Giảng viên: TS.

Thúy Thanh
ĐỀ CƯƠNG CHỦ NGHĨA XÃ HỘI

Câu 1: Khái niệm, nội dung và những điều kiện quy định sứ mệnh lịch sử của giai
cấp công nhân

1. Khái niệm giai cấp công nhân

- Theo phương thứ c lao độ ng: Giai cấ p cô ng nhâ n là nhữ ng ngườ i lao độ ng trự c tiếp hoặ c
giá n tiếp vậ n hà nh cô ng cụ sả n xuấ t ngà y cà ng hiện đạ i và có tính cô ng nghiệp hó a cao.

- Theo địa vị kinh tế- xã hộ i:

+ Giai cấ p cô ng nhâ n là giai cấ p khô ng sở hữ u TLSX, phả i bá n SLĐ cho nhà tư sả n để kiếm
số ng và bị bó c lộ t GTTD.

+ Đặ c trưng nà y là m giai cấ p cô ng nhâ n có lợ i ích cơ bả n đố i khá ng vớ i lợ i ích củ a giai

cấ p tư sả n.

 Giai cấ p cô ng nhâ n là tậ p đoà n xã hộ i ổ n định, hình thà nh và phá t triển cù ng vớ i quá

trình phá t triển củ a nền cô ng nghiệp hiện đạ i; là giai cấ p đạ i diện cho lự c lượ ng sả n xuấ t
tiên tiến; là lự c lượ ng chủ yếu củ a tiến trình lịch sử quá độ từ chủ nghĩa tư bả n lên chủ
nghĩa xã hộ i;

+ Ở cá c nướ c TBCN, giai cấ p cô ng nhâ n là nhữ ng ngườ i khô ng có hoặ c về cơ bả n khô ng

có TLSX phả i là m thuê cho giai cấ p tư sả n và bị bó c lộ t GTTD.

+ Ở cá c nướ c XHCN, giai cấ p cô ng nhâ n cù ng nhâ n dâ n lao độ ng là m chủ nhữ ng TLSX chủ
yếu và cù ng nhau hợ p tá c lao độ ng vì lợ i ích chung củ a toà n xã hộ i trong đó có lợ i ích
chính đá ng củ a mình.

2. Nội dung sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân

a. Tổng quát:

- Giai cấ p cô ng nhâ n đứ ng lên lã nh đạ o cuộ c đấ u tranh nhằ m xó a bỏ chế độ TBCN, xó a bỏ

mọ i chế độ á p bứ c bó c lộ t, xâ y dự ng xã hộ i mớ i – xã hộ i xã hộ i chủ nghĩa và chủ nghĩa
cộ ng sả n.

- Ă ng-ghen khẳ ng định: “Thự c hiện sự nghiệp giả i phó ng thế giớ i ấ y đó là sứ mệnh lịch
sử củ a gcvs hiện đạ i.”

- Lê-nin khẳ ng định: “Điểm chủ yếu trong họ c thuyết Má c là ở chỗ nó là m sá ng rõ vai trò
lịch sử thế giớ i mớ i củ a giai cấ p vô sả n là ngườ i xâ y dự ng xã hộ i xã hộ i chủ nghĩa”.

b. Cụ thể
1
 Giảng viên: TS. Thúy Thanh
- Chính trị - xã hộ i: lậ t đổ sự thố ng trị củ a giai cấ p tư sả n, thiết lậ p nhà nướ c củ a giai cấ p
cô ng nhâ n và nhâ n dâ n lao độ ng.

- Kinh tế - xã hộ i: cả i tạ o QHSX tư nhâ n TBCN, xâ y dự ng QHSX mớ i: quan hệ sả n xuấ t xã

hộ i chủ nghĩa.

- Vă n hó a - xã hộ i: xâ y dự ng nền vă n hó a mớ i trên nền tả ng quan hệ tư tưở ng chính trị

củ a giai cấ p cô ng nhâ n.

3. Điều kiện quy định sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân

a. Khách quan

- Xu hướ ng vậ n độ ng, mâ u thuẫ n trong chủ nghĩa tư bả n.

- Địa vị kinh tế - xã hộ i củ a giai cấ p cô ng nhâ n.

+ Giai cấ p cô ng nhâ n là bộ phậ n quan trọ ng nhấ t, cá ch mạ ng nhấ t trong cá c bộ phậ n cấ u

thà nh nên LLSX củ a CNTB.

+ Lê-nin khẳ ng định: “lự c lượ ng sả n xuấ t hà ng đầ u củ a toà n nhâ n loạ i là cô ng nhâ n, là
ngườ i lao độ ng”.

+ Trong nền sả n xuấ t TBCN, giai cấ p cô ng nhâ n là nhữ ng ngườ i khô ng có hoặ c về cơ bả n
là khô ng có tư liệu sả n xuấ t, họ phả i bá n SLĐ cho nhà tư bả n và bị bó c lộ t GTTD => Giai
cấ p cô ng nhâ n có lợ i ích cơ bả n đố i lậ p trự c tiếp vớ i lợ i ích củ a giai cấ p tư bả n dẫ n tớ i
mâ u thuẫ n giữ a giai cấ p cô ng nhâ n và giai cấ p tư sả n, mẫ u thuẫ n khô ng thể điều hò a
đượ c.

=> Giai cấ p cô ng nhâ n phả i đứ ng lên đấ u tranh chố ng lạ i giai cấ p tư sả n.

- Địa vị chính trị - xã hộ i củ a giai cấ p cô ng nhâ n:

+ Giai cấ p cô ng nhâ n là giai cấ p tiên phong cá ch mạ ng và có tinh thầ n cá ch mạ ng triệt để

nhấ t.

+ Giai cấ p cô ng nhâ n có tính kỷ luậ t cao.

+ Giai cấ p cô ng nhâ n có bả n chấ t quố c tế.

b. Chủ quan:

- Sự phá t triển củ a bả n thâ n giai cấ p cô ng nhâ n

- Sự ra đờ i và phá t triển chính đả ng củ a giai cấ p cô ng nhâ n: Đả ng Cộ ng Sả n

2
 Giảng viên: TS. Thúy Thanh
- Sự liên minh giữ a giai cấ p cô ng nhâ n vớ i giai cấ p nô ng dâ n và cá c tầ ng lớ p lao độ ng
khá c.

Câu 2: Điều kiện ra đời và đặc trưng của chủ nghĩa xã hội. Tính tất yếu và đặc điểm
thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Liên hệ với thời kỳ quá độ ở Việt Nam hiện
nay.

1. Điều kiện ra đời và đặc trưng của chủ nghĩa xã hội

a. Điều kiện ra đời:

-Theo quan điểm củ a chủ nghĩa Má c-Lenin, hình thá i kinh tế- xã hộ i cộ ng sả n chủ nghĩa
trả i qua 3 giai đoạ n: thờ i kì quá độ ; giai đoạ n thấ p củ a hình thá i CSCN (XHCN); giai đoạ n
cao củ a hình thá i kinh tế CSCN (CSCN).

- Điều kiện kinh tế- xã hộ i: LLSX phá t triển trình độ cao, tạ o ra nền đạ i cô ng nghiệp, tạ o
ra nhiều củ a cả i vậ t chấ t cho xã hộ i.

- Điều kiện chính trị- xã hộ i:

+ Sự phá t triển chín muồ i củ a giai cấ p cô ng nhâ n

+ Sự lã nh đạ o củ a Đả ng Cộ ng sả n

- Điều kiện vă n hó a- xã hộ i: Sự chín muồ i trong nhậ n thứ c củ a nhâ n dâ n về con đườ ng đi
lên chủ nghĩa xã hộ i.

b. Đặc trưng cơ bản của xã hội xã hội chủ nghĩa

- CNXH phó ng giai cấ p, giả i phó ng con ngườ i, tạ o điều kiện cho con ngườ i đượ c phá t
triển mộ t cá ch toà n diện.

- CNXH có nền kinh tế phá t triển cao dự a trên LLSX hiện đạ i và chế độ cô ng hữ u về
nhữ ng TLSX chủ yếu.

- CNXH là chế độ xã hộ i do nhâ n dâ n lao độ ng là m chủ

- CNXH có nhà nướ c kiểu mớ i mang bả n chấ t gccn, đạ i biểu cho lợ i ích củ a gccn và nhâ n
dâ n lao độ ng.

- CNXH có nền vă n hó a phá t triển cao, kế thừ a nhữ ng GTVH, THDT, tiếp thu tinh hoa vă n
hó a nhâ n loạ i.

- CNXH đả m bả o bình đẳ ng, đoà n kết giữ a cá c dtoc, có quan hệ hữ u nghị, hợ p tá c vớ i cá c

nướ c trên thế giớ i.

3
 Giảng viên: TS. Thúy Thanh
2. Tính tất yếu và đặc điểm của thời kì quá độ lên chủ nghĩa xã hội

a. Tính tất yếu:

- Chủ nghĩa tư bả n và chủ nghĩa xã hộ i khá c nhau về mặ t bả n chấ t:

+ Chủ nghĩa tư bả n xâ y dự ng trên chế độ tư hữ u về TLSX, dự a trên á p bứ c, bó c lộ t.

+ Chủ nghĩa xã hộ i xâ y dự ng trên chế độ cô ng hữ u về tư liệu sả n xuấ t chủ yếu, khô ng có

á p bứ c, bó c lộ t.
 Muố n có xã hộ i như vậ y cầ n có 1 thờ i kì lịch sử nhấ t định
- Sự phá t triển củ a chủ nghĩa tư bả n tạ o ra nhữ ng tiền đề vậ t chấ t, kĩ thuậ t nhấ t định cho
chủ nghĩa xã hộ i nhưng muố n tiền đề vậ t chấ t, kĩ thuậ t ấ y phụ c vụ cho chủ nghĩa xã hộ i
cầ n phả i có thờ i gian tổ chứ c, sắ p xếp lạ i.
- Cá c quan hệ sả n xuấ t củ a CNXH khô ng tự phá t ra đờ i trong lò ng CNTB, chú ng là kết quả
củ a qú a trình xâ y dự ng và cả i tạ o XHCN.
- Xâ y dự ng CNXH là cô ng cuộ c mớ i mẻ, khó khă n và phứ c tạ p nên cầ n có thờ i gian để giai
cấ p cô ng nhâ n là m quen vớ i cô ng việc đó .

b. Đặc điểm thời kì quá độ lên CNXH

Đặc điểm nổi bật: Sự tồ n tạ i đan xen giữ a nhữ ng yếu tố củ a xã hộ i cũ và nhữ ng yếu tố
củ a xã hộ i mớ i trong mố i quan hệ vừ a thố ng nhấ t, vừ a đấ u tranh vớ i nhau trên tấ t cả cá c
lĩnh vự c củ a đờ i số ng xã hộ i.

Đặc điểm cụ thể:

- Lĩnh vự c kinh tế:

+ Thờ i kì quá độ lên cnxh tấ t yếu cò n tồ n tạ i nền kinh tế nhiều thà nh phầ n trong hệ
thố ng kinh tế quố c dâ n thố ng nhấ t.

+ Nền kinh tế nhiều thà nh phầ n đượ c xâ y dự ng trên cơ sở tồ n tạ i khá ch quan củ a nhiều
loạ i hình sở hữ u vớ i cá c hình thứ c tổ chứ c đa dạ ng và nhiều hình thứ c phâ n phố i khá c
nhau.

- Lĩnh vự c chính trị: Do kết cấ u kinh tế củ a thờ i kì quá độ lên cnxh đa dạ ng, phứ c tạ p nên
kết cấ u giai cấ p xã hộ i thờ i kì nà y cũ ng đa dạ ng, phứ c tạ p. Thờ i kì nà y bao gồ m nhiều giai
cấ p: cô ng nhâ n, nô ng dâ n, tri thứ c… Cá c giai cấ p nà y vừ a hợ p tá c, vừ a đấ u tranh vớ i
nhau.
- Lĩnh vự c tư tưở ng - vă n hó a:

4
 Giảng viên: TS. Thúy Thanh
+ Tồ n tạ i nhiều yếu tố tư tưở ng - vă n hó a khá c nhau bên cạ nh nhữ ng tư tưở ng XHCN cò n
tồ n tạ i: tư tưở ng tư sả n, tiểu tư sả n, tâ m lí tiểu nô ng…

+ Tồ n tạ i nhiều yếu tố vă n hó a cũ và mớ i, chú ng thườ ng xuyên đấ u tranh vớ i nhau.

3.Liên hệ Việt Nam

Câu 3: Khái niệm, bản chất, chức năng của nhà nước XHCN. Liên hệ với nhà nước
XHCN ở Việt Nam

1. Sự ra đời, bản chất, chức năng của nhà nước XHCN

- Khái niệm: Nhà nướ c XHCN là tổ chứ c chính trị mà thô ng qua đó Đả ng củ a giai cấ p
cô ng nhâ n giữ vai trò lã nh đạ o cù ng vớ i quầ n chú ng nhâ n dâ n lao độ ng xâ y dự ng chế độ
xã hộ i cô ng bằ ng dâ n chủ vă n minh. Là tổ chứ c chính trị thuộ c kiến trú c thượ ng tầ ng xâ y
dự ng trên cơ sở hạ tầ ng củ a xã hộ i XHCN.
a. Sự ra đời:Nhà nướ c XHCN ra đờ i là kết quả củ a cuộ c cá ch mạ ng XHCN, tù y theo đặ c
điểm, điều kiện củ a quố c gia, sư ra đờ i củ a nhà nướ c XHCN cũ ng như việc tổ chứ c chính
quyền có nhữ ng đặ c điểm, hình thứ c và phương phá p phù hợ p.Song, điểm chung giữ a
cá c nhà nướ c XHCN là ở chỗ , đó là tổ chứ c thự c hiện quyền lự c củ a nhâ n dâ n, cơ quan đạ i
diện cho ý chí, nguyện vọ ng củ a nhâ n dâ n đặ t dướ i sự lã nh đạ o củ a ĐCS.
b. Bản chất
- Về mặ t chính trị:

+ Mang bả n chấ t giai cấ p cô ng nhâ n, thể hiện ý chí, quyền lự c và nguyện vọ ng củ a giai
cấ p cô ng nhâ n và nhâ n dâ n lao độ ng.

+ Là cô ng cụ để thự c hiện quyền lự c củ a nhâ n dâ n lao độ ng

- Về mặ t kinh tế:

+ Chịu sự quy định củ a cơ sở kinh tế XHCN: quan hệ cô ng hữ u về tư liệu sả n xuấ t chủ yếu

+ Chă m lo lợ i ích củ a đạ i đa số nhâ n dâ n lao độ ng:

- Vă n hó a - xã hộ i: Xâ y dự ng nền tả ng tinh thầ n là lí luậ n chủ nghĩa Má c-Lenin và nhữ ng

giá trị vă n hó a tiến bộ củ a nhâ n loạ i, đồ ng thờ i mang bả n sắ c riêng củ a dâ n tộ c.
c. Chức năng:
- Xét trên phạ m vị tá c độ ng củ a quyền lự c: nhà nướ c XHCN có 2 chứ c nă ng chính là đố i
nộ i và đố i ngoạ i.
- Că n cứ và o lĩnh vự c tá c độ ng củ a quyền lự c: chính trị, kinh tế, vă n hó a- xã hộ i.

5
 Giảng viên: TS. Thúy Thanh
- Că n cứ và o tính chấ t củ a quyền lự c nhà nướ c: giai cấ p (chứ c nă ng trấ n á p), xã hộ i (chứ c
nă ng tổ chứ c, xâ y dự ng xã hộ i).
2. Liên hệ với việc xây dựng nhà nước pháp quyền xhcn ở Việt Nam
- Cương lĩnh xâ y dự ng đấ t nướ c trong thờ i kì quá độ lên cnxh đã nêu ra nhữ ng nộ i dung
khá i quá t liên quan đến nhà nướ c phá p quyền xã hộ i chủ nghĩa.
- Nhậ n thứ c củ a Đả ng ta về nhà nướ c phá p quyền xhcn tiếp tụ c đượ c là m sá ng rõ tạ i Hộ i
nghị giữ a nhiệm kì (thá ng 1/1994), Đả ng ta đã sử dụ ng khá i niệm “nhà nướ c phá p
quyền”, Đả ng tiếp tụ c bổ sung tư tưở ng về nhà nướ c phá p quyền thô ng qua cá c kì đạ i
hộ i.
- Đặ c điểm cơ bả n củ a nhà nướ c phá p quyền xhcn Việt Nam
+ Xâ y dự ng nhà nướ c do nhâ n dâ n lao độ ng là m chủ : nhà nướ c củ a dâ n, do dâ n và vì dâ n.
+ Nhà nướ c đượ c tổ chứ c và hoạ t độ ng trên cơ sở hiến phá p và phá p luậ t (phá p luậ t đặ t
ở vị trí tố i thượ ng để điều chỉnh quan hệ xã hộ i).
+ Quyền lự c nhà nướ c là thố ng nhấ t, có sự phâ n cô ng rõ rà ng, phố i hợ p nhịp nhà ng giữ a
cá c cơ quan.
+ Phả i do Đả ng Cộ ng sả nViệt Nam lã nh đạ o.
+ Tô n trọ ng quyền con ngườ i, coi con ngườ i là trung tâ m củ a sự phá t triển.
+ Tổ chứ c và hoạ t độ ng củ a bộ má y nhà nướ c theo nguyên tắ c tậ p trung dâ n chủ có sự
phâ n cô ng, phâ n cấ p và chỉ đạ o thố ng nhấ t củ a trung ương.

Câu 4: Trình bài nội dung liên minh công nông. Liên hệ Việt Nam hiện nay

1. Tính tất yếu:

Góc độ chính trị- xã hội:

+ Trong xã hộ i có giai cấ p đố i khá ng dẫ n tớ i cuộ c đấ u tranh giai cấ p củ a cá c giai cấ p có

lợ i ích đố i lậ p nhau đặ t ra nhu cầ u tấ t yếu khá ch quan, mộ t giai cấ p ở vị trí trung tâ m
phả i tìm cá ch liên minh vớ i cá c giai cấ p- tầ ng lớ p xã hộ i khá c có lợ i ích phù hợ p vớ i mình
để tậ p hợ p lự c lượ ng.

+ Trong cá ch mạ ng xhcn, dướ i sự lã nh đạ o củ a ĐCS, giai cấ p cô ng nhâ n phả i liên minh

vớ i nô ng dâ n và cá c tầ ng lớ p lao độ ng khá c tạ o thà nh sứ c mạ nh tổ ng hợ p để đả m bả o sự
thắ ng lợ i củ a cá ch mạ ng.

+ Trong thờ i kì quá độ , tính tấ t yếu đượ c phả n á nh trong nhiệm vụ chính trị- xã hộ i mà
giai cấ p cô ng nhâ n phả i tiền hà nh. Trong giai đoạ n nà y, liên minh cô ng- nô ng là quan
trọ ng nhấ t để giai cấ p vô sả n giữ đượ c vai trò lã nh đạ o.
6
 Giảng viên: TS. Thúy Thanh
Góc độ kinh tế:

+ Trong thờ i kì quá độ lên cnxh, liên minh giai cấ p- tầ ng lớ p về kinh tế là nhâ n tố quyết
định sự thắ ng lợ i củ a cnxh.

+ Liên minh giai cấ p về kinh tế xuấ t phá t từ yêu cầ u khá ch quan củ a sự nghiệp cô ng
nghiệp hó a, hiện đạ i hó a đấ t nướ c.

+ Xuấ t phá t từ nhu cầ u và lợ i ích kinh tế củ a giai cấ p cô ng nhâ n, nô ng dâ n và cá c tầ ng lớ p

khá c.

2. Nội dung

Về chính trị:

- Biểu hiện ở chỗ : Dướ i sự lã nh đạ o củ a ĐCS, giai cấ p cô ng nhâ n, nô ng dâ n và cá c tầ ng

lớ p lao độ ng khá c thự c hiện nhiệm vụ chính trị để đạ t mụ c đích xâ y dự ng chế độ dâ n chủ
cnxh, đả m bả o quyền lự c thuộ c về nhâ n dâ n.
- Liên minh giai cấ p- tầ ng lớ p đặ t trong tổ ng thể nhiệm vụ xhcn, cá c giai cấ p- tầ ng lớ p
trong liên minh có trá ch nhiệm xâ y dự ng hệ thố ng chính trị xhcn.

Về kinh tế:

- Đó ng vai trò quan trong nhấ t trong liên minh, nó cầ n đượ c thự c hiện để thỏ a mã n nhu
cầ u, lợ i ích kinh tế củ a giai cấ p cô ng nhâ n, nô ng dâ n và cá c tầ ng lớ p lao độ ng khá c.
- Tạ o nền tả ng vậ t chấ t- kĩ thuậ t cho CNXH
- Thể hiện trong mố i quan hệ tá c độ ng lẫ n nhau: cô ng nghiệp, nô ng nghiệp, khoa họ c, kĩ
thuậ t, dịch vụ .

Về văn hóa- xã hội:

- Thự c hiện nhiệm vụ truyền bá tri thứ c khoa họ c, cô ng nghệ và o cô ng- nô ng nghiệp.
- Nhiệm vụ nâ ng cao vă n hó a chính trị đò i hỏ i vai trò to lớ n củ a tầ ng lớ p tri thứ c trong
lĩnh vự c đà o tạ o.
Câu 5: Trình bày vấn đề dân tộc trong thời kì quá độ lên cnxh và nguồn gốc, bản
chất, chức năng của tôn giáo.
1. Vấn đề dân tộc trong thười kì quá độ lên CNXH
a. Dân tộc và các đặc trưng của dân tộc:
Khái niệm dân tộc thường được hiểu theo 2 nghĩa:

7
 Giảng viên: TS. Thúy Thanh
- Dù ng để chỉ 1 cộ ng đồ ng ngườ i có mố i quan hệ chặ t chẽ, bền vữ ng, có sinh hoạ t kinh tế,
có ngô n ngữ riêng, vă n hoá có nhữ ng nét đặ c thù xuấ t hiện sau bộ lạ c, bộ tộ c.
- Dù ng để chỉ cộ ng đồ ng ngườ i ổ n định hợ p thà nh nhâ n dâ n củ a mộ t nướ c có lã nh thổ
quố c gia, có nền kinh tế thố ng nhấ t, có ngô n ngữ chung và có ý thứ c về sự thố ng nhấ t củ a
mình, gắ n bó vớ i nhau bở i quyền lự c chính trị kinh tế, truyền thố ng vă n hó a, truyền
thố ng đấ u tranh trong suố t lịch sử lâ u dà i.

Đặc trưng của dân tộc:

- Là một cộng đồng có chung sinh hoạt về kinh tế: Trong mộ t quố c gia có nhiều dâ n tộ c,
cá c mố i quan hệ kinh tế là cơ sở để liên kết cá c bộ phậ n, cá c thà nh viên củ a dâ n tộ c, nó
tạ o nên nền tả ng cho sự vữ ng chắ c củ a cộ ng đồ ng dâ n tộ c.
- Là cộng đồng có chung về ngôn ngữ: Trong quố c gia có nhiều dâ n tộ c, mỗ i dâ n tộ c có 1
ngô n ngữ riêng, có thể là chữ viết riêng trên cơ sở ngô n ngữ chung củ a quố c gia.
- Là một cộng đồng có chung lãnh thổ:
+ Mỗ i dâ n tộ c có 1 lã nh thổ riêng thố ng nhấ t, khô ng bị chia cắ t, lã nh thổ dâ n tộ c ổ n định
hơn nhiều so vớ i lã nh thổ bộ tộ c.
+ Trong trườ ng hợ p quố c gia có nhiều dâ n tộ c, lã nh thổ quố c gia bao gồ m lã nh thổ củ a
cá c dâ n tộ c thuộ c quố c gia ấ y hợ p thà nh.
- Dân tộc là một cộng đồng thống nhất về văn hóa, tâm lí, tính cách:
+ Vă n hó a củ a mỗ i dâ n tộ c là yếu tố đặ c biệt củ a sự liên kết cộ ng đồ ng
+ Mỗ i dâ n tộ c có tâ m lí, tính cá ch riêng, 1 quố c gia có nhiều dâ n tộ c, mỗ i dâ n tộ c có nét
tâ m lí riêng biểu hiện kết tinh trong đặ c thù củ a vă n hó a.
b. Cương lĩnh dân tộc của chủ nghĩa Mác-Lenin
- Các dân tộc hoàn toàn bình đẳng:
+ Là quyền thiêng liêng củ a mỗ i dâ n tộ c, cá c dâ n tộ c dù đô ng hay ít ngườ i, có trình độ
phá t triển cao hay thấ p đều có quyền lợ i và nghĩa vụ như nhau.
+ Bình đẳ ng giữ a cá c dâ n tộ c trướ c hết là xó a bỏ tình trạ ng dâ n tộ c nà y đặ t á ch nô dịch
lên dâ n tộ c khá c. Mặ t khá c, phả i khắ c phụ c sự chênh lệch trong sự phá t triển giữ a cá c
dâ n tộ c.
- Các dân tộc có quyền tự quyết:

+ Là quyền thiêng liêng củ a mỗ i dâ n tộ c, đó là quyền tự quyết định vậ n mệnh củ a dâ n tộ c

mình

+ Quyền dâ n tộ c tự quyết bao gồ m:

 Quyền tự do phâ n lậ p thà nh mộ t cộ ng đồ ng quố c gia dâ n tộ c độ c lậ p

8
 Giảng viên: TS. Thúy Thanh
 Quyền tự liên hiệp vớ i quố c gia dâ n tộ c khá c trên cơ sở bình đẳ ng để tạ o điều kiện
thuậ n lợ i cho sự phá t triển củ a quố c gia dâ n tộ c mình
- Liên hiệp công nhân tất cả các dân tộc: Tư tưở ng cơ bả n trong cương lĩnh dâ n tộ c củ a
cá c ĐCS, tư tưở ng nà y phả n á nh bả n chấ t quố c tế củ a phong trà o cô ng nhâ n, phả n á nh sự
thố ng nhấ t giữ a phong trà o giả i phó ng dâ n tộ c và giả i phó ng giai cấ p, đả m bả o cho phong
trà o dâ n tộ c có đủ sứ c mạ nh để già nh thắ ng lợ i.
2. Nguồn gốc, bản chất, chức năng của tôn giáo theo quan điểm của chủ nghĩa Mác-
Lenin
a. Khái niệm tôn giáo:
- Là mộ t hình thá i ý thứ c xã hộ i phả n á nh hoang đườ ng, hư ả o hiện thự c khá c quan và o
đầ u ó c con ngườ i qua sự phả n á nh đó cá c lự c lượ ng tự nhiên trở thà nh siêu nhiên, thầ n
bí.
- Là mộ t thự c thể xã hộ i vớ i cá c tô n giá o cụ thể: đạ o chính thố ng, đạ o Phậ t, đạ o Thiên
Chú a,… vớ i cá c tiêu chí cơ bả n: có đấ ng siêu nhiên, thầ n linh, thượ ng đế, hệ thố ng giá o
thuyết, biểu tượ ng tô n giá o và hệ thố ng cơ sở thờ tự .
b. Nguồn gốc của tôn giáo:
- Nhậ n thứ c tô n giá o: Ở giai đoạ n lịch sử nhấ t định, sự nhậ n thứ c củ a con ngườ i về tự
nhiên, xã hộ i và chính bả n thâ n mình là ngườ i có giớ i hạ n, khi mà khoả ng cá ch giữ a biết
và chưa biết vẫ n tồ n tạ i, khi mà nhữ ng điều mà khoa họ c chưa giả i thích đượ c thì nhữ ng
điều đó sẽ đượ c giả i thích theo tô n giá o.
- Kinh tế - xã hộ i:

+ Sự bấ t lự c củ a con ngườ i trong cuộ c đấ u tranh vớ i tự nhiên và xã hộ i để giả i quyết cá c

mụ c đích, nhu cầ u kinh tế - xã hộ i là nguyên nhâ n dẫ n tớ i sự ra đờ i củ a tô n giá o.

+ Khi xã hộ i xuấ t hiện giai cấ p là m cho cá c mỗ i quan hệ xã hộ i ngà y cà ng phứ c tạ p, sự

bầ n cù ng về kinh tế, nạ n á p bứ c về chính trị, cá c mố i quan hệ xã hộ i ngà y cà ng phứ c tạ p
dẫ n tớ i việc con ngườ i chịu tâ m lí trô ng chờ và o yếu tố tự nhiên, may rủ i.

- Tâ m lí: Vấ n đề ả nh hưở ng củ a yếu tố tâ m lí, tình cả m con ngườ i vớ i sư ra đờ i củ a tô n

giá o thườ ng xuấ t phá t từ sự sợ hã i mớ i sinh ra thầ n linh.
c. Bản chất:
- Là hình thá i ý thứ c xã hộ i phả n á nh hư ả o hiện thự c khá ch quan chứ a đự ng yếu tố tiêu
cự c, lạ c hậ u nhấ t định.
- Phả n á nh sự bế tắ c củ a con ngườ i trướ c tự nhiên, xã hộ i.
- Là mộ t hiện tượ ng xã hộ i - vă n hó a do con ngườ i sá ng tạ o ra.

9
 Giảng viên: TS. Thúy Thanh
- Thế giớ i quan duy tâ m có sự khá c biệt vớ i thế giớ i quan duy vậ t biện chứ ng.
d. Tính chất:
- Tính lịch sử : Là hiện tượ ng xã hộ i có tính lịch sử có nghĩa là có sự hình thà nh, tồ n tạ i và
phá t triển trong nhữ ng giai đoạ n lịch sử nhấ t định, nó có khả nă ng biến đổ i và thích nghi
vớ i nhiều chế độ chính trị - xã hộ i.
- Tính quầ n chú ng:
+ Là hiện tượ ng xã hộ i phổ biến ở cá c dâ n tộ c, cá c quố c gia
+ Khô ng chỉ thể hiện ở số lượ ng tín đồ đô ng đả o mà cò n thể hiện ở chỗ tô n giá o là nơi
sinh hoạ t vă n hó a tinh thầ n củ a mộ t bộ phậ n quầ n chú ng nhâ n dâ n.
- Tính chính trị:

+ Chỉ xuấ t hiện khi xã hộ i phâ n chia giai cấ p có sự đố i khá c về lợ i ích.

+ Chỉ xuấ t hiện khi giai cấ p thố ng trị sử dụ ng tô n giá o để phụ c vụ lợ i ích củ a giai cấ p
mình.

e. Chức năng của tôn giáo:

- Đền bù hư ả o
- Chứ c nă ng thế giớ i quan: giú p con ngườ i có nhữ ng nhậ n thứ c nhấ t định về thế giớ i
quan, về con ngườ i.
- Điều chỉnh hà nh vi
- Giao tiếp
- Liên kết cộ ng đồ ng
Câu 6: Trình bày vấn đề gia đình trong thời kì quá độ lên cnxh
1. Khái niệm, vị trí và chức năng của gia đình
a. Khái niệm gia đình:
- Là mộ t hình thứ c cộ ng đồ ng xã hộ i đặ c biệt đượ c hình thà nh, duy trì và củ ng cố trên cơ
sở hô n nhâ n và huyết thố ng.
b. Vị trí của gia đình trong xã hội:
- Gia đình là tế bà o củ a xã hộ i:
+ Gia đình có vai trò quyết định vớ i sự tồ n tạ i, vậ n độ ng và phá t triển củ a xã hộ i.
+ Vớ i việc sả n xuấ t ra tư liệu tiêu dù ng, sả n xuấ t, tá i sả n xuấ t ra con ngườ i, gia đình như
mộ t tế bà o tự nhiên, mộ t đơn vị cơ sở để tạ o nên cơ thể xã hộ i.
- Gia đình là cầ u nố i giữ a cá nhâ n và xã hộ i

10
 Giảng viên: TS. Thúy Thanh
+ Là cộ ng đồ ng xã hộ i đầ u tiên củ a con ngườ i, tuy nhiên mỗ i cá nhâ n khô ng chỉ số ng
trong tình cả m gia đình mà cò n có nhu cầ u quan hệ xã hộ i, quan hệ vớ i nhữ ng ngườ i
ngoà i gia đình.

+ Mặ t khá c, gia đình cũ ng là mộ t trong nhữ ng cộ ng đồ ng để xã hộ i tá c độ ng đến cá nhâ n.

- Xã hộ i là mô i trườ ng tồ n tạ i, phá t triển củ a gia đình: sự phá t triển củ a xã hộ i quy định

hình thứ c, tính chấ t, quy mô , kết cấ u, đặ c điểm củ a mố i quan hệ gia đình.
c. Chức năng:
- Tá i sả n xuấ t ra con ngườ i:

+ Là chứ c nă ng đặ c thù củ a gia đình khô ng mộ t cộ ng đồ ng nà o có thể thay thế.

+ Chứ c nă ng nà y khô ng chỉ thỏ a mã n tâ m sinh lí tự nhiên mà cò n đá p ứ ng nhu cầ u sứ c

lao độ ng củ a xã hộ i.

- Nuô i dưỡ ng, giá o dụ c con ngườ i:

+ Gia đình có trá ch nhiệm nuô i dưỡ ng, dạ y dỗ con cá i trở thà nh ngườ i có ích cho xã hộ i.

+ Chứ c nă ng nà y thể hiện tình cả m thiêng liêng, trá ch nhiệm cha mẹ vớ i con cá i đồ ng
thờ i thể hiện trá ch nhiệm củ a gia đình vớ i xã hộ i.

- Chứ c nă ng kinh tế, tổ chứ c tiêu dù ng:

+ Gia đình là mộ t đơn vị kinh tế tự chủ trong xã hộ i cũ ng như cá c đơn vị kinh tế khá c, gia
đình tham gia trự c tiếp và o quá trình sả n xuấ t và tá i sả n xuấ t tư liệu sả n xuấ t và tư liệu
tiêu dù ng.

+ Gia đình là đơn vị tiêu dù ng củ a xã hộ i.

- Thỏ a mã n nhu cầ u tâ m sinh lí, duy trì tình cả m gia đình: Chứ c nă ng thườ ng xuyên củ a
gia đình, bao gồ m thỏ a mã n nhu cầ u tình cả m, vă n hó a, tinh thầ n cho cá c thà nh viên, đả m
bả o câ n bằ ng tâ m lí, bả o vệ sứ c khỏ e.
2. Cơ sở xây dựng gia đình trong thời kì quá độ lên cnxh
a. Cơ sở chính trị - xã hội: Thiết lậ p chính quyền nhà nướ c củ a giai cấ p cô ng nhâ n và
nhâ n dâ n lao độ ng. Nhà nướ c xã hộ i chủ nghĩa vớ i tư cá ch là cơ sở việc xâ y dự ng gia đình
thể hiện rõ nét nhấ t ở hệ thố ng phá p luậ t, nhấ t là luậ t hô n nhâ n và gia đình.
b. Cơ sở kinh tế- xã hội: Sự phá t triển củ a lự c lượ ng sả n xuấ t tương ứ ng vớ i trình độ củ a
lự c lượ ng sả n xuấ t là quan hệ sả n xuấ t mớ i củ a xã hộ i xhcn.

11
 Giảng viên: TS. Thúy Thanh
c. Cơ sở văn hóa: Sự phá t triển củ a hệ thố ng giá o dụ c - đà o tạ o, khoa họ c - cô ng nghệ
gó p phầ n nâ ng cao trình độ dâ n trí, cung cấ p cho cá c thà nh viên gia đình kiến thứ c, nhậ n
thứ c mớ i là m nền tả ng cho việc hình thà nh nhữ ng giá trị chuẩ n mự c mớ i.
d. Chế độ hôn nhân tiến bộ:
- Dự a trên cơ sở tự nguyện dự a trên tình yêu nam nữ
- Bao gồ m quyền tự do li hô n khi tình yêu khô ng cò n
- Xuấ t phá t từ hô n nhâ n mộ t vợ - mộ t chồ ng, vợ chồ ng bình đẳ ng
- Bả o đả m về mặ t phá p lí

12