SC133 Physics for Engineers 1

TU-PINE
ชุดที่ 2

อ.ดร.สายัณห์ ผุดวัฒน์
MOTION IN TWO AND THREE DIMENSIONS
Position and Displacement

r = xiˆ + yˆj + zkˆ Position

r = −3iˆ + 2 ˆj + 5kˆ
  
r = r2 − r1 Displacement
Average Velocity and Instantaneous Velocity
Average Acceleration and Instantaneous Acceleration
 
นายเหรี ยญทองวิง่ ด้วยความเร่ ง a = 0.5iˆ + 0.2tˆj ถ้ากาหนดให้ตาแหน่งเริ่ มวิง่ อยูท่ ี่ตาแหน่ง (0, 0.5)
และเริ่ มต้นหยุดนิ่ง ให้นกั ศึกษาหาค่าต่างๆ ต่อไปนี้
ก) ความเร็วเมื่อเวลาผ่านไป 1 นาที
ข) ที่ 1 นาที ให้หาตาแหน่งของนายเหรี ยญทอง
Projectile Motion

v0 = v0 xiˆ + v0 y ˆj
v0 x = v0 cos
v0 y = v0 sin 
“ในการเคลื่อนที่แบบโปรเจคไตน์ การเคลื่อนที่ในแนวนอนและแนวดิ่งเป็ นอิสระต่ อกัน”
บอลทั้งสองลูกมีการเคลื่อนที่ในแนวดิ่งเหมือนกัน
• การเคลื่อนทีใ่ นแนวนอน (The Horizontal Motion)
ความเร่ งเป็ นศูนย์ a = 0
x − x0 = v0 xt x − x0 = (v0 cos0 )t

• การเคลื่อนที่ในแนวดิ่ง (The vertical Motion)

1 2
y − y0 = v0 y t − gt
2
y − y0 = (v0 sin  0 )t −
1 2
gt
2
v y = v0 sin  0 − gt

v y2 = (v0 sin 0 ) − 2 g ( y − y0 )
2
สมการการเคลื่อนที่
x
กาหนด x0 = y0 = 0 t=
(v0 cos 0 )
x2
y = (v0 sin  0 )
x 1
− g
v0 cos  0 2 (v0 cos  0 )2

gx 2
y = (tan  0 )x − y = ax + bx 2
2(v0 cos  0 )
2

The path is parabolic

• ระยะเคลื่อนที่ตามแนวแกนนอน
1 2
R = x − x0 = (v0 cos0 )t 0 = v0 sin  0t − gt
2
v02
R=
2v02
sin  0 cos  0 R = sin 2 0 ไกลสุ ดคือมุม 45°
g g
เครื่ องบินกาลังบินกูภ้ ยั ด้วยความเร็ ว 198 km/hr (55m/s) และสู งจากพื้นน้ า h = 500 m
โดยวิง่ ในแนวเส้นตรง และทิ้งแคปซูลช่วยเหลือ บนพื้นดิน
มุมระหว่างแนวดิ่งของเครื่ องบินกับแนวเส้นสายตาของนักบินที่กาลังมองผูป้ ระสบภัย
เป็ นเท่าไหร่

x
 = tan −1

h
x − x0 = (v0 cos0 )t

y − y0 = (v0 sin  0 )t −
1 2
gt
2

(
− 500m = (55m / s ) sin 0 t − ) 1
2
( )
9.8m / s 2 t 2 t = 10.1s

( 
)
x − 0 = (55m / s ) cos 0 (10.1s ) = 555.5m  = tan
555.5m
−1

500m
= 48
หาความเร็ วขณะที่แคปซูลตกถึงพื้นน้ ามีค่าเท่าไหร่
vx = v0 x = v0 cos  = (55m / s )(cos 0 ) = 55m / s
( ) ( )
vy = v0 sin 0 − gt = (55m / s ) sin 0 − 9.8m / s 2 (10.1s ) = −99.0m / s

v = vxiˆ + v y ˆj = (55m / s )iˆ − (99m / s ) ˆj

v = 552 + 992 = 113m / s

−1
vy −1 −99m / s
 = tan = tan = −60.9
vx 55m / s
ปื นใหญ่ป้องกันเรื อโจรสลัดซึ่ งอยูห่ ่างออกไปจากชายฝั่ง 560m โดยปื นใหญ่วางอยูร่ ะดับน้ า
ทะเลโดยลูกปื นใหญ่มีความเร็ วเริ่ มต้น v0 = 82m / s
(a) มุมยิงควรมีค่าเท่าใดจึงจะยิง
โดนเรื อโจรสลัด
v02
R = sin 2 0
g
1 −1  gR 
 0 = sin  2 
2  v0 

 0 = sin 
( )
1 −1  9.8m / s 2 (560m ) 
  0 = sin (0.816)
1 −1
2  (82m / s )2
 2
 0 = 27 ,63
v02
ปื นใหญ่น้ ียงิ ไกลสุ ดได้เท่าไหร่ R = sin 2 0  0 = 45
g
v02
R = sin 2 0 =
(82m / s )

2

( )
= 686m  690m
g 9.8m / s(2
sin 2 45
)
โจทย์ เพิม่ เติม
 การเคลื่อนที่แบบวงกลม (Uniform Circular Motion)
• อัตราเร็ วคงที่
• เคลื่อนที่เป็ นวงกลมความเร็ วเปลี่ยนทิศทางตลอดเวลาและมีทิศตามแนวเส้นสัมผัส
• มีความเร่ งเข้าสู่ ศูนย์กลาง
2
v
a= Centripetal acceleration
r
เวลาทีใ่ ช้ ในการเคลื่อนที่ครบ 1 รอบ วงกลม

2r Period
T=
v
v = vx iˆ + v y ˆj = (−v sin  )iˆ + (v cos  ) ˆj
 vy p   vx p 
v =  −  iˆ +   ˆj
 r   r 
dv  v dy p  ˆ  v dx p  ˆ
a= =  −  i +   j
dt  r dt   r dt 
 v2   v2 
ˆ
a =  − cos   i +  − sin   ˆj
 r   r 
   
v2 v2 v2
a = ax + a y
2 2
= ( cos  ) 2
+ ( sin  )
2
= 1=
r r r
 tan  =
ay
=
( )
− v 2 / r sin 
= tan 
ax − ( v / r ) cos 
2


นัน่ คือ  = หมายถึง a มีทิศพุง่ เข้าสู่ ศูนย์กลาง

เมื่อวัตถุเคลื่อนที่ดว้ ยอัตราเร็ วคงที่เป็ นวงกลมในระนาบ xy และจุดศูนย์กลางคือจุดกาเนิด

เมื่อวัตถุอยูท่ ี่ตาแหน่ง x= -2 m มีความเร็ ว คือ (− 4m / s ) ˆj ให้หา
(a) ความเร็ วที่ตาแหน่ง y = 2 m (− 4m / s )iˆ
(b) ความเร่ ง ที่ y = 2 m (− 8m / s ) ˆj

ขนาดของความเร่ งมีค่าเท่าไหร่ ในหน่วย g ถ้านักบินขับเครื่ องบิน หมุนเป็ นวงกลมโดยเปลี่ยน

 
ความเร็ วภายใน 24 วินาที จาก vi = 400i + 500 j  v f = −400iˆ − 500 ˆj
ˆ ˆ

v2 2R 2v
a= และ T= a=
T
R v
 v= ( 400m / s )2 + (500m / s )2 = 640.31m / s
 
การเคลื่อนที่เป็ นวงกลมจาก vi  v f ซึ่ งทิศทางตรงข้ามกันเป็ นการเคลื่อนที่ได้ระยะ
ทางครึ่ งวงกลม ซึ่ งใช้เวลา 24 วินาที ดังนั้น 1 คาบ จะใช้เวลา 48 วินาที
2 ( 640.31m / s )
a= = 83.81m / s 2 = 8.6 g
48.0s

การเคลื่อนทีส่ ั มพัทธ์ (Relative Motion) กรณี 1 มิติ

xPA = xPB + xBA

d d d
( PA )
x = ( PB )
x + ( xBA )
dt dt dt

vPA = vPB + vBA

โจทย์ เพิม่ เติม
 d d d
( vPA ) = ( vPB ) + ( vBA ) vBA คงที่
dt dt dt

aPA = aPB

ผูส้ ังเกตที่อยูต่ ่างกรอบอ้างอิงกันแต่มีมีความเร็ วสัมพัทธ์กนั คงที่จะวัดความเร่ งของ

อนุภาคที่กาลังเคลื่อนที่ดว้ ยความเร่ งที่เท่ากัน
นาย B มีความเร็ วเทียบกับนาย A คงที่ คือ vBA = 52 km/h ถ้ารถยนต์ P ซึ่ งกาลัง
เคลื่อนที่ในทิศ –x ให้หาค่าต่างๆ ต่อไปนี้
(a) ถ้านาย A วัดความเร็ วรถยนต์ได้ VPA =-78 km/h ความเร็ วรถยนต์ที่นาย B วัดได้มี
ค่าเท่าใด
vPA = vPB + vBA − 78km/ h = vPB + 52km/ h

vPB = −130km/ h
(b) ถ้า รถยนต์ P เบรคจนทาให้หยุด เมื่อเทียบกับนาย A โดยใช้เวลา 10 วินาที ถ้า
ความเร่ งคงที่ ความเร่ ง aPA เทียบกับนาย A มีค่าเท่าใด
v = vo + at

ถ้า รถยนต์ P เบรคจนทาให้หยุด เมื่อเทียบกับนาย A โดยใช้เวลา 10 วินาที ถ้าความเร่ ง

คงที่ ความเร่ ง aPA เทียบกับนาย A มีค่าเท่าใด
(c) ค่าความเร่ ง aPB ของรถยนต์ P มีค่าเท่าไหร่ เมื่อเทียบกับนาย B ระหว่างที่เบรค

vPA = vPB + vBA vPB = 0 − 52km / h = −52km / h

การเคลื่อนที่สัมพัทธ์ (Relative Motion) กรณี 2 มิติ
เครื่ องบินเคลื่อนที่ไปทางทิศตะวันออก ขณะที่นกั บินกาลังบังคับเครื่ องบินบินไปทางทิศ
ตะวันออกเฉี ยงใต้ โดยมีลมพัตในทิศตะวันออกเฉี ยงเหนือ ถ้าเครื่ องบินมีความเร็ วสัมพัทธ์ง
กับลม vPW = 215 km/h มีทิศทามุม  กับทิศตะวันออกเฉี ยงใต้ ถ้าลมมีอตั ราเร็ ว vWG
สัมพัทธ์กบั พื้นดินเท่ากับ 65 km/h ในทิศทามุม 20 ไปทางทิศตะวันออกเฉี ยงเหนือ จงหา
ขนาดความเร็ ว vPG ของเครื่ องบินเทียบกับพื้นดินและมุม  มีค่าเท่าใด