‫ملخص‬

‫الدرس الثاني‬

‫التفكري الناقد واإلعالم‬

 ‫رؼش‪ٝ‬ف اإلػالً‬

‫ٍجَ٘ػخ ٍِ قْ٘اد االرظبه اىَسزخذٍخ ف‪ّ ٜ‬شش االخجبس اٗ اىَؼيٍ٘بد‬

‫أٗ االػالّبد ٕٗ٘ ٗس‪ٞ‬يخ اجزَبػ‪ٞ‬خ سئ‪ٞ‬س‪ٞ‬خ ىيز٘اطو ٍغ اىجَٖ٘س‬
‫ػجش ٗسبئو اػالٍ‪ٞ‬خ ٍضو اىظذبفخ ٗاالراػخ ٗاىزيفض‪ُ٘ٝ‬‬
‫ٗاالػالً االىنزشّٗ‪ ٜ‬مبألّزشّذ ٗٗسبئو اىز٘اطو االجزَبػ‪0 ٜ‬‬
 ‫إَٔ‪ٞ‬خ اإلػالً ىيَجزَغ‬

‫ٍفًٖ٘ اىقش‪ٝ‬خ اىظغ‪ٞ‬شح أٗ اىقش‪ٝ‬خ اىنّ٘‪ٞ‬خ‬

‫ظٖش ٕزا اىَفًٖ٘ ٍغ اىؼبىٌ اىنْذ‪ٍ ٛ‬بسشبه ٍبميٕ٘بُ (‪،)1980-1911‬‬

‫ٗ‪ٝ‬ش‪ٞ‬ش ٕزا اىَفًٖ٘ إى‪ ٚ‬أُ اىؼبىٌ أطجخ ٍضو قش‪ٝ‬خ طغ‪ٞ‬شح ثفضو اىزقذً اىٖبئو‬
‫ف‪ ٜ‬رنْ٘ى٘ج‪ٞ‬ب اىَؼيٍ٘بد ٗٗسبئو االرظبالد‪ .‬ريل اىزط٘ساد اىز‪ ٜ‬قشثذ‬
‫اىَسبفبد ٗاخزظشد اىضٍِ‪.‬‬
‫االػالً ‪ٝ‬قً٘ ثأدٗاس ٕبٍخ ف‪ ٜ‬اىَجزَغ ٍْٖب رَن‪ ِٞ‬اىضقبفبد ٍِ اىزؼج‪ٞ‬ش ػِ‬
‫ّفسٖب‪ ،‬رشســ‪ٞ‬خ أسس اىزفبٌٕ ث‪ ِٞ‬اىشؼ٘ة ٗاىزؼبط‪ٗ ٜ‬اىذ٘اس‬
‫ث‪ ِٞ‬اىضقبفبد ‪ ،‬رجبٗص اىزظ٘ساد اىَْط‪ٞ‬خ اىَ٘سٗصخ‪ ،.‬رؼض‪ٝ‬ض سٗح اىزسبٍخ‬
‫ىزا رنَِ إَٔ‪ٞ‬خ اإلػالً ىيَجزَغ مجضء أسبس‪ ٜ‬ف‪ ٜ‬اىَجزَغ ‪0‬‬
 ‫دٗس اىزفن‪ٞ‬ش اىْبقذ ف‪ ٜ‬اىنشف ػِ إَٔ‪ٞ‬خ اإلػالً ف‪ ٜ‬اىَجزَغ‬

‫ػِ طش‪ٝ‬ق سَبد اىَفنش اىْبقذ‬

‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬

‫رضداد إَٔ‪ٞ‬خ اىزفن‪ٞ‬ش‬ ‫‪ٝ‬سبػذ اىَزيق‪ ٜ‬أُ‬ ‫‪ٝ‬سبػذ اىَزيق‪ ٜ‬ػي‪ٚ‬‬ ‫‪ٝ‬سبػذ اىزفن‪ٞ‬ش اىْبقذ‬
‫اىْبقذ ف‪ ٜ‬اىزؼبٍو ٍغ‬ ‫‪ٝ‬نُ٘ ٍزيق‪ٞ‬ب ً إ‪ٝ‬جبث‪ٞ‬بً‪،‬‬ ‫فشص اىَ٘اد اإلػالٍ‪ٞ‬خ‬ ‫ف‪ ٜ‬ثْبء اى٘ػ‪ٜ‬‬
‫ٗسبئو اإلػالً‪،‬‬ ‫قبدسا ً ػي‪ ٚ‬اّزقبء‬ ‫ث‪ٍ ِٞ‬ب ٕ٘ ( سيج‪ٜ‬‬ ‫االػالٍ‪ ٗ ٜ‬ػي‪ٚ‬‬
‫ٗضشٗسح رفؼ‪ٞ‬و ٕزٓ‬ ‫اىَضَُ٘ اإلػالٍ‪ٜ‬‬ ‫ٗسد‪ٛ‬ء )‪ٍٗ ،‬ب ٕ٘‬ ‫رجْت فخ اىزضي‪ٞ‬و‬
‫اىَٖبسح‬ ‫ٗرذي‪ٞ‬ئ ٗرق٘‪.َٔٝ‬‬ ‫( إ‪ٝ‬جبث‪ّٗ ٜ‬بفغ )‪،‬‬ ‫اإلػالٍ‪ٗ ،ٜ‬اإلصبسح‬
‫ٗاسزخذاٍٖب‪ ،‬ف‪ٜ‬‬ ‫ٍٗب ( ث‪َْٖٞ‬ب )‪.‬‬ ‫اإلػالٍ‪ٞ‬خ‪ٗ ،‬اىزسٌَ‬
‫دبىخ اىذشٗة‪،‬‬ ‫اإلػالٍ‪.ٜ‬‬
‫ٗاىظشاػبد‪،‬‬
‫ٗاألصٍبد‪..‬‬
 ‫اىنشف ػِ ٍغبىطبد ٗسبئو اإلػالً اىَنز٘ثخ ٗاىَشئ‪ٞ‬خ‪.‬‬

‫ٍفًٖ٘ اىَغبىطخ‬

‫رقذً ٍؼيٍ٘بد غ‪ٞ‬ش طذ‪ٞ‬ذخ أٗ رقذً ثطش‪ٝ‬قخ صائفخ ثٖذف اإلقْبع‬

‫ثفنشح ٍؼ‪ْٞ‬خ ‪0‬‬

‫اٍضيخ اىنشف ػِ ٍغبىطبد ٗسبئو اإلػالً اىَنز٘ثخ ٗاىَشئ‪ٞ‬خ‪.‬‬

‫اىذػب‪ٝ‬خ ‪propaganda‬‬
‫رؼْ‪ّ ٜ‬شش اىَؼيٍ٘بد ثطش‪ٝ‬قخ ٍ٘جٖخ ػجش ٍجَ٘ػخ ٍِ اىشسبئو ثٖذف‬
‫اىزأص‪ٞ‬ش ف‪ ٜ‬آساء ٗسي٘ك ٍٗفبٕ‪ ٌٞ‬أمجش ػذد ٍِ األشخبص‪.‬‬
 ‫اىنشف ػِ ٍغبىطبد ٗسبئو اإلػالً اىَنز٘ثخ ٗاىَشئ‪ٞ‬خ‪.‬‬

‫‪ٝ‬زَ‪ٞ‬ض اإلػالً اىَؼبطش ثَب ‪ٝ‬ي‪:ٜ‬‬

‫رقذ‪ٍ ٌٝ‬ؼط‪ٞ‬بد ٍززبى‪ٞ‬خ دُٗ رذي‪ٞ‬و‪.‬‬

‫سشػخ رذفق اىَؼيٍ٘بد‪.‬‬
‫مو ٍؼيٍ٘خ ريغ‪ٍ ٜ‬ب سجقٖب‪.‬‬
‫ال ‪ٝ‬ؼط‪ ٜ‬اىَزيق‪ٗ ٜ‬قزب ىيفٌٖ‪.‬‬
‫ارظبه دُٗ ر٘اطو‪.‬‬
‫أٍضيــخ‪ّ :‬شــشاد األخجبس ال رؼط‪ٗ ٜ‬قزــب ىيفٌٖ‬
‫‪ /‬اىزغط‪ٞ‬خ اىظذف‪ٞ‬ــخ ىيْضاػــبد رؼَــذ ىيَغبىطــخ‬
‫‪ /‬اىخيظ ث‪ ِٞ‬إزَبٍبد ٍزجب‪ْٝ‬خ‬
 ‫اىنشف ػِ ٍغبىطبد ٗسبئو اإلػالً اىَنز٘ثخ ٗاىَشئ‪ٞ‬خ‪.‬‬

‫اىطش‪ٝ‬قخ اىَؼزَذح ف‪ ٜ‬اخز‪ٞ‬بس األخجبس ف‪ ٜ‬اىؼذ‪ٝ‬ذ ٍِ ٗسبئو اإلػالً‪.‬‬

‫رذاس اىزغط‪ٞ‬خ اإلخجبس‪ٝ‬خ اىسبئذح ػي‪ٍ ٚ‬سز٘‪ ٙ‬اىؼبىٌ ف‪ ٜ‬اىغبىت ٗفقًب‬

‫ىيَجبدا اىزبى‪ٞ‬خ‪:‬‬
‫& طشح اىذقبئق اىز‪ ٜ‬رذػٌ سأ‪ ٛ‬اىَذطخ اىزي‪ٞ‬فض‪ّٞ٘ٝ‬خ ٗدجت اىذقبئق‬
‫اىز‪ ٜ‬ال رذػٌ سأ‪ٖٝ‬ب ٗر٘جٖٖب ‪0‬‬
‫& ٕزٓ اىذٗه طذ‪ٝ‬قخ ىْب‪ٗ ،‬ثْبء ػي‪ ،ٔٞ‬فٖ‪ ٜ‬رسزذق اىَذح‪.‬‬
‫& ٕزٓ اىذٗه ى‪ٞ‬سذ طذ‪ٝ‬قخ ىْب‪ٗ ،‬ثْبء ػي‪ ،ٔٞ‬فٖ‪ ٜ‬رسزذق اىْقذ‪0‬‬
‫& األدذاس األمضش رش٘‪ٝ‬قًب أٗ إصبسح ٕ‪ ٜ‬إٌٔ اىؼْبٗ‪ ِٝ‬اإلخجبس‪ٝ‬خ‪.‬‬
 ‫م‪ٞ‬ف ‪ٝ‬نشف اىزفن‪ٞ‬ش اىْبقذ ػِ ٍغبىطبد ٗسبئو اإلػالً‬
‫اىَنز٘ثخ ٗاىَشئ‪ٞ‬خ‪.‬‬

‫ػِ طش‪ٝ‬ق ٍٖبساد اىزفن‪ٞ‬ش اىْبقذ ( اىزفس‪ٞ‬ش ‪ ،‬اىزذي‪ٞ‬و ‪ ،‬اىزق‪ ،ٌٞٞ‬اىز٘ض‪ٞ‬خ‪،‬‬

‫االسزذاله ‪ ،‬اىزْظ‪ ٌٞ‬اىزار‪) ٜ‬‬

‫خظبئض اىَزبثغ اىْبقذ ىألخجبس‬

‫& اىزؼشف ػي‪ ٚ‬اىزذ‪ٞ‬ض‪.‬‬

‫& امزشبف اىخيف‪ٞ‬خ اىفنش‪ٝ‬خ ٗاىَ‪ٞ‬و اىفنش‪.ٛ‬‬
‫& اىزفطِ ىيذػب‪ٝ‬خ اىنبرثخ‪.‬‬
‫& إدساك ٍب ‪ٝ‬جت اســزنَبىٔ أٗ رؼذ‪ٝ‬ئ أٗ رظذ‪ٞ‬ذٔ ف‪َٞ‬ب ‪ٝ‬ؼشع‪ .‬مشف‬
‫اىَغبىطبد‬
 ‫أٍضيخ ػي‪ ٚ‬دٗس اىزفن‪ٞ‬ش اىْبقذ ف‪ٜ‬‬
‫اىنشف ػِ ٍغبىطبد ٗسبئو اإلػالً اىَنز٘ثخ ٗاىَشئ‪ٞ‬خ‪.‬‬
 ‫م‪ٞ‬ف افذض ٍب ‪ٝ‬شد ٍِ ٗسبئو اإلػالً اىَنز٘ثخ ٗاىَشئ‪ٞ‬خ‪.‬‬

‫ػِ طش‪ٝ‬ق األسئيخ اىْقذ‪ٝ‬خ ىيشسبىخ اإلػالٍ‪ٞ‬خ (أدٗاد االسزفٖبً )‬

‫ط‪ٞ‬غخ الصٗ‪ٝ‬و‪lasswell formula :‬‬

‫ٍِ؟‬
‫ٍِ ٍؼذ اىخجش ٍٗظذسح؟‬
‫ٕو ٕ٘ جٖخ دنٍ٘‪ٞ‬خ؟ أٗ دسبة ٍ٘صق؟ أٗ ٍظذس ٍجٖ٘ه؟‬
‫( فشد اٗ ٍجَ٘ػخ ) ( شخظ‪ٞ‬خ ٍشٖ٘سح اٗ ٍغَ٘سح )‬

‫ٍبرا ‪ٝ‬ق٘ه ؟‬
‫ٍب اىز‪ٝ ٛ‬ش‪ٝ‬ذ إ‪ٝ‬ظبىٔ ٍِ ٍذز٘‪ٍٗ ٙ‬ضَُ٘؟‬
‫رأمذ ٍِ اىَذز٘‪ٍٗ ٙ‬ضَُ٘ اىشسبىخ ػجش رظفخ اىَ٘قغ‬
‫اىشسَ‪ٗ ،ٜ‬ى‪ٞ‬س ػجش اىشٗاثظ اىَشسيخ‪.‬‬
‫ٕو ٕ‪ ٜ‬سسبىخ رشٗ‪ٝ‬ج‪ٞ‬خ ىسيؼخ أٗ ٍْزج ٍب؟‬
 ‫م‪ٞ‬ف افذض ٍب ‪ٝ‬شد ٍِ ٗسبئو اإلػالً اىَنز٘ثخ ٗاىَشئ‪ٞ‬خ‪.‬‬

‫ثأ‪ٝ‬خ ٗس‪ٞ‬يخ؟‬
‫ٍب اى٘س‪ٞ‬يخ اىز‪ْٝ ٜ‬قو ث٘اسطٖب اىخجش؟‬
‫ٍِ خاله ٍْظبد االػالٍ‪ ٜ‬اىشقَ‪ ٜ‬اىجذ‪ٝ‬ذ ٍضــو اىَ٘اقــغ اإلخجبس‪ٝ‬خ‬
‫أً ثشاٍج اىز٘اطــو االجزَبػ‪» ٜ‬اىس٘ش‪ٞ‬به ٍ‪ٞ‬ذ‪ٝ‬ب‪0‬‬

‫ىَِ؟ ٍِ اىَسزٖذف ٍِ اىخجش؟‬

‫ثشأ‪ٝ‬ل‪ٍ ،‬ب اىٖذف ٍِ اىخجش؟ (خجش سسَ‪ ٍِ ٜ‬جٖخ سسَ‪ٞ‬خ‪-‬‬
‫ر٘ػ٘‪ -ٛ‬رس٘‪ٝ‬ق‪ -ٜ‬خجش ٍضيو‪ -‬شبئؼخ‪)...‬‬
‫ىفئخ مجبس اىســِ؟ أٗ اىشــجبة؟ أٗ اىشجبه؟ أٗ اىْســبء؟ ٗأ‪ٛ‬‬
‫األػَبس رسزٖذف؟ ‪ٗ ...‬غ‪ٞ‬شٕب‪.‬‬
‫ثأ‪ ٛ‬رأص‪ٞ‬ش؟‬
‫ٍب اىزأص‪ٞ‬ش اىَز٘قغ ف‪ ٜ‬اىَشبٕذ ٗاىَيزق‪ٍٗ ٜ‬ظذس اىخجش؟‬
‫ٕو دقق ٍظــذس اىخجش اىْجبح اىَخطظ ىــٔ؟ أً ىــٌ ‪ٝ‬ذقــق اىخجش‬
‫اىٖــذف ٍْٔ فــ‪ ٜ‬اىزأص‪ٞ‬ش ف‪ ٜ‬اىَســزٖيل؟ ٕو فقذ اىَظذس ٍظذاق‪ٞ‬زٔ‬
‫ىذ‪ ٙ‬اىَشبٕذ ٗاىَزيق‪ٜ‬؟‬
 ‫ٍ٘قف اىَفنش اىْبقذ ٍِ ٗسبئو االػالً ٗاىز٘اطو االجزَبػ‪.ٜ‬‬

‫ٗسبئو االػيٌ اٍب أُ رخزظش ٍِ اىخجش ىزَٖ‪ٞ‬ش اىخجش اٗ رقذً ص‪ٝ‬بدح ػِ‬
‫اىخجش االطي‪ ٜ‬ىإلصبسح ٍْٖٗب رنضش ىيشبئؼبد ٕٗ‪ ٜ‬ىٖب دٗس خط‪ٞ‬ش ‪ٝ‬ؤصش ف‪ٜ‬‬
‫ضب ٗال س‪َٞ‬ب ف‪ ٜ‬أصْبء اىذشٗة‬ ‫اىشأ‪ ٛ‬اىؼبً ٗف‪ ٜ‬األٍِ اى٘طْ‪ ٜ‬أ‪ً ٝ‬‬
‫ٗاألصٍبد‪ٕٗ ،‬زٓ اىخط٘سح رزأر‪ ٚ‬ىنّٖ٘ب رخبطت ػق٘الً قذ ال رَزيل ٍٖبساد‬
‫اىزفن‪ٞ‬ش اىْبقذ‪ ،‬ىزا فئُ ّشش اىشبئؼبد جش‪َٝ‬خ ‪ٝ‬ؼبقت ػي‪ٖٞ‬ب اىقبُّ٘‪.‬‬
‫ىزا الثذ ٍِ اىزَٖو ٗرذش‪ ٛ‬اىذق‪ٞ‬قخ ٗاىجذش ػِ اىَظذس ‪0‬‬
‫مت حبمد اهلل‪00‬‬