Θεωρία

Προσχολικής
Εκπαίδευσης
3 ο : Τα πρώτα νηπιαγωγεία
(Froebel, Λασκαρίδου)

Νατάσα Μαβίδου
mavidou@uth.gr
 Την προηγούμενη φορά…

• Βασικές έννοιες (Αγωγή, Εκπαίδευση, Διδασκαλία, Διδακτική,

Μάθηση, Παιδεία, Κοινωνικοποίηση

• Πώς εξελίχθηκε η παιδαγωγική σκέψη έως τον 18ο αιώνα.

• Ποιες ήταν οι παιδαγωγικές θεωρίες των Rousseau & Pestalozzi.

 Τα πρώτα νηπιαγωγεία

Γαλλία
• 17ος -18ος αι: «παιδικά άσυλα», «επόπτριες»-> φύλαξη
• 1770: Oberlin (πάστορας)-> «μικρά σχολεία πλεξίματος»
• φτωχά παιδιά αγροτών (4-7 ετών)
• Πλέξιμο, προσευχές, τραγούδια, χειροτεχνικές εργασίες, ανάγνωση
• «οδηγοί παιδικής φύλαξης»
• Σκοπός: Να σωθούν οι ψυχές τους, να προστατευτούν από την παραμέληση
και την εγκληματικότητα, να διδαχθούν δεξιότητες για να μην είναι βάρος
στην κοινωνία.
• 1881: δωρεάν προσχολική εκπαίδευση
• 1886: αναβάθμιση του προσωπικού
Κιτσαράς (2001)
 Τα πρώτα νηπιαγωγεία (2)

Γερμανία:
• 1837: Froebel -> «Παιδικοί κήποι» (Kindergarten)
• θεμελίωση του νηπιαγωγείου
• Τα μικρά παιδιά ευνοούνται από τη μεταξύ τους κοινή ζωή
• Παιγνιώδης μάθηση
• Ανατολική Γερμανία (μετά το 1949): δωρεάν φοίτηση σε όλα τα
νήπια με σκοπό την σχολειοποίηση & κοινωνικοποίηση
• 1970: πλειοψηφία νηπιαγωγείων υπό την αιγίδα της εκκλησίας
Κιτσαράς (2001)
 Τα πρώτα νηπιαγωγεία (3)

Ιταλία:
• 1833: Apporti (ιερέας) -> “Scola Infantile” (2-6 ετών)
• Να βοηθήσει τα παιδιά που έμεναν μόνα στο σπίτι, ηθική &
θρησκευτική αγωγή και να τα οδηγήσει στη γνώση.
• Μοντεσσόρι (1870-1952) -> «Σπίτι του παιδιού»
Αγγλία:
• 1816: Owen (εργοστασιάρχης) -> «Νέο Ίδρυμα»
• Περίθαλψη ορφανών παιδιών
Κιτσαράς (2001)
 Τα πρώτα νηπιαγωγεία (4)
Ελβετία: κέντρο παιδαγωγικών μελετών
• Claparede (1873-1840) -> Ινστιτούτο Παιδαγωγικών ερευνών J.J.
Rousseau, «Σπίτι των μικρών»
• Decroly (1871-1932) -> «Κέντρο έρευνας των ειδικών παιδιών»
Ρωσία:
• 19ος αι: προσχολική αγωγή
• Πατριωτικό πνεύμα, μητρική γλώσσα, πρωτοβουλία, αυτονομία
σκέψης
• Έμφαση στο παιχνίδι, αποφυγή τυποποίησης, γνώση της νηπιακής
ηλικίας
Κιτσαράς (2001)
 Froebel (1782 – 1852)

• Γερμανός
• Έχασε τη μητέρα του, γιος πάστορα:
μεγάλωσε με παραμέληση
• Σπουδές που δεν ολοκλήρωσε σε
τοπογραφία, αρχιτεκτονική, φυσικές
επιστήμες: χημεία, φυσική,
γεωγραφία, ορυκτολογία
• Τυχαία εργάστηκε ως εκπαιδευτικός
σε πειραματικό σχολείο του Pestalozzi
Houssaye (2000)
 «Παιδικός κήπος»

• Τα νήπια ως νεαροί βλαστοί έχουν δυνατότητες, τις οποίες

το σχολείο οφείλει να αναπτύξει, όπως ο κηπουρός
• Επαγγελματίες νηπιαγωγοί ασχολούνται με τα παιδιά μέσα
από το παιχνίδι τους
• Παιχνίδια με στόχο να παίζουν μαζί ενήλικας & παιδί
• Σκοπός να βοηθούν το παιδί να κατανοεί τους νόμους της
φύσης
• Σκοπός της αγωγής είναι η αυτοπραγμάτωση του ατόμου με
την αυτενέργεια & την αυτοέκφραση, γιατί όλα όσα πρόκειται
να γίνει το άτομο υπάρχουν μέσα του

Houssaye (2000)
 «Παιδικός κήπος» (2)

• Τρεις τομείς:
• Παιχνίδια «δώρα» & μέσα διδασκαλίας
• Παιχνίδια κίνησης (τρέξιμο, χορό, παραστάσεις)
• Κηπουρική: το παιδί παρακολουθεί την ανάπτυξη
και ωρίμανση του φυτού -> συνειδητοποιεί τη
δική του

Houssaye (2000)
 «Δώρα»

• Από αντικείμενα σε σχήμα σφαίρας (μπάλα) σε

αντικείμενα σε μορφή σημείων (χάντρες)
• Σκοπός να αντιληφθεί το παιδί τη δημιουργία-
σύνθεση των πραγμάτων (δομές, νόμους της
πραγματικότητας) μέσα από την κατασκευή.
• Ανάπτυξη όλων των δυνάμεων του παιδιού μέσα
και μέσω του παιχνιδιού.
• «Το παιχνίδι είναι μία διανοητική παραγωγική
διαδικασία του ανθρώπου»
Houssaye (2000)
 Ποια ήταν τα «δώρα»;

1. Μπάλες από νήμα 2. Σφαίρα, κύλινδρος,

κύβος
 Ποια ήταν τα «δώρα»; (2)

3. Διαιρεμένος κύβος 4. Διαιρεμένος κύβος 5. Κύβοι & τρίγωνα

σε κύβους σε παραλληλόγραμμα
 Ποια ήταν τα «δώρα»; (3)

6. Κλασσικό 7. Επίπεδα τουβλάκια

οικοδομικό υλικό

8. Ξυλάκια & δαχτυλίδια

 Ποια ήταν τα «δώρα»; (4)

9. Σημεία – χάντρες 10. Πλαίσια

Ποια είναι η επίδραση του έργου του
σήμερα;
Ποια η κριτική που ασκείτε στον
Froebel;

Ας το συζητήσουμε…
 Κριτική
Θετικά σημεία
₊ Ολόπλευρη ανάπτυξη
₊ Μάθηση μέσα από
παρατήρηση, έρευνα,
σύγκριση
₊ Παιγνιώδης μάθηση:
έμφαση στο παιχνίδι και
την παιδικότητα
₊ Αυτενέργεια του παιδιού
Αρνητικά σημεία
₋ Λείπει η χαρά (παραμύθι)
₋ Κυριαρχεί το πρότυπο/μίμηση
₋ Αγνοεί τις πρότερες εμπειρίες του
παιδιού – κοινωνικο-πολιτισμικές
επιρροές
₋ Περιορισμός των σχημάτων και
μορφών – λείπουν τα ελεύθερα
σχήματα
₋ Λεξιλόγιο σχετικό με γεωμετρία
(ορολογία)
₋ Δυσνόητη η φιλοσοφική θεωρία του
 Τα πρώτα νηπιαγωγεία στην Ελλάδα

• Ιεραπόστολοι στη Σύρο (1831): ιδιωτικό σχολείο με

νηπιακό τμήμα (2-6 ετών)
• Ιερά ιστορία, γεωγραφία, εργόχειρο
• Ειδίκευση στην «νηπιοδιδασκαλία»
• Ιδιωτικές προσπάθειες στην Αττική, την Κρήτη και την
Κωνσταντινούπολη για λειτουργία «νηπιακών
σχολείων»

Κιτσαράς (2001)
 Τα πρώτα νηπιαγωγεία στην Ελλάδα (2)

• 1869: Σύλλογος για τη διάδοση των Ελληνικών Γραμμάτων ->

«Κασσαβέτειο Νηπιαγωγείο» στο Βόλο -> γαλλικό σύστημα
• 1897: Αικατερίνη Λασκαρίδου -> το πρώτο νηπιαγωγείο με τη
μέθοδο Froebel
• Ρόλος σχολειοπροετοιμαστικός, μαθήματα δημοτικού,
αλληλοδιδακτική μέθοδος

Κιτσαράς (2001)
 Αικατερίνη Λασκαρίδου (1842 -1916)

• Γεννήθηκε στη Βιέννη από εύπορη οικογένεια

• 1880: επιστρέφει στην Ελλάδα μετά από
παιδαγωγικές σπουδές στη Γερμανία και
εισάγει το σύστημα Froebel
• 1895: θεσμοθετείται η προσχολική αγωγή
(όρος «νηπιαγωγείο») (3-6 ετών)
• Σκοπός, είδη μαθημάτων & εβδομαδιαίο
ωρολόγιο πρόγραμμα

Κιτσαράς (2001)
 Αικατερίνη Λασκαρίδου (2)

• 1897: ιδρύει το πρώτο νηπιαγωγείο στην Ελλάδα

και το «Διδασκαλείο Νηπιαγωγών» (μονοετής
φοίτηση στο σύστημα Froebel)
• Στόχος η αυτομόρφωση και αυτοαγωγή του νέου
ατόμου και η χειραφέτησή του και όχι η
χειραγώγησή του.
• Αγωνίστηκε για την επέκταση του θεσμού του
Νηπιαγωγείου σε όλη την ελληνική επικράτεια
Κιτσαράς (2001)
 Τα πρώτα νηπιαγωγεία στην Ελλάδα ( 3)

• Υποτονικό ενδιαφέρον έως αδιαφορία του κράτους

• 1929: Νόμος για την ίδρυση κρατικών νηπιαγωγείων υπό το
Υπουργείο Παιδείας
• Προαιρετική φοίτηση (3,5 – 6 ετών)
• 40 νήπια ανά νηπιαγωγό
• Προετοιμασία για το δημοτικό (έμφαση στη γλώσσα)

Κιτσαράς (2001)
 Τα πρώτα νηπιαγωγεία στην Ελλάδα (4)

• 33 έτη μετά: Αναλυτικό Πρόγραμμα (ύλη, παραδοσιακής

μορφής) -> θρησκευτική, ηθική, κοινωνική αγωγή, γλώσσα,
αριθμητική, σωματική ανάπτυξη, οικογενειακή ατμόσφαιρα
& ομαδική ζωή
• 1956-1974: ίδρυση τμημάτων Νηπιαγωγών στις
Παιδαγωγικές Ακαδημίες

Κιτσαράς (2001)
 Γιατί καθυστέρησε η ίδρυση των
νηπιαγωγείων στην Ελλάδα σε σχέση
με την υπόλοιπη Ευρώπη;
Ποια η θέση του νηπιαγωγείου στην
ελληνική εκπαίδευση; Γιατί;

Ας το συζητήσουμε…
 Τι είδαμε σήμερα;

• Τα πρώτα νηπιαγωγεία στην Ευρώπη

• Νηπιαγωγεία του Froebel (kindergarten)

• Προσχολική αγωγή στην Ελλάδα (Λασκαρίδου)

 Την επόμενη φορά…

• Το κίνημα της Νέας Αγωγής

• Παραδοσιακό σχολείο του Herbart
• Έργο των Dewey και Kerchensteiner