TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN

BỘ MÔN VẬT LÝ ỨNG DỤNG

Sermina
Kỹ thuật phân tích vật liệu rắn
Đề tài:

CBHD: GS.TS Lê Khắc Bình

Nhóm thực hiện:
1. Lê Hoàng Nam
2. Trịnh Thị Quỳnh Như
3. Đào Vân Thúy
 Học liệu mở tiếng Việt:
http://mientayvn.com/OCW/MIT/Vat_li.html
 NOÄI DUNG

Giôùi thieäu
Nguyeân taéc cuûa phöông phaùp EPR
EPR spectrometer
ÖÙng duïng cuûa EPR
 Giới thiệu
Cộng hưởng thuận từ (electron
paramagnetic resonance – EPR) được
khám phá vào năm 1945 bởi nhà khoa học
Zavoisky.

EPR được ứng dụng rộng rãi trong hóa

học, vật lý, sinh học và y học…

Zavoisky

EPR được ứng dụng để nghiên cứu cấu trúc

của chất lỏng, chất rắn và rất hữu ích trong
việc nghiên cứu quá trình động.
 Nguyeân taéc cuûa phöông phaùp EPR

Khi chöa coù töø tröôøng ngoaøi, caùc traïng thaùi cuûa nguyeân töû coù J xaùc ñònh
( nguyeân töû coù moâ-men töø MJ ) coù cuøng naêng löôïng E0 naøo ñoù. Möùc
naêng löôïng E0 khi ñoù coù söï suy bieán theo soá löôïng töû mJ ( ñoä suy bieán
baèng 2J + 1 ).
Trong töø tröôøng B, Hiệu ứng Zeeman laøm cho caùc möùc naêng
löôïng laøm nguyeân töû coù moâ-men MJ coù naêng löôïng phuï
∆E = - MJB B
trong ñoù MJB laø thaønh phaàn chieáu cuûa vec-tô leân chieàu cuûa töø
tröôøng
MJB = - g µ B mJ
Do ñoù, ∆E = g µ B mJ B
möùc naêng löôïng 2S+1LJ taùch thaønh 2J + 1 möùc caùch ñeàu
nhau. Ñoä lôùn cuûa söï taùch naøy phuï thuoäc vaøo cöôøng ñoä töø
tröôøng B vaø vaøo thöøa soá Landeù , nghóa laø phuï thuoäc vaøo caùc soá
löôïng töû L, S vaø J cuûa möùc ñang xeùt.
 Nguyeân taéc cuûa phöông phaùp EPR

gµBB

Ñöôøng haáp thuï

Söï taùch möùc naêng löôïng Zeeman trong töø tröôøng.

Ñoä taùch möùc tyû leä tuyeán tính vôùi cöôøng ñoä töø tröôøng B.
Söï chuyeån dôøi giöõa hai möùc naêng löôïng khi haáp thuï naêng
löôïng cuûa böùc xaï vi ba
h ν = g µ B B.
 Nguyeân taéc cuûa phöông phaùp EPR
1
S
1 cm-1 = 1,24 . 10-4 eV
G
1

3
P

D
1

Töû ngoaïi J=4 0,1 meV

~ eV 104 cm-1
mJ
Vi ba (1 cm-1)
3
F J=3 2
Hoàng ngoaïi xa 1
0,1 eV (100 cm-1)
0
J=2
-1

ion töï do d2 töông taùc spin-quyõ ñaïo trong B -2

 Nguyeân taéc cuûa phöông phaùp EPR

Phöông phaùp coäng höôûng thuaän töø electron (EPR) - coøn

ñöôïc goïi laø coäng höôûng spin electron (ESR) - ño söï haáp thuï
böùc xaï vi ba töông öùng vôùi ñoä taùch naêng löôïng cuûa electron
khoâng coù ñoâi khi ñaët noù vaøo trong töø tröôøng.

(a) Schematic representation of a single electron spin in a steady

magnetic field H0 (b) Corresponding energy-level scheme.
 Nguyeân taéc cuûa phöông phaùp EPR
Böùc xaï tôùi hv bò haáp thuï bôûi caùc electrons trong möùc naêng löôïng thaáp
laøm cho chuùng nhaûy leân traïng thaùi coù naêng löôïng cao hôn ñoàng thôøi cuõng
coù böùc xaï cöôõng böùc laøm cho electron nhaûy xuoáng möùc thaáp.
Vì caùc heä soá haáp thuï vaø böùc xaï cöôõng böùc baèng nhau neân seõ khoâng coù
haáp thuï khi caùc spin phaân boá ñeàu giöõa hai möùc ñoù. Tuy nhieân noàng ñoä n1
cuûa traïng thaùi cô baûn lôùn hôn n2 noàng ñoä cuûa traïng thaùi kích thích neân
coù söï haáp thuï toång coäng böùc xaï vi ba.
Tyû soá cuûa caùc noàng ñoä coù theå ñöôïc moâ taû bôûi phaân boá Boltzmann

n1 ∆E
= exp(− )
n2 kT
Vaät lieäu chöùa caùc moâmen töø nguyeân töû thoûa maõn phaân boá Boltzmann
ñöôïc goïi laø chaát thuaän töø.
Vì E = hv khi coâng höôûng, ñoä nhaïy cuûa kyõ thuaät EPR taêng khi duøng taàn
soá cao cuûa böùc xaï vaø haï thaáp nhieät ñoä ño.
 Nguyeân taéc cuûa phöông phaùp EPR

Thoaït nhìn, coù theå nghó phoå coäng höôûng cuûa electron khoâng coù
ñoâi khi naøo cuõng nhö nhau.
Treân thöïc teá khoâng phaûi nhö vaäy vì traïng thaùi töø cuûa electron
bò thay ñoåi bôûi moâi tröôøng xung quanh noù. Chính söï thay ñoåi
naøy cho pheùp nghieân cöùu caáu truùc cuûa vaät lieäu ñang nghieân
cöùu.

Ñöôøng coäng höôûng bò môû roäng. Thöïc teá ñoä roäng cuûa ñöôøng töø
vaøi milligauss cho caùc goác töï do trong dung dòch ñeán 1000
gauss cho vaøi hôïp kim loaïi chuyeån tieáp trong traïng thaùi raén.
 Töông taùc sieâu tinh teá(hyperfine)
Töông taùc hyperfine laø töông taùc giöõa moâmen töø cuûa 1 electron
vôùi moâmen töø cuûa haït nhaân.
Moâmen töø haït nhaân trong töø tröôøng coù (2I+1) ñònh höôùng ñöôïc pheùp
Töø tröôøng lieân quan ñeán moâmen töø haït nhaân coù theå coäng theâm hoaëc
tröø ñi töø tröôøng ngoaøi taùc duïng leân heä spin electron

Giaûn ñoà naêng löôïng cho moät chaát thuaän töø vôùi S=1/2 vaø I=1/2
Phoå EPR tuaân theo quy taéc loïc löïa ∆ms= ±1, ∆mI= 0,
 Töông taùc sieâu tinh teá

Electron
Nucleus
Töông taùc sieâu tinh teá
S(½)
I (½)

S=½; I=½
MI=+½ Doublet
MS=+½

MI=-½
MS=±½

MI=-½
MS=-½

MI=+½

Töø tröôøng
Quy taéc loïc löïa
∆MS = ±1; ∆MI = 0
 Töông taùc sieâu tinh teá
Electron
S (½)
Nucleus
I (1)
Töông taùc sieâu tinh teá
MS = ±½ MI=0,±1

S=½; I=1
MI=+1 Triplet
MS=+½
MI= 0
MI=-1
MS=±½

MI=-1
MS=-½
MI= 0
Töø tröôøField
Magnetic ng
MI=+1

Quy taéc loïc löïa

∆MS = ±1; ∆MI = 0
 Caùc quaù trình hoài phuïc

Coù theå thu theâm thoâng tin khi xeùt ñeán thôøi gian hoài phuïc.

Coù theå ño ñöôïc 2 thôøi gian quan troïng sau :

 T1 thôøi gian hoài phuïc spin-maïng lieân quan ñeán söï trôû laïi
traïng thaùi caân baèng nhieät cuûa caùc electron ( hay haït nhaân
trong PP NMR ) bò kích thích bôûi söï haáp thuï naêng löôïng ñieän
töø . Tải bản FULL (file ppt 32 trang): bit.ly/2YMSAVE
Dự phòng: fb.com/TaiHo123doc.net

 T2 laø thôøi gian hoài phuïc spin-spin lieân quan ñeán söï khoâng
ñoàng boä veà pha cuûa söï tieán ñoäng cuûa caùc electron bò kích thích
( hoaëc haït nhaân trong phöông phaùp NMR ) quanh chieàu cuûa töø
tröôøng.
 Caùc quaù trình hoài phuïc

T2
Caùc spin
SPIN khaùc
Töông taùc
T1 trao ooåi T1*

MAÏNG TINH THEÅ

T1 vaø T2 lieân quan ñeán hai quaù trình hoài phuïc ñoäc laäp xaåy ra
ñoàng thôøi
Tải bản FULL (file ppt 32 trang): bit.ly/2YMSAVE
Dự phòng: fb.com/TaiHo123doc.net

T2 ≤ T1 Thöôøng T2 << T1
 Hieän töôïng baõo hoøa
ÔÛ nhieät ñoä phoøng soá spin ôû möùc naêng löôïng thaáp vaø cao gaàn nhö
baèng nhau
Taàn soá Töø tröôøng Tyû soá laáp ñaày
 ∆E  9.5 GHz 3390 G 0.9985
N+ − 
=e  kT  1.0 GHz 356.8 G 0.99985
N− 250 MHz89.2 G 0.99996

Vì hai möùc spin coù ñoä laáp ñaày khaù nhö nhau, phöông phaùp coäng
höôûng töø gaëp khoù khaên khi duøng böùc xaï maïnh : Tröôøng böùc xaï
maïnh seõ laøm caân baèng ñoä laáp ñaày giöõa4252772
hai möùc --> söï haáp thuï roøng
giaûm : Hieän töôïng “baõo hoøa”.

4252772