ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

Μ. Ροβίθης
Καθηγητής Εφαρμογών
Σχολής ΕΥΠ, τμήματος Νοσηλευτικής
ΤΕΙ Κρήτης

ΠΗΓΕΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΓΝΩΣΗΣ

1. ΠΑΡΑΔΟΣΗ
2. ΕΙΔΙΚΟΙ
3. ΜΕΘΟΔΟΣ ΕΜΠΕΙΡΙΑΣ - ΔΟΚΙΜΗΣ ΚΑΙ ΠΛΑΝΗΣ
4. ΜΕΘΟΔΟΣ ΤΗΣ ΛΟΓΙΚΗΣ ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΣΗΣ (ΕΠΑΓΩΓΙΚΗ ανάπτυξη
γενικεύσεων
από συγκεκριμένη παρατήρηση, ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ, ανάπτυξη συγκεκριμένων
προβλέψεων από γενικές αρχές)

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ – ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΟ

ΑΥΤΟΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

 Εφαρμογή της επιστημονικής προσέγγισης αποτελεί η Επιστημονική Έρευνα.

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΕΙΝΑΙ Η ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΕΝΌΣ

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΣ ΠΟΥ ΠΡΟΕΚΥΨΕ ΩΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΗΣ
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗΣ ΜΕ ΣΚΟΠΟ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΓΝΩΣΗΣ ΓΙΑ ΕΝΑ
ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ

ΣΚΟΠΟΙ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ

ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ

ΕΞΗΓΗΣΗ

ΠΡΟΒΛΕΨΗ ΚΑΙ
ΕΛΕΓΧΟΣ

1
 Έρευνα

ΒΑΣΙΚΗ : Σκοπός η συλλογή εμπειρικών Παρατηρήσεων ώστε να χρησιμοποιηθούν

για την ανάπτυξη μίας θεωρίας ή την συγκέντρωση πληροφοριών. Ο σχεδιασμός της
δεν έχει σκοπό να επιλύσει άμεσα ερευνητικά προβλήματα αλλά κυρίως
να διευρύνει την υπάρχουσα γνωστική βάση

ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ: Σκοπός η εύρεση λύσεων σε άμεσα και υπαρκτά προβλήματα

με άλλα λόγια θα μπορούσε να οριστεί ως ο επιστημονικός σχεδιασμός για την
μείωση προβλημάτων με την αλλαγή μίας δεδομένης κατάστασης.

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟΙ ΣΚΟΠΟΙ ΚΑΙ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

ΣΚΟΠΟΣ ΕΙΔΟΣ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΣ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΕΡΕΥΝΑΣ

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Πόσο διαδεδομένο είναι το
φαινόμενο; Ποια είναι τα
χαρακτηριστικά του; Ποια είναι η
διαδικασία με την οποία γίνεται
αντιληπτό το φαινόμενο;
ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ Ποια είναι η φύση του φαινομένου;
Τι ακριβώς συμβαίνει; Ποιοι
παράγοντες σχετίζονται με το
φαινόμενο;
ΕΞΗΓΗΣΗ Ποια είναι η αιτία για την
δημιουργία του φαινομένου; Τι
σημαίνει η εμφάνιση του
φαινομένου; Γιατί υπάρχει το
φαινόμενο αυτό;
ΠΡΟΒΛΕΨΗ - ΕΛΕΓΧΟΣ Εάν συμβαίνει το φαινόμενο Α θα
ακολουθήσει το φαινόμενο Β;
Μπορεί η εμφάνιση του φαινομένου
να ελεγχθεί; Θα μπορούσε μία
παρέμβαση Α να οδηγήσει σε
αλλαγή και εμφάνιση επιθυμητού
αποτελέσματος;
Ποια είναι η κατηγοριοποίηση των
δραστηριοτήτων για μία νοσηλεία
κατ’ οίκον ενός ασθενή με AIDS;
Και ποιο το κόστος της μη
πληρωμένης φροντίδας με όρους
αγοράς; (Ward & Brown 1994)
Τι είδους πληροφορίες
χρησιμοποιούν οι ειδικευμένες
κλινικές νοσηλεύτριες και με ποιο
τρόπο τις ενσωματώνουν στη λήψη
κλινικών αποφάσεων; (Fonteyn &
Grobe, 1994)
Ποιοι είναι οι παράγοντες που
καθορίζουν τα συμπτώματα που
σχετίζονται με την εμφάνιση της
έμμηνου ρύσης στις γυναίκες;
(Mitchell, Woods & Lentz, 1994)
Ποιος είναι ο συνδυασμός
παραγόντων που θα μπορούσε να
προβλέψει την ανάπτυξη υγιών
συμπεριφορών σε άτομα με
μαθησιακές δυσκολίες;
(Stuifbergen & Becker 1994)

2
ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΩΝ ΜΕΘΟΔΩΝ

ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΚΑΜΜΙΑ ΕΡΕΥΝΑ ΠΟΥ Ο ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΝΑ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΕΙ ΩΣ ΤΕΛΕΙΟΣ

ΟΙ ΚΑΛΥΤΕΡΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΙΝΑΙ ΣΥΝΗΘΩΣ ΧΡΟΝΟΒΟΡΕΣ ΚΑΙ ΔΑΠΑΝΗΡΕΣ

ΚAΘΕ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΩΤΗΣΗ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΤΕΘΕΙ ΜΕ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟ ΤΡΟΠΟ

ΑΠΑΙΤΗΣΗ ΓΙΑ ΕΠΑΛΗΘΕΥΣΗ ΕΡΕΥΝΩΝ

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟΔΕΚΤΟ ΝΑ ΜΕΛΕΤΑΤΑΙ (ΤΙ ΕΙΔΟΥΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΙ

ΣΕ ΠΟΙΑ ΗΘΙΚΑ ΠΛΑΙΣΙΑ)

ΠΟΛΥΠΛΟΚΟΤΗΤΑ ΣΤΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΦΥΣΗΣ

(PHENOMENOLOGY / SCIENTIFIC APPROACH)

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΜΕΤΡΗΣΗΣ

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΕΛΕΓΧΟΥ – ΣΥΓΧΥΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ

ΠΟΣΟΤΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ (QUANTITATIVE RESEARCH)

Επικεντρώνονται σε σχετικά μικρό αριθμό συγκεκριμένων εννοιών

Ξεκινούν βασισμένες πάνω σε προϋπάρχουσες ιδέες για το πώς οι έννοιες

Αυτές μπορούν να συνδέονται μεταξύ τους

Χρησιμοποιούν δομημένες διαδικασίες και εργαλεία συγκέντρωσης πληροφοριών

Δίνουν έμφαση στην αντικειμενικότητα όσον αφορά στη συλλογή και ανάλυση
Των πληροφοριών

Αναλύουν αριθμητικά δεδομένα με την χρήση στατιστικών μεθόδων

3
 ΒΑΣΙΚΗ ΟΡΟΛΟΓΙΑ ΣΤΗΝ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

Η ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ

Οι Ερευνητικές μελέτες με ανθρώπους συμπεριλαμβάνουν δύο ομάδες ατόμων

αυτούς που πραγματοποιούν την έρευνα και αυτούς τους οποίους οι έρευνες
μελετούν. Τα υπό μελέτη άτομα ονομάζονται υποκείμενα της έρευνας ή
συμμετέχοντες.
Το άτομο που αναλαμβάνει να πραγματοποιήσει τη μελέτη λέγεται ερευνητής.
εάν μία μελέτη πραγματοποιείται από ομάδα ατόμων τότε μιλάμε για κύριο
ερευνητή και για βοηθούς ερευνητές.

Επιστημονικές Έννοιες, προτάσεις και θεωρίες

Παραδείγματα:
Έννοιες: φροντίδα ασθενή -πόνος-συναισθηματική διαταραχή
Προτάσεις: αυτοφροντίδα – εξατομικευμένη φροντίδα

Θεωρίες: δομημένη γενίκευση που αναφέρεται στην συστηματική εξήγηση

συσχετισμών ανάμεσα σε φαινόμενα.
Δομικά στοιχεία της θεωρίας αποτελούν οι έννοιες και προτάσεις (concepts –
constructs)

ΠΟΙΟΤΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ (QUALITATIVE RESEARCH)

Οι μελέτες αυτές δίνουν έμφαση στη δυναμική ολιστική και ατομική φύση φαινομένων
αποτέλεσμα της ανθρώπινης εμπειρίας και έχουν ως σκοπό να συλλάβουν την συνολική
εικόνα των φαινομένων αυτών μέσα από την αντίληψη των ατόμων που βιώνουν τα
φαινόμενα αυτά.

Επιδιώκουν την κατανόηση του όλου ενός φαινομένου και όχι των μερών του

Βασίζονται κυρίως στη σημασία της εμπλοκής του ανθρώπινου παράγοντα στις
συνθήκες και στα γεγονότα παρά στην εμπλοκή του ίδιου του ερευνητή

Συγκεντρώνουν πληροφορίες χωρίς την χρήση δομημένων εργαλείων

Δεν γίνεται καμία προσπάθεια ελέγχου της ερευνητικής διαδικασίας

Προσπάθεια να επικεντρωθούν στην υποκειμενικότητα ως μέσο κατανόησης

της συμμετοχής της ανθρώπινης εμπειρίας στο υπό μελέτη φαινόμενο

Ανάλυση αφηγηματικών πληροφοριών με διαισθητικά οργανωμένη διαδικασία.

ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΟΣ – ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΣ ΟΡΙΣΜΟΣ ΕΝΝΟΙΑΣ

 Ο εννοιολογικός ορισμός (conceptual defintion) μιας έννοιας αναφέρεται σε

ένα περισσότερο αφαιρετικό επίπεδο, είναι περισσότερο εκτενής και
περιλαμβάνει όλες τις σημασίες που πιθανό να συνδέονται με την έννοια
αυτή.
 Ο θεωρητικός ορισμός (theoretical definition) αποδίδει το γενικό νόημα
(σημασία) της έννοιας με βάση μια συγκεκριμένη θεωρία και υποδηλώνει
εμπειρικούς δείκτες.
?Στη βιβλιογραφία οι όροι εννοιολογικός και θεωρητικός ορισμός τις περισσότερες
φορές χρησιμοποιούνται εναλλακτικά.

4
ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΣ ΟΡΙΣΜΟΣ ΕΝΝΟΙΑΣ

O λειτουργικός ορισμός (operational definition) μιας έννοιας υποδεικνύει τις

συγκεκριμένες δραστηριότητες ή τις λειτουργίες που είναι απαραίτητες (δηλαδή το
πώς) για τη μέτρηση μιας συγκεκριμένης μεταβλητής.
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ
 Εννοιολογικός ορισμός πόνου: πόνος είναι μια δυσάρεστη αισθητηριακή και
συναισθηματική εμπειρία.
 Λειτουργικός ορισμός πόνου: Βαθμολογία με βάση συγκεκριμένο
ερωτηματολόγιο που περιλαμβάνει 12 αισθητηριακούς και 15
συναισθηματικούς δείκτες που αξιολογούνται με τη χρήση μιας οπτικής
αναλογικής κλίμακας.

ΜΕΤΑΒΛΗΤΕΣ

Μέσα στα πλαίσια μία ερευνητικής διαδικασίας πολλές φορές οι έννοιες,

αναφέρονται ως μεταβλητές.
Όπως η ίδια η λέξη δηλώνει μεταβλητή είναι κάτι που μεταβάλλεται.
το βάρος του σώματος το ύψος, η θερμοκρασία του σώματος τα επίπεδα
προ-εγχειρητικού άγχους είναι όλα μεταβλητές, διότι διαφέρουν ή μεταβάλλονται
από άτομο σε άτομο.
Στην πραγματικότητα κάθε χαρακτηριστικό ατόμων ή περιβάλλοντος αποτελεί μία
μεταβλητή.
Η έρευνα έχει ως σκοπό να κατανοήσει πως ή γιατί υπάρχουν αυτές οι διαφορές και
να ερμηνεύσει πως οι διαφορές σε μία μεταβλητή σχετίζονται με διαφορές σε μία
άλλη μεταβλητή.

ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ ΚΑΠΝΙΣΜΑ

ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗ
ΘΑΛΛΑΣΙΑ ΡΕΥΜΑΤΑ ΚΛΙΜΑ
ΣΕΙΣΜΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΔΙΑΣΤΡΩΜΑΤΩΣΗ

Μεταβλητή: Κάθε ποιοτικό ή ποσοτικό χαρακτηριστικό που µπορεί να

µετρηθεί

•􀂃 Οι µεταβλητές µπορεί να συγκριθούν και να συσχετιστούν µεταξύ τους

•􀂃 Έχουν µια κλίµακα µέτρησης

•􀂃 Εξ’ ορισµού η µεταβλητή υπόκειται σε αλλαγή (µεταβολή) τιµών

5
 ΠΟΣΟΤΙΚΕΣ
ΜΕΤΑΒΛΗΤΕΣ

Επιδέχονται μέτρηση και οι τιμές

τους εκφράζονται με αριθμούς.
ΠΟΙΟΤΙΚΕΣ Π.χ μισθοί δημοσίων υπαλλήλων,
Ύψος, βάρος κοκ
Δεν είναι δυνατόν να μετρηθούν &
τις εκφράζομε με λέξεις όπως:
Άγαμος, έγγαμος, άνδρας, γυναίκα

ΣΥΝΕΧΕΙΣ (continuous variables) ΔΙΑΚΡΙΤΕΣ (discrete variables) ή

ΚΑΤΗΓΟΡΙΚΕΣ (Categorical)
Είναι οι μεταβλητές που μπορούν Είναι οι μεταβλητές οι οποίες μπορούν να
να πάρουν όλες τις τιμές ενός πάρουν μόνο μεμονωμένες τιμές
διαστήματος Π.χ ο αριθμός των μελών μίας οικογένειας,
Π.χ θερμοκρασία, βάρος σώματος, Ο ετήσιος αριθμός τροχαίων ατυχημάτων,
ηλικία το φύλο, ομάδα αίματος

ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΕΣ ΜΕΤΑΒΛΗΤΕΣ ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΕΣ ΜΕΤΑΒΛΗΤΕΣ

(Independent variables)
Είναι οι μεταβλητές οι οποίες αποτελούν
την υποθετική αιτία που προκαλεί
μεταβλητότητα (υποτιθέμενο αποτέλεσμα)
σε ποιοτικό ή ποσοτικό χαρακτηριστικό
(εξαρτημένη μεταβλητή)
(Dependent variables)
Είναι οι μεταβλητές για τις οποίες
Ο ερευνητής ενδιαφέρεται να εξηγήσει,
να κατανοήσει ή να προβλέψει.

Βελτιώνει το φάρμακο Χ την Ψ ασθένεια;

Η Χ νοσηλευτική παρέμβαση μειώνει

τον χρόνο αποκατάστασης των ασθενών;

Το κάπνισμα σχετίζεται με την εμφάνιση

Βρογχογενούς καρκίνου του πνεύμονα;

Οι όροι εξαρτημένη – ανεξάρτητη μεταβλητή κυρίως χρησιμοποιούνται για να τονίσουν

κατεύθυνση επίδρασης παρά αιτιολογική συσχέτιση πχ ένας ερευνητής μελετά την
συμπεριφορά των νοσηλευτριών απέναντι στο φαινόμενο της έκτρωσης και βρίσκει
ότι οι μεγαλύτερες σε ηλικία νοσηλεύτριες είναι περισσότερο αρνητικές σε αυτό από ότι
οι νεότερες. Ίσως ο ερευνητής να είναι απρόθυμος να αναφέρει ότι η ηλικία αποτελεί αιτία
διαμόρφωσης συμπεριφοράς. Παρόλα αυτά η κατεύθυνση της επίδρασης από την ηλικία
στην συμπεριφορά υπάρχει. Άρα θα μπορούσε να αναφερθεί εννοιολογικά στην κατεύθυνση
αυτή αναφέροντας τις συμπεριφορές για το φαινόμενο της έκτρωσης ως εξαρτημένη μεταβλητή
και την ηλικία ως ανεξάρτητη μεταβλητή.

6
Μία μεταβλητή που είναι εξαρτημένη σε μία μελέτη σε άλλη μελέτη μπορεί να είναι
Ανεξάρτητη.

Τα θρησκευτικό υπόβαθρο των νοσηλευτών (ανεξάρτητη μεταβλητή), έχει

επίδραση στην συμπεριφορά τους απέναντι στον θάνατο ;
(εξαρτημένη μεταβλητή)

Σε ποιο βαθμό η συμπεριφορά των νοσηλευτών απέναντι στον θάνατο

(ανεξάρτητη μεταβλητή) επηρεάζει τον τρόπο εργασίας και παρέμβασης
των νοσηλευτών; (εξαρτημένη μεταβλητή)

Μία μελέτη μπορεί να εξετάζει την υποθετική επίδραση πολλών ανεξάρτητων

μεταβλητών σε πολλές εξαρτημένες μεταβλητές

Το εργασιακό άγχος, το φύλο και η επαγγελματική προϋπηρεσία των νοσηλευτών

επηρεάζουν την διατροφή και την υιοθέτηση υγιών συμπεριφορών των
Νοσηλευτών;

Ερευνητικό ερώτημα Ανεξάρτητη μεταβλητή Εξαρτημένη μεταβλητή

Χορηγούν οι νοσηλευτές Φύλο ασθενών Ποσότητα ναρκωτικών
μεγαλύτερη ποσότητα ουσιών
ναρκωτικών ουσιών
στους άνδρες ασθενείς
από ότι στις γυναίκες;
Ποια είναι η επίδραση της Αποδοχή ασκήσεων / μη Αποτέλεσμα γέννας
δεκτικότητας των αποδοχή
γυναικών στο να
ακολουθήσουν οδηγίες
ασκήσεων κατά τον τρίτο
μήνα της εγκυμοσύνης
τους στην έκβαση της
γέννας;
Χαλάρωση και μουσική Χαλάρωση - μουσική Μετεγχειρητικός πόνος
ως μέσο για την μείωση
του μετεγχειρητικού
πόνου
Άγχος και εργασιακές Εργασιακές σχέσεις Άγχος
σχέσεις στο
Νοσοκομειακό
περιβάλλον

7
 ΠΟΣΟΤΙΚΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ

Αυστηρά και ακριβή εργαλεία μετρήσεων

Αντιπροσωπευτικό δείγμα
Ελεγχόμενο ερευνητικό πλαίσιο

Μέθοδος λογικής αιτιολόγησης

Η ερευνητική διαδικασία περιλαμβάνει συγκεκριμένα βήματα τα οποία

αναπτύσσονται με σχολαστική λεπτομέρεια και έχουν λογική σύνδεση μεταξύ
τους.

ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ
ΜΕΤΡΗΣΗ ΕΛΕΓΧΟΣ ΓΙΑ ΣΦΑΛΜΑΤΑ
ΔΕΙΓΜΑ ΚΑΙ ΑΔΥΝΑΜΙΕΣ
ΣΥΛΛΟΓΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ
ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ

ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑ - ΕΓΚΥΡΟΤΗΤΑ

ΕΛΕΓΧΟΣ ΣΤΙΣ ΠΟΣΟΤΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ

Περιλαμβάνει κανόνες που θέτονται από τον ερευνητή για να μειωθεί η

πιθανότητα σφάλματος και έτσι να αυξηθεί η πιθανότητα τα αποτελέσματα της
μελέτης να είναι έγκυρα και αξιόπιστα.
Οι κανόνες που ορίζονται από τον ερευνητή αναφέρονται ως σχεδιασμός της
Μελέτης.
Μέσα από τον έλεγχο ο ερευνητής μπορεί να μειώσει την επίδραση εξωτερικών
παραγόντων – μεταβλητών.
Ο έλεγχος των μεταβλητών επιτρέπει στον ερευνητή να καθορίσει επακριβώς τις
συσχετίσεις που υπάρχουν μεταξύ των μεταβλητών της μελέτης και να εξετάσει
την επίδραση που μπορεί να έχει μία μεταβλητή σε μία άλλη.

8
 ΕΙΔΗ ΕΡΕΥΝΩΝ

ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΕΣ (EXPERIMENTAL) ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗΣ

(OBSERVATIONAL
NON EXPERIMENTAL)
ΕΡΕΥΝΕΣ ΠΕΔΙΟΥ
(FIELD STUDIES)

ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ (CLINICAL TRIALS)

ΠΕΡΙΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΛΥΤΙΚΕΣ

ΕΡΕΥΝΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΕΠΙΠΟΛΑΣΜΟΥ

ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΕΣ

ΑΣΘΕΝΩΝ- ΜΑΡΤΥΡΩΝ

ΤΑ ΒΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΟΣΟΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

Γ. ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΦΑΣΗ
 Συλλογή δεδομένων
 Επεξεργασία των δεδομένων για ανάλυση
Δ. ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΦΑΣΗ
 Στατιστική ανάλυση δεδομένων
 Ερμηνεία αποτελεσμάτων
Ε. ΦΑΣΗ ΔΙΑΧΥΣΗΣ
 Επικοινωνία των ευρημάτων
 Κριτική
 Εφαρμογή/χρήση των ευρημάτων

ΠΟΙΟΤΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ

Οι ποιοτικές μέθοδοι έρευνας έχουν χρησιμοποιηθεί από τις κοινωνικές επιστήμες.

Είναι οι κυριότεροι μέθοδοι στις ανθρωπιστικές επιστήμες και μελετούν έθιμα,
συμπεριφορές των ανθρώπων από άλλες κουλτούρες κι επίσης χρησιμοποιούνται σε
διαφορετικές περιοχές μελέτης όπως είναι η κοινωνιολογία, η ψυχολογία, η
εκπαίδευση, η ιστορία και οι πολιτισμικές σπουδές.
Η ποιοτική μέθοδος έχει προσφέρει αρκετά στην φροντίδα υγείας και η χρήση της
στις επιστήμες της υγείας αυξάνεται συνεχώς. Επειδή αυτή η μέθοδος
χρησιμοποιείται στις κοινωνικές επιστήμες η χρήση της από τους επαγγελματίες
υγείας αλλά και τις φυσικές επιστήμες δεν θεωρείται διαδεδομένη.

9
Μετά τον καθορισμό του προβλήματος και τη διαμόρφωση ων υποθέσεων εργασίας
επιτακτική αναδύεται η ανάγκη εκλογής της προσφορότερης μεθόδου εκ μέρους του
ερευνητή συγκεκριμένων τρόπων οργάνωσης της ερευνητικής διαδικασίας για να
επιτύχει τη συλλογή των δεδομένων που θα του επιτρέψουν τον αντικειμενικό έλεγχο
των υποθέσεων.
Η ποιοτική έρευνα δίνει έμφαση στη λεπτομέρεια, στον ζωντανό λόγο και στην εις
βάθος ανάλυσή του, διότι μπορεί να παρουσιάζει απόψεις, στάσεις, συναισθήματα και
εμπειρίες χωρίς αριθμητικά μεγέθη στηριζόμενη στον αυθορμητισμό και το
ενδιαφέρον για τις ατομικές διαφορές.
Η ποιοτική ανάλυση ασχολείται γενικά με τον λόγο ή τις λέξεις μάλλον παρά με
αριθμούς, αυτό δεν σημαίνει ότι χωρίς την μέτρηση δεν εξηγεί κοινωνικά φαινόμενα.
Αφορά περισσότερο τις εμπειρίες των ανθρώπων στον κοινωνικό κόσμο. Προσπαθεί
δηλαδή να ερμηνεύσει το κοινωνικό φαινόμενο (αλληλεπιδράσεις, συμπεριφορές).
Το κύριο χαρακτηριστικό της ποιοτικής έρευνας είναι ότι βασίζεται σε συγκριτικά
μικρότερο αριθμό περιπτώσεων με στόχο όχι την ανακάλυψη γενικών τάσεων αλλά
τη διαμόρφωση ολικής εικόνα για κάθε περίπτωση και την ανεύρεση των κοινών τους
στοιχείων. Καθώς η μελέτη βάθους που συνεπάγεται η ποιοτική έρευνα οδηγεί στη
συγκέντρωση λεπτομερών στοιχείων για πολλαπλές πτυχές των υπό έρευνα
περιπτώσεων, διευκολύνεται έτσι η διαδικασία ανάπτυξης και αποσαφήνισης
εννοιολογικών κατηγοριών.

ΤΑ ΒΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

Α. ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΗ ΦΑΣΗ
Β. ΦΑΣΗ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ –
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ
Γ. ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ – ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΦΑΣΗ
Δ. ΦΑΣΗ ΔΙΑΧΥΣΗΣ

10
 ΣΤΑΔΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ

 Τίτλος
 Βιβλιογραφική Ανασκόπηση – Θεωρητικό πλαίσιο της μελέτης
Σχεδιασμός της Μελέτης
 Σκοπός της Μελέτης
 Ερευνητικά Ερωτήματα ή Ερευνητική Υπόθεση
 Ερευνητικό Πεδίο
 Πληθυσμός
 Δείγμα
 Δειγματοληπτική Μέθοδος
 Ερευνητικό Εργαλείο που θα χρησιμοποιηθεί
 Στατιστική Μέθοδος
 Αποτελέσματα
 Συζήτηση
 Συμπεράσματα
 Προτάσεις
 Περιορισμοί της Μελέτης

Βιβλιογραφική Αναζήτηση

ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ BOOLEAN

Skill 1: Boolean operators (AND OR NOT)

χρήση για διεύρυνση ή επικέντρωση αναζήτησης.
smoking AND cancer, αναζήτηση για άρθρα που
περιέχουν κα τους δύο όρους. Οι όροι μπορεί να
είναι οπουδήποτε μέσα στο κείμενο. Το AND
μειώνει τον αριθμό των άρθρων που εμφανίζει και
κάνει πιο συγκεκριμένη την αναζήτηση.

technology OR computers, αναζήτηση για

άρθρα που είτε περιέχουν την μία λέξη
αναζήτησης είτε την άλλη οπουδήποτε μέσα στο
κείμενο. Το OR αυξάνει το πεδίο αναζήτησης και
των αριθμό άρθρων που η αναζήτηση θα
εμφανίσει

AIDS NOT HIV, αναζήτηση που περιέχουν την

πρώτη λέξη αλλά αποκλείουν άρθρα που
περιέχουν την πρώτη μαζί με την δεύτερη. Η
αναζήτηση με το NOT μειώνει τον αριθμό των
άρθρων που η αναζήτηση θα εμφανίσει
12

11
ΠΗΓΕΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗΣ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗΣ

Πως τοποθετούνται οι βιβλιογραφικές Αναφορές στο κείμενο ή στο τέλος της

Μελέτης

Σε παγκόσμιο επίπεδο, έχουν κατά καιρούς αναπτυχθεί διάφορα συστήματα

βιβλιογραφικών αναφορών, τα οποία διαφέρουν ως προς τον τρόπο με τον
οποίο δομείται και παρουσιάζεται η βιβλιογραφική πληροφορία. Για
παράδειγμα, κάποια από αυτά τα συστήματα είναι τα: APA (American
Psychological Association), Chicago B. ή Numeric, Harvard, MLA (Modern
Language Association), footnotes κ.ά.

�� Ποιες είναι οι διαφορές μεταξύ των διάφορων συστημάτων

βιβλιογραφικών αναφορών;

Όλα τα συστήματα βιβλιογραφικών αναφορών παρέχουν τις ίδιες

πληροφορίες όπως όνομα συγγραφέα, τίτλος, τόπος έκδοσης και εκδότης,
αλλά το καθένα έχει τις δικές του ξεχωριστές απαιτήσεις. Γι αυτό και πρέπει να
χρησιμοποιείται ένα μόνο σύστημα τη φορά.

12
Παραδείγματα:
APA:
Batt, Chris (1998). Information Technology in Public Libraries. 6th ed. London:
Library Association Publishing.
Numeric:
Batt, Chris. Information Technology in Public Libraries. 6th ed. London: Library
Association Publishing, 1998.
Harvard:
BATT, Chris, 1998. Information Technology in Public Libraries. 6th ed.
London: Library Association Publishing.
MLA:
BATT, Chris. Information Technology in Public Libraries. 6th ed. London:
Library Association Publishing, 1998.

Στην ακαδημαϊκή κοινότητα και σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, οι πιο διαδεδομένες

μορφές βιβλιογραφικών αναφορών είναι:
- Το Harvard system και
- Το Numeric system, τα οποία θα αναλυθούν παρακάτω.

�� Ποια είναι η διαφορά μεταξύ της λίστας βιβλιογραφικών

αναφορών (References) και της βιβλιογραφίας (Bibliography);

Η λίστα βιβλιογραφικών αναφορών περιέχει όλες εκείνες τις πηγές που

χρησιμοποιήθηκαν και εμπεριέχονται στην εργασία. Σε αντίθεση, η
βιβλιογραφία είναι μια προαιρετική λίστα από πηγές, οι οποίες αν και
μελετήθηκαν, τελικά δε χρησιμοποιήθηκαν στην εργασία.

�� Ποιες είναι οι αναφορές εντός κειμένου (γνωστές και ως in-text);

Χρησιμοποιούνται κυρίως στις εμπορικές, θετικές και ανθρωπιστικές

επιστήμες και παρέχουν σύντομες πληροφορίες (όπως όνομα συγγραφέα και
ημερομηνία έκδοσης) στο κυρίως κείμενο, με σκοπό να καθοδηγήσουν τους
αναγνώστες και να τους παραπέμψουν στις αντίστοιχες βιβλιογραφικές
αναφορές.

�� Τί κάνουμε όταν σε ένα άρθρο (και όχι μόνο) δεν υπάρχει

συγγραφέας;
Σε κάποια έργα όπως λεξικά και κυβερνητικές δημοσιεύσεις, είναι δύσκολο να
εντοπίσετε ποιος είναι ο συγγραφέας. Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι
βιβλιογραφικές αναφορές οργανώνονται αλφαβητικά με βάση τον τίτλο του
τεκμηρίου ή της σειράς ή ακόμη και με βάση ένα συλλογικό όργανο στο ρόλο
του συγγραφέα. Για παράδειγμα:
HARVARD:
Department of National Heritage, 1995. Review of the Public Library Service
in England and Wales: Final Report. London: Aslib.
The role of Public libraries in the information society. Greece: Background

13
information, 2004. [online] available from:
[accessed 07/03/2004].
NUMERIC:
Department of National Heritage. Review of the Public Library Service in
England and Wales: Final Report. London: Aslib, 1995.
The role of Public libraries in the information society. Greece: Background
information [online], 2004. Available from:
[accessed 07/03/2004].

�� Τί κάνουμε όταν δεν αναφέρεται η ημερομηνία έκδοσης;

Όταν δεν αναφέρεται το έτος έκδοσης τότε χρησιμοποιείται είτε η χρονολογία

του copyright είτε μέσα σε παρένθεση η συντομογραφία (χ.χ.) =(χωρίς
χρονολογία) ή (n.d.)= (no date).

�� Πώς κάνουμε αναφορά σε αποσπάσματα λόγων ή σε γνωμικά

φυσικών προσώπων ;
Τα λόγια θα μπαίνουν μέσα σε εισαγωγικά και μαζί με το όνομα συγγραφέα
και την χρονολογία έκδοσης θα αναφέρεται και ο αριθμός σελίδας. Εάν η
παράθεση των λόγων ή γνωμικών ξεπερνά τις 4 γραμμές, τότε καλύτερα να
κόψετε την παράγραφο χωρίς να τελειώνετε με εισαγωγικά.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: συνιστάται η εργασία σας να μην περιέχει χωρία ή
αποσπάσματα άλλων συγγραφέων που θα αποτελούν ένα ποσοστό πάνω
από το 5% της έκτασής της και πάντα αυτή η αναφορά να ακολουθείται από
ένα προσωπικό σας σχόλιο που θα δικαιολογεί γιατί έχει επιλεγεί το
συγκεκριμένο απόσπασμα και με ποιον τρόπο στηρίζει την άποψή σας.
Για παράδειγμα:
HARVARD:
Batt (2002, p.2) characterizes the whole situation as a new “Enlightenment”
BATT, Chris, 2002. At the Eye of the Storm: Public Libraries and Climate
Change Lianza Conference 2002 [online] available from:
[accessed 15/06/2003]
NUMERIC:
Οι δημοσιεύσεις που αναφέρονται στο κείμενο είναι αριθμημένες στη σειρά. Ο
αριθμός είτε βρίσκεται σε αγκύλες είτε εμφανίζεται ως δείκτης σε μορφή
superscript. Για παράδειγμα:
In a recent study77 it was argued... However, other research78 suggests...
In a recent study [77] it was argued... However, other research [78]
suggests...

Οι βιβλιογραφικές αναφορές τοποθετούνται σε αριθμητική σειρά στο τέλος

κάθε σελίδας ή κεφαλαίου. Για παράδειγμα:

14
77. . Harrington, A. The placebo effect. 2nd ed. Harvard U.Pr., 1997.
78. Fee, E. & Brown, T.M. Making medical history. John Hopkins U.Pr.,1997,
p.18.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ:
Ένα από τα αρνητικά του Numeric System είναι ότι
οι αριθμοί που
αναφέρονται στο κυρίως κείμενο διακόπτουν τη ροή της
ανάγνωσης. Επίσης,
το ότι σε κάθε footnote (υποσημείωση) θα πρέπει να
εισάγετε κάθε φορά όλες
τις βιβλιογραφικές λεπτομέρειες (συγγραφέας, τίτλος,
ημ. έκδοσης κτλ.) του
κάθε έργου.

�� Πώς γίνεται βιβλιογραφική αναφορά σε σημειώσεις μαθημάτων;

Όπως και στην περίπτωση που θα είχατε ένα βιβλίο, με τον διδάσκοντα ως
συγγραφέα, και το Πανεπιστήμιο ως εκδότη.

�� Πώς γίνεται βιβλιογραφική αναφορά σε μια παρουσίαση ή

συνέντευξη;
Κατά κανόνα, μόνο δημοσιευμένο υλικό θα πρέπει να χρησιμοποιείται στη
βιβλιογραφία σας. Μπορείτε όμως κάλλιστα, να αναφέρετε στο κυρίως σώμα
τις πηγές αυτές.
Π.χ. ‘Speaking on the NZ economy , Aroha Clark, from Treasury, stated
that…’
Μια άλλη αναφορά μπορεί να είναι ως εξής¨(Clark, Public Lecture, 5 May
2002)…

�� Τί είναι οι υποσημειώσεις (footnotes);

Πρόκειται για τις σημειώσεις που τοποθετούνται στο τέλος κάθε σελίδας και
περιέχουν συνήθως, λεπτομέρειες και διευκρινίσεις κάποιων σημείων της
εργασίας. Για τις υποσημειώσεις που επαναλαμβάνονται μπορούν να
χρησιμοποιηθούν και συντομογραφίες. Οι υποσημειώσεις θα πρέπει να
υποδεικνύονται με έναν αριθμό ως δείκτη (superscript) ή σε αγκύλες μετά το
σημείο του κειμένου στο οποίο αναφέρονται. Για παράδειγμα:
According to the Greek Ministry of Education (YPEPTH¹, 2004) the…
¹Translated: Ministry of Education and Religious Affairs or MERA
Despite the fact that the collaboration in general, was a complicated issue as
numerous M.P.R. [2]…
[2] Management Consulting and Public Relations

�� Πώς γίνονται αναφορές σε πληροφοριακές πηγές που παίρνουμε

από το Διαδίκτυο;
Παρέχοντας όσο το δυνατόν περισσότερες πληροφορίες (συγγραφέας,
ημερομηνία, τίτλος κτλ). Αναφέρετε το URL και την ημερομηνία πρόσβασης
της συγκεκριμένης σελίδας. Για τις αναφορές εντός του κειμένου
χρησιμοποιήστε το όνομα του συγγραφέα (ή τον τίτλο, τον οργανισμό κτλ),

15
αλλά όχι το URL.
The new Government has been elected on a manifesto of three key policy
strands- Education, Education, Education (Batt, 2001).
HARVARD:
BATT, Chris, 2001. Proceedings Public Libraries in a Wired World. [online]
[cited 12/06/2003]

NUMERIC:
Batt, Chris. Proceedings Public Libraries in a Wired World [online], 2001.
Available from:

[accessed 12/06/2003].

�� Πώς γίνεται βιβλιογραφική αναφορά σε άρθρα περιοδικών;

Μαζί με τον συγγραφέα, την ημερομηνία κτλ, να δίνετε επίσης τόμο τεύχος και
αριθμό σελίδων.
HARVARD:
BENNET, Margaret, 2001. Reaching those in need. Public Library Journal, 16
(4) pp. 105-107.
NUMERIC:
Bennet, Margaret. Reaching those in need, Public Library Journal, 16 (4),
2001, pp. 105-107.

�� Πώς γίνεται αναφοράς σε άρθρο ή βιβλίο το οποίο “κατεβάσατε”

από μια ΒΔ;
Σε γενικές γραμμές θα πρέπει να έχει τη μορφή:
Author surname, Initial. (Year)Title of article. Journal title. Volume (part),
pages. Full-text [online]. Online Database name or host [accessed date]
HARVARD:
ALMEIDA, Caroline De, 1997. Is there a public library funding crisis? New
Library World. 98 (4), 144-155. Full-text [online]. Emerald. [cited 12/08/2004].

NUMERIC:
Author(s). Article title, Journal title, [Online], Volume, Issue, Date, Page
numbers (if applicable). Available from: [Date accessed].
Almeida, Caroline De. Is there a public library funding crisis? New Library
World [online], 98, (4), 2004, pp. 144-155. Available from:
[accessed12/08/2004].

�� Μερικά παραδείγματα με βάση τον τύπο των δημοσιευμάτων:

ΒΙΒΛΙΟ
CARLESS, G., 1980. Motorcycling for beginners. East Ardlsey:
E.P.Publishing.
Carless, G. Motorcycling for beginners. East Ardlsey: E.P.Publishing, 1980.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΕ ΒΙΒΛΙΟ
DAVIES, Rob, 2000. Information Society Training and Awareness Raising
Networks: ISTAR. In: BROPHY, Peter, FISHER Shelagh and CLARKE, Zoë

16
(eds), 2000. Libraries without walls 3: the delivery of library services to
distance learners. London: Library Association Publishing, pp.205- 219.
Davies, Rob. Information Society Training and Awareness Raising Networks:
ISTAR, 2000 In: Brophy, Peter, Fisher Shelagh and Clarke, Zoë (eds),
Libraries without walls 3: the delivery of library services to distance learners.
London: Library Association Publishing, 2000, pp.205- 219.

ΑΡΘΡΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ
BENNET, Margaret, 2001. Reaching those in need. Public Library Journal, 16
(4) pp. 105-107.
Bennet, Margaret. Reaching those in need, Public Library Journal, 16 (4),
2001, pp. 105-107.

ΑΡΘΡΟ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ

HARRIS, S., 2002. The end of print to paper. Update [online]. 1 (3). Available
from:
[accessed 12 February 2003]
Harris, S. The end of print to paper, Update, [online], 1, (3), 2002. Available
from:
[accessed 12 February 2003]
Website
Central Public Library of Serres, 2004. [online] available from:
[accessed 02/05/2004]
Central Public Library of Serres. Available from:
2004, [accessed 02/05/2004]

ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΣΥΝΕΔΡΙΩΝ
BATT, Chris, 1995. The library of the future: public libraries and the Internet.
61st IFLA General Conference- Conference Proceedings, August 20-25 1995.
[online] available from: [accessed
February 2004]
Batt, Chris. The library of the future: public libraries and the Internet, In: 61st
IFLA General Conference- Conference Proceedings, August 20-25 1995,
[online]. Available from: [accessed
February 2004]

ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΕΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ
DEPARTMENT FOR EDUCATION AND SKILLS, 2003. The future of higher
education. London: HMSO
Department for education and skills. The future of higher education. London:
HMSO, 2003.

ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΜΕ E-MAIL

RIGHT, Emma, 2004. Libraries go wireless [online]. Message to: R.J. Hartley.
16 March 2004 [cited March 2004]. Personal Communication.

17
Right, Emma, 2004, Libraries go wireless [online], Message to: R.J. Hartley,
16 March 2004 [cited March 2004], Personal Communication.

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ
MCGREGOR, D., 1960. The human side of enterprise. New York: McGraw
Hill. Cited by HANDY, C., 1993. Understanding organizations. 4th edition.
London: Penguin, p.36.
Mcgregor, D. The human side of enterprise. New York: McGraw Hill. Cited by
HANDY, C.Understanding organizations. 4th edition. London: Penguin, 1960,
p.36.

ΝΑ ΘΥΜΑΣΤΕ:
• Να κρατάτε πάντα λεπτομερείς σημειώσεις των δημοσιευμάτων
που σας ενδιαφέρουν (συγγραφέας, τίτλος βιβλίου, άρθρου ή περιοδικού,
αρ. τεύχους, σελίδες, URL) για να μπορείτε να ανατρέχετε σε αυτά
όποτε χρειαστεί.
• Εάν έχετε έναν αριθμό από βιβλία του ίδιου συγγραφέα,
τότε αυτά αναφέρονται στη βιβλιογραφική σας λίστα σε χρονολογική σειρά από
το παλαιότερο στο πιο σύγχρονο έργο του. Εάν στην ίδια χρονολογία ο
ίδιος συγγραφέας δημοσίευσε περισσότερα από ένα βιβλία, τότε μετά
τη χρονολογία εμφανίζονται τα γράμματα (a, b, c, κτλ) και στη
βιβλιογραφική αναφορά στο κείμενο, αλλά και στη βιβλιογραφική σας λίστα.
• Να ρωτήστε τον καθηγητή σας ποιο από τα δύο συστήματα
βιβλιογραφικών αναφορών προτιμά.

ΕΚΤΑΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗΣ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗΣ

Εξαρτάται από:
 Τύπο και διαθεσιμότητα πληροφοριών
 Βάθος (αριθμό πηγών) και πλάτος (θεματική περιοχή) των πληροφοριών που
απαιτούνται
 Χρονικό διάστημα που θα πρέπει να ολοκληρωθεί

18
 ΤΥΠΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗΣ

 Τίτλος – στοιχεία συγγραφέων

 Περίληψη (100 - 200 λέξεις, σκοπός, υλικό και μέθοδος (περιγραφή
δείγματος, σύντομη επεξήγηση διαδικασιών συλλογής και ανάλυσης
δεδομένων), σημαντικά αποτελέσματα, συμπέρασμα)
 Εισαγωγή
 ανάγκη à πρόβλημα, σπουδαιότητα
 πλαίσιο - βιβλιογραφική ανασκόπηση ή/και θεωρητικό υπόβαθρο
 διατύπωση σκοπού και ερευνητικών ερωτημάτων
 Μέθοδος (σχεδιασμός, υποκείμενα, υλικό, διαδικασίες)
 Αποτελέσματα (σημαντικά σε κείμενο, τα υπόλοιπα σε πίνακες)
 Συζήτηση (ερμηνεία ευρημάτων, συμπεράσματα, προτάσεις περιορισμοί)
 Βιβλιογραφικές παραπομπές

Σκοπός: Θα πρέπει να είναι ακριβής σαφής και να συμφωνεί με τον τίτλο της
έρευνας ενώ αποτελεί τον οδηγό ( το γενικό πλαίσιο) το οποίο θα μας οδηγήσει στην
διατύπωση των ερευνητικών ερωτημάτων ή της ερευνητικής υπόθεσης

Ερευνητικά Ερωτήματα: Ο σκοπός εκφράζεται με τα ερευνητικά ερωτήματα.Τα

οποία θα πρέπει να είναι διατυπωμένα με ακρίβεια και σαφήνεια. Η μελέτη μας
καλείται να απαντήσει σε αυτά.

Ερευνητικό Πεδίο ( Ο τόπος που θα διεξαχθεί η μελέτη).

Πληθυσμός: Το σύνολο της ομάδας που συναντά τα κριτήρια για να συμπεριληφθεί

σε μία μελέτη

Π.χ εάν ο ερευνητής ετοιμάζεται να μελετήσει μία ομάδα παιδιών με λευχαιμία όλα
τα παιδιά με λευχαιμία αποτελούν τον πληθυσμό της μελέτης

Πληθυσμός Αναφοράς (πληθυσμός στόχος): Το σύνολο των στοιχείων ή των

ατόμων που συναντά τα κριτήρια επιλογής του δείγματος

19
Πληθυσμός πρόσβασης: Η μερίδα εκείνη του πληθυσμού στόχου στην οποία ο
ερευνητής έχει πρόσβαση

Δείγμα: Αποτελεί το υποσύνολο του πληθυσμού που επιλέχτηκε για την διεξαγωγή
της έρευνας

Μέθοδος Δειγματοληψίας: Ονομάζεται η διαδικασία επιλογής μίας ομάδας ατόμων,

γεγονότων, συμπεριφορών, ή άλλων στοιχείων πάνω στα
οποία διεξάγεται η έρευνα

Κριτήρια Επιλογής Δείγματος

Ονομάζονται τα βασικά εκείνα χαρακτηριστικά που απαιτούνται για να

συμπεριληφθούν τα υποκείμενα ή τα στοιχεία στον πληθυσμό στόχο.
Το δείγμα επιλέγεται από τον πληθυσμό πρόσβασης εάν συναντούν τα κριτήρια
επιλογής. Τα αποτελέσματα, μετά την ολοκλήρωση της μελέτης γενικεύονται στον
πληθυσμό στόχο που συναντά αυτά τα κριτήρια.

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΕΝΑ ΕΞΑΣΦΑΛΙΖΟΥΝ

ΟΜΟΙΟΓΕΝΕΙΑ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ
ΜΕΤΑΒΛΗΤΩΝ ΌΜΩΣ ΥΠΑΡΧΕΙ ΔΥΣΚΟΛΙΑ ΕΥΡΕΣΗΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ ΕΥΡΕΙΑ ΟΔΗΓΟΥΝ ΣΕ ΑΝΟΜΟΙΓΕΝΕΣ

ΔΕΙΓΜΑ ΚΑΙ Ο ΕΡΕΥΝΗΤΗΣ ΕΧΕΙ ΜΕΙΩΜΕΝΟ ΕΛΕΓΧΟ ΣΤΙΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΕΣ
ΜΕΤΑΒΛΗΤΕΣ.

ΓΕΝΙΚΕΥΣΗ:

Ορίζεται η αναγωγή των αποτελεσμάτων του δείγματος της μελέτης στον ευρύτερο
πληθυσμό. Με άλλα λόγια όταν μοιάζουν σε όσο το δυνατόν περισσότερα σημεία, το
δείγμα, ο πληθυσμός πρόσβασης και ο πληθυσμός στόχος.
Η γενίκευση θα πρέπει να γίνεται με βάση τα χαρακτηριστικά των υποκείμένων της
μελέτης, το πεδίο της έρευνας και τις μεταβλητές της μελέτης.

Π.χ τόπος σχολείο Σύρου, σχολεία νησιωτικής Ελλάδος και με βάση ηλικία, φύλο,
εθνικότητα, εισόδημα, εκπαιδευτικό επίπεδο

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ

 Συστηματικό σφάλμα δειγματοληψίας

 Αντιπροσωπευτικότητα: μέτρο του βαθμού στον οποίο τα
χαρακτηριστικά του δείγματος μοιάζουν με εκείνα που πληθυσμού (με

20
 άλλα λόγια η αντιπροσωπευτικότητα δείχνει πόσο πιστά εκφράζει το
δείγμα τις διαφοροποιήσεις του πληθυσμού).
 Μεροληψία: είναι η υποκειμενική ή η «επιλεκτική» επιλογή μελών του
δείγματος.
 Σφάλμα δειγματοληψίας που οφείλεται στην τυχαία διακύμανση ή απόκλιση
των τιμών που θα πάρουμε από τις μετρήσεις κάποιων μεταβλητών ---
αντιστρόφως ανάλογο του μεγέθους του δείγματος. Επηρεάζει την ακρίβεια
(precision) των εκτιμήσεών μας για τις παραμέτρους του πληθυσμού. Δεν
αποτελεί όμως ιδιαίτερο πρόβλημα γιατί μπορεί να υπολογιστεί.

ΜΕΘΟΔΟΙ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ

 Μέθοδοι Δειγματοληψίας Πιθανότητας

Απλή τυχαία δειγματοληψία (Καπέλο του μάγου – Κλήροι - Χρήση

πίνακα τυχαίων αριθμών - Χρήση τυχαίας επιλογής μέσω προγράμματος
ηλεκτρονικού υπολογιστή)
Διαστρωματική Τυχαία Δειγματοληψία

Όταν ο ερευνητής γνωρίζει εκ των προτέρων κάποιες

μεταβλητές, οι οποίες είναι σημαντικές για να επιτύχει την
αντιπροσωπευτικότητα του δείγματος. (π.χ ηλικία, φύλο,
εθνικότητα, κοινωνική – οικονομική κατάσταση).
Η διαστρωμάτωση εξασφαλίζει την ικανοποιητική
αντιπροσώπευση των καθορισμένων μεταβλητών στο δείγμα.
Παίρνει τόσο αριθμό μελών ή στοιχείων από κάθε στρώμα,
ώστε η αναλογία τους προς το όλο δείγμα να είναι ίδια με την
αναλογία του κάθε στρώματος προς τον Πληθυσμό.
Πλεονέκτημα αυτής της μεθόδου είναι ότι ο ερευνητής μπορεί
να χρησιμοποιήσει μικρότερο Δείγμα για την έρευνά του αλλά
να επιτύχει τον ίδιο βαθμό αντιπροσωπευτικότητας που θα
πετύχαινε με ένα μεγαλύτερο δείγμα. Μειονέκτημα αυτής της
μεθόδου είναι ότι ένας μεγάλος πληθυσμός θα πρέπει να είναι
διαθέσιμος ώστε από αυτόν να επιλεγούν τα υποκείμενα.

Δειγματοληψία σωρού ή πολυσταδιακή

Καθορίζεται ένα πλαίσιο δείγματος το οποίο περιλαμβάνει

λήψη δειγμάτων σε στάδια από τη πιο γενική στην πιο
ξεχωριστή μονάδα του πληθυσμού.Χρησιμοποιείται κυρίως ως
μέθοδος όταν ο πληθυσμός είναι μεγάλος και τα μέλη του είναι
διασκορπισμένα σε διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές.

Συστηματική Δειγματοληψία

21
 Απαιτεί ένα αριθμημένο κατάλογο των μελών του πληθυσμού.
Ο ερευνητής, αποφασίζει το μέγεθος του δείγματος και κατόπιν
διαιρεί τον αριθμό του πληθυσμού με τον αριθμό του
δείγματος.
Το πηλίκο που προκύπτει είναι το εύρος του διαστήματος.
|Στη συνέχεια επιλέγει τον πρώτο αριθμό του δείγματος από
τον πίνακα τυχαίων αριθμών και χρησιμοποιώντας τον αριθμό
του διαστημικού εύρους προσπερνάει ίσους με αυτόν
αριθμούς του πίνακα για να βρει τον δεύτερο αριθμό κοκ.

Η συστηματική δειγματοληψία δίδει αντιπροσωπευτικό δείγμα

εφόσον η καταχώρηση
του πληθυσμού στον κατάλογο δεν γίνεται με κάποια διάκριση.

ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΜΕΓΕΘΟΥΣ ΤΟΥ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ

 Κανόνας δεν υπάρχει.

 Το μέγεθος του δείγματος μπορεί να επιλεγεί με βάση:
 Την πρακτική (πρόσβαση, διαθεσιμότητα, κόστος, μέσα)
 Κατά προσέγγιση - εμπειρία
 Με χρήση στατιστικών μεθόδων (Ανάλυση ισχύος)

ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ – ΔΕΙΚΤΗΣ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗΣ

 Αν ο βαθμός ανταπόκρισης του δείγματος είναι μικρός (κάτω από 70%)

τότε θα πρέπει οπωσδήποτε να γίνει διερεύνηση των αιτίων και των
χαρακτηριστικών των ατόμων που διέφυγαν γιατί μπορεί αυτά να
σχετίζονται με την υπό μελέτη έννοια.
 Στρατηγικές για αύξηση ανταπόκρισης:
 Προσοχή στη πρώτη επαφή (τεχνικές επικοινωνίας), πλήρη
εξήγηση του σκοπού και της σπουδαιότητας της έρευνας, αλλά και
της όλης διαδικασίας
 Δεν πρέπει να εξασκείται πίεση για συμμετοχή στην έρευνα.
Επίσης πρέπει να υπάρχει ελαστικότητα ως προς τον χρόνο και
φυσικά αποδοχή της άρνησης.
 Αν σταλεί ερωτηματολόγιο μετά την έξοδο από το νοσοκομείο, μια
προσωπική επαφή και επαναληπτικές (follow-up) επιστολές ή
τηλέφωνα αυξάνουν τον δείκτη ανταπόκρισης. Η επιλογή του
χρόνου που θα σταλούν έχει μεγάλη σημασία.

Η ΔΕΙΜΑΤΟΛΗΨΙΑ ΣΤΗΝ ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ

22
  Το κριτήριο για τον καθορισμό του μεγέθους του δείγματος είναι κορεσμός
των δεδομένων (ή πληροφοριών).
 Με άλλα λόγια η συλλογή δεδομένων και η δειγματοληψία σταματά όταν έχει
επιτευχθεί ο σκοπός της έρευνας και η επιπλέον συλλογή πληροφοριών δεν
προσφέρει νέες πληροφορίες.
 Συνήθως το δείγμα είναι αρκετά μικρό, στην θεμελιωμένη θεωρία μπορεί να
είναι 20-30 άτομα ενώ στην φαινομενολογία ίσως είναι και μικρότερο των 10
περιπτώσεων.

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ - ΚΛΙΜΑΚΕΣ

 Χρησιμοποιούνται για τη μέτρηση κλινικών παραμέτρων, συμπεριφορών,

συναισθημάτων, στάσεων και απόψεων
 Τυποποιημένα – μη τυποποιημένα
 Ερωτήσεις ανοικτές – κλειστές
 Χρήση κλίμακας
 Συμπλήρωση – τρόπος αποστολής - αυτοσυμπληρούμενο ή συμπλήρωση με
συνέντευξη – με ταχυδρομείο κτλ.

ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ

Τι θα πρέπει να γνωρίζω ? Ερευνητική υπόθεση

Σκοπό
Στόχους
Ερευνητικές Ερωτήσεις

Να χρησιμοποιήσω απλές λέξεις

Τι θα πρέπει να κάνω ? Να είμαι σύντομος
Να είμαι πολύ συγκεκριμένος
Να είμαι σαφής

Τι δεν θα πρέπει να κάνω?
Να είμαι ασαφής
Να γράφω προκατειλημμένα
Να χρησιμοποιώ συντομογραφίες
Να χρησιμοποιώ υποκειμενικές ερωτήσεις
Να μην χρησιμοποιώ περιττές λέξεις

23
 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ

Ευχαρίστησε τον αποκρινόμενο εκ των προτέρων που δέχτηκε να συμπληρώσει το

Ερωτηματολόγιο

Παρουσίασε τον ερευνητή ή τον οργανισμό που διεξάγει την έρευνα

Με συντομία και σαφήνεια περιέγραψε τον σκοπό της έρευνας

Διαβεβαίωσε τον αποκρινόμενο για την διασφάλιση της ανωνυμίας και την εμπιστευτικότητα
στον χειρισμό των απαντήσεων που θα δώσει

Ενθάρρυνε τον αποκρινόμενο να απαντήσει όσο πιο καλά μπορεί τις απαντήσεις

Εξήγησε του ότι δεν υπάρχουν «καλές» και «κακές» απαντήσεις.

Χρησιμοποίησε απλές λέξεις και μικρές προτάσεις.

Ενημέρωσε τον αποκρινόμενο για τον χρόνο που απαιτείται για τη συμπλήρωση του
ερωτηματολογίου

ΟΠΤΙΚΗ – ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΣΧΕΔΙΑΣΗ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ

Θα πρέπει να μην υπερβαίνει τις 2 – 4 σελίδες να είναι

σύντομο και περιεκτικό

Να υπάρχουν οδηγίες όπου χρειάζεται

Να είναι ελκυστικό

Να έχει επαγγελματική εμφάνιση

Να είναι τυπωμένο σε καλής ποιότητας χαρτί

Να χρησιμοποιούνται διαφορετικές γραμματοσειρές όπου χρειάζονται

Να γίνεται σωστή χρήση των χρωματικά τονισμένων λέξεων και των

Υπογραμμίσεων

Να είναι το μέγεθος των γραμματοσειρών αρκετά ευδιάκριτο

Να μην υπάρχει στρίμωγμα των ερωτήσεων

Εάν υπάρχει η δυνατότητα να είναι σε μορφή μικρού βιβλιαρίου

24
 ΣΕΙΡΑ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ

Θα πρέπει οι ερωτήσεις να ακολουθούν μία λογική αλληλουχία για τον

αποκρινόμενο
Οι πρώτες ερωτήσεις θα πρέπει να είναι σχετικές με το θέμα και εύκολες

Οι σειρά των ερωτήσεων θα πρέπει να είναι από τις πιο χαρακτηριστικές

στις λιγότερο χαρακτηριστικές

Οι ερωτήσεις που αφορούν δημογραφικά στοιχεία θα πρέπει να είναι στο

τέλος του ερωτηματολογίου

Δυνητικά δυσάρεστες ερωτήσεις θα πρέπει να είναι κοντά στο τέλος

του ερωτηματολογίου

Συνέντευξη
Η συνέντευξη αποτελεί πηγή άντλησης στοιχείων σχετικά με τον τρόπο που το άτομο
αντιλαμβάνεται τον κόσμο γύρω του και για το πώς αντιδρά ή δρα μέσα σε αυτό.
Εκφράζονται προσωπικά συναισθήματα, γνώμες, αντιλήψεις, εμπειρίες, ιδεολογίες.
Οπότε έχομε τη υποκειμενική εικόνα του ατόμου για τη ζωή και όχι την
αντικειμενική εξωτερική πραγματικότητα, Από την άλλη παρέχει μια εις βάθος
εξέταση του ερευνητικού προβλήματος.
Η συνέντευξη είναι πολύ εκτεταμένη μέθοδος συλλογής στοιχείων, <συζήτηση με
σκοπό>. Μπορεί να αποτελεί την μοναδική μέθοδο συλλογής στοιχείων να
συνδυάζεται με άλλες.
Επίσης η συνέντευξη είναι η πιο διαδεδομένη τεχνική στην ποιοτική έρευνα σε
θέματα υγείας.
Η συλλογή των στοιχείων γίνεται μόνο μέσω της προσωπικής μας επικοινωνίας με
τον ή τους ερωτώμενους. Μας είναι ευκολότερο να εξηγήσουμε το σκοπό της
έρευνας μας και να διεγείρουμε ο ενδιαφέρον του ερωτώμενου για συμμετοχή
Τα βασικά είδη της συνέντευξης είναι:
 Δομημένη
 Ημιδομημένη
 Ελεύθερη/εστιασμένη
 Focus Group/Ομάδων

Δομημένη συνέντευξη (Structured)

Συνήθως με δομημένο ερωτηματολόγιο που ο συνεντευκτής έχει εκπαιδευτεί να ρωτά
τις ερωτήσεις (Με επιλογή στις ερωτήσεις)
Ημιδομημένη (Semi – Structured)
Η συγκεκριμένη μέθοδος συνέντευξης απαιτεί καθορισμό γενικών ενοτήτων από τον
ερευνητή ο οποίος μέσα από ερωτήσεις θα προωθήσει την ελεύθερη έκφραση του
ερωτώμενου στον οποίο δίνει την δυνατότητα να απαντήσει θέτοντας τα δικά του

25
όρια και δίνοντας έμφαση εκεί που αυτός πιστεύει ότι πρέπει να δώσει . Συνεχίζοντας
με το παραπάνω παράδειγμα: <Τι θεωρείς ότι σημαίνει καλή υγεία;> ή <Πώς
αντιλαμβάνεσαι την δική σου υγεία;>
Εστιασμένη- Ελεύθερη συνέντευξη- Depth Interviews
Είναι λιγότερο δομημένες από τις ημι- δομημένες κι μπορούν να καλύψουν μόνο ένα
ή δύο θέματα αλλά με περισσότερες λεπτομέρειες. Έτσι μία συνέντευξη μπορεί να
αρχίζει ακολουθώντας το ίδιο παράδειγμα λέγοντας:< Αυτή η έρευνα μελέτης είναι
γύρω από το πώς οι άνθρωποι σκέφτονται για την υγεία τους. Μπορείτε να μας πείτε
πώς είναι οι δικές σας εμπειρίες σχετικά με την υγεία σας;> Περαιτέρω ερωτήσεις του
συνεντευκτή θα μπορούσαν να βασίζονται στο τι θα πει ο ερωτώμενος και θα
αναφέρονται σε περισσότερες λεπτομέρειες για το θέμα.

Η ΜΕΘΟΔΟΣ ΤΗΣ ΕΡΩΤΗΣΗΣ

ΔΟΜΗΜΕΝΗ ΕΛΕΥΘΕΡΗ

Προκαθορισμένο ερωτηματολόγιο Όχι προκαθορισμένο

Σειρά φράσεων/ ερωτήσεων ερωτηματολόγιο
Ομοιογενής τρόπος διεξαγωγής Ελεύθερη συζήτηση
Πινακοποίηση <Οδηγός> / σημεία διερεύνησης
Ποσοτικές μέθοδοι Ευελιξία ανάλογα με τον
ερωτώμενο
Ποιοτική μέθοδος

Ημι-δομημένη συνέντευξη

Συνδυασμός και των δύο

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ – ΣΗΜΕΙΑ ΠΡΟΣΟΧΗΣ

 Η σειρά των ερωτήσεων

 Η ομαδοποίηση των ερωτήσεων
 Ο τύπος της ερώτησης
 Η διατύπωση των ερωτήσεων
 Δοκιμή του σχεδίου της συνέντευξης
 Εκπαίδευση των συνεντευκτών
 Το περιβάλλον και η χρονική στιγμή που θα γίνει η συνέντευξη
 Ενημέρωση των υποκειμένων – οδηγίες - πληροφορημένη συναίνεση

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ

 Μη δομημένη
 Δομημένη (τσεκάρισμα επιλογών)
 Σημειώσεις – βιντεοσκόπηση
 Το μεγάλο πρόβλημα στην παρατήρηση είναι η αλληλεπίδραση παρατηρητών
με υποκείμενα και η γνώση των υποκειμένων για την παρατήρηση
(Hawthorne effect)

26
ΜΕΤΡΗΣΗ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΑΡΑΜΕΤΡΩΝ

 Οι μετρήσεις των βιολογικών παραμέτρων μεταβλητών βασίζονται κύρια την

μεθοδολογία μέτρησης με αναφορά σε νόρμα
ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΤΕΧΝΙΚΗΣ Η΄ ΕΡΓΑΛΕΙΟΥ ΜΕΤΡΗΣΗΣ
 Διαθεσιμότητα. Υπάρχει στον χώρο που έχω πρόσβαση; Μπορώ να το βρω
αλλού;
 Άμεση ή έμμεση μέτρηση. Εάν υπάρχουν αρκετές συσκευές προτιμάται αυτή
που κάνει άμεση μέτρηση π.χ. μέτρηση πίεσης μέσω αρτηριακής γραμμής και
με σφυγμανόμετρο
 Ευαισθησία, ειδικότητα, αξιοπιστία, εγκυρότητα
 Επίπτωση στα υποκείμενα (έκθεση σε κίνδυνο)
 Κόστος

ΛΗΨΗ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΑΠΟ ΑΛΛΕΣ ΠΗΓΕΣ

 Η συλλογή των δεδομένων σε αυτή την περίπτωση γίνεται από αρχεία που
εμπεριέχουν τα δεδομένα όπως για παράδειγμα κυβερνητικά έγγραφα,
εφημερίδες, άλλες έρευνες, ο φάκελος του ασθενούς κτλ.
 Τα δεδομένα μπορεί να είναι πρωτογενή και να απαιτείται επεξεργασία ή να
αφορούν σε μετρήσεις που ήδη έχουν γίνει.
 Σε κάθε περίπτωση αυτά συλλέγονται με τη βοήθεια ειδικών πρωτοκόλλων
συλλογής στοιχείων.

ΗΘΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΗΘΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ (Wilson 1989)

 Αντικειμενικότητα. Σημαίνει ότι έχεις επίγνωση των προσωπικών

πεποιθήσεων και αξιών και προσπαθείς να λάβεις υπόψη σου όλα τα δεδομένα
ακόμα και αυτά που δεν υποστηρίζουν τις ιδέες σου.
 Συνεργασία. Ακολουθείς τις διαδικασίες και συνεργάζεσαι με φορείς και
οργανισμούς έτσι ώστε να διασφαλιστεί η προστασία των δικαιωμάτων των
ασθενών.
 Δικαιοσύνη. Αναγνωρίζεις την συνεισφορά των συνεργατών σου και
παραπέμπεις στις δημοσιεύσεις ότι αναφέρεται σε ιδέες ή εργασίες άλλων

 Σχολαστικότητα και ακεραιότητα στην εφαρμογή των διαδικασιών για την

προστασία των δικαιωμάτων των υποκειμένων. Δίνεις πλήρη και ορθή
πληροφόρηση στα υποκείμενα για τα οφέλη και τους κινδύνους ή τις πιθανές
συνέπειες της συμμετοχής στην έρευνα.
 Ειλικρίνεια για το σκοπό, τις διαδικασίες, τις μεθόδους και τα αποτελέσματα
της έρευνας, για τις πηγές χρηματοδότησης

27
  Διακριτικότητα όσον αφορά τα προνόμια που παρέχει η θέση του ερευνητή.
Τήρηση ανωνυμίας και προστασίας των προσωπικών δεδομένων των
υποκειμένων.

ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΩΝ ΣΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ

ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΤΗΣ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΨΥΧΙΚΗΣ ΑΚΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ

– ΑΠΟΦΥΓΗΣ ΒΛΑΒΗΣ

 Ταξινόμηση ερευνών
1. Καμία επίδραση στα υποκείμενα (θετική ή αρνητική) (π.χ. μελέτη
στοιχείων, βιολογικών δειγμάτων κτλ).
2. Προσωρινή δυσφορία, άγχος ή πόνος που σταματά με το ) τέλος της
ερευνητικής παρέμβασης (π.χ. λήψη αίματος).
3. Αυξημένα επίπεδα δυσφορίας που μπορεί να διαρκέσουν και μετά την
ερευνητική παρέμβαση (π.χ. ερωτηματολόγια για ευαίσθητα θέματα ή
για τραυματικά γεγονότα).
4. Κίνδυνος για μόνιμη (μη αναστρέψιμη) (π.χ. από χορήγηση ενός
φαρμάκου ή τη χρήση μια συσκευής).
5. Βεβαιότητα για μόνιμη βλάβη

Β. ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΤΗΣ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ - ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΜΕΝΗΣ

ΣΥΝΑΙΝΕΣΗΣ

 Το δικαίωμα της αυτονομίας συχνά παραβιάζεται, αφού πολλές φορές τα

υποκείμενα δεν γνωρίζουν ότι συμμετέχουν σε κάποια έρευνα και σε κάποιες
περιπτώσεις η συλλογή των δεδομένων είναι κρυφή. Υπάρχει βέβαια το
ενδεχόμενο εξαπάτησης των υποκειμένων με παραπληροφόρηση για τους
σκοπούς της έρευνας έτσι ώστε να συμμετάσχουν σε αυτή.
 Η απόφαση της συμμετοχής του υποκειμένου πρέπει να βασίζεται σε πλήρη
πληροφόρηση και σε αποφυγή οποιαδήποτε εξωτερικής πίεσης όπως π.χ.
φόβος για κακομεταχείριση ή ταλαιπωρία. (συζήτηση για νοσοκομεία και
ευπαθείς ομάδες). Η πληροφορημένη συναίνεση απαιτεί επάρκεια
πληροφοριών, κατανόηση των πληροφοριών, εθελοντισμό και έλλειψη
οποιασδήποτε πίεσης.

 Η πληροφόρηση πρέπει των υποκειμένων πρέπει να περιλαμβάνει (DHHS,

1983):
1. Εισαγωγή (ότι γίνεται μια έρευνα και θα δοθούν κάποιες πληροφορίες
για να ζητηθεί η συγκατάθεση)
2. Σκοπός έρευνας (ποιος – στοιχεία ερευνητή και τρόπος επικοινωνίας,
πότε, τι, γιατί)
3. Επιλογή υποκειμένων (πως επιλέγησαν)
4. Επεξήγηση για τις διαδικασίες (τι θα συμβεί)
5. Περιγραφή των κινδύνων και της ταλαιπωρίας που πιθανό να υπάρξει
6. Περιγραφή του οφέλους (προσωπικό και κοινωνικό)
7. Εναλλακτικές διαδικασίες για τη συμμετοχή των υποκειμένων

28
 8. Διασφάλιση της ανωνυμίας και της εμπιστευτικότητας των
πληροφοριών (προστασία προσωπικών πληροφοριών)
9. Ευκαιρία για ερωτήσεις
10. Δήλωση για αποποίηση πίεσης. Ότι η συμμετοχή είναι εθελοντική και
η άρνηση για συμμετοχή δεν συνεπάγεται κάποια τιμωρία ή απώλεια
οφέλους σε σχέση με αυτά που είτε έτσι είτε αλλιώς δικαιούται
11. Επιλογή για διακοπή συμμετοχής σε οποιαδήποτε χρονική στιγμή
χωρίς κάποια τιμωρία ή απώλεια οφέλους
12. Γνώση για το αν κάποιες πληροφορίες δεν δόθηκαν για κάποιους
λόγους

 Σημασία κατανόησης των πληροφοριών

 Αξιολόγηση του βαθμού αναγνωσιμότητας
 Η πληροφορημένη συναίνεση μπορεί να είναι γραπτή ή προφορική –
σιωπηρή;
 Προσοχή στις ευπαθείς ομάδες

Γ. ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΤΗΣ ΙΔΙΩΤΙΚΟΤΗΤΑΣ

 Το δικαίωμα του ασθενούς να μην αποκαλύπτονται πληροφορίες για την

κατάσταση της υγείας του σε άλλους είναι από τα αρχαιότερα δικαιώματα και
πηγάζει από τον όρκο του Ιπποκράτη.
 Η ιδιωτικότητα ορίζεται ως «το δικαίωμα κάθε ανθρώπου να διαχωρίζει και
να κρατάει για τον εαυτό του συγκεκριμένα γεγονότα ή πλευρές της
προσωπικότητάς του καθώς και ιδέες, στάσεις ή ατομικές συμπεριφορές οι
οποίες αποτελούν μέρος της προσωπικής του ζωής ως αποτέλεσμα ελεύθερης
απόφασης ή αλλιώς το δικαίωμα του ατόμου να μην επικοινωνεί τα παραπάνω
σε άλλους ανθρώπους».
 Η ιδιωτικότητα είναι έννοια που σχετίζεται με μια συγκεκριμένη κατάσταση
και η ερμηνεία της μπορεί να διαφέρει ανάμεσα σε άτομα διαφορετικών
πολιτισμικών επιπέδων.
 Επιβάλλεται από τις επιτροπές προστασίας προσωπικών δεδομένων σε όλες
τις δραστηριότητες.

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΑΠΑΤΗ Η ΕΚΤΡΟΠΗ

 Ο όρος αυτός περιλαμβάνει κατασκευή ή νόθευση (παραποίηση) στοιχείων,

ανέντιμες μεθοδεύσεις ή χειρισμοί στο σχεδιασμό και τη μεθοδολογία ή
κλοπή της πνευματικής περιουσίας άλλων. Δεν περιλαμβάνει φυσικά τα λάθη
ή τη διαφορά μεταξύ δεδομένων και ερμηνείας όταν δεν υπάρχει πρόθεση από
την πλευρά του ερευνητή.
 Το φαινόμενο μπορεί να περιοριστεί με την συνεισφορά όλων, των
ερευνητών-συγγραφέων και των συνεργατών τους, καθώς επίσης των κριτών
και των συντακτών των επιστημονικών περιοδικών.

ΕΓΚΥΡΟΤΗΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ

29
  Είναι μέτρο της ορθότητας και αφορά την ερευνητική διαδικασία στο σύνολό
της. Η εγκυρότητα της έρευνας είναι το βασικό κριτήριο με βάση το οποίο θα
ληφθεί η απόφαση για αξιοποίηση ή όχι των ευρημάτων.
 Οι Cook και Campell (1979) έχουν περιγράψει 4 τύπους εγκυρότητας της
έρευνας: α) εγκυρότητα δομής, β) εσωτερική εγκυρότητα, γ) εγκυρότητα
στατιστικού συμπεράσματος και δ) εξωτερική εγκυρότητα.

ΜΕΤΡΗΣΗ

 Μέτρηση είναι η επισήμανση συμβόλων σε χαρακτηριστικά, αντικείμενα,

γεγονότα ή καταστάσεις που μεταβάλλονται (μεταβλητές) σύμφωνα με
κάποιους κανόνες, έτσι ώστε να μπορούν να χρησιμοποιηθούν κάτω από
συγκεκριμένες συνθήκες.
 Τα σύμβολα αυτά αντιστοιχούν στα δεδομένα και μπορεί να υποδηλώνουν
αριθμητικές τιμές (ποσότητα) ή κατηγορίες.
 Εργαλείο μέτρησης είναι η συσκευή ή γενικότερα το μέσο ή η μέθοδος με την
οποία συλλέγονται τα δεδομένα.
 Άμεση – έμμεση μέτρηση.

ΣΦΑΛΜΑ ΜΕΤΡΗΣΗΣ
 Παρατήρησα τιμή = πραγματική τιμή + σφάλμα μέτρησης

 Σφάλμα μέτρησης = τυχαίο + συστηματικό σφάλμα

 Το τυχαίο σφάλμα επιφέρει στις παρατηρηθείσες τιμές να αποκλίνουν

(ανοργάνωτα, αμεθόδευτα, τυχαία) γύρω από την πραγματική τιμή

30
  Το συστηματικό σφάλμα δεν οφείλεται στην τύχη και έχει συγκεκριμένη
κατεύθυνση και μέγεθος.

 Παρατηρηθείσα τιμή = [Πραγματική τιμή + συστηματικό σφάλμα ] + Τυχαίο

σφάλμα

ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑ ΜΕΤΡΗΣΗΣ (Reliability)

 Η αξιοπιστία είναι μέτρο του τυχαίου σφάλματος της μέτρησης και

αντανακλά την συνέπεια με την οποία ένα εργαλείο μέτρησης μετράει ένα
χαρακτηριστικό.
 Ένα εργαλείο μέτρησης είναι αξιόπιστο για ένα συγκεκριμένο πληθυσμό
όταν σε επανειλημμένες μετρήσεις του ίδιου χαρακτηριστικού παράγει
σύμφωνα αποτελέσματα, δηλαδή αποτελέσματα που δε διαφέρουν σε
μεγάλο βαθμό.
 Η αξιοπιστία είναι δυνατό να αξιολογηθεί με βάση τρεις ιδιότητες: τη
σταθερότητα, την ισοδυναμία και την ομοιογένεια

 Α. ΣΤΑΘΕΡΟΤΗΤΑ (Stability)
 Αξιοπιστία δοκιμασίας – επαναδοκιμασίας

 Β. ΙΣΟΔΥΝΑΜΙΑ (Equivalence)
 Αξιοπιστία εναλλακτικών ή παράλληλων μορφών
 Αξιοπιστία μεταξύ παρατηρητών

 Γ. ΟΜΟΙΟΓΕΝΕΙΑ (Homogeneity)
 Αξιοπιστία των ημικλάστων
 Συντελεστής αξιοπιστίας εσωτερικής συνοχής (Cronbach alpha)

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗΣ Cronbach alpha

 Δείχνει κατά πόσο το εργαλείο μέτρησης έχει συμπεριλάβει όλες τις δυνατές
ερωτήσεις που μετρούν την έννοια. Επίσης, θα μπορούσαμε επίσης να πούμε
ότι εκφράζει τη «μέση» συσχέτιση των ερωτήσεων.
 Οι τιμές που παίρνει είναι από 0 έως 1:
 Τιμή ίση με τη μονάδα σημαίνει ότι όλες οι ερωτήσεις μετρούν
ακριβώς το ίδιο χαρακτηριστικό. Δηλαδή κάθε υποκείμενο απαντά με
τον ίδιο ακριβώς τρόπο σε όλες τις ερωτήσεις.
 Τιμή ίση με μηδέν σημαίνει ότι οι ερωτήσεις μετρούν τελείως
διαφορετικά χαρακτηριστικά.
 Τιμή από 0.7 έως 0.9 δείχνει ότι το ερωτηματολόγιο αντανακλά
περισσότερο τις μικρές διαφορές και τα διάφορα επίπεδα της έννοιας.
 Είναι ανάλογος του αριθμού των ερωτήσεων

ΕΓΚΥΡΟΤΗΤΑ ΜΕΤΡΗΣΗΣ (Validity)

31
  Είναι μέτρο του συστηματικού σφάλματος και δείχνει κατά πόσο το
εργαλείο μέτρησης μετρά αυτό που υποτίθεται ότι μετρά.
 Όσο το συστηματικό σφάλμα μειώνεται τόσο η εγκυρότητα αυξάνει.
 Είναι ο βαθμός που το εργαλείο μέτρησης διακρίνει αυτούς που έχουν και
αυτούς που δεν έχουν το χαρακτηριστικό ή τη συμπεριφορά που
μετριέται.
 Είναι ο βαθμός στον οποίο το εργαλείο μέτρησης μετράει κάτι άλλο και
όχι την υπό μελέτη έννοια.
 Η αξιοπιστία είναι προϋπόθεση για την εγκυρότητα (αναγκαία συνθήκη).

 Α. ΕΓΚΥΡΟΤΗΤΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ (Content validity)

 Β. ΕΓΚΥΡΟΤΗΤΑ ΔΟΜΗΣ – ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΓΚΥΡΟΤΗΤΑ

(construct validity)

 Γ. ΕΓΚΥΡΟΤΗΤΑ ΜΕ ΒΑΣΗ ΚΑΠΟΙΟ ΚΡΙΤΗΡΙΟ (criterion-related

validity)

ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

 Η αξιοπιστία και η εγκυρότητα δεν είναι ιδιότητες που υπάρχουν ή όχι,

αλλά είναι θέμα βαθμού. Για αυτό το λόγο αξιολογείται ο βαθμός και όχι η
ύπαρξη ή μη της εγκυρότητας.
 Αυτό που πρέπει να ξεκαθαριστεί είναι ότι ανεξάρτητα από τις τεχνικές
που θα χρησιμοποιηθούν και το κύρος των ερευνητών, η διαδικασία
αξιολόγησης της εγκυρότητας είναι μια μακροχρόνια διαδικασία που
ουσιαστικά αρχίζει με την ανάπτυξη του εργαλείου μέτρησης.
 Για αυτό και η αξιολόγηση ενός εργαλείου μέτρησης είναι μια διαδικασία
που δεν τελειώνει ποτέ. Στην πράξη, ισχυρή ένδειξη εγκυρότητας
αποτελεί ο αριθμός των ερευνών ή έκταση στην οποία έχει
χρησιμοποιηθεί ένα εργαλείο μέτρησης.
 Η αξιοπιστία και η εγκυρότητα δεν είναι εγγενείς ιδιότητες του εργαλείου
μέτρησης, αλλά της χρήσης του σε μια χρονική στιγμή σε ένα
συγκεκριμένο πληθυσμό και σε ένα συγκεκριμένο περιβάλλον.
 Με απλά λόγια ένα εργαλείο μέτρησης είναι δυνατό να είναι περισσότερο
έγκυρο ή αξιόπιστο σε μια συγκεκριμένη κατάσταση σε σχέση με μια
άλλη. Για αυτό το λόγο πρέπει να αξιολογείται συνεχώς σε κάθε
ερευνητική προσπάθεια (χρήση του).

ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑ ΚΑΙ ΕΓΚΥΡΟΤΗΤΑ ΣΤΙΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ Ή ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΕΣ

ΜΕΤΡΗΣΕΙΣ

 Η αυθεντικότητα (accuracy) είναι έννοια ανάλογη της εγκυρότητας.

 Η ακρίβεια (precision) είναι έννοια ανάλογη της αξιοπιστίας.
 Η ευαισθησία (sensitivity) δείχνει το μέγεθος της αλλαγής (διαφοράς) σε
μια παράμετρο που μπορεί να μετρηθεί με ακρίβεια.

32
  Στην περίπτωση όπου με βάση ένα εύρημα (σύμπτωμα, σημείο ή εύρημα
εργαστηριακής, κλινικής ή παρακλινικής εξέτασης) επιχειρείται να τεθεί
η διάγνωση για ένα νόσημα, η αξιολόγηση της εγκυρότητας περιλαμβάνει
την ευαισθησία και την ειδικότητα.
 Η ευαισθησία (sensitivity) του ευρήματος ορίζεται ως η αναλογία των
ορθά θετικών ευρημάτων στο σύνολο εκείνων που πάσχουν από τη νόσο.
 Η ειδικότητα (specificity) του ευρήματος ορίζεται ως η αναλογία των
ορθά αρνητικών ευρημάτων στο σύνολο εκείνων που δεν πάσχουν από τη
νόσο.
 Με βάση το βαθμό ευαισθησίας και ειδικότητας καθορίζεται ο βαθμός
βεβαιότητάς μας (δηλαδή η εγκυρότητα) προκειμένου να αποφανθούμε
αν πάσχει ή όχι το άτομο με βάση αν το εύρημα ήταν θετικό ή αρνητικό.

ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΓΙΑ ΑΝΑΛΥΣΗ

 Κωδικοποίηση δεδομένων (απόδοση μιας αριθμητικής τιμής σε κάθε

δεδομένο).
 Στην περίπτωση που έχουμε ποιοτικά δεδομένα τότε δίνουμε
αυθαίρετα μια τιμή σε κάθε κατηγορία (π.χ. άγαμος=1, έγγαμος=2,
διαζευγμένος=3, χήρος=4, άλλο=5).
 Στην περίπτωση των διατάξιμων δεδομένων τότε δίνουμε πάλι μια
αριθμητική τιμή σε κάθε κατηγορία με αύξουσα σειρά. Συνήθως στην
μικρότερη ιεραρχική κατηγορία δίνω την τιμή 0 ή 1 (ανάλογα με την
περίπτωση) και στη συνέχεια δίνω τις επόμενες αριθμητικές τιμές. π.χ.
(καθόλου ικανοποιημένος = 0, λίγο ικανοποιημένος =1, αρκετά
ικανοποιημένος = 2, πολύ ικανοποιημένος 3, πλήρως ικανοποιημένος
= 4).

 ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ (απόδοση μιας αριθμητικής τιμής σε κάθε

δεδομένο)
 Προσοχή χρειάζεται στις περιπτώσεις απαντήσεων πολλαπλής
επιλογής όπου ο ερωτώμενος μπορεί να επιλέξει πάνω από μια
απαντήσεις (multiple response variables). Σε αυτή την περίπτωση
δημιουργούμε τόσες διχοτομικές μεταβλητές όσες και οι δυνατές
επιλογές. Αν έχει επιλεγεί μια απάντηση τότε την κωδικοποιούμε με 1
αν όχι με 0. Αν για παράδειγμα η μεταβλητή ονομάζεται «Α1» και
έχει 5 επιλογές, δημιουργούμε πέντε διχοτομικές μεταβλητές: Α1.1,
Α1.2, Α1.3, Α1.4, Α1.5.

 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΣΤΟ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ (π.χ.

SPSS)
Συμβουλές:
 Η εγγραφή του κωδικού δίπλα ή κάτω από τις απαντήσεις στα
ερωτηματολόγια ή στα πρωτόκολλα συλλογής στοιχείων μπορεί να
διευκολύνει πολύ την εισαγωγή των δεδομένων στο πρόγραμμα
επεξεργασίας.

33
  Αν κάποιος δεν διαθέτει ειδικό πρόγραμμα μπορεί να χρησιμοποιήσει
ένα φύλλο επεξεργασίας όπως το Excel. Στις κάθετες γραμμές
(στήλες) αντιστοιχούν οι μεταβλητές, ενώ στις οριζόντιες στήλες
(γραμμές) αντιστοιχούν οι περιπτώσεις (εγγραφές). Η πρώτη γραμμή
περιλαμβάνει τα ονόματα των μεταβλητών που καλό είναι να μην
υπερβαίνουν τους 8 λατινικούς χαρακτήρες και αυτό για να είναι
δυνατή η χρησιμοποίηση από οποιαδήποτε πρόγραμμα στατιστικής
ανάλυσης. Το αρχείο αυτό μπορούν να το διαβάσουν όλα τα
προγράμματα στατιστικής ανάλυσης.

 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΣΤΟ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ (π.χ.

SPSS)
Συμβουλές:
 Σε κάθε περίπτωση, ερωτηματολόγιο ή πρωτόκολλο συλλογής
στοιχείων (δηλαδή κάθε εγγραφή) πρέπει να δοθεί ένας αύξων αριθμός
ταυτοποίησης (αριθμός μητρώου) αρχίζοντας από το 1. Για αυτό το
λόγο συνήθως η πρώτη μεταβλητή είναι αυτή της ταυτοποίησης του
ερωτηματολογίου (Identification number, ID). Σημείο κλειδί είναι ότι
ο ίδιος αριθμός αναγράφεται επάνω στο ερωτηματολόγιο ή στο
πρωτόκολλο συλλογής στοιχείων σε εμφανές σημείο (συνήθως πάνω ή
κάτω δεξιά). Αυτό κρίνεται απαραίτητο για την ταυτοποίηση του
ερωτηματολογίου. Αν δηλαδή έχει γίνει κάποιο λάθος που θα
ανακαλυφθεί κατά την επιβεβαίωση των δεδομένων θα δοθεί η
δυνατότητα να ανευρεθεί το συγκεκριμένο ερωτηματολόγιο και να
διορθωθεί η συγκεκριμένη τιμή.

ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ

 Περιγραφική στατιστική
 ασχολείται με τη σύμπτυξη, την παρουσίαση και την περιγραφή μιας ή
περισσοτέρων συγκεκριμένων ομάδων ποσοτικών μεταβλητών.

 Επαγωγική ή συμπερασματολογική στατιστική

 ασχολείται με τη διεξαγωγή συμπερασμάτων (γενίκευση) για το

σύνολο των ομοειδών περιπτώσεων - για ολόκληρο τον πληθυσμό - με
βάση τα χαρακτηριστικά μιας μικρής ομάδας, ενός δείγματος.

ΠΕΡΙΓΡΑΦΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ

 Η παρουσίαση των δεδομένων μπορεί να γίνει με:

 Κείμενο
 Πίνακες

34
  Διαγράμματα (γραφικές παραστάσεις)

 . Συχνότητα (frequency, f) μιας παρατήρησης είναι ο φυσικός αριθμός που

δείχνει πόσες παρατηρήσεις από το σύνολο του δείγματος έχουν τιμή ίση με
αυτή
 Σχετική συχνότητα (relative frequency, f/n) μιας παρατήρησης είναι η
(ποσοστιαία) αναλογία των παρατηρήσεων του δείγματος που έχουν τιμή ίση
με αυτή
 Aθροιστική συχνότητα (cumulative frequency) μιας παρατήρησης είναι ο
αριθμός των παρατηρήσεων του δείγματος οι οποίες έχουν τιμές ίσες ή
μικρότερες από την τιμή που έχει η παρατήρηση αυτή
 Σχετική αθροιστική συχνότητα (relative cumulative frequency) μιας
παρατήρησης, είναι το ποσοστό των παρατηρήσεων του δείγματος οι οποίες
έχουν τιμές ίσες ή μικρότερες από την τιμή που έχει η παρατήρηση αυτή.

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ

 Τα διαγράμματα ή γραφικές παραστάσεις (diagrams or graphs) είναι μια

οπτική απεικόνιση της κατανομής των συχνοτήτων.
 Σε σχέση με τους πίνακες έχουν το πλεονέκτημα ότι μεταφέρουν άμεσα
πληροφορίες που θα απαιτούσαν πολύ χρόνο μελέτης για να εξαχθούν από
ένα πίνακα.
 Για αυτό και πολλοί θεωρούν τα γραφήματα τον πιο αποτελεσματικό τρόπο
για την περιγραφή, διερεύνηση και σύνοψη δεδομένων.

 Ραβδόγραμμα
 Κυκλικό διάγραμμα
 Ιστόγραμμα – Πολύγωνο συχνότητας
 Καμπύλη κατανομής συχνοτήτων
 Στικτόγραμμα

ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΥΤΙΚΕΣ ΤΙΜΕΣ

 Οι αριθμητικές τιμές που θα μας δώσουν τη δυνατότητα να περιγράψουμε τα

χαρακτηριστικά της κατανομής των συχνοτήτων ονομάζονται
αντιπροσωπευτικές τιμές.
 Οι αντιπροσωπευτικές τιμές κατατάσσονται σε τέσσερεις μεγάλες κατηγορίες
ανάλογα με την ιδιότητα που περιγράφουν:
1. Θέσης ή κεντρικής τάσης
2. Διασποράς
3. Συμμετρίας
4. Κύρτωσης

ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΥΤΙΚΕΣ ΤΙΜΕΣ ΘΕΣΗΣ

 Μέση τιμή (Mean)

 Διάμεσος τιμή (Median)

35
  Επικρατούσα τιμή (Mode)

ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΥΤΙΚΕΣ ΤΙΜΕΣ ΔΙΑΣΠΟΡΑΣ

 Εύρος τιμών = η διαφορά των ακραίων τιμών

 Εκατοστημόρια = Κ εκατοστημόριο ορίζεται ως τιμή εκείνη όπου σε ένα
πίνακα κατανομής συχνοτήτων το Κ% των μετρήσεων είναι μικρότερες ή ίσες
από αυτή
Συνηθέστερα χρησιμοποιούνται: 25ο, 50ο, 75ο, και το ενδοτεταρτομοριακό
εύρος (interquartile range, IQR) (75ο – 25ο)

 Το πιο αξιόλογο όμως μέτρο του βαθμού αλλά και του τρόπου διασποράς των
τιμών είναι η μεταβλητότητα ή διακύμανση (variance).

 Στην πράξη χρησιμοποιείται η τετραγωνική ρίζα της που ονομάζεται σταθερή

ή πρότυπη απόκλιση (standard deviation)

ΕΠΑΓΩΓΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ

 Η επαγωγική στατιστική ασχολείται με δύο κατηγορίες προβλημάτων, την

στατιστική εκτίμηση σημείου ή διαστήματος (point or interval estimation)
και τον έλεγχο των στατιστικών (ερευνητικών) υποθέσεων (hypothesis
testing).

Ο ερευνητής μετράει μια μεταβλητή σε ένα δείγμα και μέσω της επαγωγικής
στατιστικής θα γίνει εκτίμηση της πραγματικότητας με κάποια απόκλιση, δηλαδή με
βάση τις μετρήσεις στο δείγμα θα προσπαθήσει να εκτιμήσει την παράμετρο του
πληθυσμού

ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΕΣ ΔΟΚΙΜΑΣΙΕΣ

 Παραμετρικές – Μη παραμετρικές

 Σε όλες τις στατιστικές δοκιμασίες με βάση τα δεδομένα της έρευνας

υπολογίζεται μια στατιστική τιμή (statistic) που αποτελεί και το κριτήριο
(για αυτό ονομάζεται και στατιστικό κριτήριο) με βάση το οποίο θα ελεγχθεί
αν απορρίπτεται η μηδενική υπόθεση.
 Η στατιστική αυτή τιμή υπολογίζεται με βάση έναν αλγεβρικό τύπο ο οποίος
με απλά λόγια μετατρέπει τις στατιστικές τιμές (μέση τιμή, διαφορά
ποσοστών, r κτλ) σε μονάδες δειγματοληπτικής κατανομής (δηλαδή z , t, χ2, F
τιμές).
 Στη συνέχεια με βάση τους βαθμούς ελευθερίας και τους ανάλογους για κάθε
περίπτωση πίνακες ελέγχεται αν η τιμή αυτή υπερβαίνει ένα όριο και αν αυτό
συμβαίνει τότε απορρίπτουμε την μηδενική υπόθεση και λέμε ότι η διαφορά
που βρήκαμε είναι στατιστικά σημαντική. Οι πίνακες συνήθως δίνουν το όριο
αυτό για P = 0,05 0,01 και 0,001.

T-test

36
  Σκοπός: σύγκριση δύο ανεξάρτητων ομάδων ως προς τη μέση τιμή μιας
(ποσοτικής) μεταβλητής
 Ερευνητικό ερώτημα: Υπάρχει διαφορά ανάμεσα στις δύο ομάδες ως
προς τη μέση τιμή μιας μεταβλητής;

ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ – ΠΡΑΚΤΙΚΗ (ΚΛΙΝΙΚΗ) ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΗΤΑ

 Η στατιστική σημαντικότητα αναφέρεται ευθέως στο P και ερμηνεύεται ως η

βεβαιότητά μας ότι μια παρατηρηθείσα διαφορά ή σχέση υπάρχει και στην
πραγματικότητα (δηλαδή στο σύνολο του πληθυσμού) ή αλλιώς καθορίζει το
επίπεδο του τυχαίου σφάλματος.
 Η πρακτική ή η κλινική σημαντικότητα έχει να κάνει με το μέγεθος της
διαφοράς που εκτιμάται πριν την έρευνα ως μέγεθος αποτελέσματος (effect
size) και μετά τη διεξαγωγή της έρευνας ως εκτίμηση με βάση το πιθανό
σφάλμα της διαφοράς.
 Για αυτό και στα αποτελέσματα των ερευνητικών εργασιών πρέπει να
αναφέρεται και το επίπεδο στατιστικής σημαντικότητας P και τουλάχιστον το
μέγεθος της διαφοράς που βρέθηκε. Παράδειγμα: βρέθηκε ότι οι παθολογικοί
ασθενείς ήταν περισσότερο ικανοποιημένοι από τους χειρουργικούς (Μέση
τιμή 3,90 – 3,00 αντίστοιχα, P<0,05).

ANOVA

 Σκοπός: σύγκριση τριών ή περισσοτέρων ανεξάρτητων ομάδων ως προς μια

ποσοτική μεταβλητή
 Ερευνητικό ερώτημα: Υπάρχει διαφορά ανάμεσα σε τρεις ή περισσότερες
ομάδες ως προς τη μέση τιμή μιας μεταβλητής

X2

 Σκοπός: σύγκριση δύο ή περισσοτέρων ομάδων ως προς μια ποιοτική

μεταβλητή
 Ερευνητικό ερώτημα: Υπάρχει διαφορά μεταξύ ανδρών και γυναικών ως
προς την εμφάνιση καρκίνου του πνεύμονα; Υπάρχει σχέση μεταξύ φύλου
και καρκίνου του πνεύμονα;

 Υπολογισμός: Με τη δοκιμασία Χ2 ελέγχεται η διαφορά μεταξύ των

αναμενόμενων τιμών (expected values) αν δεν υπήρχε σχέση των δύο
μεταβλητών και των τιμών που παρατηρήθηκαν (observed values).

37
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗΣ ΣΥΣΧΕΤΙΣΗΣ ΤΟΥ PEARSON

 Σκοπός: έλεγχος για την ύπαρξη ή όχι (ευθύγραμμης) συσχέτισης μεταξύ δύο
ποσοτικών μεταβλητών.
 Ερώτημα: Υπάρχει συσχέτιση μεταξύ ηλικίας και στρες των ασθενών πριν τη
χειρουργική επέμβαση;
 Ο συντελεστής του Pearson παίρνει τιμές από -1 έως +1.
 Γενικά μια συσχέτιση θεωρείται:
 Μηδενική =0 (δεν υπάρχει γραμμική συσχέτιση)
 Πολύ μικρή (< 0,25)
 Μικρή (0,25-0,49)
 Μέτρια (0,50-0,69)
 Υψηλή (0,70-0,89)
 Πολύ υψηλή (> 0,90)
 Απόλυτη (=1) (θετική ή αρνητική

Αποτελέσματα: Απλή και ακριβής λεπτομερής παράθεση των αριθμητικών

δεδομένων που προέκυψαν από την στατιστική ανάλυση.

Συζήτηση: Απαιτείται ιδιαίτερη κριτική και συνθετική σκέψη ώστε τα αποτελέσματα

της μελέτης να συσχετιστούν και να συγκριθούν με παρόμοιες μελέτες και να
επισημανθούν πιθανές συσχετίσεις των αποτελεσμάτων ή να διατυπωθούν πιθανές
αιτιολογήσεις. Πάντα η διατύπωση γίνεται σε τρίτο πρόσωπο.

Συμπεράσματα: Τι προέκυψε από την ανάγνωση των αποτελεσμάτων ποια είναι τα

σημαντικότερα στοιχεία που προέκυψαν από τη μελέτη και αξίζει να επισημανθούν;

Προτάσεις: Ποιες είναι οι προτάσεις που μπορούν να γίνουν (είτε για μελλοντικές
μελέτες είτε σχετικά με το θέμα της μελέτης). Οι προτάσεις καθορίζονται από τα
συμπεράσματα και μόνο.

Περιορισμοί της Μελέτης: Ποια ήταν τα πιθανά μεθοδολογικά λάθη κατά τον
σχεδιασμό της μελέτης; Ποιες ήταν οι μεθοδολογικές αδυναμίες της μελέτης;

38
39