Analiza transakcyjna jest pojęciem istniejącym w psychologii 

humanistycznej. Jest to, po raz pierwszy opisana na początku lat 60-tych XX wieku 
przez amerykańskiego psychologa Erica Berne’a, koncepcja stosunków 
międzyludzkich. Analiza transakcyjna pomaga w rozpoznawaniu i zmianie 
komunikatów Ja, tłumaczy przyczyny konfliktów, nieporozumień czy niepowodzeń 
w negocjacjach. 
Analiza transakcyjna zakłada wyodrębnienie w człowieku trzech 
współistniejących schematów zachowania i odczuwania. Zgodnie z nią, na ludzkie Ja 
składają się trzy osoby: Rodzic, Dziecko i Dorosły. W codziennej komunikacji 
wszystkie te części Ja dochodzą do głosu i wywierają wpływ na zachowanie osoby. 
W zależności od różnych czynników komunikacja odbywa się z pozycji Dziecka, 
Dorosłego lub Rodzica. Przejście z jednego Ja do innego zachodzi na skutek emocji, 
myśli, sposobu, w jaki osoba została potraktowana. 
Rodzic jest to wewnętrzny zbiór zasad, instrukcji, zakazów i nakazów. Jest 
wyuczony, zdobyty w początkowych latach życia poprzez doświadczenia i 
obserwację własnych rodziców, a także autorytetów. W zależności od tego 
wizerunku rodziców, z jakim dziecko miało do czynienia, Ja - Rodzic może być 
krytyczny, surowy, autorytarny, gniewny, oceniający albo życzliwy, wspierający, 
pomocny, empatyczny. troskliwy. Rodzic jest odpowiedzialny za siebie oraz za 
innych. Jego zwrotami charakterystycznymi są: ​zawsze, nigdy, przestań, nie; ohydne, 
śmieszne, głupie; doskonałe, wspaniałe, wyśmienite​. 
Dziecko to część Ja najbardziej zdominowana przez pragnienia. marzenia, 
entuzjazm, kreatywność, miłość i radość. Jest to stan kierowany impulsami i 
spontanicznością, związany z wewnętrzną chęcią zdobycia nowych doświadczeń. Z 
drugiej strony jest to produkt dezaprobaty, kar, negatywnych wspomnień 
emocjonalnych czy odrzucenia przez rodziców. Ja - Dziecko jest wrażliwe na 
przykre słowa, krytykę i krzywdę, lękliwe, niepewne, wstydliwe oraz samolubne. 
Związane z nim są słowa takie jak: ​nienawidzę, chciałbym, dlaczego muszę?​, a także 
łzy, dąsy, ataki furii, śmiech i podniecenie. 
Dorosły to najbardziej racjonalna i realistyczna forma Ja. Jest związana z 
racjonalnym analizowaniem, kontrolą nad emocjami oraz podejmowaniem decyzji. 
Znajduje równowagę pomiędzy potrzebami i uczuciami Dziecka oraz zasadami 
Rodzica. Łagodzi konflikty, a w relacjach z innymi Dorosłymi charakteryzuje go 
nastawienie “Ja jestem OK, ty jesteś OK”. Osoba działająca w tym stanie sprawia 
wrażenie szczerej, pełnej szacunku, ludzkiej i zdecydowanej. Ja - Dorosłego można 
rozpoznać przez: jasne, proste komunikaty; zadawanie pytań; ocenianie szans; 
ocenianie działań zamiast osądzania osoby. 
Istnieją różne typy transakcji, jakich dokonują ludzie pomiędzy sobą 
zarówno świadomie jak i nieświadomie na różnych poziomach: społecznych czy 
psychologicznym. Wyróżnia się trzy typy transakcji: 
1) Komplementarna - zachodzi, gdy nadawcą i odbiorcą komunikatów 
jest ta sama rola Ja u każdego rozmówcy; rzadko wywołuje konflikt 
 a) typu pierwszego - pomiędzy tymi samymi stanami Ja 
b) typu drugiego - osoby znajdujące się z odmiennych stanach Ja 
zwracają się do stanu, w którym przebywa obecnie Ja 
rozmówcy 
2) Skrzyżowana - ma miejsce, gdy osoba zwraca się do innego stanu Ja 
niż ten, w którym przebywa jej rozmówca; często tworzy konflikty 
3) Ukryta - występuje, gdy uruchamiają się dwa stany Ja tej samej osoby 
jednocześnie, inne stany wymieniają ukryte, niewerbalne komunikaty; 
prowadzi do narastania konfliktu, który jest niewidoczny z zewnątrz 
Po zapoznaniu się z tematem mogę stwierdzić, że dostrzegam przyjmowanie 
przeze mnie trzech stanów Ja podczas komunikacji z innymi osobami. Jest to 
zależne od roli, jaka jest po mnie oczekiwana. Edukacja publiczna, a także 
obowiązki związane z zakończeniem szkoły ponadgimnazjalnej i wstąpieniem w 
dorosłość narzucają funkcjonowanie jako Ja - Dorosły. W zakresie prywatnym, jako 
osoba przywiązująca dużą wagę do sztuki, potrafię docenić Ja - Dziecko, które jest 
źródłem inspiracji i zachwytu nad światem. Ostatecznie wszystkie te role są równie 
potrzebne do niezaburzonego funkcjonowania w społeczeństwie, a przede 
wszystkim do harmonijnego bytu i dobrego samopoczucia.