რადიოაქტივბის გამოყენება მედიცინაში,ბიოლოგიაში და

არქეოლოგიაში

მედიცინა -ვარიანტი 1
ბირთვული მედიცინის პროცედურები ხელს უწყობს დაავადებების გამოვლენასა და
მკურნალობას მცირე რაოდენობის რადიოაქტიური მასალის გამოყენებით, რომელსაც
რადიოფარმაცევტს უწოდებენ. ზოგიერთი რადიოფარმაცევტული საშუალება გამოიყენება
ვიზუალიზაციის აპარატთან დაავადებების გამოსავლენად . რადიოფარმაცევტული
საშუალებები შეიძლება მოთავსდეს სხეულის შიგნით კიბოს სიმსივნესთან , რომ შემცირდეს
ან გაანადგუროს იგი.

პოზიტრონული ემისიური ტომოგრაფია (PET) სკანირება არის ბირთვული მედიცინის

პროცედურის მაგალითი, რომელიც გამოიყენება დაავადების დიაგნოზირებისთვის . PET
სკანირება იყენებს რადიოაქტიურ ნივთიერებას, რომელიც სისხლში შედის და მიდის
კონკრეტულ ორგანოში. ექიმები იყენებენ სპეციალურ კამერას, რომ დააკვირდნენ როგორ
მოძრაობს მაძიებელი. კამერა აგზავნის ინფორმაციას კომპიუტერში , რომელიც იღებს
სურათებს, როდესაც მიკვლევა ორგანოს ზედმიწევნით მოძრაობს. ექიმები იყენებენ
სურათებს ორგანოს პრობლემების დასადგენად.

რადიოფარმაცევტული საშუალებები ასევე გამოიყენება დაავადების სამკურნალოდ

სიმსივნის შემცირებით და სიმსივნური უჯრედების განადგურებით . ბრაქითერაპიის
პროცედურის დროს ექიმები ქირურგიულად ათავსებენ მცირე რადიოაქტიურ "თესლებს "
კიბოს სიმსივნესთან ახლოს ან მის შიგნით. თესლიდან გამოსხივება ხელს უწყობს
ახლომდებარე კიბოს უჯრედების განადგურებას.

სხვადასხვა რადიოაქტიური ელემენტები განსხვავებულად შეიწოვება სხვადასხვა

ორგანოების მიერ. მაგალითად, იოდს ითვისებს ფარისებრი ჯირკვალი, ამიტომ იოდ -131
გამოიყენება ფარისებრი ჯირკვლის კიბოს დიაგნოზის დასადგენად . ექიმები ირჩევენ
საუკეთესო რადიოფარმაცევტს სხეულის იმ ნაწილისთვის, რომლის დიაგნოზირება ან
მკურნალობა სჭირდებათ.

მედიცინა -ვარიანტი 2
რადიოაქტიური მასალები შეიძლება სასარგებლო იყოს დაავადებების დიაგნოზირებისა და
მკურნალობისთვის ან სამედიცინო გამოკვლევების დროს. ბირთვული მარეგულირებელი
კომისია არეგულირებს ამ გამოყენებებს. NRC წესების მიზანია უზრუნველყოს რადიოაქტიური
მასალების სწორად გამოყენება და ისე, რომ დაიცვას პაციენტები , სამედიცინო მუშაკები ,
საზოგადოება და გარემო.

საავადმყოფოებში მოთავსებული ყველა პაციენტის დაახლოებით მესამედი

დიაგნოზირებულია ან მკურნალობს სხივების ან რადიოაქტიური მასალების გამოყენებით .
მედიცინის ამ დარგს ბირთვულ მედიცინას უწოდებენ. გამოყენებულ რადიოაქტიურ მასალებს
რადიოფარმაცევტებს უწოდებენ.

დიაგნოზის დასადგენად მცირე რაოდენობით ხდება ინექცია , ინჰალაცია ან გადაყლაპვა .

მასალა აგროვებს შესწავლილ ადგილას, სადაც ის გამოყოფს ფოტონებს. ეს ფოტონები
შეიძლება იხილოს მოწყობილობამ, რომელიც ცნობილია, როგორც გამა კამერა.
ფოტოაპარატის სურათებიდან ჩანს ორგანოს ფუნქცია და შემადგენლობა . მათ შეუძლიათ
დაეხმარონ ექიმებს სიმსივნეების პოვნაში, იდენტიფიცირებასა და გაზომვაში , ან ორგანოში
არსებული პრობლემების დანახვაში. მაგალითად, ტექნესიუმი -99 მ გამოიყენება ძვლის,
გულის ან სხვა ორგანოების პრობლემების სადიაგნოზოდ. რადიოაქტიური იოდი
გამოიყენება ფარისებრი ჯირკვლის გამოსახულებისას.

თერაპიისთვის რადიოაქტიური მასალები გამოიყენება სიმსივნური ქსოვილის

განადგურების, სიმსივნის შემცირების ან ტკივილის შესამცირებლად . ბირთვულ მედიცინაში
თერაპიის სამი ძირითადი ტიპი არსებობს.

ტელეთერაპია მიზნად ისახავს კიბოს ქსოვილს სხივის ინტენსიური სხივით. ერთ მაგალითში
გამოიყენება მოწყობილობა, რომელსაც ეწოდება გამა Knife®, რომელიც ყურადღებას
ამახვილებს კობალტ -60 წყაროს გამოსხივებაზე ტვინის ქსოვილის სიღრმეში მდებარე
ადგილზე.

ბრაქითერაპია იყენებს ქვედა აქტივობის წყაროებს, რომლებიც დალუქულია "თესლებში ",

რომლებიც მოთავსებულია კიბოს ქსოვილებთან ახლოს ან მათში, მაგალითად, მკერდში,
პროსტატასა თუ საშვილოსნოს ყელში. თესლის ინექცია ან ქირურგიული ჩადგმა ხდება ,
შემდეგ კი პაციენტის მიერ დანიშნულ დოზას მიიღებენ. სისხლძარღვების
ინტრავასკულარული brachytherapy სისტემები მცირე წყაროებს ათავსებს არტერიებში
კათეტერის გამოყენებით.
თერაპიული ბირთვული მედიცინა იყენებს რადიაციის მაღალ დოზებს მასალებისგან ,
რომლებიც პაციენტს შეჰყავს ან იღებს მას. მაგალითად, რადიოაქტიურმა იოდმა შეიძლება
გაანადგუროს ან შეამციროს დაავადებული ფარისებრი ჯირკვალი .

მეცნიერება-ბიოლოგია

რადიოაქტივობა ზოგადად გამოიყენება სიცოცხლის შემსწავლელ მეცნიერებებში

ბიოლოგიის ფენომენის ძალიან მგრძნობიარე და პირდაპირი გაზომვებისთვის და
რადიოიზოტოპით რადიომარკეტებით ბიომოლეკულების მდებარეობის ვიზუალიზაციისთვის .

რადიომარკირება არის ტექნიკა, რომელიც თვალყურს ადევნებს მოლეკულის გავლას,

რომელიც აერთიანებს რადიოიზოტოპს რეაქციის, მეტაბოლური ბილიკის, უჯრედის,
ქსოვილის, ორგანიზმის ან ბიოლოგიური სისტემის მეშვეობით. რეაქტივის ეტიკეტირება
ხდება სპეციფიკური ატომების ჩანაცვლებით მათი იზოტოპით. ატომის ჩანაცვლება საკუთარი
რადიოიზოტოპით არის შინაგანი იარლიყი, რომელიც არ ცვლის მოლეკულის სტრუქტურას.
გარდა ამისა, მოლეკულების რადიოიტილიზაცია შესაძლებელია ქიმიური რეაქციებით ,
რომლებიც შემოაქვთ ატომი, ნაწილი ან ფუნქციური ჯგუფი, რომელიც შეიცავს
რადიონუკლიდს.

მაგალითად, პეპტიდების და ცილების რადიოიოდირება ბიოლოგიურად სასარგებლო

იოდის იზოტოპებით ხდება ადვილად დაჟანგვის რეაქციით , რომელიც ჰიდროქსილის ჯგუფს
იოდით ანაცვლებს ტიროზინისა და ჰისტადინის ნარჩენებზე . კიდევ ერთი მაგალითია ისეთი
ქოლეტორების გამოყენება, როგორიცაა DOTA, რომელიც შეიძლება ქიმიურად დაერთოს
ცილას; ქელატორი თავის მხრივ იკავებს რადიომეტალებს, რითაც ამცირებს ცილას. ეს
გამოყენებულია Yttrium-90- ზე მონოკლონური ანტისხეულების სამკურნალო მიზნით და
Gallium-68 პეპტიდზე Octreotide- ზე შეყვანისთვის PET ვიზუალიზაციის დიაგნოსტიკისთვის.

არქეოლოგია
არქეოლოგები ასევე იყენებენ რადიოაქტიურ ნივთიერებებს ნაშთების და სხვა ობიექტების
ასაკის დასადგენად, ნახშირბადის დათარიღებით. მაგალითად , ჩვენი ატმოსფეროს ზედა
დონეებში, კოსმოსური სხივები აზოტის ატომებს ხვდება და ქმნის ბუნებრივად რადიოაქტიურ
იზოტოპს, რომელსაც ნახშირბადი -14 ჰქვია. ნახშირბადი გვხვდება ყველა ცოცხალ არსებაში
და ამის მცირე პროცენტია ნახშირბადი -14. როდესაც მცენარე ან ცხოველი იღუპება , ის აღარ
იღებს ახალ ნახშირბადს და ნახშირბადი -14, რომელიც მან დაგროვდა მთელი ცხოვრების
განმავლობაში, იწყებს რადიოაქტიური დაშლის პროცესს. შედეგად , რამდენიმე წლის
შემდეგ, ძველ ობიექტს რადიოაქტიურობის უფრო დაბალი პროცენტი აქვს, ვიდრე ახალ
ობიექტს. ამ განსხვავების გაზომვით, არქეოლოგებს შეუძლიათ ობიექტის სავარაუდო ასაკის
დადგენა.