4

laa
n
L I
ah
a
I BI
B
am P GB
ri n NA
g

Pa
g -aa
I PI
D I

Araling Panlipunan
N
HI

Ikatlong Markahan - Modyul 5: Linggo 5

Mga Programang Pangkapayapaan,
Pangekonomiya at Pang-
impraestruktura

Kagawaran ng Edukasyon Republika ng Pilipinas

Araling Panlipunan – Grade 4
Alternative Delivery Mode
Quarter 1 - Modyul 3: Mga Programang Pangkapayapaan, Pangekonomiya at Pang-
impraestruktura
Unang Limbag, 2020
Paunawa hinggil sa karapatang – sipi. Isinasaad ng Seksyong 176 ng Batas ng
Pambansa Bilang 8293: Hindi maaaring magkaroon ng karapatang-isip sa ano mang akda ng
Pamahalaan ng Pilipinas. Gayon pa man, kailangan muna ang pahintulot ng pamahalaan o
tanggapan kung saan ginawa ang isang akda upang magamit sa pagkakakitaan ang nasabing
akda. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan ay ang patawan ng
bayad na royalty bilang kondisyon.

Ang mga akda / materyales (mga kwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng
produkto o brand names, tatak o trademarks, atbp.) na ginamit sa aklat na ito ay nagtataglay
ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagsikapang mahanap at mahingi ang pahintulot ng mga may
karapatang-ari upang magamit ang mga akdang ito. Hindi inaangkin ni kinakatawan ng mga
tagapaglathala (publishers) at may-akda ang karapatang-aring iyon.

Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon – Division of Valencia City

Schools Division Superintendent: Rebonfamil R. Baguio

Development Team of the Module

Author: Cherrylyn G. Antonio

Editor: Nicolasa R. Taronzon

Reviewers: Cecilia E. Ingotan, PSDS

Chona H. Dilangen
Susan I. Alavanza

Illustrator: Fernando A. Ombayan

Layout Artists: John Rimmon I. Taquiso

Management Team:
Chairperson: Rebonfamil R. Baguio
Schools Division Superintendent
Co-Chairperson: Eugene I. Macahis, Jr.
Asst. Schools Division Superintendent

Members:
Jayvy C. Vegafria, CID Chief ES
Ruel C. Duran, EPS – Araling Panlipunan
Analisa C. Unabia, EPS – LRMS
Joan Sirica V. Camposo, Librarian II
Israel C. Adrigado, PDO II

Inilimbag sa Pilipinas ng:

Department of Education - Division of Valencia City
Office Address: Lapu-lapu Street, Poblacion, Valencia City 8709
Telefax: (088) 828-4615
Website: deped-valencia.org

1
 4
Araling Panlipunan
Ikatlong Markahan - Modyul 5: Linggo 5
Mga Programang Pangkapayapaan,
Pangekonomiya at Pang-
impraestruktura

Ang kagamitan sa pagkatutong ito ay magkatuwang na

inihanda ta sinuri ng mga guro mula sa mga pampublikong
paaralan. Hinihikayat naming ang mga guro at ibang nasa
larangan ng Edukasyon na mag-email ng kanilang puna,
komento at rekomendasyon sa Kagawaran ng Edukasyon sa
region10@deped.gov.ph.

Lubos naming pinapahalagahan ang inyong mga puna at

rekomendasyon.

Kagawaran ng Edukasyon Republika ng Pilipinas

2
Panimula

Ang Modyul na ito ay inihanda ng may- akda upang maging

kagamitan para sa mag-aaral na matuto sa asignaturang Araling
Panlipunan ng Ikaapat na Baitang.

Ang nilalaman at gawain sa bawat aralin ay ibinabatay sa

pangangailangan na nakasaad ng pamantayan sa pagkatuto mula sa
ikalawang markahan at naaayon sa kakayahan at mga karanasan ng
mga mag-aaral. Sadyang ginawang kawili-wili at may pagkamalikhain
ang mga gawain upang mapukaw at mapataas ang iyong isip at
damdamin sa bawat tinatalakay. Katulong mo ang iyong guro sa
pagtuklas ng mga bagong kaalaman at paglinang ng mga kasanayan.

Sa modyul na ito ay matutuhan ang mga paglilingkod ng

pamahalaan upang matugunan ang pangangailangan ng bawat
mamamayan. Anu-ano ang mga serbisyong nakapaloob sa mga
programang pangkalusugan. Anong ahensiya rin ang namamahala sa
mga programang pangkalusugan. Mahalaga ba ang mga pagllilingkod
na pangkalusugan? Masasabi mo rin ba ang mga pamamaraan sa
pagpapaunlad ng edukasyon sa bansa? Paano kaya maitataguyod ang
kahalagahan ng edukasyon sa ating bansa. Gusto mo rin bang
malaman kung ilan ang mga halimbawa ng programang
pangkapayapaan? Ano-ano kaya ang mga layunin o paraan ng
pamahalaan upang maitataguyod ang ekonomiya ng bansa at ano-ano
ang ilan sa mga proyektong pang-imprastruktura at ang kahalagahan
ng mga programang ito ng pamahalaan?

Inaasahang ang kagamitang ito ay makatutulong sa pagkatuto at

magsilbing kasanayan sa lubusang pagkatuto ng mga mag-aaral.

Mga tala para sa Guro

Gabayan ang mga mag-aaal sa paggamit

ng modyul sa Araling Panlipunan ng Ikaapat na
Baitang.

i 3
 Alamin

Pagkatapos mong pag-aralan ang modyul na ito, makakaya mo

nang gawin ang sumusunod:

Mga layunin sa pagkatuto:

1. Makapagbibigay halimbawa ng mga programang

pangkapayapaan
2. Masasabi ang mga paraan ng pagtataguyod ng
ekonomiya ng bansa
.

Paano matuto sa Modyul na ito:

Upang makamit ang layunin na inilalahad sa itaas, gawin ang

mga sumusunod na hakbang:

• Basahin at unawain nang mabuti ang aralin.

• Sundin at gawin ang inilalahad na panuto sa bawat pagsasanay

at pagtataya

• Sagutin ang lahat na pagsasanay at pagtataya

4ii
Icons sa Modyul na ito

Alamin Ang bahaging ito ay naglalaman ng

layunin sa pagkatuto na inihanda
upang maging gabay sa iyong
pagkatuto.
Subukin Ito ay mga pagsasanay na sasagutin
upang masukat ang iyong dating
kaalaman at sa paksang tatalakayin

Balikan Ang bahaging ito ay may kaugnayan

sa nakaraang aralin at sa iyong
bagong matututunan

Tuklasin Ipakikilala ang bagong aralin sa

pamamagitan ng gawaing pagkatuto
bago ilahad ang paksang tatalakayin

Suriin Ito ay pagtatalakay sa pamamagitan

ng gawain sa pagkatuto upang
malinang ang iyong natuklasan sa
pag-unawa sa konsepto.
Pagyamanin Ito ay mga karagdagang gawain na
inihanda para sa iyo upang ikaw ay
magiging bihasa sa mga kasanayan.

Isaisip Mga gawaing idinisenyo upang

maproseso ang inyong natutunan
mula sa aralin.

Isagawa Ito ay mga gawaing dinisenyo upang

maipakita ang iyong mga natutunan
na kasanayan at kaalaman at ito ay
magamit sa totoong sitwasyon.
Tayahin Ang pagtatayang ito ay ginamit upang
masusi ang inyong antas ng
kasanayan sa pagkamit ng layunin sa
pagkatuto
Karagdagang Ito ay mga karagdagang gawaing
Gawain pagkatuto na dinisenyo upang mas
mahasa ang iyong kasanayan at
kaalaman.

5iii
 Subukin

A. Panuto: Basahin ang mga tanong na nasa ibaba. Piliin at Isulat ang
titik ng tamang sagot sa iyong activity notebook.

1. May banta ng puwersahang pag-aalis ng pinuno ng local na

pamahalaan?
A. Maging handa ang kapulisan sa anumang maaaring mangyari.
B. Ipagbigay-alam ng lokal na pamahalaan sa pambansang pulisya.
C.Hayaan ang mga tao sa nais nilang gawin dahil sila ang
maaapektuhan nito.
D. Magbigay ng babala ang local na pamahalaan sa napag-alamang
maaaring mangyari.

2. Napanood mo sa telebisyon ang tungkol sa pag-aangkin ng China sa

kalupaan at karagatang pag-aari ng Pilipinas.
A. Ipabahala sa China ang dapat gawin ng dalawang bansa.
B. Panatilihin ang payapang pakikipag-ayos at pakikipag-usap.
C. Labanan ang China kung anuman ang nais nitong gawin o
mangyari.
D. Bantayan lagi ang mga karagatan at kalupaang inaangkin ng
China.
3. Ito ay Sistema ng pangangalakal kung saan iisang korporasyon ang
nagtitinda ng isang produkto?
A. monopolyo C. monopolisa
B. monologo D. monarkiya

4. Makikita sila sa mga lansangan at namamahala ng batas-trapiko para

sa mga motorist at mga tumatawid na mga tao, sino sila?
A. guro C. pulis
B. bumbero D. sundalo

5. Bakit hinihikayat ang mga pribadong mga negosyo?

A. Upang makatulong sa mayayaman na negosyante.
B. Upang maging mayaman ang nasa kapangyarihan.
C. Upang maraming mayayaman na pumupunta sa ating bansa.
D. Upang makatulong sa pag-angat ng ekonomiya ng bansa.

iv
6
B. Panuto: Lagyan ng tsek ( / ) ang bilang kung ito ay nag-sasaad ng
tamang pahayag at ekis ( X ) kung hindi.

____1. Ang programang pang-impraestruktura ay isa sa mga

paglilingkod na ginagawa ng pamahalaan.

____2. Pinangangasiwaan naman ng National Telecommunications

Commission (NTC) ang paggamit ng mga makalumang
teknolohiya.

____3. Ang Public-Private Partnership (PPP) ay sinimulan noong taong

2012.

____4. Sa Metro Manila at sa iba pang bahaging Pilipinas ay

nagpapatayo ng mga flyover.

____5. Nakipagnegosasyon ang pamahalaan sa Korean-funded North

Rail contract upang matugunan ang pangangailang ng bansa.

v
7
z

Aralin
Mga Programang
1 Pangkapayapaan
Natutuhan mo na ang iba’t-ibang programa sa edukasyon bata
man o matanda, pormal o di pormal. Naunawaan mo rin ang
kahalagahan ng edukasyon sa pag-unlad ng sarili at ng bansa.

Malalaman mo sa susunod na araling ito na may isa pang

itinataguyod na paglilingkod ang pamahalaan na lubhang nakatutulong
sa mamamayan. Ito ay ang mga programang pangkapayapaaan.

Balikan

1. Tahimik ba ang iyong pamilya, lugar o barangay kung saan ka

nakatira? ______________________________________________

2. Ano-ano ang mga pangyayari kung sakaling nagkaroon

ng kaguluhan ang iyong paligid.
____________________________________________________

3. May napansin ka ba na may ginawang aksyon o solusyon ang

iyong magulang, lider o opisyal ng tahanan, o barangay?
_____________________________________________________
4. Sa palagay mo saan kaya sila pwedeng pumunta o lalapit para
malutas ang kaguluhang nangyari?
_____________________________________________________

8
 Tuklasin

Gawain A: Tingnan ang bawat larawan sa ibaba.

https://www.google.com/search?q=pulis+in+public+domain&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=2ahUKEwjb3PSIcvqAhVWIIgKHd73CPkQ_AUoAXoECAsQAw&biw=136
6&bih=657

1. Ano ang nasa larawan? __________________________________

2. Ano ang kanilang
ginagawa? _______________________________
3. Paano sila nakatutulong sa komunidad?
______________________

Gawain B

https://www.google.com/search?q=foreign+terrorist+killed+marawi+in+public+domain&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=2ahUKEwi56pCDiczqAhVG_GEKHSiCA
g4Q_AUoAXoECAsQAw&biw=1366&bih=657#imgrc=hjLJH-Eu1cp6yM

1. Ano ang masasabi mo sa unang larawan? __________________

2. Bakit ginagawa ito ng mga pulis? _________________________
3. Sa pangalawang larawan, ano naman ang masasabi ninyo dito?
____________________________________________________
4. Sa tingin ninyo, bakit kaya ito nangyari? ____________________

5.. Ano kaya ang ginagawa ng ating pamahalaan para malutas o

maagapan ang mga ganitong pangyayari?
_____________________________________________________

Sa kasalukuyan, nahaharap tayo sa mga suliraning nagpapalala

ng mga krimen at kaguluhan sa ating bansa. Hindi natin maramdaman
ang tunay na kapayapaan. Pero may mga programa ang pamahalaan
para rito.

9
 Suriin

Ano ang ibig sabihin ng salitang kapayapaan? Sa palagay mo,

sino-sino ang mga taong nagpapatupad ng kapayapaan at kaayusan?
Ano ang maaaring mangyari kung wala ang mga taong ito?
Bilang isang mag-aaral, ano ang magagawa mo para makapag-ambag
sa kapayapaan at katiwasayan ng bayan?

Upang mabigyang linaw at kasagutan sa mga tanong na ito,

bigyan mo muna ng oras na basahin ang mga nilalaman ng araling ito.

Ang kapayapaan ay nararanasan sa isang komunidad kung ang

mga kasapi nito ay nagkakaunawaan at nagkakaisa. May pagkakataon
na hindi nakakamit ang kapayapaan dahil sa di pagkakaunawaan lalo
na sa mga lugar na nakakaranas ng kaguluhan. Gayundin,
nakakaapekto ang kaguluhan sa kalagayang pang-ekonomiya ng isang
komunidad. Upang mapanatili ang kaayusan at kaligtasan ng mga
mamamayan, may ahensiya ang pamahalaan na tumutugon sa
pangangailangan nito. Nagpapatupad din ito ng mga programang
pangkapayapaan upang maingatan ang kalagayang pang-ekonomiya
ng mga kasapi ng komunidad.

Mga Ahensiya sa Kapayapaan

1. Sandatahang Lakas ng Pilipinas (Armed Forces of the Philippines,

(AFP)
Ito ang tagapagtanggol ng bansa. Tungkulin nitong ipagtanggol
ang bansa laban sa mga kaaway o mananakop, lokal man o banyaga,
at pagpapanatili ng kaayusan at katahimikan ng bansa. Ang
sandatahan ay binubuo ng Hukbong Katihan (Army), Hukbong Dagat
(Navy), at Hukbong Himpapawid (Airforce)

10
2. Kagwaran ng Tanggulang Pambansa (Department of National
Defense(DND)

Tungkulin nitong pangalagaan ang katahimikan sa loob at labas

ng buong bansa at tiyakin ang seguridad nito laban sa mga panganib.

3. Mga Lokal na Pamahalaan (Local Government Units, LGU)

Ang katahimikan at kaayusan sa mga lungsod at bayan ay

kapayapaan na rin ng buong bansa. Sila ay tumutulong sa
pagpapanatili ng kaayusan ng kanilang nasasakupan sa
pamamagitang ng mga ordinansa na naglalayon ng kapayapaan.

4. Pambansang Pulisya ng Pilipinas (Philippine National Police,

PNP)

Ang PNP ay ang lakas ng hanay ng kapulisan ng bansa. Sila ang

kaakibat ng mga lokal na pamahalaan sa pagsugpo sa mga krimen at
paghuli sa mga taong lumalabag sa batas at katulong din sila sa
pagpapatupad ng mga batas trapiko.

5. Payapa at Masaganang Pamayanan

Isang balangkas at programa para sa kapayapaan at pag-unlad

sa mga lugar na apektado ng kaguluhan at mga lugar na sakop ng
umiiral na mga kasunduang pangkapayapaan. Layunin nito na
mapaunlad ang kabuhayan at pagkakataon para makapagtrabaho sa
mga lugar na mahihina at may kaguluhan; palakasin ang kakayahan ng
mga lokal na pamunuan at isulong ang mga plano at programa nito sa
kapayapaan; at paghikayat sa mga mamamayan na makiisa sa
pagsusulong ng kapayapaan at kaunlaran ng kanilang komunidad.

11
 Pagyamanin

Magbigay ng halimbawa ng mga programang pangkapayapaan na

ipinatutupad ng sumusunod na mga ahensiya at programa. Kopyahin
ang tsart at isulat ang sagot nito.

• Pagsugpo ng krimen at paghuli sa mga taong lumabag sa batas

• Ipagtanggol ang bansa laban sa kaaway o mananakop, local
man o banyaga at pagpapanatili ng kaayusan at katahimikan
• Katahimikan at kaayusan sa mg lungsod at bayan at
nasasakupan sa pamamagitan ng pagpapatupad ng ordinansa.
• Kapayapaan at pag-unlad sa mga lugar na apektado ng
kaguluhan at mga lugar na sakop ng umiiral ng mga kasunduang
pangkapayapaan
• Pangalagaan ang katahimikan sa loob at labas ng buong bansa
at tiyakin ang seguridad nito laban sa mga panganib

Ahensiya/Programa Programang Pangkapayapaan

1. Lokal na Pamahalaan

2. Sandatahang Lakas ng
Pilipinas

3. Pambansang Pulisya ng
Pilipinas

4. Payapa at Masaganang
Pamayanan

5. Kagawaran ng Tanggulang
Pambansa

12
 Isaisip

Basahin ang bawat pangungusap at piliin ang wastong kaisipan. Isulat

ang iyong sagot sa activity notebook.

A. Pahalagahan ang bawat programang pangkapayapaan.

B. panatilihing mapayapa at ligtas ang komunidad na kaniyang
kinabibilangan

C. mamuhay nang mapayapa at ligtas sa komunidad na

kaniyang kinabibilangan

D. Upang mapanatili ang kaligtasan, katahimikan at kaayusan

ng bansa, lalawigan, bayan, at barangay.

E. Sandatahang Lakas ng Pilipinas, Pambansang Pulisya ng

Pilipinas, mga lokal na pamahalaan, Kagawaran ng
Tanggulang Pambansa

1. Ano ang karapatan ng bawat Pilipino?

Karapatan ng bawat Pilipino na ___________________________
____________________________________________________

2. Ano naman ang tungkulin ng bawat mamamayan?

____________________________________________________

3. Ibigay ang mga ahensiya ng pamahalaan na tumutulong sa

pagpapanatili ng kaligtasan, katahimkan atkaauyasn ng bansa:
_____________________________, ______________________
____________________________, _______________________,
____________________________
4. Bakit kailangang magpatupad ng programang pangkapayapaan?
____________________________________________________

5. Paano mo ipakita ang iyong suporta sa programang

pangkapayapaan? _____________________________________

13
 Isagawa
Bashin

Basahin ang sitwasyon. Alin ang tamang gawin. Piliin ang

titik ng tamang sagot at isulat ito sa iyong activity notebook.

1. Nakita mong pilit hinahablot ng isa mong kaklase ang bag ng isang
mag-aaral habang naglalakad palabas ng silid-aralan.
A. Sasabihan ang naghahablot ng bag kahit malaki ito sa iyo.
B. Panoorin ang dalawa at hintayin kung ano ang magyayari.
C. Tatawagin ang guro o guwardiya at sasabihin ang nangyayari.
D. Hintaying mapikon ang isa at panoorin sila habang nag-aaway.

2. Nag-anyaya ang inyong punong barangay sa mga nais lumahok sa

seminar sa paggawa ng tosino na maaaring pagkakitaan.
A. Magsasawalang- kibo dahil hindi ito kayang gawin.
B. Hindi ito makabuluhan kaya huwag na lamang pansinin.
C. Mahal ang karne kaya huwag na lamang pumunta sa seminar.
D. Sasabihin ito sa nakakatandang kapatid na walang
pinagkakaabalahan.

3. May banggaan ng limang sunod-sunod na sasakyan sa kalsada.

A. Alamin muna kung may grabeng nasaktan.
B. Sisihin at ipagdiinan na kasalanan ito ng naunang sasakyan.
C. Isa man sa mga nabangga ay tumawag ng traffic enforcer o
pulis.
D. Pagtulungang sigawan ang mga nabangga dahil naging sanhi
ng pagsikip ng trapiko.

4. Napanood mo sa telebisyon ang tungkol sa pag-aangkin ng China

sa kalupaan at karagtang pag-aari ng Pilipinas.
A. Ipabahala sa China ang dapat gawin ng dalawang bansa.
B. Panatilihin ang payapang pakikipag-ayos at pakikipag-usap.
C. Labanan ang China kung anuman ang nais nitong gawin o
mangyari.
D. Bantayan lagi ang mga karapatan at kalupaang inaangkin ng
China.

14
5. May banta ng puwersang pag-aalis ng pinuno ng lokal na
pamahalaan.
A. Maging handa ang kapulisan sa anumang maaaring mangyari
B. Ipagbigay-alam ng lokal na pamahalaan sa pambansang pulisya
C. Hayaan ang mga tao sa nais nilang gawin dahil sila ang
maaapektuhan nito.
D. Magbigay ng babala ang lokal na pamahalaan sa napag-
alamang maaaring mangyari.

Tayahin

Gawain A: Ano o sino ang binabanggit sa bawat pahayag?

Panuto: Piliin ang titik ng sagot sa loob ng kahon.

A. Bumbero
B. Payapa at Masaganang Pamayanan
C. Kagawaran ng Tanggulang Pambansa (DND)
D. Sandatahang Lakas ng Pilipinas (AFP)
E. Lokal na Pamahalaan (LGU)
F. Pambansang Pulisya ng Piilpinas (PNP)

___1. Hinuhuli ang mga lumalabag sa batas.

___2. Programa sa kapayapaan at pag-unlad sa mga lugar na

apektado ng kaguluhan na sakop ng umiral na mga
kasunduang pangkapayapaan.

___3. Tumutukoy sa mga pamahalaang pambarangay, pambayan, at

panlalawigan.

___4. Tungkuling pangalagaan ang kaligtasan ng bansa laban sa

panloob at panlabas na panganib.

___5. Ipinagtanggol ang teritoryo ng bansa.

15
Gawain B: Lagyan ng tsek (√) kung nakatulong sa pagpapanatili ng
kapayapaan at ekis (X) kung hindi.

__1. Pakikipagsabwatan ng mga magnanakaw.

__2. Banggaan ng motorsiklo at kotse sa kalsada.

__3. Negosasyong pangkapayapaan sa pagitan ng pamahalaan, mga

makakaliwa, at Bangsangmoro Islamic Freedom Fighters.

__4. Pagpapaunlad sa pagitan ng mga kababaihan sa pamamagitan

ng pananahi at pagtitinda.

__5. Paglagay ng ilaw trapiko sa mga kalye.

Karagdagang Gawain

Kumuha ng mga diyaryo. Gumupit ng mga artikulo o balita tungkol

sa mga gawain ng mga ahensiya ng pamahalaan na nangangalaga sa
kaligtasan, katahimikan at kaayusan ng mga mamamayan.

16
 z

Aralin Paraan ng
2 Pagtataguyod sa
Ekonomiya ng Bansa
Ang ekonomiya ng bansa lalo’t payap ito ay malaya at
matagumpay na maitataguyod. Ano ang kahulugan ng ekonomiya? Ano
ang kaugnayan nito sa pag-unlad ng isang bansa? Anu-anong program
ang itinataguyod ng pamahalaan para sa pag-unlad ng ekonomiya ng
bansa.

Balikan

Ano-ano ang nalalaman mo tungkol sa mga tanong sa ibaba. Basahin

at sagutin ang mga tanong sa activity notebook. Piliin ang letra ng
wastong sagot.

A. Kagubatan C. Yamang Tubig D. Kalakal at Produkto

B. Agrikultura D. Yamang Mineral E. Kooperatiba at korporasyon

1. Isa sa pinakamahalang likas na yaman ng bansa kung saan ito

ay pinagkukunan din ng enerhiya ng kuryente, pinagkukunan ng
pagkain at nagbibigay hanapbuhay sa mga mangingisda at
ginagamit sa pang araw- araw na paglilinis at kailnangan din ng tao
para siya mabuhay. _______________________________

2. Likas na yaman ng bansa kung saan nagmumula ang malalaking

punong kahoy at ginagamit sa pagtatayo ng bahay at iba pang
produkto nakakatulong din ito sa pagpigil ng malakas na pagbaha
at pagguho sa lupa at nakatira rin dito ang ibang uri ng mga hayop.
_____________________________________

3. Pinagkukunan ng kita at hanapbuhay ng isang magsasaka lalo na

sa pagtatanim ng ibat-ibang produkto mula sa lupa. ___________

4. Mga bagay na ipagbili sa loob ng ating bansa at puwede ring

iluluwas ng bansa upang ang mamamayan ay magkakaroon ng
negosyo at kita. __________________________________

17
5. Likas na yaman din ng bansa kung saan yari ang mga mamahaling
alahas, tulad ng relo, singsing, hikaw, kuwintas at ibat-ibang
kagamitan sa bahay. _________________________________

Ang mga nilalaman o konsepto na ating binabalikan ay mahlga

rin na dapat nating malalaman at matutuhan sa araling ito kung ano ang
layunin at paraan ng pamahalaan upang maitataguyod ang ekomiya o
pangkabuhayan ng bansa.

Tuklasin

Basahin ang mga tanong at sagutin ito sa iyong activity notebook.

1. Naniniwala ka ba na maunlad ang Pilipinas kung ihahambing

sa nakalipas na mga panahon?
___________________________________________________

2. Bakit ninyo nasabi na maunlad na ang Pilipinas?

___________________________________________________

Ayusin ang mga letra para makabuo ng salita at isulat ito sa activity
notebook.

AYIMONOKE

3. Anong salita ang nabuo ninyo? ___________________________

4. Alam mo ba ang ibig sabihin ng EKONOMIYA?

___________________________________________________

5. May kaugnayan ba ang ekonomiya sa pag-unlad ng bansa?

___________________________________________________

6. May mga programa ba na itinataguyod ng pamahalaan para sa

pag- unlad ng ekonomiya ng bansa? ______________________

Para mas lalong malinaw ang mga katanungang ito at titingnan

natin kung wasto ba ang iyong mga paghihinuha, ang susunod na
pahina ay makatulong sa iyo upang mas lalong madagdagan ang
kaalaman mo tungkol sa paraan kung paano maitataguyod ang
ekonomiya ng bansa

18
 Suriin

Ano ang ibig sabihin ng ekonomiya? Ano- ano ang mga programa
na itinataguyod ng pamahalaan para sa pag-unlad ng ekonomiya ng
bansa?

Ang ekonomiya ay sitwasyong pangkabuhayan ng isang bansa.

Sa pamamagitan nito, nalalaman kung ang isang bansa ay maunlad,
papaunlad o mahirap.
Ang pagpapaunlad sa ekonomiya ng bansa ay binibigyan ng
prayoridad ng ating pamahalaan. Maliban sa panloob na ekonomiya,
nakikipag-ugnayan ito sa ibang bansa bilang karagdagang seguridad
na pang –ekonomiya. Ginagawa ito sa pamamagitan ng pagsasagawa
ng mga programa upang makaakit ng mamumuhunan, malinang ang
panluwas na pamilihan, mapaunlad ang turismo, makalikom ng mga
impormasyon at mapadali ang pagtanggap ng tulong mula sa ibang
bnasa.

Nakasalalay sa mga programang pang-ekonomiya ang pag-unlad

ng bansa, kaya pag-aralan natin ngayon ang mga paraan ng
pagtataguyod sa ekonomiya ng bansa. Kaya upang matiyak at maayos
ang ekonomiya, masusing isinaad sa Saligang batas ang tatlong
pagtataguyod:

1. makatarungang pamamahagi ng kita, pagkakataon at kayamanan

2. patuloy na paglaki ng produksiyon ng kalakal at paglilingkod para
sa taong-bayan
3. lumalawak na kasaganaan na susi sa pagtaas ng antas ng
pamumuhay ng tao lalo na ang mga kapus-palad.

19
 Ang pamahalaan ay mayroon ding mga patakarang pang
ekonomiya na nagsisilbing gabay sa pagtataguyod ng mga prograamng
pangkaunlaran ng bansa.

1. Pangangalaga sa mga Manggagawa.

Binibigyang –pansin laban sa mga di kanais-nais na gawaing

pangkalakalan ang pangangalaga sa mga Pilipinong manggagawa. Ilan
dito ay ang panggagaya at paggamit ng pangalan ng umiiral o mabiling
produkto. Hinihikayat ang pagbubuo ng produkto na may kahusayan at
kalidad upang mapantayan ang mga produktong mula sa ibang bansa.
Hinihikayat din ang taong bayan na tangkilikin ang sariling mga
produkto bilang inspirasyon at suporta sa mangangalakal na Pilipino.

2. Pangangalaga sa mga Lokal na Industriya at Kalakal

May patakaran ang pamahalaan para sa mga lokal na industriya at

kalakal. Isa na rito ang pagkontrol sa paglalabas at pag-aangkat ng mga
produkto; pagpupuslit o smuggling. Ang pagpupuslit ay iligal o di sang-
ayon sa batas na pagpapasok at pagluluwas ng mga kalakal buhat sa
ibang bansa at palabas ng bansa. Hindi ito dumaan sa tamang proseso
kung kayat walang naipataw na buwis na isang malaking kabawasan
sa kita ng bansa.

Ang halaga ng mga produkto ay binibigyang pansin din ng

pamahalaan. Binuo ang Sanggunian sa Pagsubaybay sa Pesyo
upang maisakatuparan ito. Gawain ng ahensiyang ito na subaybayan
ang halaga ng mga bilihin upang maiwasan ang hindi makatuwirang
pagtaas ng mga ito. Nagpalabas din ng Consumer Price Index na
sang paraan upang ipaalam sa publiko ang nagaganap na pagbabago
sa halaga ng iba’t ibang bilihin at pagpapahayag ng mga posibleng
produkto na mayroon sa pamilihang bayan.

3. Pagpapaunlad ng Agrikultura

Isang mahalagang pinagkukunan ng kita ng bansa kahit noon pa

ay ang agrikultura. Bilang pagpapaunlad sa sector na ito, binibigyan ng
pamahalaan ng suporta ang mga magsasaka gaya ng pagtuturo at
pagsasanay sa kanila hinggil sa makabagong paraan ng pagsasaka.
Maraming magsasaka rin ang tinuturuan ng mga ahensiya ng
pamahalang sa agrikultura sa paggamit sa mga pananim ng organic
fertilizer at mga pesticide na walang halong kemikal. Ito’y upang
mapanatiling mataba ang lupa para sa susunod na pagtatanim. Layunin

20
din ng pamahalaang mapalaki ang ani ng mga sakahan nang sa gayon
ay lumaki rin ang kita ng mga magsasaka gayon din ng bansa
Naging maalking tulong sa mga magsasaka ang pagtitibay ng
Batas Republika Bng. 6657 o ang Comprehensive Agrarian Reform
Program (CARP) sa panahon ng panunungkulan ng dating Pangulong
Corazon C. Aquino. Layunin ng programng ito na mabigyan ang mga
magsasaka ng sarili nilang lupang sasakahin at sisinupin. Sa
pamamagitan ng suporta ng programang ito, inaasahang uunlad di
lamang ang kabuhayan ng mga magsasaka kundi pati na rin ng bansa.

4. Pagpapaunlad ng Kagubatan

Dalawang tugon ang binuo ng pamhalaan para sa pangangalaga

ng kagubatan:

1. Ang reforestation o ang muling pagtatanim sa mga lugar na

pinutulan ng mga puno. Itinayo ng pamahalaan ang
Pambansang Punlaan ng mga Puno at unti-unti, sa
pamamagitan ng iba-ibang ahensiya at institusyon, ay
tinatamnan ang mga bahagi ng kagubatan na nakalbo na.

2. Ang pagbabawal sa mga pagtotrosong panluwas. Ang

pagpapatupad ng Selective Logging o Total Log Ban ay naging
isyu sa bansa na sa kalaunan ay pinagkasunduan din bilang
tugon sa lumalaganap na suliranin sa kagubatan.

5. Pagpapaunlad ng Yamang Tubig

Ang yamang tubig ang ilan sa mga pangunahing

pangangailangan ng tao lalo na ng mga mangingisdang nakikinabang
dito ay nais ng pamahalaan na matugunan. Nagkakaloob ang
pamahalaan ng mga programa gaya ng pagsasanay para sa wastong
pangangalaga at pagpapalaki ng mga fingerling at pagpapautang ng
puhunan para sa kaugnayan ng mga negosyo. Sa pamamagitan din ng
mga kooperatiba at mga lokal na pamahalaan, nagkakaloob din ang
pamahalaan ng puhunan para sa pagbubuo ng maliit na pangisdaan o
anumang hanapbuhay na may kinalaman sa yamang tubig.

6. Pagpapaunlad ng Yamang Mineral

Ang kabundukan ng Pilipinas ay sagana sa iba-ibang uri ng

mineral. Ngunit ang paglinang dito ay hindi ganap na naisasagawa ng
pamahalaan dahil sa kakulangan sa kagamitan, puhunan, at kaalaman

21
sa makabagong teknolohiya. Bagama’t nabibigyan ng pagkakataon ang
ilang Pilipino na magmina sa makalumang paraan, binigyan ng
pamahalaan ng permiso ang ilang korporasyong pag-aari ng dayuhan
na mamuhunan sa paglinang ng mga mineral sa bansa. Kapalit ng
permisong ito ay ang tulong teknikal mula sa mga dayuhan upang
magkaroon ng malawakang ekspresyon sa mga yamang mineral at
pagpapaunlad at paggamit ng ilang kapakinabangan sa bansa tulad ng
langis.

7. Paghikayat ng mga Pribadong Negosyo

Hinihikayat ng pamahalaan ang pagtatayo ng mga korporasyon,

kooperatiba, samahan, at mga negosyong pag-aari ng pribadong
mamamayan upang maging ganap ang partisipasyon ng mamamayan.
Ang pamumuhunan ng maliliit na negosyante ay binibigyang puwang
ng pamahalaan upang makatulong sa pag-angat ng ekonomiya ng
bansa.

8. Pangangasiwa sa Monopolyo

Ang pagkakaroon ng monopolyo ay iniiwasan ng pamahalaan

dahil naghahatid ito ng hindi makatarungang kompetisyon. Naging
patakaran na ng pamahalaan na pangasiwaan ang mga ganitong
kompanya o di kaya ay tuluyan nang pagbawalan ang pananatili ng
mga ito.

Ang monopolyo ay ang pagkontrol at pagtustos ng iisang

kompanya ng isang uri ng produkto. Isang halimbawa nito ay ang
Meralco dahil ito lamang ang tanging tagatustos ng elektrisidad.

9. Pagpapaunlad ng Lingkurang – Bayan

Ang lingkurang-bayan ay mga pampublikong pasilidad na bukas

sa sinumang mamamayan ng bansa na may kaalaman at kakayahang
magpatagbo ng negosyo. Halimbawa ay ang pagnanais na magbukas
ng linya ng sasakyang pampubliko. Nagbibigay ng pahintulot ang
pamahalaan sa pamamagitan ng prangkisa. Ang prangkisa ay permiso
na ibinigay sa isang tao o korporasyon na mamamahala o magsisimula
ng isang lingkurang-bayan, maliit man ito o malaki. Maaari ding humingi
ng prangkisa ang korporasyon o samahan mula sa pamahalaan kung
40 bahagdan ng puhunan ay pag-aari ng dayuhan at ang 60 bahagdan
ay pag-aari ng mga Pilipino. Ang pangangasiwa nito sa lingkurang-
bayan ay tatagal ng 50 taon. Ang ganitong patakaran sa pangangalakal

22
ay nakasaad sa Saligang Batas ng Pilipinas bilang proteksyion sa mga
Pilipinong mangangalakal.

Pagyamanin

Ano ang mga layunin ng pamahalaan na nakasaad sa Saligang Batas

sa pagtataguyod ng ekonomiya ng bansa. Piliin ang titik ng wastong
sagot.

A. Ang pagkontrol at pagtustos ng iisang kompanya ng isang uri ng

produkto.

B. Ang pagkontrol sa paglalabas at pag-aangkat ng mga produkto;

pagpupuslit o smuggling.

C. Pagtatayo ng mga korporasyon, kooperatiba, samahan at mga

negosyong pag-aari ng pribadong mamamayan.

D. Ang pagnanais na magbukas ng linya ng sasakyang pampubliko at

nagbibigay ng pahintulot ang pamahalaan sa pamamagitan ng
prangkisa.

E. Ang pagbubuo ng produkto na may kahusayan at kalidad upang

mapantayan ang mga produktong mula sa ibang bansa at ang
taong bayan na tangkilikin ang sariling mga produkto bilang
inspirasyon at suporta sa mangangalakal na Pilipino.

F. Nabibigyan ng pagkakataon ang ilang Pilipino na magmina sa

makalumang paraan, binigyan ng pamahalaan ng permiso ang
ilang korporasyong pag-aari ng dayuhan na mamuhunan sa
paglinang ng mga mineral sa bansa.

G. Pangangalaga ng kagubatan sa pamamagitan ng reforestation o

ang muling pagtatanim sa mga lugar na pinutulan ng mga puno at
ang pagbabawal sa mga pagtotrosong panluwas.

H. Pagsasanay para sa wastong pangangalaga at pagpapalaki ng

mga fingerling at pagpapautang ng puhunan para sa kaugnayan
ng mga negosyo at nagkakaloob din ang pamahalaan ng puhunan

23
 para sa pagbubuo mg maliit na pangisdaan o anumang
hanapbuhay na may kinalaman sa yamang tubig

1. Paghihikayat ng mga pribadong negosyo

2. Pangangalaga sa manggagawa
3. Pangangalaga sa mga kalakal
4. Pangangalaga sa kagubatan
5. Pagpapaunlad ng yamang tubig
6. Pagpapaunlad ng yamang mineral
7. Pagpapaunlad ng lingkurang bayan

Isaisip

Basahin ang mga tanong sa ibaba at sagutin ito sa iyong activity

notebook. Piliin ang tamang pahayag sa loob ng kahon.

§ sitwasyong pangkabuhayan ng isang bansa at

nalalaman kung ang isang bansa ay maunlad,
papaunlad, o mahirap
§ upang naging tiyak at maayos ang kalagayan ng
ekonomiya ng bansa
§ Pangangalaga sa likas na yaman, mga negosyo at
mga pasilidad
§ makatarungang pamamahagi ng kita, pagkakataon at
kayamanan, patuloy na paglaki ng produksiyon ng
kalakal at paglilingkod para sa taong-bayan at
lumalawak na kasaganaan na susi sa pagtaas ng
antas ng pamumuhay ng tao lalo na ang mga kapus-
palad
§ upang ipaalam sa publiko ang nagaganap na
pagbabago sa halaga ng iba’t ibang bilihin at
pagpapahayag ng mga posibleng produkto na
mayroon sa pamilihang bayan.

1. Bakit nakasaad ang mga layuning pang-ekonomiya sa Saligang

Batas?
Sagot: Ang mga layuning pang-ekonomiya sa Saligang
Batas ay binuo _______________________________________
___________________________________________________.

24
2. Anu-ano ang mga patakaran na nagsisilbing gabay sa
pagtataguyod ng mga programang pangkaunlaran?
Sagot: May mga patakaran na nagsisilbing gabay sa pagtataguyod
ng mga programang pangkaunlaran gaya ng___________,
____________ at ________________.
3. Ano ang ekonomiya?
Sagot: _______________________________________________
4. Ibigay ang mga layunin ng pamahalaan sa pagtataguyod ng
ekonomiya ng bansa?
Sagot: ________________, _______________,________________
5. Bakit nagpalabas din ng Consumer Price Index? _______________

Isagawa

Panuto: Basahin at sagutin ang mga tanong sa iyong activity

notebook.

1. Bilang isang mag-aaral, paano mo itaguyod ang iyong pag-aaral

para sa iyong kinabukasan? ____________________________

2. Ano ang gagawin mo sa mga programa ng pamahalaan?

___________________________________________________
3. Bakit kinakailangang gawan ng paraan ng pamahalaan ang
pagtataguyod sa ekonomiya ng bansa?
____________________________________________________

4. Paano mo maipakikita ang iyong pagmamahal sa ating bansa?

____________________________________________________

5. Ano kaya ang mangyayari sa ating bansa kung ang ating

pamahalaan ay walang gagawin para sa ekonomiya ng ating
bansa? ______________________________________________

25
 Tayahin

Gawain A.
Panuto: Isulat sa activity notebook ang mga salitang tinutukoy sa
bawat bilang.

A. Monopolyo
B. Reforestation
C. Lingkurang Bayan
D. Korporasyon o kooperatiba
E. Batas Republika Blng. 6657 ang Comprehensive Agrarian
Reform Program (CARP)
F. Smuggling o pagpupuslit

1. Batas na naglalayong mabigyan ng pagkakataon ang mga

magsasaka na magkaroon ng sariling lupang sakahan.
2. Muling pagtatanim ng mga puno sa nakakalbong kagubatan.
3. Iisang kompanya lamang ang may kontrol sa pagtustos ng isang
uri ng produkto.
4. Pangkat ng tao na binigyan ng pamahalaan ng permiso na
magkaroon at mamahala ng negosyo.
5. Iligal o di sang-ayon sa batas na pagpasok at pagluluwas ng mga
kalakal buhat sa ibang bansa at palabas ng ibang bansa.

Gawain B: Isulat ang Tama kung ang pahayag ay paraan ng

pagtataguyod ng ekonomiya ng bansa at Mali kung hindi.

_____1. Paghikayat sa mga taong bayan na tangkilikin ang sariling

mga produkto bilang inspirasyon at suporta sa
mangangalakal na Pilipino.
_____2. Pagtuturo at pagsasanay sa mga magsasaka hinggil sa
makabagong paraan ng pagsasaka.
_____3. Pagpapatupad ng ordinansa na naglalayon ng kapayapaan.
_____4. Muling pagtatanim sa mga lugar na pinutulan ng mga puno.
_____5. Pagpapautang ng puhunan para sa pagbubuo ng maliit na
pangisdaan o anumang hanapbuhay na may kinalaman sa
yamang tubig.

26
 Karagdagang Gawain

Sa palagay mo, paano nakatutulong ang Overseas Filipino

Workers (OFWs)?

Overseas
Filipino
Workers
(OFWs)

27
z

Aralin Mga Programang Pang-

3 impraestruktura ng
Pamahalaan
Ano ano ang nakikita mong pangangailangan ng mga tao?
Matutugunan kaya ang lahat ng kanilang pangangailangan kung aasa
lamang sila sa kanilang sarili? Makakaya kaya ng isang pamilya na
magpatayo ng sariling sistema ng patubig, palengke, saring ospital,
gamit pangkomunikasyon o di kaya’y sariling munisipyo?

Kung titingin ka sa iyong paligid, napakarami nang pagbabagong

pang-impraestruktura na nagaganap sa bansa. Sa likod ng pagbabago
o modernisasyong ito ay ang mga bungang iba-ibang paglilingkod ng
pamahalaan. Subalit sa pagtugon sa bawat pangangailangan, higit
itong nagiging mabisa kung may kalakip na sapat na pondo o pera na
gagastusin ng pamahalaan sa mahusay at
wastong paraan.

Balikan

1. Saang lugar ang mga kabataan natutong bumasa,

sumulat at bumilang? __________________________

2. Ano-ano ang mga makabagong teknolohiya na ginagamit sa

kasalukuyan upang makatulong sa mabilis na pag-uugnayan ng
mga tao lalo sa kanyang kamag-anak na nasa malalayong lugar.
__________________________________________________

3. Paano maitatawid ng mga magsasaka o negosyante ang kanyang

mga produkto papuntang palengke sa loob ng ating bansa at sa
labas ng bansa? ______________________________________

4. Sino kaya ang dapat nating pasalamatan kung bakit kaya

nagkaroon tayo ng mga malalakihang gusali at ibat-ibang proyekto
o mga pasilidad sa iyong lugar at buong bansa.

28
 Tuklasin

Tingnan ang larawan sa ibaba at sagutin ang mga tanong sa iyong

activity notebook.

Larawan: Mula sa Araling Panlipunan 4, Kagamitan ng Mag-aaral pahina 298

1. Ano ano ang nakikita mong pangangailangan ng mga tao?

___________________________________________________

2. Matutugunan kaya ang lahat ng kanilang pangangailangan kung

aasa lamang sila sa kanilang sarili?
____________________________________________________
3. Makakaya kaya ng isang pamilya na magpatayo ng sariling sistema
ng patubig, palengke, saring ospital, gamit pangkomunikasyon o di
kaya’y sariling munisipyo?
___________________________________________________

4. Batay sa ipinapakitang larawan sa itaas, nagpapakita ba ito na may

pagbabago ng naganap sa ating pangkabuhayan o paligid?

5. May kaugnayan ba ang ipinapakitang larawan sa pag-unlad ng

kabuhayan o ekonomiya sa bansa?
____________________________________________________

Ang mga katanungang ito ay mas lalong maiintindihan at iyong

malalaman kung ano ang kaugnayan at pakinabnag ng mga larawan sa
itaas sa sitwasyong kabuhayan o ekonomiya ng bansa sa
pamamagitan ng pagtalakay at pagbabasa sa araling ito sa kasunod na
mga pahina.

29
 Suriin

Ano ang ibig sabihin ng impraestruktura? Ano kaya ang

ginagawang paglilingkod ng ating pamahalaan sa proyektong pang
impraestruktura? Ano-anong mga proyekto o ahensiyang pang -
impraestruktura ang nilalaanan ng pamahalaan? Mahalaga kaya ang
mga programang pang –impraestruktura ng pamahalaan?

Nagbibigay ang pamahalaan ng kaukulang pondo para sa

proyektong pang impraestrukturang na kinabibilangan ng national
roads at mga tulay, mga paliparan, daungan, at mga parola, mga silid-
aralan at iba pang pasilidad na pang-edukasyon sistema ng malinis na
tustos ng tubig, irigasyon, at post harvest facilities at mga estruktura
para sa pagpigil sa baha (floodcontrol) at proteksiyon ng mga burol
upang mapabilis ang kaunlaran ng ekonomiya at makalikha ng
maraming trabaho, lalo na sa mga lalawigan.

Ang bawat lugar sa bansa ay may itinatayong mga bagong

pasilidad, proyekto o mga malalakihang gusali na maituturing na mga
impraestruktura at naging bahagi ng paglilingkod ng pamahalaan sa
mamamayan.
Pansinin ang mga ahensiyang ito:

1. Department of Public Works and Highways (DPWH)- responsible sa

pagpapanatili at pagsasaayos ng mga daan at mga patubig sa
buong Pilipinas.

2. Ito rin ang nakakuha ng bulto ng badyet para s impraestruktura, na

sinundan ng Department of Agriculture (DA) at ng Department of
Agrarian Reform (DAR) para sa pagpapatayo ng farm-to –market
roads, post- harvest facilities at mga pasilidad sa patubig.

3. Ang Department of Education (DepEd) ay nagtatayo at

nagkumpuni ng mga silid-aralan, pati na ang mga pasildad para sa
tubig at sanitasyon sa mga pampublikong paaralan.

30
4. Department of Transportation and Communication (DoTC)-
responsible sa pagpaplano, pakikipag-ugnayan, paggawa ng mga
polisya para sa pagpapalaganap ng malawak na network sa sistema
ng komunikasiyon, ang mga paliparan, daungan at iba pang
sistema ng transportasyon. Sinimulan din ng Pasig River
Rehabilitation Commission ang rehabilitasyon at pagpapaunlad ng
Ilog Pasig at kaakibat nitong mga estero. Ang Autonomous Region
in Muslim Mindanao ay nagpapatupad naman ng mga proyektong
pang –impraestraktura sa pamamagitan ng pagtatayo
ng mga lansangan, mga tulay at water supply sa buong rehiyon.

5. Public-Private Partnership (PPP) program- nakikipagnegosasyon

din ang pamahalaan para sa Chinese-funded North Rail contract
upang matutugunan ang pangangailangan ng bansa sa
transportasyon.

Sa pamamagitan ng Japan International Cooperation Agency ay

nagpondo ng halos Php46.88 bilyon para sa flood control at mga
proyekto sa irigasyon at mga daan sa buong bansa. Pinondohan
nito ang pitong proyekto- apat para sa DPWH, dalawa sa National
Irrigation Administration at isa na ipinatupad naman ng DAR.

6. National Telecommunications Commission (NTC)-nangangasiwa sa

paggamit ng makabagong teknolohiya na nagpapabilis ng
komunikasyon sa buong bansa at mobile phone, internet, fax
machine at iba pa.

7. Department of Interior and Local Government (DILG)-

nagpapatupad ng mga proyekto para sa malinis na supply ng tubig
at iba pang pangangailangan sa lokalidad.

Sa mga proyektong pang-impraestruktura ng pamahalaan na

ipinatupad at ipatutupad pa, inaasahan na pasisiglahin nito ang mga
gawain sa maraming lungsod at lalawigan. Ang mga trabahong lilikhain
ay makatutulong sa pagpapaangat ng kalidad ng pamumuhay ng mga
Pilipino. Ang maraming trabaho ay nangangahulugan din ng mas
maraming pagkain sa mesa, karagdagang kita para sa edukasyon ng
mga kabataan, at mas maraming gawain upang sumigla ang mga
komunidad.

31
 Pagyamanin

Kopyahin ang tsart sa iyong activity notebook. Punan ang bawat

kolum ayon sa hinihiling na detalye. Sundin ang ibinigay na
halimbawa.

Ahensiya Proyekto Paglilingkod

ng Pamahalaan
1. Department of Paliparan, Mabilis
Transportation and daungan na paglalakbay
Communication ng tao at
(DoTC) paghahatid ng
mga kalakal at
produkto
2. Department of Public
Works and Highways
(DPWH)
3. National Telecommunications
Commission(NTC)

4. Department of Education

5. Public-Private
Partnership Program

32
 Isaisip

Ano ang natutuhan mo tungkol sa araling ito? Punan ng tamang

kaisipan ang isinasaad para makumpleto ang pangungusap. Piliin ang
sagot sa loob ng kahon at isulat ito sa activity notebook.

1. Ano -ano ang mga programang pang-impraestruktura ng

pamahalaan?
Sagot: ang mga programang pang-impraestruktura ng
pamahalaan ay ____________________, ____________________
_________________, _______________, ___________________

2. Anong programa o paglilingkod ang ginawa ng pamahalaan para

matugunan ang pangangailangan ng mamamayan gaya ng
kalsada, paaralan, tulay, at sistema ng komunikasyon?
. Sagot: ________________________________________________

3. May epekto o pakinabang ba ang mga programang

impraestruktura sa mga tao.? Bakit?
Sagot: ________________________________________________

33
 Isagawa

Panuto: Basahin at sagutin ang mga tanong sa iyong activity

notebook.

1. Bilang isang mag-aaral, may kahalagahan ba ang bawat

programang pang-empraestruktura sa iyo? Bakit?

Sagot: _______________________________________________

2. Ano ang kaugnayan ng impraestruktura sa pag-unlad ng bansa?

____________________________________________________

3. Ano ang maaaring mangyari kung wala ang mga ahensiyang

pang-impraestruktura? __________________________________

4. Sa inyong lugar, marami din bang mga pagbabagong naganap sa

impraestruktura? Magbigay ng halimbawa.
_____________________________________________________

5. Sa pagdami ng impraestruktura, marami rin bang trabaho ang

naghihintay para sa mga mamamayan? Magbigay ng halimbawang
trabaho o kabuhayan mula sa programang impraestruktura sa iyong
sariling lugar o barangay.
_____________________________________________________

34
\

Tayahin

Gawain A
Panuto: Hanapin sa kahon ang ahensiyang nagbibigay ng bawat
proyekto sa ibaba. Isulat ang titik ng tamang sagot sa
activity notebook.

A. Department of Education
B. Department of Agriculture
C. Public-Private Partnership (PPP) Program
D. Department of Interior and Local Government
E. National Telecommunications Commission (NTC)
F. Department of Public Works and Highways
(DPWH)-
G. Department of Transportation and Communication
(DoTC)

_____ 1. Daungan
_____2. Post Harvest Facilities
_____3. Mobile Phone
_____4. Silid-aralan
_____5. Light Rail Transit (LRT)

B. Lagyan ng tsek (/) ang programang pang-impraestruktura at ekis

kung hindi.

____1. Department of Agriculture

____2. Department Education

____3. Department of National Defense

____4. Department of Public Works and Highways

____5. Department of Transportation and Communication (DoTC

35
 Karagdagang Gawain

Gumuhit ng isang proyekto ng pamahalaan na tinatamasa ninyo sa

inyong komunidad at isulat angkahalagahan nito sa iyong lugar o
komunidad.

Proyektong Iguguhit

Kahalagahan nito sa iyong lugar/komunidad:

____________________________________________________.

36
 37
Isagawa Pagyamanin
1. C
1. Lokal na Pamahalaan-katahimikan at
2. D kaayusan sa mg lungsod at bayan at
3. C nasasakupan sa pamamagitan ng
4. B pagpapatupad ng ordinansa.
2. Sandatahang Lakas ng Pilipinas-
5. B ipagtanggol ang bansa laban sa
kaaway o mananakop, lokal man o
Isisip banyaga at pagpapanatili ng
1. C 4. D kaayusan at katahimikan
2. B 5. A 3. Pambansang Pulisya ng Pilipinas-
pagsugpo ng krimen at paghuli sa
3. E mga taong lumabag sa batas
4. Payapa at Masaganang
Tuklasin Pamayanan- Kapayapaan at pag-
A. 1. Mga pulis at mga sundalo unlad sa mga lugar na apektado ng
kaguluhan at mga lugar na sakop ng
2. Sila ang nagpapanatili sa
umiiral ng mga kasunduang
kapayapaan at kaayusan ng ating
pangkapayapaan.
bansa.
5. Kagawaran ng Tanggulang
3. Kung may mga masasamang tao
Pambansa- Pangalagaan ang
sila ang humaharap dito.
Katahimikan sa loob at labas ng
B. 1. Dinadakip ng pulis ang tatlong tao
buong bansa at tiyakin ang
na gumagamit at nagbibinta ng
seguridad nito laban sa mga panganib.
ipinagbabawal na gamot.
2. Ginagawa nila ito para hindi lumala
ang krimen at maagapan ang mga Balikan
malulong pa sa ipinagbabawal 1. Oo/Wala
na gamot. 2. Magulo, may masaktan,
3. Maraming sasakyan ng mga sundalo, nag-aaway ang kamag-anak ,
marami ring mga sundalo. kapitbahay o ka barangay
4. Nagkaroon ng sagupaan sa mga 3. Oo
kalaban ng gobyerno. 4. Sa Barangay, Barangay Tanod ,
5. Gumawa ng mga paraan para sa Pulis/Sundalo
kapayapaan ang ating pamahalan.
Subukin:
A. 1.D 2. B 3. A 4. C 5. D
B. 6. / 7. X 8. X 9. / 10. X
Aralin 1: Mga Programang Pangkapayapaan
Susi sa Pagwawasto
 38
Isaisip Isagawa
1. upang maging tiyak at maayos ang Maaaring Sagot:
kalagyan ng ekonomiya ng bansa. 1. Bilang isang mag-aaral, pagbubutihin
2. Pangangalaga sa likas na yamn, mga ko ang aking pag-aaral para
negosyo at pasilidad makatapos ako at magkaroon ng
3. sitwasyong pangkabuhayan ng isang magandang hanapbuhay paglaki ko,
bansa at malalman kung ang isang bansa ng sa gayon makatulong ako sa
pagpapaunlad ng ating bansa.
ay maunlad, papaunlad o mahirap
2. Suportahan ang programa ng ating
4.- makatarungang pamamahagi ng kita,
pamahalaan.
pagkakataon at kayamanan 3. para uunlad ang ating bansa.
- patuloy na paglaki ng produksiyon
4 Sa pamamagitan ng pagtangkilik sa
ng kalakal at paglilingkod para sa
ating produkto at pagsuporta sa
taong bayan mga programa ng pamahalaan.
-lumalawak na kasaganaan na susi sa - 5. Hindi uunlad ang ating bansa at
pagtaas ng antasng pamumuhay ng patuloy ang paghihirap ng mga tao
tao lalo na ang mga kapus- palad at ang susunod pang mga
5. upang ipaalam sa publiko ang nagaganap henerasyon.
na pagbabago sa halaga ng ibat’t ibang Tatanggapin din ang ilang sagot ng
bilihin at pagpapahayag ng mga posibleng mag-aaral
produkto na mayroon sa pamilihang bayan.
Pagyamanin
1. C 5. H
2. E 6. F
Tuklasin
3. B 7. D
1. Oo
4. G
2. Dahil naglalakihang mga
gusali , marami ng sasakyan, Balikan
magandang manamit ang mga
1. Kagubatan
tao.
3. EKONOMIYA 2. Yamang Tubig
4. Sitwasyong pangkabuhayan 3. Agrikultura
ng bansa 4. Kalakal at Produkto
5. Oo 5. Yamang Mineral
Aralin 2 : Paraan ng Pagtataguyod sa Ekonomiya ng Bansa
Tayahin
Kargdagang Gawain
1. C
Depende kung ano ang
2. D
nagupit ng mga
3. C mag-aaral na balita
4. B mula sa diaryo
5. B
 39
Pagyamanin
Proyekto Paglilingkod
1. DOTC- paliparan, daungan mabilis na paglalak at
paghahatid ng mga kalakal at
produkto
2. DPWH pagawaing bayan at mabilis na paglalakbay at
lansangan (Nautical Roads/ paghahatid ng mga ka
Highways,tulay at iba pa produkto
3. NTC- Makabagong komunikasyon mabilis na ugnayang pang-
tulad ng telepono, cellular komunikasyon ng mga tao
at moble phone, computer,
internet, fax machine
4. DepEd - paaralan/silid- aralan nagtatayo at nagkukumpuni
mga paaralan/silid-aralan
pati na ang mga pasilidad sa
pampublikong paaralan
5. Public-Private Light Rail Transit (LRT) natutugunan ang pangangailangan
Partnership - Metro Rail Transit (MRT) ng bansa sa transportasyon
Program
Tuklasin Balikan
1. paaralan, ospital, daanan, tulay, 1. Paaralan/silid aralan
paliparan , daungan at iba pa
2. telepono, cellphone,
mobile phone,computer,
2. Oo/Hindi depende sa isasagot ng
internet, fax machine
mag-aaral
3. tulay, daungan,
3. Hindi sementadong daan,paliparan
4. Oo 4. mamamayan/pamahalaan
5. Oo
Pamahalaan
Aralin 3: Mga Programang Pang-impraestruktura ng
Karagdagang Gawain Tayahin
1. Ang mga salaping ipinapadala o A 1. E B. 1. Tama
remittance dito sa Pilipinas ay
2. B 2. Tama
tumutulong sa pagpapatatag ng ating
pambansang ekonomiya. 3. A 3. Mali
-Karamihan sa kanilang mga anak ay 4. C 4. Tama
nakakatapos sa kolehiyo at
5. F 5. Tama
nakakahanap ng maayos na trabaho
 40
Kargdagang Gawain
Depende sa kung anong
proyekto ang iginuhit ng
mag-aaral at ang kahalagahan
nito sa sariling lugar o komunidad.
Isagawa
Maaaring sagot/Tatanggapin din ang Tayahin
ibang sagot ng mag-aaral
Gawain A Gawain B
1. Opo titser, mahalaga lahat ng 1. G 1. /
programang pang-impraestruktura 2. B 2. /
ng pamahalaan sapagkat nakatulong
ito ng malaki sa akin, lalo na 3. E 3. X
sa programang pang-edukasyon, 4. A 4. /
pagpapatayo ng mga bagong 5. C 5. /
paaralan.
2. Nabibigyan ng trabaho sa mga
walang mga trabaho at
makatutulong ito sa
pagpapaangat ng kalidad ng Isaisip
pamumuhay ng mga Pilipino. 1. Department of Public Works and
3. Hindi uunlad ang ating bansa at Highways
lalong maghihirap ang mga tao
Department of Agricultrure
dahil sa kakulangan ng trabaho.
Department of Education
4. Opo titser, dati ang mga daan ay
Department of Transportation and
lubak lubak pero ngayon sementado
Communications ( DoTC)
na.
Public-Private Partnership(PP
5. Oo, nakapagtrabaho ang aking Tatay
Kuya, mga kapitbahay o kabarangay Department of Interior and Local
sa paggawa ng tulay, daan at Government (DILG)
pagtatayo palengke, ospital , National Telecommunications
paaralan at ibang itinatayong gusali. Commissions (NTC)
Sa mga itinatayong pasilidad na 2. Programang pang- impraestruktura
patubig katulad ng irigasyon 3. Dahil nakakatulong at nagbibigay ng
nakapagtanim na ng mga gulay at
Kabuhayan o trabaho ng mga
ibang pananim ang mga magsasaka.
mamamayan .
Sanggunian:

https://www.google.com/search?q=seal+ng+department+of+health+in
%20+public+domain&oq=seal+ng+department+of+health++in+pu
blic+domain&aqs=chrome..69i57.22587j0j7&sourceid=chrome&i
e=UTF-8

https://www.google.com/search?q=philhealth+in+public+domain&oq=
phil&aqs=chrome.0.69i59j69i57j46l2j0l3.3901j0j7&sourceid=chro
me&ie=UTF-8

https://www.google.com/search?q=programang+pangkalusugan+in
publicdomain&oq=programang+pangkalusugan+in+public+domai
n&aqs=chrome..69i57.14392j0j7&sourceid=chrome&ie=UTF-8

https://www.google.com/search?q=philhealth+in+public+domain&oq=p
hil&aqs=chrome.0.69i59j69i57j46l2j0l3.3901j0j7&sourceid=chrom
e&ie=UTF-8

https://www.google.com/search?q=pulis+in+public+domain&source=ln
ms&tbm=isch&sa=X&ved=2ahUKEwjb3PSI_cvqAhVWIIgKHd73
CPkQ_AUoAXoECAsQAw&biw=1366&bih=657

https://www.google.com/search?q=forest+in+public+domain&source=l
nms&tbm=isch&sa=X&ved=2ahUKEwj59ILp5s7qAhVEFqYKHSQ
nBmgQ_AUoAXoECAwQAw&biw=1366&bih=608#imgrc=iBE26_
eB1tSerM

https://www.google.com/search?q=graduated+nurse+in+the+philippin
es+in+public+domain&tbm=isch&ved=2ahUKEwjoqM3zkNHqAhU
JvJQKHYiRC8sQ2cCegQIABAA&oq=graduated+nurse+in+the+p
hilippines+in+public+domain&gs_lcp=CgNpbWcQA1CYngNYh7w
DYMvAA2gAcAB4AoABlgmIAZwbkgEPMC41LjEuMC4xLjAuMS4
xmAEAoAEBqgELZ3dzLXdpei1pbWc&sclient=img&ei=AfIPX6ikD
on40gSIo67YDA&bih=657&biw=1349&hl=en#imgrc=MML1-d-
jJjo9oM

41
https://www.google.com/search?q=graduated++doctor+in+the+philippi
nes+in+public+domain&tbm=isch&ved=2ahUKEwie5qP3ktHqAhV
G15QKHaRaAMYQ2cCegQIABAA&oq=graduated++doctor+in+th
e+philippines+in+public+domain&gs_lcp=CgNpbWcQA1CQEVidK
2CktwNoAHAAeACAAZsEiAHMB5IBBzAuMy41LTGYAQCgAQG
qAQtnd3Mtd2l6LWltZw&sclient=img&ei=IfQPX97RMcau0wSktYG
wDA&bih=657&biw=1349&hl=en

42
For inquiries and feedback, please write or call:

Department of Education – Division of Valencia City

Lapu - Lapu Street, Poblacion, Valencia City 8709

Telefax: (088) 828 - 4615

43