II FARO DE VIGO

XOVES, 16 DE DECEMBRO DE 2021 ARTE/PATRIMONIO

O Concello do Grove vén

de adquirir o edificio do que
Presenza de Camilo unha túnica e unha capa, e a
severidade da súa mirada
se coñece como Escola das
Monxas, un inmoble cons- Nogueira no distante, contrasta coa tenru-
ra expresiva do neno, que se

truído no ano 1954 polas Fi-
llas da Caridade de San Vi-
cente de Paúl. O inmoble é
un proxecto do arquitecto
Emilio Salgado Urtiaga
(1897-1970), que tamén foi
alcalde de Vigo entre 1934 e
1935, autor, entre outros, do
coñecido edificio da Caixa
Rural do Lérez, en Ponteve-
dra.
O proxecto arquitectóni-
co, concibido inicialmente
como “gardería e residen-
cia”, propón un volume orga-
nizado en dúas alturas con
planta en forma de escua-
dra.A fachada principal exe-
cutada, toda ela labrada en
granito de boa calidade, difi-
re notablemente da proxec-
tada, xa que durante a fase
de obra o arquitecto introdu-
ciu varias modificacións. A
máis notable afectou o fron-
tispicio do piso residencial,
onde Salgado pretendía si-
tuar unha fornela central
destinada a acoller unha
imaxe da Virxe do Carme
flanqueada por dous ollos
de boi de sección circular. Fi-
nalmente, o arquitecto nado
en Punxín optou por situar
alí unha secuencia horizon-
tal de xanelas verticais, des-
prazando á cumieira do
frontón triangular a escultu-
Grove
A imaxinería en pedra
do Colexio das Monxas
ALBERTE REBOREDA
ra pétrea, quizais para enfati-
zar o vínculo marítimo exis-
tente entre esta advocación
e o mar.
A imaxe elixida para co-
roar a fachada é unha obra
do escultor vigués Camilo
Nogueira Martínez (1904-
1982), que exercía de profe-
sor de escultura na Escola
Municipal de Artes e Oficios
de Vigo desde 1953. Sendo O
Grove unha vila mariñeira,
Nogueira opta por tallar un-
ha imaxe da Virxe do Carme,
a mesma que esculpirá para
o complexo da ETEA alá por
1960.A escultura groveira, ci-
celada en dous bloques gra-
níticos, presenta unha icono-
grafía na que a Virxe aparece
erguida sobre unha peaña,
coroada e cuberta cun man-
to; cunha man ofrece un es-
capulario e coa outra sostén
o neno Xesús no colo, que ta-
mén soporta a mesma insig-
nia relixiosa.“A Virxe do Car-
me, guía ós mareantes (...)”e
“ademais,saca do Purgatorio
presenta espido, sentado e
mirando o espectador con
inocente humanidade nun
plano lateral, oposto á pose
frontalista da Virxe. Esta, res-
ponde á imaxe ideal, que fo-
xe da representación naturis-
ta, optando por un canon
iconográfico virxinal, basea-
do na beleza imaxinada. A
virxe de Nogueira transmite
a idea de serenidade, con
harmonía e suavidade da
ás ánimas, que se represen- formas, pero carece da es-
tan, nos petos e nos altares , pontánea expresividade do
saíndo das flamas collidas ó infante.
escapulario”, apunta Vicente O antigo colexio acolle
Risco na Historia de Galiza tamén unha segunda imaxe
de Otero Pedrayo (1962). O relixiosa, neste caso un San
escapulario que locen am- Xosé co neno no colo, unha
bas as imaxes é o símbolo representación iconográfica
da protección da Nai de que o escultor de Lavadores
Deus aos seus devotos, ade- tamén cultivou, cando me-
mais dun signo de perdón nos, noutra peza sen datar
das penas do purgatorio e que obra en poder da fami-
de consagración á Virxe, es- lia Nogueira Román. Esta pa-
trela do mar, patroa e guía rella masculina localízase
dos mariñeiros cara o porto no patio do colexio e, a dife-
seguro que é Cristo.“Miña vir- renza da anterior, preséntase
xe do Carme que axiña te seriamente danada a causa
ofendo! - Ai ! Miña Muliña dunha caída accidental.
branca, que axiña te perdo!”, Efectivamente, ambas as
escribe Rosalía de Castro en imaxes evidencian ter sido
1864. decapitadas,o que provocou
A Virxe do Carme de No- a reposición defectuosa das
gueira ten unha presenza es- dúas cabezas utilizando un-
tatuaria e inmóbil. A rixidez ha técnica impropia.A maio-
do seu corpo, cuberto por res, a fronte do San Xosé foi
reconstruída con cemento
de construción, un material
que se fai visible e notorio
Arriba: a Virxe nos corpos de ambos prota-
do Carme sobre a gonistas.
fachada principal. A imaxe do pai e protec-
Abaixo: fachada do tor de Xesús aparece erguida
antigo Colexio das e cuberta cunha túnica e mi-
Monxas. Na imaxe
pequena: detalle do rando ao ceo, ao igual que o
San Xosé co neno seu fillo. É unha representa-
Xesús no colo. ción canónica do custodio
do Redentor: un home adul-
to e barbado que, a diferen-
za da iconografía clásica,
non porta unha vara en flor
(de azucenas ou nardos),
que floreceu de forma mila-
greira cando foi elixido para
desposar a María. O elemen-
to natural simbólico, nesta
ocasión, foi colocado por
Nogueira na man esquerda
do fillo de Deus, o que lle ser-
ve ao escultor para definir
unha forma arqueada que
equilibre a composición
baixo a cabeza do carpintei-
ro.Ambas imaxes establecen
un diálogo visual co ceo,sím-
bolo da divindade, que escri-
be e decide o destino desde
o principio da existencia dos
neste proceso.A exhibición, es- protagonistas: casar Xosé

Catalogación e restauración tudo e recuperación de ambas

A escultura meca de Camilo Nogueira ocu-
pa un lugar senlleiro no repertorio de arte con-
temporánea do Grove, un dos concellos de Ga-
licia que máis se ten destacado no seu intere-
se polo modelado estético.A obra de Ana Ruíz,
Antonio Taboada, Fanchuco, Liliya Poborniko-
va, ou Nando Álvarez, por citar algúns exem-
plos, ten contribuído nas últimas décadas a si-
tuar aesta vila mariñeira no mapa da escultu-
ra contemporánea pública peninsular.
Pero as imaxes do San Xosé e da Virxe do
Carme de Camilo Nogueira foron pioneiras
debe ser unha prioridade das
administracións. Tamén a súa
protección legal, xa que nin o
edificio de Salgado Urtiaga nin as dúas obras
de Nogueira figuran no catálogo de bens cul-
turais do concello.“O coñecemento forma par-
te do belo e do valioso”, dicían os gregos. Ta-
mén o coidado e recuperación da arte de no-
so, engadimos nós.
con María, confiar na súa in-
maculada concepción e coi-
dar do fillo de Deus ata a súa
madurez.Ambos varóns apa-
recen vestidos e retratados
coas cabezas en contacto, o
que reforza a sensación de
humanidade e que senten e
padecen como o especta-
dor, sometidos á vontade di-
vina.