﺧﺸﯽ‪ ،‬رﯾﺰش )‪ (Slump‬ﯾﺎ ﻟﻐﺰش )‪ (Slips‬در رﺳﻮﺑﺎت ﺳﻄﺤﯽ ﯾﺎ ﺳﻨﮓ ﻫﺎي ﻫﻮازده ﮔﺴﺘﺮش ﻣـﯽ‬

‫ﯾﺎﺑﻨﺪ‪ .‬ﺳﻄﺢ ﺷﮑﺴﺘﮕﯽ در ﺑﺮش ﻋﺮﺿﯽ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﮐﻤﺎﻧﯽ ﺷﮑﻞ اﺳﺖ‪ .‬در ﺧﺎك ﻫﺎي ﻫﻤﮕﻦ ﻣﯽ ﺗﻮان اﯾﻦ ﻣﻨﺤﻨﯽ را ﺑـﻪ ﺻـﻮرت‬

‫ﯾﮏ ﻧﯿﻤﮑﺮه ﻓﺮض ﮐﺮد‪ .‬اﻣﺎ در ﺗﻮده ﻫﺎي ﻧﺎﻫﻤﮕﻦ ﺳﻄﺢ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ از ﯾﮏ ﺳﻄﺢ دوراﻧﯽ ﮐﺎﻣﻞ ﭘﯿﺮوي ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ وﻟﯽ ﺑﺎ دﻗﺖ‬

‫ﮐﺎﻓﯽ ﻣﯽ ﺗﻮان آن را ﺑﺎ ﺗﺼﻮر ﺳﻄﺢ دوراﻧﯽ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﮐﺮد‪.‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﻟﻐﺰش ﻫﺎي دوراﻧﯽ و اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﮑﺮر اﺗﻔﺎق ﺑﯿﻔﺘﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﮔﺴﺘﺮش آﻧﻬﺎ از ﻧﻘﺎط ﭘـﺎﯾﯿﻨﯽ‬

‫ﯾﮏ داﻣﻨﻪ ﺷﯿﺒﺪار آﻏﺎز و ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ ﺑﻪ ﻧﻘﺎط ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻣﯽ رود‪.‬‬

‫در ﺑﺮﺧﯽ ﻣﻨﺎﻃﻖ وﻗﻮع ﯾﮏ زﻣﯿﻦ ﻟﻐﺰش در ﻗﺎﻋﺪة ﯾﮏ ﺗﭙﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺳﺮاﺷﯿﺒﯽ روي ﺗﭙﻪ را ﺑﺪون ﺗﮑﯿـﻪ ﮔـﺎه ﺳـﺎزد‪ .‬ﺑـﺪﯾﻦ‬

‫ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ زﻣﯿﻦ ﻟﻐﺰش ﻫﺎي دﯾﮕﺮي رخ دﻫﺪ‪ .‬واﮐﻨﺶ زﻧﺠﯿﺮه اي ﻣﺘﺸﮑﻞ از ﺷﮑﺴﺘﮕﯽ ﭘﻠﮑﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﺷﯿﺐ رو ﺑﻪ ﺑﺎﻻ را‬

‫ﺷﮑﺴﺘﮕﯽ ﭘﯿﺸﺮوﻧﺪه ﯾﺎ زﻣﯿﻦ ﻟﻐﺰش ﻣﺮﮐﺐ )‪ (Compound – Landslides‬ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﻟﻐﺰش ﻫﺎ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ در ﺳﻨﮓ ﺑﺴﺘﺮ ﻧﻈﯿﺮ رﺳﻮﺑﺎت ﺳﻄﺤﯽ ﻫﻢ رخ دﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -2-3-2-4‬ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي از ﻟﻐﺰش‬

‫‪ -‬روﯾﺶ ﮔﯿﺎﻫﺎن ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ در ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﻟﻐﺰش ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬رﯾﺸﮥ ﮔﯿﺎﻫـﺎن ﻋـﻼوه ﺑـﺮ ﺟـﺬب رﻃﻮﺑـﺖ‬

‫ﺧﺎك در ﻧﮕﻬﺪاري ﺧﺎك و ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﻣﺘﻼﺷﯽ و ﺧﺮد ﺷﺪن ﺧﺎك ﻧﻘﺶ دارد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﮐﺎﺷﺖ درﺧﺘﺎن در ﻣﻨـﺎﻃﻖ اﻃـﺮاف‬

‫ﺳﺎزه و ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﻗﻄﻊ ﺷﺪن آﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ از ﻟﻐﺰش ﻫﺎي ﺑﻌﺪي ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -‬ﺑﺎ ﺑﺮداﺷﺘﻦ ﺑﺨﺸﯽ از ﺧﺎﮐﺮﯾﺰﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﮐﺎﻫﺶ وزن ﺗﻮده و ﮐﺎﻫﺶ ﻓﺎﺻﻠﮥ اﻓﻘﯽ ﻣﺮﮐﺰ ﺛﻘﻞ ﺗﻮده ﺗﺎ ﻣﺮﮐﺰ داﯾـﺮة ﻟﻐـﺰش‪،‬‬

‫ﮔﺸﺘﺎور ﺗﺨﺮﯾﺒﯽ ﮐﺎﺳﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪ -‬اﺳﺘﻔﺎده از دﯾﻮارﻫﺎي ﺳﻨﮕﯽ ﯾﺎ ﮔﺎﺑﯿﻮن )‪) (Gabion‬ﺳﺒﺪﻫﺎي ﺳﯿﻤﯽ ﭘـﺮ از ﺳـﻨﮓ( ﮐـﻪ در واﻗـﻊ ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر ﺑﺎرﮔـﺬاري‬

‫ﺳﻨﮕﯿﻦ روي ﭘﻨﺠﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ در ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﻟﻐﺰش ﻧﻘﺶ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -‬اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻨﻪ درﺧﺘﺎن ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺷﻤﻊ ﮐﻮب و دﯾﻮار ﮐﻮب و دﯾﻮار ﻧﮕﻬﺒﺎن ﮐﻪ ﻣﻌﻤـﻮﻻ ﺗﻮﺳـﻂ ﻣﻬﺎرﺑﻨـﺪﻫﺎﯾﯽ ﺑـﻪ ﻣﻨـﺎﻃﻖ‬

‫ﭘﺎﯾﺪار اﺗﺼﺎل داده ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ در ﭘﺎﯾﺪاري ﺷﯿﺒﻬﺎ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﻨﮕﻠﯽ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -‬زﻫﮑﺶ ﻫﺎ ‪ :‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ اﮐﺜﺮﯾﺖ ﻟﻐﺰش ﻫﺎ در اﺛﺮ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﻘﺪار رﻃﻮﺑﺖ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺳﺴﺖ ﺷﺪن ﺧﺎك ﺻـﻮرت ﻣـﯽ‬

‫ﮔﯿﺮد‪ ،‬از اﯾﻦ رو ﮐﺎﻫﺶ ﻣﻘﺪار رﻃﻮﺑﺖ ﺧﺎك ﺳﺒﺐ اﻓﺰاﯾﺶ ﺳﺮﯾﻊ و اﺳﺎﺳﯽ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺧﺎك ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎ ﻋﻤﻞ زﻫﮑﺸﯽ‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«207‬‬

‫ﮐﻪ در واﻗﻊ ﻫﻢ در ﺧﺎرج ﺷﺪن آب از ﺷﮑﺎﻓﻬﺎ و ﺣﻔﺮه ﻫﺎي ﺧﺎك ﻧﻘﺶ دارد و ﻫﻢ در ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﻧﺮم ﺷﺪن ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺧـﺎك و‬

‫ﺟﺮﯾﺎن ﯾﺎﻓﺘﻦ آن‪ ،‬زﻫﮑﺸﯽ ﻫﻢ در ﻧﮕﻬﺪاري داﻣﻨﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻟﻐﺰش ﻧﻘﺶ دارد‪.‬‬

‫زﻫﮑﺶ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺮاﻧﺸﻪ زده ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺎ ﻣﺼﺎﻟﺢ درﺷﺖ داﻧﻪ ﭘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﯾﮑﯽ از ﻣﻬـﻢ ﺗـﺮﯾﻦ زﻫﮑـﺶ ﻫـﺎ ﺑـﻪ‬

‫ﺣﺴﺎب ﻣﯽ آﯾﻨﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻋﻤﻞ زﻫﮑﺸﯽ ﺳﺮﯾﻊ‪ ،‬از ﻟﻐﺰش ﺑﺨﺶ ﭘﺎﯾﺪار ﻧﯿﺰ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫زﻫﮑﺸﯽ ﻫﺎي ﺳﻄﺤﯽ ﻫﻢ ﻫﺮﭼﻨﺪ در ﮐﺎﻫﺶ رﻃﻮﺑﺖ در ﺗﻮدة ﺧﺎك ﻧﻘﺶ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ از ورود آب ﺳـﻄﺤﯽ ﮐـﻪ ﻣﻮﺟـﺐ ﻧـﺮم‬

‫ﺷﺪن ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺧﺎك ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪-‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﭘﯿﭻ ﻣﻬﺎر ﺳﻨﮓ ﻫﺎ )‪ (Rock Bolts‬ﻟﻐﺰش ﻫﺎي اﻧﺘﻘﺎﻟﯽ ﺗﺎزه ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ را ﻣﯽ ﺗـﻮان ﺗﺜﺒﯿـﺖ ﺑﺨﺸـﯿﺪ‪ .‬ﺑـﺎ‬

‫اﺳﺘﻔﺎده از ﭘﺎﯾﻪ ﻫﺎي ﺗﻘﻮﯾﺘﯽ‪ ،‬ﺗﻮرﻫﺎي ﺳﯿﻤﯽ ﯾﺎ ﭘﻮﺷﺶ ﺑﺘﻨﯽ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺳﻨﮓ ﻫﺎي ﺧﺮد ﺷﺪه را ﺛﺎﺑﺖ ﻧﮕﻪ داﺷﺖ‪.‬‬

‫‪ -‬اﺳﺘﻔﺎده از ﮐﻔﭙﻮش آﺳﻔﺎﻟﺖ ﯾﺎ دﯾﮕﺮ ﭘﻮﺷﺶ ﻫﺎي ﻧﻔﻮذ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ روي ﻧﻮاﺣﯽ ﺑﺎﻻدﺳﺖ و ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ ﺷﯿﺐ‪ ،‬ﺑـﺎ ﺟﻠـﻮﮔﯿﺮي از‬

‫ورود رﻃﻮﺑﺖ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮐﺎﻫﺶ وزن و ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﮐﻢ ﺷﺪن ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ ﺑﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪن زﻣﯿﻦ ﻟﻐﺰش ﻫﺎ ﮐﻤﮏ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -‬ﺑﺮاي ﺑﻬﺒﻮد ﺑﺨﺸﯿﺪن ﺷﯿﺒﻬﺎي ﻧﺎﭘﺎﯾﺪار از ﺗﺰرﯾﻖ ﻣﻮاد ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﻫﻢ ﻣﯽ ﺗﻮان اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪ .‬ﺗﺰرﯾﻖ ﮐﺎﻧﯽ ﻫﺎي رﺳﯽ در ﻃﻮل‬

‫ﺻﻔﺤﮥ ﺣﺮﮐﺖ اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ و ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻨﯽ ﮐﺎﺗﯿﻮﻧﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧـﺪ ﺗـﺎ ‪ 300‬ﺑﺮاﺑـﺮ ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﺑﺮﺷـﯽ ﺧـﺎك را اﻓـﺰاﯾﺶ دﻫـﺪ‪ .‬ﺧﺎﺻـﯿﺖ‬

‫اﻟﮑﺘﺮواﺳﻤﺰي ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻬﺎﺟﺮت آب ﻣﻨﻔﺬي ﺑﯿﻦ اﻟﮑﺘﺮودﻫﺎي ﺟﺮﯾﺎن ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﺧـﺘﻼف ﭘﺘﺎﻧﺴـﯿﻞ اﯾﺠـﺎد‬

‫ﺷﺪه‪ ،‬آب ﻣﻮﺟﻮد در ﺧﺎك از آﻧﺪ ﺟﺪا ﺷﺪه و ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﮐﺎﺗﺪ ﻣﯽ رود و ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﻪ ﮐﺎﻫﺶ آب ﻣﻨﻔﺬي و ﺳﺨﺖ ﺷـﺪﮔﯽ‬

‫ﺧﺎك ﮐﻤﮏ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -‬ﻣﻨﺠﻤﺪ ﺳﺎﺧﺘﻦ زﻣﯿﻦ ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎن ﯾﺎﻓﺘﻦ ﺳﺎﺧﺖ و ﺳﺎز ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ راه ﺣﻞ ﻣﻮﻗﺘﯽ ﺑﺮاي زﻣﯿﻦ ﻟﻐﺰش ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ‬

‫آﻫﺴﺘﮕﯽ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ 4-2-4‬ﺟﺮﯾﺎن وارﯾﺰه اي‬

‫اﯾﻦ ﺟﺮﯾﺎن ﮐﻪ ﮔﻞ رواﻧﻪ ﯾﺎ ﺧﺎك رواﻧﻪ )‪ (Earth Flow‬ﻧﯿﺰ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺷﮑﻠﯽ از ﺣﺮﮐـﺖ ﺗـﻮده اي اﺳـﺖ ﮐـﻪ در آن‬

‫وارﯾﺰه ﻫﺎي ﻣﺮﻃﻮب )‪ (Wet Debris‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺳﯿﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺟﺮﯾﺎن وارﯾﺰه اي ﺧـﺎك رواﻧـﮥ درﺷـﺖ‬

‫ﺑﻮده و ﮔﻞ رواﻧﻪ در واﻗﻊ ﺧﺎك رواﻧﮥ داﻧﻪ رﯾﺰ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در آﻟﭗ ﺟﻨﻮﺑﯽ ﺑﻬﻤﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﮕﯽ ﺑﺰرگ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺑـﯿﺶ از ﯾـﮏ‬

‫ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻫﺮ ‪ 10‬ﺳﺎل ﯾﮏ ﺑﺎر ﺑﻪ وﻗﻮع ﻣﯽ ﭘﯿﻮﻧﺪد‪ .‬ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻣﻨﺎﻃﻘﯽ ﮐـﻪ در ﻣﻌـﺮض ﺟﺮﯾـﺎن ﻫـﺎي وارﯾـﺰه اي‬

‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﯽ‪ ،‬آب و ﻫﻮا و ﺑﺮرﺳﯽ ﻧﻬﺸﺘﻪ ﻫﺎي ﺳﻄﺤﯽ اﺳﺘﻮار اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫»‪«208‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫ﺑﯿﻦ ﺳﯿﻼب ﮔﻞ آﻟﻮد و ﺟﺮﯾﺎن وارﯾﺰه اي ﻣﺮز ﻣﺸﺨﺼﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬در ﺟﺮﯾﺎن وارﯾﺰه اي ‪ %5‬ﻗﻄﻌﺎت ﺟﺎﻣﺪ ﺑﺰرﮔﺘﺮ از ﻣﺎﺳـﻪ‬

‫اﺳﺖ وﻟﯽ رﺳﻮﺑﺎت ﮔﻞ رواﻧﻪ اي ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺎﺳﻪ و اﺟﺰاء ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ از آن ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬رﺳـﻮﺑﺎت ﺟﺮﯾـﺎن وارﯾـﺰه اي از ﻧﻈـﺮ‬

‫وزﻧﯽ ﮔﺎﻫﯽ ﺗﺎ ‪ %90‬ذرات ﺟﺎﻣﺪ داﺷﺘﻪ و ﭼﮕﺎﻟﯽ آن ﺑﯿﻦ ‪ 2 – 2/5‬ﮔﺮم ﺑﺮ ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ ﻣﮑﻌﺐ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺮﯾﺎن وارﯾﺰه اي ﻣﻌﻤﻮﻻ‬

‫ﻓﺎﻗﺪ ﺟﻮرﺷﺪﮔﯽ ﺑﻮده و ﺷﺒﯿﻪ ﺗﯿﻞ ﯾﺨﭽﺎﻟﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ رﺳﻮﺑﺎت از ﯾﮏ ﺧﻤﯿﺮة رﺳﯽ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه ﮐﻪ در ﺧﻮد ﺗﺨﺘﻪ ﺳﻨﮓ ﻫﺎ‬

‫و ﻗﻄﻌﺎت زاوﯾﻪ دار ﺑﺰرﮔﯽ را ﺟﺎ داده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﺛﺮات ﻣﺨﺮب ﺟﺮﯾﺎن ﻫﺎي وارﯾﺰه اي و ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت آﻣﺎري ﻣﯽ ﺗﻮان ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ زﻣﺎﻧﯽ از ﺟﺮﯾﺎن ﻫﺎي وارﯾﺰه‬

‫اي اﻧﺠﺎم داد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل واﯾﺘﻬﺎوس )‪ (White house‬و ﮔﺮﯾﻔﯿﺚ )‪ (Griffiths‬در ﺳﺎل ‪ 1983‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﺳـﻦ ﯾـﺎﺑﯽ‬

‫ﮐﺮﺑﻦ رادﯾﻮاﮐﺘﯿﻮ ﭼﻮﺑﯽ ﻣﺪﻓﻮن در زﯾﺮ ﺑﻬﻤﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﮕﯽ و اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي ﺿﺨﺎﻣﺖ ﭘﻮﺳﺘﮥ ﻫﻮازدﮔﯽ ﻗﻄﻌﻪ ﺳﻨﮓ ﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد‬

‫در رﺳﻮﺑﺎت آواري ﺳﻄﺤﯽ ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ ﮐﻪ در‬

‫در آﻟﭗ ﺟﻨﻮﺑﯽ ﺑﻬﻤﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﮕﯽ ﺑﺰرگ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺑﯿﺶ از ‪ 1‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ ﻫﺮ ‪ 10‬ﺳﺎل ﯾﮏ ﺑـﺎر ﺑـﻪ وﻗـﻮع ﻣـﯽ ﭘﯿﻮﻧـﺪد‪.‬‬

‫ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻣﻨﺎﻃﻘﯽ ﮐﻪ در ﻣﻌﺮض ﺟﺮﯾﺎﻧﻬﺎي وارﯾﺰه اي ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﯽ‪ ،‬آب و ﻫﻮا و ﺑﺮرﺳﯽ ﻧﻬﺸﺘﻪ ﻫﺎي ﺳﻄﺤﯽ‬

‫اﺳﺘﻮار اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺟﺮﯾﺎن ﻫﺎي وارﯾﺰه اي ﻋﻤﺪﺗﺎ در ﻃﻮل ﺑﺎرش ﻫﺎي ﺳﻨﮕﯿﻦ در آﺑﺮاﻫﻪ ﻫﺎي ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽ آﯾﻨـﺪ‪ .‬در ﺻـﻮرﺗﯽ ﮐـﻪ‬

‫زﻣﯿﻦ ﻟﻐﺰش رخ داده و ﺑﻪ داﺧﻞ آﺑﺮاﻫﻪ ﻫﺎ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯿﺰان آب )از ﻃﺮﯾﻖ ﺑﺎرش( ﺳﯿﺎﻟﺘﺮ )ﮔﺮاﻧﺮوي ﮐﻤﺘﺮ( ﻣـﯽ‬

‫ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﯿﺰان آب ﻣﻮﺟﻮد در ﺟﺮﯾﺎن ﻫﺎي وارﯾﺰه اي ﻧﺰدﯾﮏ ﺣﺪ رواﻧﯽ )‪ (Liquid Limit‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺎﺧﺖ ﺳﺎزه ﻫﺎي ﺣﻔﺎﻇﺘﯽ )دﯾﻮاره ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻣﺤﺼﻮر ﻧﻤﻮدن ﯾﺎ ﻣﻨﺤﺮف ﮐﺮدن ﺟﺮﯾﺎن ﻫﺎي وارﯾـﺰه اي ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه(‪،‬‬

‫ﺳﺪﻫﺎي رﺳﻮب ﮔﯿﺮ و ﺳﺪﻫﺎي وارﯾﺰه اي و ﺣﻮﺿﺠﻪ ﻫﺎي ﻧﮕﻬﺪاري از ﺟﻤﻠﻪ راه ﺣﻞ ﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﮐـﺎﻫﺶ‬

‫ﺧﻄﺮات ﻧﺎﺷﯽ از ﺟﺮﯾﺎن ﻫﺎي وارﯾﺰه اي ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ روﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -3-4‬ﭘﺎﯾﺪاري ﺷﯿﺒﻬﺎ‬

‫در ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﻋﻤﺮان ﭘﺎﯾﺪاري داﻣﻨﻪ ﻫﺎ و ﺷﯿﺒﻬﺎي ﺧﺎﮐﯽ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان » ﭘﺎﯾﺪاري ﺷﯿﺮواﻧﯽ ﻫﺎي ﺧﺎﮐﯽ« ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ‬

‫ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﺷﯿﺮواﻧﯽ ﻫﺎ ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ -1 :‬ﺷﯿﺮواﻧﯽ ﻫﺎي ﻧﺎﻣﺤﺪود ‪ :‬ﺷﯿﺐ ﻫﺎي ﺧﺎﮐﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐـﻮه ﻫـﺎ ﮐـﻪ در‬

‫ﻃﻮل زﯾﺎد ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﺎﻣﺤﺪود از دو ﻃﺮف اﻣﺘﺪاد ﯾﺎﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ -2 .‬ﺷﯿﺮواﻧﯽ ﻫﺎي ﻣﺤﺪود ‪ :‬ﺷﯿﺐ ﻫﺎي ﺧﺎﮐﯽ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺗﭙـﻪ ﻫـﺎ و‬

‫ﮔﻮدﺑﺮدارﯾﻬﺎ ﮐﻪ داراي ﻃﻮل ﻣﺤﺪود و ارﺗﻔﺎع ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«209‬‬

‫∞‪+‬‬

‫ﺷﯿﺮواﻧﯽ ﻫﺎي ﻣﺤﺪود‪.‬‬ ‫∞‪−‬‬

‫ﺷﯿﺮواﻧﯽ ﻫﺎي ﻧﺎ ﻣﺤﺪود‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ : 1‬ﺷﯿﺮواﻧﯽ ﻫﺎي ﻣﺤﺪود و ﻧﺎ ﻣﺤﺪود‪.‬‬

‫ﺑﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌﮥ ﭘﺎﯾﺪاري ﺣﺮﮐﺖ ﺗﻮدة ﺧﺎك و ﺳﻨﮓ‪ ،‬ﻣﺮﺣﻠﮥ اول ﺑﺮرﺳﯿﻬﺎي ﺻﺤﺮاﯾﯽ ﻧﻮع ﺣﺮﮐﺖ ﺗـﻮده‪ ،‬ﺳـﻄﺢ ﮔﺴـﯿﺨﺘﮕﯽ و‬

‫ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ آن اﺳﺖ و ﻣﺮﺣﻠﮥ دوم ﺑﺮرﺳﯿﻬﺎي اﺳﺘﺎﺗﯿﮑﯽ ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﺮﮐﺎت ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -1-3-4‬ﺑﺮرﺳﯿﻬﺎي ﺻﺤﺮاﯾﯽ‬

‫در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺻﺤﺮاﯾﯽ در ﺑﺮرﺳﯽ ﭘﺎﯾﺪاري ﺣﺮﮐﺖ ﺗﻮدة ﺧﺎك و ﺳﻨﮓ ﺑﺎزدﯾـﺪ و ﺑﺮرﺳـﯽ ﻣﺤـﻞ از دﯾـﺪﮔﺎه زﻣـﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳـﯽ‪،‬‬

‫ﻫﯿﺪروﻟﻮزي‪ ،‬ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﯽ و وﺿﻌﯿﺖ ﺧﺎك ﻣﺤﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺑﺎزدﯾﺪ اﻃﻼﻋﺎت زﯾﺮ ﺟﻤﻊ آوري ﻣﯽ ﺷﻮد ‪:‬‬

‫‪ -‬ﺗﻤﺎم ﺳﻄﺢ ﻫﺎي ﺿﻌﯿﻒ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﺴﻞ ﻫﺎ‪ ،‬درزه ﻫﺎ و ﺻﻔﺤﻪ ﻫﺎي ﻻﯾﻪ ﺑﻨﺪي ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ اﺣﺘﻤﺎل وﻗﻮع ﺣﺮﮐﺖ را اﻓـﺰاﯾﺶ‬

‫دﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -‬ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ آﺑﺮاﻫﻪ ﻫﺎي ﺳﻄﺤﯽ‪ ،‬ﮔﻮدال ﻫﺎي آﺑﮕﯿﺮ‪ ،‬ﻧﻬﺮ ﻫﺎ‪ ،‬ﭼﺸﻤﻪ ﻫﺎ و وﺿﻌﯿﺖ ﺳﻄﺢ آب زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ و ﻓﺸﺎر آب ﻣﻨﻔﺬي در‬

‫ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﺪام ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻧﻘﺶ ﻣﺆﺛﺮي در ﺣﺮﮐﺖ ﻣﻮاد در ﯾﮏ ﻧﺎﺣﯿﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -‬ﺳﯿﻤﺎي ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﯽ ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ ،‬ارﺗﻔﺎﻋﺎت و ﺷﯿﺒﻬﺎ‪.‬‬

‫‪ -‬وﺿﻌﯿﺖ ﺧﺎك و ﺳﻨﮓ ﻣﻨﻄﻘﻪ از دﯾﺪﮔﺎه ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ و ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ‪.‬‬

‫‪ -‬ﺑﺮرﺳﯽ ﻋﮑﺲ ﻫﺎي ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺣﺮﮐﺖ ﺗﻮدة ﺧﺎك و ﺳﻨﮓ در ﮔﺬﺷـﺘﻪ و ﺗﻌﯿـﯿﻦ ﻣﺤـﻞ ﻣﻨﺎﺳـﺒﯽ‬

‫ﺑﺮاي ﺣﻔﺮ ﮔﻤﺎﻧﻪ ﻫﺎ در آن‪ ،‬زﯾﺮا ﺣﺮﮐﺖ ﻫﺎي ﮔﺬﺷﺘﮥ ﻣﻨﻄﻘﻪ راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ ﺑﺮاي ﺣﺮﮐﺘﻬﺎي آﯾﻨﺪه ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
 ‫»‪«210‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ -‬ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺳﻄﻮح ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روش ﺣﻔﺮ ﮔﻤﺎﻧﻪ ﯾﺎ ﭼﺎه ﺗﺎ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﻟﻐﺰش‪ .‬از ﺳﻄﺢ ﻟﻐﺰش ﺟﻬﺖ اﻧﺠـﺎم‬

‫آزﻣﺎﯾﺸﺎﺗﯽ ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ‪) c‬ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ( و ‪) φ‬زاوﯾﮥ اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ( ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮔﯿﺮي اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دﻫـﯿﻢ‪ .‬از آﻧﺠـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ ﺳـﻄﺢ‬

‫ﻟﻐﺰش ﻣﺴﺘﻌﺪ ﺟﻤﻊ ﮐﺮدن آب در ﺧﻮد ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻟﺬا در اﯾﻦ ﻣﺤﻞ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﻟﮑﺘﺮﯾﮑـﯽ ﭘـﯿﺶ ﻣـﯽ آﯾـﺪ‪ .‬ﺑـﺎ وﺻـﻞ‬

‫ﻧﻤﻮدن ﻧﻘﺎط ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ ﺳﻄﺢ ﻟﻐﺰش ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ و ﻣﯽ ﺗﻮان ﻣﺴﯿﺮ ﺣﺮﮐﺖ ﺗﻮده را ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪ -‬ﻧﺼﺐ وﺳﺎﺋﻞ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺸﺨﯿﺺ ﺣﺮﮐﺖ ﯾﮏ ﻣﻨﻄﻘﻪ‪.‬‬

‫‪ -2-3-4‬ﺑﺮر ﺳﯿﻬﺎي اﺳﺘﺎﺗﯿﮑﯽ‬

‫در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﺳﺘﺎﺗﯿﮑﯽ ﭘﺎﯾﺪاري داﻣﻨﻪ ﻫﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﺮﮐﺎت ﺗﻮده اي ﺧﺎك و ﺳﻨﮓ ﺑﺎ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي ﻧﯿﺮوﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺗﻮدة ﺧﺎك‬

‫و ﺳﻨﮓ اﺛﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن آن ﺗﻮده در ﺑﺮاﺑﺮ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺣﺮﮐﺘﻬـﺎي ﻟﻐﺰﺷـﯽ‬

‫و واژﮔﻮﻧﯽ را ﻣﯽ ﺗﻮان ﻣﻮرد ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻗﺮار داد‪ ،‬زﯾﺮا ﺳﻄﺢ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ در اﯾﻦ ﺣﺮﮐﺘﻬﺎ ﻫﻨﺪﺳﯽ و ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﮐﻤﮏ‬

‫ﻧﯿﺮوﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﯾﮏ ﺗﻮدة ﻟﻐﺰﻧﺪه از ﺧﺎك و ﺳﻨﮓ اﺛﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣـﯽ ﺗـﻮان ﺿـﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨـﺎن را ﮐـﻪ ﻧﺸـﺎن دﻫﻨـﺪة ﻣﯿـﺰان‬

‫ﭘﺎﯾﺪاري ﯾﮏ ﺗﻮدة ﺧﺎﮐﯽ در ﺑﺮاﺑﺮ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﺿﺮﯾﺐ را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺮاي ﻫـﺮ ﻣﺸﺨﺼـﮥ ﺧﺎﺻـﯽ از ﺗـﻮدة‬

‫ﺧﺎك و ﺳﻨﮓ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﺑﺮاي ﺑﺮش در ﺳﻄﺢ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ اﯾﻦ ﺿﺮﯾﺐ ﺑﻪ ﺻـﻮرت ﻧﺴـﺒﺖ ﻧﯿﺮوﻫـﺎي ﺑﺮﺷـﯽ‬

‫ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺑﺮﺷﯽ ﻻزم ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ اﯾﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﮐﻤﺘﺮ از ﯾﮏ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺘﻤﺎ ﮔﺴـﯿﺨﺘﮕﯽ اﺗﻔـﺎق ﻣـﯽ اﻓﺘـﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮاي ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺑﺰرﮔﺘﺮ از ﯾﮏ‪ ،‬ﺗﻮدة ﺧﺎك و ﺳﻨﮓ ﭘﺎﯾﺪار ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺮاﺑـﺮ ﯾـﮏ ﺷـﻮد‪ ،‬ﺗـﻮده در ﺷـﺮاﯾﻂ‬

‫ﺗﻌــﺎدل ﺣــﺪي ﻗــﺮار ﻣــﯽ ﮔﯿــﺮد‪ .‬در ﺣﺎﻟــﺖ ﮐﻠــﯽ ﺿــﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨــﺎن را ﺑــﻪ ﺻــﻮرت زﯾــﺮ ﺗﻌﺮﯾــﻒ ﻣــﯽ ﮐﻨﻨــﺪ و ﺑــﺎ‬

‫)‪ SF (Safety Factor‬ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻧــﯿﺮو ﯾــﺎ ﮔﺸــﺘﺎور ﻣﻘــﺎوم در ﺑــﺮاﺑﺮ ﺣﺮﮐــﺖ‬ ‫ﻧـــﯿﺮو ﯾـــﺎ ﻟﻨﮕـــﺮ ﭘﺎﯾـــﺪار ﮐﻨﻨـــﺪه‬
‫= ‪SF‬‬ ‫=‬
‫ﻧــﯿﺮو ﯾــﺎ ﮔﺸــﺘﺎور ﻣﺤــﺮك در ﺑــﺮاﺑﺮ ﺣﺮﮐــﺖ‬ ‫ﻧـــﯿﺮو ﯾـــﺎ ﻟﻨﮕـــﺮ ﻧﺎﭘﺎﯾـــﺪار ﮐﻨﻨـــﺪه‬

‫ﻧــﯿﺮوي ﻣﻘــﺎوم‬
‫= ‪SF‬‬
‫ﻧــﯿﺮوي ﻣﺤــﺮك‬ ‫ﯾﺎ‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻫﺮﭼﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻧﯿﺮوي ﻣﻘﺎوم )ﭘﺎﯾﺪار ﮐﻨﻨﺪه( ﺑﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺤﺮك )ﻧﺎﭘﺎﯾﺪار ﮐﻨﻨﺪه( ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺷﯿﺐ‬

‫ﺑﯿﺸﺘﺮ و ﺷﯿﺐ ﭘﺎﯾﺪارﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬از ﺑﺮرﺳﯽ ﺳﻄﺢ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ و ﻃﺮاﺣﯽ ﻫﺎي واﻗﻌﯽ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻠﯽ‬

‫ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﺪول زﯾﺮ اراﺋﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«211‬‬

‫روﯾﺪاد‬ ‫‪SF‬‬

‫ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﺣﺘﻤﺎ اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺪ‪.‬‬ ‫‪SF < 1/07‬‬

‫ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﺗﻔﺎق ﺑﯿﻔﺘﺪ‪.‬‬ ‫‪1/07 < SF < 1/35‬‬

‫ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ اﺗﻔﺎق ﻧﻤﯽ اﻓﺘﺪ‪.‬‬ ‫‪SF > 1/25‬‬

‫ﺟﺪول ‪ : 1‬ارﺗﺒﺎط ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن و ﭘﺎﯾﺪاري داﻣﻨﻪ ﻫﺎ‪.‬‬

‫در اﮐﺜﺮ ﻃﺮاﺣﯽ ﻫﺎ ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن ‪ 1/25‬ﺗﺎ ‪ 1/5‬در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫در ﺑﺴﯿﻠﺮي ﻣﻮارد ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﯾﮏ ﺳﻄﺢ ﺧﺎﮐﯽ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺮش ﺧﻮردن )رﯾﺰش( را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺗﻨﺶ ﻫـﺎي ﺑﺮﺷـﯽ‬

‫ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﻤﻮد‪ .‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺗﻨﺶ ﻣﻘﺎوم ﺑﺮﺷﯽ )ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ( ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﯿـﺎﻧﮕﺮ ﺿـﺮﯾﺐ‬

‫اﻃﻤﯿﻨﺎن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪τ‬‬ ‫ﺗﻨــﺶ ﻣﻘــﺎوم ﺑﺮﺷــﯽ‬

‫= ‪SF = f‬‬
‫ﺗﻨــﺶ ﻣﻮﺟــﻮد ﺑﺮﺷــﯽ ‪τ‬‬

‫ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ‪ .‬در ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ‬ ‫‪τf = σ × tan ϕ + c‬‬ ‫‪ = τf‬ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻤﻞ ﺗﻮﺳﻂ آن ﺳﻄﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ راﺑﻄﮥ‬

‫ﺑﺨﺸﯽ از ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ و ﺑﺨﺸﯽ از زاوﯾﮥ اﺻﻄﮑﺎك ﺗﺸﮑﯿﻞ دﻫﻨﺪة ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ﻣﻮﺟﻮد ﻣـﯽ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠـﻪ ﺗـﻨﺶ ﺑﺮﺷـﯽ‬

‫ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ‪ Φd‬و ‪ Cd‬ﮐﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ‬
‫) ‪ τ = σ × tan ϕ d +cd‬ﻣﻮﺟﻮد(‬
‫زاوﯾﮥ اﺻﻄﮑﺎك ﺑﺴﯿﺞ ﺷﺪه و ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ ﺑﺴﯿﺞ ﺷﺪه اﻃﻼق ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺳﻄﻮح ﺧﺎﮐﯽ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﺗﻨﺶ ﺑﻪ ﺳﻪ ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﺑﯿﺎن ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪c‬‬
‫= ‪SF1‬‬ ‫ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ‬
‫‪cd‬‬
‫‪tan ϕ‬‬ ‫ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن اﺻﻄﮑﺎك‬
‫= ‪SF2‬‬
‫‪tan ϕd‬‬
‫‪τ‬‬ ‫‪σ× tan ϕ + c‬‬ ‫ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ‬
‫= ‪SF3 = f‬‬
‫‪τ σ× tan ϕd + cd‬‬
 ‫»‪«212‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫ﺑﻪ ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ و اﺻﻄﮑﺎك‪ ،‬ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺟﺰﺋﯽ و ﺑﻪ ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ ﺿـﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨـﺎن‬

‫ﮐﻠﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -1-2-3-4‬ﭘﺎﯾﺪاري در ﺷﯿﺮواﻧﯽ ﻫﺎي ﻧﺎ ﻣﺤﺪود‬

‫ﭘﺎﯾﺪاري در ﺷﯿﺮواﻧﯽ ﻫﺎي ﻧﺎﻣﺤﺪود در دو ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺸﮏ )ﺑﺪون ﺗﺮاوش( و ﺑﺎ ﺗﺮاوش آب ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪.‬‬

‫‪ -‬ﭘﺎﯾﺪاري در ﺷﯿﺮواﻧﯽ ﻫﺎي ﻧﺎ ﻣﺤﺪود )ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺸﮏ(‬

‫اﺣﺘﻤﺎل رﯾﺰش در ﯾﮏ ﺷﯿﺮواﻧﯽ ﻧﺎﻣﺤﺪود ﺑﺮ روي ﺳﻄﺤﯽ ﺑﻪ ﻣﻮازات ﺷﯿﺐ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﺳﻄﺢ ﻟﻐﺰش ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷـﻮد‪.‬‬

‫اﮔﺮ ﭘﺎﯾﺪاري در ﯾﮏ ﻗﻄﻌﻪ از اﯾﻦ ﺳﻄﺢ ﺑﺮرﺳﯽ ﮔﺮدد‪ ،‬ﻧﯿﺮوي ﭘﺎﯾﺪار ﮐﻨﻨﺪه و ﻧﯿﺮوي ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫)‪ (Fa‬ﻧﯿﺮوي ﻣﺤﺮك ‪ :‬ﻣﺆﻟﻔﻪ اي از وزن ﮐﻪ در راﺳﺘﺎي ﺷﯿﺐ اﺳﺖ‪.‬‬

‫)‪ (Fr‬ﻧﯿﺮوي ﻣﻘﺎوم ‪ :‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ ﺑﺮ روي ﺳﻄﺢ ﻟﻐﺰش‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ : 2‬رﯾﺰش در ﺷﯿﺮواﻧﯽ ﻫﺎي ﻧﺎ ﻣﺤﺪود‪.‬‬

‫ﺑﺮرﺳﯽ ﻟﻐﺰش در ﻗﻄﻌﮥ ‪abcd‬‬ ‫‪W × cos β‬‬

‫=‪σ‬‬
‫‪A‬‬

‫)‪Fƒ = A × ( σ × tan φ′ + c ′‬‬

‫ﻣﺤﺮك‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ : 3‬ﺑﺮرﺳﯽ ﭘﺎﯾﺪاري ﺑﺮ روي ﺳﻄﺢ ﻟﻐﺰش ﺷﯿﺮواﻧﯽ ﻫﺎي ﻧﺎ ﻣﺤﺪود‪.‬‬

‫ﻣﻘﺎوم‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«213‬‬

‫در ﺣﺎﻟﺘﯽ ﮐﻪ ‪ W‬وزن ﻗﻄﻌﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﯿﺮوﻫﺎي اﺻﻠﯽ در ﺑﺮرﺳﯽ ﺗﻌﺎدل ﻗﻄﻌﻪ از اﯾﻦ ﻗﺮارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ : Wsinβ‬در راﺳﺘﺎي ﺷﯿﺐ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻧﯿﺮوي ﻣﺤﺮك ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ : Wcosβ‬ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﺳﻄﺢ ‪ dc‬ﮐﻪ ﺳﺒﺐ اﯾﺠﺎد ﺗﻨﺶ ‪ σ‬ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ : Fƒ‬اﺻﻄﮑﺎك در ﺳﻄﺢ ‪ dc‬ﮐﻪ ﻧﻘﺶ ﻧﯿﺮوي ﻣﻘﺎوم در ﺑﺮاﺑﺮ رﯾﺰش دارد‪.‬‬

‫در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ‪ γ‬وزن ﻣﺨﺼﻮص ﺧﺎك ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﭘﺎﯾﺪاري ﺑﺮاي واﺣﺪ ﻃﻮل ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪) = (H×l×cosβ) × γ‬وزن ‪(abcd‬‬

‫)در واﺣﺪ ﻃﻮل ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﺻﻔﺤﻪ ﮐﺎﻏﺬ( ‪) A= l ×١‬ﻣﺴﺎﺣﺖ ‪(cd‬‬

‫‪ : Fa = W × sinβ = H × l × γ × cosβ × sinβ‬ﻧﯿﺮوي ﻣﺤﺮك‬

‫‪W × cos β‬‬

‫×‪ : Fr = Fƒ = A‬ﻧﯿـﺮوي‬ ‫(‬ ‫‪× tan φ′ + c′) = W × cos β× tan φ′ + c′ × A = H × L × γ × cos2 β × tan φ′ + c′ × L‬‬
‫‪A‬‬

‫ﻣﻘﺎوم‬

‫ﻧــﯿﺮوي ﻣﻘــﺎوم‬ ‫‪W × cos β× tan φ′ + c′ × A tan φ′‬‬ ‫‪c′ × l‬‬ ‫‪tan φ′‬‬ ‫‪c′‬‬
‫= ‪SF‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪+‬‬ ‫⇒‬ ‫= ‪SF‬‬ ‫‪+‬‬
‫ﻧــﯿﺮوي ﻣﺤــﺮك‬ ‫‪W × sin β‬‬ ‫‪tan β H × l × γ × cos β × sin β‬‬ ‫‪tan β γ × H × cos β× sin β‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ارﺗﻔﺎع ﺷﯿﺮواﻧﯽ )‪ (H‬ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ زاوﯾﮥ ﺷﯿﺮواﻧﯽ )‪ (β‬ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﮐﺎﻫﺶ ﺧﻮاﻫﺪ ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬

‫ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﻣﯽ داﻧﯿﻢ در ﺧﺎك ﻫﺎي داﻧﻪ اي ‪ c' = 0‬اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ راﺑﻄﮥ ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾـﺮ‬

‫‪tan ϕ′‬‬ ‫در ﻣﯽ آﯾﺪ ‪:‬‬

‫= ‪SF‬‬
‫‪tan β‬‬

‫ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ از راﺑﻄﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬در اﯾﻦ ﺧﺎك ﻫﺎ )ﺧﺎك ﻫﺎي داﻧﻪ اي( ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﻣﺴﺘﻘﻞ از ارﺗﻔﺎع ﺷﯿﺮواﻧﯽ‬

‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و ﻓﻘﻂ زاوﯾﮥ ﺷﯿﺐ )‪ (β‬ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‪ .‬اﮔﺮ ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن را ‪ 1‬ﻓﺮض ﮐﻨـﯿﻢ‪ ،.‬ﯾـﮏ ﺷـﯿﺮواﻧﯽ از ﺧـﺎك داﻧـﻪ اي‬

‫زﻣﺎﻧﯽ ﻓﺮو ﻣﯽ رﯾﺰد ﮐﻪ زاوﯾﮥ ﺷﯿﺐ ‪ β‬ﺑﺮاﺑﺮ '‪ φ‬ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻌﺒﺎرﺗﯽ ‪:‬‬

‫‪F ≥ 1 ⇒ tan β ≤ tan ϕ′ ⇒ β < ϕ′‬‬

 ‫»‪«214‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫ﺧﺎك داﻧﻪ اي ﺧﺸﮏ‬

‫)‪(SF= ١‬‬
‫‪γ‬‬
‫‪ϕ′‬‬ ‫اﯾﻤﻦ ‪β < ϕ′ :‬‬
‫‪c′ = 0‬‬ ‫آﺳـــﺘﺎﻧﻪ ﻟﻐـــﺰش ‪β = ϕ′ :‬‬
‫رﯾــﺰش ‪β > ϕ′ :‬‬
‫)‪(βmax = ϕ′‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ : 4‬ﺷﺮط اﯾﻤﻨﯽ در ﺧﺎك داﻧﻪ اي ﺧﺸﮏ‪.‬‬

‫اﮔﺮ در راﺑﻄﮥ ﺑﺎﻻ ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1‬ﻓﺮض ﺷﻮد )‪ (SF=1‬ﺣﺪاﮐﺜﺮ ارﺗﻔﺎع ﺷﯿﺮواﻧﯽ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬راﺑﻄﮥ زﯾﺮ ﺣﺎﺻﻞ‬

‫ﻣﯽ ﮔﺮدد ‪:‬‬

‫‪c′‬‬
‫= ‪Hc‬‬ ‫⇒‬ ‫ﻓﺮض ‪SF = 1 :‬‬
‫)‪γ × cos2 β× (tan β − tan ϕ‬‬

‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪:‬‬

‫‪ : Hc‬ارﺗﻔﺎع ﺑﺤﺮاﻧﯽ ﺷﯿﺮواﻧﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫در واﻗﻊ اﮔﺮ ارﺗﻔﺎع ﯾﮏ ﺷﯿﺮواﻧﯽ ﻧﺎﻣﺤﺪود )‪ (H‬از ﻣﻘﺪار ﻓﻮق ﻓﺮاﺗﺮ رود )‪ (Hc < H‬ﺷﯿﺮواﻧﯽ ﻓﺮو ﻣﯽ رﯾﺰد‪.‬‬

‫ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ )‪ (τ‬و ﺗﻨﺶ ﻧﺮﻣﺎل )‪ (σ‬ﺑﺮ روي ﺳﻄﺢ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ )‪ (cd‬در ﺷﮑﻞ )‪ (3‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از راﺑﻄﻪ زﯾﺮ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪W × sin β‬‬

‫=‪τ‬‬ ‫‪= γH × sin β× cos β‬‬ ‫ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ﻣﻮﺟﻮد در راﺳﺘﺎي ‪cd‬‬
‫‪l‬‬
‫‪W × cos β‬‬
‫=‪σ‬‬ ‫‪= γH × cos2 β‬‬ ‫ﺗﻨﺶ ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺮ ﺳﻄﺢ ‪cd‬‬
‫‪l‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ : 5‬ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ و ﺗﻨﺶ ﻋﻤﻮدي ﺑﺮ ﺳﻄﺢ ﻟﻐﺰش‪.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺗﻨﺶ ﻣﻘﺎوم ﺑﻪ ﺗﻨﺶ ﻣﺤﺮك ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از راﺑﻄﮥ زﯾـﺮ ﻧﯿـﺰ ﻣـﯽ‬

‫ﺗﻮان ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن را ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪.‬‬

‫= ﺗﻨﺶ ﻣﺤﺮك ﻣﻮﺟﻮد‬ ‫‪τ = γH sin β× cos β‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«215‬‬

‫ﺗﻨﺶ ﻣﻘﺎوم ﺑﺮﺷﯽ‬ ‫‪σ tan ϕ′ + c′ = γH cos2 β × tan ϕ′ + c′‬‬ ‫=‬

‫ﺗﻨــﺶ ﻣﻘــﺎوم‬ ‫‪γH cos2 β × tan ϕ′ + c′ tan ϕ′‬‬ ‫‪c′‬‬

‫= ‪SF‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪+‬‬
‫ﺗﻨــﺶ ﻣﺤــﺮك‬ ‫‪γH sin β× cos β‬‬ ‫‪tan β γH sin β× cos β‬‬

‫‪ -‬ﭘﺎﯾﺪاري در ﺷﯿﺮواﻧﯽ ﻫﺎي ﻧﺎ ﻣﺤﺪود )ﺑﺎ ﺗﺮاوش(‬

‫ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎﻻ ﺑﺮرﺳﯽ ﭘﺎﯾﺪاري ﺷﯿﺮواﻧﯽ ﻫﺎي ﻧﺎﻣﺤﺪود در ﺣﺎﻟﺘﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ آب وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬در ﺑﺴـﯿﺎري ﻣـﻮارد‪ ،‬ﭘﺎﯾـﺪاري‬

‫ﺷﯿﺮواﻧﯽ ﻫﺎي ﻧﺎﻣﺤﺪود در ﺣﺎﻟﺘﯽ ﻣﺪ ﻧﻈﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮏ ﺟﺮﯾﺎن آب ﺑﻪ ﻣﻮازات ﺷﯿﺐ ﺑﺮﻗـﺮار اﺳـﺖ‪ .‬در اﯾـﻦ ﺣﺎﻟـﺖ ﺧﻄـﻮط‬

‫ﺟﺮﯾﺎن ﺑﻪ ﻣﻮازات ﺷﯿﺐ و ﺧﻄﻮط ﻫﻢ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﻋﻤﻮد ﺑﺮ آن ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ = H2 = H1 × cos β‬ارﺗﻔﺎع آب در ﻧﻘﻄﮥ ‪A‬‬

‫‪= (H × cos β) × cos β‬‬
‫‪= H × cos2 β‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :6‬ﺷﯿﺮواﻧﯽ ﻧﺎﻣﺤﺪود ﺑﺎ ﺗﺮاوش آب‪.‬‬

‫اﮔﺮ ﭘﯿﺰوﻣﺘﺮي در ﯾﮏ ﻧﻘﻄﻪ از ﺧﺎك ﻗﺮار داده ﺷﻮد‪ ،‬ﺳﻄﺢ آب درون ﭘﯿﺰوﻣﺘﺮ ﺗﺎ ﺳﻄﺢ ﻧﻈﯿﺮﺧﻂ ﻫﻢ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ‪ A‬ﺑﺎﻻ ﺧﻮاﻫـﺪ‬

‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﻓﺸـﺎر آب در آن‬ ‫‪H × cos2 β‬‬ ‫آﻣﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻧﻘﻄﮥ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ در ﻋﻤﻖ ‪ H‬از ﺧﺎك ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ارﺗﻔﺎع آب ﭘﯿﺰوﻣﺘﺮ ﺑﺮاﺑﺮ‬

‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪u = γ w × H × cos2 β‬‬ ‫ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺮاﺑﺮ‬

‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﻪ اﮔـﺮ ﭘﺎﯾـﺪاري ﯾـﮏ ﻗﻄﻌـﻪ دﻟﺨـﻮاه از ﺷـﯿﺮواﻧﯽ‬ ‫‪i = sin β‬‬ ‫ﮔﺮادﯾﺎن ﻫﯿﺪروﻟﯿﮑﯽ ﺟﺮﯾﺎن ﻃﺒﻖ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﺑﺮاﺑﺮ‬

‫ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺣﺎﻟﺖ ﻗﺒﻞ ﺑﺮرﺳﯽ ﺷﻮد‪،‬‬

 ‫»‪«216‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪τ = γ sat × H × sin β× cos β‬‬

‫‪σ = γ sat × H × cos2 β‬‬
‫‪u = γ ω × H × cos2 β ⇒ σ′ = σ − u = γ ′ × H × cos2 β‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ : 7‬ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ و ﺗﻨﺶ ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﺳﻄﺢ ﻟﻐﺰش در ﺣﺎﻟﺖ ﺗﺮاوش‪.‬‬

‫ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ﻣﻘﺎوم ﺑﺮ روي ﺳﻄﺢ ‪ dc‬ﮐﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺗﺌﻮري ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﺗﻨﺶ ﻣﻘﺎوم ﺑﺮﺷﯽ‬ ‫‪τƒ = σ′ tan ϕ′ + c′ = γ ′ × H × cos2 β × tan ϕ′ + c′‬‬

‫ﺗﻨﺶ ﻣﺤﺮك‬ ‫‪τ = γsat × H × sin β × cos β‬‬
‫ﺗﻨـــﺶ ﻣﻘﻠـــﻮم‬ ‫‪γ ′ × H × cos2 β × tan ϕ′ + c′‬‬ ‫‪γ ′ tan ϕ′‬‬ ‫‪c′‬‬
‫= ‪SF‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫×‬ ‫‪+‬‬
‫ﺗﻨــﺶ ﻣﺤــﺮك‬ ‫‪γ sat × H × sin β × cos β‬‬ ‫‪γ sat tan β γsat × H × sin β × cos β‬‬
‫‪γ ′ tan ϕ′‬‬ ‫‪c′‬‬
‫ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺷﯿﺮواﻧﯽ ﻧﺎ ﻣﺤﺪود‬ ‫= ‪SF‬‬ ‫×‬ ‫‪+‬‬
‫‪γsat tan β γ sat × H × sin β × cos β‬‬
‫در ﺣﺎﻟﺖ ﺗﺮاوش‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻧﯿﺮوي ﺗﺮاوش در راﺳﺘﺎي ﺷﯿﺐ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﯾﮏ ﻧﯿﺮوي ﻣﺤﺮك در ﺟﻬﺖ ﻧﺎﭘﺎﯾﺪاري ﺷﯿﺐ ﻧﻘﺶ‬

‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﻫﻤﻮاره ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎ ﺗﺮاوش ﮐﻤﺘﺮ از اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺸﮏ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫در ﺧﺎك ﻫﺎي داﻧﻪ اي ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ‪ c' =0‬اﺳﺖ‪ ،‬راﺑﻄﻪ ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﺳﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪γ ′ tan ϕ′‬‬

‫= ‪SF‬‬ ‫×‬
‫‪γ sat tan β‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻫﻢ )ﺑﺎ ﺗﺮاوش آب( در ﺧﺎك داﻧﻪ اي ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﻣﺴﺘﻘﻞ از ‪ H‬ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد‪ .‬ﺑـﺎ ﻓـﺮض ﺿـﺮﯾﺐ‬

‫اﻃﻤﯿﻨﺎن ‪ SF= 1‬ﺣﺪاﮐﺜﺮ زاوﯾﮥ ﭘﺎﯾﺪاري ﺧﺎك داﻧﻪ اي ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪:‬‬

‫‪γ′‬‬ ‫‪γ′‬‬
‫= ‪SF = 1 ⇒ tan β‬‬ ‫(‪× tan ϕ′ ⇒ βmax = Arc tan‬‬ ‫‪× tan ϕ′) < ϕ′‬‬
‫‪γ sat‬‬ ‫‪γ sat‬‬

‫ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﯽ ﺷﯿﺮواﻧﯽ ﻧﺎ ﻣﺤﺪود در ﺧﺎك ﻫﺎي داﻧﻪ اي در ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎ ﺗﺮاوش آب‪ ،‬ﺣﺪاﮐﺜﺮ زاوﯾﮥ ﭘﺎﯾﺪاري ﺑﺮاﺑﺮ ‪ β max‬ﻓﻮق اﺳﺖ و‬

‫اﮔﺮ‪ β‬از ﻣﻘﺪار ﻓﻮق ﺗﺠﺎوز ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺷﯿﺮواﻧﯽ ﻓﺮو ﻣﯽ رﯾﺰد‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻘﺪار از '‪ φ‬ﺧﺎك )ﮐﻪ در ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺸﮏ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪه ﺑﻮد( ﮐﻤﺘـﺮ‬

‫ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪γ ′ < γ sat‬‬ ‫اﺳﺖ زﯾﺮا ﻫﻤﻮاره‬

‫اﮔﺮ ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن ‪ 1‬در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﺣﺪاﮐﺜﺮ ارﺗﻔﺎع ﻣﺠﺎز ﺷﯿﺮواﻧﯽ در ﺣﺎﻟﺖ ﺗﺮاوش از راﺑﻄﮥ زﯾﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ ‪:‬‬
 ‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«217‬‬

‫‪c′‬‬
‫= ‪Hc‬‬ ‫ﺑﺎ ﻓﺮض ‪SF = 1 :‬‬
‫‪cos2 β× ( γ‬‬ ‫)‪sat tan β − γ ′ tan ϕ′‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﺶ آب در ﺟﻬﺖ ﮐﺎﻫﺶ ﭘﺎﯾﺪاري‪ ،‬ارﺗﻔﺎع ﺑﺤﺮاﻧﯽ در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻤﺘﺮ از ارﺗﻔﺎع ﺑﺤﺮاﻧﯽ در ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺸﮏ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -2-2-3-4‬ﭘﺎﯾﺪاري ﺷﯿﺮواﻧﯽ ﻫﺎي ﻣﺤﺪود‬

‫ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﯽ ﭘﺎﯾﺪاري در ﺷﯿﺮواﻧﯽ ﻫﺎي ﻣﺤﺪود روش ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺴﺄﻟﻪ اﺻﻠﯽ در ﺑﺮرﺳﯽ اﯾﻦ ﺷﯿﺮواﻧﯽ ﻫﺎ‬

‫ﺗﻌﯿﯿﻦ » ﺳﻄﺢ ﻟﻐﺰش ﺑﺤﺮاﻧﯽ« ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻨﺤﻨﯽ واﻗﻌﯽ ﻟﻐﺰش در ﺷﯿﺮواﻧﯽ ﻫﺎي ﻣﺤﺪود ﯾﮏ ﻣﻨﺤﻨﯽ رﯾﺎﺿﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻟﮕﺎرﯾﺘﻢ‬

‫ﺣﻠﺰوﻧﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ)ﺷﮑﻞ ‪ ،9‬اﻟﻒ(‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽ ﻣﻌﻤﻮﻻ روش ﻫﺎي اراﺋﻪ ﺷﺪه ﺑﺎ ﻓﺮض ﯾﮏ ﺳﻄﺢ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﺧﻄـﯽ‬

‫)ﺷﮑﻞ ‪ ،9‬ب‪ ،‬روش ﮐﻮﻟﻤﺎن( و ﯾﮏ ﺳﻄﺢ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ داﯾﺮه اي )ﺷﮑﻞ ‪ ،9‬ج‪ ،‬روش ﺗﻮده و ﻗﻄﻌﺎت( ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﭘﺎﯾـﺪاري ﻣـﯽ‬

‫ﭘﺮدازﻧﺪ‪.‬‬

‫در ﺧﺎك ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺷﺮط ‪ φ =0‬را ارﺿﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺳﻄﺢ ﻟﻐﺰش ﺑﺮ ﺣﺎﻟﺖ داﯾﺮه اي ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣـﺎ در اﯾـﻦ ﺷـﺮاﯾﻂ‬

‫)‪ (φ =0‬ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ‪ ،φ‬ﺧﻄﺎي ﺳﻄﺢ ﻟﻐﺰش داﯾﺮه اي در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ﻟﮕﺎرﯾﺘﻢ ﺣﻠﺰوﻧﯽ اﻓﺰاﯾﺶ ﺧﻮاﻫﺪ ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬

‫ج ‪ :‬ﺳﻄﺢ ﻟﻐﺰش داﯾﺮه اي )روش ﺗﻮده و ﻗﻄﻌﺎت(‬ ‫ب ‪ :‬ﺳﻄﺢ ﻟﻐﺰش ﺧﻄﯽ )روش ﮐﻮﻟﻤﺎن(‬ ‫اﻟﻒ‪ :‬ﺳﻄﻮح ﻟﻐﺰش واﻗﻌﯽ)ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻟﮕﺎرﯾﺘﻢ ﺣﻠﺰوﻧﯽ(‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ : 8‬اﻧﻮاع ﺳﻄﻮح ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﻣﻔﺮوض در ﺣﻞ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺷﯿﺮواﻧﯽ ﻣﺤﺪود‪.‬‬

‫‪ -‬ﭘﺎﯾﺪاري ﯾﮏ ﻗﻄﻌﻪ ﺳﻨﮓ در اﻣﺘﺪاد ﯾﮏ ﺻﻔﺤﮥ ﻣﺴﺘﻮي)ﺳﻄﺢ ﻟﻐﺰش ﺧﻄﯽ(‬

‫در روش ﮐﻮﻟﻤﺎن ﺳﻄﺢ ﻟﻐﺰش ﯾﮏ ﺷﯿﺮواﻧﯽ ﻣﺤﺪود ﺑﻪ ﺻﻮرت ﯾﮏ ﺧﻂ ﯾﺎ ﯾﮏ ﺻﻔﺤﻪ ﺑﺎ زاوﯾـﮥ ‪ β‬ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ اﻓـﻖ در ﻧﻈـﺮ‬

‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻧﯿﺮوﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻗﻄﻌﻪ ﺳﻨﮓ وارد ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪:‬‬

 ‫»‪«218‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ : 9‬ﻟﻐﺰش ﻗﻄﻌﻪ ﺳﻨﮓ در اﻣﺘﺪاد ﯾﮏ ﺳﻄﺢ ﻣﺴﺘﻮي‪.‬‬

‫ﻧﯿﺮوي وزن )‪ (W‬ﮐﻪ ﺑﻪ دو ﻣﺆﻟﻔﮥ ﻣﻮازي و ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﺳﻄﺢ ﺷﯿﺒﺪار ﺗﺠﺰﯾﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻧﯿﺮوي ﻋﻤﻮدي ﺑﺎ ﻋﮑـﺲ اﻟﻌﻤـﻞ ﺳـﻄﺢ‬

‫ﺧﻨﺜﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺗﻨﻬﺎ ﻧﯿﺮوي ﻣﻮازي ﺑﺎ ﺳﻄﺢ ﺷﯿﺒﺪار ﺗﻤﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﻟﻐﺰاﻧﺪن ﻗﻄﻌﻪ ﺳﻨﮓ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ دارد‪.‬‬

‫‪τ = σn tan ϕ + c‬‬ ‫ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ روي ﺳﻄﺢ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﮐﻪ ﻃﺒﻖ راﺑﻄﮥ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ ‪:‬‬

‫ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﻣﯽ داﻧﯿﻢ ‪ c‬ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ و ‪ φ‬زاوﯾﮥ اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫اﮔﺮ ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﺳﻨﮓ ‪ A‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﯿﺮوي ﺑﺮﺷﯽ ‪ R‬را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪τA = σn A tan ϕ + cA‬‬

‫‪R = W cos β tan ϕ + cA‬‬

‫و ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از راﺑﻄﮥ زﯾﺮ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪ CA + W cos β tan ϕ‬ﻧــﯿﺮوي ﻣﻘــﺎوم در ﻣﻘﺎﺑــﻞ ﺣﺮﮐــﺖ‬

‫= ‪SF‬‬ ‫=‬
‫ﻧــﯿﺮوي ﻣﺤــﺮك‬ ‫‪W sin β‬‬

‫⇐ ‪W sin β = W cos β tan ϕ + CA‬‬ ‫در ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﺎدل ﺣﺪي ‪SF =1‬‬

‫اﮔﺮ ﻗﻄﻌﻪ ﺳﻨﮓ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﯾﮏ ﻗﻄﻌﻪ ﺳﻨﮓ ﻣﺎﺳﻪ اي ﺑﺎﺷﺪ در اﯾـﻦ ﺻـﻮرت ‪0‬‬

‫در ﻣﯽ آﯾﺪ‪.‬‬ ‫‪β=ϕ‬‬ ‫=‪c‬و ﻣﻌﺎدﻟﮥ ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺳﺎده ﺷﺪة‬

‫اﮔﺮ اﯾﻦ ﻗﻄﻌﻪ ﺳﻨﮓ در اﺛﺮ ﯾﮏ ﺷﮑﺎف ﮐﺸﺸﯽ ﭘﺮ از آب ﺟﺪا ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در اﯾﻦ وﺿﻊ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻧﯿﺮوﻫـﺎي ﻣـﻮازي ﺑـﺎ ﺳـﻄﺢ‬

‫ﺷﯿﺒﺪار ﻧﺎﺷﯽ از وزن ﻗﻄﻌﻪ‪ ،‬ﻧﯿﺮوي ‪ V‬ﻧﺎﺷﯽ از ﻓﺸﺎر آب ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺗﻤﺎﯾﻞ ﻟﻐﺰش ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭘـﺎﯾﯿﻦ در ﻗﻄﻌـﻪ ﺳـﻨﮓ‬

‫اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬از ﻃﺮﻓﯽ ﻧﯿﺮوي ‪ u‬ﻧﯿﺰ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ ﻗﻄﻌﻪ ﺳﻨﮓ ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﺑﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨـﺎن در‬

‫اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪(W cos β − u) tan ϕ + CA‬‬
‫= ‪SF‬‬
‫‪W sin β + V‬‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«219‬‬

‫ﺷﮑﺎف ﮐﺸﺸﯽ ﭘﺮ از آب‬

‫ﻗﻄﻌﻪ ﺳﻨﮓ‬ ‫ﺗﻮزﯾﻊ ﻓﺸﺎر آب‬

‫‪WSinβ‬‬

‫ﺗﻮزﯾﻊ ﻓﺸﺎر آب‬

‫‪WCosβ‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ : 10‬ﻟﻐﺰش ﯾﮏ ﻗﻄﻌﻪ ﺳﻨﮓ در اﺛﺮ ﺷﮑﺎف ﮐﺸﺸﯽ ﭘﺮ از آب‪.‬‬

‫در ﺷﯿﺮواﻧﯽ ﻫﺎي ﻣﺤﺪود ﻧﯿﺰ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺷﯿﺮواﻧﯽ ﻫﺎي ﻧﺎ ﻣﺤﺪود‪ ،‬ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺧﺎك داﻧﻪ اي ﻣﺴﺘﻘﻞ از ارﺗﻔﺎع ‪ H‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫وﺟﻮد آب در ﻣﺤﯿﻂ ﺑﺎﻋﺚ ﮐﺎﻫﺶ ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن و اﻓﺰاﯾﺶ ﻧﺎﭘﺎﯾﺪاري ﻗﻄﻌﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬دور ﮐﺮدن آب از ﺷـﮑﺎﻓﻬﺎي اﻃـﺮاف‬

‫ﺳﻄﺢ ﺷﯿﺒﺪار ﺳﺒﺐ ﭘﺎﯾﺪاري ﻗﻄﻌﮥ ﺳﻨﮕﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺳﻄﺢ ﻟﻐﺰش ﺑﺤﺮاﻧﯽ ) ‪ (β cr‬ﺳﻄﺤﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از آن ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -‬ﭘﺎﯾﺪاري ﯾﮏ ﺗﻮده ﺳﻨﮓ در اﻣﺘﺪاد ﯾﮏ ﺻﻔﺤﮥ ﻣﺴﺘﻮي )ﺳﻄﺢ ﻟﻐﺰش ﺧﻄﯽ(‬

‫در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺷﯿﺐ ﺳﻄﺢ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ) ‪ ( βp‬از ﺷﯿﺐ ﺳﻄﺢ ﺷﯿﺒﺪار ) ‪ ( βf‬ﮐﻤﺘﺮ و از زاوﯾـﮥ اﺻـﻄﮑﺎك )‪ (Φ‬ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﺑﺎﺷـﺪ‪،‬‬

‫ﺗﻮده ﺳﻨﮓ در اﻣﺘﺪاد ﯾﮏ ﺻﻔﺤﻪ ﻣﺴﺘﻮي ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪βf > βp > φ‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :11‬ﺷﺮط ﻟﻐﺰش ﯾﮏ ﺗﻮده ﺳﻨﮓ‪.‬‬

‫اﯾﻦ ﻧﻮع ﺣﺮﮐﺖ در دو ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

 ‫»‪«220‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ -‬ﺷﮑﺎف ﮐﺸﺸﯽ در ﺑﺎﻻ دﺳﺖ ﺳﻄﺢ ﺷﯿﺒﺪار‬

‫در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻓﺮض ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﮔﺸﺘﺎوري ﺳﻌﯽ در وازﮔﻮﻧﯽ ﺗﻮده ﺳﻨﮓ ﻧﺪارد‪ .‬ﺷﮑﺎف ﮐﺸﺸﯽ ﻋﻤﻮد اﺳﺖ و ﺗـﺎ ﻋﻤـﻖ‬

‫‪ Zω‬از آب ﭘﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬آب از ﺷﮑﺎف ﮐﺸﺸﯽ ﻋﻤﻮدي وارد ﺳﻄﺢ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد و در اﻣﺘﺪاد آن ﻧﻔﻮذ ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ‪ .‬وزن‬

‫ﻣﺨﺼﻮص آب را ﺑﺎ ‪ γω‬وزن ﻣﺨﺼﻮص ﺗﻮدة ﺳﻨﮓ را ﺑﺎ ‪ γ‬ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﯿﻢ‪.‬‬

‫ﺳﻄﺢ ﺷﯿﺒﺪار‬ ‫ﺷﮑﺎف ﮐﺸﺸﯽ در ﺑﺎﻻدﺳﺖ ﺳﻄﺢ ﺷﯿﺐ دار‬

‫‪Slope face‬‬ ‫‪Tension crack in upper surface of slope‬‬

‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﻮده‬
‫ﻣﺮﮐﺰﺳﻨﮓ‬
‫ﺗﻮده ﺳﻨﮓ‬

‫‪Failure surface‬‬
‫ﺳﻄﺢ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ : 12‬ﺷﮑﺎف ﮐﺸﺸﯽ در ﺑﺎﻻدﺳﺖ ﺳﻄﺢ ﺷﯿﺒﺪار‬

‫ﺑـﺮ ﻃﺒـﻖ‬ ‫‪τ = σn tan ϕ + c‬‬ ‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ ﺗﻮده ﺳﻨﮓ در ﺳﻄﺢ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ ﻗﺎﻧﻮن ﮐﻮﻟﻤﺐ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ‬

‫= ‪SF‬‬
‫ﻧــﯿﺮوي ﻣﻘــﺎوم‬ ‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﮐﻞ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﻘﺎوم ﺑﻪ ﮐﻞ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺤﺮك اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻧﻮﺷﺖ‬
‫ﻧــﯿﺮوي ﻣﺤــﺮك‬
‫‪:‬اﮔﺮ ﺗﻮده ﺳﻨﮓ را واﺣﺪ در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺳﻪ ﻧﯿﺮوي ‪ W, u, V‬را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از رواﺑـﻂ ﻣﺜﻠﺜـﺎﺗﯽ ﺑـﻪ‬

‫دﺳﺖ آورد‪.‬‬
‫‪CA + (W cos βp − u − V sin βp ) tan ϕ‬‬
‫= ‪SF‬‬
‫‪W sin βp + V cos βp‬‬

‫‪H−Z‬‬
‫=‪A‬‬
‫‪sin βp‬‬
‫‪1‬‬
‫‪V = γ ω Z2ω‬‬
‫‪2‬‬
‫‪1‬‬
‫‪u = γ ω Zω A‬‬
‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪Z ‬‬
‫‪W = γH2 1 − ( )  cot βp − cot βp ‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪H ‬‬ ‫‪‬‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«221‬‬

‫‪ -‬ﺷﮑﺎف ﮐﺸﺸﯽ در روي ﺳﻄﺢ ﺷﯿﺒﺪار‬

‫در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﯿﺰ ﺗﻮده ﺳﻨﮓ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻧﯿﺮوﻫﺎي وزن‪، ،‬ﻓﺸﺎر آب و ﺑﺮﺷﯽ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻔﺎوت اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ‬

‫ﺷﮑﺎف ﮐﺸﺸﯽ در روي ﺳﻄﺢ ﺷﯿﺒﺪار در ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ وزن ﺗﻮده ﺳﻨﮓ اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻨﺠﺎ وزن ﺗﻮدة ﺳﻨﮓ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪Z ‬‬
‫‪W = γH2 1 − ( )  cot βp  cot βp tan βƒ − 1 ‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪H ‬‬ ‫‪‬‬

‫ﺷﮑﺎف ﮐﺸﺸﯽ در ﺑﺎﻻدﺳﺖ ﺳﻄﺢ ﺷﯿﺐ دار‬

‫‪Tension crack in upper surface of slope‬‬

‫ﺳﻄﺢ ﺷﯿﺒﺪار‬
‫‪Slope face‬‬
‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﻮده‬
‫ﺳﻨﮓ‬

‫‪Failure surface‬‬
‫ﺳﻄﺢ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :13‬ﺷﮑﺎف ﮐﺸﺸﯽ در روي ﺳﻄﺢ ﺷﯿﺒﺪار‪.‬‬

‫اﮔﺮ ﻫﻨﺪﺳﮥ ﺗﻮدة ﻟﻐﺰﻧﺪه و ﻋﻤﻖ آب در ﺷﮑﺎف ﮐﺸﺸﯽ ﻣﻌﻠﻮم ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺑﻪ آﺳﺎﻧﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﺷـﻮد‪ .‬ﺑـﻪ‬

‫ﻣﻨﻈﻮر ﺳﺎده ﺗﺮ ﮐﺮدن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻣﻌﺎدﻟﮥ اراﺋﻪ ﺷﺪه در ﺑﺎﻻ ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺗﻮدة ﺳﻨﮓ در اﻣﺘﺪاد ﯾـﮏ ﺳـﻄﺢ‬

‫ﻣﺴﺘﻮي ﺑﺎ ﺷﮑﺎف ﮐﺸﺸﯽ در ﺑﺎﻻدﺳﺖ ﺳﻄﺢ ﺷﯿﺒﺪار را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ ﻧﻮﺷﺖ ‪:‬‬

‫‪2C‬‬
‫(‬ ‫)‪)P + (Q cot βp − R(P + S) tan ϕ‬‬
‫‪γH‬‬
‫= ‪SF‬‬
‫‪Q + RScot βp‬‬

‫‪Z‬‬ ‫ﻧﺴﺒﺘﻬﺎي ﺑﺪون واﺣﺪ ‪ R ،Q ،P‬و ‪ S‬ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ‪:‬‬

‫‪1−‬‬
‫=‪p‬‬ ‫‪H‬‬
‫‪sin βp‬‬
‫‪γ Z Z‬‬
‫‪R= ω. ω.‬‬
‫‪γ Z H‬‬
‫‪Zω Z‬‬
‫=‪S‬‬ ‫‪. sin βp‬‬
‫‪Z H‬‬

‫‪Q = (1 − (Z / H)2 cot βp − cot βƒ  sin βp‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Q = (1 − Z / H) cos βp (cot βp tan βƒ − 1) ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫ﻣﻘﺎدﯾﺮ ‪ S, Q, P‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺮﺳﯿﻤﯽ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﻧﺪ ﮐﻪ در ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
 ‫»‪«222‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫ﺷﮕﻞ ‪ :14‬ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻧﺴﺒﺖ ‪) p‬اﻟﻒ( و ‪) s‬ب( ﺑﺮاي ﺷﯿﺒﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :15‬ﻣﻘﺎدﯾﺮ ‪ Q‬ﺑﺮاي ﺷﯿﺒﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‪.‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«223‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎ در دﺳﺖ داﺷﺘﻦ اﯾﻦ ﻣﻘﺎدﯾﺮ‪ ،‬از ﻣﻌﺎدﻻت اراﺋﻪ ﺷﺪه ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﺿـﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨـﺎن در ﻣﺴـﺎﺋﻞ ﻋﻤﻠـﯽ‬

‫اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪ -‬ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﯾﮏ ﺗﻮدة ﺧﺎك در اﻣﺘﺪاد ﯾﮏ ﺻﻔﺤﮥ داﯾﺮه اي‬

‫ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن در ﺣﺎﻟﺘﯽ ﮐﻪ ﺻﻔﺤﻪ داﯾﺮه اي اﺳﺖ ﺑﻪ دو روش ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ ،‬روش ﺗﻮده و روش ﻗﻄﻌـﺎت‪ .‬اﮔـﺮ‬

‫زاوﯾﮥ اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ ﺧﺎك ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺮ ﺑﺎﺷﺪ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺮاﯾﻂ زﻫﮑﺶ ﻧﺸﺪه در رس ﻫﺎ( ﻣـﯽ ﺗـﻮان ﮐـﻞ ﺗـﻮده را ﺑـﻪ ﺻـﻮرت‬

‫ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫‪ -‬روش ﺗﻮده‬

‫اﮔﺮ ﺗﻮدة ﺧﺎﮐﯽ ﺑﻪ وزن ‪ W‬را ﺑﺮ روي ﺳﻄﺢ داﯾﺮه اي ﺑﻪ ﻣﺮﮐﺰ ‪ O‬و ﺷﻌﺎع ‪ R‬در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ در اﯾﻦ وﺿﻊ ﻧﯿﺮوﻫﺎﯾﯽ ﮐـﻪ ﺑـﺮ‬

‫ﺗﻮده اﺛﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ‪:‬‬

‫‪ : W‬ﻧﯿﺮوي وزن ﺗﻮده‪ : H ،‬ﻧﯿﺮوي ﺟﺎﻧﺒﯽ ﺣﺎﺻﻞ از آب ﻣﻮﺟﻮد در ﺷﮑﺎﻓﻬﺎي ﮐﺸﺸﯽ‪ : Q ،‬ﺑﺎرﻫﺎي اﺿﺎﻓﯽ ﺑﺮ ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻻدﺳﺖ‬

‫ﺗﻮدة ﺧﺎك و ‪ S‬ﻧﯿﺮوي ﺑﺮﺷﯽ در ﺳﻄﺢ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :16‬ﻟﻐﺰش ﺗﻮدة ﺧﺎك در اﻣﺘﺪاد ﯾﮏ ﺻﻔﺤﮥ داﯾﺮه اي‪.‬‬

 ‫»‪«224‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫ﻧﯿﺮوﻫﺎي ‪ H, Q, W‬ﺗﻤﺎﯾﻞ دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻮدة ﺧﺎك را ﺣﻮل ﻧﻘﻄﮥ ‪ O‬در ﺟﻬـﺖ ﻋﻘﺮﺑـﻪ ﻫـﺎي ﺳـﺎﻋﺖ ﺑﭽﺮﺧﺎﻧﻨـﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯿﮑـﻪ‬

‫ﻧﯿﺮوي ‪ S‬ﻣﺎﻧﻊ ﭼﺮﺧﺶ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﻟﻐﺰش ﺑﺮ روي ﺳﻄﻮح داﯾﺮه اي ﺑﻪ ﺻﻮرت دوراﻧﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺑﺮ روي اﯾﻦ ﺳﻄﻮح‬

‫= ‪SF‬‬
‫‪Mr‬‬ ‫ﺑﻪ ﺟﺎي ﻧﯿﺮو ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﺴﺒﺖ ﮔﺸﺘﺎور ﻣﻘﺎوم )‪ (Mr‬ﺑﻪ ﮔﺸﺘﺎور ﻣﺤﺮك )‪ (Md‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ‪ .‬ﭘـﺲ ﻣـﯽ‬
‫‪Md‬‬
‫ﺗﻮان ﻧﻮﺷﺖ ‪:‬‬

‫ﮔﺸﺘﺎورﻫﺎي ﻣﺤﺮك ﻧﺎﺷﯽ از ﻧﯿﺮوﻫﺎﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﺠﺎد دوران ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻬﻢ ﺗﺮﯾﻦ آﻧﻬﺎ‪ ،‬وزن ﺗﻮدة در ﺣﺎل ﻟﻐﺰش اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﮔﺸﺘﺎورﻫﺎي ﻣﻘﺎوم‪ ،‬ﻧﺎﺷﯽ از ﻧﯿﺮوﻫﺎﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ دوران ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻬﻢ ﺗﺮﯾﻦ آﻧﻬـﺎ ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﺑﺮﺷـﯽ ﺑـﺮ روي‬

‫ﺳﻄﺢ ﻟﻐﺰش اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪¼×R‬‬
‫‪S × ADC‬‬
‫= ‪SF‬‬
‫‪W ×l + H× Z + Q×d‬‬
‫ﺳﻄﺢ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ داﯾﺮه اي در ﻣﻮاردي ﮐﻪ ﺗﻮدة ﺧﺎك ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ و ﺑﺎ ﺧﻮاص ﺛﺎﺑـﺖ اﺳـﺖ‪ ،‬ﮐـﺎرﺑﺮد وﺳـﯿﻌﯽ دارد‪ .‬ﺑـﻪ ﻫﻤـﯿﻦ‬

‫ﻣﻨﻈﻮر ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﭘﻨﺞ ﻧﻤﻮدار ﺷﮑﻞ )‪ (18‬ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺷﺮاﯾﻂ آﺑﻬﺎي زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ ﺗﻬﯿﻪ ﺷﺪه اﻧﺪ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨـﺎن‬

‫را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﺮد‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻦ ﻧﻤﻮدارﻫﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ روﺷﻬﺎي دﯾﮕﺮ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮي دارد و ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﯽ ﻫﺎي اﺑﺘﺪاﺋﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ‬

‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻦ ﻧﻤﻮدارﻫﺎ ﻣﺮاﺣﻞ زﯾﺮ ﮐﻪ در ﺷﮑﻞ )‪ (17‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻣﺮﺣﻠﮥ )‪ : (1‬ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺷﺮاﯾﻂ آﺑﻬﺎي زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ ﻣﻨﺎﺳﺒﺘﺮﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ را در ﺷـﮑﻞ اﻧﺘﺨـﺎب ﮐـﺮده و از روي آن ﻧﻤـﻮدار‬

‫ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ را ﭘﯿﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬

‫‪C‬‬
‫را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﺮده و در ﻧﻤﻮدار آن را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬ ‫ﻣﺮﺣﻠﮥ )‪ : (2‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺪون واﺣﺪ‬
‫‪γH × tan ϕ‬‬

‫ﻣﺮﺣﻠﮥ )‪ : (3‬ﺧﻂ ﺷﻌﺎﻋﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه از ﻣﺮﺣﻠﮥ ‪ 2‬را اداﻣﻪ ﻣﯽ دﻫﯿﻢ ﺗﺎ زاوﯾﮥ ﺷـﯿﺐ ﻣـﻮرد ﻧﻈـﺮ را ﻗﻄـﻊ‬

‫ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪C‬‬ ‫‪tan ϕ‬‬

‫را از دو ﻃﺮف ﺟﺪول‬ ‫و ﯾﺎ‬ ‫ﻣﺮﺣﻠﮥ )‪ : (4‬ﻣﻘﺪار‬
‫‪γHF‬‬ ‫‪F‬‬

‫ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آورﯾﻢ و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از آﻧﻬﺎ ﻣﻘﺪار ‪ F‬را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«225‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :17‬ﻣﺮاﺣﻞ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻤﻮدار ﺑﺮآورد ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :18‬ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺳﻄﺢ آب در ﭘﻨﺞ ﺣﺎﻟﺖ‪.‬‬

 ‫»‪«226‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :19‬ﺣﺎﻟﺖ اول‪ :‬ﺷﯿﺐ ﮐﺎﻣﻼ زﻫﮑﺸﯽ ﺷﺪه‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ‪: :20‬ﺣﺎﻟﺖ دوم ‪ :‬ﺳﻄﺢ آب ‪ 8‬ﺑﺮاﺑﺮ ارﺗﻔﺎع ﺷﯿﺐ ﭘﺸﺖ ﭘﻨﺠﮥ‬

‫ﺷﯿﺐ‪.‬‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«227‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ : 21‬ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻮم ‪ :‬ﺳﻄﺢ آب ‪ 4‬ﺑﺮاﺑﺮ ارﺗﻔﺎع ﺷﯿﺐ ﭘﺸﺖ ﭘﻨﺠﻪ ﺷﯿﺐ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :22‬ﺣﺎﻟﺖ ﭼﻬﺎرم ‪ :‬ﺳﻄﺢ آب ‪ 2‬ﺑﺮاﺑﺮ ارﺗﻔﺎع ﺷﯿﺐ ﭘﺸﺖ ﭘﻨﺠﮥ ﺷﯿﺐ‪.‬‬
 ‫»‪«228‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :23‬ﺣﺎﻟﺖ ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﺷﯿﺐ ﮐﺎﻣﻼ اﺷﺒﺎع ﺷﺪه‪.‬‬

‫‪ -‬روش ﻗﻄﻌﺎت‬

‫اﮔﺮ زاوﯾﮥ اﺻﻄﮑﺎك ﺧﺎك ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ ) ‪ ،( ϕ ≠ 0‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ ﺧﺎك در ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﻄﺢ ﻟﻐﺰش ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎﺷـﺪ و ﯾـﺎ‬

‫ﺗﻮدة ﺧﺎك از ﻻﯾﻪ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از ﯾﮏ ﺳﻄﺢ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﺑﺎ ﺧﻮاص ﺛﺎﺑﺖ و ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ ﻣﻨﺠـﺮ ﺑـﻪ‬

‫ﺧﻄﺎي ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ اي ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﻮارد از روش ﺑﺎرﯾﮑﻪ ﻫﺎي ﻗﺎﺋﻢ اﺳـﺘﻔﺎده ﻣـﯽ ﺷـﻮد‪ .‬در اﯾـﻦ روش‪ ،‬ﺗـﻮدة ﺧـﺎك‬

‫ﻟﻐﺰﻧﺪه ﺑﻪ ﺑﺎرﯾﮑﻪ ﻫﺎي ﻗﺎﺋﻢ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪه و ﺷﺮاﯾﻂ ﺗﻌﺎدل ﻧﯿﺮوﻫﺎ و ﮔﺸﺘﺎورﻫﺎ ﺑﺮاي واﺣﺪ ﻃﻮل اﯾﻦ ﺑﺎرﯾﮑﻪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﻣـﯽ‬

‫ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﺳﺎده ﺗﺮﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺆﺛﺮ در ﻫﺮ ﺑﺎرﯾﮑﻪ را ﻣﯽ ﺗـﻮان ﺷـﺎﻣﻞ وزن ﺑﺎرﯾﮑـﻪ )‪ ،(W‬ﻧﯿـﺮوي آب )‪ ،(u‬ﻧﯿـﺮوي‬

‫ﺑﺮﺷﯽ )‪ (S‬در ﺳﻄﺢ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ و ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺑﯿﻦ ﺑﺎرﯾﮑﻪ ﻫﺎ ‪ RCD ، RAB‬داﻧﺴﺖ‪.‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«229‬‬

‫ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﺎرﯾﮑﻪ ﻫﺎ را ﻃﻮري اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺣﺪ ﭘﺎﯾﯿﻨﯽ آن در درون ﯾﮏ ﻻﯾﻪ واﻗﻊ ﺷﻮد و ﻧﯿﺰ ﻧﻘﺎط اﺑﺘـﺪاﯾﯽ و اﻧﺘﻬـﺎﯾﯽ‬

‫ﺷﯿﺐ داﻣﻨﻪ در ﻓﺼﻞ ﻣﺸﺘﺮك دو ﺑﺎرﯾﮑﻪ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ .‬ﺷﮑﻞ ‪ 24‬ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﻨﺪي ﺗﻮدة ﺧﺎك ﺑﻪ ‪ 6‬ﺑﺎرﯾﮑﻪ و ﺷﺮاﯾﻂ ﺗﻌﺎدل ﻧﯿﺮوﻫـﺎ‬

‫را در ﯾﮏ ﺑﺎرﯾﮑﮥ ﻗﺎﺋﻢ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ وﺿﻌﯿﺖ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ‪ RAB‬و ‪ RCD‬روش ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﺑﺮاي ﺗﻔﮑﯿﮏ ﺑﺎرﯾﮑﻪ ﻫﺎ وﺟﻮد دارد ﮐـﻪ ﺳـﺎده ﺗـﺮﯾﻦ آن روش‬

‫ﺳﻮﺋﺪي )ﻓﻠﯿﻨﯿﻮس( اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺎده ﺑﻮدن روش ﺳﻮﺋﺪي در اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮض ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﯿﺮوﻫﺎي ‪ RAB‬و ‪ RCD‬در ﻫﺮ ﺑﺎرﯾﮑـﻪ‬

‫ﻣﺴﺎوي و در ﺟﻬﺖ ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﺳﻄﺢ ﺑﺎرﯾﮑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را ﺧﻨﺜﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﮔﺸﺘﺎور ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺤﺮك ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﻘﻄﮥ ‪ O‬ﻣﺮﮐﺰ داﯾـﺮه ﺗﻌﯿـﯿﻦ ﻣـﯽ ﺷـﻮد‪ .‬ﻧﯿﺮوﻫـﺎي‬

‫ﻣﺤﺮك ﻫﻤﺎن ﻣﺆﻟﻔﻪ ﻫﺎي ﻣﻤﺎﺳﯽ وزن ﺑﺎرﯾﮑﻪ ﻫﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﮔﺸﺘﺎور ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﻘﺎوم ﻧﺴﺒﺖ ﺑـﻪ ﻧﻘﻄـﮥ ‪ O‬ﻣﺮﮐـﺰ داﯾـﺮه را‬

‫) و ﭼﺴـﺒﻨﺪﮔﯽ ‪ cA‬در ﻫـﺮ ﺑﺎرﯾﮑـﻪ‬ ‫وزن( ‪σn tan ϕ‬‬ ‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﻘﺎوم‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﻧﯿﺮوﻫﺎي اﺻﻄﮑﺎك ﻧﺎﺷـﯽ از‬

‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺮاي ﻣﺠﻤﻮع ‪ 8‬ﺑﺎرﯾﮑﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻧﻮﺷﺖ ‪:‬‬

‫‪n‬‬
‫‪∑ [ Ci Ai + (Wi cos βi − ui ) tan Qi ].R‬‬
‫ﮔﺸــﺘﺎور ﻧﯿﺮوﻫــﺎي ﻣﻘــﺎوم‬
‫= ‪SF‬‬ ‫‪= i=1‬‬
‫ﮔﺸــﺘﺎور ﻧﯿﺮوﻫــﺎي ﻣﺤــﺮك‬ ‫‪n‬‬
‫‪∑ Wi sin βi .R‬‬
‫‪i =1‬‬

‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪:‬‬

‫‪ : R‬ﺷﻌﺎع داﯾﺮه‪ : ui ،‬ﻧﯿﺮوي آب و ‪ : βi‬زاوﯾﮥ ﺷﯿﺐ ﻣﻤﺎس ﺑﺮ ﺳﻄﺢ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

 ‫»‪«230‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫)اﻟﻒ(‬

‫)ب(‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ : 24‬ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﻨﺪي ﺗﻮدة ﺧﺎك ﺑﻪ ‪ 6‬ﺑﺎرﯾﮑﻪ )اﻟﻒ( و ﺷﺮاﯾﻂ ﺗﻌﺎدل ﻧﯿﺮو ﻫﺎ در ﺑﺎرﯾﮑﮥ ﻗﺎﺋﻢ)ب(‪.‬‬

‫‪ -4-4‬ﺗﺄﺛﯿﺮ زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه ﺑﺮ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﭘﻮﺳﺘﻪ‬

‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﻧﺎﺷﯽ از ﺣﺮﮐﺎت ﭘﻮﺳﺘﮥ زﻣﯿﻦ ﺑﻪ ﺣﺪي ﺑﺮﺳﺪ ﮐﻪ از ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺳـﻨﮓ ﻫـﺎ ﺗﺠـﺎوز ﮐﻨـﺪ‪ ،‬در اﯾـﻦ ﺻـﻮرت‬

‫ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ در ﻣﻨﻄﻘﻪ اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺪ و ﺣﺠﻢ زﯾﺎدي از ﺗﻮدة ﺳﻨﮓ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ ﺟﺎﺑﻪ ﺟﺎ ﺷﺪه و ﮔﺴﻞ اﯾﺠﺎد و ﻣﻮﺟﻬـﺎي‬

‫ﻟﺮزه اي ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻘﺪر ذﺧﯿﺮه ﺷﺪن اﻧﺮژي ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ در دورة زﻣﺎﻧﯽ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺗﺮي ﺑﻪ ﻃﻮل اﻧﺠﺎﻣﺪ‪ ،‬اﺛﺮات ﻣﺨﺮب‬

‫ﻧﺎﺷﯽ از آزاد ﺷﺪن آن در زﻣﺎن وﻗﻮع زﻟﺰﻟﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬اﻣﮑﺎن ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ دﻗﯿﻖ زﻣﺎن‪ ،‬ﻣﮑﺎن و ﺑﺰرﮔﯽ زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه‬

‫ﻫﺎ ﻗﺒﻞ از وﻗﻮع وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﺎ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﻋﻠﻢ زﻟﺰﻟﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ و ﮐﺴﺐ ﺗﺠﺮﺑﻪ و ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻫﺎي ﻋﻠﻤﯽ‪ ،‬اﻣﺮوزه ﻣﯽ ﺗﻮان زﻣﯿﻦ ﻟـﺮزه‬

‫ﻫﺎ را ﺑﻌﺪ از وﻗﻮع ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮐﺮد و اﯾﻤﻨﯽ ﺳﺎزه ﻫﺎ را در ﻣﻘﺎﺑﻞ آن ﺗﺎ ﺣﺪ ﻣﻄﻠﻮب ﺗﻀﻤﯿﻦ ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﮐﺎﻧﻮن زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه ‪ :‬ﻣﺤﻠﯽ در داﺧﻞ زﻣﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ درآﻧﺠﺎ زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ از ﮐـﺎﻧﻮن زﻣـﯿﻦ ﻟـﺮزه ﺧﻄـﯽ ﺑـﺮ‬

‫ﺳﻄﺢ زﻣﯿﻦ ﻋﻤﻮد ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﺗﻼﻗﯽ اﯾﻦ ﺧﻂ ﺑﺎ ﺳﻄﺢ زﻣﯿﻦ را ﻣﺮﮐﺰ زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻋﻤﻖ زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه ‪ :‬ﻓﺎﺻﻠﮥ ﮐﺎﻧﻮن زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه ﺗﺎ ﻣﺮﮐﺰ زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه اﺳﺖ‪.‬‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«231‬‬

‫اﮔﺮ ﻋﻤﻖ زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه ﺑﯿﺸﺘﺮ از ‪ 300 Km‬ﺑﺎﺷﺪ زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه ﻋﻤﯿﻖ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﻋﻤﻖ زﻣـﯿﻦ ﻟـﺮزه ﻫـﺎي ﻋﻤﯿـﻖ‬

‫ﺗﺎﮐﻨﻮن ‪ 720Km‬ﺗﺸﺨﯿﺺ داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻋﻤﻖ زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه ﺑﯿﻦ ‪ 60 – 300Km‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه ﺑﺎ ﻋﻤﻖ ﻣﺘﻮﺳـﻂ و‬

‫زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻋﻤﻖ آﻧﻬﺎ ﮐﻤﺘﺮ از ‪ 60Km‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه ﻫﺎي ﮐﻢ ﻋﻤﻖ ﯾﺎ ﺳﻄﺤﯽ اﺳﺖ‪ .‬در واﻗﻊ اﯾﻦ زﻣﯿﻦ ﻟـﺮزه‬

‫ﻫﺎ در ﭘﻮﺳﺘﻪ اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -1-4-4‬ﻣﻮﺟﻬﺎي ﻟﺮزه اي ﺣﺎﺻﻞ از ﯾﮏ زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه‬

‫‪ -‬ﻣﻮج ﻫﺎي ﭘﯿﮑﺮي‬

‫اﯾﻦ اﻣﻮاج ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮج ﻫﺎي ﻃﻮﻟﯽ و ﻋﺮﺿﯽ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻮﺟﻬﺎي ﻃﻮﻟﯽ ﯾﺎ اوﻟﯿﻪ )‪ : (P‬اﯾﻦ اﻣﻮاج ﺿﻤﻦ ﻋﺒﻮر از داﺧﻞ زﻣﯿﻦ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺣﺠﻢ اﺟﺴﺎم ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻣﺘﺪاد اﻧﺘﺸﺎر آﻧﻬـﺎ‬

‫در اﻣﺘﺪاد ارﺗﻌﺎش آﻧﻬﺎﺳﺖ و ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﻋﺒﻮر از ﻣﺤﯿﻄﻬﺎي ﺟﺎﻣﺪ و ﺳﯿﺎل را دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻮدن ﺳـﺮﻋﺖ اﯾـﻦ اﻣـﻮاج‬

‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮ اﻣﻮاج ﺑﺎ ‪ (Primary) P‬ﻧﺸﺎن داده ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺳﺮﻋﺖ اﯾﻦ اﻣﻮاج ﺑﻪ ﺧﻮاص ﮐﺸﺴﺎﻧﯽ ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ ﮐﻪ از آن ﻋﺒﻮر‬

‫ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد وﻟﯽ ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺘﻮﺳﻂ آن ﭼﻨﺪ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﺑﺮ ﺛﺎﻧﯿﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺳﺮﻋﺖ اﻣﻮاج ﻃﻮﻟﯽ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از راﺑﻄﻪ زﯾﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ ‪:‬‬

‫‪λ + 2G‬‬
‫= ‪Vp‬‬
‫‪ρ‬‬

‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪:‬‬

‫‪ : G‬ﻣﺪول ﺑﺮﺷﯽ‪ : ρ ،‬ﺟﺮم ﻣﺨﺼﻮص ﻣﺤﯿﻂ و ‪ : λ‬ﺿﺮﯾﺒﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺪول ﺑﺮﺷﯽ و ﺿـﺮﯾﺐ ﺗـﺮاﮐﻢ ﻣﺤـﯿﻂ اﺳـﺖ و از‬

‫‪2‬‬
‫‪λ =k− G‬‬
‫راﺑﻄﮥ زﯾﺮﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ ‪:‬‬
‫‪3‬‬
‫در ﻣﺎﯾﻌﺎت ‪ G = 0‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﻮﺟﻬﺎي ﻋﺮﺿﯽ ﯾﺎ ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ )‪ : (S‬ﺿﻤﻦ ﻋﺒﻮر از داﺧﻞ زﻣﯿﻦ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ اﺟﺴﺎم ﺟﺎﻣﺪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و اﻣﺘﺪاد اﻧﺘﺸﺎر آﻧﻬﺎ ﺑﺮ‬

‫اﻣﺘﺪاد ارﺗﻌﺎش آﻧﻬﺎ ﻋﻤﻮد اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺮﻋﺖ اﻧﺘﺸﺎر اﯾﻦ اﻣﻮاج ﮐﻤﺘﺮ از ﻣﻮﺟﻬـﺎي ﻃـﻮﻟﯽ اﺳـﺖ و ﺑـﻪ ﻫﻤـﯿﻦ ﺟﻬـﺖ ﺑـﺎ ﺣـﺮف ‪S‬‬

‫)‪ (Secondary‬ﻧﺸﺎن داده ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺮﻋﺖ ﻣﻮﺟﻬﺎي ﻋﺮﺿﯽ در ﻣﺤﯿﻄﻬﺎي ﺟﺎﻣﺪ از راﺑﻄﮥ زﯾﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ ‪:‬‬
‫‪G‬‬
‫= ‪Vs‬‬
‫‪ρ‬‬
 ‫»‪«232‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺎﯾﻌﺎت و ﮔﺎزﻫﺎ ﺗﺤﻤﻞ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ را ﻧﺪارﻧﺪ ﻟﺬا ﻣﻮﺟﻬﺎي ﻋﺮﺿﯽ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ در اﯾﻦ ﻣﺤﯿﻄﻬﺎ ﻋﺒﻮر ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺿﺮﯾﺐ ﭘﻮآﺳﻮن ﺑﺮاي ﻣﺤﯿﻂ ‪ 0/25‬ﻓﺮض ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﯿﻦ ﺳﺮﻋﺖ ﻣﻮﺟﻬﺎي ﻃﻮﻟﯽ و ﻋﺮﺿﯽ راﺑﻄﮥ زﯾـﺮ ﺑﺮﻗـﺮار اﺳـﺖ ‪:‬‬

‫‪Vp = 3 Vs‬‬

‫ﻣﻮﺟﻬﺎي ﻋﺮﺿﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع ارﺗﻌﺎش ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ ‪ SH‬و ‪ SV‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ارﺗﻌﺎش ﻋﺮﺿﯽ اﻓﻘﯽ و ارﺗﻌﺎش ﻋﺮﺿﯽ ﻗﺎﺋﻢ‬

‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -‬اﻣﻮاج ﺳﻄﺤﯽ‬

‫اﯾﻦ اﻣﻮاج در ﺳﻄﺢ زﻣﯿﻦ ﺗﻮﻟﯿﺪ و در ﻫﻤﺎن ﺳﻄﺢ ﻋﺒﻮر ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ و ﺑـﻪ دو دﺳـﺘﻪ اﻣـﻮاج راﯾﻠـﯽ و ﻻو ﺗﻘﺴـﯿﻢ ﻣـﯽ ﺷـﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻮﺟﻬﺎي راﯾﻠﯽ از ﺗﺪاﺧﻞ ﻣﻮﺟﻬﺎي ﻃﻮﻟﯽ و ﻋﺮﺿﯽ از ﻧﻮع ‪ SV‬در ﺳﻄﺢ زﻣﯿﻦ اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﺷﺎﻣﻞ ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ از ﺣﺮﮐﺘﻬﺎي‬

‫ﻃﻮﻟﯽ و ﻋﺮﺿﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬و ﺿﻤﻦ ﻋﺒﻮر ﻣﻮج‪ ،‬ذرات ﻣﺤﯿﻂ ﻣﺴﯿﺮي ﺑﯿﻀﯽ وار را ﻣﯽ ﭘﯿﻤﺎﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺤﻮر ﺑﺰرگ ﺑﯿﻀﯽ ﻗﺎﺋﻢ اﺳﺖ‬

‫و داﻣﻨﮥ اﯾﻦ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﻮﺟﯽ ﺑﺎ ﻋﻤﻖ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﻤﺎﯾﯽ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﺳﺮﻋﺖ اﻧﺘﺸﺎر اﯾﻦ اﻣﻮاج در ﻫﺮ ﻣﺤﯿﻂ از اﻣﻮاج ﭘﯿﮑﺮي‬

‫ﮐﻤﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﻮاج ﻻو از ﺗﺪاﺧﻞ ﻣﻮﺟﻬﺎي ﻋﺮﺿﯽ از ﻧﻮع ‪ SH‬در ﺳﻄﺢ زﻣﯿﻦ اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﯾﮏ ﺣﺮﮐﺖ اﻓﻘـﯽ‬

‫در ﺳﻄﺢ زﻣﯿﻦ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺳﺮﻋﺖ اﻧﺘﺸﺎر اﻣﻮاج ﻻو از اﻣﻮاج راﯾﻠﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ و از اﻣﻮاج ﭘﯿﮑﺮي ﮐﻤﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻ اﯾﻦ اﻣـﻮاج ﺑـﺎ‬

‫‪ Q‬ﻧﺸﺎن داده ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -2-4-4‬ﻧﺤﻮة ﺛﺒﺖ ﻣﻮج ﻫﺎي ﻟﺮزه اي در روي ﻟﺮزه ﻧﮕﺎﺷﺖ‬

‫ﺑﺮاي ﺛﺒﺖ اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻮﺟﻬﺎي ﻟﺮزه از دﺳﺘﮕﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻟﺮزه ﺳﻨﺞ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻟﺮزه ﺳﻨﺞ ﻫﺎ اﻧـﻮاع ﻣﺨﺘﻠـﻒ‬

‫دارﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﻣﺒﻨﺎي ﮐﺎر ﺗﻤﺎﻣﯽ آن ﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺒﺪﯾﻞ اﻧﺮژي ارﺗﻌﺎﺷﯽ ﺑﻪ اﻧﺮزي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ و ﺛﺒﺖ آﻧﻬﺎ ﺑﺮ روي ﮐﺎﻏﺬ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻫﻨﮕﺎم وﻗﻮع زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه‪ ،‬دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎي ﻟﺮزه ﻧﮕﺎر ارﺗﻌﺎﺷﺎت زﻣﯿﻦ را ﺛﺒﺖ ﻣـﯽ ﮐﻨﻨـﺪ ﺑـﻪ ﻃـﻮري ﮐـﻪ در درون ﻟـﺮزه ﻧﮕﺎﺷـﺖ‬

‫ارﺗﻌﺎﺷﺎت ﻧﺎﺷﯽ از زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه ﺑﺮاي ﻫﺮ ﮐﺲ ﻗﺎﺑﻞ رؤﯾﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺛﺒﺖ ﻣﻮﺟﻬﺎي ﻫﺮ زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه درون ﻟﺮزه ﻧﮕﺎﺷﺖ ﺑﺎ ﺛﺒﺖ ﻣﻮﺟﻬﺎي ﻃﻮﻟﯽ ‪ P‬ﺷـﺮوع ﻣـﯽ ﺷـﻮد‪ .‬ﺑﻌـﺪ از ﻣـﻮج ‪ P‬ﯾـﮏ ﺳﻠﺴـﻠﻪ‬

‫ارﺗﻌﺎﺷﻬﺎي ﻓﺮﻋﯽ از ﻫﻤﺎن ﻧﻮع در ﻟﺮزه ﻧﮕﺎﺷﺖ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﭘﺲ از آن ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ ﻣﻮج ﻫﺎي ﻋﺮﺿﯽ ﻣﯽ رﺳﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻣﻮج‬

‫‪ S‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻮج ‪ P‬دورة ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺗﺮي دارد‪ .‬ﻣﻮﺟﻬﺎي ‪ S‬ﺑﺎ ﯾﮏ دﺳﺘﻪ ﻣﻮﺟﻬﺎي دﯾﮕﺮي ﮐﻪ داﻣﻨﮥ آﻧﻬﺎ از ﺧـﻮد ﻣـﻮج ‪ S‬ﻫـﻢ‬

‫ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻌﻘﯿﺐ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻌﺪ از رﺳﯿﺪن ﺑﻪ اوج‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ از ﺑﯿﻦ ﻣﯽ روﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ زﻣﺎن ﻣﻮج ﻫـﺎي ﺳـﻄﺤﯽ آﺷـﮑﺎر‬

‫ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺛﺒﺖ ﻣﻮﺟﻬﺎي ﺳﻄﺤﯽ )اﺑﺘﺪا اﻣﻮاج ﻻو و ﺳﭙﺲ اﻣﻮاج راﯾﻠﯽ( ﮐﻪ ﻣﺪﺗﯽ ﻃﻮﻻﻧﯽ اداﻣﻪ ﻣﯽ ﯾﺎﺑـﺪ‪ .‬دﺳـﺘﮕﺎه ﺛﺒـﺎت‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«233‬‬

‫رﻓﺘﻪ رﻓﺘﻪ آراﻣﺶ ﺧﻮد را ﺑﺎز ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ و ﺛﺒﺖ ارﺗﻌﺎﺷﻬﺎ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﻣﯽ رﺳﺪ‪ .‬در روي ﻟﺮزه ﻧﮕﺎﺷﺖ ﻋﻼﻣﺘﻬﺎﯾﯽ ﺛﺒﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐـﻪ‬

‫ﻓﺎﺻﻠﮥ دو ﻋﻼﻣﺖ ﻣﺘﻮاﻟﯽ در اﻏﻠﺐ ﻟﺮزه ﻧﮕﺎﺷﺘﻬﺎ ﯾﮏ دﻗﯿﻘﻪ اﺳﺖ و از اﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ ﻣﯽ ﺗﻮان زﻣﺎن دﻗﯿﻖ رﺳـﯿﺪن ﻣـﻮج ﻫـﺎ ﺑـﻪ‬

‫ﻟﺮزه ﻧﮕﺎﺷﺖ را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪ -3-4-4‬ﺷﺪت و ﺑﺰرﮔﯽ زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه‬

‫ﺷﺪت زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه ﯾﮏ ﻣﻘﯿﺎس اﺣﺴﺎﺳﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي اﯾﻦ ﻣﻘﯿﺎس زﻣـﯿﻦ ﻟـﺮزه ﻫـﺎ ﺑـﺮ ﺣﺴـﺐ ﻣﯿـﺰان ﺧﺴـﺎرت و ﺷـﺪت‬

‫ارﺗﻌﺎﺷﺎت ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺷﺪت زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه در ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ و ﺑﺎ دور ﺷﺪن از ﻣﺮﮐﺰ زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه‬

‫از ﺷﺪت آن ﮐﺎﺳﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻮدن ﺷﺪت زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه در ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻫﻤﻮاره ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺤﻠـﯽ را ﮐـﻪ ﺷـﺪت‬

‫زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه در آن ﻣﺤﻞ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﺎ ﺷﺪت زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه ﺛﺒﺖ ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﯾﮑﯽ از ﻣﺘﺪاوﻟﺘﺮﯾﻦ ﻣﻘﯿﺎس ﻫﺎي اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﻘﯿﺎس اﺻﻼح ﺷﺪة ﻣﺮﮐﺎﻟﯽ )‪ (MMI‬ﻣﻌـﺮوف اﺳـﺖ‪ .‬و ﺑـﺮ اﺳـﺎس اﯾـﻦ‬

‫ﻣﻘﯿﺎس‪ ،‬زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه ﻫﺎ ﺑﻪ ‪ 12‬رده ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ اﻋﺪاد روﻣﯽ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬در درﺟﮥ ﯾـﮏ )‪ (I‬آن ﻗـﺪر‬

‫زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه ﺧﻔﯿﻒ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺣﺴﺎس ﻧﻤﯽ ﺷﻮد و در درﺟﮥ دوازده )‪ (XII‬ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﺧﺴﺎرت ﻣﯽ ﺑﯿﻨﺪ‪.‬‬

‫از اﺗﺼﺎل ﻧﻘﺎط داراي ﺷﺪت ﻫﺎي ﯾﮑﺴﺎن در روي ﻧﻘﺸﻪ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ‪ ،‬ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻫﺎي ﺑﺴﺘﻪ اي ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﻄﻮط ﻫﻢ ﺷـﺪت ﯾـﺎ ﻫـﻢ‬

‫ﻟﺮز ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺧﻄﻮط ﻫﻢ ﻟﺮز داﯾﺮه ﻫﺎﯾﯽ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺮﮐﺰ ﻣﺸﺘﺮك ﺗﻤـﺎم آﻧﻬـﺎ ﻣﺮﮐـﺰ زﻣـﯿﻦ ﻟـﺮزه‬

‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﻋﻠﯽ رﻏﻢ اﯾﻨﮑﻪ ﺷﺪت زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه در ﯾﮏ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺎ دور ﺷﺪن از ﻣﺮﮐﺰ آن ﮐﺎﺳﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ در ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ ﺷﺪت زﻣـﯿﻦ ﻟـﺮزه‬

‫ﺗﺎﺑﻌﯽ از ﺷﺮاﯾﻂ زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﻻﯾﻪ ﻫﺎي ﺧﺎك و ﻃﻮل ﮔﺴـﯿﺨﺘﮕﯽ ﻧﯿـﺰ اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ ﻋـﺪم رﻋﺎﯾـﺖ اﺳـﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي‬

‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺳﺎزي و ﺗﻔﺴﯿﺮﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوت از ﻣﯿﺰان ﺧﺴﺎرت‪ ،‬ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﻨﺪي زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه ﻫﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺷﺪت‪ ،‬ﻣﺒﻨﺎي دﻗﯿﻘﯽ ﻧـﺪارد‪.‬‬

‫ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﻨﺪي دﻗﯿﻘﺘﺮ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﻣﻘﯿﺎﺳﯽ دارد ﮐﻪ ﺑﺎ رواﺑﻂ رﯾﺎﺿﯽ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﻮد و در ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻘﺪار ﺛﺎﺑﺘﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ‬

‫ﻣﻘﯿﺎس ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺑﺎر ﺗﻮﺳﻂ واداﺗﯽ )‪ (1931‬و ﺳﭙﺲ ﺗﻮﺳﻂ رﯾﺸﺘﺮ )‪ ( 1935‬اراﺋﻪ و ﺑﻪ ﻧﺎم ﺑﺰرﮔﯽ زﻟﺰﻟﻪ ﻣﻌﺮوف ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺰرﮔﯽ زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻟﮕﺎرﯾﺘﻢ داﻣﻨﮥ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﻧﻮﺳﺎن آن زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه )ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻣﯿﮑﺮون( ﮐﻪ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ ﻟـﺮزه ﺳـﻨﺞ‬

‫اﺳﺘﺎﻧﺪارد در ﻓﺎﺻﻠﮥ ‪ 100‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي ﻣﺮﮐﺰ زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه ﺛﺒﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪M L = log a‬‬

‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪:‬‬

 ‫»‪«234‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ : a‬داﻣﻨﮥ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﻧﻮﺳﺎن زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ اﻣﮑﺎن ﻧﺼﺐ ﻟﺮزه ﻧﮕﺎري در ﻓﺎﺻﻠﻪ ‪ 100‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮي ﻣﺮﮐﺰ زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه ﻗﺒﻞ از وﻗﻮع زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه وﺟـﻮد ﻧـﺪارد‪،‬‬

‫ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ در ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﺑﺰرﮔﯽ راﺑﻄﮥ ﻓﻮق ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺗﺼﺤﯿﺢ دارد‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﺼﺤﯿﺢ اﮔﺮ داﻣﻨﮥ ﻧﻮﺳﺎﻧﯽ را ﮐﻪ از زﻣﯿﻦ ﻟـﺮزه اي‬

‫ﺑﺎ ﺑﺰرﮔﯽ ﺻﻔﺮ در روي ﻟﺮزه ﻧﮕﺎﺷﺖ رﺳﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﻪ ‪ a0‬ﻧﻤﺎﯾﺶ دﻫﯿﻢ در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻣﯽ ﺗﻮان ﻧﻮﺷﺖ ‪:‬‬
‫‪a‬‬
‫‪M L = log a − log a0 = log‬‬
‫‪a0‬‬

‫ﻣﻘﺪار ‪ –log a0‬ﺑﺎﯾﺪ در ﻫﺮ اﯾﺴﺘﮕﺎه ﻟﺮزه ﻧﮕﺎري ﺑﻪ دﺳﺖ آﯾﺪ‪.‬‬

‫دو ﺑﺰرﮔﯽ دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺑﺰرﮔﯽ ﻣﻮج ﭘﯿﮑﺮي )‪ (Mb‬و ﺑﺰرﮔﯽ ﻣﻮج ﺳﻄﺤﯽ )‪ (Ms‬در ﺳﺎل ‪ 1967‬ﻣﯿﻼدي ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺳـﺘﺎﻧﺪارد‬

‫ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺖ‪ .‬راﺑﻄﮥ ﮐﻠﯽ ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﺑﺰرﮔﯽ ‪ M‬ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪a‬‬
‫)‪M = log( ) + ƒ (D, h‬‬
‫‪T‬‬

‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪:‬‬

‫‪ : a‬ﺣﺪاﮐﺜﺮ داﻣﻨﮥ ﻧﻮﺳﺎن زﻣﯿﻦ در ﯾﮏ ﮔﺮوه ﻣﻮج ﻟﺮزه اي ﺧﺎص )ﻣﻮج ‪ P‬ﯾﺎ ﻣﻮج ‪ T ،(S‬دورة ﻣﻮج و ﺗـﺎﺑﻊ ﺗﺠﺮﺑـﯽ )‪(D,h‬‬

‫اﺛﺮ ﻋﻤﻖ زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه و ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﺮ داﻣﻨﻪ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬آزﻣﺎﯾﺸﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﺰرﮔﯽ ﻣﻮج ﭘﯿﮑﺮي و ﺑﺰرﮔﯽ‬

‫ﻣﻮج ﺳﻄﺤﯽ در ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻠﯽ ﺑﺎ ﻫﻤﺪﯾﮕﺮ ﻣﺴﺎوي ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ و داراي ﯾﮏ راﺑﻄﮥ ﺧﻄﯽ ﺳﺎده ﺑﻪ ﺻـﻮرت زﯾـﺮ ﻣـﯽ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ a .‬و ‪b‬‬

‫ﺿﺮاﯾﺐ ﺛﺎﺑﺘﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪m b = a + bMs‬‬

‫‪ -4-4-4‬ﭘﯿﺶ ﻟﺮزه ﻫﺎ‪ ،‬ﭘﺲ ﻟﺮزه ﻫﺎ و ﻓﻮج ﻫﺎ‬

‫ﭘﺲ ﻟﺮزه ﻫﺎي ﻗﻮي اﻏﻠﺐ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﯾﮏ ﺳﻠﺴﻠﻪ زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه ﻫﺎي ﺧﻔﯿﻒ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺪ ﮐﻪ ﭘـﯿﺶ ﻟـﺮزه ﻧﺎﻣﯿـﺪه ﻣـﯽ‬

‫ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﯿﺸﻪ زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه ﻫﺎي ﻗﻮي ﺗﻮﺳﻂ زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه ﻫﺎي ﮐﻮﭼﮑﺘﺮي ﺑﺪرﻗﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﺴـﻠﺮزه ﻧﺎﻣﯿـﺪه ﻣـﯽ ﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬در‬

‫ﻣﺤﯿﻄﻬﺎي ﻫﻤﮕﻦ ﺑﺪون ﭘﯿﺶ ﻟﺮزه‪ ،‬زﻣﯿﻦ ﻟﺮزة اﺻﻠﯽ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﭘﺲ ﻟﺮزه ﻫﺎﯾﺶ اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺪ‪ .‬در ﻣﺤﯿﻄﻬـﺎي ﻫﻤﮕـﻦ اﺑﺘـﺪا‬

‫زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه ﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻔﯿﻒ اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺪ و ﺳﭙﺲ ﻫﺮ ﻗﺪر ﺑﻪ زﻣﺎن زﻣﯿﻦ ﻟﺮزة اﺻﻠﯽ ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮﯾﻢ‪ ،‬ﺑﺰرﮔﯽ آن‬

‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ زﻣﺎن وﻗﻮع زﻣﯿﻦ ﻟﺮزة اﺻﻠﯽ ﻣﯽ رﺳﺪ و ﭘﺲ از وﻗﻮع زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه اﺻﻠﯽ دوﺑﺎره ﺑﺰرﮔﯽ زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه ﻫـﺎ‬

‫رو ﺑﻪ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﮔﺬارد‪ .‬در ﻣﺤﯿﻄﻬﺎي ﺧﯿﻠﯽ ﻫﻤﮕﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﮔﺮوﻫﯽ از زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه ﻫﺎي ﺧﻔﯿﻒ ﯾﺪون ﻫﯿﭻ ﻟﺮزة اﺻﻠﯽ اﺗﻔﺎق ﻣﯽ‬

‫اﻓﺘﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﮔﺮوه از زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه ﻫﺎ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﺰرﮔﯽ ﮐﻤﺘﺮ از ‪ 3/5‬رﯾﺸﺘﺮ دارﻧﺪ‪ ،‬ﻓﻮﺟﻬﺎي زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«235‬‬

‫ﻋﻠﺖ ﭘﯿﺶ ﻟﺮزه ﻫﺎ و ﭘﺲ ﻟﺮزه ﻫﺎ را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺪل اﮐﯽ )‪ (1984‬ﺷﺮح داد‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﺗﮑﺘـﻮﻧﯿﮑﯽ‬

‫در ﯾﮏ ﻣﻨﻄﻘﻪ در داﺧﻞ زﻣﯿﻦ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﯽ ﺧﻮرد و ﺗﻨﺶ ﻫﺎ در ﺟﻬﺖ ﻣﻌﯿﻨﯽ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣـﯽ ﯾﺎﺑﻨـﺪ و ﺳـﺮاﻧﺠﺎم ﮔﺴـﻞ ﻣﺠـﺪدا‬

‫ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﺎدل را اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﮔﺴﻠﺶ ﺳﻄﺢ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ از اﻫﻤﯿﺖ ﻓﺮاواﻧﯽ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺳﻄﺢ ﮔﺴـﯿﺨﺘﮕﯽ‬

‫ﻫﻤﮕﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از زﻣﯿﻦ ﻟﺮزة اﺻﻠﯽ ﻣﮑﺎﻧﻬﺎﯾﯽ از ﺳﻄﺢ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﮔﺴﯿﺨﺘﻪ ﻧﺸﺪه اﻧﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﻣﮑﺎﻧﻬـﺎ‬

‫ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺗﻌﺪادي ﭘﺲ ﻟﺮزه ﮔﺴﯿﺨﺘﻪ و ﻣﻮﺟﺐ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﺎدل ﮐﺎﻣﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻓﺮﺿﯿﻪ را ﮐـﻪ ﺗﻮﺟﯿـﻪ‬

‫ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺮاي ﭘﺲ ﻟﺮزه ﻫﺎ اﺳﺖ ‪ barrier‬ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬

‫اﮔﺮ ﺳﻄﺢ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﻧﺎﻫﻤﮕﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﻣﮑﺎﺗﻬﺎي ﮐﻢ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺳﻄﺢ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﺷﮑﺴﺘﻪ ﻣـﯽ ﺷـﻮﻧﺪ و ﭘـﯿﺶ ﻟـﺮزه ﻫـﺎ را‬

‫اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺳﻄﺢ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﻫﻤﮕﻦ ﺷﺪه و ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﯿﺪ زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه اﺻﻠﯽ آﻣﺎده ﻣﯽ ﺷـﻮد و ﺑﻌـﺪ از زﻣـﯿﻦ ﻟـﺮزة‬

‫اﺻﻠﯽ ﻣﺠﺪدا ﻣﮑﺎﻧﻬﺎﯾﯽ از ﺳﻄﺢ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﮔﺴﯿﺨﺘﻪ ﻧﺸﺪه اﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﮑﺎﻧﻬﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺗﻌﺪادي ﭘﺲ‬

‫ﻟﺮزه ﮔﺴﯿﺨﺘﻪ ﺷﺪه و ﻣﻮﺟﺐ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﺎدل ﮐﺎﻣﻞ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻗﺴﻤﺖ اول اﯾﻦ ﻓﺮﺿﯿﻪ را ﮐﻪ ﺗﻮﺟﯿـﻪ ﺧـﻮﺑﯽ‬

‫ﺑﺮاي ﭘﯿﺶ ﻟﺮزه ﻫﺎ اﺳﺖ ‪ Asperity‬ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ : 25‬ﻣﺪﻟﻬﺎي ‪ Asperity‬و ‪ Barrier‬ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﯿﺪ زﻣﯿﻦ ﻟﺮزة اﺻﻠﯽ‪ ،‬ﭘﺴﻠﺮزه و ﭘﯿﺸﻠﺮزه )آﮐﯽ‪(1984 ،‬‬

‫‪ -5-4-4‬ﺗﻮزﯾﻊ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﯽ زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه ﻫﺎ‬

‫ﻗﺴﻤﺘﻬﺎي ﻓﻌﺎل زﻣﯿﻦ را ﮐﻪ داراي ﺗﺮاﮐﻢ زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه اﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻟﺮزه ﺧﯿﺰ ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻟﺮزه ﺧﯿﺰ ﺟﻬﺎن را ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ‬

‫ﻣﯽ ﺗﻮان در ﭼﻨﺪ ﻣﺮز زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه اي ﺧﻼﺻﻪ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﯽ )‪ (%80‬از اﻧﺮزي ﻟﺮزه اي آزاد ﺷﺪه ﺑـﻪ وﺳـﺒﻠﮥ ﺗﻤـﺎم زﻣـﯿﻦ‬

‫ﻟﺮزه ﻫﺎ در اﻣﺘﺪاد ﻣﺮز ﺻﻔﺤﮥ اﻗﯿﺎﻧﻮس آرام آزاد ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﮐﻤﺮﺑﻨﺪ دور اﻗﯿﺎﻧﻮس آرام ﻧﺎم دارد‪ .‬ﺗﻤﺮﮐﺰ ﺑﺎﻻي اﻧـﺮژي را ﻧﯿـﺰ‬
 ‫»‪«236‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫ﻣﯽ ﺗﻮان در اﻣﺘﺪاد ﭘﺸﺘﮥ ﻣﯿﺎن اﻗﯿﺎﻧﻮس ﮐﺒﯿﺮ و ﮐﻤﺮﺑﻨﺪ آﻟﭙﺎﯾﺪ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮد ﮐﻪ از ﺳﻠﺴﻠﻪ ﮐﻮه ﻫﺎي ﻫﯿﻤﺎﻟﯿﺎ در ﺷـﺮق آﺳـﯿﺎ‬

‫ﺷﺮوع ﺷﺪه و ﭘﺲ از ﻋﺒﻮر از اﯾﺮان و ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺗﺎ درﯾﺎي ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ اداﻣﻪ دارد‪ .‬ﻫﺮ از ﭼﻨﺪي زﻣﯿﻦ ﻟـﺮزه ﻫـﺎﯾﯽ ﻣﻨﻔـﺮد در ﻓﺎﺻـﻠﮥ‬

‫ﻧﺴﺒﺘﺎ زﯾﺎد از ﻣﺤﺪودة ﺻﻔﺤﻪ ﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط روي ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ﻣﻨﺸﺄ آﻧﻬﺎ ﻫﻨﻮز ﻣﺸﺨﺺ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -6-4-4‬ﻟﺮزه ﺧﯿﺰي‬

‫ﺑﺮرﺳﯽ زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه ﻫﺎ در ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ دﻧﯿﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ زﯾﺎد ﺷﺪن ﺑﺰرﮔﯽ زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه ﻫﺎ ﻓﺮاواﻧﯽ آﻧﻬﺎ ﮐﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد‪..‬‬

‫ﮔﻮﺗﻨﺒﺮگ و رﯾﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﯾﮏ ﻣﺪل ﺳﺎده‪ ،‬راﺑﻄﮥ زﯾﺮ را ﺑﯿﻦ ﺑﺰرﮔﯽ و ﻓﺮاواﻧﯽ زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه ﻫﺎ اراﺋﻪ دادﻧﺪ‪:‬‬

‫‪LogN = a − bMs‬‬

‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪:‬‬

‫‪ : N‬ﺗﻌﺪاد ﻣﺘﻮﺳﻂ زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه ﻫﺎي ﺑﺎ ﺑﺰرﮔﯽ ‪ MS‬ﯾﺎ ﺑﺰرگ ﺗﺮ در ﯾﮏ دورة زﻣﺎﻧﯽ ﻣﺸﺨﺺ و ‪ a‬و ‪ b‬ﺿﺮاﯾﺐ ﺛﺎﺑﺘﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‬

‫ﮐﻪ از روي ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺗﺠﺮﺑﯽ و ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻫﺎي آﻣﺎري زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه ﻫﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺿﺮﯾﺐ ‪ b‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﻓﺮاواﻧﯽ زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه ﻫﺎي ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ ﺑﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ و ﻋﺎﻣـﻞ اﺻـﻠﯽ در ﺑـﺮآورد ﺗـﻮان ﻟـﺮزه‬

‫ﺧﯿﺰي اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻘﺪر ﺿﺮﯾﺐ ‪ b‬ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻮان ﻟﺮزه ﺧﯿﺰي ﮐﻤﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬زﯾﺮا ﺑﺎ ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺷـﺪن ﺿـﺮﯾﺐ ‪ b‬ﺗـﻮان ﻟـﺮزه‬

‫ﺧﯿﺰي ﮐﻤﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬زﯾﺮا ﺑﺎ ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺷﺪن ﺿﺮﯾﺐ ‪ b‬ﺗﻮ‪.‬ان ﻟﺮزه زاﯾﯽ ﺑﺮاي اﯾﺠﺎد زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه ﻫـﺎي ﺑـﺰرگ ﮐﻤﺘـﺮ ﻣـﯽ ﺷـﻮد‪.‬‬

‫راﺑﻄﮥ ﮔﻮﺗﻨﺒﺮگ و رﯾﺸﺘﺮ را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت ﯾﮏ ﺗﺎﺑﻊ ﻧﻬﺎﯾﯽ ﻧﯿﺰ ﻧﻮﺷﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺷﮑﻞ راﺑﻄﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ در ﻣـﯽ‬

‫آﯾﺪ ‪:‬‬

‫) ‪N = α − exp(βMs‬‬

‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪:‬‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪β = b ln10‬‬ ‫و‬ ‫‪α = 10a‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«237‬‬

‫در ﺷﮑﻞ ‪ 27‬راﺑﻄﮥ ﮔﻮﺗﻨﺒﺮگ و رﯾﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﻤﻮدار ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ : 26‬راﺑﻄﮥ ﺧﻄﯽ ﮔﻮﺗﻨﺒﺮگ و رﯾﺸﺘﺮ )‪.(GRR‬‬

‫‪ - 7-4-4‬اﺣﺘﻤﺎل وﻗﻮع زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه‬

‫ﮐﺮﻧﻞ در ﺳﺎل ‪ 1971‬ﺑﺮ اﺳﺎس اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺎﺑﻊ اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ ﭘﻮآﺳﻮن ﺑﺮآورد اﺣﺘﻤﺎل وﻗﻮع زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه را ﺑﺎ ﻓﺮﺿـﯿﺎت زﯾـﺮ اﻧﺠـﺎم‬

‫داد‪.‬‬

‫اﻟﻒ‪ -‬زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه ﻫﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﮑﺎﻧﯽ ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮﻧﺪ ب ‪ -‬زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه ﻫﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر زﻣﺎﻧﯽ ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮﻧﺪ ج‪ -‬اﺣﺘﻤﺎل‬

‫اﯾﻨﮑﻪ دو روﯾﺪاد ﻟﺮزه اي در ﯾﮏ ﻣﮑﺎن روي دﻫﺪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺻﻔﺮ ﻣﯿﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه ﻫﺎﯾﯽ ﮐـﻪ ﻓﺮﺿـﯿﺎت ﺑـﺎﻻ ﺗـﺎ‬

‫ﺣﺪي ﺻﺎدق اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎﺑﻊ اﺣﺘﻤﺎل ﭘﻮاﺳﻮن ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪:‬‬

‫)‪(λt)n exp(−λt‬‬
‫= ] ‪p [ M〉 m,t‬‬
‫‪n‬‬ ‫!‪n‬‬

‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪:‬‬

‫‪ :‬اﺣﺘﻤﺎل وﻗﻮع ‪ n‬روﯾﺪاد ﻟﺮزه اي ﺑﺰرﮔﺘـﺮ از ‪ m‬در دورة زﻣـﺎﻧﯽ ‪ t‬ﺳـﺎﻟﻪ‪ : n ..‬ﺗﻌـﺪاد روﯾـﺪادﻫﺎ و ‪ : λ‬ﻣﯿـﺎﻧﮕﯿﻦ‬ ‫] ‪p [ M〉 m,t‬‬
‫‪n‬‬

‫آﻫﻨﮓ وﻗﻮع ﯾﺎ ﻓﺮاواﻧﯽ زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه ﻫﺎ در واﺣﺪ زﻣﺎن‪.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﺣﺘﻤﺎل اﯾﻨﮑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﯾﮏ روﯾﺪاد ﻟﺮزه اي ﺑﺰرﮔﺘﺮ از ‪ m‬در دورة زﻣﺎﻧﯽ ‪ t‬ﺳﺎﻟﻪ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗـﺎﺑﻊ اﺣﺘﻤـﺎﻟﯽ‬

‫زﯾﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫)‪p 1 [ M〉 m, t ] = 1 − exp(1 − λt‬‬

‫ﺑﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن اﺣﺘﻤﺎل ﺳﺎﻟﯿﺎﻧﮥ )‪ (t= 1‬وﻗﻮع زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه و ﻣﻌﮑﻮس ﮐﺮدن آن‪ ،‬دورة ﺑﺎزﮔﺸﺖ آن زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ‬

‫آﯾﺪ‪.‬‬
 ‫»‪«238‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ -8-4-4‬ﺷﺘﺎب زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه‬

‫در ﻃﯽ ﯾﮏ زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه در زﯾﺮ ﺳﺎزه ﻫﺎ ﺷﺘﺎﺑﯽ اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﺳﺎزه وارد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺮدن اﯾﻦ‬

‫ﻧﯿﺮوﻫﺎ ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺘﺎب زﻣﯿﻦ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﺠﺮﺑﯿﺎت و ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻫﺎي ﺣﺎﺻﻞ از زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه ﻫﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻧﺸﺎن داده اﺳﺖ ﮐﻪ‬

‫ﺑﺎ دور ﺷﺪن از ﻣﺮﮐﺰ زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه ﻫﺎ ﺗﮑﺎن زﻣﯿﻦ ﺑﺎ ﺷﺪت ﮐﻤﺘﺮي اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻣﯿﺰان اﯾﻦ ﮐﺎﻫﺶ ﺑﻪ ﻋـﻮاﻣﻠﯽ از ﻗﺒﯿـﻞ‬

‫ﺷﺮاﯾﻂ زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ و رﯾﺨﺖ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺷﺘﺎب زﻣﯿﻦ ﻧﯿﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺪت زﻣﯿﻦ ﻟـﺮزه ﺑـﺎ ﻓﺎﺻـﻠﻪ از‬

‫ﻣﺮﮐﺰ زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫راﺑﻄﻪ زﯾﺮ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ دوﻧﻮان )‪ (1973‬اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬راﺑﻄﮥ ﺑـﯿﻦ ﺑﺰرﮔـﯽ زﻣـﯿﻦ ﻟـﺮزه و ﺷـﺘﺎب ﺣﺎﺻـﻠﻪ از آن در ﻓﻮاﺻـﻞ‬

‫ﻣﺨﺘﻠﻒ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ‪.‬‬

‫)‪1080exp(0/ 5M‬‬
‫=‪a‬‬
‫‪(R + 25)1/ 32‬‬
‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪:‬‬

‫‪ : a‬ﺑﯿﺸﯿﻨﮥ ﺷﺘﺎب زﻣﯿﻦ ) ‪ : M ، (cm / sec2‬ﺑﺰرﮔﯽ زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه‪ ،‬و ‪ : R‬ﻓﺎﺻﻠﮥ ﮐﺎﻧﻮن زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه ﺗﺎ ﻧﻘﻄﮥ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ﮐـﻪ ﺑـﺮ‬

‫ﺣﺴﺐ )‪ (Km‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻦ رواﺑﻂ و اﺣﺘﻤﺎل وﻗﻮع زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه در آﯾﻨﺪه ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﯿﺸﯿﻨﻪ ﺷﺘﺎب زﯾﺮ ﭘـﯽ ﺳـﺎزه ﻫـﺎ را ﺑـﺮاي ﻃﺮﺣﻬـﺎي‬

‫ﻣﻘﺎوم ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮد‪.‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«239‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‪:‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ و ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻬﺎي ﻓﻨﯽ‬

‫‪ -1-5‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫ﺑﺮاي ﺳﺎﺧﺖ ﺳﺎزه ﻫﺎي ﻓﻨﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﯽ ﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻮﻧﻞ ﻫﺎ‪ ،‬ﺳﺪﻫﺎ‪ ،‬دﯾﻮارﻫﺎي ﺣﺎﺋﻞ و ﻏﯿﺮه ﺑﺎﯾﺪ از ﺷﺮاﯾﻂ زﻣـﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳـﯽ ﻣﻨﻄﻘـﻪ و‬

‫ﻧﯿﺮوﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻮاد زﻣﯿﻦ وارد ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ اﻃﻼع داﺷﺖ‪ .‬ﭘﯽ ﻫﺎ را ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺤﻤﻞ ﺳﺎزة ﻣﺘﮑﯽ و اﻧﺘﻘﺎل ﺑﺎر ﺳﺎزه ﺑـﻪ زﻣـﯿﻦ‬

‫ﻃﺮاﺣﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ زﻣﯿﻦ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺎر ﺳﺎزه را ﺑﺪون ﻧﺸﺴﺖ و ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﺗﺤﻤﻞ ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﺗﻮﻧـﻞ ﻫـﺎ را ﺑـﺮاي ﮐﻮﺗـﺎه‬

‫ﮐﺮدن ﻣﺴﯿﺮ راﻫﻬﺎ و ﯾﺎ ﺑﺮاي اﮐﺘﺸﺎف ﻣﻮاد ﻣﻌﺪﻧﯽ در زﻣﯿﻦ ﺣﻔﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬وﺟﻮد ﻻﯾﻪ ﻫﺎي زﻣﯿﻦ‪ ،‬ﺟﻨﺲ و ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﺳـﻨﮓ‬

‫ﻫﺎ و ﺧﺎك ﻫﺎ از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺴﺎﺋﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻃﺮاﺣﯽ ﯾﮏ ﺗﻮﻧﻞ از اﻫﻤﯿﺖ زﯾﺎدي ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺪﻫﺎ ﺑﺮاي ﮐﻨﺘﺮل و ذﺧﯿـﺮة‬

‫آب و ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻧﺮژي ﺑﺮق از آب ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺤﻞ آن ﺑﻪ ﻋﻬﺪة ﯾﮏ زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎس ﻣﻬﻨﺪس اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -2-5‬ﭘﯽ ﻫﺎ‬

‫ﭘﯽ ﺑﺨﺸﯽ از ﺳﺎزه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎر وارده را از ﺳﺘﻮﻧﻬﺎ و دﯾﻮارﻫﺎي ﺳﺎزه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑـﻪ ﺧـﺎك ﻣﻨﺘﻘـﻞ ﻣـﯽ ﮐﻨـﺪ‪ .‬ﺷـﮑﻞ ﻫﻨﺪﺳـﯽ و‬

‫ﻣﺴﺎﺣﺖ ﭘﯽ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﺑﺎر وارده ﺑﺮ آن و ﺗﻨﺶ ﻣﺠﺎز ﺧﺎك زﯾﺮ آن ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﭘـﯽ ﻓﻘـﻂ ﺑـﺎر ﯾـﮏ ﺳـﺘﻮن را‬

‫ﺗﺤﻤﻞ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺗﮏ ﭘﯽ و در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺎر ﭼﻨﺪ ﺳﺘﻮن را ﺗﺤﻤﻞ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭘﯽ ﻣﺸﺘﺮك و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ در زﯾـﺮ دﯾـﻮار ﻗـﺮار ﮔﺮﻓﺘـﻪ‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﯽ ﻧﻮاري ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﺗﮏ ﭘﯽ ﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﮐﻼﻓﯽ از ﺑﺘﻦ آرﻣﻪ )ﺷﻨﺎژ( ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﺘﺼـﻞ ﺷـﻮﻧﺪ‪ ،‬ﭘـﯽ را ﮐـﻼف‬

‫ﺷﺪه ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ روش ﭘﯽ ﺳﺎزي ﻣﻌﻤﻮﻻ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻟﺮزه ﺧﯿﺰ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺳﺘﻮن ﻫﺎ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ‬

‫رود‪ .‬اﮔﺮ ﭘﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺻﻔﺤﻪ اي از ﺑﺘﻦ آرﻣﻪ ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ زﯾﺮ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن را ﻓﺮا ﺑﮕﯿﺮد ﺑﻪ ﻃـﻮري ﮐـﻪ ﺑـﺎ ﺳـﺎﺧﺘﻤﺎن ﺑـﻪ ﺻـﻮرت‬

‫ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ ﻋﻤﻞ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭘﯽ را ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ ﯾﺎ رادﯾﻪ زﻧﺮال ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﻨﺶ ﻣﺠﺎز ﺧﺎك ﺑﻪ ﻗﺪري ﮐﻢ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﺳﻄﺢ زﯾﺮ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺑﺮاي اﻧﺘﻘﺎل ﺑﺎر ﺑﻪ ﺧﺎك ﻣﻮرد ﻧﯿـﺎز ﺑﺎﺷـﺪ و ﯾـﺎ‬

‫ﺑﺎرﻫﺎ ﺑﻪ ﻗﺪري زﯾﺎد ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﻄﺢ ﭘﯽ ﻣﺴﺎوي ﯾﺎ ﺣﺘﯽ ﺑﺰرﮔﺘﺮ از ﺳﻄﺢ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬از ﭘـﯽ ﯾﮑﭙﺎرﭼـﻪ ﯾـﺎ رادﯾـﻪ ژﻧـﺮال‬

‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
 ‫»‪«240‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ -1-2-5‬رﻓﺘﺎر ﺧﺎك در زﯾﺮ ﭘﯽ‬

‫ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺗﻨﺸﯽ ﮐﻪ ﺧﺎك در زﯾﺮ ﭘﯽ ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﺣﺪ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺤﻤﻞ ﮐﻨـﺪ را ﻇﺮﻓﯿـﺖ ﺑـﺎرﺑﺮي‬

‫ﺧﺎك ﮔﻮﯾﻨﺪ‪ .‬ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺑﺎرﺑﺮي ﺧﺎك ﻫﺎ‪ ،‬ﺟﺰو ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬﻢ در ﻃﺮاﺣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻘﺪار آن ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﻗﺒﻞ از ﻃﺮاﺣـﯽ و‬

‫ﺳﺎﺧﺖ ﻣﺤﻞ ﺑﻪ دﺳﺖ آﯾﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روﺷﻬﺎي ﺗﺠﺮﺑﯽ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺑﺎرﺑﺮي ﺧﺎك را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﯾـﺎ ﻏﯿﺮﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ‬

‫ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮد‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ اﯾﻦ روﺷﻬﺎ آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺎرﮔﺬاري در ﻣﺤﻞ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ و آزﻣﺎﯾﺶ ‪ SPT‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻏﯿﺮﻣﺴﺘﻘﯿﻢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫در ﺷﮑﻞ ‪ ،1‬ﻣﻨﺤﻨﯽ )‪ (1‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺧﺎك ﻫﺎي ﻣﺎﺳﻪ اي ﻣﺘﺮاﮐﻢ و رﺳﯽ ﻗﻮي ﺗﺎ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻣﻨﺤﻨﯽ )‪ (2‬ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ‬

‫ﺧﺎك ﻫﺎي ﻣﺎﺳﻪ اي ﭘﻮك و رﺳﯽ ﺿﻌﯿﻒ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﻘﻄﮥ ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ اﯾﻦ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻣﻤﺎس ﻫﺎﯾﯽ رﺳﻢ ﻣـﯽ ﺷـﻮد و‬

‫ﻣﺤﻞ ﺑﺮﺧﻮرد اﯾﻦ دو ﻣﻤﺎس ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ ﺑﺎ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺑﺎرﺑﺮي ﺧﺎك اﺳﺖ‪.‬‬

‫)‪(1‬‬

‫)‪( 2‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :1‬رﻓﺘﺎر ﺧﺎك در زﯾﺮ ﭘﯽ ﻫﺎ‪.‬‬

‫ﺗﺮزاﻗﯽ )‪ (1943‬ﺑﺮاي اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر ﻣﮑﺎﻧﯿﺴﻢ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﺧﺎك و ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺑﺎرﺑﺮي ﻧﻬﺎﯾﯽ ﺧﺎك را ﺑﺮاي ﭘﯽ ﻫﺎي ﺳـﻄﺤﯽ‬

‫اراﺋﻪ داد‬

‫ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﻣﮑﺎﻧﯿﺴﻢ اﯾﻦ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ : 2‬ﻣﮑﺎﻧﯿﺴﻢ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ و ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺑﺎرﺑﺮي ﻧﻬﺎﯾﯽ‬

‫ﺧﺎك‪.‬‬
 ‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«241‬‬

‫ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ در ﺷﮑﻞ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﺳﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺸﺨﯿﺺ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -1‬ﻣﻨﻄﻘﮥ ﻣﺜﻠﺜﯽ ‪ ACD‬ﮐﻪ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﭘﯽ در اﺛﺮ ﻓﺸﺎر وارده ﻓﺮو ﻣﯽ رود‪.‬‬

‫‪ -2‬ﻣﻨﻄﻘﮥ ﺑﺮﺷﯽ ﺷﻌﺎﻋﯽ ﺷﮑﻞ ‪ ADF‬و ‪ CDE‬ﺑﺎ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻫﺎي ‪ DE‬و ‪ DF‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻗﻮﺳﻬﺎﯾﯽ از ﯾﮏ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺣﻠﺰوﻧﯽ‬

‫ﻟﮕﺎرﯾﺘﻤﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -3‬دو ﻣﻨﻄﻘﮥ ﻣﺜﻠﺜﯽ ﺷﮑﻞ ‪ AFH‬و ‪ CEG‬ﮐﻪ وﺿﻌﯿﺖ ﻣﻘﺎوم راﻧﮑﯿﻦ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﮐﻪ ﺧﺎك ﺑﺎﻻي ﭘﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﺎر ﻣﻌﺎدل ‪ q‬ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ ﺧﺎك در ﻃﻮل ﮔﺴـﯿﺨﺘﮕﯽ ‪GI‬‬

‫و ‪ HJ‬ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﮐﺮدﻧﯽ در اﺛﺮ ﻓﺸﺎر وارد از ﭘﯽ‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘﮥ ﻣﺜﻠﺜﯽ ﺷﮑﻞ ‪ ACD‬ﺑـﻪ ﻫﻤـﺮاه ﭘـﯽ ﻓـﺮو ﻣـﯽ رود‪ .‬در اﯾـﻦ زﻣـﺎن‬

‫ﺧﻄﻮط ‪ AD‬و ‪ CD‬ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﯾﮏ دﯾﻮار ﺣﺎﺋﻞ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺎﻋﺚ ﻟﻐﺰاﻧﺪن ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻫﺎي ‪ ADFH‬و ‪ CDEG‬ﺑـﻪ ﻃـﺮف‬

‫ﺑﯿﺮون ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺧﺎك ﻣﺘﺮاﮐﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ زﻣﯿﻦ ﻣﯽ رﺳﺪ و در ﻏﯿﺮ اﯾﻨﺼﻮرت ﮔﺴـﯿﺨﺘﮕﯽ در‬

‫زﯾﺮ ﭘﯽ ﻫﺎ اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺪ و وﺿﻌﯿﺖ ﻣﻮﺿﻌﯽ ﭘﯿﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﻧﻤﯽ رﺳﺪ‪ .‬ﺗﺮزاﻗﯽ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺑـﺎرﺑﺮي ﻧﻬـﺎﯾﯽ‬

‫در ﻣﻨﻄﻘﮥ ﻣﺜﻠﺜﯽ ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﭘﯽ را ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪q u = CN c + qN q + γBN γ‬‬
‫‪2‬‬
‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪:‬‬

‫) ‪ : Df‬ﻋﻤﻖ ﻗﺮار ﮔﯿﺮي ﭘﯽ( ‪ : Nγ, Nq, Nc‬ﺿـﺮاﯾﺐ ﻇﺮﻓﯿـﺖ‬ ‫‪γDf = q‬‬ ‫‪ : c‬ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ ﺧﺎك‪ : γ ،‬وزن واﺣﺪ ﺣﺠﻢ ﺧﺎك‪،‬‬

‫ﺑﺎرﺑﺮي ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺗﺎﺑﻌﯽ از زاوﯾﮥ اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ ﺧﺎك )‪ (φ‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺑﺎرﺑﺮي ﺑﺎ ﻣﻌﺎدﻻت زﯾﺮ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ‪:‬‬

‫‪ 3π ϕ ‬‬
‫‪2 − ‬‬
‫‪e  4 2  tan ϕ‬‬
‫= ‪Nq‬‬
‫‪π ϕ‬‬
‫‪2 cos2  + ‬‬
‫‪4 2‬‬
‫‪ 2 3 π − ϕ ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪  4 2  tan ϕ ‬‬
‫‪e‬‬
‫‪N c = cot ϕ ‬‬ ‫‪− 1‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2 π + ϕ ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪cos‬‬ ‫‪ 4 2  ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪1  K pγ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪Nγ = ‬‬ ‫‪− 1 tan ϕ‬‬
‫‪2‬‬
‫‪2  cos ϕ ‬‬
 ‫»‪«242‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ : Kpγ‬ﺿﺮﯾﺐ ﻓﺸﺎر ﻋﺎﻣﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺪار اﯾﻦ ﺿﺮﯾﺐ ﺗﻮﺳﻂ ﺗﺮزاﻗﯽ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه و در ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ : 3‬ﺿﺮاﯾﺐ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺑﺎرﺑﺮي ﺗﺮزاﻗﯽ ﺑﺮاي ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﺑﺮش ﻋﻤﻮﻣﯽ‪.‬‬

‫ﺗﺮزاﻗﯽ ﺑﺮاي ﺗﺨﻤﯿﻦ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺑﺎرﺑﺮي ﭘﯽ ﻫﺎي ﻣﺮﺑﻌﯽ و داﯾﺮه اي رواﺑﻂ زﯾﺮ را ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﮐﺮده اﺳﺖ ‪:‬‬

‫‪q u = 1/ 3CNc + qNq + 0/ 4γBN γ‬‬ ‫ﭘﯽ ﻣﺮﺑﻌﯽ‬

‫‪q u = 1/ 3CNc + qNq + 0/ 3 γBN γ‬‬ ‫ﭘﯽ داﯾﺮه اي‬

‫‪ c‬و ‪ φe‬ﻣـﻮرد اﺳـﺘﻔﺪه‬ ‫‪e‬‬ ‫در ﻣﻮرد ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﻣﻮﺿﻌﯽ ﺗﺮزاﻗﯽ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺎي ‪ c‬و ‪ φ‬ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺗﺼﺤﯿﺢ ﺷﺪه‬

‫ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪.‬‬

‫‪2‬‬
‫‪ce = c‬‬
‫‪3‬‬
‫‪2‬‬
‫= ‪tan ϕe‬‬ ‫‪tan ϕ‬‬
‫‪3‬‬

‫ﺿﺮاﯾﺐ ﺗﺼﺤﯿﺢ ﺷﺪة ﺗﺮزاﻗﯽ در ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«243‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :4‬ﺿﺮاﯾﺐ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺑﺎرﺑﺮي ﺗﺼﺤﯿﺢ ﺷﺪة ﺗﺮزاﻗﯽ ﺑﺮاي ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﻣﻮﺿﻌﯽ‪.‬‬

‫از ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺑﺎرﺑﺮي ﻧﻬﺎﯾﯽ ﺑﺮ ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن‪ ،‬ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺑﺎرﺑﺮي ﻣﺠﺎز ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ ‪:‬‬

‫‪q‬‬
‫‪q‬‬ ‫‪= u‬‬
‫‪all‬‬ ‫‪SF‬‬

‫‪ -2-2-5‬ﻧﺸﺴﺖ ﺧﺎك در زﯾﺮ ﭘﯽ‬

‫ﺑﺮ اﺛﺮ ﻧﯿﺮوﻫﺎﯾﯽ وارده از ﭘﯽ ﺑﻪ ﺧﺎك ﻧﺸﺴﺖ ﻻﯾﻪ ﻫﺎي ﺧﺎك ﺑﻪ دو ﺻﻮرت اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﭘﺬﯾﺮد‪.‬‬

‫ﻧﺸﺴﺖ ﮐﺸﺴﺎن ﮐﻪ ﻋﻤﺪﺗﺎ در ﺧﺎك ﻫﺎي درﺷﺖ داﻧﻪ ﯾﻌﻨﯽ ﺷﻦ و ﻣﺎﺳﻪ دﯾﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻌﺪ از اﻋﻤـﺎل ﺑـﺎر اﺗﻔـﺎق‬

‫ﻣﯽ اﻓﺘﺪ و ﻣﻘﺪار آن ﺑﻪ ﺑﺎر اﻋﻤﺎل ﺷﺪه و ﺟﻨﺲ ذرات ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‪.‬‬

‫ﻓﺮوﻧﺸﺴﺖ ﻧﺎﺷﯽ از ﭘﺪﯾﺪة ﺗﺤﮑﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺧﺮوج آب از ﻻﺑﻪ ﻻي ﺧﺎك ﻫﺎي داﻧﻪ رﯾﺰ )رس و ﺳﯿﻠﺖ( ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽ ﺷـﻮد‪ .‬ﺑـﺎ‬

‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﻓﺸﺎر در وﺳﻂ ﭘﯽ ﻣﻘﺪار ﻧﺸﺴﺖ در وﺳﻂ ﭘﯽ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪ -3-2-5‬ﺗﻮزﯾﻊ ﺗﻨﺶ در زﯾﺮ ﭘﯽ‬

‫ﺑﺎر وارده از ﻃﺮف ﺳﺎزه‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ﭘﯽ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﺷﻮ د‪ .‬ﻣﯿﺰان ﮔﺴﺘﺮش آن ﺑﻪ ﻋﻮاﻣﻠﯽ ﻫﻤﭽﻮن ﻧﻮع ﺳﺎزه‪ ،‬ﺟﻨﺲ زﻣﯿﻦ‬

‫و ﺷﺮاﯾﻂ‬

‫در زﻣﯿﻨﻬﺎي ﻫﻤﮕﻦ ﺗﻨﺶ ﺑﻪ ﺻﻮرت داﯾﺮه در ﺗﻤﺎم ﺟﻬﺎت ﺑﻪ ﺻﻮرت ﯾﮑﺴﺎن ﮔﺴﺘﺮش ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ و در زﻣﯿﻦ ﻫﺎي ﻏﯿـﺮ ﻫﻤﮕـﻦ‬

‫ﺳﻄﻮح ﻻﯾﻪ ﺑﻨﺪي ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻬﻤﯽ در ﺗﻮزﯾﻊ ﺗﻨﺶ اﺳﺖ‪.‬‬

 ‫»‪«244‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫ﻣﺤﯿﻂ ﻫﻤﮕﻦ‬ ‫ﻣﺤﯿﻂ ﻧﺎ ﻫﻤﮕﻦ‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :5‬ﺗﻮزﯾﻊ ﺗﻨﺶ ﻫﺎ در زﯾﺮ ﭘﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺎﺑﻌﯽ از زاوﯾﮥ ﻻﯾﻪ ﺑﻨﺪي زﻣﯿﻦ‪.‬‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«245‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﻬﻨﺪس زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎس ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺑﺎرﺑﺮي ﻣﺠﺎز و ﻣﯿﺰان ﻧﺸﺴﺖ زﻣﯿﻦ را ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺑﺎر وارده از ﻃﺮﯾﻖ ﺳﺎزه‬

‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﺮده و اﯾﻤﻦ ﺳﺎزي را ﺑﺮاي ﻃﺮاح ﺗﻀﻤﯿﻦ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ اﮔﺮ ﻣﻘﺪار ﺑﺎر وارد ﺷﺪه از ﻃـﺮف ﭘـﯽ ﺑـﻪ زﻣـﯿﻦ ﺑﯿﺸـﺘﺮ از‬

‫ﻇﺮﻓﯿﺖ زﻣﯿﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﻌﺎدل ﻧﯿﺮوﻫﺎ در زﻣﯿﻦ ﺑﻬﻢ ﺧﻮرده و ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﺣﺎﺻﻠﻪ ﺳﺒﺐ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ زﻣـﯿﻦ زﯾـﺮ ﭘـﯽ و ﻧﺎﭘﺎﯾـﺪاري‬

‫ﺳﺎزه ﻫﺎ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪ -3-5‬ﺗﻮﻧﻞ ﻫﺎ‬

‫آﮔﺎﻫﯽ از ﻣﺸﺨﺼﺎت زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ )ﺟﻨﺲ‪ ،‬ﺷﯿﺐ و ﺿﺨﺎﻣﺖ(‪ ،‬ﺗﮑﺘﻮﻧﯿﮑﯽ )درزه ﻫﺎ‪ ،‬ﮔﺴﻞ ﻫـﺎ‪ ،‬ﭼـﯿﻦ ﺧﻮردﮔﯿﻬـﺎ( و زﻣـﯿﻦ‬

‫ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ )ﻣﻘﺎوﻣﺖ و رﻓﺘﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ( ﺳﻨﮕﻬﺎ و ﺧﺎك ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﻣﺴﯿﺮ ﺗﻮﻧﻞ ﻗﺮار دارﻧﺪ‪ .‬ﯾﮑـﯽ از ﻣﺮاﺣـﻞ اﺳﺎﺳـﯽ در‬

‫ﺗﺤﻠﯿﻞ و ﭘﺎﯾﺪاري ﺗﻮﻧﻞ ﻫﺎ اﺳﺖ‪.‬‬

‫در اداﻣﻪ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺷﺮاﯾﻂ زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ و ﺗﮑﺘﻮﻧﯿﮑﯽ ﮐﻪ در وﺿﻌﯿﺖ ﺗﻨﺶ ﻫﺎي وارد ﺑﺮ ﺗﻮﻧﻞ ﻣﺆﺛﺮﻧـﺪ‪ ،‬ﭘﺮداﺧﺘـﻪ ﻣـﯽ‬

‫ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -1-3-5‬ﻻﯾﻪ ﺑﻨﺪي زﻣﯿﻦ‬

‫ﻃﺒﻖ ﻧﻈﺮ ﺑﯿﻨﯿﺎوﺳﮑﯽ ﻣﻨﺎﺳﺒﺘﺮﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ در ﺣﻔﺎري ﯾﮏ ﺗﻮﻧﻞ زﻣﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺸﺮوي ﺗﻮﻧﻞ در ﺟﻬﺖ ﺷـﯿﺐ ﻻﯾـﻪ ﺑﻨـﺪي و‬

‫اﻣﺘﺪاد ﻻﯾﻪ ﺑﻨﺪي ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﻣﺤﻮر ﺗﻮﻧﻞ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -2-3-5‬ﭼﯿﻦ ﺧﻮردﮔﯽ زﻣﯿﻦ‬

‫ﮔﺎﻫﯽ ﺗﻮﻧﻞ از ﭼﯿﻦ ﺧﻮردﮔﯽ ﻫﺎي درون زﻣﯿﻦ ﻋﺒﻮر ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺗﻮﻧﻞ از ﯾﮏ ﺗﺎﻗﺪﯾﺲ ﻋﺒﻮر ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻨﺶ ﻫـﺎي‬

‫ﮐﺸﺸﯽ ﻧﺎﺷﯽ از ﺧﻤﺶ در ﻻﯾﻪ ﻫﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﺮد و اﮔﺮ در ﻣﺴﯿﺮ ﺗﻮﻧﻞ ﯾﮏ ﻧﺎودﯾﺲ واﻗﻊ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﯿـﻞ ﻫﺠـﻮم آب و اﻓـﺰاﯾﺶ‬

‫ﺗﻨﺶ در ﺟﺪار ﺗﻮﻧﻞ ﺑﺎﯾﺪ از آن ﺗﺎ ﺣﺪ اﻣﮑﺎن دوري ﮐﺮد و اﮔﺮ ﺗﻮﻧﻞ از ﯾﺎﻟﻬﺎي ﭼﯿﻦ ﺧﻮردﮔﯽ ﻫﺎ ﻋﺒـﻮر ﮐﻨـﺪ‪ ،‬در اﯾـﻦ ﺣﺎﻟـﺖ‬

‫ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺷﯿﺐ ﻻﯾﻪ ﻫﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻨﺶ در ﯾﮏ ﻃﺮف ﺗﻮﻧﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﻃﺒﻖ ﻧﻈﺮ ﺑﯿﻨﯿﺎوﺳﮑﯽ ﻣﻨﺎﺳﺒﺘﺮﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ در ﺣﻔﺎري ﺗﻮﻧﻞ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﭼﯿﻦ ﺧﻮرده زﻣﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺸـﺮوي ﺗﻮﻧـﻞ در ﺟﻬـﺖ‬

‫ﺷﯿﺐ ﻻﯾﻪ ﺑﻨﺪي و ﻋﻤﻮد ﺑﺮ اﻣﺘﺪاد آن ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺒﺘﺮﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ در ﺣﻔﺎري ﯾﮏ ﺗﻮﻧﻞ از ﯾﮏ ﻣﻨﻄﻘﮥ ﭼﯿﻦ ﺧـﻮرده زﻣـﺎﻧﯽ‬

‫اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﺘﺪاد ﻻﯾﻪ ﺑﻨﺪي در ﺟﻬﺖ ﻣﺤﻮر ﺗﻮﻧﻞ و داراي ﺷﯿﺒﯽ ﺑﯿﻦ ‪ 45 -90‬درﺟﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺣﺎﻟﺘﯽ ﮐﻪ ﺗﻮﻧﻞ در ﻣﻨﻄﻘﮥ ﭼﯿﻦ‬

‫ﺧﻮرده ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﻤﻮد ﺑﺮ اﻣﺘﺪاد ﻻﯾﻪ ﺑﻨﺪي ﺣﻔﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد در ﺻﻮرت ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﯾﮏ ﺗﺎﻗﺪﯾﺲ‪ ،‬ﺑـﺎ ﮔـﻮه ﻫـﺎي ﺳـﻨﮕﯽ روﺑـﺮو‬
 ‫»‪«246‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳﻘﻮط آﻧﻬﺎ ﻣﺎﻧﻊ اداﻣﻪ ﺣﻔﺎري ﻣﯽ ﺷﻮد و در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﯾﮏ ﻧـﺎودﯾﺲ روﺑـﺮو ﺷـﻮﯾﻢ وﺟـﻮد ﺟﺮﯾـﺎن آب و‬

‫ﺗﺠﻤﻊ آن در ﺗﻮﻧﻞ ﻣﺎﻧﻊ اﺻﻠﯽ در اداﻣﻪ ﺣﻔﺎري ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :6‬ﻣﺴﯿﺮ ﺗﻮﻧﻠﯽ ﮐﻪ در ﺟﻬﺖ ﻋﻤﻮد ﺑﺮ اﻣﺘﺪاد ﻻﯾﻪ ﻫﺎي زﻣﯿﻦ ﭼﯿﻦ ﺧﻮرده اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -3-3-5‬وﺟﻮد ﺷﯿﺒﻬﺎي ﺗﻨﺪ در ﻣﺴﯿﺮ ﺗﻮﻧﻞ‬

‫در ﻣﻮاﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﺗﻮﻧﻞ در ﻧﺰدﯾﮑﯽ درﯾﺎﭼﻪ ﯾﺎ رودﺧﺎﻧﻪ ﺣﻔﺮ ﺷﻮد‪ ،‬ﺷﯿﺐ ﮐﻮه ﯾﺎ ﺗﭙﻪ در اﯾﻦ ﻣﮑﺎﻧﻬﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﺗﻨﺪ اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﻮارد‬

‫ﺑﺮاي ﮐﺎﻫﺶ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺗﻮﻧﻞ ﻫﺎ را ﺑﻪ ﺷﯿﺐ ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﮐﺎﻫﺶ ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﺟﺎﻧﺒﯽ اﺣﺘﻤـﺎل وﻗـﻮع‬

‫ﻟﻐﺰش در اﯾﻦ ﺷﯿﺒﻬﺎي ﺗﻨﺪ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪. .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در اﯾﻦ ﻣﺴﯿﺮ ﭘﺎﯾﺪاري ﺷﯿﺒﻬﺎ را ﻧﯿﺰ ﺣﺘﻤﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮرﺳﯽ ﮐـﺮد‪ .‬در ﭘـﺮوزه‬

‫ﻫﺎي راﻫﯽ ﮐﻪ ﻗﺴﻤﺘﯽ از ﻣﺴﯿﺮ ﺧﻮد را از ﻧﺰدﯾﮑﯽ رودﺧﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﮔﺬراﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﺧﻄﺮ ﻟﻐﺰش ﺑﺎﯾـﺪ ﻣﺴـﯿﺮ ﺗﻮﻧـﻞ را‬

‫ﺗﻐﯿﯿﺮ داد و ﺣﺘﯽ ﻣﺴﯿﺮ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺗﺮي ﺑﺮاي آن در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫‪ - 4-3-5‬ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮔﺴﻠﯿﺪه‬

‫در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮔﺴﻠﯿﺪه ﮐﻪ ﺗﻮﻧﻞ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ از ﯾﮏ ﮔﺴﻞ ﺑﮕﺬرد و ﯾﺎ در ﻓﺮو دﯾﻮاره ﯾﺎ ﻓﺮادﯾﻮاره ﻗﺮار ﮔﯿـﺮد ﺑـﻪ ﻫﻨﮕـﺎم ﺣﻔـﺎري‬

‫وﻗﺘﯽ ﺗﻮﻧﻞ ﯾﮏ ﮔﺴﻞ ﻓﻌﺎل را ﻗﻄﻊ ﮐﻨﺪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺑﺮﺷﯽ در ﺳﻄﺢ ﮔﺴﻞ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺑﺎﻋﺚ ﻓﺮورﯾﺰش ﻗﺴﻤﺘﯽ از دﯾﻮارة ﮔﺴﻞ ﻣﯽ‬

‫ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﯽ اﻃﻼﻋﯽ از وﺟﻮد ﮔﺴﻞ ﻫﺎي ﻓﻌﺎل ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺧﻄﺮات ﺟﺎﻧﯽ و ﻣﺎﻟﯽ زﯾﺎدي را ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺣﻔﺎري ﺑﺮاي ﮐﺎرﮔﺮان ﺑـﻪ‬

‫وﺟﻮد آورد‪.‬‬

‫‪ -5-3-5‬ﺳﻄﺢ آب زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ‬

‫ﺗﻮﻧﻠﯽ ﮐﻪ در داﺧﻞ ﮐﻮه ﺣﻔﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﮥ ﯾﮏ ﭼﺎه اﻓﻘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ آﺑﻬﺎي داﺧﻞ زﻣﯿﻦ را ﺑـﻪ ﻃـﺮف ﺧـﻮد ﻣـﯽ ﮐﺸـﺪ و‬

‫ﺧﺎرج ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺣﻔﺎري ﺗﻮﻧﻞ در زﯾﺮ ﺳﻄﺢ آب زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ ،‬ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﻪ آب ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﺨﻠﯿﮥ اﯾـﻦ‬

‫آﺑﻬﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﺎ ﺷﯿﺒﺪار ﮐﺮدن ﺗﻮﻧﻞ آن را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺧﺎرج ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗﺰرﯾﻖ ﻣﻮاد ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﻧﻔـﻮذ در درزه ﻫـﺎ و‬

‫ﺷﮑﺎﻓﻬﺎي ﺳﻨﮓ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪن ﻣﺠﺎري ﻧﻔﻮذ آب و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮐﺎﻫﺶ ﻧﻔﻮذ آن ﺑﻪ درون ﺗﻮﻧﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«247‬‬

‫‪ -4-5‬ﺳﺪﻫﺎ‬

‫اﻫﻤﯿﺖ زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ در ﻋﻤﻞ اﺑﺘﺪا در ﺳﺎزه ﻫﺎي ﻫﯿﺪروﻟﯿﮑﯽ ﺑﺰرگ ﺑﻪ وﯾﮋه ﺳﺎﺧﺖ ﺳﺪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ارﺗﺒﺎط زﯾﺎدي ﺑﺎ‬

‫ﺷﺮاﯾﻂ زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻨﻄﻘﻪ دارﻧﺪ‪ ،‬اﺣﺴﺎس ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﮐﺎﻫﺶ ﻫﺰﯾﻨﻪ و ﺳﺎﺧﺖ و ﻧﮕﻬﺪاري ﺳﺪ‪ ،‬ﺑﺮرﺳﯽ دﻗﯿﻖ زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ‬

‫ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻗﺒﻞ از ﺳﺎﺧﺖ ﺳﺪ ﻻزم اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺪ ﻻر در ﺷﺮق ﺗﻬﺮان ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻋﺪم ﺑﺮرﺳﯽ درﺳﺖ زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫از ﺟﻤﻠﻪ ﺳﺪﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺻﺮف ﻫﺰﯾﻨﮥ زﯾﺎد در ﻣﮑﺎﻧﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ وﺟﻮد آﻫﮑﻪ اي ﮐﺎرﺳﺘﯽ و ﺗﮑﺘﻮﻧﯿﮏ‬

‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ آب را در ﭘﺸﺖ ﺧﻮد ﻧﮕﻪ دارد‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ‪ ،‬ﺳﺪﻫﺎ ﺑﺮاي ذﺧﯿﺮه و ﮐﻨﺘﺮل آب ﺑﺮ روي رودﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑـﺮ ﺣﺴـﺐ ﻋﻤﻠﮑﺮدﺷـﺎن ﺑـﻪ دو دﺳـﺘﻪ‬

‫ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -1‬ﺳﺪﻫﺎي ﻣﺨﺰﻧﯽ ‪ :‬اﯾﻦ ﺳﺪﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ذﺧﯿﺮة آب ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺳﺪﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺼﺎﻟﺢ و ﺷﮑﻞ ﺧﻮد ﺑـﻪ ﭘـﻨﺞ‬

‫دﺳﺘﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ‪:‬‬

‫‪ -‬ﺳﺪﻫﺎي وزﻧﯽ ﯾﺎ ﺑﺘﻨﯽ ‪ :‬اﯾﻦ ﺳﺪﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ وزن ﺧﻮد ﻓﺸﺎر آب ذﺧﯿﺮه ﺷﺪه را ﺗﺤﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -‬ﺳﺪﻫﺎي ﻗﻮﺳﯽ ﺑﺘﻨﯽ ‪ :‬ﻣﻘﻄﻊ اﯾﻦ ﺳﺪﻫﺎ ﻗﻮﺳﯽ ﺷﮑﻞ اﺳﺖ وﺟﻮد ﻗﻮس در ﭘﺸﺖ اﯾﻦ ﺳﺪ ﺳﺒﺐ ﻣـﯽ ﺷـﻮد ﮐـﻪ ﻓﺸـﺎر آب‬

‫ذﺧﯿﺮه ﺷﺪه در ﭘﺸﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ دﯾﻮاره ﻫﺎي دره ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪..‬‬

‫‪ -‬ﺳﺪﻫﺎي ﭘﺎﯾﻪ دار ﺑﺘﻨﯽ ‪ :‬اﯾﻦ ﺳﺪﻫﺎ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﭘﺎﯾﻪ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ دﯾﻮاره ﺳﺪ اﺣﺪاث ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺸﺎر آب ذﺧﯿﺮه در ﭘﺸﺖ ﺳـﺪ‬

‫را ﺑﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺳﺪ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -‬ﺳﺪﻫﺎي ﺧﺎﮐﯽ ‪ :‬ﺑﺎ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺧﺎﮐﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﮐﻪ دﯾﻮارة دره ﺑﺮاي اﺗﺼﺎل ﺳﺪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﯿﺴﺖ ﯾـﺎ از ﻧﻈـﺮ‬

‫ﻟﺮزه ﺧﯿﺰي ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﺑﺎﻻﯾﯽ دارد و ﯾﺎ ﻋﺮض رودﺧﺎﻧﻪ زﯾﺎد اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -‬ﺳﺪﻫﺎي ﺳﻨﮕﯽ ‪ :‬ﺑﺎ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺳﻨﮕﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺳﺪﻫﺎي ﺧﺎﮐﯽ رﻓﺘﺎر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -2‬ﺳﺪﻫﺎي اﻧﺤﺮاﻓﯽ ‪ :‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﻨﺤﺮف ﮐﺮدن ﻣﺴﯿﺮ آب ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺪﻫﺎي ﻣﺨﺰﻧﯽ داراي ﻣﺼﺎرف ﺑﯿﺸﺘﺮي از ﺟﻤﻠﻪ در آﺑﯿﺎري‪ ،‬ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺑﺮق و ﮐﻨﺘﺮل ﺳﯿﻞ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -1-4-5‬ﺷﺮاﯾﻂ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﺮاي ﺳﺪﻫﺎي ﻣﺨﺰﻧﯽ‬

‫ﺳﺪﻫﺎي وزﻧﯽ در ﺟﺎﯾﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻋﺮض ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع ﺳﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ‪ 2/5‬ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﺳـﺪﻫﺎ ﭼـﻮن از ﻣﺼـﺎﻟﺢ‬

‫ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ ﺑﺘﻦ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﭘﻬﻨﺎي زﯾﺎدي دارﻧﺪ‪ ،‬داراي وزن ﺑﺎﻻﯾﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬در ﻃﺮاﺣﯽ‪ ،‬ﺷﺮاﯾﻂ زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﭘـﯽ‬
 ‫»‪«248‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫ﺳﺪ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﺑﺎﯾﺴﺖ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﺳﺪﻫﺎي ﭘﺎﯾﻪ دار ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﮐﺎﻫﺶ در ﺣﺠﻢ ﻣﺼﺎﻟﺢ و ﭘﺎﯾﯿﻦ آوردن وزن و ﻫﺰﯾﻨـﻪ در‬

‫ﺳﺪﻫﺎي وزﻧﯽ در ﻣﮑﺎﻧﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺷﺮاﯾﻂ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﺮاي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺳﺪ وزﻧﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬ﺳـﺪﻫﺎي ﻗﻮﺳـﯽ‬

‫ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺟﺎﻫﺎﯾﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ اوﻻ دﯾﻮارة دره از ﻣﻮادي ﺑﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ و ﭘﺎﯾﺪاري ﺑﺎﻻ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ و ﺛﺎﻧﯿـﺎ ﻧﺴـﺒﺖ‬

‫‪1‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﺮض دره ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع ﺳﺪ ﮐﻤﺘﺮ از‬
‫‪3‬‬

‫ﭘﻬﻨﺎي اﯾﻦ ﺳﺪﻫﺎ ﮐﻤﺘﺮ از ﭘﻬﻨﺎي ﺳﺪﻫﺎي وزﻧﯽ ﭘﺎﯾﻪ دار اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺪﻫﺎي ﺧﺎﮐﯽ و ﺳﻨﮕﯽ در ﺟﺎﻫﺎﯾﯽ ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﻣـﯽ ﺷـﻮﻧﺪ ﮐـﻪ‬

‫ﻋﺮض رودﺧﺎﻧﻪ زﯾﺎد و ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﻟﺮزه ﺧﯿﺰي ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﺎﻻ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در واﻗﻊ ﻣﻨﺎﺳﺒﺘﺮﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﺮاي اﺣـﺪاث ﺳـﺪﻫﺎي‬

‫ﺑﺘﻨﯽ )وزﻧﯽ‪ ،‬ﻗﻮﺳﯽ و ﭘﺎﯾﻪ دار( زﻣﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ دره داراي ﺷﯿﺐ ﺗﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺎﯾﺪار‪ ،‬ﻣﻘﺎوم‪ ،‬ﺳﻨﮕﯽ و داراي ﻋﺮض ﮐﻢ و ارﺗﻔﺎع زﯾـﺎد‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻏﯿﺮ اﯾﻨﺼﻮرت ﺳﺎﺧﺖ ﺳﺪﻫﺎي ﺧﺎﮐﯽ ﯾﺎ ﺳﻨﮕﯽ ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -2-4-5‬ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﻣﻮاد زﻣﯿﻦ در اﻃﺮاف ﺳﺪ‬

‫ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﻣﻮاد اﻃﺮاف ﺳﺪ ﻧﯿﺰ از ﻧﮑﺎت ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬﻢ در ﻃﺮاﺣﯽ و ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻣﺤﻞ ﺳﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻬﻨﺪس زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎس ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺪاﻧﺪ‬

‫در ﭼﻪ ﺣﺎﻻﺗﯽ آب ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ از اﻃﺮاف ﺳﺪ ﻓﺮار ﮐﻨﺪ و ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان از اﯾﻦ ﻓﺮار ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﮐﺮد‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ اﻃﺮاف ﺳﺪ‬

‫را ﺳﻨﮓ ﻫﺎي آذرﯾﻦ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﺮاﻧﯿﺖ‪ ،‬ﺑﺎزاﻟﺖ‪ ،‬ﮔﺎﺑﺮو و‪ (....‬و ﯾﺎ ﺳﻨﮓ ﻫﺎي دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﻨﺎﯾﺲ‪ ،‬آﻣﻔﯿﺒﻮﻟﯿﺖ‪ ،‬ﺷﯿﺴـﺖ و‪(....‬‬

‫ﺗﺸﮑﯿﻞ دﻫﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯿﻬﺎ و آزﻣﺎﯾﺸﺎت ﺻﺤﺮاﯾﯽ وﺟﻮد درزه ﻫﺎ‪ ،‬ﮔﺴﻞ ﻫﺎ و ﻻﯾﻪ ﻫﺎي ﻫﻮازده را ﻣﺸﺨﺺ ﮐـﺮد‪ .‬زﯾـﺮا اﯾـﻦ‬

‫ﻣﮑﺎﻧﻬﺎ ﻓﻀﺎﻫﺎي ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺮاي ﻓﺮار آب از ﺳﻨﮓ اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ وﺟﻮد آب در ﻣﯿﺎن درز و ﺷـﮑﺎف ﺳـﻨﮓ ﺳـﺒﺐ‬

‫ﮐﺎﻫﺶ ﭘﺎﯾﺪاري و ﻟﻐﺰش ﺗﻮده ﻫﺎي ﺳﻨﮕﯽ ﺑﻪ درون ﻣﺨﺰن ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﻃﺮاف ﺳﺪﻫﺎ را ﺳﻨﮓ ﻫﺎي رﺳـﻮﺑﯽ ) ﻣﺎﺳـﻪ‬

‫ﺳﻨﮓ‪ ،‬ﺷﯿﻞ‪ ،‬آﻫﮏ( ﮐﻪ داراي ﻻﯾﻪ ﺑﻨﺪي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ وﺿﻌﯿﺖ ﻻﯾﻪ ﺑﻨﺪي آﻧﻬـﺎ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ دره‬

‫اي ﮐﻪ ﺳﺪ در آن واﻗﻊ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮد‪ .‬در ﺣﺎﻟﺘﯽ ﮐﻪ اﻣﺘﺪاد ﻻﯾﻪ ﺑﻨﺪي ﻣﻮازي ﺑـﺎ دره ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻧﻔـﻮذ آب ﺑـﻪ ﭘـﺎﯾﯿﻦ‬

‫دﺳﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺣﺎﻟﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﺘﺪاد ﻻﯾﻪ ﺑﻨﺪي ﻋﻤﻮد ﺑﺮ دره ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﺘﯽ ﮐﻪ ﻻﯾﻪ ﺑﻨﺪي ﻫﺎ ﻋﻤﻮد و ﯾﺎ ﻣﺨـﺎﻟﻒ ﺷـﯿﺐ‬

‫دره ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻻﯾﻪ ﺑﻨﺪي ﺧﻮد ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻣﺎﻧﻊ ﻃﺒﯿﻌﯽ از ﺧﺮوج آب ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺷﯿﺐ ﻻﯾﻪ ﺑﺴـﺘﮕﯽ‬

‫دارد‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺷﯿﺐ ﻻﯾﻪ ﺑﻨﺪي ﻋﻤﻮد و ﯾﺎ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﺎ ﺷﯿﺐ دره ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺳﺒﺘﺮﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺮاي اﺣﺪاث ﺳﺪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ زﯾﺮ ﺳﺪﻫﺎ را ﺧﺎك ﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ ﻧﻔﻮذ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﺧﺎك را ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺮد‪ .‬زﯾﺮا آب ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑـﻪ‬

‫ارﺗﻔﺎع ﻓﺸﺎر ﺧﻮد از زﯾﺮ ﺳﺪ و ﯾﺎ اﻃﺮاف آن ﻧﺸﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎ اﯾﺠـﺎد دﯾﻮارﻫـﺎي ﻧﻔﻮذﻧﺎﭘـﺬﯾﺮ در زﯾـﺮ ﺳـﺪ و ﯾـﺎ‬

‫اﻃﺮاف آن ﺗﺎ ﺣﺪ اﻣﮑﺎن از ﻧﺸﺖ آب ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«249‬‬

‫در ﺳﺪﻫﺎي ﺧﺎﮐﯽ ﺧﻮد ﺳﺪ ﻧﯿﺰ ﻋﺎﻣﻠﯽ ﺑﺮاي ﻧﺸﺖ آب اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ روش ﻫﺎي ﮐﻨﺘﺮل ﻧﺸﺖ‪ ،‬از ﻧﻔﻮذ آب ﺑـﻪ داﺧـﻞ ﺳـﺪ‬

‫ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﮐﺮد‪ .‬وﺟﻮد ﻓﯿﻠﺘﺮﻫﺎي ﺧﺎﮐﯽ در ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ و ﯾﺎ ﻫﺴﺘﻪ ﻫﺎي رﺳﯽ ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﻧﻔـﻮذ در وﺳـﻂ ﺳـﺪ از ﺟﻤﻠـﻪ روش‬

‫ﻫﺎي ﮐﻨﺘﺮل اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -3-4-5‬ﭘﯽ در ﺳﺪﻫﺎي ﻣﺨﺰﻧﯽ‬

‫ﭘﯽ ﺳﺪﻫﺎ از ﻣﻮاد ﺳﻨﮕﯽ‪ ،‬ﺧﺎﮐﯽ و ﯾﺎ ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ از آﻧﻬﺎ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺷﻨﺎﺧﺖ ﮐﺎﻣﻞ ﻣﻮاد ﺳﺎزﻧﺪه در ﭘﯽ‪ ،‬ﺑﺮرﺳﯽ ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت‬

‫ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ و ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ آﻧﻬﺎ در ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ و ﻃﺮاﺣﯽ ﺳﺪ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬﻢ اﺳﺖ‪ .‬در ﺳﺪﻫﺎي ﻣﺨﺰﻧﯽ ﭘﯽ ﺑﺎﯾﺪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﺸﺖ‪ ،‬ﭘﺎﯾﺪاري و‬

‫ﻧﻔﻮذ آب در ﺣﺪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻣﻘﺎوم ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﭘﯽ ﻫﺎي ﺳﻨﮕﯽ ﺳﺪﻫﺎ‪ ،‬ﻻﯾﻪ ﺑﻨﺪي اﻫﻤﯿﺖ ﺧﺎﺻﯽ دارد‪.‬‬

‫در ﺣﺎﻟﺘﯽ ﮐﻪ ﺷﯿﺐ ﻻﯾﻪ ﺑﻨﺪي ﭘﯽ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﺎﻻدﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺳﺒﺘﺮﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺮاي اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺤﻞ ﺳﺪ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ﻋـﻼوه ﺑـﺮ‬

‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻊ ﻧﻔﻮذ آب ﺑﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ ﺳﺪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ در زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺳﺪ ﺑﺮ روي ﯾﺎل ﯾﮏ ﺗﺎﻗﺪﯾﺲ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‬

‫ﻧﯿﺰ اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻨﻬﺎ ﻋﺎﻣﻞ ﺧﻄﺮﻧﺎك ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﻧﺎﭘﺎﯾﺪاري ﺳﺪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ ﺑﯿﻦ ﻻﯾﻪ ﻫـﺎ اﺳـﺖ‪.‬‬

‫وﻗﺘﯽ ﺳﺪ ﺑﺮ روي ﻻﯾﻪ ﻫﺎي ﺷﯿﺒﺪار ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ ،‬وزن آن ﺑﺎﻋﺚ اﻋﻤﺎل ﺗﻨﺶ در ﺑﯿﻦ ﻻﯾﻪ ﻫﺎي ﺷـﯿﺒﺪار ﻣـﯽ ﺷـﻮد‪ .‬وﺟـﻮد‬

‫ﻻﯾﻪ ﻫﺎ ﺑﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺮش ﯾﺎ ﺷﮑﺴﺖ در ﻃﻮل ﯾﮑﯽ از ﺻﻔﺤﺎت ﻻﯾﻪ ﺑﻨﺪي ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺒﺘﺮﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺮاي اﻧﺘﺨﺎب ﺳﺪ ﻫﻢ وﻗﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﯿﺐ ﻻﯾﻪ ﺑﻨﺪي ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ ﺳﺪ ﺑﺎﺷﺪ و ﯾﺎ ﺳﺪ ﺑـﺮ روي‬

‫ﯾﮏ ﻧﺎودﯾﺲ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ ،‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺟﻬﺖ ﻻﯾﻪ ﻫﺎ و وﺟﻮد ﻻﯾﻪ ﻫﺎي ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﻧﻔﻮذ آب ﺑﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺷﯿﺐ و وﺟﻮد ﮔﺴﻞ در ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ ﻧﯿﺰ ﻋﺎﻣﻠﯽ ﺑﺮاي راﺣﺘﯽ ﺣﺮﮐﺖ آب از زﯾﺮ ﺳﺪ اﺳﺖ‪ .‬در ﻧﻬﺎﯾﺖ وﻗﺘﯽ ﭘـﯽ ﺳـﺪ از ﺟﺴـﻢ‬

‫ﻣﻘﺎوم ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺟﺬب آب ﻧﺮم و ﺑﺎﻋﺚ ﺣﺮﮐﺖ ﺳﺪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺟﻠﻮ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﻨﺎﺳـﺒﺘﺮﯾﻦ ﺣﺎﻟـﺖ‬

‫ﭘﯽ در ﺳﺪﻫﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ اﺳﺖ ‪:‬‬

‫اﻟﻒ ‪ -‬از ﻻﯾﻪ ﻫﺎي ﻣﻘﺎوم ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه و ﻧﺸﺴﺖ آن در ﺑﺮاﺑﺮ وزن ﺳﺪ در ﺣﺪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﺎﺷﺪ‬

‫ب‪ -‬ﻧﻔﻮذ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﺑﺎﺷﺪ و در ﺻﻮرت ﻧﻔﻮذ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮي ﮐﻢ آن را ﺑﺎ ﺗﺰرﯾﻖ ﺳﯿﻤﺎن ﯾﺎ ﻣﻮاد ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﻔﻮذﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﮐﺮد‬

‫ج‪ -‬ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﺎﻻ دﺳﺖ ﺷﯿﺐ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫د‪ -‬ﺗﺤﺖ ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﻫﺎي ﺗﮑﺘﻮﻧﯿﮑﯽ ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺷﺪ‬

 ‫»‪«250‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫ﺳﻄﺢ آب در ﺑﺎﻻ دﺳﺖ ﺳﺪ‬

‫ﻣﺨﺰن‬
‫ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ ﺳﺪ‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ : 7‬ﻣﻨﺎﺳﺒﺘﺮﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﭘﯽ در ﺳﺪﻫﺎ‪.‬‬

‫در ﭘﯽ ﻫﺎي ﺧﺎﮐﯽ ﺳﺪﻫﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎﯾﺪ از ﻧﻔﻮذ آب و ﻧﺸﺴﺖ ﺧﺎك ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آﯾﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ روﺷﻬﺎي ﮐﻨﺘﺮﻟﯽ ﮐـﻪ‬

‫در ﺷﮑﻞ ‪ 8‬آﻣﺪه اﻣﮑﺎن ﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :8‬اﻧﻮاع روﺷﻬﺎي ﮐﻨﺘﺮل ﻧﺸﺴﺖ آب از داﺧﻞ ﺳﺪﻫﺎي ﺧﺎﮐﯽ‪.‬‬

‫در ﭘﯽ ﻫﺎي ﺳﻨﮕﯽ ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻬﻢ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ وﺟﻮد ﮔﺴﻞ ﻫﺎي ﭘﻨﻬﺎن اﺳﺖ ﺑﺎﯾﺪ از ﮔﺴﻞ ﻫﺎ دوري ﺷﻮد اﻣﺎ اﮔـﺮ اﻣﮑـﺎن آن وﺟـﻮد‬

‫ﻧﺪارد ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺷﯿﺐ ﮔﺴﻠﻬﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬﻢ اﺳﺖ ﻣﻨﺎﺳﺒﺘﺮﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖ ﺷﯿﺐ ﮔﺴﻞ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﺣـﺎﻟﺘﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﮔﺴـﻞ در‬

‫ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد ﺛﺎﻧﯿﺎ ﺷﯿﺐ آن ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﺎﻻ دﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﺛﺎﻟﺜﺎ ﺷﯿﺐ ﻻﯾﻪ ﺑﻨﺪي ﺳﻨﮕﻬﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﺎﻻ دﺳـﺖ ﺑﺎﺷـﺪ‬

‫در ﻏﯿﺮ اﯾﻦ ﺻﻮرت ﮔﺴﻞ ﻋﺎﻣﻠﯽ ﺑﺮاي ﺣﺮﮐﺖ دﯾﻮارﻫﺎي ﺧﻮد و ﻓﺮار آب ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬در ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻮاردي ﻗﺒﻞ از اﺣـﺪاث ﺳـﺪ در‬

‫اﯾﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﺗﺰرﯾﻖ ﻣﻮاد ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻧﻔﻮذ و روﺷﻬﺎي ﻣﻬﺎر‪ ،‬دو دﯾﻮاره را در ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮔﺴﻞ ﺑﻪ ﻫﻢ اﺗﺼﺎل دﻫﺪ‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«251‬‬

‫‪-5-5‬آﻫﮏ ﻫﺎي ﮐﺎرﺳﺘﯽ در اﻃﺮاف ﺳﺪﻫﺎ‬

‫در اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺤﻞ ﺳﺪ ﺑﺎﯾﺪ از ﻣﮑﺎﻧﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ از ﺳﻨﮓ آﻫﮏ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ دوري ﮐﺮد‪ ،‬زﯾﺮا ﺳـﻨﮓ آﻫـﮏ‪ ،‬ﺳـﻨﮓ رﺳـﻮﺑﯽ‬

‫ﻣﺘﺸﮑﻞ از ﮐﺮﺑﻨﺎت ﮐﻠﺴﯿﻢ اﺳﺖ و ﺑﻪ راﺣﺘﯽ در آب ﺣﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد و اﻧﺤﻼل ﺳﻨﮓ آﻫﮏ در اﺛﺮ ﻋﺒﻮر آب زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ در اﻣﺘﺪاد‬

‫ﺷﮑﺴﺘﮕﯽ ﻫﺎ اﯾﺠﺎد ﮐﺎﻧﺎل و ﺣﻔﺮه ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺳﻨﮓ آﻫﮏ ﮐﺎرﺳﺘﯽ را ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽ آورد‪ .‬وﺟﻮد اﯾﻦ ﺣﻔﺮات در اﻃﺮاف ﯾﺎ زﯾـﺮ‬

‫ﺳﺪﻫﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﻓﺮار آب و ﮐﺎﻫﺶ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺳﻨﮓ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫در ﺳﺪ ﻻر‪ ،‬ﻋﺪم ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺳﻨﮓ آﻫﮏ ﮐﺎرﺳﺘﯽ ﻻر ﺳﺒﺐ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ آب ذﺧﯿﺮه ﺷﺪه در ﭘﺸﺖ ﺳﺪ از اﯾﻦ ﺣﻔـﺮات ﺑـﺰرگ‬

‫ﻓﺮار ﮐﻨﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ آب ﭘﺸﺖ ﺳﺪ ﺑﻪ ﺣﺪ ﻣﻄﻠﻮب ﻧﻤﯽ رﺳﺪ‪.‬‬

‫‪ -6-5‬دﯾﻮارﻫﺎي ﺣﺎﺋﻞ )‪(Retaining Walls‬‬

‫دﯾﻮارﻫﺎي ﺣﺎﺋﻞ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از رﯾﺰش ﺗﻮده ﻫﺎي ﺧﺎك ﺑﻨﺎ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻃﺮح اﯾﻦ دﯾﻮارﻫﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﯿﺮوﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬

‫ﺳﺒﺐ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﺧﺎك ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اوﻟﯿﻦ ﻣﺮﺣﻠـﻪ از ﺑﺮرﺳـﯽ ﺗﻌـﺎدل دﯾـﻮار و ﺧـﺎك اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ اﻟﮕـﻮﯾﯽ ﺑـﺮاي‬

‫ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﺧﺎك ﭘﺸﺖ دﯾﻮار در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد و ﯾﺎ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺣﺎﺻﻞ از ﺧﺎك در ﭘﺸﺖ دﯾﻮار ﻣﻌﻠﻮم ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻧﯿﺮوﻫﺎي وارد ﺑﺮ دﯾﻮار ﺣﺎﺋﻞ در ﺷﮑﻞ ‪ 9‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ :9‬ﻧﯿﺮوﻫﺎي وارد ﺑﺮ ﯾﮏ دﯾﻮار ﺣﺎﺋﻞ‪.‬‬

 ‫»‪«252‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ : Pa‬ﻧﯿﺮوي ﻋﺎﻣﻞ ﺧﺎك ﭘﺸﺖ دﯾﻮار ﺣﺎﺋﻞ ﺣﺎﺻﻞ از وزن ﺧﺎك‪ : Pp ،‬ﻧﯿﺮوي ﻣﻘﺎوم ﺧﺎك ﺟﻠﻮي دﯾـﻮار‪ N ،‬و ‪ : τ‬ﻧﯿﺮوﻫـﺎي‬

‫ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﺳﻄﺢ ﮐﻒ ﻗﺎﻋﺪه‪ : c ،‬ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ ﺑﯿﻦ دﯾﻮار و ﺧﺎك‪ : Q ،‬ﺑﺎرﻫﺎي اﺿﺎﻓﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﻄﺢ ﺧـﺎك ﭘﺸـﺖ دﯾـﻮار وارد‬

‫ﻣﯽ آﯾﺪ‪ : W .‬وزن دﯾﻮار ﺣﺎﺋﻞ‪.‬‬

‫ﻓﺸﺎري ﮐﻪ از ﻃﺮف ﺧﺎك ﺑﺮ دﯾﻮارﻫﺎي ﺣﺎﺋﻞ )ﻧﮕﻬﺪارﻧﺪه( و دﯾﮕﺮ ﺳﺎزه ﻫﺎ وارد ﻣﯽ ﺷـﻮد را ﻣـﯽ ﺗـﻮان ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﺗﻘﺮﯾﺒـﯽ‬

‫ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻌﺎدﻻت ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ ﻣﻌﺎدﻻت راﻧﮑﯿﻦ )‪ (Rankine Equations‬ارزﯾﺎﺑﯽ ﮐﺮد‪ .‬اﮔﺮ دﯾﻮار ﺣﺎﺋﻞ ﻣﻘﺪاري ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺷـﻮد‪،‬‬

‫ﻓﺸﺎر ﺧﺎك ﺑﻪ ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ ﻣﻘﺪار ﺧﻮد )ﻓﺸﺎر ﻓﻌﺎل ‪ (Active Pressure‬ﻣﯽ رﺳﺪ و ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ دﯾﻮار در ﺑﺮاﺑﺮ رﯾﺰش ﻣﻮاد ﭘﺸـﺖ‬

‫ﺧﻮد ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﻓﺸﺎر ﺑﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺣﺪ ﺧﻮد ﻣﯽ رﺳﺪ )‪ . (Passive Pressure‬ﺑـﺮاي ﯾـﮏ ارزﯾـﺎﺑﯽ ﺗﻘﺮﯾﺒـﯽ ﻓﺸـﺎر‬

‫ﺟﺎﻧﺒﯽ ﺧﺎك‪ ،‬ﻟﯿﺘﻮﺳﺘﺎﺗﯿﮏ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻓﺸﺎر ﻓﻌﺎل ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ‪ 0/25‬ﻓﺸﺎر ﻟﯿﺘﻮﺳﺘﺎﺗﯿﮏ و ﻓﺸﺎر ﻣﻘﺎوم ‪4‬‬

‫ﺑﺮاﺑﺮ ﻓﺸﺎر ﻟﯿﺘﻮﺳﺘﺎﺗﯿﮏ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫در ﻣﻮرد ﺧﺎك ﻫﺎي ﻏﯿﺮ ﭼﺴﺒﻨﺪه ﺗﺤﻠﯿﻞ دﻗﯿﻖ ﺗﺮي ﺗﻮﺳﻂ ﮐﻮﻟﻤﺐ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﻓﺸﺎر ﺧـﺎك ﺑـﻪ ﯾـﮏ ﻧﯿـﺮوي‬

‫ﺑﺮآﯾﻨﺪ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻧﯿﺮوي ﺑﺮآﯾﻨﺪ )‪ (F‬ﮐﻪ ﺑﺮ دﯾﻮاري ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع )‪ (H‬و ﺷﯿﺐ )‪ (θ‬وارد ﻣﯽ ﺷﻮد از راﺑﻄﻪ زﯾﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ‪.‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪1 2‬‬ ‫)‪CosθSin(θ − ϕ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪F = γH ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫)‪Sin(ϕ − ϕ′)Sin(ϕ − 1‬‬‫‪0‬‬ ‫‪/‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪/‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ Sin(θ − ϕ)  + ‬‬ ‫‪θ‬‬ ‫‪−‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫(‪Sin‬‬ ‫)‪i‬‬ ‫‪ ‬‬

‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪:‬‬

‫‪ : γ‬وزن واﺣﺪ ﺣﺠﻢ ﺧﺎك ) ‪ : φ ،(N/m3‬زاوﯾﮥ اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ ﺧﺎك ‪ : φ' ،‬زاوﯾﻪ اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ ﺧﺎﮐﯽ ﻣـﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ‬

‫روي دﯾﻮار ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ .‬در دﯾﻮارﻫﺎي ﺧﺸﻦ ﯾﺎ زﺑﺮ '‪ φ= φ‬اﻣﺎ در دﯾﻮاره ﻫﺎي ﺻﺎف '‪ φ‬ﮐﻤﯽ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ از ‪ φ‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ‬

‫‪1‬‬ ‫‪Cosϕ‬‬ ‫'‪ φ= φ‬و ‪ i =0‬و ‪ θ = 90‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ در ﻣﯽ آﯾﺪ ‪:‬‬
‫‪F = γH2‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪(1 + 1/ 414Sinϕ)2‬‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«253‬‬

‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪:‬‬

‫‪ : γ‬وزن واﺣﺪ ﺣﺠﻢ ﺧﺎك اﺳﺖ‪.‬‬

‫در واﻗﻊ اﯾﻦ ﺣﺎﻻت اﺷﮑﺎل ﺗﻐﯿﯿﺮ ﯾﺎﻓﺘﮥ ﻣﻌﺎدﻟﻪ اﺻﻠﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺮاي ﯾﮏ ﻧﯿﺮو در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﯾﮏ دﯾـﻮار ﻗـﺎﺋﻢ ﺗﺤـﺖ ﺷـﺮاﯾﻂ‬

‫ﻫﯿﺪروﺳﺘﺎﺗﯿﮏ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮم ﮐﻠﯽ ﻣﻌﺎدﻟﻪ اﺻﻠﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ اﺳﺖ ‪:‬‬

‫‪1‬‬
‫‪F = γH2‬‬
‫‪2‬‬

‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪:‬‬

‫‪ : γ‬وزن واﺣﺪ ﺣﺠﻢ آب اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻣﺎ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻧﻈﺮي ﻓﺸﺎر ﺧﺎك ﺑﻪ ﻧﺪرت در ﻣﻮرد ﯾﮏ دﯾﻮار ﺣﺎﺋﻞ ﺧﺎص ﺻﺪق ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬زﯾﺮا ﻣﻌﻤـﻮﻻ ﻣﺸﺨﺼـﺎت ﻓﯿﺰﯾﮑـﯽ‬

‫ﺧﺎك ﭘﺸﺖ دﯾﻮار ﺑﺎ ﺷﯿﺐ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫ﮔﺎﻫﯽ از دﯾﻮار ﻫﺎي ﺣﺎﺋﻞ ﺑﻪ ﺻﻮرت دﯾﻮارﻫﺎي ﺣﺎﺋﻞ ﺗﻘﻮﯾﺖ ﮐﻨﻨﺪه اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬دﯾﻮار ﺣﺎﺋﻞ ﻗﺎﺋﻢ ﺷﺎﻣﻞ ﻗﻄﻌـﺎت ﺑﺘﻨـﯽ‬

‫در ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﺘﺼﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻮارﻫﺎي ﻓﻠﺰي ﮔﺎﻟﻮاﻧﯿﺰه ﺷﺪة ﺑﻠﻨﺪ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﻣﺘﺼـﻞ ﻣـﯽ ﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬ﯾـﮏ دﯾـﻮار ﺣﺎﺋـﻞ‬

‫ﺗﻘﻮﯾﺖ ﮐﻨﻨﺪه داراي ﻻﯾﻪ ﻫﺎﯾﯽ از ﻧﻮارﻫﺎي ﻓﻠﺰي ﯾﺎ ﭘﻠﯿﻤﺮ‪ ،‬ﻣﯿﻠﻪ‪ ،‬ﺳﯿﻢ و ﯾﺎ رﺷﺘﻪ ﻫﺎي درﻫﻢ ﻣﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﮐـﻪ در داﺧـﻞ ﺧـﺎك‬

‫ﭘﺸﺖ دﯾﻮار ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﺟﻬﺖ اﻧﺘﻬﺎﯾﯽ ﻧﻮارﻫﺎ در روﯾﮥ دﯾﻮار ﺣﺎﺋﻞ ﻗﺮار دارﻧﺪ‪ .‬ﻧﻮارﻫﺎي ﻣﺘﺼﻞ ﮐﻨﻨﺪة دﯾﻮار ﺣﺎﺋﻞ ﺑﻪ ﭘﺸﺖ‬

‫آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﯿﺮون ﺷﯿﺐ ﻧﺪارﻧﺪ و ﻋﻠﺖ آن ﺑﺎر ﻋﻤﻮدي ﻧﺎﺷﯽ از ﺧـﺎك روي آﻧﻬﺎﺳـﺖ‪ .‬اﯾـﻦ اﺗﺼـﺎﻻت‪ ،‬دﯾـﻮار را در ﻣﻘﺎﺑـﻞ‬

‫ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ زﻣﯿﻦ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -7-5‬ﺷﻤﻊ ﻫﺎ )‪(Pile‬‬

‫ﯾﮑﯽ از ﻗﺪﯾﻤﯽ ﺗﺮﯾﻦ روﺷﻬﺎي ﭘﯽ ﺳﺎزي در ﺧﺎك ﻫﺎي ﻧﺮم اﺳﺘﻔﺎده از ﺷﻤﻊ ﻫﺎ اﺳﺖ‪ .‬در ﺟﺎﯾﯽ ﮐـﻪ ﺧـﺎك ﺑـﻪ وﺳـﯿﻠﮥ ﭘـﯽ‬

‫ﺗﺨﺖ ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺎري را ﺗﺤﻤﻞ ﮐﻨﺪ ﺷﻤﻊ ﻫﺎي ﺑﺎرﺑﺮ ﺑﺎ زﯾﺮ ﭘﺎﯾﻪ ﻫﺎ )‪ (Caissions‬ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﺷـﻤﻊ ﻫـﺎ دو‬

‫ﻧﻮﻋﻨﺪ‪ .‬ﺷﻤﻊ ﻫﺎي اﺻﻄﮑﺎﮐﯽ )‪ (Friction Piles‬و ﺷﻤﻊ ﺗﮑﯿﻪ ﮔﺎﻫﯽ‪ .‬ﺷﻤﻊ ﻫﺎي اﺻﻄﮑﺎﮐﯽ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ اﺻـﻄﮑﺎك ﺟـﺎﻧﺒﯽ ﺑـﺎ‬

‫ﺧﺎﮐﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ آن در ﺗﻤﺎس اﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﺣﺎﺋﻞ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻃﻮل ﺗﯿﺮ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﻄﺤﯽ ﮐﻪ ﺑـﺮاي ﻧﮕـﺎه داﺷـﺘﻦ ﺑـﺎر‬

‫ﻻزم اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺷﻤﻊ ﺗﮑﯿﻪ ﮔﺎﻫﯽ ﺑﻄﻮر ﺳﺎده ﺑﺎر را ﺑﻪ ﯾﮏ ﻻﯾﻪ ﺳﺨﺖ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣـﯽ ﮐﻨـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﺷـﻤﻊ در اﺻـﻞ‬

‫اﻣﺘﺪاد ﯾﮏ ﺳﺘﻮن ﻋﻤﻮدي از ﺳﺎزة روﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﺧﺎﮐﯽ ﮐﻪ دو را دور ﺷﻤﻊ را ﻓﺮا ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺗﮑﯿﻪ ﮔﺎه ﺟﺎﻧﺒﯽ‬

‫را ﺑﺮاي آن ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽ ﺳﺎزد‪ .‬ﺑﺮاي ﺑﺎرﺑﺮي ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺷﻤﻊ ﻫﺎ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮔﺮوﻫﯽ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮد‪ .‬در ﺑﻌﻀﯽ ﻗﺴﻤﺘﻬﺎ ﻣﻤﮑﻦ‬
 ‫»‪«254‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫اﺳﺖ ﻣﺎﻫﯿﺖ اﺻﻄﮑﺎﮐﯽ و در ﻗﺴﻤﺖ ﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﻣﺎﻫﯿﺖ ﺗﮑﯿﻪ ﮔﺎه اﻧﺘﻬﺎﯾﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺗﯿﺮﻫﺎ را ﻣﯽ ﺗﻮان از ﺟـﻨﺲ ﭼـﻮب‪،‬‬

‫ﺑﺘﻦ ﯾﺎ ﻓﻮﻻد ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﺗﯿﺮﻫﺎي ﭼﻮﺑﯽ اﮔﺮ ﮐﺎﻣﻼ ﺧﯿﺲ ﯾﺎ ﮐﺎﻣﻼ ﺧﺸﮏ ﺑﺎﺷﻨﺪ دوام ﺑﺎﻻﯾﯽ دارﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ در ﻧﺎﺣﯿﻪ اي ﺑﺎ رﻃﻮﺑﺖ‬

‫ﻣﺘﻐﯿﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻄﺢ اﯾﺴﺘﺎﺑﯽ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ دﭼﺎر ﭘﻮﺳﯿﺪﮔﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺷﻦ ﻫﺎي ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه از ﺷﻦ ﻫﺎ و ﻣﺎﺳﮥ ﻣﺘﺮاﮐﻢ در ﺧﺎك ﻫﺎي ﻣﺴﺘﻌﺪ رواﻧﮕﺮاﯾﯽ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ روﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﺑﺎرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ‬

‫ﯾﮏ ﺷﻤﻊ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺤﻤﻞ ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از روش اﺳﺘﺎﺗﯿﮏ )ﮐﻪ در آن از ﻣﻌﺎدﻻت اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد( و روش دﯾﻨﺎﻣﯿﮏ )ﮐـﻪ‬

‫در آن از ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﯿﺰان ﻓﺮو راﻧﺪه ﺷﺪن ﺗﯿﺮ در زﻣﯿﻦ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﺑﺎر ﻧﻬﺎﯾﯽ ﺗﺨﻤﯿﻦ زده ﻣﯽ ﺷﻮد( اﺳﺘﻔﺎده ﮐـﺮد‪ .‬ﻗـﺪﯾﻤﯽ‬

‫ﺗﺮﯾﻦ روش ﺑﺮاي ارزﯾﺎﺑﯽ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺑﺎرﺑﺮي ﺷﻤﻊ ﻫﺎي ﮐﻮﺑﯿﺪه ﺷﺪه‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮﻣﻮل راﻧﺸﯽ دﯾﻨﺎﻣﯿﮏ اﺳﺖ‪ .‬در اﯾـﻦ ﻓﺮﻣـﻮل‬

‫ﻫﺎ‪ ،‬ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺑﺎرﺑﺮي ﻧﻬﺎﯾﯽ ﺗﯿﺮ ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺖ ﻋﻤﻮدي ﺗﯿﺮ‪ ،‬ﻃﯽ ﺿﺮﺑﮥ ﭼﮑﺶ ﮐﻮﺑﻨﺪه )ﮔﯿﺮش ﭼﮑﺶ( ﻣﺮﺗﺒﻂ ﻣـﯽ ﺷـﻮد‪ .‬ﻣﺮﺳـﻮم‬

‫ﺗﺮﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮل دﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ﺷﻤﻊ ﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ اﺳﺖ ‪:‬‬

‫‪Wr h‬‬
‫= ‪Pu‬‬
‫‪S +0 / 025m‬‬

‫ﮐﻪ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪:‬‬

‫‪ : Pu‬ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺑﺎرﺑﺮي ﻧﻬﺎﯾﯽ ﺗﯿﺮ )‪ : Wr ، (N‬وزن ﺗﯿﺮﮐﻮب‪ : h ،‬ارﺗﻔﺎع ﺳﻘﻮط ﺗﯿﺮﮐﻮب )‪ (m‬و ‪ : S‬ﻣﯿﺰان ﻧﻔـﻮذ ﺗﯿـﺮ در ﻫـﺮ‬

‫ﺿﺮﺑﻪ )‪ (m‬در ﻃﻮل ‪ 15cm‬آﺧﺮ ﮐﻮﺑﺶ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﻌﺎدﻻت زﯾﺎدي وﺟﻮد دارﻧﺪ ﮐﻪ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺑﺎرﺑﺮي ﻋﻤﻮدي ﺗﯿﺮ را ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻬﻨﺪﺳﯿﻦ ﺗﺠﺮﺑﯽ از ﺗﺠﺮﺑـﻪ و‬

‫ﺻﺮﻓﻪ ﺟﻮﯾﯽ ﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻏﻠﺐ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺷﻤﻊ ﺿﺮﺑﻪ وارد ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﯾﺎ ﺿﺮﺑﻪ را رد ﮐﻨﻨﺪ ﯾﺎ اﯾﻨﮑـﻪ‬

‫زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ ﺗﻌﺪاد ﺿﺮﺑﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻓﺮو راﻧﺪن ﺷﻤﻊ ﺗﺎ ﯾﮏ ﻣﻘﺪار ﺧﺎص ﻻزم اﺳﺖ‪ ،‬دﺳﺖ ﯾﺎﺑﯿﻢ‪.‬‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«255‬‬

‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺳﻮاﻻت ﺗﺴﺘﯽ‬

‫‪ -1‬در ﺑﺮرﺳﯽ زﻣﯿﻦ زﯾﺮ ﭘﯽ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯿﺰان ﻋﻤﻖ ﺑﺮرﺳﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﺪام ﻋﺎﻣﻞ ﺑﺴﺘﮕﯽ ﻧﺪارد؟‬

‫‪ (3‬ﻋﻤﻖ ﺳﻄﺢ آب زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ ‪ (4‬ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻣﻮاد زﻣﯿﻦ‬ ‫‪ (2‬ﺑﺎر وارد ﺑﻪ زﻣﯿﻦ‬ ‫‪ (1‬اﺑﻌﺎد ﭘﯽ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‬

‫‪ -2‬اﮔﺮ در ﯾﮏ ﺷﯿﺐ ﻣﺘﺸﮑﻞ از ﺧﺎك ﻫﺎي اﺻﻄﮑﺎﮐﯽ‪ ،‬زاوﯾﮥ ﺷﯿﺐ ‪ 50‬درﺟﻪ‪ ،‬زاوﯾﮥ اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ ‪ 35‬درﺟﻪ و‬

‫ارﺗﻔﺎع ﺷﯿﺐ ‪ 5‬ﻣﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻓﺎﮐﺘﻮر اﻃﻤﯿﻨﺎن در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻟﻐﺰش ﮐﺪام اﺳﺖ؟‬

‫‪2/1 (4‬‬ ‫‪1/70(3‬‬ ‫‪1/59(2‬‬ ‫‪0/59(1‬‬

‫‪ -3‬ﻣﺸﮑﻼت ﺳﺎﺧﺖ ﺳﺎزه روي ﺧﺎك دﺳﺘﯽ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻧﺸﺴﺖ ‪.........‬‬

‫‪ (2‬زﯾﺎد و ﻏﯿﺮ ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ‬ ‫‪(1‬زﯾﺎد و ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ‬

‫‪ (4‬ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ رﻃﻮﺑﺖ‬ ‫‪ (3‬ﻓﺼﻠﯽ ﺑﻪ وﯾﮋه در زﻣﺴﺘﺎن‬

‫‪ -4‬در ﮐﺪام ﻣﻮرد اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺴﯿﺮ ﯾﮏ راه ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮ اﺳﺖ ؟‬

‫‪ (2‬ﺑﻪ ﻣﻮازات ﻣﺤﻮر ﻧﺎودﯾﺲ‬ ‫‪ (1‬ﺑﻪ ﻣﻮازات ﻣﺤﻮر ﺗﺎﻗﺪﯾﺲ‬

‫‪ (4‬ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﻣﺤﻮر ﻧﺎودﯾﺲ‬ ‫‪ (3‬ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﻣﺤﻮر ﺗﺎﻗﺪﯾﺲ‬

‫‪ -5‬ﭘﺎﯾﺪاري ﯾﮏ ﺗﻮﻧﻞ در ﻃﻮل ﻣﺤﻮر آن زﻣﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ ﮐﻪ ﻣﺤﻮر ﺗﻮﻧﻞ ‪..........‬‬

‫‪ (2‬ﻣﻮازي ﺑﺎ اﻣﺘﺪاد ﻻﯾﻪ ﺑﻨﺪي ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ (1‬ﺑﺎ اﻣﺘﺪاد ﻻﯾﻪ زاوﯾﻪ ﺑﺴﺎزد‪.‬‬

‫‪ (4‬ﻣﺴﺘﻘﻞ از اﻣﺘﺪاد ﻻﯾﻪ ﺑﻨﺪي ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ (3‬ﻋﻤﻮد ﺑﺮ اﻣﺘﺪاد ﻻﯾﻪ ﺑﻨﺪي ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -6‬ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم وﻗﻮع زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺗﺨﺮﯾﺐ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه ﻧﺎﺷﯽ از ﻋﺒﻮر ﻣﻮج ﻫﺎي ﺳﻄﺤﯽ )‪ (R‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻮن‬

‫ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﻮج در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ﻣﻮج ﻫﺎي ﺣﺠﻤﯽ داراي ‪:‬‬

‫‪ (2‬ﺳﺮﻋﺖ ﺣﺮﮐﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮ‬ ‫‪ (1‬ﻣﯿﺮاﯾﯽ ﮐﻤﺘﺮ‬

‫‪ (4‬ﻃﻮل ﻣﻮج ﺑﯿﺸﺘﺮ و ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﮐﻤﺘﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ (3‬ﻃﻮل ﻣﻮج ﮐﻤﺘﺮ و ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -7‬ﺑﺮاي ﺗﻀﻤﯿﻦ ﭘﺎﯾﺪاري ﯾﮏ ﺳﺎزه ﮐﻪ روي ﻻﯾﻪ اي از ﺧﺎك اﺷﺒﺎع ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﯿﺮي ﮐﺪام ﯾﮏ از روش‬

‫ﻫﺎي زﯾﺮ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮ اﺳﺖ؟‬

‫‪ (2‬ﺗﺰرﯾﻖ دوﻏﺎب ﺳﯿﻤﺎن ﺑﻪ درون ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺧﺎك‬ ‫‪(1‬ﺗﺠﮑﯿﻢ ﺧﺎك از ﻃﺮﯾﻖ ﭘﯿﺶ ﺑﺎرﮔﺬاري‬

‫‪ (4‬ﻣﺘﺮاﮐﻢ ﻧﻤﻮدن ﺧﺎك ﺑﻪ ﺻﻮرت دﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ‬ ‫‪ (3‬زﻫﮑﺸﯽ آﺑﻬﺎي زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ‬

 ‫»‪«256‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ -8‬ﮐﺪام ﻣﻮرد در ﺑﺮﻧﺎﻣﮥ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ ﯾﮏ ﻃﺮح ﺳﺪ ﺳﺎزي ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد؟‬

‫‪ (1‬اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻮع ﺳﺪ‪ ،‬ﻃﺮاﺣﯽ ﻗﺴﻤﺘﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ آن‪ ،‬ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ روش ﻫﺎي اﺟﺮاي آن‪.‬‬

‫‪ (2‬ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﯿﺰان ﻧﺸﺴﺖ ﺳﺪ‪ ،‬ﻧﺤﻮة ﭘﺎﯾﺪاري ﺗﮑﯿﻪ ﮔﺎه ﻫﺎ‪ ،‬ارزﯾﺎﺑﯽ ﻧﻮﺳﺎﻧﺎت ﺳﻄﺢ اﯾﺴﺘﺎﺑﯽ آب‪.‬‬

‫‪ (3‬ﺟﻤﻊ آوري اﻃﻼﻋﺎت‪ ،‬ﺑﺎزدﯾﺪﻫﺎي ﺻﺤﺮاﯾﯽ‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮداري و اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﯾﺶ ﻫﺎي ﻣﺤﺪود‪.‬‬

‫‪ (4‬ﺣﻔﺮ ﮔﻤﺎﻧﻪ و ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮداري ﻣﻨﻈﻢ‪ ،‬اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﯾﺸﺎت ﻓﺸﺮده‪ ،‬ﺗﻌﯿﯿﻦ وﺿﻌﯿﺖ آﺑﻬﺎي زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ‪.‬‬

‫‪ -9‬ﮐﺪام ﯾﮏ از ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎي زﯾﺮ ﺳﺒﺐ ﻧﺎﭘﺎﯾﺪاري ﯾﮏ داﻣﻨﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد؟‬

‫‪ (2‬ﺧﺎﮐﺒﺮداري از ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺎﻻي داﻣﻨﻪ‬ ‫‪ (1‬ﺧﺎﮐﺒﺮداري از ﻗﺴﻤﺖ ﭘﺎﺷﻨﮥ داﻣﻨﻪ‬

‫‪ (4‬ﺧﺎﮐﺮﯾﺰي در ﻃﻮل ﺳﻄﺢ داﻣﻨﻪ‬ ‫‪ (3‬ﺧﺎﮐﺮﯾﺰي در ﻗﺴﻤﺖ ﭘﺎﺷﻨﮥ داﻣﻨﻪ‬

‫‪ -10‬ﮐﺪام ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﺎﻧﻊ وﻗﻮع ﭘﺪﯾﺪة ﻣﺎﺳﻪ روان در ﭘﺎﯾﺎب ﺳﺪﻫﺎي ﺑﺘﻮﻧﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد؟‬

‫‪ (1‬ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﻓﺸﺎر زه‪ ،‬ﻓﺸﺎر ﻣﻮﺋﺮ و ﺗﺮاواﯾﯽ ﺧﺎك را ﮐﺎﻫﺶ دﻫﺪ‪.‬‬

‫‪ (2‬ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﻓﺸﺎر زه را اﻓﺰاﯾﺶ و ﻓﺸﺎر ﻣﺆﺛﺮ را ﮐﺎﻫﺶ دﻫﺪ‪.‬‬

‫‪ (3‬ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﻓﺸﺎر زه را ﮐﺎﻫﺶ و ﻓﺸﺎر ﻣﺆﺛﺮ را اﻓﺰاﯾﺶ دﻫﺪ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﻓﺸﺎر زه و ﻓﺸﺎر ﻣﺆﺛﺮ را ﮐﺎﻫﺶ دﻫﺪ‪.‬‬

‫‪ -11‬ﮐﺪام ﮔﺰﯾﻨﻪ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﺳﺪﻫﺎ را ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن آﻧﻬﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ؟‬

‫‪ (2‬ﺑﺰرگ‪ ،‬ﮐﻮﭼﮏ‪ ،‬ﺧﺎﮐﯽ‬ ‫‪ (1‬ﺧﺎﮐﯽ‪ ،‬ﺑﺘﻨﯽ‪ ،‬ﻣﺮﮐﺐ‬

‫‪ (4‬وزﻧﯽ‪ ،‬ذﺧﯿﺮه اي‪ ،‬اﻧﺤﺮاﻓﯽ‬ ‫‪ (3‬ﻣﺨﺰﻧﯽ‪ ،‬ﺗﻨﻈﯿﻤﯽ‪ ،‬ﻧﯿﺮوﮔﺎﻫﯽ‬

‫‪ -12‬ﭘﺎﯾﺪاري ﺷﯿﺐ ﻫﺎي ﻣﺘﺸﮑﻞ از ﺧﺎك ﻫﺎي اﺻﻄﮑﺎﮐﯽ ﺗﺎﺑﻊ ﭼﻪ ﻋﻮاﻣﻠﯽ اﺳﺖ؟‬

‫‪ (2‬زاوﯾﮥ ﺷﯿﺐ و وزن ﺗﻮدة ﺧﺎك‬ ‫‪ (1‬زاوﯾﻪ ﻫﺎي ﺷﯿﺐ و اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ‬

‫‪ (4‬ﮔﺸﺘﺎور ﻣﺆﻟﻔﮥ اﻓﻘﯽ وزن‬ ‫‪ (3‬زاوﯾﮥ اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ و وزن ﺗﻮدة ﺧﺎك‬

‫‪ -13‬ﺑﻪ ﮐﺪام دﻟﯿﻞ زﻫﮑﺶ آب از ﯾﮏ داﻣﻨﮥ ﺧﺎﮐﯽ ﻓﺎﻗﺪ ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ ﺑﺎﻋﺚ ﭘﺎﯾﺪاري آن ﻣﯽ ﺷﻮد؟‬

‫‪ (2‬ﺳﺒﺐ اﻓﺰاﯾﺶ زاوﯾﮥ اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪ (1‬ﺳﺒﺐ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯿﺰان ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ ﺧﺎك ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ (4‬ﺳﺒﺐ ﺗﻐﯿﯿﺮاﺗﯽ در ‪ PH‬ﺧﺎك ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪ (3‬ﺳﺒﺐ ﮐﺎﻫﺶ ﻓﺸﺎر آب ﺑﯿﻦ ﻣﻨﻔﺬي ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«257‬‬

‫‪ -14‬ﺳﺪﻫﺎي ﺧﺎﮐﯽ در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ﺳﺪﻫﺎي ﺑﺘﻨﯽ داراي ‪ .......................‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ (4‬وزن ﮐﻤﺘﺮي‬ ‫‪ (3‬ﺳﻄﺢ ﻗﺎﻋﺪة ﺑﯿﺸﺘﺮي‬ ‫‪ (2‬ﻃﻮل ﺗﺎج ﺑﯿﺸﺘﺮي‬ ‫‪ (1‬ارﺗﻔﺎع ﮐﻤﺘﺮي‬

‫‪ -15‬در ﻋﺒﻮر ﺑﺰرﮔﺮاه از ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺎرﻧﯽ ﭼﻪ ﻣﺴﺎﯾﻠﯽ را ﺑﺎﯾﺪ در ﻧﻈﺮ داﺷﺖ؟‬

‫‪ (2‬ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ از ﻣﻨﻄﻘﮥ ﻣﺎرﻧﯽ ﻋﺒﻮر ﻧﮑﺮد‪.‬‬ ‫‪ (1‬ﺿﺨﺎﻣﺖ ﺧﺎﮐﺮﯾﺰ ﺗﺄﺛﯿﺮي در ﭘﺎﯾﺪاري ﺑﺰرﮔﺮاه ﻧﺪارد‪.‬‬

‫‪ (4‬ﺿﺨﺎﻣﺖ ﺧﺎﮐﺮﯾﺰ را زﯾﺎدﺗﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫‪ (3‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 1‬و ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -16‬ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺗﺨﺮﯾﺐ در ﺳﺎزه ﻫﺎي ﺳﻄﺤﯽ زﻣﺎﻧﯽ دﯾﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﻮج ﻫﺎي اﻻﺳﺘﯿﮏ داراي ﻃﻮل ﻣﻮج ‪ ...........‬و‬

‫ﻓﺮﮐﺎﻧﺲ‪ ............‬ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﮐﻤﺘﺮ‪ ،‬ﮐﻤﺘﺮ‬ ‫‪ (3‬ﮐﻤﺘﺮ‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ‬ ‫‪ (2‬ﺑﯿﺸﺘﺮ‪ ،‬ﮐﻤﺘﺮ‬ ‫‪ (1‬ﺑﯿﺸﺘﺮ‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ‬

‫‪ -17‬ﮐﺪام ﮔﺮوه از ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي زﯾﺮ ﺑﺮ ﻃﻮل ﺗﻮﻧﻞ ﺑﺪون ﭘﻮﺷﺶ در ﯾﮏ ﺗﻮدة ﺳﻨﮓ ﺗﺎﺛﯿﺮ دارد؟‬

‫‪ (1‬ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ درزه ﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻓﺸﺎري و ﻣﺪول ﯾﺎﻧﮓ‬

‫‪ (2‬ﻣﺪول ﯾﺎﻧﮓ‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ و ﻓﺎﺻﻠﻪ درزه ﻫﺎ‬

‫‪ ،RQD (3‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻓﺸﺎرﺷﯽ‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ و ﻧﺴﺒﺖ ﭘﻮآﺳﻮن‬

‫‪ ،RQD (4‬ﻃﻮل درزه ﻫﺎ‪ ،‬ﻓﺎﺻﻠﻪ درزه ﻫﺎ و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻓﺸﺎري‬

‫‪ -18‬ﭘﺎﯾﺪاري ﺷﯿﺒﻬﺎي ﺧﺎﮐﯽ ﺑﺎ‪...........‬‬

‫‪ (2‬ارﺗﻔﺎع و ﺷﯿﺐ راﺑﻄﮥ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ دارد‪.‬‬ ‫‪ (1‬ارﺗﻔﺎع و ﺷﯿﺐ راﺑﻄﮥ ﻣﻌﮑﻮس دارد‪.‬‬

‫‪ (4‬ﺷﯿﺐ راﺑﻄﮥ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ و ﺑﺎ ارﺗﻔﺎع راﯾﻄﮥ ﻣﻌﮑﻮس دارد‪.‬‬ ‫‪ (3‬ﺷﯿﺐ راﺑﻄﮥ ﻣﻌﮑﻮس و ﺑﺎ ارﺗﻔﺎع ارﺗﺒﺎط ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ دارد‪.‬‬

‫اﯾﺠﺎد ﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﺷﮑﺎﻓﻬﺎي اﯾﺠﺎد ﺷﺪه در ﺗﻮده ﺧﺎك ﺗﺎ ﭼﻪ ﻋﻤﻘﯽ ﮔﺴﺘﺮش‬ ‫‪100KN / m2‬‬ ‫‪ -19‬اﮔﺮ زﻟﺰﻟﻪ اي ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ‬

‫ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ؟ )وزن ﻣﺨﺼﻮص ﺧﺎك ‪ 20KN / m3‬و زاوﯾﮥ اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ‪ φ =20‬اﺳﺖ‪(.‬‬

‫‪ (4‬ﺣﺪود ‪ 50‬ﻣﺘﺮ‬ ‫‪23/2 m (3‬‬ ‫‪14/62m (2‬‬ ‫‪13/74m (1‬‬

‫‪ -20‬ﺳﺪﻫﺎي ﺧﺎﮐﯽ در ﭼﻪ ﻣﻨﺎﻃﻘﯽ ﻣﻨﺎﺳﺒﺘﺮﻧﺪ؟‬

‫‪ (1‬در ﻣﻨﺎﻃﻘﯽ ﮐﻪ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪..‬‬

‫‪ (2‬در ﻣﻨﺎﻃﻘﯽ ﮐﻪ ﻋﺮض رودﺧﺎﻧﻪ ﮐﻢ و در ﮐﻒ رودﺧﺎﻧﻪ آﺑﺮﻓﺖ ﺿﺨﯿﻢ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪..‬‬

‫‪ (3‬در ﻣﻨﺎﻃﻘﯽ ﮐﻪ ﻋﺮض رودﺧﺎﻧﻪ زﯾﺎد و در ﮐﻒ رودﺧﺎﻧﻪ آﺑﺮﻓﺖ ﺿﺨﯿﻢ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪..‬‬

‫‪ (4‬ﻫﻤﮥ ﻣﻮارد‪.‬‬
 ‫»‪«258‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ -21‬ﻓﺸﺎر ﻧﺎﺷﯽ از وزن ﯾﮏ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن در ﻋﻤﻖ ﺑﻪ ﭼﻪ ﻋﻮاﻣﻠﯽ ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد؟‬

‫‪ (2‬ﻋﻤﻖ‪ ،‬ﻋﺮض ﭘﯽ و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺧﺎك ﭘﯽ‬ ‫‪ (1‬ﻋﻤﻖ‪ ،‬ﺷﮑﻞ ﭘﯽ و وزن ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‬

‫‪ (4‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺧﺎك ﭘﯽ و ﻣﺪول ﯾﺎﻧﮓ ﺧﺎك ﭘﯽ‬ ‫‪ (3‬ﻋﻤﻖ‪ ،‬ﺟﻨﺲ ﺧﺎك ﭘﯽ و وزن ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‬

‫‪ -22‬در ﻣﻨﻄﻘﮥ ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ و ﻟﺮزه ﺧﯿﺰ ﺑﺎ وﺟﻮد دره اي ﺑﺎز و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻗﺮﺿﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﭼﻪ ﺳﺪي را روي ﭘﯽ آﺑﺮﻓﺘﯽ ﺗﻮﺻﯿﻪ‬

‫ﻣﯽ ﮐﻨﯿﺪ؟‬

‫‪ (4‬ﺑﺘﻨﯽ وزﻧﯽ‬ ‫‪ (3‬ﺑﺘﻨﯽ ﻗﻮﺳﯽ‬ ‫‪ (2‬ﺑﺘﻨﯽ ﭘﺎﯾﻪ دار‬ ‫‪ (1‬ﺧﺎﮐﯽ‬

‫‪ -23‬در ﻣﻮرد ﺳﺪﻫﺎي ﭘﺎﯾﻪ دار ‪ Butlress dam‬ﮐﺪام ﮔﺰﯾﻨﻪ ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ؟‬

‫‪ (1‬ﺑﺮ روي رودﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﭘﻬﻦ و ﻋﺮﯾﺾ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪..‬‬

‫‪ (2‬ﺑﺮاي ﻣﻨﺎﻃﻖ زﻟﺰﻟﻪ ﺧﯿﺰ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪..‬‬

‫‪ (3‬در دره ﻫﺎﯾﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﺿﺨﺎﻣﺖ آﺑﺮﻓﺖ زﯾﺎد ﺑﺎﺷﺪ‪..‬‬

‫‪ (4‬در ﻧﻘﺎﻃﯽ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ دﯾﻮارة دره از ﺳﻨﮓ ﻫﺎي ﻣﻘﺎوم ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -24‬در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﭼﯿﻦ ﺧﻮرده‪ ،‬ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺮاي ﺣﻔﺮ ﺗﻮﻧﻞ‪ ،‬زﻣﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﺘﺪاد ﺗﻮﻧﻞ در ﺟﻬﺖ ‪:‬‬

‫‪ (2‬ﺧﻼف ﺷﯿﺐ ﻻﯾﻪ ﺑﻨﺪي و ﻣﻮازي ﺑﺎ اﻣﺘﺪاد آن ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ (1‬ﺧﻼف ﺷﯿﺐ ﻻﯾﻪ ﺑﻨﺪي و ﻋﻤﻮد ﺑﺮ اﻣﺘﺪاد آن ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﺷﯿﺐ ﻻﯾﻪ ﺑﻨﺪي و اﻣﺘﺪاد آن ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ (3‬ﺷﯿﺐ ﻻﯾﻪ ﺑﻨﺪي و ﻋﻤﻮد ﺑﺮ اﻣﺘﺪاد آن ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -25‬ﮐﺪام ﯾﮏ از روش ﻫﺎي زﯾﺮ ﺟﺰو روﺷﻬﺎي ﺑﺮرﺳﯽ ﭘﺎﯾﺪاري ﺷﯿﺒﻬﺎ ﺑﻪ روش ﻗﻄﻌﻪ اي اﺳﺖ؟‬

‫‪ (4‬ﻣﻮر‬ ‫‪ (3‬ﻫﻮك و ﺑﺮي‬ ‫‪ (2‬ﺑﯿﺸﺎب‬ ‫‪ (1‬ﮐﻮﻟﻤﺎن‬

‫‪ -26‬ﺣﺠﻢ ﻣﺮده ﺳﺪ ﺑﻪ ﭼﻪ ﻋﻮاﻣﻠﯽ ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد؟‬

‫‪ (2‬ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﻣﻮاد ﻣﻌﻠﻖ ﻣﻮﺟﻮد در آب ورودي ﺳﺪ‬ ‫‪ (1‬ﺑﻪ ﻣﯿﺰان اﻣﻼح ﻣﻮﺟﻮد در آب ورودي ﺳﺪ‬

‫‪ (4‬ﺑﻪ ﺣﺠﻢ ﻣﺨﺰن ﺳﺪ‬ ‫‪ (3‬ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع ﺳﺪ‬

‫‪ -27‬در ﭼﻪ ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﻣﺴﯿﺮ ﺗﻮﻧﻞ ﻣﻨﺎﺳﺒﺘﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ؟‬

‫‪ (3‬ﺑﻪ ﻣﻮازات ﻣﺤﻮر ﺗﺎﻗﺪﯾﺲ ‪ (4‬ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﻣﺤﻮر ﻧﺎودﯾﺲ‬ ‫‪ (2‬ﺑﻪ ﻣﻮازات ﻃﻮل ﮔﺴﻞ‬ ‫‪ (1‬ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﻣﺤﻮر ﺗﺎﻗﺪﯾﺲ‬

‫‪ -28‬ﺧﻂ ﻓﻮﻗﺎﻧﯽ ﺟﺮﯾﺎن در ﯾﮏ ﺳﺪ ﺧﺎﮐﯽ ﯾﮏ ‪ ..............‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﺳﻬﻤﯽ‬ ‫‪ (3‬ﺑﯿﻀﯽ‬ ‫‪ (2‬داﯾﺮه‬ ‫‪ (1‬ﺧﻂ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‬

 ‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«259‬‬

‫‪ -29‬در ﺻﻮرﺗﯿﮑﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺗﺮاﮐﻤﯽ ﺳﻨﮓ ﻫﺎ در ﯾﮏ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺟﻬﺖ اﺣﺪاث ﯾﮏ ﺳﺪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﯿﺰان ﻣﺪول‬

‫اﻻﺳﺘﯿﮏ در ﯾﮏ ﺗﮑﯿﻪ ﮔﺎه ﻧﺴﺒﺘﺎ ﮐﻤﺘﺮ از ﺗﮑﯿﻪ ﮔﺎه دﯾﮕﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ ﭼﻪ ﺗﺄﺛﯿﺮي ﺑﺮ ﭘﺎﯾﺪاري ﺳﺪ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ؟‬

‫‪ (2‬ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﺑﺎ ﭘﺎﯾﺪاري ﺳﺪ ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫‪ (1‬ﺑﺎﻋﺚ ﮐﺎﻫﺶ ﭘﺎﯾﺪاري ﺳﺪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ (4‬ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ اي ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫‪ (3‬ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﯾﺶ ﭘﺎﯾﺪاري ﺳﺪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -30‬ﺟﻬﺖ اﺣﺪاث ﯾﮏ ﺳﺪ ﺧﺎﮐﯽ ﺑﺮ روي رﺳﻮﺑﺎت ﯾﺨﭽﺎﻟﯽ و ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ اﯾﻦ رﺳﻮﺑﺎت‪ ،‬ﮐﺪام ﯾﮏ از‬

‫ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي زﯾﺮ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ در ﻃﺮاﺣﯽ ﺳﺪ ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد؟‬

‫‪ (2‬زاوﯾﻪ اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه )‪(Φr‬‬ ‫‪ (1‬زاوﯾﮥ اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ ﻧﻬﺎﯾﯽ)‪(Φult‬‬

‫‪ (4‬ﻣﯿﺰان ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ ‪c‬‬ ‫‪ (3‬زاوﯾﮥ ﺷﮑﺴﺖ )‪(θ‬‬

‫‪ -31‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روش ﻣﻨﺎﺳﺐ‪ ،‬ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺧﺎﮐﺮﯾﺰ ‪ 45‬درﺟﮥ ذﯾﻞ در ﻫﻨﮕﺎم ﺳﺎﺧﺖ ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟) از اﺛﺮ ﺗﺮك‬

‫ﮐﺸﺸﯽ ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ( اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺴﺌﻠﻪ ‪ ،γ= KN/m 18 3 :‬ﻣﺴﺎﺣﺖ ﮔﻮه = ‪ 94‬ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ‪0c' ،KN/m50= cu 3 ،‬‬

‫=‪،‬‬

‫)ﺳﺮاﺳﺮي‪-‬ﻋﻤﺮان‪(72-‬‬ ‫‪.π = 3 ،Φ '= 30°‬‬

‫‪2 /3 ( 2‬‬ ‫‪ (1‬ﺻﻔﺮ‬

‫‪ (4‬ﻫﯿﭻ ﮐﺪام‬ ‫‪0/7 (3‬‬

‫‪ -32‬ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﯾﮏ ﻻﯾﮥ ﻣﺎﺳﻪ اي را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ روي ﯾﮏ ﺑﺴﺘﺮ ﺳﻨﮕﯽ ﻣﻮرب ﻣﺴﻄﺢ ﻗﺮار دارد‪ .‬ﺳﻄﺢ آزاد‬

‫و وزن ﻣﺨﺼﻮص اﺷﺒﺎع ﻣﺎﺳﻪ‬ ‫‪φ′ = 34°‬‬ ‫ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺮ ﺳﻄﺢ زﻣﯿﻦ ﻣﻨﻄﺒﻖ اﺳﺖ و زاوﯾﮥ اﺻﻄﮑﺎك ﻣﺎﺳﻪ و ﺳﻨﮓ‬

‫اﺳﺖ‪ .‬ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﻣﺎﺳﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻟﻐﺰش ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﺪام اﺳﺖ؟)وزن ﻣﺨﺼﻮص آب را ﺑﻪ ﺗﻘﺮﯾﺐ‬ ‫‪γ sat = 22KN / m3‬‬

‫‪ γ ω = 22KN / m3‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ(‬

‫‪SF= 4/3 (1‬‬

‫‪tan 16° = 0 / 29‬‬ ‫‪SF= 2/2 (2‬‬

‫‪tan 34° = 0 / 67‬‬
‫‪SF= 1/28 (3‬‬

‫=‪SF‬‬ ‫‪ (4‬ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ‬

 ‫»‪«260‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ -33‬در ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﺑﺮ روي ﺳﻄﺢ ﺷﯿﺒﺪار )‪ (P‬ﺑﺎ زاوﯾﮥ ‪ ،α‬ﭼﻬﺎر ﻻﯾﻪ ﺧﺎك اﺻﻄﮑﺎﮐﯽ ﻫﺮ ﮐﺪام ﺑﻪ ﺿﺨﺎﻣﺖ ‪ 1‬ﻣﺘﺮ و‬

‫ﻣﺸﺨﺼﺎت داده ﺷﺪه وﺟﻮد دارد و ﺑﺮ روي ﺳﻄﺢ ﺷﯿﺒﺪار )‪ (tan δ = 0 / 85 tan φ‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ )‪ : δ‬زاوﯾﮥ اﺻﻄﮑﺎك ﺧﺎك ﻻﯾﻪ‬

‫‪ 4‬ﺑﺎ ﺻﻔﺤﻪ ‪ .(P‬زاوﯾﮥ ‪ α‬را ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ زﯾﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺗﺮﺗﯿﺐ رﯾﺰش ﻻﯾﻪ ﻫﺎ ﺑﻪ ﮐﺪام ﺻﻮرت اﺳﺖ؟‬

‫‪ (1‬اول ﻻﯾﮥ ‪ 1‬و ﺑﻌﺪ ﺗﻤﺎم ﻻﯾﻪ ﻫﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ‬

‫‪ (2‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ‪ 1‬و ‪ 2‬در اﺑﺘﺪا ﺳﭙﺲ ‪3‬و ‪4‬‬

‫‪ (3‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ‪ 1‬و ‪2‬و ‪3‬و ‪4‬‬

‫‪ (4‬ﻫﺮ ﭼﻬﺎر ﻻﯾﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ‬

‫‪ -34‬ﺷﯿﺮواﻧﯽ ﻧﺎ ﻣﺤﺪودي در ﺷﺮاﯾﻂ اﺷﺒﺎع ﺑﺎ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﺮاﯾﻂ ﭘﺎﯾﺪاري آن ﭼﮕﻮﻧﻪ‬

‫اﺳﺖ؟‬

‫‪ (1‬ﭘﺎﯾﺪار اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (2‬ﻧﺎﭘﺎﯾﺪار اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (3‬در ﺻﻮرت ﮐﺎﻫﺶ زاوﯾﮥ ﺷﯿﺐ‪ ،‬ﺷﯿﺮواﻧﯽ ﭘﺎﯾﺪار اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﺷﺮاﯾﻂ ﭘﺎﯾﺪاري آن ﺑﺴﺘﮕﯽ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻪ ﺿﺨﺎﻣﺖ ﻻﯾﮥ ﺧﺎك دارد‪.‬‬

‫‪ -35‬ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن در ﭘﺎﯾﺪاري ﮐﻮﺗﺎه ﻣﺪت ﮔﻮدﺑﺮداري اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ‪ ،‬در ﯾﮏ ﻻﯾﻪ ﺧﺎك رس اﺷﺒﺎع ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺷﮑﻞ‬

‫زﯾﺮ‪ ،‬ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟)ﻃﻮل ﻗﻮس داﯾﺮة ﻟﻐﺰش ‪ m20‬و ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺑﻠﻮك ﻟﻐﺰﺷﯽ‪ m100 2‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ(‬

‫‪0/55 (1‬‬

‫‪γ‬‬
‫‪sat =20KN / m3‬‬ ‫‪1/15 (2‬‬
‫‪c u = 60KN / m2‬‬
‫‪1 /8 ( 3‬‬
‫‪φu = 0‬‬

‫‪2 /1 ( 4‬‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«261‬‬

‫‪ -36‬ﯾﮏ ﺗﺮاﻧﺸﮥ ﻗﺎﺋﻢ ﺧﺎك رﺳﯽ اﺷﺒﺎع ﺑﺎ ( ‪ =Φu = 3 t/m 2, γ = 2 t/m 2 (cu , 0‬ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن‬

‫ﺑﺮاي دوران ﺣﻮل ﻧﻘﻄﮥ ‪ O‬ﺑﺎ ﺳﻄﺢ ﻟﻐﺰش ﻓﺮﺿﯽ رﺑﻊ داﯾﺮه )‪ (AB‬ﭼﻪ ﻣﯿﺰان اﺳﺖ؟‬

‫‪π‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪(2‬‬ ‫‪(1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪π‬‬

‫‪2‬‬
‫‪π (4‬‬ ‫‪(3‬‬
‫‪π‬‬

‫‪ -37‬ﻧﺴﺒﺖ ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺷﯿﺮواﻧﯽ روﺑﻪ رو در ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺸﮏ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺘﯽ ﮐﻪ ﺟﺮﯾﺎن ﻣﻘﺎﺑﻞ در آن ﺑﺮﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬

‫در ارﺗﻔﺎع ‪ =m 1 H‬ﮐﺪام اﺳﺖ؟‬

‫‪4 (1‬‬
‫‪γ sat = 20KN / m3‬‬
‫‪γ = 18KN / m3‬‬ ‫‪3 (2‬‬
‫‪γ ω = 10KN / m3‬‬
‫‪2 (3‬‬

‫‪1 (4‬‬

‫(‬ ‫‪ -38‬در ﭼﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ اي از ﺳﻄﺢ آزاد )‪ ( ?=H‬ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ ﻟﻐﺰش ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 2‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؟) ‪3 = 1 / 7‬‬

‫‪6 /1 m ( 1‬‬

‫‪5 /8 m ( 2‬‬

‫‪5 m (3‬‬

‫‪4 /3 m ( 4‬‬

‫‪ -39‬ﺳﻄﺢ ﻟﻐﺰش ﺑﺤﺮاﻧﯽ در ﯾﮏ ﺷﯿﺮواﻧﯽ ﻫﺮ ﺳﻄﺢ ﻟﻐﺰﺷﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ‪..........‬‬

‫‪ (1‬از ﭘﺎي ﺷﯿﺮواﻧﯽ ﮔﺬﺷﺘﻪ و داراي ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (2‬از ﭘﺎي ﺷﯿﺮواﻧﯽ ﮔﺬﺷﺘﻪ و داراي ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (3‬ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

 ‫»‪«262‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ -40‬اﮔﺮ در ﺷﮑﻞ ﻫﺎي زﯾﺮ ‪ γ= H 100‬و ‪ β =° 40‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺳﻄﺢ )‪ (1-1‬در ﮐﺪام ﺣﺎﻟﺖ از ﺑﻘﯿﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ‬

‫اﺳﺖ؟‬

‫‪d (4‬‬ ‫‪c (3‬‬ ‫‪b (2‬‬ ‫‪a (1‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«263‬‬

‫ﭘﺎﺳﺨﻨﺎﻣﻪ ﺳﻮاﻻت ﺗﺴﺘﯽ‬

‫‪ -1‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -2‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -3‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -4‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -5‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -6‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -7‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -8‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -9‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -10‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -11‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -12‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -13‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫زﻫﮑﺸﯽ آب از داﻣﻨﮥ ﺧﺎﮐﯽ ﻓﺎﻗﺪ ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﮐﺎﻫﺶ ﻓﺸﺎر آب ﺑﯿﻦ ﻣﻨﻔﺬي ﺑﺎﻋﺚ ﭘﺎﯾﺪاري آن ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -14‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -15‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -16‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -17‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -18‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -19‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -20‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -21‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

 ‫»‪«264‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ -22‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -23‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -24‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -25‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -26‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -27‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -28‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -29‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -30‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -31‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫در ﻫﻨﮕﺎم ﺳﺎﺧﺖ ﺧﺎﮐﺮﯾﺰ ﻓﺮﺻﺖ زﻫﮑﺸﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد و از ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي زﻫﮑﺸﯽ ﻧﺸﺪه اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫وزن ﮔﻮه‬ ‫‪W = A×γ = 94×18 = 1692KN/ m‬‬

‫ﻃﻮل ﻗﻮس‬ ‫‪115‬‬ ‫‪115‬‬

‫=‪l‬‬ ‫= ‪×2πR‬‬ ‫‪× 2× 3 ×10 = 19 /17m‬‬
‫‪360‬‬ ‫‪360‬‬
‫‪M‬‬ ‫‪c ×l×R‬‬ ‫‪50×19 /17 ×10‬‬
‫‪SFo = r = u‬‬ ‫=‬ ‫‪= 2 / 26‬‬
‫)‪Ma W× dw 16 / 92× (8 / 5 − 6‬‬

‫‪ -32‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫‪γ ′ tan φ′ 22 − 10 tan 34°‬‬

‫= ‪SF‬‬ ‫×‬ ‫=‬ ‫×‬ ‫‪= 1 / 28‬‬
‫‪γ sat tan β‬‬ ‫‪22‬‬ ‫‪tan 16°‬‬

‫‪ -33‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -34‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

‫در ﺣﺎﻟﺖ وﺟﻮد ﺗﺮاوش ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از راﺑﻄﮥ زﯾﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ ‪:‬‬

‫‪γ′‬‬ ‫‪tan φ′‬‬ ‫‪c′‬‬ ‫‪2 − 1 tan 27‬‬ ‫‪0/ 5‬‬ ‫‪1 0/ 6‬‬
‫= ‪SF‬‬ ‫×‬ ‫‪+‬‬ ‫=‬ ‫×‬ ‫‪+‬‬ ‫‪= +‬‬
‫‪γ sat‬‬ ‫‪tan β γ sat H × sin β cos β‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪tan 27 2 × H × sin 27 × cos 27 2 H‬‬

‫در ﺧﺎك ﭼﺴﺒﻨﺪه ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ارﺗﻔﺎع )‪ (H‬ﺿﺮﯾﺐ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪ -35‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪ .‬زﯾﺮا ‪:‬‬

«265» ‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

M r cu × l × R 60× 20×15
SFo = = = = 1/ 8
Ma W × dw (100× 20) × 5

: ‫ زﯾﺮا‬.‫ ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‬2 ‫ ﮔﺰﯾﻨﮥ‬-36

1
2 × ( × 2π × 3) × 3
M r cu × l × R 4 π
SFo = = = =
Ma W × dw 1 2 4× 3 2
( × π × 3 × 2) ×
4 3π

: ‫ زﯾﺮا‬.‫ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‬3 ‫ ﮔﺰﯾﻨﮥ‬-37

tan φ′
‫ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺸﮏ‬ SF1 =
tan β SF1 γ sat 20
⇒ = = =2
SF2 γ′ 20 − 10
γ′ tan φ′
‫ﺣﺎﻟﺖ اﺷﺒﺎع‬ SF2 = ×
γ sat tan β
: ‫ زﯾﺮا‬.‫ ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‬3 ‫ ﮔﺰﯾﻨﮥ‬-38

tan φ′ c′ tan φ′ c′
SF = + = +
tan β γH ′ × sin β× cos β tan β γH × sin β
tan 45 15 1/ 5
2= + ⇒2= 3+ ⇒ H = 5m
tan 30 20× H × sin 30° H

.‫ ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‬3 ‫ ﮔﺰﯾﻨﮥ‬-39

.‫ ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‬3 ‫ ﮔﺰﯾﻨﮥ‬-40

 ‫»‪«266‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺗﺴﺖ‬

‫‪ -1‬ﮐﺪام ﻋﺒﺎرت در ﺧﺼﻮص ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺳﻨﮓ ﻫﺎي رﺳﻮﺑﯽ ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ؟‬

‫‪ (1‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﺟﻨﺲ ﺳﯿﻤﺎن ﻣﺘﻐﯿﺮﺗﺮ از ﺟﻨﺲ ﺳﻨﮓ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺳﻨﮓ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (2‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﺟﻨﺲ ﺳﯿﻤﺎن ﻧﺮم ﺗﺮ از ﺟﻨﺲ ﺳﻨﮓ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺳﻨﮓ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (3‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﺟﻨﺲ ﺳﯿﻤﺎن ﺳﺨﺖ ﺗﺮ از ﺟﻨﺲ ﺳﻨﮓ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺳﻨﮓ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﺟﻨﺲ ﺳﯿﻤﺎن ﺑﺎ ﺟﻨﺲ ﺳﻨﮓ ﯾﮑﺴﺎن ﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺳﻨﮓ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -2‬ﻋﻤﻖ ﺣﻔﺮ ﮔﻤﺎﻧﻪ اﮐﺘﺸﺎﻓﯽ ﺑﺮاي ﯾﮏ ﭘﯽ ﺳﻄﺤﯽ ﺑﺎ ﭘﻬﻨﺎي ‪ 120‬ﻣﺘﺮ ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬

‫‪ 340 (4‬ﻣﺘﺮ‬ ‫‪ 180 (3‬ﻣﺘﺮ‬ ‫‪ 120 (2‬ﻣﺘﺮ‬ ‫‪ 90 (1‬ﻣﺘﺮ‬

‫‪ -3‬ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮداري از ﻣﺼﺎﻟﺢ درﺷﺖ داﻧﻪ ﮐﺪام ﻧﻮع ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮔﯿﺮي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮ اﺳﺖ؟‬

‫‪ (4‬ﭘﯿﺴﺘﻮﻧﯽ‬ ‫‪ (3‬دوﮐﻔﻪ اي اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬ ‫‪ (2‬اﺳﺘﻮاﻧﻪ اي دو ﺟﺪاره‬ ‫‪ (1‬اﺳﺘﻮاﻧﻪ اي ﺗﮏ ﺟﺪاره‬

‫‪ -4‬ﻧﻘﺸﮥ زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺗﻬﯿﻪ ﺷﺪه ﺑﺮاي ﺳﺎﺧﺘﮕﺎه ﯾﮏ ﻧﯿﺮوﮔﺎه ﮐﻪ در آن اﻃﻼﻋﺎت ﻟﺮزه ﺧﯿﺰي ﻧﺸﺎن داده‬

‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻪ ﻧﻮع ﻧﻘﺸﻪ اي ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ؟‬

‫‪ (4‬ﭼﻨﺪ ﻣﻨﻈﻮره – ﺟﺎﻣﻊ‬ ‫‪ (3‬ﭼﻨﺪ ﻣﻨﻈﻮر‪ -‬ﺗﻔﮑﯿﮑﯽ‬ ‫‪ (2‬ﺗﮏ ﻣﻨﻈﻮره ‪ -‬ﺟﺎﻣﻊ‬ ‫‪ (1‬ﺗﮏ ﻣﻨﻈﻮره‪ -‬ﺗﻔﮑﯿﮑﯽ‬

‫‪ -5‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ روش ﺗﺮﺳﯿﻤﯽ داﯾﺮة ﻣﻮﻫﺮ زاوﯾﮥ ﺳﻄﺢ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﭼﻨﺪ درﺟﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ در ﻃﻮل ﺳﻄﺢ‬

‫ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﻣﻘﺪار ﺧﻮد ﺑﺮﺳﺪ؟‬

‫‪90 (4‬‬ ‫‪60 (3‬‬ ‫‪45 (2‬‬ ‫‪30 (1‬‬

‫‪ -6‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ آب در ﺳﻄﺢ زﻣﯿﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ در ﻋﻤﻖ ‪ 10‬ﻣﺘﺮي ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ‪ γ = 20KN / m3‬و‬

‫و در ﺳﻄﺢ زﻣﯿﻦ ﺑﺎرﮔﺬاري ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 100KN / m2‬اﻋﻤﺎل ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬ ‫‪γ ω = 10KN / m3‬‬

‫‪200KN / m2‬‬ ‫‪(4‬‬ ‫‪120KN / m2‬‬ ‫‪(3‬‬ ‫‪100KN / m2‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫‪80KN / m2‬‬ ‫‪(1‬‬

‫‪ -7‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ ﯾﮏ ﺗﻮده ﺳﻨﮓ ﺑﺎ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﻘﺪار ‪................ RQD‬‬

‫‪ (4‬ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ دارد‪.‬‬ ‫‪ (3‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ (2‬ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫‪ (1‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«267‬‬

‫‪ -8‬در ﺷﺮاﯾﻂ ﯾﮑﺴﺎن ﺑﻮدن ﻣﯿﺰان ﻫﻮازدﮔﯽ و ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ‪ ،‬ﮐﺪام ﺳﻨﮓ ﻫﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ‬

‫ﺗﺮاﮐﻤﯽ در آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺮاﮐﻢ ﻣﺤﻮري ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﻨﺪ؟‬

‫‪ (4‬ﮔﺮاﻧﯿﺖ ﻫﺎ‬ ‫‪ (3‬ﺷﯿﺴﺖ ﻫﺎ‬ ‫‪ (2‬ﺳﻨﮓ ﻫﺎي اﻫﮑﯽ‬ ‫‪ (1‬ﺑﺎزاﻟﺖ ﻫﺎ‬

‫‪ -9‬ﮐﺪام ﭘﺪﯾﺪه در ﺧﺎك ﻫﺎي ﺧﻮب داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﺘﺪاول ﺗﺮ اﺳﺖ؟‬

‫‪ (4‬رﻣﺒﻨﺪﮔﯽ‬ ‫‪ (3‬واﮔﺮاﯾﯽ‬ ‫‪ (2‬روان ﮔﺮاﯾﯽ‬ ‫‪ (1‬رﮔﺎﺑﯽ‬

‫‪ -10‬ﭘﺎﯾﺪاري ﯾﮏ داﻣﻨﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ اﻣﺘﺪاد ﺳﻄﺢ ﻧﺎ ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ ‪............‬‬

‫‪ (2‬ﺑﺎ اﻣﺘﺪاد داﻣﻨﻪ زاوﯾﻪ ﺑﺴﺎزد‪.‬‬ ‫‪ (1‬ﻋﻤﻮد ﺑﺮ اﻣﺘﺪاد داﻣﻨﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﻣﺴﺘﻘﻞ از اﻣﺘﺪاد داﻣﻨﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ (3‬ﻣﻮازي ﺑﺎ اﻣﺘﺪاد داﻣﻨﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -11‬ﺑﺎ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ‪ RQD‬ﭼﻪ ﺧﺼﻮﺻﯿﺎﺗﯽ از ﺗﻮدة ﺳﻨﮓ ﻣﻮرد ارزﯾﺎﺑﯽ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد؟‬

‫‪ (4‬ﺷﺎﺧﺺ دوام ﭘﺬﯾﺮي‬ ‫‪ (3‬ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺗﻮده ﺳﻨﮓ‬ ‫‪ (2‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺗﺮاﮐﻤﯽ‬ ‫‪ (1‬ﻣﯿﺰان ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي‬

‫‪-12‬اﮔﺮ ﺿﺮﯾﺐ ﯾﮑﻨﻮاﺧﺘﯽ ﺧﺎك ‪ Cu <4‬و ﺿﺮﯾﺐ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ‪ Cc< 1/5‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻄﺎﺑﻖ رده ﺑﻨﺪي ﻣﺘﺤﺪ )ﯾﻮﻧﯿﻔﺎﯾﺪ( ﻧﻮع‬

‫ﺧﺎك ﮐﺪام ﻋﻼﻣﺖ اﺧﺘﺼﺎري را دارا ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؟‬

‫‪SP (4‬‬ ‫‪SW (3‬‬ ‫‪GP (2‬‬ ‫‪GW (1‬‬

‫‪ -13‬در ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺗﻮده ﺳﻨﮓ ﺑﻪ روش ﺑﺎرﺗﻮن ‪ .Q-system‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻫﺮ ﯾﮏ از ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ‪ Jn‬و ‪ Jr‬ﺑﻪ‬

‫ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺎﻋﺚ ‪:‬‬

‫‪ (2‬ﮐﺎﻫﺶ و اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﻘﺪار ‪ Q‬ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪ (1‬اﻓﺰاﯾﺶ و اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﻘﺪار ‪ Q‬ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ (4‬اﻓﺰاﯾﺶ و ﮐﺎﻫﺶ ﻣﻘﺪار ‪ Q‬ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪ (3‬ﮐﺎﻫﺶ و ﮐﺎﻫﺶ ﻣﻘﺪار ‪ Q‬ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -14‬در ﺳﺮاﯾﻄﯽ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ﺑﻪ ﺗﻨﺶ ﻗﺎﺋﻢ ‪  στ ‬ﺑﺮاي ﯾﮏ ﺧﺎك ﻓﺎﻗﺪ ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 1‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زاوﯾﮥ‬
‫‪4‬‬ ‫‪ ‬‬

‫اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ ﺧﺎك ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬

‫‪76° (4‬‬ ‫‪45° (3‬‬ ‫‪26° (2‬‬ ‫‪14° (1‬‬

‫‪ -15‬از ﻣﯿﺎن آزﻣﺎﯾﺶ ﻫﺎي ﻣﺘﺪاول در ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺧﺎك ﮐﺪام ﻧﻮع ﺑﻪ ﺷﺮاﯾﻂ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻧﺰدﯾﮏ ﺗﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ؟‬

‫‪ (2‬ﺑﺮش ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‬ ‫‪ (1‬ﺗﮏ ﻣﺤﻮري‬

‫‪ (4‬آزﻣﺎﯾﺶ ﻧﻔﻮذ اﺳﺘﺎﻧﺪارد )‪(SPT‬‬ ‫‪ (3‬ﺳﻪ ﻣﺤﻮري‬

 ‫»‪«268‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ -16‬ﭼﻪ ﻧﻮع ﺳﺪﻫﺎﯾﯽ را ﻣﯽ ﺗﻮان روي ﭘﯽ ﻫﺎي آﺑﺮﻓﺘﯽ اﺣﺪاث ﻧﻤﻮد؟‬

‫‪ (4‬ﺑﺘﻨﯽ ﭘﺎﯾﻪ دار‬ ‫‪ (3‬ﺑﺘﻨﯽ وزﻧﯽ‬ ‫‪ (2‬ﺑﺘﻨﯽ ﻗﻮﺳﯽ‬ ‫‪ (1‬ﺧﺎﮐﯽ‬

‫‪ -17‬در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﭘﺪﯾﺪة اﻧﺤﻼل ﭘﺬﯾﺮي ﺳﻨﮓ ﻫﺎ ﻧﻘﺶ ﮐﺪام ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻬﻢ ﺗﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ؟‬

‫‪ (2‬در ﺟﻪ ﺣﺮارت آب‬ ‫‪ (1‬ﺳﻄﺢ در ﻣﻌﺮض ﺗﻤﺎس ﺑﺎ آب‬

‫‪ (4‬ﺗﺮﮐﯿﺐ ﮐﺎﻧﯽ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺳﻨﮓ‬ ‫‪ (3‬ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ آب‬

‫‪-18‬ﮐﺪام ﺷﺎﺧﺺ ﺟﻬﺖ ارزﯾﺎﺑﯽ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺗﻮدة ﺳﻨﮓ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ؟‬

‫‪) σ c (2‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺗﺮاﮐﻤﯽ ﺗﮏ ﻣﺤﻮري(‬ ‫‪RQD(1‬‬

‫‪) Core recovery (4‬ﻣﻐﺰه ﺑﺎزﯾﺎﻓﺘﯽ(‬ ‫‪) Is (3‬ﺷﺎﺧﺺ ﺑﺎ رﻧﻘﻄﻪ اي(‬

‫‪ -19‬ﺷﺮط ﻻزم ﺑﺮاي ﻟﻐﺰش ﺻﻔﺤﻪ اي در ﯾﮏ ﺳﻨﮓ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻬﺖ ﺷﯿﺐ ﺳﻄﺢ ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ در ‪ ..........‬ﺷﯿﺐ داﻣﻨﻪ‬

‫و زاوﯾﮥ ﺷﯿﺐ آن ‪ ..............‬زاوﯾﮥ ﺷﯿﺐ داﻣﻨﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﺟﻬﺖ‪ -‬ﮐﻤﺘﺮ‬ ‫‪ (3‬ﺟﻬﺖ‪ -‬ﺑﯿﺸﺘﺮ‬ ‫‪ (2‬ﺟﻬﺖ‪ -‬ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫‪ (1‬ﺧﻼف ﺟﻬﺖ‪ -‬ﮐﻤﺘﺮ‬

‫‪ -20‬ﺳﻨﮕﯽ ﺗﺤﺖ ﺗﻨﺶ ﺳﻪ ﻣﺤﻮري ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ)ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ( ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ در ﭼﻪ ﺻﻔﺤﻪ اي اﺗﻔﺎق ﻣﯽ‬
‫‪σ١‬‬ ‫اﻓﺘﺪ و ﻣﻘﺪار آن ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬

‫‪σ − σ3‬‬ ‫‪σ + σ3‬‬

‫‪θ = 45°, τmax = 1‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫‪θ = 60°, τmax = 1‬‬ ‫‪(1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪σ٣‬‬ ‫‪σ٣‬‬
‫‪σ + σ3‬‬ ‫‪σ − σ3‬‬
‫‪θ = 90°, τmax = 1‬‬ ‫‪(4‬‬ ‫‪θ = 30°, τmax = 1‬‬ ‫‪(3‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪σ١‬‬

‫‪ -21‬در ﭼﻪ ﺣﺎﻟﺘﯽ ﺷﺎﺧﺺ رواﻧﯽ ﺧﺎك ﻣﻌﺎدل ﺻﻔﺮ اﺳﺖ؟‬

‫‪ (2‬رﻃﻮﺑﺖ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺧﺎك در ﺣﺪ رﻃﻮﺑﺖ ﺧﻤﯿﺮي ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ (1‬رﻃﻮﺑﺖ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺧﺎك در ﺣﺪ رﻃﻮﺑﺖ رواﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ (4‬رﻃﻮﺑﺖ رواﻧﯽ ﺧﺎك ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ (3‬رﻃﻮﺑﺖ ﺧﻤﯿﺮي ﺧﺎك ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«269‬‬

‫‪ -22‬ﭘﺪﯾﺪة ﻣﯿﻌﺎن )‪ (Liquefation‬در ﭼﻪ ﻧﻮع ﺧﺎك ﻫﺎﯾﯽ دﯾﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد؟‬

‫‪ (1‬ﺧﺎك ﻫﺎي ﭼﺴﺒﻨﺪه‪ ،‬درﺷﺖ داﻧﻪ‪ ،‬اﺷﺒﺎع و ﺑﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ ﻣﯿﻨﯿﻤﻢ و در ﺣﺎﻟﺖ ﺳﺴﺖ‪.‬‬

‫‪ (2‬ﺧﺎك ﻫﺎي ﭼﺴﺒﻨﺪه‪ ،‬رﯾﺰ داﻧﻪ‪ ،‬اﺷﺒﺎع و ﺑﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ و در ﺣﺎﻟﺖ ﺳﺴﺖ‪.‬‬

‫‪ (3‬ﺧﺎك ﻫﺎي ﻏﯿﺮ ﭼﺴﺒﻨﺪه‪ ،‬رﯾﺰداﻧﻪ‪ ،‬اﺷﺒﺎع و ﺑﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ ﺻﻔﺮ و در ﺣﺎﻟﺖ ﺳﺴﺖ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﺧﺎك ﻫﺎي ﻏﯿﺮﭼﺴﺒﻨﺪه‪ ،‬درﺷﺖ داﻧﻪ‪ ،‬اﺷﺒﺎع و در ﺣﺎﻟﺖ ﺳﺴﺖ‪.‬‬

‫‪ -23‬ﻧﻤﻮﻧﻪ اي از ﺧﺎك ﻣﺎﺳﻪ اي ﻏﯿﺮ ﭼﺴﺒﻨﺪه ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺮش ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﮔﺴﯿﺨﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﻧﯿﺮوي ﺑﺮﺷﯽ‬

‫و ﻗﺎﺋﻢ در ﻟﺤﻈﮥ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ‪ 65‬و ‪ KN / m2 130‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زاوﯾﮥ اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ ﺧﺎك ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬

‫‪63/4 (4‬‬ ‫‪32/6 (3‬‬ ‫‪30 (2‬‬ ‫‪26/6 (1‬‬

‫‪ -24‬در ﭼﻪ ﺳﻨﮓ ﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎﯾﺪ اﻧﺘﻈﺎر رﻓﺘﺎر ﺧﺰش داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ؟‬

‫‪ (4‬ﻏﯿﺮ ﺷﮑﻨﻨﺪه و ﺷﮑﻞ ﭘﺬﯾﺮ‬ ‫‪ (3‬ﺷﮑﻨﻨﺪه و ﺷﮑﻞ ﭘﺬﯾﺮ‬ ‫‪ (2‬ﺗﺮد و ﻣﻘﺎوم‬ ‫‪ (1‬ﺻﺮﻓﺎ ﻏﯿﺮ ﺷﮑﻨﻨﺪه‬

‫‪ -25‬ﭼﻪ ﻋﻮاﻣﻠﯽ در ﺷﮑﻞ ﭘﺬﯾﺮي ﺧﺎك ﻫﺎ ﻧﻘﺶ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ دارﻧﺪ؟‬

‫‪ (2‬ﺟﻨﺲ ﺧﺎك‪ ،‬اﻧﺮزي ﺗﺮاﮐﻢ‬ ‫‪ (1‬درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺖ‪ ،‬اﻧﺮژي ﺗﺮاﮐﻢ‬

‫‪ (4‬ﺟﻨﺲ ﺧﺎك‪ ،‬ﺗﺮﮐﯿﺐ ﮐﺎﻧﯽ‬ ‫‪ (3‬درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺖ‪ ،‬ﺟﻨﺲ ﺧﺎك‬

‫ﺷﻨﺎﺳﯽ‬

‫‪ -26‬در ﻧﻤﻮدار زﯾﺮ‪ ،‬ﭘﻮش ﻣﻘﺎوﻣﺖ ‪ 2،1‬و ‪ 3‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ رده ﺑﻨﺪي ﻣﺘﺤﺪ )ﯾﻮﻧﯿﻔﺎﯾﺪ( ﺧﺎك ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﭼﻪ ﻋﻼﻣﺖ اﺧﺘﺼﺎري‬

‫را دارا ﻫﺴﺘﻨﺪ؟‬

‫‪3‬‬
‫‪S = c + σ n tan φ‬‬ ‫‪S=c‬‬ ‫‪SW .3، SP.2 ،SM .1 (1‬‬
‫‪2‬‬

‫‪S = σn tan φ‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪GP .3، ML.2 ،GC .1 (2‬‬

‫‪SM .3، CL.2 ،SC .1 (3‬‬

‫‪SP .3، SM.2 ،CH .1 (4‬‬

 ‫»‪«270‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ -27‬در ارزﯾﺎﺑﯽ ﺷﺮاﯾﻂ ﻟﺮزه ﺧﯿﺰي ﻣﺤﻞ ﭘﺮوژه ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﺑﺰرﮔﯽ زﻟﺰﻟﻪ )‪ (M‬ﻧﺎﺷﯽ از ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﮔﺴﻞ ﺑﺎﯾﺪ‬

‫‪ ..............‬ﮔﺴﻞ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ (2‬ﻃﻮل‬ ‫‪ (1‬ﭘﻬﻨﺎي ﻧﺎﺣﯿﻪ‬

‫‪ (4‬ﻣﯿﺰان ﺟﺎﺑﻪ ﺟﺎﯾﯽ‬ ‫‪ (3‬ﺟﻬﺖ )اﻣﺘﺪاد‪ ،‬ﺷﯿﺐ‪ ،‬ﺟﻬﺖ ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﺷﯿﺐ(‬

‫‪ -28‬ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ رس ﺗﺤﮑﯿﻢ ﯾﺎﻓﺘﮥ ﻋﺎدي در آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺮاﮐﻤﯽ ﺳﻪ ﻣﺤﻮري ﺗﺤﮑﯿﻢ ﯾﺎﻓﺘﻪ زﻫﮑﺸﯽ ﺷﺪه )‪ (CD‬ﺑﺮاﺑﺮ‬

‫اﺳﺖ ﺑﺎ ‪:‬‬

‫‪ (2‬ﻧﺼﻒ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺗﻨﺶ )‪(σ1‬‬ ‫‪ (1‬ﺻﻔﺮ‬

‫‪ (4‬ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ )‪(τ‬‬ ‫‪ (3‬ﻧﺼﻒ ﺣﺪاﻗﻞ ﺗﻨﺶ ] ‪[σ2 = σ3‬‬

‫‪ -29‬ﮐﺪام ﻣﻮرد ﺟﺰو ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎي اﮐﺘﺸﺎﻓﯽ زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ در ﻣﺤﻞ اﺣﺪاث ﯾﮏ ﺳﺪ ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺷﺪ؟‬

‫‪ (2‬ﻃﺮاﺣﯽ ﻗﺴﻤﺖ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﺎزه‬ ‫‪ (1‬اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﯾﺸﺎت ﺻﺤﺮاﯾﯽ و آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎﻫﯽ‬

‫‪ (4‬ﺣﻔﺮ ﮔﻤﺎﻧﻪ ﻫﺎي اﮐﺘﺸﺎﻓﯽ‬ ‫‪ (3‬اﻧﺘﺨﺎب ﺳﺎﺧﺘﮕﺎه ﺳﺪ‬

‫‪ -30‬ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺳﻨﮓ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﻨﺶ ﺗﮏ ﻣﺤﻮري ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ 4 ،‬درﺻﺪ ﮐﺮﻧﺶ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ‬

‫ﻣﺪول ﯾﺎﻧﮓ اﯾﻦ ﺳﻨﮓ ‪ 500KN / m2‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻨﺶ ﺗﮏ ﻣﺤﻮري آن ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪:‬‬

‫‪500KN / m2‬‬ ‫‪(4‬‬ ‫‪400KN / m2‬‬ ‫‪(3‬‬ ‫‪200KN / m2‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫‪100KN / m2‬‬ ‫‪(1‬‬

‫‪ -31‬اﻓﺰاﯾﺶ رﻃﻮﺑﺖ در آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺮش ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ روي ﺳﻨﮓ ﻫﺎي رﺳﯽ ﺑﺎﻋﺚ ‪ ..............‬و ‪ ...............‬زاوﯾﮥ اﺻﻄﮑﺎك‬

‫داﺧﻠﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ (2‬ﮐﺎﻫﺶ ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ و ﮐﺎﻫﺶ‬ ‫‪ (1‬اﻓﺰاﯾﺶ ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ و اﻓﺰاﯾﺶ‬

‫‪ (4‬ﮐﺎﻫﺶ ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ و ﺛﺎﺑﺖ ﻣﺎﻧﺪن‬ ‫‪ (3‬اﻓﺰاﯾﺶ ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ و ﺛﺎﺑﺖ ﻣﺎﻧﺪن‬

‫‪ -32‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ در ﺗﺎﻗﺪﯾﺲ ﻫﺎ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﻣﺤﻮر ﺗﺎﻗﺪﯾﺲ ﺗﻮﻧﻠﺒﺮي اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ ،‬ﺟﻬﺖ ﺟﺮﯾﺎن و ﻓﺸﺎر آب‬

‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺤﻮر ﺗﻮﻧﻞ ‪ ...........‬ﺗﻤﺮﮐﺰ دارد‪.‬‬

‫‪ (2‬ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﻮﻧﺪه و در دﻫﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﺗﻮﻧﻞ‬ ‫‪ (1‬دورﺷﻮﻧﺪه و در ﻣﺤﻮر ﺗﻮﻧﻞ‬

‫‪ (4‬ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﻮﻧﺪه و در ﻣﺤﻮر ﺗﻮﻧﻞ‬ ‫‪ (3‬دور ﺷﻮﻧﺪه و در دﻫﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﺗﻮﻧﻞ‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«271‬‬

‫‪-33‬ﮐﺪام ﮔﺰﯾﻨﻪ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﮐﻤﺘﺮي در ﺗﺰرﯾﻖ ﭘﺬﯾﺮي ﺗﻮده ﺳﻨﮓ دارد؟‬

‫‪ (2‬ﺑﺎزﺷﺪﮔﯽ درز و ﺷﮑﺎف ﻫﺎ‬ ‫‪ (1‬ﺗﻌﺪاد ﺳﯿﺴﺘﻢ درز و ﺷﮑﺎف ﻫﺎ‬

‫‪ (4‬ﺗﺪاوم درزو ﺷﮑﺎف ﻫﺎ‬ ‫‪ (3‬ﻏﻠﻈﺖ دوﻏﺎب ﺗﺰرﯾﻘﯽ‬

‫‪ -34‬در ﻣﻨﻄﻘﻪ اي ﮐﻪ ﻻﯾﻪ ﻫﺎي زﻣﯿﻦ ﺷﯿﺐ دار اﺳﺖ و ﻣﺤﻮر ﺗﻮﻧﻠﯽ ﺑﻪ ﻣﻮازات اﻣﺘﺪاد ﻻﯾﻪ ﻫﺎ اﺣﺪاث ﮔﺮدد‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎل‬

‫رﯾﺰش ﻣﻮاد ‪ ............‬ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (2‬در ﻫﺮ دو دﯾﻮاره و ﺳﻘﻒ ﺗﻮﻧﻞ‬ ‫‪ (1‬در ﯾﮏ دﯾﻮاره و ﺳﻘﻒ ﺗﻮﻧﻞ‬

‫‪ (4‬ﻓﻘﻂ در ﻫﺮ دو دﯾﻮاره‬ ‫‪ (3‬ﻓﻘﻂ در ﺳﻘﻒ ﺗﻮﻧﻞ‬

‫‪ -35‬ﮐﺪام ﻧﻤﻮدار ﭘﺮﺷﺪﮔﯽ )‪ (Void filling‬را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ؟‬

‫)‪(4‬‬ ‫)‪(3‬‬ ‫)‪(2‬‬ ‫)‪(1‬‬

‫‪ -36‬ﮐﺪام ﮔﺰﯾﻨﻪ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ روي ﻧﺴﺒﺖ ﭘﻮﮐﯽ ﺧﺎك ﻧﺪارد؟‬

‫‪ (2‬اﻧﺪازة ذرات ﺧﺎك‬ ‫‪ (1‬ﺷﮑﻞ ذرات ﺧﺎك‬

‫‪ (4‬داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ذرات ﺧﺎك‬ ‫‪ (3‬ﮐﺎﻧﯽ ﺷﻨﺎﺳﯽ ذرات ﺧﺎك‬

‫‪ -37‬در ﻣﻮرد ﮐﻨﺘﺮل ﮐﯿﻔﯿﺖ زﯾﺮﺳﺎزي راه ﮐﺪام ﮔﺰﯾﻨﻪ ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ؟‬

‫‪ γ d‬آزﻣﺎﯾﺸ ﮕﺎه‬ ‫‪ γ d‬ﺻ ﺤﺮا‬

‫‪≥ 95%‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫‪≥ 95%‬‬ ‫‪(1‬‬
‫‪ γ d‬ﺻ ﺤﺮا‬ ‫‪ γ d‬آزﻣﺎﯾﺸ ﮕﺎه‬

‫‪ γ t‬آزﻣﺎﯾﺸ ﮕﺎه‬ ‫‪ γ t‬ﺻ ﺤﺮا‬

‫‪≥ 95%‬‬ ‫‪(4‬‬ ‫‪≥ 95%‬‬ ‫‪(3‬‬
‫‪ γ t‬ﺻ ﺤﺮا‬ ‫‪ γ t‬آزﻣﺎﯾﺸ ﮕﺎه‬

‫‪ -38‬ﻧﻤﻮﻧﻪ اي از ﯾﮏ ﺧﺎك درﺷﺖ داﻧﻪ ﺑﺎ درﺟﮥ ﭘﻮﮐﯽ ‪ e=78/0‬و ‪ Gs=2/67‬ﻣﻮﺟﻮد ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﺤﺖ ﭼﻪ ﮔﺮادﯾﺎن‬

‫ﻫﯿﺪروﻟﯿﮑﯽ )‪ (i‬اﻣﮑﺎن وﻗﻮع ﭘﺪﯾﺪة )‪ (Quick Sand‬وﺟﻮد دارد؟‬

‫‪1/88 (4‬‬ ‫‪1/48 (3‬‬ ‫‪1/25 (2‬‬ ‫‪0/94 (1‬‬

 ‫»‪«272‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ -39‬ﮐﺪام ﮔﺰﯾﻨﻪ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ روي زاوﯾﮥ اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ ﺧﺎك داﻧﻪ اي دارد؟‬

‫‪ (4‬ﺷﺎﺧﺺ ﺧﻤﯿﺮي ﺧﺎك‬ ‫‪ (3‬ﺗﺮﮐﯿﺐ ﮐﺎﻧﯽ ﺷﻨﺎﺳﯽ‬ ‫‪ (2‬اﻧﺪازه ذرات ﺧﺎك‬ ‫‪ (1‬درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺖ ﺧﺎك‬

‫‪ -40‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺟﺮﯾﺎن آب از ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﯾﮏ ﻻﯾﻪ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮐﺪام ﻣﻮرد ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ؟‬

‫‪ (2‬ﺗﺄﺛﯿﺮي در ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫‪ (1‬ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺧﺎك ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﯽ رﯾﺰد‪.‬‬

‫‪ (4‬ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫‪ (3‬ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪ -41‬ﻧﺴﺒﺖ ﭘﻮﮐﯽ در ﻻﯾﻪ اي رس ﺑﻪ ﺿﺨﺎﻣﺖ ‪ 10‬ﻣﺘﺮ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ e1= 1/038‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺑﺎرﮔﺬاري ﻧﺴﺒﺖ ﭘﻮﮐﯽ ﻧﻤﻮﻧﮥ‬

‫ﺧﺎك رس ﺑﻪ ‪ e2= 1/038‬ﻣﯽ رﺳﺪ‪ .‬ﻣﯿﺰان ﻧﺸﺴﺖ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪:‬‬

‫‪106 cm (4‬‬ ‫‪103/04 cm (3‬‬ ‫‪38/77 cm (2‬‬ ‫‪27/97 cm (1‬‬

‫‪ -42‬در ﯾﮏ ﺗﻮده ﺳﻨﮓ ﻫﺮ ﭼﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ درزه ﻫﺎ ‪ ...................‬و ﺗﻌﺪاد آن ﻫﺎ‪ ................‬و ﻋﺪد ‪ .................... RQD‬ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬

‫ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺗﻮده ﺳﻨﮓ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮ اﺳﺖ‬

‫‪ (4‬ﮐﻤﺘﺮ‪-‬ﮐﻤﺘﺮ‪-‬ﺑﯿﺸﺘﺮ‬ ‫‪ (3‬ﮐﻤﺘﺮ‪-‬ﺑﯿﺸﺘﺮ‪-‬ﮐﻤﺘﺮ‬ ‫‪ (2‬ﺑﯿﺸﺘﺮ‪-‬ﮐﻤﺘﺮ‪-‬ﺑﯿﺸﺘﺮ‬ ‫‪ (1‬ﺑﯿﺸﺘﺮ‪-‬ﮐﻤﺘﺮ‪-‬ﮐﻤﺘﺮ‬

‫‪ -43‬ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻣﺆﺛﺮ در ﺗﻐﯿﯿﺮ رﻓﺘﺎر ﺳﻨﮕﻬﺎ از ﺷﮑﻨﻨﺪه ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﭘﺬﯾﺮ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ‪:‬‬

‫‪ (2‬اﻧﺪازة ذرات و ﺳﯿﻤﺎن ﺳﻨﮓ‬ ‫‪ (1‬ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺎرﮔﺬاري‬

‫‪ (4‬درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺖ‬ ‫‪ (3‬ﺣﺮارت و ﻓﺸﺎرﻫﺎي ﻣﺤﺪودﮐﻨﻨﺪه‬

‫‪ -44‬در ﯾﮏ ﺷﯿﺐ ﺳﻨﮕﯽ ﮐﻪ داراي ﺷﮑﺴﺘﮕﯽ ﻫﺎي ﻗﺎﺋﻢ اﺳﺖ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ارﺗﻔﺎع آب در ﺷﮑﺴﺘﮕﯽ ﻫﺎ ‪ 5‬ﻣﺘﺮ‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻓﺸﺎر آب در داﺧﻞ آﻧﻬﺎ ﭼﻨﺪ ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم ﺑﺮ ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ اﺳﺖ؟‬

‫‪10 (4‬‬ ‫‪5 (3‬‬ ‫‪1 (2‬‬ ‫‪0 /5 ( 1‬‬

‫‪ -45‬در رده ﺑﻨﺪي ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺳﻨﮓ ﻫﺎ ﺑﻪ روش دﯾﯿﺮ و ﻣﯿﻠﺮ ﮐﺪام ﮔﺮوه از ﺳﻨﮕﻬﺎ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ در ردة ‪ AM‬و ‪ BH‬ﻗﺮار‬

‫دارﻧﺪ؟‬

‫‪ (2‬دوﻟﻮﻣﯿﺖ‪ -‬دﯾﺎﺑﺎز‬ ‫‪ (1‬ﺳﻨﮓ آﻫﮏ‪ -‬ﻣﺎﺳﻪ ﺳﻨﮓ ﻣﺘﺨﻠﺨﻞ‬

‫‪ (4‬ﮐﻮارﺗﺰﯾﺖ – ﮔﺮاﻧﯿﺖ‬ ‫‪ (3‬ﻣﺎﺳﻪ ﺳﻨﮓ – ﺗﻮف‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«273‬‬

‫‪ -46‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ اي از ﺳﻨﮓ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ‪ ،‬ﻣﻮرد ﺑﺎرﮔﺬاري ﻧﻘﻄﻪ اي ﻗﺮار ﮔﺒﺮد‪ ،‬در ﮐﺪام ﮔﺰﯾﻨﻪ ﺗﺄﺛﯿﺮ‬

‫ﺑﯿﺸﺘﺮي ﺑﺮاي ﺷﺎﺧﺺ ﺑﺎر ﻧﻘﻄﻪ اي ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؟‬

‫‪ (2‬ﻗﻄﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪ‬ ‫‪ (1‬ﻃﻮل ﻧﻤﻮﻧﻪ‬

‫‪ (4‬ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺎرﮔﺬاري‬ ‫‪ (3‬ﺟﻨﺲ ﻧﻤﻮﻧﻪ‬

‫‪ -47‬رﻓﺘﺎر ﺳﻨﮓ در ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺗﻨﺶ‪ -‬ﮐﺮﻧﺶ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه در ﺷﮑﻞ‪ ،‬ﺗﺎ ﻧﻘﻄﻪ ﺷﮑﺴﺖ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺎ ﮐﺪام ﮔﺰﯾﻨﻪ اﻧﻄﺒﺎق‬

‫دارد؟‬

‫‪ (1‬اﻻﺳﺘﯿﮏ‪ ،‬ﮐﺮﯾﭗ و اﻻﺳﺘﯿﮏ‬

‫‪ (2‬ﭘﻼﺳﺘﯿﮏ‪ ،‬اﻻﺳﺘﯿﮏ و ﮐﺮﯾﭗ )ﺧﺰش(‬

‫‪ (3‬ﭘﻼﺳﺘﯿﮏ‪ ،‬اﻻﺳﺘﯿﮏ و ﭘﻼﺳﺘﯿﮏ‬

‫‪ (4‬اﻻﺳﺘﯿﮏ‪ ،‬ﭘﻼﺳﺘﯿﮏ و ﮐﺮﯾﭗ )ﺧﺰش(‬

‫‪ -48‬در ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﺳﻨﮓ ﻫﺎ ﺑﻪ روش ‪ RMR‬ﮐﺪام ﯾﮏ از ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎي زﯾﺮ اﻣﺘﯿﺎز ﺑﻨﺪي ﻧﻬﺎﯾﯽ را ﺗﻌﺪﯾﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؟‬

‫‪ (2‬ﺟﻬﺖ ﯾﺎﺑﯽ درزه ﻫﺎ‬ ‫‪ (1‬ﺷﺎﺧﺺ ﮐﯿﻔﯽ ﺳﻨﮓ‬

‫‪ (4‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺗﺮاﮐﻤﯽ‬ ‫‪ (3‬ﻓﺎﺻﻠﻪ درزه ﻫﺎ‬

‫‪ -49‬دﯾﻮاره ﻫﺎي آﻫﮑﯽ ﺑﺎ زاوﯾﻪ اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ‪ 30 °‬و ﻏﯿﺮﭼﺴﺒﻨﺪه ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺿﺮﯾﺐ‬

‫اﻃﻤﯿﻨﺎن ﻣﻄﻠﻮب در ﺑﺮاﺑﺮ ﻟﻐﺰش ‪ 1/25‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زاوﯾﮥ ﺷﯿﺐ ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﯽ ﻣﻄﻠﻮب )‪ (Ψ‬ﮐﺪام اﺳﺖ؟‬

‫‪24/7 (1‬‬

‫‪32/1 (2‬‬

‫‪42/5 (3‬‬

‫‪45/2 (4‬‬
 ‫»‪«274‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ -50‬ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺟﺮﯾﺎن آب در ﮐﺪام ﮔﺰﯾﻨﻪ ﺷﺮاﯾﻂ ﻧﺎﭘﺎﯾﺪارﺗﺮي در ﻣﺴﯿﺮ ﺗﻮﻧﻞ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽ آﯾﺪ؟‬

‫‪ -51‬ﭘﺪﯾﺪه رواﻧﮕﺮاﯾﯽ در ﺧﺎك ﻫﺎي داﻧﻪ اي زﻣﺎﻧﯽ اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺪ ﮐﻪ ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ ‪:‬‬

‫‪ (2‬ﮐﻤﺘﺮ از ﻓﺸﺎر آب ﺑﯿﻦ ﻣﻨﻔﺬي ﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪ (1‬ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻓﺸﺎر آب ﺑﯿﻦ ﻣﻨﻔﺬي ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ (4‬ﺑﯿﺶ از ﺗﻨﺶ ﮐﻞ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪ (3‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﻓﺸﺎر آب ﺑﯿﻦ ﻣﻨﻔﺬي ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -52‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ در ﻧﺎﭘﺎﯾﺪاري ﯾﮏ داﻣﻨﻪ ﺣﻀﻮر آب ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮﯾﻦ راه ﺑﺮاي ﭘﺎﯾﺪارﺳﺎزي ﮐﺪام‬

‫اﺳﺖ؟‬

‫‪ (2‬ﺧﺎﮐﺒﺮداري ﺑﺨﺶ ﻓﻮﻗﺎﻧﯽ‬ ‫‪ (1‬اﯾﺠﺎد دﯾﻮار ﺣﺎﺋﻞ‬

‫‪ (4‬ﮐﺎﺷﺘﻦ درﺧﺖ‬ ‫‪ (3‬زﻫﮑﺸﯽ‬

‫‪ -53‬در ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺳﺪ ﺳﺎزي از ﻧﺘﺎﯾﺞ آزﻣﺎﯾﺶ ﻟﻮژان ﺑﺮاي ﭼﻪ ﻣﻨﻈﻮري اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد؟‬

‫‪ (2‬ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺳﻄﺢ ﺗﺮاز آب زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ‬ ‫‪ (1‬ارزﯾﺎﺑﯽ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺗﻮدة ﺳﻨﮓ‬

‫‪ (4‬ﻃﺮاﺣﯽ ﭘﺮدة آب ﺑﻨﺪ‬ ‫‪ (3‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺿﺨﺎﻣﺖ ﻻﯾﻪ ﻫﺎي آﺑﺪار‬

‫‪ -54‬ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ روش ﺗﺮﺳﯿﻤﯽ داﯾﺮة ﻣﻮر ﻫﺮ ﭼﻪ زاوﯾﮥ ﺳﻄﺢ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﮐﻤﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬

‫‪ (2‬ﺗﻨﺶ ﻗﺎﺋﻢ در ﻃﻮل اﯾﻦ ﺳﻄﺢ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ (1‬ﺗﻨﺶ ﻗﺎﺋﻢ در ﻃﻮل اﯾﻦ ﺳﻄﺢ ﮐﻤﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ در ﻃﻮل اﯾﻦ ﺳﻄﺢ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ (3‬ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ در ﻃﻮ ل اﯾﻦ ﺳﻄﺢ ﮐﻤﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -55‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﮐﺪام آزﻣﺎﯾﺶ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺗﺮاﮐﻤﯽ و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺸﺸﯽ ﺳﻨﮓ ﻫﺎ را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮد؟‬

‫‪ (2‬ﭼﮑﺶ اﺷﻤﯿﺖ‬ ‫‪ (1‬ﺑﺎرﮔﺬاري ﻧﻘﻄﻪ اي‬

‫‪ (4‬آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺮاﮐﻢ ﺗﮏ ﻣﺤﻮري‬ ‫‪ (3‬آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺮزﯾﻠﯽ‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«275‬‬

‫‪ -56‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺿﺮﯾﺐ ﯾﮑﻨﻮاﺧﺘﯽ )‪ (Cu‬ﻣﯽ ﺗﻮان‪ ..................‬ﺧﺎك را ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪ (4‬آراﯾﺶ داﻧﻪ اي‬ ‫‪ (3‬داﻧﻪ ﺑﻨﺪي‬ ‫‪ (2‬ﺷﮑﻞ داﻧﻪ اي‬ ‫‪ (1‬اﻧﺪازة ذرات‬

‫‪ -57‬ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده در ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن زﻫﮑﺶ ﺳﺪﻫﺎي ﺧﺎﮐﯽ‪ ،‬ﮐﺪام ﻧﻮع ﺧﺎك ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ؟‬

‫‪GC(4‬‬ ‫‪SW(3‬‬ ‫‪CL(2‬‬ ‫‪SP (1‬‬

‫‪ -58‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺣﺠﻢ ﻓﻀﺎﻫﺎي ﺧﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﺣﺠﻢ ﮐﻞ ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 0/2‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﻧﺴﺒﺖ ﭘﻮﮐﯽ‬

‫ﺧﺎك ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬

‫‪0/5 (4‬‬ ‫‪0/25 (3‬‬ ‫‪0/20 (2‬‬ ‫‪0/15 (1‬‬

‫‪ -59‬وزن آب ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﻨﺎﻓﺬ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﻪ ﻫﻢ در ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ اﺳﺘﻮاﻧﻪ اي ﺷﮑﻞ از ﺳﻨﮓ ﺑﻪ ﻗﻄﺮ ‪ 5‬و ارﺗﻔﺎع ‪ 10‬ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ‬

‫ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 9/95‬ﮔﺮم ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺨﻠﺨﻞ ﻣﺆﺛﺮ اﯾﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬

‫‪%4/8 (4‬‬ ‫‪%3 (3‬‬ ‫‪%20 (2‬‬ ‫‪%18 (1‬‬

‫‪ -60‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺣﺪ رواﻧﯽ و ﺷﺎﺧﺺ ﺧﻤﯿﺮي ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ %60‬و ‪ %10‬و ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ آن زﯾﺮ ﺧﻂ ‪A‬‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺎم ﮔﺬاري ﺧﺎك ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟‬

‫‪CH (4‬‬ ‫‪CL (3‬‬ ‫‪ML (2‬‬ ‫‪MH(1‬‬

‫‪ -61‬ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ در ﺗﺮاﮐﻢ ﭘﺬﯾﺮي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك در آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ‪:‬‬

‫‪ (2‬ﺟﻨﺲ ﺧﺎك‪ ،‬درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺖ‬ ‫‪ (1‬اﻧﺮژي ﺗﺮاﮐﻢ‪ ،‬ﺟﻨﺲ ﺧﺎك‬

‫‪ (4‬ﭼﮕﺎﻟﯽ ﺧﺸﮏ‪ ،‬درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺖ‬ ‫‪ (3‬درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺖ‪ ،‬اﻧﺮژي ﺗﺮاﮐﻢ‬

‫‪ -62‬ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺟﻬﺖ ﺣﻔﺮ ﺗﻮﻧﻞ در ﯾﮏ ﺗﻮده ﺳﻨﮓ ﮐﺪام اﺳﺖ؟‬

‫‪ (1‬اﻣﺘﺪاد ﺗﻮﻧﻞ ﻣﻮازي ﺑﺎ اﻣﺘﺪاد ﺳﻄﻮح ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ‬

‫‪ (2‬اﻣﺘﺪاد ﻋﻤﻮد ﺑﺮ اﻣﺘﺪاد ﺳﻄﻮح ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ‬

‫‪ (3‬اﻣﺘﺪاد ﺗﻮﻧﻞ ﺑﺎ اﻣﺘﺪاد ﺳﻄﻮح ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ زاوﯾﻪ ﺑﺴﺎزد‪.‬‬

‫‪ (4‬اﻣﺘﺪاد ﺗﻮﻧﻞ ﻣﺴﺘﻘﻞ از اﻣﺘﺪاد ﺳﻄﻮح ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ‬

 ‫»‪«276‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ -63‬اﮔﺮ ﮔﺴﻞ ﻻﯾﻪ اي از رﺳﻮﺑﺎت ﮐﻮاﺗﺮﻧﺮ را ﻗﻄﻊ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ وﻟﯽ ﻫﯿﭻ ﮐﺎﻧﻮن ﺳﻄﺤﯽ از زﻟﺰﻟﻪ در راﺷﺘﺎي ﮔﺴﻞ ﺛﺒﺖ‬

‫ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷﺪ آن را ﮔﺴﻞ ‪ ............‬ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﻏﯿﺮﻓﻌﺎل‬ ‫‪ (3‬داراي ﺗﻮان ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ‬ ‫‪ (2‬ﻓﻌﺎل‬ ‫‪ (1‬ﭘﻨﻬﺎن‬

‫‪ -64‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در ﭼﯿﻦ ﻫﺎ در زﯾﺮ ﺳﻄﺢ اﯾﺴﺘﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﺣﻔﺎري ﺗﻮﻧﻞ اﻗﺪام ﺷﻮد‪ ،‬در ﮐﺪام ﺣﺎﻟﺖ ﺟﻬﺖ ﺟﺮﯾﺎن و ﻓﺸﺎر آب‬

‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺤﻮر ﺗﻮﻧﻞ دور ﺷﻮﻧﺪه اﺳﺖ؟‬

‫‪ (2‬ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﻣﺤﻮر ﻧﺎودﯾﺲ‬ ‫‪ (1‬ﺑﻪ ﻣﻮازات ﻣﺤﻮر ﻧﺎودﯾﺲ‬

‫‪ (4‬ﺑﻪ ﻣﻮازات ﻣﺤﻮر ﺗﺎﻗﺪﯾﺲ‬ ‫‪ (3‬ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﻣﺤﻮر ﺗﺎﻗﺪﯾﺲ‬

‫‪ -65‬ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﻋﻤﻞ ﺗﺰرﯾﻖ دوﻏﺎب در زﻣﯿﻦ ﺑﺎ ﮐﺪام ﻣﻮرد راﺑﻄﮥ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ دارد؟‬

‫‪ (4‬ﻧﺎ ﻫﻤﻮاري ﺳﻄﺢ درزه‬ ‫‪ (3‬ﺗﺪاوم درزه ﻫﺎ‬ ‫‪ (2‬ﻓﺎﺻﻠﻪ درزه ﻫﺎ‬ ‫‪ (1‬ﺑﺎزﺷﺪﮔﯽ درزه ﻫﺎ‬

‫‪ -66‬ﮐﺪام ﮔﺰﯾﻨﻪ در ارزﯾﺎﺑﯽ ﻣﻘﺪار ‪ % RQD‬ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﺜﺒﺖ دارد؟‬

‫‪ (4‬ﺟﻬﺖ ﯾﺎﺑﯽ درزه‬ ‫‪ (3‬ﻃﻮل ﻗﻄﻌﮥ ﻣﻐﺰه‬ ‫‪ (2‬ﻃﻮل ﺣﻔﺎري‬ ‫‪ (1‬ﻓﺎﺻﻠﮥ درزه‬

‫‪ -67‬ﭘﺪﯾﺪة اﻧﺤﻼل و ﺣﻔﺮه زاﯾﯽ در ﮐﺪام ﺳﻨﮓ ﺑﯿﺸﺘﺮ و ﭘﺎﯾﺪارﺗﺮ اﺳﺖ؟‬

‫‪ (4‬ﺳﻨﮓ ﻫﺎي آواري‬ ‫‪ (3‬ﺳﻨﮓ ﻫﺎي ﺗﻮف‬ ‫‪ (2‬ﺳﻨﮓ ﻫﺎي ﺗﺒﺨﯿﺮي‬ ‫‪ (1‬ﺳﻨﮓ ﻫﺎي ﮐﺮﺑﻨﺎﺗﻪ‬

‫‪ -68‬از ﻧﺘﺎﯾﺞ آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺮش ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﺮ روي ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ از ﺧﺎك داﻧﻪ اي‪ ،‬ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﺑﺮﺷﯽ و ﻗﺎﺋﻢ در ﻟﺤﻈﮥ‬

‫ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪200KN/m2 ،115KN/m2‬ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬زاوﯾﮥ اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ ‪ φ‬ﺧﺎك ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬

‫‪60° (4‬‬ ‫‪45° (3‬‬ ‫‪30° (2‬‬ ‫‪15° (1‬‬

‫‪ -69‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در ﯾﮏ ﻣﻨﻄﻘﮥ ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ ﺑﺮﯾﺪﮔﯽ ﺟﺎده ﺑﻪ ﻣﻮازات ﻣﺤﻮر ﻧﺎودﯾﺲ ﺑﺎﺷﺪ و زاوﯾﮥ ﺳﻄﻮح ﻻﯾﻪ ﺑﻨﺪي ﮐﻤﺘﺮ از‬

‫زاوﯾﮥ ﺷﯿﺐ داﻣﻨﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﻄﺮ ﻧﺎﭘﺎﯾﺪاري داﻣﻨﻪ ﻫﺎ در ﻣﺴﯿﺮ ﺟﺎده ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟‬

‫‪ (4‬رﯾﺰش آزاد‬ ‫‪ (3‬رﯾﺰش واژﮔﻮﻧﯽ‬ ‫‪ (2‬ﻟﻐﺰش ﭼﺮﺧﺸﯽ‬ ‫‪ (1‬ﻟﻐﺰش ﺻﻔﺤﻪ اي‬

‫‪ -70‬در ارزﯾﺎﺑﯽ زﻣﺎن اﯾﺴﺘﺎدﮔﯽ ﺗﻮﻧﻞ‪ ،‬ﮐﺪام ﮔﺰﯾﻨﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺗﺄﺛﯿﺮ را دارد؟‬

‫‪ (2‬ﺟﻨﺲ ﺳﻨﮓ‪ ،‬آب ﻫﺎي زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ‬ ‫‪ (1‬ﺟﻬﺖ ﺣﻔﺎري‪ ،‬ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺗﻮده ﺳﻨﮓ‬

‫‪ (4‬اﺑﻌﺎد ﺗﻮﻧﻞ‪ ،‬ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺗﻮده ﺳﻨﮓ‬ ‫‪ (3‬اﺑﻌﺎد ﺗﻮﻧﻞ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«277‬‬

‫‪ -71‬ﺷﺮاﯾﻂ رﯾﺰش واژﮔﻮﻧﯽ )‪ (Toppling‬در ﯾﮏ داﻣﻨﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ زاوﯾﮥ ﺷﯿﺐ ﺳﻄﺢ ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ‬

‫‪ .........‬از زاوﯾﮥ ﺷﯿﺐ داﻣﻨﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺟﻬﺖ ﺷﯿﺐ ﺳﻄﺢ ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ ‪ ............‬ﺟﻬﺖ ﺷﯿﺐ داﻣﻨﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺮ‪ -‬در راﺳﺘﺎي‬ ‫‪ (3‬ﺑﺰرگ ﺗﺮ‪ -‬در ﺧﻼف‬ ‫‪ (2‬ﺑﺰرگ ﺗﺮ – در راﺳﺘﺎي‬ ‫‪ (1‬ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺮ‪ -‬در ﺧﻼف‬

‫‪ -72‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ رﻃﻮﺑﺖ ﻃﺒﯿﻌﯽ‪ ،‬ﺣﺪ رواﻧﯽ و ﺣﺪ ﺧﻤﯿﺮي ﺧﺎﮐﯽ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ %40 ،%35‬و ‪ %25‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺷﺎﺧﺺ‬

‫ﺧﻤﯿﺮي ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ‪:‬‬

‫‪%46 (4‬‬ ‫‪%35 (3‬‬ ‫‪%15 (2‬‬ ‫‪%10 (1‬‬

‫در ﻟﺤﻈﮥ ﺷﮑﺴﺖ ‪ 100 KN/m2‬ﺑﻪ‬ ‫‪σ1 − σ3‬‬ ‫‪ -73‬ﺑﺮاي ﯾﮏ ﺧﺎك ﻏﯿﺮﭼﺴﺒﻨﺪه‪ ،‬زاوﯾﮥ اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ ‪ 30°‬و ﻣﻘﺪار‬

‫دﺳﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻨﺶ ﻧﺮﻣﺎل وارد ﺑﺮ ﺳﻄﺢ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﭼﻘﺪر اﺳﺖ )ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﮐﯿﻠﻮﭘﺎﺳﮑﺎل(؟‬

‫‪85 Kpa(4‬‬ ‫‪75 Kpa(3‬‬ ‫‪50 Kpa(2‬‬ ‫‪45Kpa (1‬‬

‫‪ -74‬ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك ﻣﺎﺳﻪ اي ﺑﺪ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه ﮐﻪ داراي ‪ %7‬ﺳﯿﻠﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻧﺎم ﮔﺬاري ﻣﯽ ﺷﻮد؟‬

‫‪SP (4‬‬ ‫‪SW-SM (3‬‬ ‫‪SP-SM(2‬‬ ‫‪SM (1‬‬

‫‪ -75‬ﮐﺪام ﮔﺰﯾﻨﻪ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺷﮑﻞ ﻫﺎي ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه‪ ،‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ؟‬

‫‪ (1‬ﺗﺮاﮐﻢ ﭘﺬﯾﺮي در ﻧﻤﻮﻧﮥ )‪ (1‬ﺑﯿﺸﺘﺮ و ﻣﺪول ارﺗﺠﺎﻋﯽ ﻧﻤﻮﻧﻪ )‪ (2‬ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ (2‬ﺗﺮاﮐﻢ ﭘﺬﯾﺮي در ﻧﻤﻮﻧﮥ )‪ (2‬ﺑﯿﺸﺘﺮ و ﻣﺪول ارﺗﺠﺎﻋﯽ ﻧﻤﻮﻧﮥ )‪ (1‬ﮐﻤﺘﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫)‪(1‬‬ ‫)‪(2‬‬ ‫‪ (3‬ﺗﺮاﮐﻢ ﭘﺬﯾﺮي و ﻣﺪول ارﺗﺠﺎﻋﯽ در ﻫﺮ دو ﻧﻤﻮﻧﻪ ﯾﮑﺴﺎن اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﺗﺮاﮐﻢ ﭘﺬﯾﺮي در ﻧﻤﻮﻧﮥ )‪ (2‬ﺑﯿﺸﺘﺮ و ﻣﺪول ارﺗﺠﺎﻋﯽ ﻧﻤﻮﻧﮥ )‪ (1‬ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -76‬در ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﻣﻘﺪار ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ در روي ﺳﻄﺢ ‪ AB‬ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬

‫‪γ = 16KN / m 3‬‬ ‫‪16 KN/m2 (2‬‬ ‫‪8 KN/m2 (1‬‬

‫‪tan ϕ = 0/ 5‬‬
‫‪80 KN/m2 (4‬‬ ‫‪40 KN/m2 (3‬‬

‫‪ -77‬از ﻧﻈﺮ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﺧﺎك ﻫﺎي ﺑﺮ ﺟﺎ راﺑﻄﮥ ‪ ..............‬و ﺧﺎك ﻫﺎي ﻧﺎ ﺑﺮﺟﺎ‪ ،‬راﺑﻄﮥ ‪ ............‬ﺑﺎ ﺟﻨﺲ ﺳﻨﮓ ﻣﺎدر‬

‫دارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ (2‬ﻏﯿﺮﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‪ -‬ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‬ ‫‪ (1‬ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‪ -‬ﻏﯿﺮﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‬

‫‪ (4‬ﻏﯿﺮﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‪ -‬ﻏﯿﺮﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‬ ‫‪ (3‬ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‪ -‬ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‬

 ‫»‪«278‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ -78‬ﭼﻪ ﻧﻮع ﺳﻨﮓ ﻫﺎﯾﯽ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻻﯾﻪ ﻫﺎي آب ﺑﻨﺪ در ﻣﺨﺰن ﺳﺪ ﻋﻤﻞ ﮐﻨﻨﺪ؟‬

‫‪ (4‬ﮔﺮاﻧﯿﺘﯽ‬ ‫‪ (3‬ﺗﺒﺨﯿﺮي‬ ‫‪ (2‬آواري‬ ‫‪ (1‬آﻫﮑﯽ‬

‫‪ -79‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﺘﺎﯾﺞ ﮐﺪام آزﻣﺎﯾﺶ اﻣﮑﺎن ارزﯾﺎﺑﯽ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺗﺮاﮐﻤﯽ و ﮐﺸﺸﯽ ﺳﻨﮓ ﻣﯿﺴﺮ اﺳﺖ؟‬

‫‪ (4‬ﭼﮑﺶ اﺷﻤﯿﺖ‬ ‫‪ (3‬ﺗﺮاﮐﻢ ﺳﻪ ﻣﺤﻮري‬ ‫‪ (2‬ﺑﺎر ﻧﻘﻄﻪ اي‬ ‫‪ (1‬ﺑﺮش ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‬

‫‪ -80‬ﻧﯿﻤﺮخ ﺧﺎك در ﺷﮑﻞ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﺎك ﺑﺮداري ﺷﻮد‪ ،‬در ﭼﻪ ﻋﻤﻘﯽ‬

‫روان ﮔﺮاﯾﯽ اﺗﻔﺎق ﺧﻮاﻫﺪ اﻓﺘﺎد؟‬

‫‪γ = 20KN / m3‬رس‬
‫‪γ = 10KN / m3‬آب‬ ‫‪ 5 (2‬ﻣﺘﺮ‬ ‫‪ 2/5 (1‬ﻣﺘﺮ‬

‫‪ 7/5 (4‬ﻣﺘﺮ‬ ‫‪ 10 (3‬ﻣﺘﺮ‬

‫‪ -81‬در ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﮐﻪ ﺟﻬﺖ ﺷﯿﺐ ﻟﻐﺰش در ﺟﻬﺖ ﺷﯿﺐ داﻣﻨﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﮐﺪام ﯾﮏ از ﻣﻮارد زﯾﺮ اﻣﮑﺎن ﻟﻐﺰش ﺻﻔﺤﻪ اي‬

‫ﻓﺮاﻫﻢ اﺳﺖ؟ ﻻزم ﺑﻪ ﯾﺎدآوري اﺳﺖ ﮐﻪ‪ = φ :‬زاوﯾﻪ اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ‪ = θ،‬زاوﯾﮥ ﺳﻄﺢ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ و ‪ = β‬زاوﯾﮥ ﺷﯿﺐ‬

‫داﻣﻨﻪ‪.‬‬

‫‪β > θ > ϕ (4‬‬ ‫‪β < θ > ϕ (3‬‬ ‫‪β > θ < ϕ (2‬‬ ‫‪β < θ < ϕ (1‬‬

‫‪ -82‬ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻧﺘﺎﯾﺞ آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺮاﮐﻢ ﺗﮏ ﻣﺤﻮري ﺧﺎك رس‪ ،‬ﺗﻨﺶ ﻗﺎﺋﻢ در ﺳﻄﺢ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪...............‬‬

‫ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ (2‬دو ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯿﺰان ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ‬ ‫‪ (1‬ﻧﺼﻒ ﺗﻨﺶ ﻣﺤﻮري‬

‫‪ (4‬دو ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ‬ ‫‪ (3‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﺗﻨﺶ ﻣﺤﻮري‬

‫‪ -83‬در ﺷﺮاﯾﻂ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه )ﺷﮑﻞ زﯾﺮ( ﻣﻘﺪار ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ در ﻧﻘﻄﮥ ‪ A‬ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬

‫‪160KN / m2‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫‪100KN / m2 (1‬‬

‫‪3‬‬
‫‪ γ = 15KN/ m‬ﻣﺎﺳﻪ‬
‫‪ γ = 20KN/ m3‬رس‬ ‫‪260KN / m2‬‬ ‫‪(4‬‬ ‫‪200KN / m2‬‬ ‫‪(3‬‬
‫آب‬ ‫‪γ = 10KN/ m3‬‬

‫‪ -84‬در ﻣﻄﺎﻟﻌﮥ زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﺳﻘﻮط آزاد ﺑﻠﻮك ﺳﻨﮓ را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺮ اﺳﺎس ‪ ................‬ﺷﮑﺴﺘﮕﯽ‬

‫ﻫﺎ ارزﯾﺎﺑﯽ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫‪ (4‬ﻓﺎﺻﻠﻪ‬ ‫‪ (3‬ﺑﺎزﺷﺪﮔﯽ‬ ‫‪ (2‬اﻣﺘﺪاد‬ ‫‪ (1‬ﺷﯿﺐ‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«279‬‬

‫‪ -85‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﺪد ‪ SPT‬ﮐﺪام ﺧﺎك ﻣﺎﺳﻪ اي اﺷﺒﺎع ﺑﺮاي روان ﮔﺮاﯾﯽ ﻣﺴﺘﻌﺪ ﺗﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ؟‬

‫‪N=5 (4‬‬ ‫‪N =14 (3‬‬ ‫‪N=20(2‬‬ ‫‪N=25 (1‬‬

‫‪ -86‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﻮر ﺣﻔﺎري ﺗﻮﻧﻞ ﻣﻮازي ﺑﺎ اﻣﺘﺪاد درزه ﻫﺎ ﺑﻮده و ﺷﯿﺐ درزه ﻫﺎ ﺑﯿﺶ از ‪ 45‬درﺟﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺷﺮاﯾﻂ‬

‫ﺣﻔﺎري ﺑﺮاي ﺗﻮﻧﻠﺒﺮي از ﻧﻈﺮ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ درزه ﻫﺎ ‪ ..............‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﻧﺎﻣﺴﺎﻋﺪ‬ ‫‪ (3‬ﺧﯿﻠﯽ ﻣﺴﺎﻋﺪ‬ ‫‪ (2‬ﻣﺴﺎﻋﺪ‬ ‫‪ (1‬ﺧﯿﻠﯽ ﻣﺴﺎﻋﺪ‬

‫‪ -87‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻓﺸﺎر ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ در ﯾﮏ آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺮاﮐﻢ ﺳﻪ ﻣﺤﻮري ‪ UU‬ﺳﺒﺐ‪:‬‬

‫‪ (2‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪ (1‬ﮐﺎﻫﺶ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ (4‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻓﺸﺎر آب ﻣﻨﻔﺬي ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪ (3‬ﮐﺎﻫﺶ ﻓﺸﺎر ﻣﻨﻔﺬي ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -88‬ﺷﯿﺐ ﻣﻨﺤﻨﯽ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺳﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك ﺑﻪ ﺻﻮرت ‪ A < B < C‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﮐﺪام ﻧﻮع از ﺧﺎك ﻫﺎ ﺗﺮاﮐﻢ ﭘﺬﯾﺮي‬

‫ﺑﯿﺸﺘﺮي دارﻧﺪ؟‬

‫‪A, B (٤‬‬ ‫‪C(٣‬‬ ‫‪B (٢‬‬ ‫‪A (١‬‬

‫‪ -89‬ﭘﺪﯾﺪة ‪ Piping‬در ﺧﺎك ﻫﺎي ‪ ............‬و در زﯾﺮ ﺳﺪﻫﺎي ‪ ..............‬اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺪ‪.‬‬

‫‪ (2‬داﻧﻪ اي – ﺧﺎﮐﯽ‬ ‫‪ (1‬داﻧﻪ اي – ﺑﺘﻨﯽ ﻗﻮﺳﯽ‬

‫‪ (4‬رﺳﯽ – ﺑﺘﻨﯽ ﭘﺸﺖ ﺑﻨﺪ دار‬ ‫‪ (3‬داﻧﻪ اي – ﺑﺘﻨﯽ وزﻧﯽ‬

‫‪ -90‬در ﯾﮏ ﺣﻔﺎري ژﺋﻮﺗﮑﻨﯿﮑﯽ ﺑﻪ ﻃﻮل ‪ 200‬ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ در ﯾﮏ ﺗﻮده ﺳﻨﮓ آﻫﮑﯽ‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮع ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎ‬

‫ﻃﻮل ﮐﻤﺘﺮ از ‪ 10‬ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻘﺪار ‪ RQD‬ﺳﻨﮓ ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬

‫‪%80 (4‬‬ ‫‪%60 (3‬‬ ‫‪%40 (2‬‬ ‫‪%25 (1‬‬

‫‪ -91‬اﮔﺮ ﻣﻘﺪار ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ در ﯾﮏ ﺧﺎك ﺑﻪ ﺻﻔﺮ ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬ﮐﺪام ﭘﺪﯾﺪه ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽ آﯾﺪ؟‬

‫‪ (4‬واﮔﺮاﯾﯽ ﺧﺎك‬ ‫‪ (3‬رﻣﺒﻨﺪﮔﯽ ﺧﺎك‬ ‫‪ (2‬ﺟﻮﺷﺶ ﺧﺎك‬ ‫‪ (1‬ﺗﻮرم ﺧﺎك‬

‫‪ -92‬ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺗﻨﺶ‪ -‬ﮐﺮﻧﺶ‪ ،‬رﻓﺘﺎر ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ ﺳﻨﮓ ﻫﺎ زﯾﺮ ﻧﻘﻄﮥ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟‬

‫‪ (4‬اﻻﺳﺘﯿﮏ )ارﺗﺠﺎﻋﯽ(‬ ‫‪ (3‬ﮐﺮﯾﭗ )ﺧﺰش(‬ ‫‪ (2‬داﮐﺘﯿﻞ )ﺷﮑﻞ ﭘﺬﯾﺮ(‬ ‫‪ (1‬ﺑﺮﻧﯿﻞ )ﺷﮑﻨﻨﺪه(‬

 ‫»‪«280‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ -93‬در ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﮐﺪام ﺻﻔﺤﻪ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪة ﺻﻔﺤﻪ ﺷﮑﺴﺖ در ﻧﻤﻮﻧﻪ اي از ﯾﮏ ﺳﻨﮓ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ؟‬

‫‪OM (2‬‬ ‫‪OA (1‬‬

‫‪BM (4‬‬ ‫‪BA (3‬‬

‫‪ -94‬ﻧﺴﺒﺖ ﺗﺨﻠﺨﻞ در ﯾﮏ ﺧﺎك ﻣﺎﺳﻪ اي ﺑﺎ اﻧﺪازة ذرات و ﻣﯿﺰان ﻫﻤﮕﻨﯽ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ راﺑﻄﻪ ‪:‬‬

‫‪ (4‬ﻣﻌﮑﻮس و ﻣﻌﮑﻮس‬ ‫‪ (3‬ﻣﻌﮑﻮس و ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‬ ‫‪ (2‬ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ و ﻣﻌﮑﻮس‬ ‫‪ (1‬ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ و ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‬

‫ﯾﮏ ﺗﻮده ﺳﻨﮓ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.............. ،‬‬ ‫‪Vf / Vl‬‬ ‫‪ -95‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﺷﺎﺧﺺ ﺳﺮﻋﺖ‬

‫‪ (2‬ﺳﺨﺘﯽ ﺗﻮده ﺳﻨﮓ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ (1‬ﺳﻼﻣﺘﯽ ﺗﻮده ﺳﻨﮓ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (4‬درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺖ ﺗﻮده ﺳﻨﮓ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ (2‬ﭼﮕﺎﻟﯽ ﺗﻮده ﺳﻨﮓ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -96‬ﮐﺪام ﯾﮏ از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻗﺮﺿﮥ زﯾﺮ در ﻫﺴﺘﮥ ﺳﺪﻫﺎي ﺧﺎﮐﯽ ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد؟‬

‫‪SM (4‬‬ ‫‪GC(3‬‬ ‫‪SW(2‬‬ ‫‪GP (1‬‬

‫‪ -97‬در ﻧﻮاﺣﯽ ﻣﺘﺸﮑﻞ از ﺳﻨﮓ ﻫﺎي ‪ ...................‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ‪ RQD‬ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ از ﺣﻔﺎري اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ (4‬ﮐﻨﮕﻠﻮﻣﺮاﯾﯽ‬ ‫‪ (3‬ﮐﺮﺑﻨﺎﺗﻪ‬ ‫‪ (2‬ﺷﯿﻠﯽ‬ ‫‪ (1‬آذرﯾﻦ‬

‫‪ -98‬ﻣﻮﻗﻊ ﺣﻔﺎري ﮔﻤﺎﻧﻪ در ﻣﺤﻞ ﯾﮏ ﺗﻮدة ﻟﻐﺰﻧﺪه ﺧﺎك ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺸﺨﯿﺺ ﺳﻄﺢ ﻟﻐﺰش ﻣﯽ ﺗﻮان از ‪ ...............‬ﻧﻤﻮﻧﻪ‬

‫ﻫﺎ ﮐﻤﮏ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫‪ (4‬اﻓــــﺰاﯾﺶ ﻧﻔﻮذﭘــــﺬﯾﺮي‬ ‫‪(3‬ﮐﺎﻫﺶ ﺗﺨﻠﺨﻞ‬ ‫‪ (2‬اﻓﺰاﯾﺶ رﻃﻮﺑﺖ‬ ‫‪ (1‬ﮐﺎﻫﺶ ﭼﮕﺎﻟﯽ‬

‫‪ -99‬ﮐﺪام ﺧﺎك ﺑﺎ درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺖ ﺑﻬﯿﻨﻪ ﮐﻤﺘﺮ ﺑﻪ ﺣﺪاﮐﺜﺮ داﻧﺴﯿﺘﮥ ﺧﺸﮏ ﻣﯽ رﺳﺪ؟‬

‫‪(CL) (4‬‬ ‫‪(GW) (3‬‬ ‫‪(SW) (2‬‬ ‫‪(ML) (1‬‬

‫‪ -100‬در ﺳﻨﮓ ﻫﺎي ﻧﺎﻫﻤﺴﺎن زاوﯾﮥ ﺳﻄﺢ ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺤﻮر ﺑﺎرﮔﺬاري ﭼﻨﺪ درﺟﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺗﺮاﮐﻤﯽ‬

‫ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﺮﺳﺪ؟‬

‫‪90 (4‬‬ ‫‪60 (3‬‬ ‫‪30 (2‬‬ ‫‪ (1‬ﺻﻔﺮ‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«281‬‬

‫‪ -101‬ﺑﺎ ﺗﺮﺳﯿﻢ ﻧﺘﺎﯾﺞ آزﻣﺎﯾﺶ ﺳﻪ ﻣﺤﻮري ‪ CU‬ﻣﻘﺪار زاوﯾﮥ اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ در ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ‬

‫ﺗﻨﺶ ﮐﻞ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟‬

‫‪ (4‬ﻣﺘﻐﯿﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ (3‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫‪ (2‬ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ (1‬ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‬

‫‪ -102‬ﮐﺪام ﯾﮏ از ﺧﺎك ﻫﺎي زﯾﺮ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺟﻬﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﺑﻪ ﻋﻨﻮان زﻫﮑﺶ و ﭘﻮﺳﺘﻪ در ﺳﺪﻫﺎي ﺧﺎﮐﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮ‬

‫اﺳﺖ؟)از راﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﭗ(‬

‫‪GM , GW (4‬‬ ‫‪GC , GW (3‬‬ ‫‪GP , GW (2‬‬ ‫‪GW, GP (1‬‬

‫ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪:‬‬ ‫‪ -103‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ زاوﯾﮥ اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك ﻣﺎﺳﻪ اي ‪ 30‬درﺟﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ‪σ1 / σ2‬‬

‫‪3 (4‬‬ ‫‪1 /5 ( 3‬‬ ‫‪0 /3 ( 2‬‬ ‫‪/5 (1‬‬

‫‪ -104‬ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﺗﺮاﮐﻢ ﭘﺬﯾﺮي و ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﻣﺎﺳﻪ ﻫﺎي ﺑﺎدي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺎﺳﻪ ﻫﺎي رودﺧﺎﻧﻪ اي ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ‪ .............‬و‬

‫‪ ..............‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﮐﺎﻫﺶ‪ -‬اﻓﺰاﯾﺶ‬ ‫‪ (3‬ﮐﺎﻫﺶ ‪ -‬ﮐﺎﻫﺶ‬ ‫‪ (2‬ﮐﻤﺘﺮ‪ -‬ﺑﯿﺸﺘﺮ‬ ‫‪ (1‬ﮐﻤﺘﺮ‪ -‬ﮐﻤﺘﺮ‬

‫‪ -105‬در آزﻣﺎﯾﺶ – ﺗﺮاﮐﻢ اﺳﺘﺎﻧﺪارد‪ ،‬اﻓﺰاﯾﺶ اﻧﺮژي ﺗﺮاﮐﻤﯽ ﺑﺎﻋﺚ ‪ ...........‬وزن ﻣﺨﺼﻮص ﺧﺸﮏ ﺣﺪاﮐﺜﺮ و ‪...........‬‬

‫رﻃﻮﺑﺖ ﺑﻬﯿﻨﻪ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪ (4‬ﮐﺎﻫﺶ– اﻓﺰاﯾﺶ‬ ‫‪ (3‬ﮐﺎﻫﺶ‪ -‬ﮐﺎﻫﺶ‬ ‫‪ (2‬اﻓﺰاﯾﺶ ‪ -‬اﻓﺰاﯾﺶ‬ ‫‪ (1‬اﻓﺰاﯾﺶ ‪ -‬ﮐﺎﻫﺶ‬

‫‪ -106‬ﻣﯿﺰان ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ ﺧﺎك در آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺮاﮐﻢ ﺳﻪ ﻣﺤﻮري ‪ UU‬ﻫﻤﯿﺸﻪ ‪ ..............‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﻓﺰاﯾﻨﺪه‬ ‫‪ (3‬ﻣﺘﻐﯿﺮ‬ ‫‪ (2‬ﺛﺎﺑﺖ‬ ‫‪ (1‬ﮐﺎﻫﻨﺪه‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻋﻤﻖ ﻧﻘﻄﮥ ‪ A‬از‬ ‫‪40KN / m2‬‬ ‫‪ -107‬ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺷﮑﻞ زﯾﺮ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ در ﻧﻘﻄﮥ ‪ A‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ‬

‫ﺳﻄﺢ زﻣﯿﻦ ﭼﻨﺪ ﻣﺘﺮ اﺳﺖ؟‬

‫‪γ ω = 10KN / m2‬‬
‫‪4 (1‬‬
‫‪γ s = 18KN / m2‬‬
‫‪5 (2‬‬

‫‪8 (3‬‬

‫‪10 (4‬‬
 ‫»‪«282‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫در ﯾﮏ ﺧﺎك ﻣﺎﺳﻪ اي ﺑﺮاﺑﺮ ﯾﮏ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زاوﯾﮥ اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ ﺧﺎك ﭼﻨﺪ درﺟﻪ‬ ‫‪τ/σ‬‬ ‫‪ -108‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ‬

‫اﺳﺖ؟‬

‫‪30 (4‬‬ ‫‪45 (3‬‬ ‫‪60 (2‬‬ ‫‪90 (1‬‬

‫‪ -109‬ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ روش ﺗﺮﺳﯿﻤﯽ داﯾﺮة ﻣﻮﻫﺮ در ﮐﺪام ﯾﮏ از ﻣﻮارد زﯾﺮ ﻣﻘﺪار ‪ σn‬ﺑﺰرگ ﺗﺮ و ‪τ‬ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺮ اﺳﺖ؟‬

‫‪θ = 75° (4‬‬ ‫‪θ = 60°‬‬ ‫‪(3‬‬ ‫‪θ = 45°‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫‪θ = 30°‬‬ ‫‪(1‬‬

‫‪ -110‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﯾﮏ ﭼﻬﺎرم ﺣﺠﻢ واﺣﺪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك ﻓﻀﺎﻫﺎي ﺧﺎﻟﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﭘﻮﮐﯽ ﺧﺎك ﮐﺪام اﺳﺖ؟‬

‫‪%80 (4‬‬ ‫‪%30 (3‬‬ ‫‪%50 (2‬‬ ‫‪0/75 (1‬‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﺧﺎك در ﺣﺎﻟﺖ ﻃﺒﯿﻌﯽ داراي ‪ e= 0/25‬ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬ ‫‪emin = 0 / 15‬‬ ‫و‬ ‫‪emax = 0 / 65‬‬ ‫‪ -111‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ در ﺧﺎﮐﯽ‬

‫ﺗﺮاﮐﻢ ﻧﺴﺒﯽ ﺗﻮدة ﺧﺎك ﭼﻪ ﻣﻘﺪار ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ؟‬

‫‪%80 (4‬‬ ‫‪%30 (3‬‬ ‫‪%50 (2‬‬ ‫‪%40 (1‬‬

‫‪ -112‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﯾﮏ داﻣﻨﻪ ﻓﺎﻗﺪ ﺳﺎﺧﺘﺎر زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺧﺎﺻﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮐﺪام ﯾﮏ از ﻟﻐﺰش ﻫﺎي زﯾﺮ اﺗﻔﺎق‬

‫ﻣﯽ اﻓﺘﺪ؟‬

‫‪ (4‬واژﮔﻮﻧﯽ‬ ‫‪ (3‬ﮔﻮه اي‬ ‫‪ (2‬ﺻﻔﺤﻪ اي‬ ‫‪ (1‬داﯾﺮه اي‬

‫‪ -113‬ﮐﺪام ﯾﮏ از ﮔﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎي زﯾﺮ ﻧﻘﺶ اﺻﻠﯽ در اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻮع ﺳﺪ دارد؟‬

‫‪ (2‬ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ‬ ‫‪ (1‬ﺷﺮاﯾﻂ زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ‬

‫‪ (4‬وﺿﻌﯿﺖ ﺣﻮﺿﮥ آﺑﺮﯾﺰ‬ ‫‪ (3‬ﻣﻮرﻓﻮﻟﮋي دره‬

‫‪ -114‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﺮاي اﻧﺘﺨﺎب ﺳﺎﺧﺘﮕﺎه ﺳﺪ در ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ اﻣﺘﺪاد ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ‬

‫‪ ...........‬اﻣﺘﺪاد ﻣﺤﻮر ﺳﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﻣﻮازي ﺑﺎ‬ ‫‪ (3‬ﻣﻮرب ﺑﺎ‬ ‫‪ (2‬ﻣﺴﺘﻘﻞ از‬ ‫‪ (1‬ﻋﻤﻮد ﺑﺎ‬

‫‪ -115‬ﺳﺪﻫﺎي ﺧﺎﮐﯽ در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ﺳﺪﻫﺎي ﺑﺘﻨﯽ وزﻧﯽ داراي اﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬﯾﺮي ‪ ..............‬و ﺳﻄﺢ ﻗﺎﻋﺪه ‪ .............‬ﻣﯽ‬

‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﺑﯿﺸﺘﺮ‪ -‬ﺑﯿﺸﺘﺮ‬ ‫‪ (3‬ﺑﯿﺸﺘﺮ‪-‬ﮐﻤﺘﺮ‬ ‫‪ (2‬ﮐﻤﺘﺮ‪-‬ﺑﯿﺸﺘﺮ‬ ‫‪ (1‬ﮐﻤﺘﺮ‪ -‬ﮐﻤﺘﺮ‬

 ‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«283‬‬

‫‪ -116‬ﻓﺸﺎرﻫﺎي وارده ﺑﺮ ﺗﻮﻧﻞ زﯾﺮ ﺳﻄﺤﯽ ﺗﺎﺑﻌﯽ از ‪ ............‬و ‪ ............‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ (2‬ﺟﻨﺲ ﺳﻨﮓ – ﺟﻬﺖ ﻻﯾﻪ ﻫﺎ‬ ‫‪ (1‬ﻋﻤﻖ ﺗﻮﻧﻞ – اﺑﻌﺎد ﻫﻨﺪﺳﯽ ﺗﻮﻧﻞ‬

‫‪ (4‬ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺗﻨﺶ ﻫﺎي اﺻﻠﯽ – ﺟﻬﺖ ﺗﻨﺶ ﻫﺎي اﺻﻠﯽ‬ ‫‪ (3‬ﺳﻄﺢ ﺗﺮاز آب‪ -‬ﭼﮕﺎﻟﯽ ﺳﻨﮓ ﻫﺎ‬

‫‪ -117‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﻮر ﺗﻮﻧﻞ ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﻣﺤﻮر ﯾﮏ ﺗﺎﻗﺪﯾﺲ ﺣﻔﺮ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺟﻬﺖ ﺟﺮﯾﺎن و ﻓﺸﺎر آب در ﻣﺮﮐﺰ ﺗﻮﻧﻞ‬

‫‪ ............‬و در دﻫﺎﻧﻪ ﻫﺎ )ورودي و ﺧﺮوﺟﯽ( ‪ ..............‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ (4‬دور ﺷﻮﻧﺪه – دور ﺷﻮﻧﺪه‬ ‫‪ (3‬دور ﺷﻮﻧﺪه – ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ‬ ‫‪ (2‬ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ‪ -‬دورﺷﻮﻧﺪه‬ ‫‪ (1‬ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ‪ -‬ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ‬

‫‪ -118‬ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺷﮑﻞ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻟﻐﺰش ﺻﻔﺤﻪ اي زﻣﺎﻧﯽ ﺑﻪ وﻗﻮع ﻣﯽ ﭘﯿﻮﻧﺪ ﮐﻪ ‪ .................‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪W sin θ = τ (1‬‬

‫‪W sin θ > W cos θ‬‬ ‫‪(2‬‬

‫‪W sin θ = W cos θ‬‬ ‫‪(3‬‬

‫‪W sin θ > τ‬‬ ‫‪(4‬‬

‫‪ -119‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺑﺮاي اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺴﯿﺮ ﺗﻮﻧﻞ ﺟﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﻮر ﺗﻮﻧﻞ ‪ ...........‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ (2‬ﻣﻮازي ﺑﺎ ﻣﺤﻮر ﺗﺎﻗﺪﯾﺲ‬ ‫‪ (1‬ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﻣﺤﻮر ﺗﺎﻗﺪﯾﺲ‬

‫‪ (4‬ﻣﺤﻮر ﭼﯿﻦ زاوﯾﻪ داﺷﺘﻪ‬ ‫‪ (3‬ﻣﻮازي ﺑﺎ ﻣﺤﻮر ﻧﺎودﯾﺲ‬

‫‪ -120‬در ﺻﻮرت ﻣﻮازي ﺑﻮدن اﻣﺘﺪاد ﺳﻄﻮح ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ ﺑﺎ اﻣﺘﺪاد داﻣﻨﻪ ﻟﻐﺰش ﺻﻔﺤﻪ اي در ﺷﺮاﯾﻄﯽ رخ ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ‬

‫ﺟﻬﺖ ﺷﯿﺐ ﺳﻄﺢ ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ ‪ ............‬ﺷﯿﺐ داﻣﻨﻪ‪ ،‬و زاوﯾﮥ ﺷﯿﺐ ﺳﻄﺢ ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ ‪ .............‬از زاوﯾﮥ ﺷﯿﺐ داﻣﻨﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ (4‬در ﺧﻼف ﺟﻬﺖ‪ ،‬ﺑﺰرگ ﺗﺮ‬ ‫‪ (3‬در ﺟﻬﺖ‪ ،‬ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺮ‬ ‫‪ (2‬در ﺟﻬﺖ‪ ،‬ﺑﺰرگ ﺗﺮ‬ ‫‪ (1‬در ﺟﻬﺖ‪ ،‬ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺮ‬

‫‪ -121‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺗﻨﺶ وارده در زﻣﺎن ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﺑﺮ ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك در آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺮاﮐﻢ ﺗﮏ ﻣﺤﻮري ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪50‬‬

‫‪.‬‬ ‫ﮐﯿﻠﻮﻧﯿﻮﺗﻦ ﺑﺮ ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زاوﯾﮥ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ .........‬ﻣﯽ ﺷﻮد‬

‫‪45° (4‬‬ ‫‪60 ° (3‬‬ ‫‪30 ° (2‬‬ ‫‪ (1‬ﺻﻔﺮ‬

‫‪ -122‬ﺧﺎك ﻫﺎي درﺷﺖ داﻧﻪ در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ﺧﺎك ﻫﺎي رﯾﺰ داﻧﻪ داراي ‪ ............‬ﺑﯿﺸﺘﺮ و ‪ ............‬ﮐﻤﺘﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ (2‬اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ‪ ،‬ﻣﯿﺰان ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ‬ ‫‪ (1‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺸﺸﯽ‬

‫‪ (4‬ﺳﻄﺢ ﻟﻐﺰش‪ ،‬اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ‬ ‫‪ (3‬درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺖ‪ ،‬ﺿﺮﯾﺐ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي‬

 ‫»‪«284‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ -123‬ﻟﻐﺰش ﺻﻔﺤﻪ اي در ﯾﮏ داﻣﻨﻪ‪ ،‬زﻣﺎﻧﯽ اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺪ ﮐﻪ در ﻃﻮل ﺳﻄﺢ ﻟﻐﺰش زاوﯾﮥ ‪ ...........‬ﮐﻤﺘﺮ از زاوﯾﮥ ‪..........‬‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ (2‬اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ‪ ،‬ﺷﯿﺐ داﻣﻨﻪ‬ ‫‪ (1‬ﺷﯿﺐ داﻣﻨﻪ‪ ،‬ﺳﻄﺢ ﻟﻐﺰش‬

‫‪ (4‬ﺳﻄﺢ ﻟﻐﺰش‪ ،‬اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ‬ ‫‪ (3‬اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ‪ ،‬ﺳﻄﺢ ﻟﻐﺰش‬

‫‪ -124‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻋﻤﻖ ﺑﻪ ﭘﻬﻨﺎي ﯾﮏ دره ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﻬﺘﺮي ﺑﺮاي اﺣﺪاث ﺳﺪﻫﺎي ‪ ............‬ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽ‬

‫ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪ (4‬ﺑﺘﻨﯽ ﭘﺎﯾﻪ دار‬ ‫‪ (3‬ﺑﺘﻨﯽ ﻏﻠﺘﮑﯽ‬ ‫‪ (2‬ﺑﺘﻨﯽ ﻗﻮﺳﯽ‬ ‫‪ (1‬ﺑﺘﻨﯽ وزﻧﯽ‬

‫‪ -125‬ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ وﯾﺰﮔﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺧﺎك ﻫﺎي ﻟﺴﯽ ﮐﺪام اﺳﺖ؟‬

‫‪ (4‬ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮ ﺑﻮدن‬ ‫‪ (2‬ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ در ﻣﻘﺎﺑﻞ آب ‪ (3‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺧﯿﻠﯽ زﯾﺎد‬ ‫‪ (1‬ﺗﺮاﮐﻢ ﭘﺬﯾﺮي زﯾﺎد‬

‫‪ -126‬در ﯾﮏ ﺗﻮده ﺳﻨﮓ ﻫﺮ ﭼﻪ ﻓﺎﺻﻠﮥ درزه ﻫﺎ ‪ .............‬و ﺗﻌﺪاد ﺳﯿﺴﺘﻢ درزه ﻫﺎ ‪ ..............‬و ﻋﺪد ‪.............. RQD‬‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺗﻮده ﺳﻨﮓ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﺑﯿﺸﺘﺮ‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ‪ ،‬ﮐﻤﺘﺮ‬ ‫‪ (3‬ﺑﯿﺸﺘﺮ‪ ،‬ﮐﻤﺘﺮ‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ‬ ‫‪ (2‬ﮐﻤﺘﺮ‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ‪ ،‬ﮐﻤﺘﺮ‬ ‫‪ (1‬ﮐﻤﺘﺮ‪ ،‬ﮐﻤﺘﺮ‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ‬

‫‪ -127‬در ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺗﻨﺶ‪ -‬ﮐﺮﻧﺶ ﯾﮏ ﺷﯿﺴﺖ از ﺷﺮوع اﻋﻤﺎل ﺑﺎرﮔﺬاري ﺗﺎ ﻧﻘﻄﮥ ﺷﮑﺴﺖ ﺳﻨﮓ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﭼﻪ‬

‫رﻓﺘﺎرﻫﺎﯾﯽ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ؟‬

‫‪ (2‬اﻻﺳﺘﯿﮏ‪ ،‬ﭘﻼﺳﺘﯿﮏ‬ ‫‪ (1‬اﻻﺳﺘﯿﮏ‪ ،‬ﭘﻼﺳﺘﯿﮏ‪ ،‬اﻻﺳﺘﯿﮏ‬

‫‪ (4‬ﭘﻼﺳﺘﯿﮏ‪ ،‬اﻻﺳﺘﯿﮏ‬ ‫‪ (3‬ﭘﻼﺳﺘﯿﮏ‪ ،‬اﻻﺳﺘﯿﮏ‪ ،‬ﭘﻼﺳﺘﯿﮏ‬

‫‪ -128‬در ﺟﮥ اﺷﺒﺎع ﻧﻤﻮﻧﻪ اي از ﺳﻨﮓ ﺑﺎ ﮐﺪام راﺑﻄﻪ ﺑﯿﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد؟‬

‫‪Vv / V‬‬ ‫‪(4‬‬ ‫‪Vv / Vw‬‬ ‫‪(3‬‬ ‫‪Vw / Vs‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫‪Vw / V v‬‬ ‫‪(1‬‬

‫‪ -129‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺗﺮاﮐﻢ ﺧﺎك ﺑﻌﺪ از رﻃﻮﺑﺖ ﺑﻬﯿﻨﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺧﺎك ‪ ............‬و ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ‪ .............‬ﭘﯿﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﻣﻨﻌﻘﺪه‪-‬ﮐﺎﻫﺶ‬ ‫‪ (3‬ﻣﻨﻌﻘﺪه‪ -‬اﻓﺰاﯾﺶ‬ ‫‪ (2‬ﭘﺮاﮐﻨﺪه‪-‬اﻓﺰاﯾﺶ‬ ‫‪ (1‬ﭘﺮاﮐﻨﺪه‪-‬ﮐﺎﻫﺶ‬

‫‪ -130‬ﮐﺪام ﯾﮏ از آزﻣﺎﯾﺸﺎت زﯾﺮ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺧﺎك ﻫﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد؟‬

‫‪SPT (4‬‬ ‫‪ (3‬ﺑﺮش ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‬ ‫‪CD (2‬‬ ‫‪CU (1‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«285‬‬

‫‪ -131‬راﺑﻄﮥ ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻫﻮازدﮔﯽ و ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺷﮑﻞ ﮔﯿﺮي ﮐﺎﻧﯽ ﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﮐﺎﻫﺶ ﻋﻤﻖ ﺗﻮدة ﻣﺎﮔﻤﺎﯾﯽ ﭼﮕﻮﻧﻪ‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (2‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫‪ (1‬ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‬

‫‪ (4‬ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ (3‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -132‬ﺧﺎك ﻫﺎي رﺑﻨﺪه ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﻤﺪه از ﻧﻮع ‪ .............‬ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺳﯿﻤﺎن ‪ ..............‬دارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﻣﺎﺳﻪ اي‪-‬ﺳﻮﻟﻔﺎﺗﻪ‬ ‫‪ (3‬ﺳﯿﻠﺘﯽ‪-‬ﮐﺮﺑﻨﺎﺗﻪ‬ ‫‪ (2‬ﺷﻨﯽ‪-‬ﺳﯿﻠﯿﺴﯽ‬ ‫‪ (1‬رﺳﯽ‪-‬ﮐﺮﺑﻨﺎﺗﻪ‬

‫‪ -133‬ﺳﻨﮓ ﻫﺎي ﮐﺮﺑﻨﺎﺗﻪ در رده ﺑﻨﺪي ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺳﻨﮓ ﺑﮑﺮ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﻤﺪه در رده ﻫﺎي ‪ ..............‬ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪AM, DM (4‬‬ ‫‪CH,BH (3‬‬ ‫‪CH,DL (2‬‬ ‫‪BM,CM (1‬‬

‫‪ %85 -134‬ﻧﻤﻮﻧﻪ اي از ﺧﺎك از اﻟﮏ ﺷﻤﺎرة ‪ 4‬ﻋﺒﻮر ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺷﺎﺧﺺ ﺧﻤﯿﺮي آن ﻣﺴﺎوي ﺑﺎ ‪ 8‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻋﻼﻣﺖ‬

‫اﺧﺘﺼﺎري ﺧﺎك ﻃﯿﻖ رده ﺑﻨﺪي ﻣﺘﺤﺪ ﺧﺎك ‪ .............‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪SM (4‬‬ ‫‪GM(3‬‬ ‫‪GC(2‬‬ ‫‪SC (1‬‬

‫‪ -135‬اﮔﺮ ﮔﺴﻠﯽ ﻓﻌﺎل ﺑﻪ ﻃﻮل ‪ 200‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﮥ ‪ 10‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ از ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ ﻣﺮﺗﻔﻊ ﻗﺮار داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺰرﮔﯽ ﻧﺎﺷﯽ‬

‫از ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ اﯾﻦ ﮔﺴﻞ ﭼﻨﺪ رﯾﺸﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؟‬

‫‪60 (4‬‬ ‫‪45 (3‬‬ ‫‪35 (2‬‬ ‫‪30 (1‬‬

‫‪ -136‬در ﯾﮏ آازﻣﺎﯾﺶ ‪ 3‬ﻣﺤﻮري ﺳﻨﮓ‪ ،‬اﮔﺮ زاوﯾﮥ ﺑﯿﻦ ﺻﻔﺤﮥ ﺷﮑﺴﺖ و ﺻﻔﺤﮥ ﺗﻨﺶ اﺻﻠﯽ ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 30‬درﺟﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬

‫آﻧﮕﺎه زاوﯾﮥ ‪Φ‬ﭼﻨﺪ درﺟﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؟‬

‫‪60 (4‬‬ ‫‪45 (3‬‬ ‫‪35 (2‬‬ ‫‪30 (1‬‬

‫‪ -137‬وﺟﻮد آﻫﮏ ﭼﺮت دار ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺳﯿﻤﺎن ﭘﺮﺗﻠﻨﺪ ﻣﻮﺟﺐ ‪ ..............‬ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﺑﺘﻦ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﯾﺦ زدن و ‪..............‬‬

‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺘﻦ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪ (4‬اﻓﺰاﯾﺶ‪ -‬اﻓﺰاﯾﺶ‬ ‫‪ (3‬اﻓﺰاﯾﺶ – ﮐﺎﻫﺶ‬ ‫‪ (2‬ﮐﺎﻫﺶ‪ -‬اﻓﺰاﯾﺶ‬ ‫‪ (1‬ﮐﺎﻫﺶ‪ -‬ﮐﺎﻫﺶ‬

 ‫»‪«286‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ -138‬ﻗﺮار اﺳﺖ در ﻣﻨﻄﻘﻪ اي در ﺳﻨﮓ ﻫﺎي آذرﯾﻦ ﭘﺮ درزه‪ ،‬ﺗﻮﻧﻠﯽ ﺣﻔﺎري ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘﻪ ﭘﺮ ﺑﺎران اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي و‬

‫ﻫﻮازدﮔﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻋﻤﻖ ﮐﺎﻫﺶ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬وﺟﻮد ﭼﻪ ﻧﻮع آﺑﺨﻮاﻧﯽ را در ﻣﺴﯿﺮ ﺣﻔﺎري ﺗﻮﻧﻞ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ‬

‫ﻣﯽ ﮐﻨﯿﺪ؟‬

‫‪ (4‬ﻧﺸﺴﺘﯽ‬ ‫‪ (3‬ﺑﻤﻌﻠﻖ‬ ‫‪ (2‬ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر‬ ‫‪ (1‬ازاد‬

‫‪ -139‬از ﮐﺪام آزﻣﺎﯾﺶ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺸﺸﯽ ﺳﻨﮓ ﻫﺎ را ﺑﻪ روش ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﻪ دﺳﺖ آورد؟‬

‫‪ (2‬ﺑﺎر ﻧﻘﻄﻪ اي و ﺑﺮزﯾﻠﯽ‬ ‫‪ (1‬ﺑﺮش ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ و ﺗﮏ ﻣﺤﻮري‬

‫‪ (4‬دوام ﭘﺬﯾﺮي و ‪SPT‬‬ ‫‪ SPT (3‬و ﭼﮑﺶ اﺷﻤﯿﺖ‬

‫‪ -140‬ﮐﺪام ﮔﺰﯾﻨﻪ در ﻣﻮرد ﺧﻮاص ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺳﻨﮓ ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ؟‬

‫‪ (1‬ﻫﻮازدﮔﯽ ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﺪول اﻻﺳﺘﯿﺴﯿﺘﮥ ﺳﻨﮓ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ (2‬در ﺳﻨﮓ ﻫﺎي ﺳﯿﻤﺎﻧﯽ ﺷﺪه‪ ،‬ﻋﺎﻣﻞ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪة ﻣﻘﺎوﻣﺖ‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺟﻨﺲ ذرات اﺳﺖ ﺗﺎ ﻧﻮع ﺳﯿﻤﺎن‪.‬‬

‫‪ (3‬اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﺨﻠﺨﻞ ﺑﺎﻋﺚ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﻘﺎوﻣﺖ و ﻣﺪول اﻻﺳﺘﯿﺴﯿﺘﮥ ﺳﻨﮓ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ (4‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺳﻨﮓ ﻫﺎ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ اﻧﺪازة داﻧﻪ ﻫﺎ در ﺷﺮاﯾﻂ ﯾﮑﺴﺎن دﯾﮕﺮ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪ -141‬ﺑﺮاي ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك اﺷﺒﺎع‪ ،‬وزن واﺣﺪ ﺣﺠﻢ ﺧﺸﮏ ‪ 15KN / m3‬و ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ ‪ 20‬درﺻﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وزن واﺣﺪ‬

‫ﺣﺠﻢ اﺷﺒﺎع ) ‪ ( γ sat‬ﭼﻘﺪر ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؟‬

‫‪20KN / m3‬‬ ‫‪(4‬‬ ‫‪18KN / m3‬‬ ‫‪(3‬‬ ‫‪16KN / m3‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫‪15 / 50KN / m3‬‬ ‫‪(1‬‬

‫داراي ‪ 5‬ﺧﻂ ﺟﺮﯾﺎن و ‪ 8‬ﻫﻢ‬ ‫‪1 × 10−4 m / Sec‬‬ ‫‪ -142‬ﺷﺒﮑﮥ ﺟﺮﯾﺎن رﺳﻢ ﺷﺪه ﺑﺮاي ﺳﺎﺧﺘﮕﺎه ﯾﮏ ﺳﺪ ﺑﺎ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي‬

‫ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ اﺧﺘﻼف ارﺗﻔﺎع آب ﺑﺎﻻدﺳﺖ و ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ ﺳﺪ ‪ 15‬ﻣﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﮐﻞ ﺟﺮﯾﺎن ﻋﺒﻮي از ﺳﺪ ﺑﻪ‬

‫ﻃﻮل ‪ 80‬ﻣﺘﺮ‪ ،‬ﭼﻘﺪر ﺧﻮاﻫﺪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪/‬‬

‫‪6 / 8m3 / Sec‬‬ ‫‪(4‬‬ ‫‪0/ 058m3 / Sec‬‬ ‫‪(3‬‬ ‫‪0/ 098m3 / Sec (2‬‬ ‫‪0/ 0686m3 / Sec‬‬ ‫‪(1‬‬

‫‪ -143‬ﻻﯾﻪ اي ﻣﺎﺳﻪ اي ﺑﻪ ﺿﺨﺎﻣﺖ ‪ 2/5‬ﻣﺘﺮ ﺑﺎ ﭼﮕﺎﻟﯽ داﻧﻪ ﻫﺎي ﺟﺎﻣﺪ ‪ 2/68‬و ﻧﺴﺒﺖ ﭘﻮﮐﯽ ‪ 0/6‬وﺟﻮد دارد‪ .‬ﺗﺤﺖ ﭼﻪ‬

‫ﺑﺎر آﺑﯽ در اﺛﺮ ﯾﮏ ﺟﺮﯾﺎن رو ﺑﻪ ﺑﺎﻻ ﺷﺸﺮاﯾﻂ ﺟﻮﺷﺶ ﻣﺎﺳﻪ اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺪ؟‬

‫‪ 3/625 (4‬ﻣﺘﺮ‬ ‫‪ 2/625 (3‬ﻣﺘﺮ‬ ‫‪ 2/55 (2‬ﻣﺘﺮ‬ ‫‪ 1/5 (1‬ﻣﺘﺮ‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«287‬‬

‫‪ -144‬ﺷﮑﻞ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭘﺮوﻓﯿﻞ زﻣﯿﻦ را در ﺳﺎﺧﺘﮕﺎه ﯾﮏ ﺳﺎزه ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ﻻزم اﺳﺖ ﺟﻬﺖ اﺟﺮاي ﭘﯽ ﮔﻮد ﺑﺮداري‬

‫ﺷﻮد‪ .‬ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﻋﻤﻖ ﻣﺠﺎز ﮔﻮدﺑﺮداري ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ ﮐﻒ ﻣﺤﻮﻃﻪ ﮔﻮدﺑﺮداري ﺷﺪه دﭼﺎر ﺷﮑﺴﺘﮕﯽ و ﻓﻮران آب ﺑﻪ داﺧﻞ‬

‫ﮔﻮدال ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬

‫‪ 12‬ﻣﺘﺮ‬ ‫‪63/5 m(1‬‬

‫‪٣‬‬
‫‪ 7‬ﻣﺘﺮ‬ ‫‪γ = ١/٨gr/ cm‬‬
‫‪52/3m (2‬‬
‫‪ 7‬ﻣﺘﺮ‬
‫‪38/2m (3‬‬

‫‪33/3 m(4‬‬

‫‪ -145‬ﺑﺎ ﮐﺎﻫﺶ ﺷﯿﺐ ﻣﻨﺤﻨﯽ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺧﺎك‪ ،‬ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي و ﺗﺮاﮐﻢ ﭘﺬﯾﺮي ﺧﺎك ﭼﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮي ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؟‬

‫‪ (2‬ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫‪ (1‬زﯾﺎد ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ (4‬ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ (3‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -146‬آزﻣﺎﯾﺶ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺑﺮ روي ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﮥ رﺳﯽ ﻧﺸﺎن داده اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻘﺪار ‪ c‬و‪ tanΦ‬ﺧﺎك ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ‪،10 Kg/cm2‬‬

‫‪ 0/16‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺗﻨﺶ ﻋﻤﻮدي در ﻋﻤﻖ ﻣﺸﺨﺼﯽ از ﺧﺎك ‪ 10 Kg/cm2‬و ﻓﺸﺎر آب در داﺧﻞ ﺧﺎك ‪2 Kg/cm2‬‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ در روي ﺻﻔﺤﻪ اي از ﺧﺎك در آن ﻋﻤﻖ ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬

‫‪14 Kg/cm2 (4‬‬ ‫‪11/28 Kg/cm2 (3‬‬ ‫‪1/158 Kg/cm2 (2‬‬ ‫‪1/28 Kg/cm2 (1‬‬

‫‪ -147‬ﻧﻤﻮﻧﮥ ﺧﺎﮐﯽ ﺑﺎ درﺟﮥ اﺷﺒﺎع ‪ 60‬درﺻﺪ و درﺟﮥ ﭘﻮﮐﯽ ‪ 0/67‬ﻣﻔﺮوض اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ درﺟﮥ اﺷﺒﺎع اﯾﻦ ﺧﺎك ﺑﻪ ‪%40‬‬

‫ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﺑﺪ‪ ،‬ﺗﺨﻠﺨﻞ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﭼﻨﺪ درﺻﺪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؟‬

‫‪%45/14 (4‬‬ ‫‪%40/12 (3‬‬ ‫‪%35/5 (2‬‬ ‫‪%25/7 (1‬‬

‫‪ -148‬ﯾﮏ آزﻣﺎﯾﺶ ﺳﻪ ﻣﺤﻮري ﺑﺮ روي ﯾﮏ ﺧﺎك ﻏﯿﺮﭼﺴﺒﻨﺪه ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ﺻﻔﺤﮥ ﺷﮑﺴﺖ ﺑﺎ اﻓﻖ زاوﯾﮥ ‪58°‬‬

‫ﻣﯽ ﺳﺎزد‪ .‬اﮔﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ‪ σ1 ،Φ‬در ﺷﮑﺴﺖ ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬

‫)‪σ1 = σ3 tan2 (φ / 2‬‬ ‫‪ 51 (2‬در ﺟﻪ و‬ ‫)‪σ1 = σ3 tan(45 + φ / 2‬‬ ‫‪ 51 (1‬درﺟﻪ و‬

‫)‪σ1 = σ3 tan2 (45 + φ / 2‬‬ ‫‪ 26 (4‬درﺟﻪ و‬ ‫)‪σ1 = σ3 tan(φ / 2‬‬ ‫‪ 26 (3‬درﺟﻪ و‬

 ‫»‪«288‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ -149‬ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﻣﻘﻄﻊ ﻋﺮﺿﯽ ﯾﮏ ﺑﻨﺪ اﻧﺤﺮاﻓﯽ را ﮐﻪ ﭘﺎﯾﻪ ي آن در ﻋﻤﻖ ‪ 6‬ﻣﺘﺮي زﯾﺮ ﺳﻄﺢ زﻣﯿﻦ ﻗﺮار دارد‪ ،‬ﻧﺸﺎن‬

‫ﻣﯽ دﻫﺪ‪ .‬ارﺗﻔﺎع ﭘﯿﺰوﻣﺘﺮ در ﻧﻘﺎط ‪ A‬و ‪ B‬ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬

‫‪A = 21‬‬ ‫‪A = 24‬‬

‫‪(2‬‬ ‫‪(1‬‬
‫‪B = 24‬‬ ‫‪B = 24‬‬
‫‪21 m‬‬
‫‪A = 24‬‬ ‫‪A = 27‬‬
‫‪6m‬‬ ‫‪(4‬‬ ‫‪(3‬‬
‫‪B = 21‬‬ ‫‪B = 24‬‬

‫‪30 m‬‬

‫‪K h= Kz=K‬‬ ‫‪ -150‬در ﺷﮑﻞ ﻧﺸﺎن داده‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎت زﯾﺮ ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ‪:‬‬

‫‪tan φ = 0 / 8,c = 2 / 800KN / m2 , σn = 32 / 200KN / m2‬‬

‫ﯾﮏ ﺳﻄﺢ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺣﺖ ‪ 120 m 2‬ﺗﻮده ﺳﻨﮓ را ﺑﺎ زاوﯾﮥ ‪ 45 °‬ﻗﻄﻊ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻧﯿﺮوي ﺑﺮﺷﯽ روي ﺳﻄﺢ‬

‫ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬

‫‪45°‬‬ ‫‪4222/5 KN (1‬‬

‫‪3472/2 KN (2‬‬

‫‪3645/2 KN (3‬‬

‫‪4832/2 KN (4‬‬

‫‪ -151‬در آزﻣﺎﯾﺶ ﺳﻪ ﻣﺤﻮري ‪ CU‬ﻣﺎﺳﻪ ﻫﺎي ﻣﺘﺮاﮐﻢ و رس ﭘﯿﺶ ﺗﺤﮑﯿﻢ ﯾﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬ﻓﺸﺎر آب ﻣﻨﻔﺬي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮐﺮﻧﺶ ‪:‬‬

‫‪ (2‬ﺗﺎ ﺣﺪ ﻣﺸﺨﺼﯽ اﻓﺰاﯾﺶ و ﺳﭙﺲ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫‪ (1‬ﺗﺎ ﺣﺪ ﻣﺸﺨﺼﯽ ﮐﺎﻫﺶ و ﺳﭙﺲ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪ (4‬در ﻃﻮل آزﻣﺎﯾﺶ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫‪ (3‬در ﻃﻮل آزﻣﺎﯾﺶ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪ -152‬در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ داﻧﺴﯿﺘﮥ ﻧﺴﺒﯽ ﺧﺎك ﻫﺎ ‪:‬‬

‫‪ (1‬ﻫﺮ ﻗﺪر ﺧﺎك داﻧﻪ رﯾﺰﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺨﻠﺨﻞ ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ )‪ (emax‬آن ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (2‬ﻫﺮ ﻗﺪر ﺧﺎك ﺳﺴﺖ ﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬داﻧﺴﯿﺘﮥ ﻧﺴﺒﯽ ان )‪ (Dr‬ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (3‬در ﺧﺎك ﻫﺎي ﺳﺴﺖ ﻣﻘﺪار داﻧﺴﯿﺘﮥ ﻧﺴﺒﯽ )‪ (Dr‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (4‬در ﺧﺎك ﻫﺎي ﺳﺴﺖ ﺗﺨﻠﺨﻞ ﻃﺒﯿﻌﯽ )‪ (en‬ﺑﻪ ﺗﺨﻠﺨﻞ ﻣﺎﮐﺰﯾﻤﻢ )‪ (emax‬ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«289‬‬

‫‪ -153‬ﭘﺪﯾﺪة ﺟﻮﺷﺶ ﻣﺎﺳﻪ )‪ (Quick sand‬زﻣﺎﻧﯽ ﺣﺎدث ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﮔﺮادﯾﺎن ﺑﺤﺮاﻧﯽ )‪ ................ (icr‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪γ sub‬‬ ‫‪γw‬‬ ‫‪γw‬‬ ‫‪γsub‬‬

‫‪< icr‬‬ ‫‪(4‬‬ ‫‪< icr‬‬ ‫‪(3‬‬ ‫‪> icr (2‬‬ ‫‪> icr‬‬ ‫‪(1‬‬
‫‪γw‬‬ ‫‪γsub‬‬ ‫‪γsub‬‬ ‫‪γ swb‬‬

‫‪ -154‬در ﯾﮏ آزﻣﺎﯾﺶ ﺳﻪ ﻣﺤﻮري اﮔﺮ زاوﯾﮥ ﺑﯿﻦ ﺻﻔﺤﻪ ﺷﮑﺴﺖ و ﺻﻔﺤﮥ ﺗﻨﺶ اﺻﻠﯽ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ از ‪ 30‬درﺟﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬

‫زاوﯾﮥ ‪ Φ‬ﭼﻨﺪ درﺟﻪ اﺳﺖ؟‬

‫‪60 (4‬‬ ‫‪45 (3‬‬ ‫‪35 (2‬‬ ‫‪30 (1‬‬

‫‪ -155‬ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎﮐﯽ داراي ‪ G= 2/7‬و ﺗﺨﻠﺨﻞ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ %50‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺟﺮم ﺣﺠﻤﯽ آن در ﺷﺮاﯾﻂ ‪ %50‬اﺷﺒﺎع ﭼﻨﺪ ﮔﺮم‬

‫ﺑﺮ ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ ﻣﮑﻌﺐ اﺳﺖ؟‬

‫‪2 (4‬‬ ‫‪1 /9 ( 3‬‬ ‫‪1 /6 ( 2‬‬ ‫‪1/5 (1‬‬

‫‪ -156‬ﮐﺪام ﮔﺰﯾﻨﻪ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺳﺪ ﻗﻮﺳﯽ‪-‬وزﻧﯽ ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ؟‬

‫‪ (1‬ﺳﺪي اﺳﺖ ﮐﻪ در دره ﻫﺎي ‪ U‬ﺷﮑﻞ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ (2‬ﺳﺪي اﺳﺖ ﮐﻪ در دره ﻫﺎي ﺑﺎرﯾﮏ )‪ V‬ﺷﮑﻞ( اﺣﺪاث ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪ (3‬ﺳﺪي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎر وارده از آن ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺴﺎوي ﺑﻪ ﭘﯽ و ﺟﻨﺎﺣﯿﻦ دره ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ (4‬ﺳﺪي اﺳﺖ ﮐﻪ در دره ﻫﺎي ﺧﯿﻠﯽ ﻋﺮﯾﺾ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -157‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﻘﺪار ﻗﻄﻌﺎت ﺑﺰرﮔﺘﺮ از ‪ 10 cm‬در ﻣﻐﺰه اي ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه از ﺣﻔﺎري‪ 110 cm‬و ﻣﻘﺪار ﺣﻔﺎري اﻧﺠﺎم ﺷﺪه‬

‫‪ 2‬ﻣﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ؛ از ﻧﻈﺮ ﺷﺮاﯾﻂ ﮐﯿﻔﯽ‪ ،‬ﺗﻮده ﺳﻨﮓ در ﮐﺪام ﯾﮏ از ﺣﺎﻟﺖ ﻫﺎي زﯾﺮ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد؟‬

‫‪ (4‬ﻣﻨﺎﺳﺐ‬ ‫‪ (3‬ﺿﻌﯿﻒ‬ ‫‪ (2‬ﺧﯿﻠﯽ ﺧﻮب‬ ‫‪ (1‬ﺧﻮب‬

‫‪ -158‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺮش در ﯾﮏ ﺗﻮدة ﻟﻐﺰﺷﯽ در زﻣﺎن وﻗﻮع ﻟﻐﺰش ﺷﺎﻣﻞ ﮐﺪام ﯾﮏ از ﻣﻮارد زﯾﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ؟‬

‫‪R = w cos α − u (1‬‬

‫‪R = (w cos α − u) tan φ‬‬ ‫‪(2‬‬

‫‪R = (w cos α) tan φ‬‬ ‫‪(3‬‬

‫‪R = (w sin α − u) tan φ‬‬ ‫‪(4‬‬

 ‫»‪«290‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ -159‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻋﻤﻖ آﺑﺮﻓﺖ در ﻣﺤﻞ اﺣﺪاث ﯾﮏ ﺳﺪ ﺣﺪود ‪ 50‬ﻣﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻧﻮع ﺳﺪ و روش ﺑﻬﺴﺎزي آن‬

‫ﮐﺪام اﺳﺖ؟‬

‫‪ (1‬ﺳﺪ ﺑﺘﻨﯽ‪-‬ﺑﺮداﺷﺖ آﺑﺮﻓﺖ‬

‫‪ (2‬ﺳﺪ ﺑﺘﻨﯽ – ﺗﺰرﯾﻖ ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ‬

‫‪ (3‬ﺳﺪ ﺧﺎﮐﯽ – ﺗﺰرﯾﻖ ﺳﯿﻤﺎن‬

‫‪ (4‬ﺳﺪ ﺧﺎﮐﯽ‪ ،‬اﯾﺠﺎد ﺗﺮاﻧﺸﻪ ﮐﻢ ﻋﺮض و ﻋﻤﯿﻖ ﭘﺮ ﮐﺮدن آن ﺑﺎ ﻣﻮاد ﻧﻔﻮذﻧﺎﭘﺬﯾﺮ‬

‫‪ -160‬در ﻧﻤﻮﻧﮥ ﺑﮑﺮ ﺳﻨﮓ ﻫﺎي ﻧﺎ ﻫﻤﺴﺎن ﺗﻮرق‪ ..........‬ﺑﺎﻋﺚ ‪ ...........‬ﻣﺪول اﻻﺳﺘﯿﺴﯿﺘﻪ )‪ (E‬ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ (2‬اﺑﻌﺎد ﺗﻮﻧﻞ‪ ،‬ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺗﻮده ﺳﻨﮓ‬ ‫‪ (1‬ﺑﺎ ﺷﯿﺐ زﯾﺎد‪ ،‬ﮐﺎﻫﺶ‬

‫‪ (4‬ﺟﻨﺲ ﺳﻨﮓ‪ ،‬آب ﻫﺎي زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ‬ ‫‪ (3‬ﺟﻬﺖ ﺣﻔﺎري‪ ،‬ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺗﻮده ﺳﻨﮓ‬

‫‪ -161‬در ارزﯾﺎﺑﯽ زﻣﺎن اﯾﺴﺘﺎدﮔﯽ ﺗﻮﻧﻞ در ﺣﯿﻦ ﺣﻔﺎري‪ ،‬ﮐﺪام ﮔﺰﯾﻨﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺗﺄﺛﯿﺮ را دارد؟‬

‫‪ (2‬اﺑﻌﺎد ﺗﻮﻧﻞ‪ ،‬ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺗﻮده ﺳﻨﮓ‬ ‫‪ (1‬اﺑﻌﺎد ﺗﻮﻧﻞ‪ ،‬ﻓﻮاﺻﻞ ﺷﮑﺴﺘﮕﯽ ﻫﺎ‬

‫‪ (4‬ﺟﻨﺲ ﺳﻨﮓ‪ ،‬آب ﻫﺎي زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ‬ ‫‪ (3‬ﺟﻬﺖ ﺣﻔﺎري‪ ،‬ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺗﻮده ﺳﻨﮓ‬

‫‪ -162‬اﻓﺰاﯾﺶ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺎرﮔﺬاري در آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺮاﮐﻢ ﺗﮏ ﻣﺤﻮري ﺳﻨﮓ ﻫﺎ ‪:‬‬

‫‪ (2‬ﺑﻪ ﻟﯿﺘﻮﻟﻮژي واﺑﺴﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫‪ (1‬ﺑﻪ ﻟﯿﺘﻮﻟﻮژي واﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﺑﺎﻋﺚ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﻘﺎوﻣﺖ آن ﻫﺎ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬ ‫‪ (3‬ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﻘﺎوﻣﺖ آن ﻫﺎ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪ -163‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ وزن واﺣﺪ ﺣﺠﻢ ﺧﺸﮏ ﺑﻪ وزن واﺣﺪ ﺣﺠﻢ ﻣﺮﻃﻮب ﺧﺎك ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 0/8‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﯿﺰان رﻃﻮﺑﺖ‬

‫آن ﺧﺎك ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪:‬‬

‫‪%25 (4‬‬ ‫‪%20 (3‬‬ ‫‪%15 (2‬‬ ‫‪%10 (1‬‬

‫‪ -164‬اﻓﺰاﯾﺶ ارﺗﻔﺎع آب ﻣﻮﺋﯿﻨﻪ در ﻣﺎﺳﻪ ﻫﺎي رﯾﺰ ﺑﺎﻋﺚ‪:‬‬

‫‪ (1‬ﮐﺎﻫﺶ ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ در آن ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪ (2‬اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ در آن ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪ (3‬ﮐﺎﻫﺶ ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ در اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻨﺶ ﮐﻞ در آن ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪ (4‬اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ و ﮐﺎﻫﺶ ﺗﻨﺶ ﮐﻞ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«291‬‬

‫‪ -165‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در دﺷﺘﯽ ﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ ﯾﮏ ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎه اﺣﺪاث ﮔﺮدد و ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺸﮑﻮك ﺑﻪ اﯾﺠﺎد ﻓﺮوﭼﺎﻟﻪ )ﺳﯿﻨﮏ ﻫﻮل(‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮐﺪام روش ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﯽ اﺣﺘﻤﺎل وﻗﻮع ﻓﺮوﭼﺎﻟﻪ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ؟‬

‫‪ (2‬اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﯾﺸﺎت ﭘﻤﭙﺎژ‬ ‫‪ (1‬روش ژﺋﻮﻓﯿﺰﯾﮑﯽ‬

‫‪ (4‬ﺑﺮرﺳﯽ ﻫﺎي ﺳﻄﺤﯽ‬ ‫‪ (3‬ﺣﻔﺮ ﮔﻤﺎﻧﻪ ﻫﺎي اﮐﺘﺸﺎﻓﯽ‬

‫‪ -166‬در ﺳﻨﮓ ﻫﺎي آذرﯾﻦ اﻓﺰاﯾﺶ درﺻﺪ ﮐﻮارﺗﺰ و ﮐﺎﻫﺶ درﺻﺪ ﮐﺎﻧﯽ ﻫﺎي ﺳﻮزﻧﯽ ﺷﮑﻞ و ﺻﻔﺤﻪ اي ﺑﺎﻋﺚ اﯾﺠﺎد‬

‫ﭼﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮي در ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺸﺸﯽ ﺳﻨﮓ ﻣﯽ ﺷﻮد؟‬

‫‪ (2‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺸﺸﯽ‬ ‫‪ (1‬ﮐﺎﻫﺶ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺸﺸﯽ‬

‫‪ (4‬ﻫﯿﭻ ﺗﻐﯿﯿﺮي در ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺸﺸﯽ ﺳﻨﮓ اﯾﺠﺎد ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ (3‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺸﺸﯽ ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﻧﻮع ﮐﺎﻧﯽ ﻫﺎ ﻧﺪارد‪.‬‬

‫‪ -167‬ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﺨﻠﺨﻞ در ﺳﻨﮓ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺳﺮﻋﺖ ﻣﻮج ‪ ،P‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻓﺸﺎري ﺗﮏ ﻣﺤﻮري و ﻋﺪد ﭼﮑﺶ اﺷﻤﯿﺖ ﭼﮕﻮﻧﻪ‬

‫ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ؟‬

‫‪ (2‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺸﺸﯽ‬ ‫‪ (1‬ﮐﺎﻫﺶ‪ ،‬ﮐﺎﻫﺶ ‪ ،‬ﮐﺎﻫﺶ‬

‫‪ (4‬ﮐﺎﻫﺶ‪ ،‬اﻓﺰاﯾﺶ‪ ،‬ﮐﺎﻫﺶ‬ ‫‪ (3‬اﻓﺰاﯾﺶ‪ ،‬اﻓﺰاﯾﺶ‪ ،‬ﮐﺎﻫﺶ‬

‫‪ -168‬اﮔﺮ ‪ 2‬ﻣﺘﺮ ﻣﮑﻌﺐ ﺷﻦ ﺑﺎ ﺗﺨﻠﺨﻞ ‪ 35‬درﺻﺪ ﺑﺎ ﺳﯿﻠﺖ )ﻻي( ﺑﺎ ﺗﺨﻠﺨﻞ ‪ 30‬درﺻﺪ ﻣﺨﻠﻮط ﮔﺮدد‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺗﺨﻠﺨﻞ‬

‫ﻣﺨﻠﻮط ﭼﻘﺪر ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؟‬

‫‪0/32 (4‬‬ ‫‪0/22(3‬‬ ‫‪0/12 (2‬‬ ‫‪0/10 (1‬‬

‫‪ -169‬در ﺷﮑﻞ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺟﻬﺖ ﺣﺮﮐﺖ آب ‪ ..............‬ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪ (1‬ﺗﺎ ﺣﺪ ﻣﻌﯿﻨﯽ ﺑﺎﻋﺚ ﮐﺎﻫﺶ و ﺳﭙﺲ اﻓﺰاﯾﺶ‬

‫‪ (2‬ﺗﺎ ﺣﺪ ﻣﻌﯿﻨﯽ ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﯾﺶ و ﺳﭙﺲ ﮐﺎﻫﺶ‬

‫‪ (3‬ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﯾﺶ‬

‫‪ (4‬ﺑﺎﻋﺚ ﮐﺎﻫﺶ‬
 ‫»‪«292‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪-170‬ﮐﺪام ﻋﺒﺎرت ﺑﺮاي ﺗﻮﺻﯿﻒ ﺷﺮاﯾﻂ ﺳﻨﮓ داراي ﻫﻮازدﮔﯽ ﻣﺘﻮﺳﻂ )‪ (Mw‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ؟‬

‫‪ (1‬ﻫﻮازدﮔﯽ در ﺗﻤﺎم ﺗﻮده ﺳﻨﮓ ﮔﺴﺘﺮش دارد و ﻣﺎدة ﺳﻨﮓ ﺑﻪ ﻃﻮل ﻣﻮﺿﻌﯽ ﺧﺮد ﺷﻮﻧﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (2‬ﻫﻮازدﮔﯽ روي ﺳﻄﺢ درزه ﻫﺎ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﺧﯿﻠﯽ ﮐﻢ روي ﻣﺎدة ﺳﻨﮓ دﯾﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ (3‬ﻫﻮازدﮔﯽ در ﺗﻤﺎم ﺗﻮده ﺳﻨﮓ ﮔﺴﺘﺮش دارد اﻣﺎ ﻣﺎدة ﺳﻨﮓ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻮﺿﻌﯽ ﺧﺮدﺷﻮﻧﺪه ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﺳﻨﮓ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺷﺪه وﻟﯽ ﺑﺎﻓﺖ و ﺑﺎﻓﺘﻪ ﺣﻔﻆ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪120‬‬ ‫‪ -171‬ﺗﻮﻧﻠﯽ ﺑﺎ ﺟﻬﺖ ‪ N120‬در ﯾﮏ ﺗﻮدة ﺳﻨﮕﯽ در ﺣﺎل ﺣﻔﺎري اﺳﺖ‪ .‬ﺷﮑﺴﺘﮕﯽ ﻫﺎي داراي ﻣﺸﺨﺼﺎت ‪/ N90‬‬

‫‪N‬ﺷﺮاﯾﻂ ‪ ............‬ﺑﺮاي ﺗﻮﻧﻠﺒﺮي اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﻧﺎﻣﺴﺎﻋﺪ‬ ‫‪ (3‬ﻣﺴﺎﻋﺪ‬ ‫‪ (2‬ﺧﯿﻠﯽ ﻣﺴﺎﻋﺪ‬ ‫‪ (1‬ﺧﯿﻠﯽ ﻧﺎ ﻣﺴﺎﻋﺪ‬

‫‪ -172‬ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ‪ ..........‬ﺳﻨﮓ زاوﯾﮥ اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ )‪ (Φ‬ﮐﺎﻫﺶ و ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ )‪ (c‬اﻓﺰاﯾﺶ ﭘﯿﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﻫﻮازدﮔﯽ‬ ‫‪ (3‬وزن ﻣﺨﺼﻮص‬ ‫‪ (2‬دوام‬ ‫‪ (1‬ﺗﺨﻠﺨﻞ‬

‫‪-173‬ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺪوﻟﯽ ﻧﻤﻮﻧﻪ اي از ﺳﻨﮓ ﺑﮑﺮ ‪ 333‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﯿﺰان ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ ﻣﺤﻮري ﺳﻨﮓ در آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺮاﮐﻢ‬

‫‪ 3 × 10‬و ﻣﺪول اﻻﺳﺘﯿﺴﯿﺘﻪ ‪ 8 × 106 Psi‬ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﮐﺪام ﮔﺰﯾﻨﻪ ردة ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺳﻨﮓ ﺑﮑﺮ‬ ‫‪-3‬‬
‫ﺗﮏ ﻣﺤﻮري‬

‫را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ؟‬

‫‪BM (4‬‬ ‫‪CM (3‬‬ ‫‪BH (2‬‬ ‫‪AM (1‬‬

‫‪ -174‬ﮐﺪام ﺧﺎك ﺑﺎ رﻃﻮﺑﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺣﺪاﮐﺜﺮ داﻧﺴﯿﺘﮥ ﺧﺸﮏ ﻣﯽ رﺳﺪ؟‬

‫‪MH(4‬‬ ‫‪ML (3‬‬ ‫‪CH (2‬‬ ‫‪CL(1‬‬

‫‪ -175‬ﺷﺎﺧﺺ ‪ RQD‬ﺑﯿﺸﺘﺮ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ‪ ................‬ﮔﻤﺎﻧﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﻣﺤﻞ‬ ‫‪ (3‬ﺟﻬﺖ‬ ‫‪ (2‬ﻋﻤﻖ‬ ‫‪ (1‬ﻗﻄﺮ‬

‫‪ -176‬وزن ﻧﻤﻮﻧﻪ اي از ﯾﮏ ﺧﺎك ﮐﺎﻣﻼ اﺷﺒﺎع ‪ 150‬ﮔﺮم اﺳﺖ‪ ،‬وزن آن ﺑﻌﺪ از ﺧﺸﮏ ﺷﺪن در ﮔﺮﻣﺨﺎﻧﻪ ﺑﻪ ‪ 125‬ﮔﺮم‬

‫ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺣﺠﻢ ﺧﺎك ‪ 75‬ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ ﻣﮑﻌﺐ و وزن واﺣﺪ ﺣﺠﻢ آب ﯾﮏ ﮔﺮم ﺑﺮ ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ ﻣﮑﻌﺐ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬

‫درﺻﺪ ﺗﺨﻠﺨﻞ ‪ .............‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪45/2(4‬‬ ‫‪38/5(3‬‬ ‫‪33/3(2‬‬ ‫‪23/8 (1‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«293‬‬

‫‪ -177‬واﻗﻌﯽ ﺗﺮﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺶ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺟﻬﺖ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ ﺧﺎك ﮐﺪام اﺳﺖ؟‬

‫‪ (4‬ﻧﻔﻮذ اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬ ‫‪ (3‬ﺗﺮاﮐﻢ ﺳﻪ ﻣﺤﻮري‬ ‫‪ (2‬ﺗﺮاﮐﻢ ﺗﮏ ﻣﺤﻮري‬ ‫‪ (1‬ﺑﺮش ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‬

‫‪ -178‬در ﻣﺴﯿﺮ اﺣﺪاث ﯾﮏ ﺑﺰرﮔﺮاه ‪ %95‬ﺗﺮاﮐﻢ روي ﺧﺎك اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺣﺪاﮐﺜﺮ وزن واﺣﺪ ﺣﺠﻢ ﺧﺸﮏ‬

‫ﺧﺎك در آازﻣﺎﯾﺸﮕﺎه ‪ 1/85‬ﮔﺮم ﺑﺮ ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ ﻣﮑﻌﺐ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬وزن واﺣﺪ ﺣﺠﻢ ﺧﺸﮏ ﺧﺎك در ﻣﺤﻞ ﭼﻨﺪ ﮔﺮم ﺑﺮ ﺳﺎﻧﺘﯽ‬

‫ﻣﺘﺮ ﻣﮑﻌﺐ ﺑﻮده اﺳﺖ؟‬

‫‪1/25 (4‬‬ ‫‪1/75 (3‬‬ ‫‪1/95 (2‬‬ ‫‪2/25 (1‬‬

‫ﺧﺎك ﻣﺎﺳﻪ اي ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 1‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زاوﯾﮥ اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ ﭼﻨﺪ درﺟﻪ اﺳﺖ؟‬
‫‪τ‬‬
‫‪ -179‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ‬
‫‪2‬‬ ‫‪σ‬‬

‫‪60 (4‬‬ ‫‪45 (3‬‬ ‫‪30 (2‬‬ ‫‪14 (1‬‬

‫‪ -180‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ‪ Φ‬زاوﯾﮥ اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ‪ α ،‬زاوﯾﮥ ﺷﯿﺐ دار و ‪ β‬زاوﯾﮥ ﺷﯿﺐ ﺳﻄﺢ ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ )ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ( و ‪0‬‬

‫=‪ c‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﮐﺪام ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻮده ﺳﻨﮓ ﮔﺴﯿﺨﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد؟‬

‫‪α >β>φ4‬‬ ‫‪β=α<φ‬‬ ‫‪(3‬‬ ‫‪φ>β>α‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫‪β>α>φ‬‬ ‫‪(1‬‬

‫‪ -181‬ﺧﺎك ﻫﺎي ﺣﺎﺻﻞ از ﻫﻮازدﮔﯽ ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﺧﺎك ﻫﺎﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ ﺗﺮﮐﯿﺐ ‪ ...............‬ﺑﺎ ﺳﻨﮓ اوﻟﯿﻪ ﻣﺘﻔﺎوت‬

‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ (4‬آﻟﯽ‬ ‫‪ (3‬ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺳﺎﺧﺘﺎري‬ ‫‪ (2‬ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ‬ ‫‪ (1‬ﮐﺎﻧﯽ ﺷﻨﺎﺳﯽ‬

‫‪ -182‬ﻣﻨﺸﺄ ﯾﮏ ﺷﻦ ﺑﺪ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه ﭼﯿﺴﺖ؟‬

‫‪ (4‬ﻧﻬﺸﺘﮥ وارﯾﺰه اي‬ ‫‪ (3‬ﻧﻬﺸﺘﮥ ﺑﺎدرﻓﺘﯽ‬ ‫‪ (2‬ﻧﻬﺸﺘﮥ ﯾﺨﭽﺎﻟﯽ‬ ‫‪ (1‬ﻧﻬﺸﺘﮥ آﺑﺮﻓﺘﯽ‬

‫‪ -183‬ﯾﮏ ﺧﺎك زﻣﺎﻧﯽ ﻓﺎﻗﺪ ﺧﺎﺻﯿﺖ ﺧﻤﯿﺮي ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ در آن ‪:‬‬

‫‪PL = PI (4‬‬ ‫‪LL< PL (3‬‬ ‫‪LL = PL (2‬‬ ‫‪LL > PL (1‬‬

‫‪ -184‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﭘﻮﮐﯽ ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك ‪ 0/8‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺨﻠﺨﻞ آن ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪:‬‬

‫‪2/25 (4‬‬ ‫‪4 (3‬‬ ‫‪0/44 (2‬‬ ‫‪0/2 (1‬‬

 ‫»‪«294‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ -185‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ﺑﻪ ﺗﻨﺶ ﻗﺎﺋﻢ ﺑﺮاي ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك ﻓﺎﻗﺪ ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ ‪ 0/75‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زاوﯾﮥ ‪φ‬‬

‫ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪:‬‬

‫‪37° (4‬‬ ‫‪49° (3‬‬ ‫‪63° (2‬‬ ‫‪41° (1‬‬

‫‪ -186‬ﮐﺪام ﯾﮏ از ﺧﺎك ﻫﺎي زﯾﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺼﺎﻟﺢ زﻫﮑﺸﯽ در ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺳﺪﻫﺎي ﺧﺎﮐﯽ ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد؟‬

‫‪ (2‬ﺷﻦ ﺧﻮب داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه‬ ‫‪ (1‬ﺷﻦ ﺑﺪ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه‬

‫‪ (4‬ﻣﺎﺳﮥ ﺧﻮب داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه‬ ‫‪ (3‬ﺷﻦ رس دار‬

‫‪ -187‬در ﮐﺪام ﯾﮏ از آزﻣﺎﯾﺶ ﻫﺎي زﯾﺮ ﻣﯿﺰان ﺗﻨﺶ ﻗﺎﺋﻢ در ﻃﻮل ﺳﻄﺢ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد؟‬

‫‪ (1‬آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺮاﮐﻢ ﺳﻪ ﻣﺤﻮري ﺗﺤﮑﯿﻢ ﯾﺎﻓﺘﻪ و زﻫﮑﺸﯽ ﺷﺪه‬

‫‪ (2‬آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺮاﮐﻢ ﺳﻪ ﻣﺤﻮري ﺗﺤﮑﯿﻢ ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ و زﻫﮑﺸﯽ ﻧﺸﺪه‬

‫‪ (3‬آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺮاﮐﻢ ﺳﻪ ﻣﺤﻮري ﺗﺤﮑﯿﻢ ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ و زﻫﮑﺸﯽ ﺷﺪه‬

‫‪ (4‬آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺮاﮐﻢ ﺗﮏ ﻣﺤﻮري‬

‫‪ -188‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻓﺸﺎر آب ﺑﯿﻦ ﻣﻨﻔﺬي در ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺧﺎك ﮐﺪام ﯾﮏ از ﺗﻐﯿﯿﺮات زﯾﺮ را ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽ آورد؟‬

‫‪ (4‬ﺛﺎﺑﺖ ﻣﺎﻧﺪن ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ‬ ‫‪ (3‬اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ‬ ‫‪ (2‬اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻨﺶ ﮐﻞ‬ ‫‪ (1‬ﮐﺎﻫﺶ ﺗﻨﺶ ﮐﻞ‬

‫‪ -189‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻧﺎ ﻫﻤﻮاري ﺳﻄﺢ ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ در ﺗﻮده ﺳﻨﮓ ﭼﻪ ﺗﺄﺛﯿﺮي در ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ آن ﻣﯽ ﮔﺬارد؟‬

‫‪ (4‬اﺛﺮ ﻣﻮﺿﻌﯽ دارد‬ ‫‪ (3‬ﺑﯽ ﺗﺄﺛﯿﺮ اﺳﺖ‬ ‫‪ (2‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ دﻫﺪ‬ ‫‪ (1‬ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ دﻫﺪ‬

‫‪ -190‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺿﺮﯾﺐ ﯾﮑﻨﻮاﺧﺘﯽ ﮐﺪام ﯾﮏ از ﺧﺎك ﻫﺎي زﯾﺮ را ﻣﯽ ﺗﻮان از ﻫﻤﺪﯾﮕﺮ ﺗﻔﮑﯿﮏ ﮐﺮد؟‬

‫‪ (1‬ﺧﺎك ﺑﺎ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﻧﺎﻗﺺ از ﺧﺎك ﺧﻮب داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه‬

‫‪ (2‬ﺧﺎك ﺑﺎ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﻧﺎﻗﺺ از ﺧﺎك ﺑﺪ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه‬

‫‪ (3‬ﺧﺎك ﺧﻮب داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه از ﺧﺎك ﺑﺪ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه‬

‫‪ (4‬ﺧﺎك داﻧﻪ اي از ﺧﺎك ﭼﺴﺒﻨﺪه‬

‫‪ -191‬ﺣﻀﻮر آب در ﺗﻮده ﺳﻨﮓ ﭼﻪ ﺗﺄﺛﯿﺮي روي ﮐﯿﻔﯿﺖ ان در ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ‪ RMR‬دارد؟‬

‫‪ (2‬ارزش ﮐﯿﻔﯽ آن را اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ دﻫﺪ‪.‬‬ ‫‪ (1‬ارزش ﮐﯿﻔﯽ آن را ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ دﻫﺪ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﻣﺠﻤﻮع ﻗﻄﻌﺎت ﺑﺎ ﻃﻮل ﺑﯿﺶ از ‪ 10‬ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ‬ ‫‪ (3‬ﻃﻮل ﻣﺠﻤﻮع ﻗﻄﻌﺎت ﻣﻐﺰه‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«295‬‬

‫‪ -192‬ﮐﺪام ﯾﮏ از ﮔﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎي زﯾﺮ روي ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ‪ RQD‬ﺗﺄﺛﯿﺮ دارد؟‬

‫‪ (2‬ﻃﻮل ﻣﻐﺰه ﺣﻔﺎري‬ ‫‪ (1‬ﻗﻄﺮ ﻣﻐﺰه ﺣﻔﺎري‬

‫‪ (4‬ﻣﺠﻤﻮع ﻗﻄﻌﺎت ﺑﺎ ﻃﻮل ﺑﯿﺶ از ‪ 10‬ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ‬ ‫‪ (3‬ﻃﻮل ﻣﺠﻤﻮع ﻗﻄﻌﺎت ﻣﻐﺰه‬

‫‪ -193‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯿﺰان رس در ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك ﺳﺒﺐ ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ ‪ .........‬ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ (4‬ﺷﺎﺧﺺ ﮐﯿﻔﯽ‬ ‫‪ (3‬ﺣﺪ رواﻧﯽ‬ ‫‪ (2‬ﺷﺎﺧﺺ ﺧﻤﯿﺮي‬ ‫‪ (1‬ﺣﺪ ﺧﻤﯿﺮي‬

‫‪ -194‬ﮐﺪام ﯾﮏ از ﺷﺮاﯾﻂ زﯾﺮ ﺑﺮاي اﺗﺘﺨﺎب ﻣﺴﯿﺮ ﯾﮏ ﺗﻮﻧﻞ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮ اﺳﺖ؟‬

‫‪ (1‬ﻣﺤﻮر ﺗﻮﻧﻞ ﻋﻤﻮد ﺑﺮ اﻣﺘﺪاد ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ و ﺷﯿﺐ ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎ ﺑﯿﺶ از ‪45°‬‬

‫‪ (2‬ﻣﺤﻮر ﺗﻮﻧﻞ ﻋﻤﻮد ﺑﺮ اﻣﺘﺪاد ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ و ﺷﯿﺐ ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎ ﮐﻤﺘﺮ از ‪45°‬‬

‫‪ (3‬ﻣﺤﻮر ﺗﻮﻧﻞ ﻣﻮازي ﺑﺎ اﻣﺘﺪاد ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ و ﺷﯿﺐ ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎ ﺑﯿﺶ از ‪45°‬‬

‫‪ (4‬ﻣﺤﻮر ﺗﻮﻧﻞ ﻣﻮازي ﺑﺎ اﻣﺘﺪاد ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ و ﺷﯿﺐ ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎ ﮐﻤﺘﺮ از ‪45°‬‬

‫‪ -195‬ﮐﺪام ﯾﮏ از ﺷﺮاﯾﻂ زﯾﺮ ﺑﺮاي اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺤﻮر ﺳﺪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮ اﺳﺖ؟‬

‫‪ (1‬ﻣﺤﻮر ﺳﺪ ﻋﻤﻮد ﺑﺮ اﻣﺘﺪاد ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ و ﺷﯿﺐ ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎ ﺑﯿﺶ از ‪45°‬‬

‫‪ (2‬ﻣﺤﻮر ﺳﺪ ﻋﻤﻮد ﺑﺮ اﻣﺘﺪاد ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ و ﺷﯿﺐ ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎ ﮐﻤﺘﺮ از ‪45°‬‬

‫‪ (3‬ﻣﺤﻮر ﺳﺪ ﻣﻮازي ﺑﺎ اﻣﺘﺪاد ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ و ﺷﯿﺐ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﺎﻻ دﺳﺖ‬

‫‪ (4‬ﻣﺤﻮر ﺳﺪ ﻣﻮازي ﺑﺎ اﻣﺘﺪاد ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ و ﺷﯿﺐ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ‬

‫‪ -196‬در ﯾﮏ داﻣﻨﻪ زﻣﺎﻧﯽ زﻣﯿﻦ ﻟﻐﺰش ﺻﻔﺤﻪ اي رخ ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﺷﺮاﯾﻂ زﯾﺮ در آن ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ﺻﺤﯿﺢ‬

‫را ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪ (1‬ﺟﻬﺖ ﺷﯿﺐ ﺳﺎﺧﺘﺎر زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ در ﺧﻼف ﺟﻬﺖ ﺷﯿﺐ داﻣﻨﻪ و زاوﯾﮥ ﺷﯿﺐ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﮐﻤﺘﺮ از زاوﯾﮥ ﺷﯿﺐ داﻣﻨﻪ‬

‫‪ (2‬ﺟﻬﺖ ﺷﯿﺐ ﺳﺎﺧﺘﺎر زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ در ﺧﻼف ﺟﻬﺖ ﺷﯿﺐ داﻣﻨﻪ و زاوﯾﮥ ﺷﯿﺐ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺑﯿﺶ از زاوﯾﮥ ﺷﯿﺐ داﻣﻨﻪ‬

‫‪ (3‬ﺟﻬﺖ ﺷﯿﺐ ﺳﺎﺧﺘﺎر زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ در ﺟﻬﺖ ﺷﯿﺐ داﻣﻨﻪ و زاوﯾﮥ ﺷﯿﺐ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﮐﻤﺘﺮ از زاوﯾﮥ ﺷﯿﺐ داﻣﻨﻪ‬

‫‪ (4‬ﺟﻬﺖ ﺷﯿﺐ ﺳﺎﺧﺘﺎر زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ در ﺟﻬﺖ ﺷﯿﺐ داﻣﻨﻪ و زاوﯾﮥ ﺷﯿﺐ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺑﯿﺶ از زاوﯾﮥ ﺷﯿﺐ داﻣﻨﻪ‬

‫‪ -197‬ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﺗﺮاﮐﻢ ﭘﺬﯾﺮي در ﮐﺪام ﯾﮏ از ﺧﺎك ﻫﺎي زﯾﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ؟‬

‫‪ (2‬ﺷﻦ ﺑﺪ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه‬ ‫‪ (1‬ﺷﻦ ﺧﻮب داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه‬

‫‪ (4‬رس ﺷﻦ دار‬ ‫‪ (3‬ﺷﻦ رس دار‬

 ‫»‪«296‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ -198‬ﯾﮏ ﻧﻘﺸﮥ زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﭘﻬﻨﻪ ﺑﻨﺪي ﺧﻄﺮ زﻣﯿﻦ ﻟﻐﺰش در ﻃﻮل ﯾﮏ ﻣﺴﯿﺮ راه‪ ،‬ﭼﻪ ﻧﻮع ﻧﻘﺸﻪ اي‬

‫اﺳﺖ؟‬

‫‪ (4‬ﺗﮏ ﻣﻨﻈﻮرة ﺗﻔﮑﯿﮑﯽ‬ ‫‪ (3‬ﺗﮏ ﻣﻨﻈﻮرة ﺟﺎﻣﻊ‬ ‫‪ (2‬ﭼﻨﺪ ﻣﻨﻈﻮرة ﺗﻔﮑﯿﮑﯽ‬ ‫‪ (1‬ﭼﻨﺪ ﻣﻨﻈﻮرة ﺟﺎﻣﻊ‬

‫‪ -199‬ﮐﺪام ﯾﮏ از اﻃﻼﻋﺎت زﯾﺮ از ﻧﻤﻮدار ﺗﻨﺶ‪-‬ﮐﺮﻧﺶ)‪ (σ-ε‬ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺮداﺷﺖ اﺳﺖ؟‬

‫‪ (2‬ﺿﺮﯾﺐ اﻻﺳﺘﯿﺴﯿﺘﻪ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﭘﻮآﺳﻮن‬ ‫‪ (1‬ﻣﯿﺰان ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ‪ ،‬زاوﯾﮥ اﺻﻄﮑﺘﺎك داﺧﻠﯽ‬

‫‪ (4‬ﺗﻨﺶ ﻗﺎﺋﻢ‪ ،‬ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ‬ ‫‪ (3‬ﻣﯿﺰان ﺗﺨﻠﺨﻞ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﭘﻮﮐﯽ‬

‫‪ -200‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺣﺪود ﺷﺎﺧﺺ ‪ D30 ،D10‬و ‪ D50‬ﺑﺮاي ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ‪ 0/2 ،2‬و ‪ 0/1‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻮع ﺧﺎك را‬

‫ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫‪ (2‬ﺧﺎك ﺑﺪ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه‬ ‫‪ (1‬ﺧﺎك ﺑﺎ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﻧﺎﻗﺺ‬

‫‪ (4‬ﺧﺎك ﺑﺎ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺿﻌﯿﻒ‬ ‫‪ (3‬ﺧﺎك ﺧﻮب داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه‬

‫‪ -201‬ﻣﯿﺰان ﺗﺨﻠﺨﻞ ﯾﮏ ﺧﺎك ﺷﻨﯽ ﺑﺎ ﮐﺪام ﯾﮏ از ﻣﻮارد زﯾﺮ راﺑﻄﮥ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ دارد؟‬

‫‪ (2‬درﺻﺪ ﻓﺮاواﻧﯽ ﻣﻮاد داﻧﻪ رﯾﺰ‬ ‫‪ (1‬ﯾﮑﻨﻮاﺧﺘﯽ ذرات ﺧﺎك‬

‫‪ (4‬ﺿﺮﯾﺐ ﯾﮑﻨﻮاﺧﺘﯽ‬ ‫‪ (3‬اﻧﺪازة ذرات ﺧﺎك‬

‫‪ -202‬در ﮐﺪام ﯾﮏ از آزﻣﺎﯾﺸﻬﺎي زﯾﺮ ﻣﻘﺪار ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ و ﻗﺎﺋﻢ در ﻃﻮل ﺳﻄﺢ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ؟‬

‫‪ (2‬ﺗﺮاﮐﻢ ﺳﻪ ﻣﺤﻮري‪CD‬‬ ‫‪ (1‬ﺑﺮش ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‬

‫‪ (4‬ﺗﺮاﮐﻢ ﺗﮏ ﻣﺤﻮري‬ ‫‪ (3‬ﺗﺮاﮐﻢ ﺳﻪ ﻣﺤﻮري ‪UU‬‬

‫‪ -203‬ﻋﻮاﻣﻞ اﺻﻠﯽ ﻣﺆﺛﺮ در ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ ﯾﮏ ﺧﺎك ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫‪ (2‬ﻣﯿﺰان ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ و زاوﯾﮥ اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ‬ ‫‪ (1‬ﻧﻮع ﺧﺎك و درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺖ‬

‫‪ (4‬اﻧﺪازه ذرات و ﻣﯿﺰان ﺗﺨﻠﺨﻞ‬ ‫‪ (3‬ﺗﻨﺶ ﻗﺎﺋﻢ و ﻓﺸﺎر آب ﺑﯿﻦ ﻣﻨﻔﺬي‬

‫‪ -204‬ﻫﺮ ﭼﻪ زاوﯾﮥ ﺳﻄﺢ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻨﺶ ﻗﺎﺋﻢ و ﺑﺮﺷﯽ وارده در ﻃﻮل اﯾﻦ ﺳﻄﻮح ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ‪ ..........‬و‬

‫‪ ..........‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺮ – ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺮ‬ ‫‪ (3‬ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺮ‪ -‬ﺑﺰرگ ﺗﺮ‬ ‫‪ (2‬ﺑﺰرگ ﺗﺮ – ﺑﺰرگ ﺗﺮ‬ ‫‪ (1‬ﺑﺰرگ ﺗﺮ – ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺮ‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«297‬‬

‫‪ -205‬ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ ﺳﻄﺢ آب زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ در ﯾﮏ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺎﻋﺚ ‪ .............‬ﺗﻨﺶ ﮐﻞ و ‪ ...................‬ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ (4‬ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺮ – ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺮ‬ ‫‪ (3‬ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺮ – ﺑﺰرگ ﺗﺮ‬ ‫‪ (2‬ﺑﺰرگ ﺗﺮ – ﺑﺰرگ ﺗﺮ‬ ‫‪ (1‬ﺑﺎﻻرﻓﺘﻦ – ﺛﺎﺑﺖ ﻣﺎﻧﺪن‬

‫‪ -206‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺣﺠﻢ ﻓﻀﺎﻫﺎي ﺧﺎﻟﯽ ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك ﺑﺎ ﺣﺠﻢ ﯾﮏ ﻣﺘﺮ ﻣﮑﻌﺐ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 200‬ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ ﻣﮑﻌﺐ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬

‫ﻧﺴﺒﺖ ﭘﻮﮐﯽ آن ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪:‬‬

‫‪0/5 (4‬‬ ‫‪0/25 (3‬‬ ‫‪0 /2 ( 2‬‬ ‫‪0/75 (1‬‬

‫‪ -207‬زاوﯾﮥ اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك راﺑﻄﻪ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﺎ ‪ .........‬دارد‪.‬‬

‫‪ (4‬ﻣﯿﺰان ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ‬ ‫‪ (3‬ﻣﯿﺰان ﯾﮑﻨﻮاﺧﺘﯽ‬ ‫‪ (2‬اﻧﺪازة ذرات ﺧﺎك‬ ‫‪ (1‬ﮔﺮدﺷﺪﮔﯽ ذرات ﺧﺎك‬

‫‪ -208‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺗﺮاﮐﻤﯽ ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺳﻨﮓ ﺑﺎ ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ ‪ .................‬ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ (4‬درﺻﺪ اﺷﺒﺎع ﺷﺪﮔﯽ‬ ‫‪ (3‬ﻓﺸﺎر ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ‬ ‫‪ (2‬ﻓﺸﺎر آب ﺑﯿﻦ ﻣﻨﻔﺬي‬ ‫‪ (1‬ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺎرﮔﺬاري‬

‫‪-209‬در آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﺎرﮔﺬاري ﻧﻘﻄﻪ اي‪ ،‬ﺳﻄﺢ ﺷﮑﺴﺘﮓ ﻣﻌﻤﻮﻻ ‪ ..........‬ﻧﻘﺎط ﺑﺎرﮔﺬاري اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (4‬در راﺳﺘﺎي زاوﯾﻪ دار ﺑﺎ‬ ‫‪ (3‬در راﺳﺘﺎي ﻣﺴﺘﻘﻞ از‬ ‫‪ (2‬ﻋﻤﻮد ﺑﺮ راﺳﺘﺎي‬ ‫‪ (1‬در راﺳﺘﺎي‬

‫ﺑﺮاي ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك ﻓﺎﻗﺪ ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ ‪ 4‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زاوﯾﮥ اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ ﺧﺎك ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ‬
‫‪π‬‬
‫‪-210‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ‬
‫‪7‬‬ ‫‪σ‬‬

‫‪ .............‬درﺟﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪60 (4‬‬ ‫‪35 (3‬‬ ‫‪30 (2‬‬ ‫‪55 (1‬‬

‫‪ -211‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ ﯾﮏ ﺗﻮده ﺳﻨﮓ راﺑﻄﮥ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﺎ ﻣﯿﺰان ‪ ............‬ﺳﻄﺢ درزه دارد‪.‬‬

‫‪ (4‬ﻫﻮازدﮔﯽ‬ ‫‪ (3‬زﺑﺮي‬ ‫‪ (2‬ﺑﺎزﺷﺪﮔﯽ‬ ‫‪ (1‬ﺣﻀﻮر آب در‬

‫‪ -212‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﺗﺨﻠﺨﻞ ﯾﮏ ﺳﻨﮓ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺿﺮﯾﺐ اﻻﺳﺘﯿﺴﯿﺘﮥ آن ‪ ..........‬و ﻧﺴﺒﺖ ﭘﻮاﺳﻮن آن ‪ .........‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ (4‬ﮐﻤﺘﺮ ‪ -‬ﮐﻤﺘﺮ‬ ‫‪ (3‬ﮐﻤﺘﺮ – ﺑﯿﺸﺘﺮ‬ ‫‪ (2‬ﺑﯿﺸﺘﺮ – ﮐﻤﺘﺮ‬ ‫‪ (1‬ﺑﯿﺸﺘﺮ – ﺑﯿﺸﺘﺮ‬

‫‪ -213‬ﻫﺮ ﭼﻪ زاوﯾﮥ ﺷﯿﺐ ﯾﮏ داﻣﻨﻪ ‪ .............‬و ارﺗﻔﺎع آن ‪ ..............‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺎﭘﺎﯾﺪاري آن ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﮐﻤﺘﺮ – ﮐﻤﺘﺮ‬ ‫‪ (3‬ﮐﻤﺘﺮ – ﺑﯿﺸﺘﺮ‬ ‫‪ (2‬ﺑﯿﺸﺘﺮ – ﮐﻤﺘﺮ‬ ‫‪ (1‬ﺑﯿﺸﺘﺮ – ﺑﯿﺸﺘﺮ‬

‫‪ -214‬ﯾﮏ ﺧﺎك ﺑﺮﺟﺎ ﺧﺎﮐﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ ‪ ...............‬ﺑﺎ ﺳﻨﮓ ﮐﻒ ﺗﺸﺎﺑﻪ دارد‪.‬‬

‫‪ (4‬ﺧﻮاص ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ‬ ‫‪ (3‬ﻓﺮاواﻧﯽ ﻣﻮاد رﺳﯽ‬ ‫‪ (2‬ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ‬ ‫‪ (1‬ﺗﺮﮐﯿﺐ ﮐﺎﻧﯽ ﺷﻨﺎﺳﯽ‬
 ‫»‪«298‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ -215‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﺮاي ﺣﻔﺮ ﯾﮏ ﺗﻮﻧﻞ زﻣﺎﻧﯽ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﺤﻮر ﺗﻮﻧﻞ ‪ .........‬ﺑﺮ اﻣﺘﺪاد ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي زﻣﯿﻦ‬

‫ﺷﻨﺎﺳﯽ و ﺟﻬﺖ ﺣﻔﺎري در ‪ .........‬ﺷﯿﺐ ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﻋﻤﻮد ‪ -‬ﺟﻬﺖ‬ ‫‪ (3‬ﻋﻤﻮد‪-‬ﺧﻼف ﺟﻬﺖ‬ ‫‪ (2‬ﻣﻮازي‪ -‬ﺟﻬﺖ‬ ‫‪ (1‬ﻣﻮازي‪ -‬ﺧﻼف‬

‫‪ -216‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺣﺪ رواﻧﯽ دو ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك رﯾﺰداﻧﻪ ﮐﻤﺘﺮ از ‪ %50‬و ﺷﺎﺧﺺ ﺧﻤﯿﺮي آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ‪ %3‬و ‪ %15‬ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬

‫ﺧﺎك ﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ‪ .............‬و ‪ ..............‬ﻧﺎم ﮔﺬاري ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪CH - MH (4‬‬ ‫‪CL – ML (3‬‬ ‫‪MH – CH (2‬‬ ‫‪ML – CL (1‬‬

‫‪ -217‬ﯾﮏ ﺷﻦ ﺧﻮب داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه ﺧﺎﮐﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ‪:‬‬

‫‪ (2‬ﺷﺎﺧﺺ ﯾﮑﻨﻮاﺧﺘﯽ ﺧﺎك )‪ (Cu‬ﮐﻤﺘﺮ از ‪ 6‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ (1‬اﻧﺪازة ذرات ﺧﺎك ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﻣﻮاد درﺷﺖ داﻧﮥ ﺧﺎك ﺑﯿﺶ از ‪ %50‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ (3‬ﻣﻮاد رﯾﺰداﻧﮥ ﺧﺎك ﮐﻤﺘﺮ از ‪ %5‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -218‬ﻋﺎﻣﻞ اﺻﻠﯽ ﻧﺎﭘﺎﯾﺪاري داﻣﻨﻪ ﻫﺎ ‪ .........‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ‬ ‫‪ (3‬ﻧﯿﺮوي ﺛﻘﻞ‬ ‫‪ (2‬ﻧﯿﺮوي ﻟﺮزه اي‬ ‫‪ (1‬ﻓﺸﺎر آب ﺑﯿﻦ ﻣﻨﻔﺬي‬

‫‪ -219‬در آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺮاﮐﻢ ﺳﻪ ﻣﺤﻮري )‪ (CD‬ﻓﺸﺎر آب ﺑﯿﻦ ﻣﻨﻔﺬي در ﻣﺮﺣﻠﻪ اول و دوم ﺑﺎرﮔﺬاري ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ‪ .........‬و‬

‫‪ .........‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (2‬ﺻﻔﺮ – ﮐﻤﺘﺮ از ﺻﻔﺮ‬ ‫‪ (1‬ﺻﻔﺮ – ﺑﯿﺶ از ﺻﻔﺮ‬

‫‪ (4‬ﺻﻔﺮ ‪ -‬ﺻﻔﺮ‬ ‫‪ (2‬ﺑﯿﺶ از ﺻﻔﺮ – ﺑﯿﺶ از ﺻﻔﺮ‬

‫‪-220‬در ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﺷﺎﺧﺺ ﮐﯿﻔﯽ ﺳﻨﮓ ‪ .......... ،RQD‬ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﺜﺒﺖ دارد‪.‬‬

‫‪ (2‬ﻃﻮل ﺣﻔﺎري‬ ‫‪ (1‬ﺗﻌﺪاد درزه ﻫﺎ‬

‫‪ (4‬ﻣﺠﻤﻮع ﻗﻄﻌﺎت ﻣﻐﺰة ﺣﻔﺎري‬ ‫‪ (3‬ﻣﺠﻤﻮع ﻗﻄﻌﺎت ﻣﻐﺰه ﺑﺎ ﻃﻮل ﺑﯿﺶ از ‪ 10‬ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ‬

‫‪ -221‬در ﮐﺪام ﯾﮏ از ﺧﺎك ﻫﺎي زﯾﺮ ﺷﺎﺧﺺ ﺧﻤﯿﺮي ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ؟‬

‫‪SC (4‬‬ ‫‪MH (3‬‬ ‫‪CL (3‬‬ ‫‪CH (1‬‬

‫‪ -222‬در ﻣﺤﺎﺳﺒﮥ ﺷﺎﺧﺺ ﮐﯿﻔﯽ ﺳﻨﮓ ‪ RQD‬ﮐﺪام ﯾﮏ از ﻣﻮارد زﯾﺮ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ دارد؟‬

‫‪ (4‬ﺟﻨﺲ ﻗﻄﻌﺎت ﻣﻐﺰه‬ ‫‪ (3‬ﻗﻄﺮ ﻗﻄﻌﺎت ﻣﻐﺰه‬ ‫‪ (2‬ﻃﻮل ﻗﻄﻌﺎت ﻣﻐﺰه‬ ‫‪ (1‬ﺗﻌﺪاد ﻗﻄﻌﺎت ﻣﻐﺰه‬
‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«299‬‬

‫‪ -223‬درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺖ ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﮥ ﺧﺎك ﺑﺎ ‪ .........‬راﺑﻄﮥ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ دارد‪.‬‬

‫‪ (4‬ﺣﺠﻢ ﻗﺴﻤﺖ ﺟﺎﻣﺪ‬ ‫‪ (3‬وزن ﻓﻀﺎﻫﺎي ﺧﺎﻟﯽ‬ ‫‪ (2‬ﺣﺠﻢ ﻓﻀﺎﻫﺎي ﺧﺎﻟﯽ‬ ‫‪ (1‬وزن واﺣﺪ ﺣﺠﻢ‬

‫‪ -224‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﺳﻄﺢ ﺗﻤﺎس ذرات ﺟﺎﻣﺪ ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﻮد‪ ،‬زاوﯾﮥ اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ آن ‪ ..........‬و ﻣﯿﺰان‬

‫ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ آن ‪ ..........‬ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ (4‬ﮐﻤﺘﺮ – ﮐﻤﺘﺮ‬ ‫‪ (3‬ﮐﻤﺘﺮ – ﺑﯿﺸﺘﺮ‬ ‫‪ (2‬ﺑﯿﺸﺘﺮ – ﮐﻤﺘﺮ‬ ‫‪ (1‬ﺑﯿﺸﺘﺮ – ﺑﯿﺸﺘﺮ‬

‫‪ -225‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ ﺗﻮده ﺳﻨﮓ ﺑﺎ ‪ ..........‬ﻓﺎﺻﻠﮥ درزه ﻫﺎ و ‪ ..........‬زﺑﺮي ﺳﻄﺢ درزه ﻫﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ (4‬ﮐﺎﻫﺶ – ﮐﺎﻫﺶ‬ ‫‪ (3‬ﮐﺎﻫﺶ – اﻓﺰاﯾﺶ‬ ‫‪ (2‬اﻓﺰاﯾﺶ – ﮐﺎﻫﺶ‬ ‫‪ (1‬اﻓﺰاﯾﺶ – اﻓﺰاﯾﺶ‬

‫‪ -226‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ ﺧﺎك ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻟﻐﺰش ﻧﻮع ‪ .............‬و ﻋﻤﻖ ﻟﻐﺰش ‪ ..........‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ (4‬رﯾﺰﺷﯽ‪ ،‬ﮐﻤﺘﺮ‬ ‫‪ (3‬ﭼﺮﺧﺸﯽ‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ‬ ‫‪ (2‬ﭼﺮﺧﺸﯽ‪ ،‬ﮐﻤﺘﺮ‬ ‫‪ (1‬ﺻﻔﺤﻪ اي‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ‬

‫‪ -227‬ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻧﻤﻮدار ﺗﻨﺶ‪ -‬ﮐﺮﻧﺶ ﮐﺎﻣﻞ‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺳﻨﮓ ﭘﺲ از ﮔﺬر از ﻧﻘﻄﻪ ﺗﺴﻠﯿﻢ ‪..........‬‬

‫‪ (4‬ﮔﺴﯿﺨﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪ (3‬ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫‪ (2‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫‪ (1‬ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -228‬ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي در ﺧﺎك ﻫﺎي ﺑﺎ اﻧﺪازة ذرات و ﮔﺮدﺷﺪﮔﯽ آﻧﻬﺎ راﺑﻄﮥ ‪ ..........‬و ﺑﺎ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺧﺎك راﺑﻄﮥ‬

‫‪ ..........‬دارد‪.‬‬

‫‪ (2‬ﻏﯿﺮﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‪ ،‬ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‬ ‫‪ (1‬ﻏﯿﺮﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‪ ،‬ﻏﯿﺮﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‬

‫‪ (4‬ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‪ ،‬ﻏﯿﺮﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‬ ‫‪ (3‬ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‪ ،‬ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‬

‫‪ -229‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ ﯾﮏ ﺗﻮده ﺳﻨﮓ ﺑﺎ ﮐﺪام ﯾﮏ از ﮔﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎي زﯾﺮ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ راﺑﻄﮥ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ و ﻏﯿﺮﻣﺴﺘﻘﯿﻢ دارد؟‬

‫‪ (2‬ﻧﺎﻫﻤﻮاري درزه‪ ،‬ﺑﺎزﺷﺪﮔﯽ درزه‬ ‫‪ (1‬ﺗﺪاوم درزه‪ ،‬ﻓﺎﺻﻠﮥ درزه‬

‫‪ (4‬آب درزه‪ ،‬ﺟﻬﺖ ﯾﺎﺑﯽ درزه‬ ‫‪ (3‬ﺗﻌﺪاد درزه‪ ،‬ﻫﻮازدﮔﯽ درزه‬

‫‪ -230‬ﻣﯿﺰان ﺗﺮاﮐﻢ ﭘﺬﯾﺮي ﮐﺪام ﯾﮏ از ﺧﺎك ﻫﺎي زﯾﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ؟‬

‫‪SP (4‬‬ ‫‪SW (3‬‬ ‫‪SM (2‬‬ ‫‪SC (1‬‬

‫‪ -231‬در ﺻﻮر ﺗﯽ ﮐﻪ زاوﯾﮥ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ در ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺳﻨﮓ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ‪ 30‬و ‪ 60‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ و ﻗﺎﺋﻢ در ﻃﻮل ﺳﻄﺢ‬

‫ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ‪ ..........‬و ‪ ..........‬ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪ (4‬اﻓﺰاﯾﺶ‪ ،‬ﮐﺎﻫﺶ‬ ‫‪ (3‬ﺛﺎﺑﺖ‪ ،‬ﺛﺎﺑﺖ‬ ‫‪ (2‬ﺛﺎﺑﺖ‪ ،‬اﻓﺰاﯾﺶ‬ ‫‪ (1‬ﺛﺎﺑﺖ‪ ،‬ﮐﺎﻫﺶ‬

 ‫»‪«300‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ -232‬ﺳﺎﺧﺘﮕﺎه ﯾﮏ ﺳﺪ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﺟﺎﯾﯽ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ اﻣﺘﺪادي ‪ .........‬ﺑﺎ ﻣﺤﻮر ﺳﺪ و‬

‫ﺷﯿﺒﯽ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ‪ .........‬ﺳﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﻣﻮازي‪ ،‬ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ‬ ‫‪ (3‬ﻋﻤﻮد‪ ،‬ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ‬ ‫‪ (2‬ﻣﻮازي‪ ،‬ﺑﺎﻻدﺳﺖ‬ ‫‪ (1‬ﻋﻤﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻻدﺳﺖ‬

‫‪ -233‬ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﻓﺸﺎر آب ﺑﯿﻦ ﻣﻨﻔﺬي در ﯾﮏ ﺧﺎك ‪ ،...........‬ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ ‪ ...........‬ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﮐــﺎﻣﻼ اﺷــﺒﺎع‪ ،‬اﻓــﺰاﯾﺶ‬ ‫‪ (3‬ﮐﺎﻣﻼ اﺷﺒﺎع‪ ،‬ﮐﺎﻫﺶ‬ ‫‪ (2‬ﻧﯿﻤﻪ اﺷﺒﺎع‪ ،‬ﮐﺎﻫﺶ‬ ‫‪ (1‬ﻧﯿﻤﻪ اﺷﺒﺎع‪ ،‬اﻓﺰاﯾﺶ‬

‫‪ -234‬دو ﺷﺎﺧﺺ اﺻﻠﯽ ﻣﺆﺛﺮ در ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﺧﺎك ﻫﺎي داﻧﻪ اي ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ﺷﺎﺧﺺ ‪ ..........‬و ﺷﺎﺧﺺ ‪. ..........‬‬

‫‪ (4‬داﻧﻪ ﺑﻨﺪي‪ ،‬اﻧﺤﻨﺎء‬ ‫‪ (3‬ﻓﺸﺮدﮔﯽ‪ ،‬ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ‬ ‫‪ (2‬داﻧﻪ ﺑﻨﺪي‪ ،‬ﺧﻤﯿﺮي‬ ‫‪ (1‬ﺧﻤﯿﺪﮔﯽ و ﯾﮑﻨﻮاﺧﺘﯽ‬

‫‪ -235‬ﻫﺮ ﭼﻪ زاوﯾﮥ ﺑﯿﻦ اﻣﺘﺪاد ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ و ﻣﺤﻮر راه ‪ ..........‬و زاوﯾﮥ ﺷﯿﺐ ﺳﺎﺧﺘﺎري در ﻣﺴﯿﺮ راه‬

‫‪ ..........‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﻬﺘﺮي ﺑﺮاي اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺴﯿﺮ راه ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ (4‬ﮐﻤﺘﺮ‪ ،‬ﮐﻤﺘﺮ‬ ‫‪ (3‬ﮐﻤﺘﺮ‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ‬ ‫‪ (2‬ﺑﯿﺸﺘﺮ‪ ،‬ﮐﻤﺘﺮ‬ ‫‪ (1‬ﺑﯿﺸﺘﺮ‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ‬

‫‪ -236‬ﺑﺎ ﮐﺪام ﯾﮏ از آزﻣﺎﯾﺶ ﻫﺎي زﯾﺮ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺗﺮاﮐﻤﯽ و ﮐﺸﺸﯽ ﺳﻨﮓ را ﺑﻪ دﺳﺖ آورد؟‬

‫‪ (4‬ﮐﺸﺶ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‬ ‫‪ (3‬ﺑﺮزﯾﻠﯿﻦ‬ ‫‪ (2‬ﺑﺎرﮔﺬاري ﻧﻘﻄﻪ اي‬ ‫‪ (1‬ﺗﺮاﮐﻢ ﺳﻪ ﻣﺤﻮري‬

‫‪ -237‬ﮐﺪام ﯾﮏ از آزﻣﺎﯾﺶ ﻫﺎي زﯾﺮ ﺑﺮاي ارزﯾﺎﺑﯽ ﺧﻮاص ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺧﺎك ﻫﺎي درﺷﺖ داﻧﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮ اﺳﺖ؟‬

‫‪ (1‬ﺗﺮاﮐﻢ ﺳﻪ ﻣﺤﻮري ‪ (2 CD‬ﺗﺮاﮐﻢ ﺳﻪ ﻣﺤﻮري ‪ (3 CU‬ﺗﺮاﮐﻢ ﺳﻪ ﻣﺤﻮري ‪ (4 UU‬ﺗﺮاﮐﻢ ﺗﮏ ﻣﺤﻮري‬

‫‪ -238‬ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ روش ﺗﺮﺳﯿﻤﯽ داﯾﺮة ﻣﻮر‪ ،‬ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ زﻣﺎﻧﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ ﮐﻪ زاوﯾﮥ ﺳﻄﺤﯽ‬

‫ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ‪ .........‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪90° (4‬‬ ‫‪60° (3‬‬ ‫‪45° (2‬‬ ‫‪30° (1‬‬

‫‪ -239‬ﮐﺪام ﯾﮏ از ﮔﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎي زﯾﺮ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ در ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺧﺎك ﺑﻪ روش ﯾﻮﻧﯿﻔﺎﯾﺪ دارد؟‬

‫‪ (4‬درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺖ‬ ‫‪ (3‬درﺻﺪ ﻓﺮاواﻧﯽ ﻣﻮادآﻟﯽ‬ ‫‪ (2‬درﺻﺪ اﺷﺒﺎع ﺷﺪﮔﯽ‬ ‫‪ (1‬ﻧﺴﺒﺖ ﭘﻮﮐﯽ‬

‫‪ -240‬ﮐﺪام ﯾﮏ از ﮔﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎي زﯾﺮ در ارزﯾﺎﺑﯽ ﻣﯿﺰان ﺗﺨﻠﺨﻞ ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ؟‬

‫‪ (4‬ﻣﯿﺰان ﮔﺮدﺷﺪﮔﯽ‬ ‫‪ (3‬ﻣﯿﺰان ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي‬ ‫‪ (2‬ﻣﯿﺰان اﺷﺒﺎع ﺷﺪﮔﯽ‬ ‫‪ (1‬ﻣﯿﺰان ﻫﻮازدﮔﯽ‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«301‬‬

‫‪ -241‬ﻣﯿﺰان ﺗﺨﻠﺨﻞ ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك ﺑﺎ ﺣﺠﻢ ‪ ..........‬راﺑﻄﮥ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ و ﺑﺎ ﺣﺠﻢ ‪ ..........‬راﺑﻄﮥ ﻣﻌﮑﻮس دارد‪.‬‬

‫‪ (2‬ﻓﻀﺎﻫﺎي ﺧﺎﻟﯽ‪ ،‬ﮐﻞ ﺧﺎك‬ ‫‪ (1‬ﻓﻀﺎﻫﺎي ﺧﺎﻟﯽ‪ ،‬ﻗﺴﻤﺖ ﺟﺎﻣﺪ‬

‫‪ (4‬ﻗﺴﻤﺖ ﺟﺎﻣﺪ‪ ،‬ﮐﻞ ﺧﺎك‬ ‫‪ (3‬ﻗﺴﻤﺖ ﺟﺎﻣﺪ‪ ،‬ﻓﻀﺎﻫﺎي ﺧﺎﻟﯽ‬

‫‪ -242‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ رﻃﻮﺑﺖ ﻃﺒﯿﻌﯽ‪ ،‬ﺣﺪ ﺧﻤﯿﺮي و ﺣﺪ رواﻧﯽ ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ‪ %16 ،%12‬و ‪ %22‬ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬

‫ﺷﺎﺧﺺ ﺧﻤﯿﺮي ﺧﺎك ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ ..........‬ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪%18 (4‬‬ ‫‪%10 (3‬‬ ‫‪%4 (2‬‬ ‫‪%6 (1‬‬

‫‪ -243‬ﮐﺪام ﯾﮏ از ﮔﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎي زﯾﺮ در ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺧﺎك ﺑﻪ روش ﯾﻮﻧﯿﻔﺎﯾﺪ ‪ ............‬ﻧﻘﺶ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻧﺪارد‪.‬‬

‫‪ (4‬درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺖ‬ ‫‪ (3‬ﺷﺎﺧﺺ ﺧﻤﯿﺮي‬ ‫‪ (2‬ﺷﺎﺧﺺ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي‬ ‫‪ (1‬درﺻﺪ ﻣﻮاد آﻟﯽ‬

‫‪ -244‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺗﺮاﮐﻤﯽ ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺳﻨﮓ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ‪ ...........‬ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ (4‬ﺗﻨﺶ ﻣﺤﻮري‬ ‫‪ (3‬ﻓﺸﺎرﻫﺎي ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ‬ ‫‪ (2‬ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺎرﮔﺬاري‬ ‫‪ (1‬ﻓﺸﺎر آب ﺑﯿﻦ ﻣﻨﻔﺬي‬

‫‪ -245‬ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ روش ﺗﺮﺳﯿﻤﯽ داﯾﺮة ﻣﻮر‪ ،‬ﺗﻨﺶ ﻗﺎﺋﻢ زﻣﺎﻧﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ زاوﯾﮥ ﺳﻄﺢ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ‪............‬‬

‫درﺟﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪60 (4‬‬ ‫‪45 (3‬‬ ‫‪15 (2‬‬ ‫‪30 (1‬‬

‫‪ -246‬ﻧﺴﺒﺖ ﭘﻮﮐﯽ ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎك ﺑﺎ ﻣﯿﺰان ﮔﺮدﺷﺪﮔﯽ و ﻫﻤﮕﻨﯽ ذرات ﺧﺎك ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ راﺑﻄﮥ ‪ ............‬و ‪ ............‬دارد‪.‬‬

‫‪ (4‬ﻣﻌﮑﻮس‪ ،‬ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‬ ‫‪ (3‬ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‪ ،‬ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‬ ‫‪ (2‬ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‪ ،‬ﻣﻌﮑﻮس‬ ‫‪ (1‬ﻣﻌﮑﻮس‪ ،‬ﻣﻌﮑﻮس‬

‫‪ -247‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي ﺷﺪه در ﻋﻤﻖ زﻣﯿﻦ ﮐﺎﻣﻼ اﺷﺒﺎع ‪ 200 KN/m 2‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻋﻤﻖ ﻧﻘﻄﮥ ﻣﻮرد‬

‫ﻧﻈﺮ از ﺳﻄﺢ زﻣﯿﻦ ﭼﻨﺪ ﻣﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد؟‬

‫ﯾﺎدآوري ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ وزن واﺣﺪ ﺣﺠﻢ ﺧﺎك اﺷﺒﺎع و آب ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ‪ 18‬و ‪ 10‬ﮐﯿﻠﻮﻧﯿﻮﺗﻦ ﺑﺮ ﻣﺘﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪20 (4‬‬ ‫‪8 (3‬‬ ‫‪18 (2‬‬ ‫‪25 (1‬‬

 ‫»‪«302‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ -248‬در ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺷﻦ ﺧﻮب داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه ‪ ،GW‬درﺻﺪ ﻣﻮاد رﯾﺰداﻧﻪ و ﺷﺎﺧﺺ ﯾﮑﻨﻮاﺧﺘﯽ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ‪ ..........‬و‬

‫‪ .........‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (2‬ﺑﯿﺸﺘﺮ از ‪ %5‬و ﺑﯿﺸﺘﺮ از ‪4‬‬ ‫‪ (1‬ﮐﻤﺘﺮ از ‪ %5‬و ﮐﻤﺘﺮ از ‪4‬‬

‫‪ (4‬ﮐﻤﺘﺮ از ‪ %5‬و ﺑﯿﺸﺘﺮ از ‪4‬‬ ‫‪ (3‬ﺑﯿﺸﺘﺮ از ‪ %5‬و ﮐﻤﺘﺮ از ‪4‬‬

‫‪ -249‬ﺷﺎﺧﺺ ﮐﯿﻔﯽ ﺗﻮده ﺳﻨﮓ ‪ RQD‬ﺑﺎ ‪ ..........‬راﺑﻄﮥ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ دارد و ‪ ..........‬راﺑﻄﮥ ﻣﻌﮑﻮس دارد‪.‬‬

‫‪ (2‬ﺗﻌﺪاد ﻗﻄﻌﺎت ﻣﻐﺰه‪ ،‬ﻗﻄﺮ ﻗﻄﻌﺎت ﻣﻐﺰه‬ ‫‪ (1‬ﻃﻮل ﻗﻄﻌﺎت ﻣﻐﺰه‪ ،‬ﻃﻮل ﺣﻔﺎري ﻣﻐﺰه‬

‫‪ (4‬ﻃﻮل ﺣﻔﺎري ﻣﻐﺰه‪ ،‬ﻃﻮل ﻗﻄﻌﺎت ﻣﻐﺰه‬ ‫‪ (3‬ﻗﻄﺮ ﻗﻄﻌﺎت ﻣﻐﺰه‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ﻗﻄﻌﺎت ﻣﻐﺰه‬

‫‪ -250‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ ﯾﮏ ﺗﻮده ﺳﻨﮓ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯿﺰان ﻧﺎﻫﻤﻮاري ﺳﻄﺢ درزه ‪ .........‬و ﺑﺎ ﮐﺎﻫﺶ ﻓﺎﺻﻠﮥ درزه ‪ ...........‬ﻣﯽ‬

‫ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﮐﺎﻫﺶ‪ ،‬اﻓﺰاﯾﺶ‬ ‫‪ (3‬اﻓﺰاﯾﺶ‪ ،‬ﮐﺎﻫﺶ‬ ‫‪ (2‬ﮐﺎﻫﺶ‪ ،‬اﻓﺰاﯾﺶ‬ ‫‪ (1‬اﻓﺰاﯾﺶ‪ ،‬اﻓﺰاﯾﺶ‬

‫‪ -251‬ﻫﺮ ﭼﻪ زاوﯾﮥ ﺑﯿﻦ اﻣﺘﺪاد ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ و ‪ ...........‬ﮐﻤﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮي ﺑﺮاي اﻧﺘﺨﺎب‬

‫‪ ...........‬ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ (2‬ﻣﺤﻮر ﺳﺪ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﮕﺎه ﺳﺪ‬ ‫‪ (1‬ﻣﺤﻮر ﺗﻮﻧﻞ‪ ،‬ﻣﺴﯿﺮ ﺗﻮﻧﻞ‬

‫‪ (4‬ﻣﺤﻮر ﭘﻞ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﮕﺎه ﭘﻞ‬ ‫‪ (3‬ﻣﺤﻮر راه‪ ،‬ﻣﺴﯿﺮ راه‬

‫‪ -252‬ﮐﺪام ﯾﮏ از ﻋﻮاﻣﻞ زﯾﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ اﻣﺘﯿﺎز را در ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ‪ RMR‬ﺑﻪ ﺧﻮد اﺧﺘﺼﺎص ﻣﯽ دﻫﻨﺪ؟‬

‫‪ (4‬وﺿﻌﯿﺖ درزه ﻫﺎ‬ ‫‪ (3‬ﺷﺎﺧﺺ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺳﻨﮓ‬ ‫‪ (2‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺗﺮاﮐﻤﯽ‬ ‫‪ (1‬ﻓﺎﺻﻠﮥ درزه ﻫﺎ‬

‫‪ -253‬اﺛﺮ ﻣﻨﻔﯽ ﺣﻀﻮر آب در ﯾﮏ داﻣﻨﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ در ﻧﺎﭘﺎﯾﺪاري آن ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﯽ ﮔﺬارد؟‬

‫‪ (2‬ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﯾﺶ ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪ (1‬ﺑﺎﻋﺚ ﮐﺎﻫﺶ زاوﯾﮥ اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ (4‬ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﯾﺶ ﻧﯿﺮوي ﻗﺎﺋﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪ (3‬ﺑﺎﻋﺚ ﮐﺎﻫﺶ ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ -254‬در ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﮐﻪ ﺟﻬﺖ ﺷﯿﺐ ﺳﻄﻮح ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ ‪ ..........‬ﺷﯿﺐ داﻣﻨﻪ و زاوﯾﮥ ﺳﻄﺢ ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ ‪ ..........‬ﺷﯿﺐ داﻣﻨﻪ‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﮑﺎن ﺑﺮوز ﻟﻐﺰش ﺻﻔﺤﻪ اي ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (2‬در ﺟﻬﺖ‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ از‬ ‫‪ (1‬در ﺟﻬﺖ‪ ،‬ﮐﻤﺘﺮ از‬

‫‪ (4‬در ﺧﻼف ﺟﻬﺖ‪ ،‬ﮐﻤﺘﺮ‬ ‫‪ (3‬در ﺧﻼف ﺟﻬﺖ ﺷﯿﺐ‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«303‬‬

‫‪ -255‬ﺑﺮاي ارزﯾﺎﺑﯽ وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎي ﻣﻘﺎوﻣﺘﯽ ﯾﮏ ﺧﺎك درﺷﺖ داﻧﻪ )ﺷﻦ( ﮐﺪام ﯾﮏ از آزﻣﺎﯾﺶ ﻫﺎي زﯾﺮ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮ‬

‫اﺳﺖ؟‬

‫‪ (2‬آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺮاﮐﻢ ‪CD‬‬ ‫‪ (1‬آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺮاﮐﻢ ‪CD‬‬

‫‪ (4‬آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺮاﮐﻢ ﺗﮏ ﻣﺤﻮري‬ ‫‪ (3‬آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺮاﮐﻢ ‪UU‬‬

‫‪ -256‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺗﺮاﮐﻤﯽ ﯾﮏ ﺗﻮده ﺳﻨﮓ اﺳﻠﯿﺖ زﻣﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﯽ رﺳﺪ ﮐﻪ زاوﯾﮥ ﺑﯿﻦ ﻣﺤﻮر ﺑﺎرﮔﺬاري و ﺳﻄﻮح‬

‫ﺗﻮرق ‪ ............‬درﺟﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪30 (4‬‬ ‫‪ (3‬ﺻﻔﺮ‬ ‫‪90 (2‬‬ ‫‪60 (1‬‬

‫‪ -257‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻓﺸﺎر آب ﺑﯿﻦ ﻣﻨﻔﺬي ﺑﻪ ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ در ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﯾﮏ ﺧﺎك ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .........‬ﺧﺎك ﺑﯿﺸﺘﺮ‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (4‬درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺖ‬ ‫‪ (2‬ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﻓﺮﺳﺎﯾﺶ ﭘﺬﯾﺮي ‪ (3‬ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﺗﺮاﮐﻢ ﭘﺬﯾﺮي‬ ‫‪ (1‬ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ رواﻧﮕﺮاﯾﯽ‬

‫‪ -258‬ﺗﺄﺛﯿﺮ درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺖ ﺧﺎك در ﺗﺮاﮐﻢ ﭘﺬﯾﺮي آن ‪ .........‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (2‬ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻣﺜﺒﺖ‬ ‫‪ (1‬اﺑﺘﺪا ﻣﻨﻔﯽ و ﺳﭙﺲ ﻣﺜﺒﺖ‬

‫‪ (4‬ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻣﻨﻔﯽ‬ ‫‪ (3‬اﺑﺘﺪا ﻣﺜﺒﺖ و ﺳﭙﺲ ﻣﻨﻔﯽ‬

‫‪ -259‬ﺷﺮاﯾﻂ ﭘﺎﯾﺪاري در ﻣﺴﯿﺮ ﺗﻮﻧﻞ زﻣﺎﻧﯽ ﺣﺎﮐﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﻮر آن ‪ .........‬اﻣﺘﺪاد ﺳﺎﺧﺘﺎر زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﻣﻮرب ﺑﺎ‬ ‫‪ (3‬ﻣﺴﺘﻘﻞ از‬ ‫‪ (2‬ﻋﻤﻮد ﺑﺮ‬ ‫‪ (1‬ﻣﻮازي ﺑﺎ‬

‫‪ -260‬ﻫﺮ ﻧﻮع ﺑﺎرﮔﺬاري ﺑﺮ روي ﺳﻨﮓ در ﻣﺤﻞ اﺟﺮاي ﻃﺮح ﻫﺎي ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺑﺎﯾﺪ در ﻣﺤﺪودة‪ .......... ...‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﻣﺮز اﻻﺳﺘﯿﮏ‪-‬ﭘﻼﺳﺘﯿﮏ‬ ‫‪ (3‬ﻣﺮز ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ‬ ‫‪ (2‬رﻓﺘﺎر ﭘﻼﺳﺘﯿﮏ‬ ‫‪ (1‬رﻓﺘﺎر اﻻﺳﺘﯿﮏ‬

‫‪ -261‬رده ﺑﻨﺪي ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺳﻨﮓ ﻫﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﮐﺪام ﻣﻮارد ذﯾﻞ ﺻﻮرت ﻣﯽ ﭘﺬﯾﺮد؟‬

‫‪ (2‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻓﺸﺎري ﺗﮏ ﻣﺤﻮري و ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺪوﻟﯽ‬ ‫‪ (1‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻓﺸﺎري ﺳﻪ ﻣﺤﻮري و ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺪوﻟﯽ‬

‫‪ (4‬ﺷﺎﺧﺺ ﻧﺴﺒﺖ ﺳﺮﻋﺖ و ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺪوﻟﯽ‬ ‫‪ RQD (3‬و ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺪوﻟﯽ‬

 ‫»‪«304‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ -262‬ﺣﺪ اﻧﻘﺒﺎض ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ‪:‬‬

‫‪ (1‬ﻣﻘﺪار رﻃﻮﺑﺖ را ﮐﻪ در اﺛﺮ ﺧﺸﮏ ﺷﺪن آن ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺣﺠﻤﯽ در ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻧﯿﺎﯾﺪ‪.‬‬

‫‪ (2‬ﻣﻘﺪار رﻃﻮﺑﺖ ﻻزم در ﺣﺪ ﺑﯿﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺧﻤﯿﺮي و ﺳﻔﺘﯽ‬

‫‪ (3‬ﻣﻘﺪار رﻃﻮﺑﺖ ﻻزم در ﺣﺪ ﺑﯿﻦ ﺣﺎﻟﺖ رواﻧﯽ و ﺧﻤﯿﺮي‬

‫‪ (4‬ﻣﻘﺪار رﻃﻮﺑﺖ ﻻزم ﺑﺮاي اﺷﺒﺎع ﺷﺪن ﺧﺎك ﻫﺎي رﯾﺰداﻧﻪ‬

‫‪ -263‬ﺑﻪ وﺿﻌﯿﺘﯽ از ﺗﻨﺶ ﮐﻪ ﻣﺮﮐﺰ داﯾﺮة ﻣﻮر ﺑﺮ ﻧﻘﻄﮥ ﺻﻔﺮ ﻣﺤﻮرﻫﺎي ﻣﺨﺘﺼﺎت اﻓﻘﯽ و ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﺪام‬

‫ﻣﻮرد ذﯾﻞ اﻃﻼق ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ (2‬ﺗﻨﺶ ﮐﺸﺸﯽ دو ﻣﺤﻮره‬ ‫‪ (1‬ﺑﺮش ﺳﺎده‬

‫‪ (4‬ﺗﻨﺶ ﻓﺸﺎرﺷﯽ دو ﻣﺤﻮره‬ ‫‪ (3‬ﺑﺮش ﻣﺤﺾ‬

‫‪ -264‬ﮐﺪام ﯾﮏ از ﻣﻮارد ذﯾﻞ ﺟﺰء ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي اﺳﺎﺳﯽ در ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي اﻧﻮاع ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﻫﺎي داﻣﻨﻪ اي ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ؟‬

‫‪ (4‬ﺳﯿﺴﺘﻢ درزه ﻫﺎ‬ ‫‪ (2‬ﺷﮑﻞ ﺳﻄﺢ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ‪ (3‬ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ‬ ‫‪ (1‬ﻣﺸﮑﻞ ﺣﺮﮐﺖ‬

‫‪ -265‬آزﻣﺎﯾﺶ ‪ SPT‬ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ‪ ............‬در ‪ ..........‬ﺻﻮرت ﻣﯽ ﭘﺬﯾﺮد‪.‬‬

‫‪ (2‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺳﻨﮓ ﻫﺎ – ﺻﺤﺮا‬ ‫‪ (1‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺧﺎك – ﺻﺤﺮا‬

‫‪ (4‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺳﻨﮓ ﻫﺎ – آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه‬ ‫‪ (3‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺧﺎك ﻫﺎ – آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه‬

‫‪ -266‬ﺧﺰش وﯾﺴﮑﻮز ﮐﺎذب ﺑﻪ ﮐﺪام ﻣﺮﺣﻠﮥ ﺧﺰش اﻃﻼق ﻣﯽ ﮔﺮدد؟‬

‫‪ (4‬اول‬ ‫‪ (3‬اﻻﺳﺘﯿﮏ‬ ‫‪ (2‬دوم‬ ‫‪ (1‬ﺳﻮم‬

‫‪ -267‬ﮐﺪام ﯾﮏ از آزﻣﻮن ﻫﺎي ذﯾﻞ‪ ،‬ﺟﺰء روش ﻫﺎي ﻣﻌﻤﻮل اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي ﻣﺪول ﻫﺎي ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮ ﺟﺎي‬

‫ﺧﺎك ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ؟‬

‫‪ (2‬ﻓﺸﺎرﺳﻨﺞ ﻣﻨﺎرد‬ ‫‪ (1‬آزﻣﻮن ﻓﺸﺎرﺳﻨﺠﯽ‬

‫‪ (4‬آزﻣﻮن ﺑﺎرﮔﺬاري ﺻﻔﺤﻪ اي‬ ‫‪ (3‬آزﻣﻮن ﺑﺎر ﺛﺎﺑﺖ‬

‫‪ -268‬ﺗﻨﺶ ﯾﮏ ﺗﻨﺴﻮر )‪ (Tensor‬ﻣﺮﺗﺒﻪ ‪ .........‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (4‬دو )‪(2‬‬ ‫‪ (3‬ﺳﻪ )‪(3‬‬ ‫‪ (2‬ﯾﮏ )‪(1‬‬ ‫‪ (1‬ﺻﻔﺮ)‪(0‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«305‬‬

‫‪ -269‬ﺳﺪﻫﺎي ﺧﺎﮐﯽ زﻣﺎﻧﯽ اﺣﺪاث ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ‪ ............‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ (2‬دره داراي ﺷﯿﺐ زﯾﺎد‬ ‫‪ (1‬دره داراي ﻋﺮض زﯾﺎد‬

‫‪ (4‬دره داراي ارﺗﻔﺎع زﯾﺎد‬ ‫‪ (3‬ﺳﻨﮓ ﻫﺎي ﺗﺸﮑﯿﻞ دﻫﻨﺪة درة ﻣﻘﺎوم‬

‫‪ -270‬در ﻧﺎم ﮔﺬاري ﺧﺎك در ﺳﯿﺴﺘﻢ ﯾﻮﻧﯿﻔﺎﯾﺪ‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﮐﺪام ﻣﻮرد ذﯾﻞ ذﮐﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد؟‬

‫‪ (4‬ﻧﻤﺎد ﺧﺎك‬ ‫‪ (3‬ﻧﺎم ﻓﺮاوان ﺗﺮﯾﻦ ذرات‬ ‫‪ (2‬رﻧﮓ ﺧﺎك‬ ‫‪ (1‬داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺧﺎك‬

‫‪ -271‬ﮐﺪام ﯾﮏ از ﻣﻮارد ﺟﺰء روش ﻫﺎي اﺳﺎﺳﯽ ﮐﻨﺘﺮل ﻧﺸﺖ و ﻓﺮار آب زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺷﺪ؟‬

‫‪ (4‬ﺻﺎﻓﯽ ﻫﺎ‬ ‫‪ (3‬زﻫﮑﺸﯽ‬ ‫‪ (2‬ﺗﺰرﯾﻖ دوﻏﺎب ﺳﯿﻤﺎن‬ ‫‪ (1‬ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺎي آﺑﮑﺸﯽ‬

‫‪ -272‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در ﯾﮏ ﻣﻨﻄﻘﻪ دﭼﺎر ﮔﺴﻠﺶ ﻧﺮﻣﺎل‪ ،‬ﯾﮏ ﺗﻮﻧﻞ اﻓﻘﯽ ﺑﺎ ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ داﯾﺮه اﯾﺠﺎد ﮔﺮدد‪ ،‬ﺣﺪاﻗﻞ و ﺣﺪاﮐﺜﺮ‬

‫ﺗﻨﺶ ﻓﺸﺎري ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ در ﺑﺨﺶ ﻫﺎي ‪ ...........‬و ‪ ............‬ﺣﻔﺮه ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽ آﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ (4‬وﺳﻄﯽ و ﭘﺎﯾﯿﻨﯽ‬ ‫‪ (3‬ﮐﻨﺎري و ﺑﺎﻻﯾﯽ‬ ‫‪ (2‬ﺑﺎﻻﯾﯽ و وﺳﻄﯽ‬ ‫‪ (1‬ﺑﺎﻻﯾﯽ و ﮐﻨﺎري‬

‫‪ -273‬ﺿﺮﯾﺐ ﯾﮑﻨﻮاﺧﺘﯽ ﺑﺮ اﺳﺎس درﺻﺪﻫﺎي ‪ ............‬و ‪ .............‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪ 10 (4‬و ‪35‬‬ ‫‪ 60 (3‬و ‪30‬‬ ‫‪ 10 (2‬و ‪30‬‬ ‫‪ 60 (1‬و ‪30‬‬

‫‪ -274‬ﺑﺮاي اﯾﺠﺎد ﺗﻮﻧﻞ‪ ،‬ﮐﺪام ﻣﻮرد ذﯾﻞ از اﻫﻤﯿﺖ ﮐﻤﺘﺮي ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ؟‬

‫‪ (4‬ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺷﮑﺴﺘﮕﯽ‬ ‫‪ (3‬ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻻﯾﻪ ﺑﻨﺪي‬ ‫‪ (2‬ﮐﺎرﺳﺘﯽ ﺑﻮدن‬ ‫‪ (1‬ﺿﺨﺎﻣﺖ ﻻﯾﻪ‬

‫‪ -275‬ﮐﺪم ﯾﮏ از آزﻣﺎﯾﺶ ﻫﺎي ذﯾﻞ در ﺻﺤﺮا ﺻﻮرت ﻣﯽ ﭘﺬﯾﺮد؟‬

‫‪ (2‬ﺑﺮش ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﯾﮏ ﺻﻔﺤﻪ اي‬ ‫‪ (1‬ﺑﺮش ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ دو ﺻﻔﺤﻪ اي‬

‫‪ (4‬ﺑﺎرﮔﺬاري‬ ‫‪ (3‬ﺑﺮش ﻧﻔﻮذي‬

‫‪ -276‬ﮐﺪام ﻧﻮع ﭘﯽ ﺑﺮاي ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻟﺮزه ﺧﯿﺰ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮ اﺳﺖ؟‬

‫‪ (4‬ﭘﯽ ﮐﻼف ﺷﺪه‬ ‫‪ (3‬ﭘﯽ ﻧﻮاري‬ ‫‪ (2‬ﺗﮏ ﭘﯽ‬ ‫‪ (1‬ﭘﯽ ﻣﺸﺘﺮك‬

‫‪ -277‬ﻧﯿﺮوﯾﯽ را ﮐﻪ در اﺛﺮ وﻗﻮع ﯾﮏ زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه ﺑﻪ ﺳﺎزه ﻫﺎ اﻋﻤﺎل ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺮ اﺳﺎس ‪ ............‬ﺳﻨﺠﯿﺪه ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪ (2‬ﻣﻘﺪار ﺷﺘﺎب وارده‬ ‫‪ (1‬ﻣﺪت زﻣﺎن ﻻزم‬

‫‪ (4‬ﺷﺪت ﺗﮑﺎن ﻫﺎي ﺣﺎﺻﻠﻪ‬ ‫‪ (3‬ﻣﯿﺰان ﺟﺎﺑﻪ ﺟﺎﯾﯽ رخ داده‬

 ‫»‪«306‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ -278‬از دﯾﺪﮔﺎه زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ‪ ،‬ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﮐﺪام ﯾﮏ از اﻧﻮاع ﺣﺮﮐﺖ ﻫﺎي ﺗﻮدة ﺧﺎك و ﺳﻨﮓ ﻣﺸﮑﻞ ﺗﺮ اﺳﺖ؟‬

‫‪ (4‬واژﮔﻮﻧﯽ‬ ‫‪ (3‬ﻟﻐﺰش ﻫﺎ‬ ‫‪ (2‬ﺳﻘﻮط‬ ‫‪ (1‬ﺟﺎري ﺷﺪن‬

‫‪ -279‬ﮐﺪام ﯾﮏ از ﻣﻮج ﻫﺎي ذﯾﻞ‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺧﺮاﺑﯽ را در ﺳﺎزه ﻫﺎي ﺳﺎﺧﺖ ﺑﺸﺮ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽ آورﻧﺪ؟‬

‫‪ (4‬ﻣﻮج ‪S‬‬ ‫‪ (3‬ﻣﻮج ﻻو‬ ‫‪ (2‬ﻣﻮج ‪P‬‬ ‫‪ (1‬ﻣﻮج رﯾﻠﯽ‬

‫‪ -280‬ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ اﺳﺘﺮﯾﻦ ﺳﻪ ﺑﻌﺪي در ﯾﮏ ﻧﻘﻄﻪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ‪ ............‬ﻣﺆﻟﻔﻪ را ﻣﻮرد ارزﯾﺎﺑﯽ ﻗﺮار داد‪.‬‬

‫‪٣ (٤‬‬ ‫‪١ (٣‬‬ ‫‪٥ (٢‬‬ ‫‪٩ (١‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«307‬‬

‫ﭘﺎﺳﺨﻨﺎﻣﻪ ﺳﻮاﻻت‬

‫‪ -1‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -2‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -3‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -4‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -5‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -6‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -7‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -8‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -9‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -10‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -11‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -12‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -13‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -14‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -15‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -16‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -17‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -18‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -19‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -20‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -21‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫»‪«308‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ -22‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -23‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -24‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -25‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -26‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -27‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -28‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -29‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -30‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -31‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -32‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -33‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -34‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -35‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -36‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -37‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -38‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -39‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -40‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -41‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -42‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -43‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«309‬‬

‫‪ -44‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -45‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -46‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -47‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -48‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -49‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -50‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -51‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -52‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -53‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -54‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -55‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -56‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -57‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -58‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -59‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -60‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -61‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -62‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -63‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -64‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -65‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫»‪«310‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ -66‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -67‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -68‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -69‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -70‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -71‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -72‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -73‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -74‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -75‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -76‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -77‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -78‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -79‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -80‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -81‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -82‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -83‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -84‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -85‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -86‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -87‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«311‬‬

‫‪ -88‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -89‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -90‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -91‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -92‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -93‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -94‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -95‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -96‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -97‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -98‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -99‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -100‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -101‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -102‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -103‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -104‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -105‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -106‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -107‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -108‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -109‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫»‪«312‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ -110‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -111‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -112‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -113‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -114‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -115‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -116‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -117‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -18‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -119‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -120‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -121‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -122‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -123‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -124‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -125‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -126‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -127‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -128‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -129‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -130‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -131‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«313‬‬

‫‪ -132‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -133‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -134‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -135‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -136‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -137‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -138‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -139‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -140‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -141‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -142‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -143‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -144‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -145‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -146‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -147‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -148‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -149‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -150‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -151‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -152‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -153‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫»‪«314‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ -154‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -155‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -156‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -157‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -158‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -159‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -160‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -161‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -162‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -163‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -164‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -165‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -166‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -167‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -168‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -169‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -170‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -171‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -172‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -173‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -174‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -175‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«315‬‬

‫‪ -176‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -177‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -178‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -179‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -180‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -181‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -182‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -183‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -184‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -185‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -186‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -187‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -188‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -189‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -190‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -191‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪- -192‬‬

‫‪ -193‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -194‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‬

‫‪ -195‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .-196‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‬

‫‪ -197‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‬

‫»‪«316‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ -198‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -199‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -200‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -201‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -202‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -203‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -204‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -205‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -206‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -207‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -208‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -209‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -210‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -211‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -212‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -213‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -214‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -215‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -216‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -217‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -218‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -219‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«317‬‬

‫‪ -220‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -221‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -222‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -223‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -224‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -225‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -226‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -227‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -228‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -229‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -230‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -231‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -232‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -233‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -234‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -235‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -236‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -237‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -238‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -239‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -240‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -241‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫»‪«318‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ -242‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -243‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -244‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -245‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -246‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -247‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -248‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -249‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -250‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -251‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -252‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -253‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -354‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -255‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -256‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -257‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -258‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -259‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -260‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -261‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -262‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -263‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«319‬‬

‫‪ -264‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -265‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -266‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -267‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -268‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -269‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -270‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -271‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -272‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -273‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -274‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -275‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -276‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -277‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -278‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -279‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -280‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

 ‫»‪«320‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫آزﻣﻮن ﺧﻮدﺳﻨﺠﯽ اول‬

‫‪ -1‬ﻧﺘﯿﺠﮥ ﺣﺎﺻﻞ از ﯾﮏ آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺤﮑﯿﻢ ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ‪-‬زﻫﮑﺸﯽ ﻧﺸﺪه )‪ (UU‬ﺑﻪ روي ﻧﻤﻮﻧﻪ اي از ﺧﺎك رس اﺷﺒﺎع ﺑـﻪ ﺷـﺮح‬

‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫زﯾﺮ اﺳﺖ‪ σ3 = 97 / 74KN / m ، σ1 = 190 / 59KN / m :‬ﻣﯿﺰان ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ ﺧﺎك در ﻟﺤﻈﮥ ﺷﮑﺴﺖ ﭼﻘﺪر ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؟‬

‫‪108 / 23 KN / m2‬‬ ‫‪(4‬‬ ‫‪46 / 42KN / m2‬‬ ‫‪(3‬‬ ‫‪90KN / m2‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫‪19 / 85KN / m2‬‬ ‫‪(1‬‬

‫‪ -2‬ﮐﺪام ﻣﻮرد روي ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮش ﯾﮏ ﺧﺎك ﻣﺎﺳﻪ اي ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻣﯽ ﮔﺬارد؟‬

‫‪ (4‬زاوﯾﮥ اﺻﻄﮑﺎك‬ ‫‪ (3‬درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺖ‬ ‫‪ (2‬ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت داﻧﻪ ﺑﻨﺪي‬ ‫‪ (1‬ﺗﺮﮐﯿﺐ ﮐﺎﻧﯽ ﺷﻨﺎﺳﯽ‬

‫‪ -3‬ﻧﻤﻮﻧﻪ اي از ﯾﮏ ﺧﺎك رس در آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺮاﮐﻢ ﺗﮏ ﻣﺤﻮري در ﻓﺸﺎري ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 2540‬ﭘﻮﻧﺪ ﺑﺮ ﻓﻮت ﻣﺮﺑﻊ ﮔﺴﯿﺨﺘﻪ‬

‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ‪ θ = 45°‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ اﯾﻦ ﺧﺎك ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬

‫‪5080Ib / ft2‬‬ ‫‪(4‬‬ ‫‪2540Ib / ft2‬‬ ‫‪(3‬‬ ‫‪1270Ib / ft2‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫‪635Ib / ft 2‬‬ ‫‪(1‬‬

‫‪ -4‬در اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺴﯿﺮ ﯾﮏ ﺗﻮﻧﻞ راه‪ ،‬ﻣﺤﻮر ﺗﻮﻧﻞ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻣﺘﺪاد ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎﺷﺪ؟‬

‫‪ (4‬ﻣﺴﺘﻘﻞ از آن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ (3‬ﻋﻤﻮد ﺑﺮ آن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ (2‬ﻣﻮازي آن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ (1‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ارﯾﺐ‬

‫‪ -5‬در ﭼﻪ ﺷﺮاﯾﻄﯽ اﻣﮑﺎن ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ ﻓﺸﺎر آب ﺑﯿﻦ ﻣﻨﻔﺬي ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد؟‬

‫‪ (2‬ﻓﺸﺎر ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ ﺑﯿﺶ از ﺗﻨﺶ ﻣﺤﻮري ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ (1‬ﻓﺸﺎر ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ ﺑﯿﺶ از ﺗﻨﺶ ﻣﻮﺛﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﻣﺴﯿﺮ زﻫﮑﺸﯽ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ (3‬ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮐﺎﻣﻼ اﺷﺒﺎع ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -6‬ﮐﺪام ﻋﺒﺎرت ﻧﺎدرﺳﺖ اﺳﺖ؟‬

‫‪ (1‬ﺷﮑﻞ دره و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﭘﯽ و ﺗﮑﯿﻪ ﮔﺎﻫﻬﺎ ﯾﮑﯽ از ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻣﻬﻢ در اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻮع ﺳﺪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ (2‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻣﮑﺎن ﺑﺮاي اﺣﺪاث ﺳﺪﻫﺎي ﻗﻮﺳﯽ دره ﻫﺎي ﺑﺎرﯾﮏ ﺑﺎ ﺗﮑﯿﻪ ﮔﺎﻫﻬﺎي ﻣﻘﺎوم ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ (3‬ﺳﺪﻫﺎي ﺧﺎﮐﯽ ﺑﺮ روي ﭘﯽ ﻫﺎي ﺳﺴﺖ‪ ،‬ﺗﺤﮑﯿﻢ ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ و ﺳﻨﮓ ﻫﺎي ﺳﺨﺖ ﻗﺎﺑﻞ اﺣﺪاث اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (4‬در دره ﻫﺎي ﻋﺮﯾﺾ ﺑﺎ ﭘﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ‪ ،‬اﺣﺪاث ﺳﺪﻫﺎي ﺑﺘﻨﯽ‪ -‬وزﻧﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮﯾﻦ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -7‬ﮐﺪام ﮔﺰﯾﻨﻪ در اﻧﺘﺨﺎب ﺳﺎﺧﺘﮕﺎه ﯾﮏ ﺳﺪ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﯽ ﻧﺪارد؟‬

‫‪ (2‬ﻧﻮع ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ‬ ‫‪ (1‬ﺳﺎﺧﺘﺎر زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ‬

‫‪ (4‬وﺿﻌﯿﺖ ﺣﻮﺿﮥ آﺑﺮﯾﺰ‬ ‫‪ (3‬ﺷﺮاﯾﻂ ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﯽ‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«321‬‬

‫‪ -8‬ﺑﺮاي ﺗﺄﻣﯿﻦ ﺧﺎك ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻨﺒﻊ ﻗﺮﺿﻪ در ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﯾﮏ ﺳﺪ ﺧﺎﮐﯽ وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎي ‪ ...........‬ﺧﺎك اﻫﻤﯿﺖ دارد‪.‬‬

‫‪ (4‬ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ و ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ‬ ‫‪ (3‬ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ و ﻓﺮاواﻧﯽ‬ ‫‪ (2‬ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ و ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ‬ ‫‪ (1‬ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ و ﮔﺴﺘﺮش‬

‫‪ -9‬در ﮐﺪام ﯾﮏ ازآزﻣﺎﯾﺶ ﻫﺎي ﻣﺤﻮري زﯾﺮ‪ ،‬ﻓﺸﺎر آب ﺑﯿﻦ ﻣﻨﻔﺬي در دو ﻣﺮﺣﻠﻪ آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﯿﺶ از ﺻﻔﺮ اﺳﺖ؟‬

‫‪) CU (2‬ﺗﺤﮑﯿﻢ ﯾﺎﻓﺘﻪ‪ -‬زﻫﮑﺸﯽ ﻧﺸﺪه(‬ ‫‪) SPT (1‬آزﻣﺎﯾﺶ ﻧﻔﻮذ اﺳﺘﺎﻧﺪارد(‬

‫‪) UU (4‬ﺗﺤﮑﯿﻢ ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ‪ -‬زﻫﮑﺸﯽ ﻧﺸﺪه(‬ ‫‪) CD (3‬ﺗﺤﮑﯿﻢ ﯾﺎﻓﺘﻪ‪ -‬زﻫﮑﺸﯽ ﺷﺪه(‬

‫‪ -10‬در ﯾﮏ ﻧﻤﻮدار ﺗﻨﺶ‪-‬ﮐﺮﻧﺶ ﮐﺎﻣﻞ‪ ،‬رﻓﺘﺎر ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺳﻨﮓ از ﻧﻘﻄﮥ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺗﺎ ﻧﻘﻄﮥ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟‬

‫‪ (1‬رﻓﺘﺎر ﺳﻨﮓ ﭘﻼﺳﺘﯿﮏ و ﺷﯿﺐ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺗﻨﺶ‪ -‬ﮐﺮﻧﺶ ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (2‬رﻓﺘﺎر ﺳﻨﮓ ﭘﻼﺳﺘﯿﮏ و ﺷﯿﺐ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺗﻨﺶ‪-‬ﮐﺮﻧﺶ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪ (3‬رﻓﺘﺎر ﺳﻨﮓ اﻻﺳﺘﯿﮏ و ﺷﯿﺐ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺗﻨﺶ‪-‬ﮐﺮﻧﺶ ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (4‬رﻓﺘﺎر ﺳﻨﮓ ﭘﻼﺳﺘﯿﮏ و ﺷﯿﺐ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺗﻨﺶ‪-‬ﮐﺮﻧﺶ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪ -11‬ﮐﺪام ﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬ﺗﺎﺑﻊ زﻣﺎن و ﺧﺮوج ذرات آب از ﺧﺎك ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ؟‬

‫‪ (4‬ﺗﺤﮑﯿﻢ ﺧﺎك‬ ‫‪ (3‬ﺗﺮاﮐﻢ ﺧﺎك‬ ‫‪ (2‬ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﺧﺎك‬ ‫‪ (1‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺗﺮاﮐﻤﯽ ﺧﺎك‬

‫‪ -12‬ﮐﺪام ﮔﺰﯾﻨﻪ در ﻣﻮرد ﻟﻐﺰش)راﻧﺶ زﻣﯿﻦ( ﭘﺲ از ﺑﺎرﻧﺪﮔﯽ ﻫﺎي ﺷﺪﯾﺪ ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ؟‬

‫‪ (2‬ﺑﺎﻻرﻓﺘﻦ ﺳﻄﺢ ﺗﺮاز آب زﯾﺮزﻣﯿﻨﯽ‬ ‫‪ (1‬ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ ﺧﺎﺻﯿﺖ ﺧﻤﯿﺮي ﺧﺎك‬

‫‪ (4‬ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ ﻓﺸﺎر آب ﺑﯿﻦ ﻣﻨﻔﺬي‬ ‫‪ (3‬ﺑﺎﻻرﻓﺘﻦ درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺖ ﺧﺎك‬

‫‪ -13‬اﻓﺰاﯾﺶ ارﺗﻔﺎع آب ﻣﻮﺋﯿﻨﻪ در ﺧﺎك ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﯾﺶ‪:‬‬

‫‪ (2‬ﺗﻨﺶ ﻣﺆﺛﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬ ‫‪ (1‬ﻓﺸﺎر آب ﺑﯿﻦ ﻣﻨﻔﺬي ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪ (4‬ﻧﯿﺮوي ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ ﺧﺎك ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬ ‫‪ (3‬ﺗﻨﺶ ﮐﻞ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪ -14‬در ﭼﻪ ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﺧﺎﺻﯿﺖ ﺧﻤﯿﺮي ﺧﺎك ﺑﻪ ﺻﻔﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ؟‬

‫‪LL = PI (4‬‬ ‫‪LL = PL(3‬‬ ‫‪LL < PI (2‬‬ ‫‪LL > PL (1‬‬

‫‪ -15‬ﮐﺪام ﺧﺎك در اﺛﺮ ﺟﺬب آب اﺳﺘﻌﺪاد رﻣﺒﻨﺪﮔﯽ دارد؟‬

‫‪ (4‬ﻟﺴﯽ‬ ‫‪ (3‬ﺳﯿﻠﺘﯽ‬ ‫‪ (2‬ﻣﺎﺳﻪ اي‬ ‫‪ (1‬رﺳﯽ‬

 ‫»‪«322‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫‪ -16‬ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎﮐﯽ از ‪ %35‬ﻣﺎﺳﻪ‪ %60 ،‬ﺷﻦ و ‪ %5‬رﯾﺰداﻧﻪ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻼﻣﺖ اﺧﺘﺼﺎري ﺧﺎك ﻃﺒﻖ رده ﺑﻨﺪي‬

‫ﯾﻮﻧﯿﻔﺎﯾﺪ ﮐﺪام اﺳﺖ؟‬

‫‪GW (4‬‬ ‫‪SP(3‬‬ ‫‪SW (2‬‬ ‫‪GC (1‬‬

‫‪ -17‬ﮐﺎﻫﺶ ﻓﺎﺻﻠﮥ ﻧﺎﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ ﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﺗﻮده ﻫﺎي ﺳﻨﮕﯽ ﺑﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ‪ ...........‬ﻣﻨﺠﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪SP (4‬‬ ‫‪RQD (3‬‬ ‫‪ (2‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ‬ ‫‪ (1‬ﺗﺮاواﯾﯽ‬

‫‪ -18‬ﮐﺪام ﮔﺰﯾﻨﻪ از ﺟﻤﻠﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ در ﻧﺎﭘﺎﯾﺪاري ﯾﮏ داﻣﻨﻪ اﺳﺖ؟‬

‫‪ (4‬ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻟﺮزه اي‬ ‫‪ (2‬ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ‪ (3‬ﺷﺮاﯾﻂ اﻗﻠﯿﻤﯽ‬ ‫‪ (1‬ﻧﯿﺮوي ﺛﻘﻞ‬

‫‪ -19‬ﺟﻮرﺷﺪﮔﯽ در ﮐﺪام ﺧﺎك ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ؟‬

‫‪SP (4‬‬ ‫‪SW (3‬‬ ‫‪SM (2‬‬ ‫‪SC (1‬‬

‫‪ -20‬اﮔﺮ زﻣﺎن ﻻزم ﺑﺮاي دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ‪ % 70‬ﺗﺤﮑﯿﻢ ﻻﯾﮥ ﺧﺎﮐﯽ ﺑﻪ ﺿﺨﺎﻣﺖ ‪ 3‬ﻣﺘﺮ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺑﺴﺘﺮ ﺳﻨﮕﯽ واﻗﻊ اﺳﺖ‪270 ،‬‬

‫روز ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زﻣﺎن ﻻزم ﺑﺮاي ﻫﻤﺎن درﺟﻪ ﺗﺤﮑﯿﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ اي از ﻫﻤﺎن ﺧﺎك ﺑﻪ ﺿﺨﺎﻣﺖ ‪ 2/5‬ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ در دﺳﺘﮕﺎه ادوﻣﺘﺮ‬

‫ﮐﻪ از دو ﻃﺮف زﻫﮑﺸﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد ﭼﻨﺪ دﻗﯿﻘﻪ اﺳﺖ؟‬

‫‪ 12/11 (4‬دﻗﯿﻘﻪ‬ ‫‪ 18/9 (3‬دﻗﯿﻘﻪ‬ ‫‪ 27 (2‬دﻗﯿﻘﻪ‬ ‫‪ 6/75 (1‬دﻗﯿﻘﻪ‬

‫‪ -21‬در ﯾﮏ آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﺤﮑﯿﻢ ﺑﺮ روي ﻧﻤﻮﻧﮥ رﺳﯽ ﺑﺎ ﺗﺨﻠﺨﻞ اوﻟﯿﻪ ‪ ،e0 =0/8‬ﺿﺮﯾﺐ ﺗﺤﮑﯿﻢ ﺧﺎك ‪0/18 mm2 /sec‬‬

‫= ‪ Cv‬ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﺧﺼﻮص اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻘﺎﺑﻞ در دﺳﺖ اﺳﺖ‪ :160 Kpa , e0 = 0/8 .‬ﺑﺎر اوﻟﯿﻪ و‬

‫‪ : 360 Kpa , e1 =0/7‬ﺑﺎر ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ ‪ ،‬ﺿﺮﯾﺐ ﻧﻔﻮذﭘﺬﯾﺮي ﺧﺎك را ﺑﺮآورد ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ‪(γ = 10 KN/m 3) :‬‬

‫‪6 / 5 ×10−3 cm / sec‬‬ ‫‪(4‬‬ ‫‪6 / 5 ×10−3 m / sec (3‬‬ ‫‪0/ 5 ×10−9 cm / sec‬‬ ‫‪(2‬‬ ‫‪75 0/ 5 ×10−9 m / sec (1‬‬

‫‪ -22‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯿﺰان ﻧﺎﻫﻤﻮاري ﺳﻄﺢ درزه ﺳﺒﺐ اﻓﺰاﯾﺶ ‪ ...........‬ﺗﻮده ﺳﻨﮓ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ (4‬زاوﯾﮥ ﺳﻄﺢ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ‬ ‫‪ (3‬ﺗﻨﺶ ﻗﺎﺋﻢ‬ ‫‪ (2‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ‬ ‫‪ (1‬زاوﯾﮥ اﺻﻄﮑﺎك داﺧﻠﯽ‬

‫‪ -23‬ﺳﻄﺢ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ در آزﻣﺎﯾﺶ ﻫﺎي ﺑﺮﺷﯽ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ و ﺑﺎرﮔﺬاري ﻧﻘﻄﻪ اي ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ‪ ...........‬و ‪ ...........‬ﺑﺎ ﻣﺤﻮر‬

‫ﺑﺎرﮔﺬاري اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﻋﻤﻮد‪ ،‬ﻣﻮرب‬ ‫‪ (3‬ﻣﻮرب‪ ،‬ﻣﻮازي‬ ‫‪ (2‬ﻣﻮازي‪ ،‬ﻋﻤﻮد‬ ‫‪ (1‬ﻣﻮازي‪ ،‬ﻣﻮازي‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«323‬‬

‫‪ -24‬دو ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻮﺛﺮ در ﺗﺮاﮐﻢ ﭘﺬﯾﺮي ﺧﺎك ﻫﺎ ) آزﻣﺎﯾﺶ ﭘﺮاﮐﺘﻮر( ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ‪ ............‬و ‪ ............‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ (2‬ﻧﻮع ﺧﺎك‪ ،‬درﺻﺪ اﺷﺒﺎع ﺷﺪﮔﯽ‬ ‫‪ (1‬اﻧﺮژي ﺗﺮاﮐﻢ‪ ،‬درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺖ‬

‫‪ (4‬ﻧﻮع ﺧﺎك‪ ،‬اﻧﺮژي ﺗﺮاﮐﻢ‬ ‫‪ (3‬ﻧﻮع ﺧﺎك‪ ،‬درﺻﺪ رﻃﻮﺑﺖ‬

‫‪ -25‬در ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﯾﻮﻧﯿﻔﺎﯾﺪ‪ ،‬ﺷﻦ ﺧﻮب داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه‪ GW ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﮐﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ در آن ﻓﺮاواﻧﯽ ﻣﻮاد‬

‫رﯾﺰداﻧﻪ ‪ ..........‬و ﺿﺮﯾﺐ ﯾﮑﻨﻮاﺧﺘﯽ ‪ ............‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ (2‬ﮐﻤﺘﺮ از ‪ ،%12‬ﺑﯿﺶ از ‪6‬‬ ‫‪ (1‬ﺑﯿﺸﺘﺮ از ‪ ،%12‬ﮐﻤﺘﺮ از ‪6‬‬

‫‪ (4‬ﮐﻤﺘﺮ از ‪ ،%5‬ﺑﯿﺶ از ‪4‬‬ ‫‪ (3‬ﺑﯿﺸﺘﺮ از ‪ ،%5‬ﮐﻤﺘﺮ از ‪4‬‬

‫‪ -26‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﺮاي ﺣﻔﺮ ﯾﮏ ﺗﻮﻧﻞ راه‪ ،‬زﻣﺎﻧﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﺤﻮر ﺗﻮﻧﻞ ‪ ............‬اﻣﺘﺪاد ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ و زاوﯾﮥ ﺷﯿﺐ ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎ ‪ 45 ............‬درﺟﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ (2‬ﻋﻤﻮد ﺑﺮ– ﺑﯿﺶ از‬ ‫‪ (1‬ﻣﻮازي ﺑﺎ – ﺑﯿﺶ از‬

‫‪ (4‬ﻋﻤﻮد ﺑﺮ– ﮐﻤﺘﺮ از‬ ‫‪ (2‬ﻣﻮازي ﺑﺎ‪ -‬ﮐﻤﺘﺮ از‬

‫‪ -27‬در ﺳﻨﮓ ﻫﺎي رﺳﯽ اﻓﺰاﯾﺶ رﻃﻮﺑﺖ ﺑﺎ ﻋﺚ ‪ ............‬ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪ (2‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﻘﺎوﻣﺖ و ﮐﺎﻫﺶ ﻣﺪول اﻻﺳﺘﯿﺴﯿﺘﻪ‬ ‫‪ (1‬ﮐﺎﻫﺶ ﻣﻘﺎوﻣﺖ و اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﺪول اﻻﺳﺘﯿﺴﯿﺘﻪ‬

‫‪ (4‬ﮐﺎﻫﺶ ﻣﻘﺎوﻣﺖ و ﮐﺎﻫﺶ ﻣﺪول اﻻﺳﺘﯿﺴﯿﺘﻪ‬ ‫‪ (3‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﻘﺎوﻣﺖ و اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﺪول اﻻﺳﺘﯿﺴﯿﺘﻪ‬

‫‪ -28‬ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺒﺘﺮﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺟﻬﺖ ﺣﻔﺮ ﺗﻮﻧﻞ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﭼﯿﻦ ﺧﻮرده ﮐﺪام اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (1‬اﻣﺘﺪاد ﻻﯾﻪ ﺑﻨﺪي ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﻣﺤﻮر ﺗﻮﻧﻞ و داراي ﺷﯿﺐ ﮐﻤﺘﺮ از ‪ 45°‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ (2‬اﻣﺘﺪاد ﻻﯾﻪ ﺑﻨﺪي ﻣﻮازي ﺑﺎ ﻣﺤﻮر ﺗﻮﻧﻞ و داراي ﺷﯿﺐ ﮐﻤﺘﺮ از ‪ 45°‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ (3‬اﻣﺘﺪاد ﻻﯾﻪ ﺑﻨﺪي ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﻣﺤﻮر ﺗﻮﻧﻞ و داراي ﺷﯿﺐ ﮐﻤﺘﺮ از ‪ 45-90°‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ (4‬اﻣﺘﺪاد ﻻﯾﻪ ﺑﻨﺪي در ﺟﻬﺖ ﻣﺤﻮر ﺗﻮﻧﻞ و داراي ﺷﯿﺐ ﺑﯿﻦ ‪ 45-90°‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -29‬ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﺷﯿﺐ ﻣﻨﺤﻨﯽ داﻧﻪ ﺑﻨﺪي ﺧﺎك ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﺷﯽ آن ﭼﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮي ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؟‬

‫‪ (2‬ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫‪ (1‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪ (4‬ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ (3‬ﺗﻐﯿﯿﺮي ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ -30‬زﻣﯿﻦ ﻟﻐﺰش ﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﺳﻄﺢ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ داﯾﺮه اي ﺷﮑﻞ ﻋﻤﺪﺗﺎ در ﺷﯿﺐ ﻫﺎي ﻣﺘﺸﮑﻞ از ﻣﻮاد ‪ ............‬اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﻣﺨﺘﻠﻂ ﺳﻨﮓ و ﺧﺎك‬ ‫‪ (3‬ﺳﻨﮕﯽ‬ ‫‪ (2‬رﯾﺰداﻧﻪ ﻫﻤﮕﻦ‬ ‫‪ (1‬درﺷﺖ داﻧﮥ اﺑﺮﻓﺘﯽ‬

‫»‪«324‬زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫ﭘﺎﺳﺨﻨﺎﻣﻪ ﺳﻮاﻻت ﺗﺴﺘﯽ‬

‫‪ -1‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -2‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -3‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -4‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -5‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -6‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -7‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -8‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -٩‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -10‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -11‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -١٢‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -13‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -14‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 3‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -15‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -16‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -17‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -18‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -19‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -20‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪-٢١‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ »‪«325‬‬

‫‪ -22‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -23‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 1‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -24‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -25‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -26‬ﮔﺰﯾﻨﻪ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -27‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -28‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 4‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -29‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -30‬ﮔﺰﯾﻨﮥ ‪ 2‬ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ‪.‬‬