INTRODUKSYON SA PAG-AARAL NG
WIKA semantika.
(WEEK 1)
LESSON 1: WIKA
WIKA: Ayon kay Henry Gleason, ang
wika ay isang sistematikong
balangkas ng mga binibigkas na
tunog na pinili at isinasaayos sa
paraang arbitraryo upang
magamit ng mga taong may
isang kultura.
SISTEMATIKONG BALANGKAS:
● Ang wika ay isang
sistematikong balangkas dahil
mayroon itong prosesong
pinagdaraaan.
● Ang wika ay nakapaloob sa
napakaraming sistema.
● Narito ang ortograpiya, kung
ang pagkakaroon ng
katanggap tanggap na
sistema ng pagsulat ang
kinakailangan.
● Pag-aaral ng mga ispesipikong
tunog at mga kombinasyon
nito. (Ponolohiya)
● Para sa pag-aaral ng mga
salita (Morpema) ay tinatawag
na morpolohiya.
● Sa pagbubuo ng mga parirala
(phrase)at pangungusap
daraan ito sa sintaktika.
● At para sa iba’t ibang paraan
ng pagbuo ng kahulugan ng
pangungusap ay tinatawag na
PANLAPI: Sa pamamagitan ng
paglalapi, maaaring mabago nito
ang kahulugan ng isang
salitang-ugat o madagdagan ang
ibig sabihin ng salita.
PAGTATAMBAL: Walang nabubuong
ibang kahulugan sa tambalang
parsiyal at palagi itong kakikitaan
ng gitling. Samantalang may
nabubuong panibagong kahulugan
sa kaso ng tambalang ganap kaya
hindi na ito kakikitaan ng gitling.
PAG-UULIT: Pantig o titik lamang
ang inuulit sa salitang-ugat kapag
pag-uulit na parsiyal habang buong
salita naman ang inuulit sa paguulit
na ganap.
Standby
● > istanbay (sina-Filipino ang
pagbigkas at pagbaybay)
● > istambay (naging m ang n
upang mas dumulas ang
bigkas at sa pamamagitan ito
ng pagbabagong
morpoponemiko na
tatalakayin sa susunod na mga
kabanata)
● > tambay (inalis ang is upang
mapabilis ang bigkas pero
ginagamit pa rin ang salitang
istambay)
BINIBIGKAS NA TUNOG:
● Ito ay tumutukoy sa ponema
(pinakamaliit na yunit ng
tunog na nagtataglay ng
kahulugan).
● Maraming uri ng tunog,
maaaring ito ay galing sa
kalikasan tulad ng lagaslas ng
tubig sa batis, langitngit ng
kawayan, pagaspas ng mga
dahon, kulog atbp.
● Ngunit ang binibigkas na tunog
ay nabubuo sa pamamagitan
ng mga sangkap sa pagbigkas
ng tao.
● Ilang sangkap sa pagbigkas:
labi, dila ngipin, gilagid at
ngalangala
● Tatlong salik sa pagbigkas:
Enerhiya (hangin o nilikhang
presyon ng papalabas na
hiningang galing sa baga),
Artikulador (nagpapakatal sa
mga babagtingang patinig o
humuhubog sa tunog)
Resonador (nagmomodipika o
nagsasaayos sa tunog)
SANGKAP SA PAGBIBIGKAS:
PINILI AT ISINAAYOS SA PARAANG
ARBITRARYO
● Ang mga ponema
(sinasalitang tunog) ay pinili
sa pamamaraang
napagkasunduan ng mga
taong gumagamit ng wika o
batay sa kapasyahan
sang-ayon sa preperensya ng
grupo ng mga tao.
● Kapag sinabing arbitraryo ito
ay nangangahulugan
pinagkasunduan.
● Sa madaling sabi, ang wika ay
kinakailangang matanggap ng
mga taong gagamit at
magamit ito sa kanilang
pang-arawaraw na
pamumuhay.
UPANG MAGAMIT NG MGA TAONG MAY
IISANG KULTURA
● Nalikha ang wika upang
magkaunawaan ang mga tao.
● Ang wika ay kakambal ng
kultura dahil umuusbong ang
wika sa loob ng isang kultura.
● Kung mayaman ang kultura,
mayaman din ang wika. At
kapag napagyaman ang wika,
lalong yayaman ang kultura.
Dr. Zeus F. Salazar (1996); “Ang
kultura ay kabuuan ng isip, gawi,
damdamin, kaalaman at karanasan
na nagtatakda ng maangking
kakanyahan ng isang pangkat ng
tao. Ang wika ay hindi lamang
daluyan kundi higit pa rito,
tagapagpahayag at
impukankuhanan ng alinmang
kultura. Walang kulturang hindi dala
ng isang wika, na bilang sanligan at
kaluluwa , ay siyang bumubuo,
humuhubog, at nagbibigay diwa sa
kulturang ito.”
Sa madaling sabi, ang
bawat wika ay tuwirang
nakaugnay sa kultura ng
sambayanang gumagamit nito.
KATANGIAN NG WIKA
1. Ang wika ay sistematikong
balangkas.
2. Ang wika ay binibigkas na
tunog.
3. Ang wika ay arbitraryo.
4. Ang wika ay tuwirang
nakaugnay sa kultura.
5. Ang wika ay likas.
1. Ibig sabihin, lahat ay may
kakayahang matutong
gumamit ng wika anuman ang
kultura, lahi o katayuan sa
buhay.
2. Magkakaiba man ang wika ng
bawat isa, nagkakahugis ang
isang salita batay sa
pangangailangan, tinamong
edukasyon, kaligirang kultura,
politikal, ekonomikal at iba
pang mahahalagang salik.
3. Halimbawa nito, tayo, natuto
tayong magsalita ng Ingles
kahit hindi naman ito ang
pambansang wika o
kinagisnan nating wika. Dahil
tinuro ito sa eskwelahan,
eksakto, likas sa atin na
matuto ng wika.
6. Ang wika ay dinamiko
● Ang wika ay nagbabago at
patuloy pang magbabago.
Halimbawa: Noon kapag
hinahangaan natin ang ibang
tao tinatawag natin itong idol,
ngayon tinatawag na itong
lodi, lodz at idle.
● Ang katagang “Patayin kita
diyan, eh!”, “Gusto mo sunugin
ko bahay mo?”, at “Hawak ko
ang pamilya mo!”, ay
nagdudulot na ito nang
matinding takot noon. Subalit
ngayon, tinatawanan na
lamang kung minsan dahil
masyado ng palasak ang mga
salitang ito sa atin.
● Maging ang Xerox, na
pangalan ng photocopy
machine, mula sa pagiging
pangngalan naging kilos na.
Hal. “Pa‐Xerox po, limang
kopya, magkano po?”
7. Ang wika ay ginagamit sa
komunikasyon.
● Ito ang dahilan kung bakit tayo
nagkakaintindihan at
nakabubuo ng mga
makabuluhang bagay.
 ● Kailangan itong patuloy na
gamitin upang mapanatili
itong masigla at buhay.
● Dahil kung masigla at buhay
ang isang wika, tiyak ang
kaunlaran ng bansang
sumasakop dito. Halimbawa
na lamang ang bansang
Japan, Korea, China, Estados
Unidos at iba pa, pare‐parehas
itong mauunlad. Sapagkat
mataas ang pagkilala nito sa
kanilang wika.
● Pagdating sa Pilipinas,
matumal ang pag‐unlad, dahil
maski ang wika nito ay hindi
magawang pagyamanin. Higit
pang pinipili na pag‐ aralan
ang ibang wika. Hindi
masamang mag‐aral ng ibang
wika, ang masama ay
talikuran ang sariling wika
para sa mga banyaga.
(WEEK 2)
LESSON 2: WIKA (Ikalawang Bahagi)
PINAGMULAN NG WIKA
Sa paglipas ng napakahabang
panahon, kahit sibilisado at
moderno na ang daigdig
hanggang ngayon sinisikap pa rin
ng mga tao na matuklasan ang
pinagmulan ng wika o kung
paano tayo natuto ng wika.
Mga Kategorya/ Batayan
ng Pinagmulan ng Wika
● Teoryang Biblikal/ Teoryang
batay sa Bibliya
● Teoryang Siyentipiko
● Teoryang Sikolohikal/ Pananaw
sa Pagkatuto ng Wika
Teoryang Biblikal o Teoryang Batay
sa Bibliya
1. Paglikha ng Daigdig
● Kung ang bibliya ang
pagbabatayan ng pinagmulan
ng wika, sa unang talata pa
lamang malalaman na natin
kung saan ito nagmula.
● Genesis 1:1 “Nang pasimula ay
nilikha ng Diyos ang langit at
ang lupa.” Nangangahulugang
mayroong Diyos na lumikha sa
lahat ng bagay sa mundo may
buhay man o wala.
● Genesis 1:3 At sinabi ng Diyos
magkaroon ng liwanag; at
nagkaroon ng liwanag
● Genesis 1:6 At sinabi ng Diyos
magkaroon ng kalawakan sa
gitna ng tubig, at mahiwalay
ang tubig sa kapwa tubig;
● Genesis sinabi ng Diyos sibulan
ng damo, pananim na
nagkakabinhi ayon sa kanyang
● pagkapananim at ng punong
kahoy, na taglay ang kaniyang
 binhi sa ibabawa ng lupa at
nagkagayon.
Hindi direktang binanggit sa Bibliya
kung sa Diyos nga nagmula ang wika.
Subalit kung mapapansin ang mga
salitang may salungguhit
pinakikitang taglay na mismo ng
Diyos ang wika. At ito pa mismo ang
ginamit niya upang mabuo ang lahat
ng may buhay at walang buhay sa
daigdig.
Teoryang Biblikal o Teoryang Batay
sa Bibliya
2. Tore ng Babel
● Hango rin ito sa aklat ng
Genesis.
● Sa teorya naming ito
tinatayang pinagmulan ng
iba’t ibang wika sa mundo.
● Maiksing pagsasalsay: Noon
ay may iisang wika ang lahat
dahil dito nagkaroon ng
pagkakaisa.
● Subalit, sa kabila nito
nagkaroon ng pagnanais ang
mga tao na pantayan ang
Diyos kaya naman bumuo sila
ng isang toreng aabot sa langit.
Hindi ito nagustuhan ng Diyos
at pinag-iba-iba niya ang mga
wika ng tao biglang hindi
nagkaunawaan ang mga tao at
tuluyang sinira ng Diyos ang
tore. Nagsama-sama ang mga
nagkakaintindihan at
nagtungo sa iba’t ibang panig
ng daigdig.
3. Penecostes
● Hango sa Bagong Tipan na
nagsasabing natuto ang mga
apostol ng iba’t ibang wikang
hindi nila alam dahil sa
biyayang pinagkaloob ng
Espiritu Santo.
Teoryang Siyentipiko
1. Teoryang Bow-wow
● Sinasabing nagmula ang wika
sa mga tunog na naririnig at
ginaya ng ating mga ninuno
mula sa kapaligiran tulad ng
ihip ng hangin, lagaslas ng
tubig sa batis at huni ng mga
hayop.
● Maaari, sapagkat likas sa
ating mga tao ang manggaya.
At noong unang panahon ang
mga sinaunang tao ay lantad
sa kalikasan na kung saan
maaring nagamit nila ang mga
tunog sa kanilang kapaligiran
upang magkaunawaan.
2. Teoryang Ding-dong
● Ayon sa teoryang ito, natuto
ng wika ang ating mga ninuno
mula sa mga tunog na nililikha
ng bagay sa kanilang paligid.
Halimbawa nito, tunog ng
doorbell, kampana, tren at iba
 pa. Totoong may sarili itong
mga tunog at ganoon din ang
mga tao.
● Sinuportahan din ito nina Plato
at Pythagoras.
3. Teoryang Yum-yum
● Nabuo ang wika mula sa
pagkilos o pagkumpas ng mga
bahagi ng katawan ng tao.
● Pinatunayan ito ng mga
di-berbal na komunikasyon,
halimbawa, pag-iling ng ulo,
ibig sabihin hindi
pagsang-ayon o ayaw.
4. Teoryang Ta-ta
● Kung ang Yum-yum ay
kumpas ng katawan, ang Tata
naman ay kumpas lamang ng
kamay.
● Sinasabing Franses ang
salitang Ta-ta na
nangangahulugang paalam.
● Maaari rin itong mapatunayan
dahil senyas gamit ang kamay
ang ginagamit na
pangkomunikasyon ng ating
mga kapatid na pipi at bingi.
5. Teoryang Pooh-pooh
● Nanggagaling sa damdamin
ng tao ang anumang salitang
binubulalas ng kanyang labi.
6. Teoryang Yoheho
● Nagmula ang wika mula sa
mga tunog na nililikha
mula sa paggamit ng pwersa ng tao.
7. Teoryang Tarara-boom-de-ay
● Pinaniniwalaang natuto ang
mga taong humabi ng salita
mula sa mga seremonya o
ritwal na kanilang ginagawa.
● Ang mga ritwal o seremonya
na ginagawa ay kalimitang
may mga sayaw,sigaw at iba
pang gawain.
8. Teoryang La-la
● Ang wika ay napaunlad mula
sa mga tunog kalakip
ng pag-ibig, paglalaro at sa
pag-awit.
● Pinasubalian ito ni David
Crystal dahil sa kahirapang
matukoy ang pagitan ng
emosyunal at rasyonal na
aspeto ng ekspresyon ng tao.
Teoryang Sikolohikal
1. Behaviorism (B.F. Skinner)
● Lahat ay may kakayahang
matuto ng wika.
● Sa teoryang ito, sinasabing
natuto ng wika ang tao dahil sa
pangagaya at pagsasanay.
Badayos (1999; 2008), ang teoryang
ito ay nagbigay sa mga guro ng set
ng mga simulain at mga pamaraang
madaling isagawa sa pagtuturo.
● Isa sa naging popular, noong
1950 at 1960, ay ang
 audio-lingual method (ALM).
Katangian ng ALM:
● diin ang mga kasanayang
pakikinig at pasalita;
binibigyang
● diin ang pag-uulit at mga dril;
kagyat na gantimpala/
pagpapatibay sa bawat
tamang sagot;
● paggamit lamang ng target na
wika;
● kagyat na pagwawasto ng
kamalian;
● at Ang pagtuturo at pagkatuto
ay nakatuon sa guro;
2. Innative/ Innate (Noam Chomsky)
● Ang wika ay kasama na sa
pagsilang. Pinasubalian ng
pangkat ni Chomsky ang mga
behaviorist. Ayon sa kanya,
hindi lang nakasalalay sa
panggagaya at sa paghubog
ng kagawian. Ayon kay
Chomsky, ang lahat ng bata ay
biologically programmed para
sa pagkatuto ng wika.
● Ang abilidad na ito ay tinawag
na language acquisition device
(LAD) na ngayon ay tinatawag
ng universal grammar (UG).
● Sinasabi nilang ang LAD ay
aparatong inilalarawan bilang
isang likhang-isip na ‘black
box’ na matatagpuan sa may
dako ng ating utak.
● Ang black box ay ang
naglalaman ng mga simulaing
taglay ng lahat ng wika ng tao.
Ito ang umaalalay sa isang
bata na lumihis sa tamang
daan sa pagtuklas ng mga
tuntunin ng wika sa
pagsasalita.
3. Pananaw Interactionist
● Tinutukoy ng paniniwalang ito
na ang paglinang sa wika ay
bunga ng kompleks na
pakikipag-ugnayan ng bata sa
kapaligiran kung saan siya
nadedebelop.
● Hindi lang basta tinaggap o
tinataglay ng bata ang wika
kundi ina-adjust din nila ito
upang mapadali ang
pag-unawa.
Jean Piaget, ang wika ay walang
tanging kinalalagyan na dako o
module sa ating utak. Bagkus, para
sa kanya, ang wika ay ginagamit ng
tao upang katawanin ang mga
kaalamang natamo sa pamamagitan
ng pisikal na interaksyon sa kanyang
kapaligiran. Sa madaling sabi, ayon
kay Piaget, ang wika ay nalilinang
bilang sistema ng mga simbolo
upang maging interpretasyon ng
mga natutuhan.
 ● Sinulong naman ni Lev
Vygotsky (1978) ang
sosyokultural na pananaw sa
pagproseso ng isipan ng isang
indibidwal. Ayon sa kanya, ang
wika ay nalilinang nang
lubusan mula sa interaksyon/
ugnayang panlipunan. Higit na
natututo ang bata sa
pakikipag-ugnayan nito sa
pisikal na daigdig.
4. Teoryang Makatao
● Damdamin, emosyon at
saloobin ang mahalagang salik
sa pagtatamo at pagkatuto ng
wika. Ayon kay Badayos
(2008), nagtatagumpay ang
pagtamo ng wika kung angkop
ang kapaligiran, kung may
kawilihan at positibong
saloobin ng mga mag-aaral sa
pagtanggap ng bagong
kaalaman. Sa madaling sabi,
dapat gusto ng tao ang
natutuhan niya.
5. Cognitive
● Ang pagkatuto ng wika ay
nagaganap matapos
maunawaan ang isang bagay
o pangyayari. Ang
pagkakamali ay palatandaan
ng pagkatuto.
● Tandaan lang sa teoryang ito
na dumaraan sa dinamikong
prosesong pangkaisipan ang
pagkatuto ng wika. Sa
madaling sabi, nakasalalay sa
utak ng bata ang pagkatuto ng
wika.
Napapanahong Pananaw sa
Pagkatuto ng Wika
1. Ang Ideya sa Kakayahang
Komunikatibo/ Communicative
Competence
● Ayon kay Hymes (1961),
mahalaga ang wika sa loob ng
isang kontekstong sosyal
upang matutuhan ito nang
may saysay. Pinanigan ito ni
Halliday (1975) at idinagdag
niya ang tungkulin ng
pakikipag-ugnayang sosyal sa
wika sa pagsasabi na ang
istrukturang sosyal ay
mahalagang elemento sa mga
interaksyong linggwistik.
● Kapag sinabi natin linguistic
component, pumapatungkol
ito sa mga wastong paggamit
ng wika ayon sa gramatika at
iba pang sistema.
2. Transformational Grammar ni N.
Chomsky
● Hindi kailangan ng tao ang
dating karanasan para sa
isang partikular na
pangungusap upang
makalikha o maunawaan ito.
 Sapagkat, taglay na ng tao ang
lahat ng ito. Subalit, walang
malay ang tao na nalalaman at
nagagamit ito sa
pang-araw-araw na
pakikipagtalastasan.
3. Ang Monitor Model at ibang
Hypothesis ni S. Krasken.
Acquisition Learning Hypothesis.
● Ang pagtatamo at
pagkakatuto ay dalawang
magkahiwalay na proseso sa
pagiging dalubhasa sa wika.
● Pagkatuto > “kaalaman
tungkol sa wika”. Ito ang
pormal na kabatiran sa isang
wika at pormal na itinuturo
upang malinaw na
maunawaan sa mga tuntunin
ng isang wika.
● Pagtatamo > isang di-malay na
proseso na nagaganap sa mga
pagkakataong ang wika ay
ginagamit sa aktwal na
pakikipagtalastasan.
● Dagdag ni Krashen, mabisa at
epektibo ang pagkatuto ng
wika ng mga bata kung sila ay
nasa kalagayang tunay nilang
nararanasan ang awtentikong
paggamit ng wika.
Natural Order Hypothesis
● May mga tuntuning pangwika
na mas nauunang natamo
kaysa sa iba.
● May natural na speech
development ang nagaganap
sa pagtatamo ng wika ng isang
bata.
● Sa madaling salita, kusang
dumarating sa bata ang wika
mula sa hindi niya pa ito
kontrolado hanggang sa yugto
na may kontrol na sila hinggil
sa istruktura ng wika na
kanilang sinasalita.
Monitor Hypothesis
Ang proseso ng pagtatamo ang
tagapanguna sa pagsasalita tungo
sa katatasan sa paggamit ng wika.
● Ang proseso ng pagkatuto ay
tumatayong monitor o editor.
● Ang monitor ay isang
mekanismo sa pagtuklas ng
anumang pagkakamali sa
pagsasalita. Ito ang sumasala
sa mga pagkakamali upang
maiwasto.
Input Hypothesis
● Ang wika ay natatamo sa isang
paraang payak at
kagulat-gulat – kapag
naunawaan natin ang mga
mensahe.
● Nakapokus ito hindi sa wika,
bagkus sa mensahe at ang
 kaugnayan at kahalagahan
nito sa mag-aaral ng wika.
● Mahalagang piliin ang uri ng
input upang malinaw nang
wasto ang pag-unawa.
Affective Filter Hypothesis
● Ang affective filter ay isang
likhang-isip na harang
(barrier) na humadlang sa
indibidwal na matamo ang
wika mula sa mga available
input.
● Ano ang mga hadlang o
affective filter? Ito ang mga
motibo, pangangailangan,
atityud/ saloobin at emosyunal
na kalagayan.
Lawak ng Gamit ng Wika
1. Interaksiyunal
● Ginagamit ang wika upang
makipag-ugnayan sa lipunan.
Sa ibang salita, ginagamit ang
wika upang bumuo ng relasyon
at palalimin ang
pagkakaunawaan ng bawat
isa.
2. Instrumental
● Ginagamit ang wika bilang
instrumento upang makuha o
matamo ang kanyang mga
kagustuhan o
pangangailangan.
3. Regulatori
● Gamit din ng wika ang
pagkontrol o paggabay sa kilos
at asal ng tao.
4. Personal/ Pansarili
● Ito ay pumapatungkol sa
sariling paraan ng tao sa
pagbibigay niya ng saloobin,
opinyon o damdamin.
5. Imadyinatib/ Imahinatibo/
Pagkamalikhain
● Ito ay pumapatungkol sa
paggamit natin ng wika sa
masining na pamamaraan.
6. Heuristiko
● Kasangkapan ang wika upang
tumuklas o paghahanap ng
karunungan.
7. Impormatib/ Impormatibo
● Ang wika naman ay ginagamit
upang maghatid ng kaalaman.
Ang ginagawang pagbabalita
sa telebisyon, radyo at social
media ay halimbawa ng gamit
ng wikang impormatib.
(WEEK 3)
LESSON 3: BARAYTI NG WIKA
New Webster Dictionary (1995),
● ang barayti ay pagiging uri,
kalagayan o kalidad ng
pagiging iba-iba o
pagkakaroon ng dibersidad.
● Sinang-ayunan ito ni J. Aguilar
at dinagdag niya, sa punto ng
usaping pangwika,
 maituturing na ang salitang
barayti ay tumutukoy sa iba’t
ibang uri ng wika.
Bickerton (1975),
● ang barayti ng wika ay di
maaaring maiwasan sapagkat
ito’y maaaring maging daan
ng tao sa pag-aangkop ng
kanyang sarili sa mundong
ginagalawan.
Gleason,
● ang baryasyon ng wika ay
isang katotohanan sa lipunan
na kakambal ng tradisyon ng
mga tao na samakatuwid ay
nangangahulugang ang
barayti ng isang wika ay
tahasang nakabatay na sa
kultura at sistema ng
pamumuhay ng tao.
Consuelo Paz (1993),
● ang pagtanggap sa wika ay
bukas na pagbabago, ito ay
pinakamabuti daw na atityud
para di maubos ang panahon
sa pagtatalo kung alin sa mga
barayti ang dapat maging
istandard. Hindi maiiwasan
ang pagbabago ng wika dahil
ito’y buhay, mapanlikha at
inobatibo kung kaya’t
kailangang tanggapin.
Hymes,
● ang pagkamalikhain ng mga
gumagamit ng wika ay
nakatutulong sa kanilang
malaman kung ano at gaano
ang magagawa ng
pagkakaroon ng barayti ng
wika.
A. Yunibersal na Linggwa Franka
● Wikang sinasalita o ginagamit
nang higit na napakaraming
tao sa daigdig at ginagamit ng
milyun-milyong tao. Ang mga
wikang tinuturing na
Yunibersal na Linggwa Franka:
● Mandarin
● Franses
● Ingles
● Wikang sinasalita o ginagamit
sa loob ng isang bansa.
● Ayon sa Saligang Batas ng 1987,
Artikulo XIV Seksiyon 6 ay
ganito ang nakasaad:
● Ang Wikang Pambansa ng
Pilipinas ay Filipino.
Samantalang nililinang ito ay
dapat payabungin pa salig sa
umiiral na wika sa Pilipinas at
iba pang mga wika.
Binigyan ni Alfonso Santiago
ang Pambansang Linggwa
Franka ng Pilipinas ng tatlong
baryasyon.
1. Purong Tagalog o Puristik Tagalog
● Lumilikha ng salita sa halip na
humiram.
● Ang mga tagapagtaguyod nito
ay damang-dama nila ang
kanilang pagkamakabayan.
Para sa kanila, makasisira ito
nang malaki sa ating wika.
2. Taglish/ Enggalog
● Pagsasama ng Tagalog at
Ingles sa isang pangungusap
Taglish > mas maraming
Tagalog Enggalog > mas
maraming Ingles.
3. Bertaglish
● Pinagsa-samang wikang
bernakular, Tagalog at Ingles
ang ibig sabihin ng bertaglish.
C. Rehiyunal Linggwa Franka
● Komon na wika sa rehiyong
may iba’t ibang wikang
sinasalita.
IBANG BARAYTI
1. Dayalek
● Baryant o uri ng wikang
sinasalita sa isang tiyak na
geograpikal na lokasyon. Ito rin
ay sinasabing pagkakaiba sa
loob ng wika.
2. Rehiyunal na Dayalek
● Wikang ginagamit sa isang
lugar na kinakikitaan ng
pagkakaiba sa bigkas, anyo ng
salita at sintaks nito.
3. Sosyal na Dayalek
● Pagkakaiba ng
paggamit ng wika base
sa antas ng pamumuhay
o uri ng grupo.
● Kadalasan itong
makikita sa mayayaman
at mahihirap.
4. Idyolek Tawag sa indibiwal o
pansaraling paggamit ng wika.
● Ito rin ay tinuturing na parang
fingerprint ng tao. Dahil
sinasabing walang tao ang
magkaparehas sa paggamit
ng wika.
5. Register ng Wika o Jargon
● Tumutukoy ito sa paggamit ng
wika ng iba’t ibang
propesyunal sa iba’t ibang
propesyon.
6. Balbal o imbensyon salita
● Ang layunin nito ay hindi
maunawaan ang wika ng mga
taong hindi kabilang sa
pangkat.
6.1. Gaylingo/ Bekimon
● Salita ng mga kapatid natin
mula sa ikatlong lahi.
6.2. Jejemon
● Ito ay ang
pagpapaikli,pagpapahaba o
pagbabago ng mga letra sa
mga pangungusap na binubuo.
7. Etnolek
● Ang mga salitang ito ay
nagmula sa mga etniko at
dayalek na taglay nito ang
mga salitang nagiging bahagi
na ng kanilang
pagkakakilanlan ng isang
pangkat etniko.
8. Pidgi
● Ito ang tawag sa umusbong na
bagong wika. Tinatawag ding
“nobody’s native language”
9. Creole
● Tawag sa wikang nagmula sa
isang pidgin at naging unang
wika o naging likas na wika
(nativized).
10. Ekolek
● Wika sa bahay Ito ang mga
wikang sa bahay lang naririnig
o mga wikang ginawa para sa
bahay. Depende sa mga
mag-anak.
(WEEK 4)
LESSON 4: KASAYSAYAN NG WIKA
Kasaysayan ng Wikang Filipino
● Kung ang pagbabatayin natin
ang mga nakasaad sa mga
aklat ng kasaysayan,
mababakas natin na katulad
ng pinagdaanan ng Pilipinas
ang naging kalagayan ng
wikang Filipino.
● Hindi ito naging madali at
simple. Dumaan ito sa
napakaraming pagsubok na
kung saan hanggang sa
kasalukuyan ito ay sinusubok.
A. Panahon Bago Dumating ang mga
Kastila
● Bago pa man dumating ang
mga mananakop, may mga
wika nang sinasalita ang mga
unang Pilipino.
● Sinasabing buhat ito nang
tinatawag na migrasyon.
● ilala rito ang tatlong lahi na
tinuturing na unang Pilipino.
Ito ang mga Negrito
(nakarating sa Pilipinas gamit
ang mga tulay na lupa),
Indones at Malay (tinatayang
nakarating sa bansa gamit ang
mga bangka).
● Lumago rin ang wika sa
Pilipinas dahil sa sistema ng
barter o ang pakikipagpalitan
ng produkto. Bunga nang
palitan ng mga produkto ay
pagpapalitan din ng wika.
● Nakilala rin sa panahon na ito
ang sistema ng pagsulat na
kung tawagan ay baybayin
(alibata ang tawag noon).
● Linawin natin na ang baybayin
ay isang sistema ng pagsulat
at hindi wika.
B. Panahon ng mga Kastila
● Pormal na nagsimula ang
pananakop ng Espanya sa
Pilipinas noong 1565 nang
pormal na magtatag ng
pamayanan o kolonya si
Miguel Lopez de Legaspi at
nagtapos ito noong 10
Disyembre 1898 sa bisa ng
Tratado ng Paris (Treaty of
Paris).
● Tumagal ang pananakop ng
mga ito nang 333 taon sa
kabuuan.
● Naging malawakan ang
isinagawang pag-aaral ng
mga misyonerong Kastila sa
katutubong wika sa bansa sa
layuning mapabilis na
mapalaganap ang
Kristiyanismo sa mga
katutubong wika sa bansa.
● Ito ang ilan sa mga
misyonerong may malaking
ambag sa pag-aaral ng wika
sa bansa:
Chirino (1604), Colin (1663), Lorenzo
Hueves de Panduro (1784)
Nagawa nilang bigyang
klasipikasyon ang mga wika sa
Pilipinas sa angkang Indonesio at
Polonesio.
Chirino (1604),
● ang paggamit ng mga prayle
ng katutubong wika ay higit na
mabisa kaysa sa libong
sundalong Kastila kung ang
pag-uusapan din lamang ay
pagpapatahimik sa
mamamayan.
Frei (1959),
● may apat na pangunahing
dahilan ang mga Espanyol
kung bakit nila pinagaralan
ang mga wika sa Pilipinas tulad
ng:
1. Pagpapatatag sa kapit sa
kapangyarihan o
pagpapanatili sa kanila ang
pamamahalaan.
2. Dahil sa paglakas ng kilusang
liberal sa Espanya, nasuri ng
mga Prayle na higit na mabuti
para sa kanila kung hindi
matututo ng Kastila ang mga
Pilipino at hindi
makapagpapahayag ang mga
ito sa pamahalaan sa
mamamayan ay kanilang
napipigilan.
3. Ang kaalaman sa wikang
Kastila ay makahihikayat ng
pag-aalsa sa panig ng
mamamayan sapagkat
mauunawaan nila ang mga
batas ng pamahalaan.
 4. Malakas ang paniniwala ng
mga Prayle sa superyoridad ng
kanilang lahi at ang pagkatuto
ng Kastila ng mga Pilipino ay
mangangahulugan ng
pagpantay ng mga ito sa
kanila.
Ginamit din ng mga Kastila ang
sistemang encomienda. Nahati ito sa
limang Orden:
1. Augustino (1565)
2. Francescano (1576)
3. Dominicano (1582)
4. Jesuita (1580)
5. Recoleto (1606) Ang bawat Orden
ay mag kaniya-kaniyang lalawigan.
Dahil dito lalo pang lumakas ang
kapangyarihan ng mga misyonerong
Kastila.
● Higit pang naging maigting
ang pangyayaring ito nang
iutos ng Hari ng Espanya sa
Arsobispo noong 14 Nobyembre
1603 na: “Batay sa mga
tuntunin at ordinansa, hindi
nito dapat tanggapin ang
sinumang relehiyoso sa
misyon na mamahala sa mga
orden na isagawa ang
tungkulin ng isang pari o kura
hangga’t hindi nito alam ang
wika ng mga Indyong kanilang
tuturuan.”
● Dahil sa maigting na pag-aaral
ng ginawa ng mga misyonero
lumabas ang ilan sa mga
sulating pumatungkol sa mga
wika sa Pilipinas. Ito ang mga
sumusunod:
1. Bokabolaryo ng Wikang Cebuano
(1580)
2. Arte Y Diccionario de Tagala (1581)
● Sa panahong ito nagkaroon ng
unang banggit tungkol sa
kasaysayan ng wikang
pambansa.
● Hinirang ang Tagalog bilang
opisyal na wika ng
pamahalaang rebolusyonaryo
(mas kilala bilang KKK) sa
Saligang Batas ng Biak na Bato
noong 1897. Subalit agad itong
napalitan ng wikang Espanyol
sa Saligang Batas ng Malolos
noong 1899.
C. Panahon ng mga Amerikano
● Napasakamay ng mga
Amerikano ang Pilipinas sa
pamamagitan ng Treaty of
Paris.
● Bago tuluyang nasakop,
dumaan muna ang bansa sa
matinding digmaan kontra sa
mga Amerikano (1899 – 1902).
● Noong manalo ang Estados
Unidos, ipinahayag ni
Pangulong William McKinley
 ang Proclamation of
Bennevolent Assimilation.
Nakapaloob dito ang
sumusunod: Sa pamamagitan
ng proklamasyon na ito,
tutulungan diumano ang mga
Pilipino sa pagsasarili at
sariling pamamahala o
selfgovernance.
● Noong naitatag ang Philippine
Commission noong 1900, ang
Pilipinas ay hindi isang bansa
kundi isang sari-saring
pinagsama-samang iba’t
ibang tribo ng mga tao na
pinagmulan kundi man higit na
nagpaigting sa damdaming
rehiyonalismo ng iba’t ibang
komunidad-wika sa bansa.
● Maraming pagsisikap ang
naisagawa para maging
wikang opisyal ang Tagalog
subalit marami ring
pagtatangka ang naisagawa
para palupaypayin ito.
● Ginawa ng mga Amerikano ang
hindi nagawa ng mga Kastila.
Ipinagdikdikan nila ang wikang
Ingles sa mga kabataang
Pilipino.
● Ipinadala ang mga Thomasites
bilang tagapaguro – mga
sundalong Amerikano. Sa
pamamagitan ng Batas Blg. 74
ng Philippine Commisson, ang
Ingles ay naging wikang
panturo.
● Sa kabila nito, may mga
mambabatas tayong
nakipaglaban para sa
ikapananatili at ikadadakila ng
ating wika.
● Kabilang dito sina Eulogio
(Amang) Rodriguez, Norberto
Romualdez, Gabriel Bernardo at
Antonio Isidro.
● Nagpakita rin nang malasakit
para sa sariling wika sina Lope
K. Santos, Faustino Aguilar,
Patricio Mariano, Severino
Reyes, at iba.
● Naitatag din ang Kapulungan
ng Wikang Tagalog (1903),
Samahan ng mga
Mananagalog (1908) at
Akademya ng Wikang Filipino
(1915).
● Mga samahang pangwika.
Kahit sa Estados Unidos,
binatikos ang polisiyang
pinairal nito sa Pilipinas sa
pangunguna ng AntiImperialist
League noong 1908.
● Naniniwala ang mga kritiko sa
polisiya ng Estados Unidos sa
Pilipinas na
(1) maaaring maging wikang komun
at wikang panturo sa buong
kapuluan ang isang wikang katutubo
sa Pilipinas at
(2) hindi maaaring magtagumpay
ang paggamit ng Ingles bilang
wikang panturo sa Pilipinas.
● Sa kabilang banda,
nakalulungkot mang isipin,
marami sa kapuwa nating
Pilipino ang sumusuporta sa
paggamit ng Ingles at kabilang
rito sina Trinidad Pardo de
Tavera, Pedro Paterno, Benito
Legarda at Felipe Buencamino.
● Sa tulong ng mga ito, naging
opisyal na wika ng bagong
kolonya ng Estados Unidos
(Pilipinas) ang Ingles at
Espanya.
● Noong 1924, nagsagawa ng
pag-aaral ang Monroe
Educational Survey
Commission patungkol sa
paggamit ng wikang Ingles
bilang wikang pangturo.
● At naging negatibo ang resulta
nito. Dahil dito, pinairal ang
Panukalang Batas Blg. 577
noong 1931 na nagtagubilin sa
paggamit ng mga wikang
bernakular bilang wikang
pantulong sa pagtuturo sa
buong kapuluan taong aralan
1932- 1933
● inahayag din ni George Butte
noong 1930 ang resulta ng
Monroe Educational Survey
Commission (Act 3162 at Act
3196 ng Philippine Ligeslature)
na nagsasabing “mahigit 80%
ng mga batang pumapasok sa
paaralan ay hindi kailanman
nakaaabot nang lampas sa
elementarya kaya nasasayang
ang gastos.
D. Panahon ng Komonwelt
● Sa pamamagitan ng Batas
Tydings-McDuffie taong 1935,
naitatag ang pamahalaang
Komonwelt na naglalayong
bigyan ng 10 taong transisyon
para sa paglilipat ng
pamamahala mula Estados
Unidos patungo sa mga
Pilipino.
● Naitalaga bilang pangulo ng
Pilipinas si Manuel Luis M.
Quezon. D. Panahon ng
Komonwelt Naging masigasig
ang dating pangulo upang
maitaguyod ang pagkakaroon
ng sarili nating
pagkakakilanlan.
● Sa tulong at sa pagsisikap ni
Kongresista Wenceslao Vinzon
ay nagkaroon ng probisyon sa
Saligang Batas ng 1935,
Artikulo XIV, Seksiyon 3 na
 pormal na nag-aatas sa
Kongreso na gumawa ng
kinakailangang mga hakbang
hinggil sa pagkakaroon ng
wikang pambansa na ibabatay
sa mga umiiral na wika sa
Pilipinas.
● Noong 27 Oktubre 1936,
itinagubilin ni Pangulong
Quezon sa Pambansang
Asemblea na magtatag ng
isang Surian ng Wikang
Pambansa.
● Nagbunga ito sa pagpapatibay
ng Batas Komonwelt Blg. 184 sa
pangunguna ng Puno ng
Committee on Style sa
Kongreso na si Kgg. Norberto L.
Romualdez na nagbibigay
daan upang maitatag ang
Surian ng Wikang Pambansa.
● Ang Surian ng Wikang
Pambansa ang naatasang
magsagawa ng mga pag-aaral
hinggil sa mga umiiral na
katutubong wika sa Pilipinas at
mula sa mga ito’y pumili ng
magiging batayan ng wikang
pambansa.
● Hinirang ni Pangulong Quezon
ang Lupon ng mga Eksperto
noong 12 Enero 1937 at binigyan
ng representasyon ang walong
pangunahing wikang umiiral
sa Pilipinas na kinabibilangan
nina:
1. Jaime C. De Veyra, Wikang
Waray, Tagapangulo ng Lupon
2. Cecilio Lopez, Wikang Tagalog,
Kalihim
3. Casimiro Perfecto, Wikang
Bicol, Kagawad
4. Santiago Fonancier, Wikang
Ilokano, Kagawad
5. Felimon Sotto, Wikang
Cebuano, Kagawad
6. Felix Salas Rodriguez, Wikang
Hiligaynon, Kagawad
7. Haji Buto, Wikang Tausog,
Kagawad
8. Zoilo Hilario ,Wikang
Kapampangan, Kagawad
9. Jose Zulueta, Wikang
Pangasinan, Kagawad
Ginamit na batayan ng lupon sa
pagpili ng magiging batayan ng
wikang pambansa ang sumusunod
na kraytirya:
1. Ginagamit ng nakararaming
Pilipino na siyang wika ng
Maynila na sentro ng
kalakalan.
2. Ginagamit sa pagsulat ng
pinakadakilang panitikan ng
lahi.
3. May pinakamaunlad na
balangkas,mayamang
 mekanismo at madaling
matutuhan ng mga Pilipino.
● Noong 9 Nobyembre 1937,
naghain ng resolusyon ang
Surian ng Wikang Pambansa
na nagsasabing wikang
Tagalog ang nakatugon sa
lahat ng pamantayang inilatag
ng Lupon.
● Kaya noong 30 Disyembre 1937,
nilagdaan ni Pangulong
Quezon ang Kautusang
Tagapagpaganap Blg. 134 na
nagpapatibay sa kapasiyahan
ng SWP.
● Sinundan ito ng Kautusang
Tagapaganap Blg. 263 noong 1
Abril 1940 na pormal na
nag-aatas sa paglilimbag ng
Diksiyonaryong Tagalog-Ingles
at ng Balarila ng Wikang
Pambansa ni Lope K. Santos.
● Sinundan ito ng pagpapalabas
ng Kalihim ng Pagtuturo na si
Jorge Bocobo ng Kautusang
Pangkagawaran Blg.1 na
nag-aatas na simulang ituro
ang Wikang Pambansa sa
ika-4 na taon sa mataas na
paaaralan at sa ikalawang
taon sa mga paaralang
normal.
E. Panahon ng Hapon
● Sa panahon ng mga Hapones
(1941 – 1945) unti – unting
naitanghal bilang wikang
pambansa ang Tagalog sa bisa
ng Military Order Blg.2 noong 17
Pebrero 1942.
● Iniutos din ng pamahalaang
Hapones na Tagalog at
Nihonggo ang magiging
wikang opisyal ng Pilipinas.
● Naging malupit at marahas
man ang mga Hapon sa
kanilang pananakop, hindi
maikakailang naging masigla
ang pagpapalaganap ng
wikang pambansa.
● Dahil sa panahon na ito,
maigting ang pagsisikap na
wakasan ang paghahari ng
impluwensiyang Ingles o
Anglo-Amerikano.
● pinag-utos din ni dating
Pangulong Jose P. Luarel ang
Kautusang Tagapagpaganap
Blg.10 na pormal na nag-aatas
sa pagtuturo ng wikang
Pambansang Tagalog sa lahat
ng mga paaralan maging sa
mga kolehiyo at unibersidad.
● Dahil dito nakapagtatag ang
Surian ng Wikang Pambansa
ng Instituto ng Tagalog at
 Instituto ng Niponggo noong 3
Enero 1944.
F. Panahon ng Pagsasarili
● Matapos ang Ikalawang
Digmaang Pandaigdig, muling
naging masiglang usapin ang
pagkakaroon ng wikang
pambansa.
● Humantong ito sa mga hindi
pagkakaunawaan ng iba’t
ibang pangkat na may
kani-kaniyang adbokasiya
hinggil sa ano ang nararapat
na wika sa isang bansang bago
pa lamang nagsasarili.
● Tila nalimutan ng mga pabor
sa wikang banyaga na kinilala
na ang wikang Tagalog bilang
batayan ng wikang pambansa
sa pamamagitan ng Batas
Komonwelt Blg.570.
● Noong 26 Marso 1954 sa bisa ng
Proklamasyon Blg.12, ni dating
Pangulong Ramon Magsaysay,
ang pagdiriwang ng Linggo ng
Wika tuwing 29 Marso
hanggang 4 Abril bilang
pagbibigay parangal sa
kaarawan ni Gat. Francisco
Balagtas na isa sa mga
nagbigay prestehiyo sa wikang
Tagalog.
● Makalipas ang higit isang
taon, 23 Setyembre 1955, sa
bisa ng Proklamasyon Blg. 186
ay nilipat sa 13 – 19 Agosto ang
pagdiriwang ng Linggo ng Wika
upang magbigay pugay sa
kaarawan ni dating pangulong
Manuel L. Quezon na malaki
ang naging hirap upang ganap
na magkahugis ang Wikang
Pambansa.
● Upang higit na mapatingkad
ang nasyonalismo, iniutos ni
Direktor ng Paaralang Bayan
na si Gregorio Hernandez, Jr
ang pagrerebisa sa salin ng
Panatang Makabayan maging
pagtuturo at pagpapaawit sa
Lupang Hinirang sa mga
paaralan sa bisa ng Sirkular
Blg. 21 noong Pebrero 1956.
● Noong 13 Agosto 1959, sa
pagdiriwang ng Linggo ng
Wika, sinimulang tawaging
Pilipino ang pambansang wika
(Tagalog) sa bisa ng
Kautusang Pangkagawaran
Blg. 7 sa pangunguna ni Jose
Romero na dating kalihim ng
Kagawaran ng Edukasyon .
● Ang dahilan kung bakit
nagkaroon ng pagpapalit mula
Tagalog patungong Pilipino ay
upang maging
katanggaptanggap ito.
● Subalit, hindi rin ito umani ng
bukas-palad na pagtanggap
sa panig ng mga di Tagalog
partikular na sa hanay ng mga
Cebuano at Hiligaynon.
● Sa kabila ng mga protesta ng
mga kaaway ng wikang
pambansa, ipinag-utos ni
Pangulong Diosdado
Macapagal noong Nobyembre
1962 ang pagsasa-Filipino ng
mga sertipiko at diploma.
● Ipinag-utos naman ni dating
Pangulong Ferdinand Marcos
noong 24 Oktubre 1967 sa bisa
ng Kautusang
Tagapagpaganap Blg. 96 ang
pagsasa-Filipino ng pangalan
ng lahat ng gusali, edipisyo, at
mga tanggapan ng
pamahalaan.
● Bilang susog sa hakbang ni
Pangulong Marcos,
nagpalabas ng memorandum
si Kalihim Tagapagpaganap,
Rafael Salas noong 1968 na
nagtatagubiling pati ang mga
Pamuhatan o Ulong Sulat
(letterheads) ng mga
kagawaran, tanggapan, at
sangay ng pamahalaan ay
kailangang nakalimbag sa
Filipino na may salin sa Ingles.
● Gayundin ang Panunumpa sa
Tungkulin ng mga kawani ng
pamahalaan.
● Nasundan pa ito ng Kautusang
Tagapagpaganap Blg. 187 na
pormal na nag-uutos sa lahat
ng kagawaran, kawanihan,
tanggapan at iba pang sangay
ng pamahalaan na gamitin
ang Filipino sa mga opisyal na
komunikasyon,transaksiyon at
korespondensiya.
● Noong 7 Agosto 1969, inatasan
ang mga kawani na dumalo sa
mga seminar o pagsasanay na
isasagawa ng Surian ng
Wikang Pambansa.
● Layunin nito na mapaghusay
pa ang kalagayan ng wikang
pambansa.
● Inatasan din noong 17 Agosto
1970 sa bisa ng Memorandum
Sirkular Blg. 384 ang lahat ng
Korporasyong Kontrolado at
Pagmamay-ari ng
Pamahalaan na tangkilikin ang
wikang Pambansa.
G. Panahong Kasalukuyan
● Nagkaroon ng pagtitiyak
hinggil sa kalagayan ng
wikang pambansa sa Saligang
Batas ng 1987 (kilala rin bilang
Aquino Constitution) partikular
na sa Art XIV, Seksiyon 6 at 7 na
 naglalaman ng sumusunod na
pahayag:
● Sek.6 “Ang wikang Pambansa
ng Pilipinas ay Filipino.
Samantalang nililinang ito ay
dapat payabungin pa salig sa
umiiral na wika sa Pilipinas at
iba pang wika.
● Sek. 7 “ Ukol sa mga layunin ng
komunikasyon at pagtuturo,
ang mga wikang opisyal ng
Pilipinas ay Filipino, at
hangga’t walang ibang
itinatadhana ang batas, Ingles.
● Ang mga wikang panrehiyon
ay pantulong na mga wikang
opisyal sa mga rehiyon at
magsisilbing pantulong sa
mga wikang panturo roon.
● Nagkaroon ng modipikasyon
sa implementasyon sa
edukasyong bilingguwal sa
bansa sa bisa ng DECS Order
Blg. 52. s. 1987.
● Nagpalabas naman noong
Disyembre 1996 ang CHED ng
Memorandum Sirkular Blg.59
na nagaatas ng pagsasama sa
mga kurikulum ng siyam (9) na
yunit ng Filipino sa mga
kolehiyo at pamantasan.
● Nagbago rin ang panahon ng
pagdiriwang ng Linggo ng Wika
tungong Buwan ng Wika sa
bisa ng Proklamasyon Blg. 1041
mula kay dating Pangulong
Fidel V. Ramos noong 1997.
● Kalakip nito ang mga tagubilin
sa iba’t ibang sangay at
tanggapan ng pamahalaan
partikular na sa mga paaralan
na ipagdiwang ang naturang
okasayon sa pamamagitan ng
mga gawaing kababakasan ng
kalinangan ng lahing Pilipino.
● Naging malaking usapin noong
dekada ‘90 ang resulta ng
Congressional Commission on
Education(EDCOM) 1993 at ng
Presidential Commission
Education Reform (PACER)
noong 2000 na wala ring
pinagkaiba sa rekomendasyon
ng First Biennial National
Congress on Education noong
2008.
● Lahat ng ito’y nagpapatunay
na may direktang gampanin
ang wika sa pagkatuto at
tahasan pa nitong ipinagdiinan
na: “…hangga’t hindi
naipapatupad ang wastong
reporma sa polisiyang
pangwika, mananatiling
mailap ang pinakaaasam na
pagpapabuti sa kalidad ng
edukasyon.”
● Binigyang diin naman sa
Medium Term Ddevelopment
Plan (1999 – 2004) ang
pagpapalawak sa kaangkupan
ng kurikulum sa pamamagitan
ng paggamit ng angkop na
wikang panturo, pagiging
sensitibo sa kasarian,at
pagsasakatutubo
(indigenization) ng
kagamitang panturo upang
maging angkop ito sa iba’t
ibang bahagi ng Pilipinas na sa
bawat rehiyon ay may umiiral
na kani-kaniyang
kmubensiyong panlipunan at
pagpapahalagang
pangkultura.
● Lalo pang umigting ang
pagdidiin sa paggamit ng
unang wika dahil sa mababang
puwesto na nakuha ng
Pilipinas sa Trends in
International Mathematics and
Science Survey (TIMSS) na sa
kabuuang 41 na bansang
kalahok noong 1999 ay nasa
ika-38 puwesto ang Pilipinas sa
Matematika habang nasa
ika-40 posisyon naman sa
Siyensiya.
● Wala rin halos pinagbago ang
naging posisyon ng bansa sa
nasabing patimpalak noong
2003 nang magtapos ang
Pilipinas sa ika-38 na puwesto
sa Siyensiya habang ika-36
naman sa Matematika.
● Ang kahalagahan pa rin ng
lingua franca sa rehiyon ang
mahigpit na itinagubulin ng
Presidential Commission on
Educational Reform (PACER)
noong 2000.
● Ipinaalala nito na kung may
mapananaligang batayan,
ituro sa lingua franca ng
rehiyon ang asignaturang
Sibika at Good Manners and
Right Conduct (GMRC).
● Panukala rin nila na maaaring
ituro ang Matematika at
Siyensiya sa Filipino sa
pasubaling mayroong malakas
na suporta sa pagsulat ng mga
kagamitang panturo sa
nabanggit na mga asignatura.
● Naniniwala kasi ang PACER na
mababawasan ang trauma ng
mga pumapasok sa unang
baitang (grade 1) at posibleng
mabawasan kundi man
mawala ang kaso ng drop-out
sa mga paaralan kung ang
gagamiting wikang panturo ay
ang wikang ginagamit sa
tahanan.
● Makatutulong din ito upang
magtaglay ng functional
literacy ang mga mag-aaral
saan mang panig ng bansa.
● Ang rekomendasyon naman
ng Basic Education Sector
Reform Agenda (BESRA) noong
2006 na simulant na sa Day
Care Center pa lamang ang
paggamit ng unang wika ng
mag-aaral partikular na sa
mga kuwentong gagamiting
lunsaran ng pagtuturo.
● Nasa unang wika rin dapat
ang lahat ng asigntura
hanggang grade 2 habang ang
Ingles at Filipino ay para laang
sa debelopment ng oral na
wika.
● Magpapatuloy ito hanggang
Grade 3 habang ituturo na sa
Filipino ang asignaturang
MAKABAYAN sa pagsapit ng
Grade 4 maging sa Wika at
Panitikang Filipino.
● Ingles naman ang midyum ng
pagtuturo sa mga
asignaturang Matematika,
Siyensiya, Ingles at Literatura.
● Mananatili pa rin bilang
pantulong na wika ang mga
wikang rehiyonal. Nilinaw rin
na ang paggamit ng wikang
Arabic para sa mga Pilipinong
Muslim.
● Sa administrayon ni dating
Pangulong Gloria
Macapagal-Arroyo, nagkaroon
ng matinding isyu patungkol
sa polisiyang isinulong nito.
● Noong 17 Mayo 2003, nilagdaan
ng dating pangulo ang
Kautusang Tagapagpaganap
Blg.210 na pormal na
nagpapanumbalik sa Ingles
bilang midyum ng pagtuturo
sa sistema ng edukasyon sa
bansa.
● Layunin din nito na palakasin
ang Ingles bilang pangalawang
wika sa sistema ng edukasyon.
● Nagbunga ito nang malabis o
eksaheradong interpretasyon
sa hanay ng maraming
paaralan sa bansa – publiko
man o pribado.
● Ito ang dahilan sa
pagkakaroon ng mga kautusan
mula sa mga prinsipal sa
pagpapahintulot ng kanilang
mga superbisor (tagamasid
pampurok) na English
Speaking Zone sa kanilang
mga paaralan.
● Tahasang naisantabi ang
wikang Filipino sa sistema ng
edukasyon.
● Binalewala ng mga opisyal ng
paaralan ang tadhana ng
Saligang Batas ng 1987 na
nagsasabing ang mga ang
mga opisyal na wika ng
Pilipinas sa komunikasyon at
pagtuturo ay Filipino at
hangga’t walang itinatadhana
ang batas, Ingles.
● Dahil sa English Speaking Zone
na polisiya ng mga paaralan,
gagamitin na lamang ang
wikang Filipino sa
asignaturang Filipino at ang
buong oras sa eskwelahan ay
kinakailangang magsalita ng
Ingles ang lahat ng nasa loob
nito.
● Dahil sa mga pangyayari, ang
samahang Wika ng Kultura at
Agham, Ink. O WIKA ay inihabla
ang Pangulo ng Republika,
kasama ang Kalihim
Tagapagpaganap at ang
kalihim ng Kagawaran ng
Edukasyon sa pamamagitan
ng G.R. No. 178361, G.R. No.
177398, at G.R. No. 177702.
● Subalit, binasura ito ng
hukuman dahil sa umano’y di
pagsunod sa proseso o
pagiging procedurally flawed.
● Sa administrayon naman ni
dating Pangulong Benigno
“Noynoy” Aquino III,
na-implementa ang K to 12
program na kung saan ang
pangunahing direksiyon nito
ay ang Mother Tongue-Based
Multilingual Education o
MTB-MLE.
● Ang layunin ng MTB-MLE ay
maging pundasyon ng ating
sistema ng edukasyon ang
paggamit sa unang wika.
● Ang kasulukuyang isyung
kinabibilangan ng ating wika
ay ang kautusang CHED
Memorandum 20, na nagaatas
na hindi na requirement sa
kolehiyo ang pagkuha ng
asignaturang Filipino.
● Binatikos ito at tinuring na
anti-Filipino ang kautusang ito
ng CHED. Ang depensa ng
CHED, ililipat lang sa Senior
High School (SHS) ang
pag-aaral ng Filipino at
Panitikan.
● Ang argumento naman ng
Tanggol Wika, bakit
kailangang ilipat pa, kung
maaari namang dagdagan na
lamang katulad ng iba pang
asignaturang kasabayan ng
Filipino sa basikong edukasyon
na mayroon tayo.
Kasalukuyan, maraming
 eskwelahan na ang tinanggal
ang asignaturang Filipino at
pinalitan ng ibang asignatura
tulad ng Mandarin at Hangul.
Mga Probisyong Pangwika sa
Saligang-Batas
● Saligang- Batas ng
Biak-na-Bato (1896) – ang
Wikang Tagalog ang magiging
opisyal na wika ng Pilipinas
● Saligang- Batas ng 1935 – ang
Kongreso ay gagawa ng mga
hakbang tungo sa
pagpapaunlad at
pagpapatibay ng isang wikang
pambansa na batay sa isa sa
mga umiiral na katutubong
wika.
● Hanggang hindi nagtatadhana
ng iba ang batas, ang Ingles at
Kastila ay patuloy na
gagamiting mga wikang
opisyal.
● Saligang- Batas ng 1973 – ang
Batasang Pambansa ay dapat
gumawa ng mga hakbang
tungo sa paglinang at pormal
na adopsyon ng isang
panlahat na wikang pambansa
na tatawaging Filipino.
● Saligang- Batas ng 1987 Sek.6
“Ang wikang Pambansa ng
Pilipinas ay Filipino.
● Samantalang nililinang ito ay
dapat payabungin pa salig sa
umiiral na wika sa Pilipinas at
iba pang wika.
● Alinsunod sa mga tadhana ng
batas at sang-ayon sa
nararapat na maaaring ipasya
ng Kongreso, dapat
magsasagawa ng mga
hakbangin ang pamahalaan
upang ibunsod at puspusang
itaguyod ang paggamit ng
Filipino bilang midyum ng
opisyal na komunikasyon at
bilang wika ng pagtuturo sa
sistemang pang-edukasyon.
● Saligang- Batas ng 1987 Sek. 7 “
Ukol sa mga layunin ng
komunikasyon at pagtuturo,
ang mga wikang opisyal ng
Pilipinas ay Filipino, at
hangga’t walang ibang
itinatadhana ang batas, Ingles.
● Ang mga wika ng rehiyon ay
pantulong na mga wikang
opisyal sa mga rehiyon at
magsisilbing opisyal na
pantulong na midyum ng
pagtuturo.
● Dapat itaguyod nang kusa at
opsiyonal ang Kastila at Arabic
● Saligang- Batas ng 1987 Sek. 8
Ang konstitusyong ito ay dapat
ipahayag sa Filipino at Ingles at
 dapat isalin sa mga
pangunahing wikang
panrehiyon, Arabic at Kastila.
● Sek.9. Dapat magtatag ang
Kongreso ng isang Komisyon
ng wikang pambansa na
binubuo ng mga kinatawan ng
iba’t ibang rehiyon at mga
disiplina na magsasagawa,
maguugnay at magtataguyod
ng mga pananaliksik para sa
pagpapaunlad,
pagpapalaganap at
pagpapanatili sa Filipino at iba
pang mga wika.
● Sek.6. Ang wikang Pambansa
ng Pilipinas ay Filipino.
● Samantalang nililinang ito ay
dapat payabungin pa salig sa
umiiral na wika sa Pilipinas at
iba pang wika.
● Ang wikang Pambansa ng
Pilipinas ay Filipino. Sa
bahaging ito, binigyang
pangalan ang pambansang
wika.
● Kumbaga sa relasyon,
pinakilala mo ang iyong
kasintahan sa iyong pamilya,
kaibigan at sa buong mundo.
● Malinaw na sinimulan ang
seksiyon na ito sa
pagpapakilala sa Filipino
bilang ating wikang
pambansa.
● Karagdagan, mahalagang
unawain ang pangungusap na
ito upang maging malinaw sa
lahat na hindi na Tagalog ang
ating pambansang wika at
maalis sa isip na mayroong
natatanging rehiyon at wika sa
Pilipinas.
● Samantalang nililinang Dahil
sa katagang ito nagkaroon ng
kalayaan ang mga iskolar sa
wikang Filipino na bumuo ng
iba’t ibang patakaran sa
pagbigkas at pagsulat lalo na
sa paggamit ng ispeling sa
Filipino dahil sa probisyon na
ito na ang wika ay nililinang.
● Tila nalimutan na ang
Komisyon sa Wikang Filipino
lamang ang may karapatan na
magtakda ng mga nararapat
na maging batayan sa
paggamit ng wika.
● ito ay dapat payabungin pa
salig sa umiiral na wika sa
Pilipinas Unawain ang
bahaging ito sapagkat ang
sasagot sa mga argumentong
ang Filipino ay para lamang sa
Tagalog.
PAYABUNGIN = Pagyamanin,
paghusayin at palakasin.
SALIG SA UMIIRAL NA WIKA SA
PILIPINAS
Malinaw na sinasabing
pagyayamanin ang wikang Filipino
gamit ang mga umiiral na wika sa
Pilipinas – lahat ng wika sa Pilipinas.
● ito ay dapat payabungin pa
salig sa umiiral na wika sa
Pilipinas Ang lahat ng wika na
nabubuhay sa Pilipinas ang
susi sa paglago ng wikang
Filipino.
● Eh, bakit puro Tagalog ang
mga salita? Totoo na naging
sandigan ng Filipino ang
Tagalog dahil nagkaroon ito
nang malawak na
pagkakakilanlan.
● Subalit kung babalikan ang
kataga, upang mas
mapagyaman ang wikang
Filipino kailangan niya ang
tulong ng iba pang wika hindi
lang ng Tagalog.
● ito ay dapat payabungin pa
salig sa umiiral na wika sa
Pilipinas Bigyan natin ng
halimbawa upang
mapatunayan na tinatanggap
ng Filipino ang lahat ng wika sa
Pilipinas.
● Ang salitang kwarta, halos
palasak na itong nagagamit sa
pang-araw-araw na
pamumuhay at ang ibig
sabihin ay pera.
● Pero ang salitang ito ay galing
sa rehiyon ng Bisaya.
● ito ay dapat payabungin pa
salig sa umiiral na wika sa
Pilipinas Ang Pinakbet, tawag
sa isang uri ng gulay na
putahe, galing ito sa mga
Ilocano pero kahit sa Maynila
ito ang tawag sa nasabing
putahe.
● Kung magiging bukas lang ang
isip ng mga Pilipino at
magtulungan sa halip na
batikusan ang wikang Filipino
paniguradong makikilala rin sa
mundo ang ating wika.
● Para sa huling kataga, ang
tinutukoy na iba pang wika ay
ang mga wika mula sa labas ng
bansa.
● Maraming wika sa daigdig na
maaaring magamit sa Pilipinas
dala ng teknolohiya.
● Hindi isinasara ng probisyon ng
1987 konstitusyon ang
maaaring maiambag ng ibang
wika sa daigdig sa
pagpapayabong at
pagpapayaman ng wikang
Pambansa
● Karagdagan lamang, dahil sa
katangang ito hindi na
 kinakailangan na palaging
may katapos sa Filipino ang
mga wikang galing sa
banyaga.
(WEEK 5)
LESSON 5:
Ponolohiya
● Ito ay ang pag-aaral sa
ponema
Ponolohiya
● Ang salitang pono ay siyang
kumakatawan sa ponema
samantalang ang lohiya
naman ay nangangahulugang
pag aaral.
Ponema
● Ito ang tinuturing na
pinakamahalagang
component ng bawat wika sa
daigdig bagamat hindi
pare-pareho ang bilang ng
ponema sa bawat wika.
Ponema
● Maliit na yunit ng
makabuluhang tunog.
Ponema
● Malalaman lamang ito kung
nagagawan nitong baguhin
ang kahulugan ng isang salita
kung ito ay aalisin o papalitan.
(Santiago 2003:3)
Ponema
● Mapapansin na noong
pinalitan ang /b/ ay nagbago
ang kahulugan nito.
Samantalang nawala naman
ang kahulugan noong tuluyang
inalis ang /b/.
● Nangangahulugang
makahulugang tunog ang /b/,
/d/ at /g/.
Dalawang Uri ng Ponema
● Ponemang Segmental
● Ponemang Suprasegmental
A. Ponemang Segmental
● Ayon kay Aganan,el al. (1999),
ito ay mga tunog na
ginagamitan ng mga
katumbas na letra upang
mabasa at mabigkas.
● Subalit ang sinabing ito ni
Aganan,et al. ay hindi
sumasaklaw sa lahat ng tunog
sa wikang Filipino sapagkat
may mga tunog na hindi
kinakatawan ng letra na
tatalakayin sa mga susunod na
bahagi.
● Sa Filipino, mayroon tayong 21
ponema – 16 sa mga ito ang
katinig (consonant) at lima
naman sa patinig (vowel).
● Sa dalawang pangkat na ito,
ang patinig ang itinuturing na
pinakatampok dahil walang
pantig na walang patinig.
 ● Ang mga katinig sa Filipino ay
maaaring ilarawan at maiayos
sangayon sa punto at paraan ng
artikulasyon at kung ang mga ito ay
may tinig (m.t.) o walang tinig (w.t.)
Limang Punto ng Artikulasyon
● Panlabi – ang ibabang labi ay
dumidiit sa labing itaas
[/p,b,m/]
● Pangngipin – ang dulong dila
ay dumidiit sa loob ng mga
ngipin sa itaas [/t,d,n/]
● Panggilagid – ang ibabaw ng
dulong dila ay lumapit o
dumidiit sa punong gilagid
[/s,l,r/]
● Velar/ Pangngalangala – ang
ibabaw ng punong dila ay
dumidiit sa velum o malambot
na bahagi ng ngalangala [/k,g,
ƞ./]
● Glottal – ang babagtingang
pantinig ay nagdidiit o
naglalapit at hinaharangan o
inaabala ang presyon ng
papalabas na hininga upang
lumikha ng paimpit o pasutsot
na tunog [/ ˀ,h/
Anim na Paraan ng Artikulasyon
● Pasara – ang daanan ng
hangin ay harang na harang
[/p,t,k,b,d,g,ˀ/]
● Pailong – ang nahaharang
hangin dahil sa saradong labi
ay sa ilong lumalabas
[/m,n,ƞ/]
● Pasutsot – ang hanging
lumalabas ay nagdaraan sa
makipot na pagitan ng dila at
ng ngalangala o kaya’y ng
mga nagbabagtingang
pantinig [/s,h/]
● Pagilid – ang hangin ay
lumalabas sa mga gilid ng dila
sapagkat ang dulong dila ay
nakadiit sa punong gilagid [/l/]
● Pakatal – ang hangin ay ilang
ulit na hinaharan at
pinababayaang lumabas sa
pamamagitan ng ilang beses
na pagpalag ng dulo ng
nakaarkong dila [/r/]
● Malapatinig – dito’y
nagkakaroon ng galaw mula sa
isang pusisyon ng labi o dila
patungo sa ibang pusisyon.
[/w,y/]
PAGPAPABATID:
ˀ = ang simbolong ito ay
kumakatawan sa impit/ipit/pigil na
tunog ƞ = ito naman ay sAng mga
Patinig
● Pinakatampok na bahagi ng
pantig dahil walang pantig ang
walang patinig.
● Eh, paano ang pang-angkop na
ng? Kapag itatanskrayb natin
 ito - /na ƞ/ - mapapansing may
taglay itong
patinig.sumisimbolo sa ng.
● Sa madaling salita, nabubuo
ang mga tunog na ito sa
pamamagitan lamang ng
pag-urong at pagsulong ng
dila at pabago-bagong hugis
ng labi/ bibig.
Ang mga Alopono
● Ang mga kahawig na tunog ng
isang ponema ay tinatawag na
alopono.
Halimbawa sa Ingles:
bitter [bitәr ] > dahil sa magkahawig
ang tunog ng isang ponema isang
ponema na lamang ang binibigkas.
● Wala pang maituturing na
alopono sa wikang Filipino.
Ang Transkripsyon
● Ito ang tawag sa sistematikong
pagsulat ng tunog ng isang
wika. Layunin nito na ipakita
nang matapat sa isa-isang /
iisang simbolo ang bawat
tunog na binibigkas ng tao sa
pagsasalita. Upang hindi rin
magkamali ang tao sa
pagbigkas.
Transkripsyong Ponetiko
● Ang lahat ng tunog –
makahulugan man o hindi – ay
itinatala. Hindi lahat ng tunog
na binibigyan ng kaukulang
simbolo ay makabuluhan o
ponemiko, kundi maaaring
tunog lamang o phone/ speech
sound ng wikang sinusuri. ([
])bracket ang ginagamit na
pangkulong sa mga simbolo.
Transkripsyong Ponemiko
● Itinatala ng nagsusuri ang
mga tiniyak na makabuluhang
tunog o ponemo. (/ /)dalawang
pahilis na guhit o vigules ang
ginagamit na pangkulong sa
mga simbolo.
PAGPAPABATID:
● Ito ang ilan sa mga
mahahalagang simbolo
pagdating sa transkripsyon:
1. /ˀ/ = impit na tunog
2. /ƞ/ = ng
3. . = nagpapakita ng diin o pagtigil sa
pagbigkas. (iba ito sa pagpapantig)
4. /ʰ/ = indikasyon na nakabuka ang
bibig sa pagbigkas.
Ang Palapantigan sa Wikang Pilipino
● Ang pantig ay bahagi ng isang
salita na sunuran ng mga
tunog na bininigkas sa
pamamagitan ng isang walang
antalang bugso ng tinig.
Ang Klaster
● Ito ay sunuran ng dalawa o
higit pang katinig na
matatagpuan sa loob ng isang
pantig.
Ang Diptonggo
● Ito ay tumutukoy sa alinmang
patinig na sinusundan ng
malapatinig na /w/ o /y/ sa
loob ng isang pantig.
Ang mga Pares Minimal
● Tumutukoy ito sa mga pares ng
mga salita na magkaiba ng
kahulugan ngunit magkatulad
na magkatulad sa bigkas
maliban lamang sa isang
ponema sa magkatulad ng
pusisyon.
● Pansinin ang /p/ at /b/. Pareho
sila ng paraan at punto ng
artikulasyon.
● Ganoon din ang /g/ at /k/. Sa
madaling sabi, ang pares
minimal ay pumapatungkol sa
mga salitang pareho ang
paraan at punto sa pagsasalita
o artikulasyon.
● Linawin lang natin na
magkaiba ang pares minimal
sa tugma.
Mga Ponemang Malayang
● Nagpapalitan Halos katulad ito
ng pares minimal, dahil ito ang
pares ng mga salita na may
magkaibang ponema subalit
parehas na parehas ang
paraan at punto ng pagbigkas.
● Ang kaibahan lamang nito sa
pares minimal, hindi
naaapektuhan nang
magkaibang ponema ang
kahulugan ng mga salita.
● Mapapansing malayang
nagpapalitan ang ponemang
/o/ at /u/, gayundin ang /i/at
/e/. Kaakibat nito, hindi
nakakaapekto ang
pagpapalitan ng mga ponema
sa pagbabago ng kahulugan.
B. Ponemang Suprasegmental
● Ayon kay Resuma (2002), ito ay
makahulugang yunit ng tunog
na karaniwang hindi
tinutumbasan ng titik o letra sa
pagsulat. Bagkus, inihuhudyat
o sinisimbolo ito ng mga
notasyong ponemik upang
matukoy ang paraan ng
pagbigkas ng isang salita o
pahayag.
Intonasyon
● – ay ang pagtaas at pagbaba
ng tinig sa pagsasalita. 1 2 3
Tono
● – nakatuon sa paraan ng
pagbigkas o pagsasalita.
Nakapaloob dito ang
damdamin at emosyon
Punto
 ● – tumutukoy sa rehiyunal na
tunog o accent.
Haba
● – tumutukoy sa haba o ikli ng
bigkas sa patini g ng pantig ng
salita.
Diin
● – tumutukoy naman ito sa
paglakas o paghina ng bigkas
sa pantig ng salita.
Morpolohiya
● Nakatuon sa makaagham na
pag-aaral ng mga morpema
ng isang wika at ng
pagsasamasama ng mga ito
upang makabuo ng mga salita.
Morpema
● Tinatawag na salita sa isang
wika ay kadalasang binubuo
ng mas maliliit na yunit – mga
bahaging may kahulugan o di
kaya’y may gramatikal na
gamit.
● Pinakamaliit na yunit na
nauulit sa wika na halos
walang pagbabago ng
kahulugan.
Mga Anyo ng Morpema
A. Ang Morpemang Binubuo ng Isang
Ponema
● Mapapansin sa itaas ang
pares ng salitang mga
magkatulad na kahulugan at
kaligiran maliban na lamang
sa isang ponema sa pinal na
pusisyon. Hindi naman natin tio
maituturing na mga pares
minimal, subalit ang pares na
ito ay mayroong hatid na
implikasyon – tinitiyak ang
kasariang tinutukoy ng mga
salita.
● Magkaiba ang kasariang
tinutukoy ng dekano at dekana
sapagkat ang mga nauunang
salita ay nagpapakita ng
kasarian ng lalaki habang ang
ikalawa naman ay babae.
● Ang pakakaibang ito ay dulot
ng mga ponemang /o/ at /a/,
kapwa makabuluhang yunit na
nagbibigay ng ibayong
kahulugan sa salitang
kinakabitan nito.
● Kung gayon, maituturing natin
ang mga ito bilang isang
morpema – morpemang
binubuo ng isang
makabuluhang tunog o
ponema.
● Kasangkot sa anyo ito wala iba
kundi ang panlapi.
● Ito ay isang uri ng morpema na
ikinakabit sa ibang anyo ng
morpema (salitang-ugat)
kung kaya’t tinatawag din
itong di-malayang morpema.
 ● Ang morpemang ito ay
binubuo ng salitang-ugat ay
pawing mga payak o simpleng
salita lamang – inyong mga
salita na walang panlapi.
● Tinatawag itong malayang
morpema sapagkat malay
itong nakatatayo nang
mag-isa.
Root at Stem
● Ang root ay ang salitang-ugat.
Ang stem naman ay ang tawag
sa mga salitangugat na
kinabitan ng mga di-malayang
morpema.
ROOT : LUTO
STEM: LUTUAN
Ang Kayarian ng Salita
A. Payak
● Maituturing na payak ang
kayarian ng salita kung ito ay
salitang-ugat lamang.
B. Paglalapi
● Itinuturing na maylapi ang
isang salita kung ang
salitang-ugat ay binubuo ng
isa o higit pang panlapi.
Mga uri ng Panlapi:
1. Unlapi – kung sa unahan nilalapian.
Hal. mag- (unlapi) + ina
(salitang-ugat) = mag-ina
2. Gitlapi – sa gitna nilalapian. Hal.
Gising (salitang-ugat) + -um-
(gitlapi) = gumising
3. Hulapi– kung sa hulihan nilalapian.
Hal. una (salitang-ugat) + -han
(hulapi) = unahan
4. Kabilaan – maaaring matatagpuan
sa unahan at hulihan, gitna at
hulihan o unahan at gitna.
Hal. Pag- (unlapi) + sabi (s.u.) + -han
(hulapi) = Pagsabihan
Mag- (unlapit) + sikap (s.u.) + -um-
(gitlapi) = magsumikap Tabas (s.u.) +
-in- (gitlapi) + -an (hulapi) =
tinabasan
5. Laguhan – kung nilapian ng
unlapi,gitlapi at hulapi ang isang
salita-ugat.
Hal. pag- (unlapi) + sikap (s.u.) +
-um- (gitlapi) + -an (hulapi) =
pagsumikapan.
C. Pag-uulit
● Itinuturing na inuulit ang
kayarian ng isang salita kung
ang kabuuan nito o ang isa o
ang higit pang pantig nito sa
dakong unahan ay inuulit.
● Ganap na Pag-uulit – buong
salita ang inuulit
Hal. araw-araw, sama-sama at
iba-iba.
● Di-ganap/ Parsyal na Pag-uulit
– bahagi lamang ng salita ang
inuulit.
Hal. Tatalon, sisigaw (ang pangalan
mo, char!)
 ● Magkahalong Parsyal at Ganap
Hal. alis = aalis-alis
D. Pagtatambalan
● Pinagsasama ang dalawang
salita upang makabuo ng
isang salita.
● Karaniwang Tambalan/
Di-ganap/ parsyal na
Tambalan – nananatili ang
kahulugan ng dalwang salita
at palaging kakikitaan ng
gitling.
● Ganap na Tambalan – sa
pagkakataon ito, nawawala na
ang unang kahulugan ng mga
salitang pinagsama bagkus
nagkabuo ito ng panibagong
kahulugan.