Ngày soạn:

Ngày dạy:
Tiết
ĐẠI CÁO BÌNH NGÔ
( Bình Ngô đại cáo )
Nguyễn Trãi

A. Mục tiêu bài học

Giúp HS:
- Hiểu rõ những giá trị lớn về nội dung và nghệ thuật của Đại cáo Bình Ngô: bản tuyên ngôn về
chủ quyền độc lập, áng văn yêu nước chói ngời tư tưởng nhân văn, kiệt tác VH kết hợp hài hoà
giữa yếu tố chính luận và văn chương.
- Nắm vững đặc trưng cơ bản của thể cáo đồng thời thấy được những sáng tạo của NT trong
Đại cáo Bình Ngô, có kĩ năng đọc - hiểu tác phẩm chính luận viết bằng thể văn biền ngẫu.
B. Tổ chức bài học.
1. ổn định tổ chức ( 1’)
2. Kiểm tra đầu giờ ( 5’)
Câu hỏi: Giá trị nội dung của văn thơ Nguyễn Trãi?
3. Bài mới:

Hoạt động thầy trò Nội dung

Hoạt động 1: Tìm hiểu chung ( 10’) I. Giới thiệu chung
1. Hoàn cảnh sáng tác và mục đích
Hỏi: Cho biết hoàn cảnh sáng tác - 1407: Giặc Minh xâm lược nước ta
của tác phẩm? Mục đích tác phẩm - 1418-1427: Khởi nghĩa chống Minh do lê Lợi
đứng đầu.
- Hội thề Lũng Nhai chuẩn bị khởi nghĩa - Hoàn cảnh viết: Sau khi đã tiêu diệt xong giặc
năm 1416, bắt đầu 1418 đã liên tiếp nổ ra Minh Nguyễn Trãi thừa lệnh nhà vua viết bài cáo
những cuộc khởi nghĩa nhằm quét sạch
này
quân Minh ra khỏi bờ cõi. Đến tháng 11
năm 1427 cuộc khởi nghĩa thắng lợi hoàn Hoàn cảnh tuyên cáo: công bố vào Tháng Chạp,
toàn. năm Đinh Mùi (tức đầu năm 1428 )
Mục đích: tuyên bố rộng rãi cho toàn dân biết rõ
công cuộc cứu nước do nhà vua lãnh đạo đã thắng
Hỏi: Những đặc trưng của thể lợi vĩ đại, mở ra kỉ nguyên hoà bình cho dân tộc.
cáo ? 2. Thể cáo
- Dùng để trình bày một chủ trương , một sự
nghiệp, tuyên ngôn một sự kiện để mọi người
cùng biết.
- Được viết bằng văn xuôi hay văn vần nhưng
phần nhiều được viết theo lối văn biền ngẫu, có
đối, có vần hoặc không có vần, câu dài ngắn
không gò bó, mỗi cặp hai vế đối nhau. Kết cấu
chặt chẽ, mạch lạc, lời lẽ đanh thép, lí luận sắc
bén.

Hỏi: Giải thích nhan đề tác 3. Nhan đề

phẩm ? - Hai cách hiểu:
- GV giải thích cho HS hiểu: Không phải + Bài cáo lớn (hiểu theo nghĩa quy mô có nghĩa
tác giả mượn tên Triều Ngô để phiếm chỉ là bài cáo có dung lượng lớn) về việc dẹp yên
giặc phương Bắc vì: giặc Ngô. Theo nghĩa này thì cáo là một thể loại.
- Thời kì Bắc thuộc: Khoảng 10 triều đại
- Đại: rộng rãi, cáo là tuyên cáo: Tuyên cáo một
PK Trung Quốc thống trị dân tộc ta
- Thời gian: Hán- 351 năm, Đường- 285 cách rộng rãi về việc dẹp yên giặc Ngô. Theo
năm… Ngô chỉ có 35 năm… nghĩa này cáo không có nghĩa là một thể văn
- Độ tàn ác: Chưa có cứ liệu lịch sử để chính luận mà là bài cáo mang tính chất quốc gia
chứng minh rằng đây là Triều đại dã man trọng đại.
nhất… “
Chu Nguyên Chương - Minh thành tổ
khi mới dựng nghiệp, khởi binh tiến đánh
một số châu lộ rồi xưng là Ngô vương
( sau chiếm Yên Kinh- lập ra nhà Minh).
+ Ngô: Ngô vương Chu Nguyên Chương.
-> Gọi đích danh ông tổ của kẻ xâm lược,
thể hiện thái độ khinh thị đối với kẻ thù.
+ Bình: Dẹp yên
Đối tượng của hành động “dẹp yên”( bình)
chỉ là kẻ gây rối, kẻ làm loạn kỉ cương đạo
nghĩa chứ không phải là những bậc đế
vương.
Nguyễn Trãi không dùng từ “thắng” hay
“diệt” mà dùng từ “bình” để bày tỏ thái độ
căm ghét, khinh thị đối với kẻ thù, lũ giặc
dã quấy nhiễu nền độc lập của nước ta.

Hỏi: Bài cáo có bố cục như thế

nào? Nội dung của mỗi phần?

4. Bố cục: Gồm 5 phần

Hoạt động 2. Đọc văn bản ( 10’)
Gv hướng dẫn đọc
Hỏi : Em hãy nêu chủ đề của tác
phẩm?
Hỏi : Em hãy thử nêu cách phân tích
tích cực nhất với tác phẩm “
BNĐC”?
GV nêu hướng phân tích: Không phân
tích lần lượt thứ tự từng câu một( vì không
đủ thời gian).Y/C tìm hiểu những câu văn
hay+ quan trọng, các câu còn lại, yêu cầu
các em tiếp tục tìm hiểu thêm…
- Phần 1: Từ đầu đến…” Chứng cớ còn ghi…”
Nêu luận đề chính nghĩa của cuộc kháng chiến
- Phần 2: Từ “… Vừa rồi…” đến “ chịu được…”
Tố cáo tội ác của giặc Minh
- Phần 3: Từ “…Ta đây…” đến “…lấy ít địch
nhiều…”. Hình ảnh vị lãnh tụ nghĩa quân và
những khó khăn trong buổi đầu dựng nghiệp
- Phần 4: Từ “…Trọn hay…” đến “…Chưa thấy
xưa nay…”: Quá trình kháng chiến và thắng lợi
- Phần 5: Từ “…Xã tắc…” đến hết
Lời tuyên bố hòa bình, khẳng định ý nghĩa cảu
cuộc khởi nghĩa Lam Sơn.
II. Đọc văn bản
1. Đọc
2. Giải nghĩa từ
3. Chủ đề
BNĐC là một bài tổng kết về cuộc kháng chiến

Hoạt động 3. Đọc hiểu văn bản
( 19’)
- Đọc đoạn phần một và khái quát
nội dung phần một?
Nhân nghĩa chi cử, yếu tại an dân
Điếu phạt chi sư, mạc tiên khử bạo
Hỏi : Nguyễn Trãi đã bày tỏ quan
điểm nhân nghĩa của mình như
thế nào?
Tư tưởng nhân nghĩa bắt nguồn từ
đâu?
Mở rộng: “Nhân” trong Phật giáo: Nhân người với người, là thương người, trọng người.
đức, nhân ái…
Nghĩa: Trách nhiệm đạo đức trong năm
mối quan hệ: Vua tôi, cha con, vợ chồng,
anh em, bè bạn.
Như vậy, trong quan điểm Nho giáo nhân
nghĩa mang ý nghĩa khái quát, chung
chung, trừu tượng.
Hỏi: Em có nhận xét gì về tư
tưởng nhân nghĩa của Nguyễn
Trãi? ( Trong đối xứng với quan
điểm nhân nghĩa trong Nho giáo?)
- Để “an dân”, lo cho dân có cuộc sống no
ấm thì trước tiên phải có độc lập, hoà bình
và muốn có hòa bình phải chống xâm lược
khi có giặc ngoại xâm.
- Một phương kế chính trị lớn lao đem lại
thắng lợi cho nghĩa quân Lam Sơn là biết
dựa vào dân. Sau này Bác Hồ cũng núi:
“Dễ trăm lần không dân cũng chịu. Khó
vạn lần dân liệu cũng xong”.
Hỏi: Em có thể nêu đánh giá của
mình về tư tưởng nhân nghĩa của
Nguyễn Trẫi?
Phạm Văn Đồng: Triết lí nhân nghĩa của
Nguyễn Trãi chẳng qua là lòng yêu nước
thương dân. Cái nhân cái nghĩa lớn nhất
là phấn đấu đến cùng chống ngoại xâm,
diệt tàn bạo, vì độc lập của nước, hạnh
vĩ đại của dân tộc, qua đó nêu cao lòng tự hào vô
biên, niềm hân hoan trước thắng lợi vĩ đại của
chính nghĩa cứu nước, của tài lãnh đạo quân sự,
của khí phách anh hùng của dân tộc.
III. Phân tích
1. Phần 1: Nêu luận đề chính nghĩa
Mở đầu tác phẩm, tác giả nêu lên nguyên lý chính nghĩa
làm chỗ dựa, làm căn cứ xác đáng để triển khai toàn bộ nội
dung bài “Bình Ngô đại cáo”.
a. Quan điểm nhân nghĩa
* Tư tưởng nhân nghĩa theo quan điểm của Nho
giáo :
- Nhân: Theo Khổng Tử là mối quan hệ giữa
- Nghĩa: Là lẽ phải, là trách nhiệm trong quan hệ
giữa người với người theo một chuẩn mực đạo lí
nhất định.
-> Vậy nhân nghĩa là mối quan hệ tốt đẹp giữa
người với người trên cơ sở tình thương và đạo lí.
( gần với quan niệm đạo phật từ bi bác ái của đạo
Phật
- Nhân nghĩa cũng là truyền thống tốt đẹp của dân
tộc VN
* Tư tưởng nhân nghĩa theo quan điểm Nguyễn
Trãi:
- Nhân nghĩa: “Cốt ở yên dân” làm cho dân được sống yên
lành, hạnh phúc trong một nước độc lập, hoà bình. Nhân
nghĩa: là trừ bạo vì dân như vậy nhân nghĩa gắn liền với
chống giặc xâm lược. Đặt trong hoàn cảnh Nguyễn Trãi
viết Bình Ngô đại cáo thì người dân mà tác giả nói tới là
người dân Đại Việt đang bị xâm lược, còn kẻ thù tàn bạo
chính là giặc Minh cướp nước.
→ Từ đó, tác giả bóc trần luận điệu nhân nghĩa xảo trá của
địch, phân biệt rạch ròi: ta – chính nghĩa, giặc – phi nghĩa.
Chống giặc Minh cũng là việc làm nhân nghĩa.
- Nguyễn Trãi đã tiếp thu tư tưởng nhân nghĩa của Nho
giáo theo hướng lấy lợi ích nhân dân, dân tộc làm gốc.
“Yên dân”, “điếu phạt – thương dân đánh kẻ có tội”, “trừ
bạo” là cốt lõi của tư tưởng nhân nghĩa, tất cả đều hướng
về con người, về nhân dân. Một tư tưởng vô cùng cao đẹp.
Nhân nghĩa trong phạm trù Nho giáo chủ yếu là
mối quan hệ giữa người với người khi vào Việt
Nam do hoàn cảnh riêng của nước ta thường
xuyên phải chống xâm lược nên trong nội dung
nhân nghĩa còn có cả mối quan hệ với đất nước.
phúc của dân…
- “ Nước mày nhân việc nhà Hồ trái đạo,
mượn cái tiếng thương dân đánh kẻ có tội,
thật ra là làm việc bạo tàn, lấn cướp đất
nước ta, bóc lột nhân dân ta.. Nhân nghĩa
mà làm như thế ư ? ( Thư số 8. Gửi
Phương Chính )
Hỏi: NT đã khẳng định nền độc
lập dân tộc như thế nào?
Tác giả khẳng định nền độc lập
dân tộc trên những phương diện
nào? Có điều gì mới so với tư
tưởng dân tộc trước đó?
Văn hiến: (Văn hiến là những giá trị tinh
thần mà con người đó sỏng tạo ra, đó là tín
ngưỡng, là tư tưởng, là đạo đức... Phải là
một dân tộc có bề dày lịch sử, có trí tuệ, có
chiều dài phát triển lâu bền mới xây dựng
được cho mỡnh một nền văn hiến riêng
biệt. Nói cách khác, văn hiến là dấu hiệu
của sự văn minh.)
Phong tục: Phong tục tập quán là những
thói quen trong đời sống, sinh hoạt đó ăn
sâu vào cách sống, cách nghĩ của con
người. Có thể nói, cùng với nền văn hiến
lâu đời, phong tục tập quán đó cùng góp
phần tạo nên bản sắc văn hoá Việt Nam.
Đánh giá: Khẳng định sự thật lịch sử
này không phải ai cũng nhận thức được,
nhất là với những người xuất thân Nho
giáo, học Bắc sử- dễ tự ti trước nước láng
giềng TQ chúng ta giống văn hóa, phong
tục, tập quán.
Chữ “đế” trong câu thứ hai “mỗi bên xưng
đế một phương” được dùng rất “đắc địa”.
Xưa nay, vua chúa Trung Hoa tự coi mình
là “thiên tử” (con trời), họ tự xưng “đế” và
gọi vua các nước khác là “vương”. Trong
b. Khẳng định nền độc lập dân tộc
- Tác giả đã khẳng định nền độc lập dân tộc trên các khía
cạnh cơ bản: Văn hiến, lãnh thổ, phong tục tập quán, lịch
sử riêng, chế độ riêng.
Với những yếu tố này NT đã phát triển một cách hoàn
chỉnh quan niệm về quốc gia dân tộc. Quan điểm này tiến
bộ, sâu sắc và toàn diện hơn so với quan niệm về đất nước
được phát biểu trước đó. (Trong “Nam quốc sơn hà”, tác
giả bài viết khẳng định nền độc lập chủ yếụ trên hai
phương diện: lãnh thổ và chủ quyền.)
Toàn diện: Đến “Bình Ngô đại cáo”, Nguyễn Trãi
vẫn tiếp tục khẳng định nền độc lập về lãnh thổ: “Núi sông
bờ cõi đã chia ”, độc lập và chủ quyền: “Cùng Hán,
Đường, Tống, Nguyên, mỗi bên xưng đế một phương”. Bổ
sung hoàn chỉnh để khẳng định quyền tự chủ, độc lập của
dân tộc ở phương diện: Có nền văn hiến từ lâu; phong tục
tập quán riêng biệt; có lịch sử với các triều đại trị vì cụ thể
lại có những cá nhân kiệt xuất (nhân tài).
Sâu sắc Nguyễn Trãi đã ý thức rõ về văn hiến, truyền
thống lịch sử là phong tục. Đây là những yếu tố thực tiễn
nòng cốt, cơ bản nhất là hạt nhân xác định dân tộc độc lập
không thể chối cãi đó là bước tiến là tầm cao tư tưởng.
Những yếu tố thuộc lĩnh vực tinh thần mới là quan trong
nhất.
Không phải ngẫu nhiên, tác giả lại đưa ra yếu tố “văn hiến”
lên hàng đầu. Bởi lẽ thực tế, khi quân Minh sang xâm lược
nước ta, việc đầu tiên chúng muôn là đồng hoá dân tộc ta,
xoá bỏ nền văn hiến nước ta, nhưng âm mưu của chúng đã
bị đập tan. Vì thế nền văn hiến nước ta những truyền thống
văn hoá lâu đời và tốt đẹp được hình thành từ nghìn đời,
gắn với lịch sử của dân tộc không dễ dàng bị xoá bỏ.
Hơn nữa “Nam quốc sơn hà” khẳng định nền độc lập dân
tộc đưa vào “sách trời ” thì “Bình Ngô đại cáo ” đã chứng
minh bằng lịch sử rõ ràng.
“Lần đầu tiên trong lịch sử tư tưởng của dân tộc
ta, quan niệm về dân tộc đã được trình bày một
cách có hệ thống và toàn diện: từ lịch sử đấu tranh
oanh liệt, nền văn hiến lâu đời đến lãnh thổ ổn
định, quốc gia làm chủ một phương, nền văn hóa
mang bản sắc riêng” Lê Trí Viễn.
 c. Nghệ thuật của đoạn văn:
- Tác giả sử dụng những từ ngữ thể hiện tính chất
hiển nhiên, vốn có, lâu đời của nước Đại Việt độc
lập, tự chủ. Bản dịch đã cố gắng lột tả bằng các từ
‘từ trước’, ‘vốn có, ‘đã lâu’, ‘đã chia’, ‘cũng khác’
(Nguyên văn : ‘duy ngã …’, ‘thực vi … ‘, ‘kỳ
thù’, ‘diệc dị’).
– Sử dụng biện pháp so sánh : so sánh ta với
bài cáo này, Nguyễn Trãi đầy tự hào khi Trung Quốc, đặt ta ngang hàng với Trung Quốc,
khẳng định các nhà vua của ta cũng là “đế” ngang hàng về trình độ chính trị, tổ chức chế độ,
quản lí quốc gia (Triệu, Đinh, Lý, Trần ngang
sánh ngang hàng với vua chúa Trung Hoa:
hàng với Hán, Đường, Tống, Nguyên). Chữ “ đế “
“mỗi bên xưng đế một phương”, vậy nên
dùng rất đắc địa. Cần phân biệt sự khác nhau giữa ‘đế’
không hề có quan hệ nước lớn - nước nhỏ và ‘vương’ mặc dù dịch sang tiếng Việt đều là ‘vua’. Nếu
như các triều đại phong kiến phương Bắc ‘đế’ là vua thiên tử, duy nhất, toàn quyền thì ‘vương’ là
từng quan niệm. Không chỉ vậy, khi nêu vua chư hầu, có nhiều và phụ thuộc vào đế. Nêu cao tư
tưởng ta là hoàng đế là phủ nhận tư tưởng “trời không có
tên các triều đại hai đất nước, Nguyễn Trãi hai mặt trời, đất không có hai hoàng đế” là khẳng định Đại
đó đặt nước ta lên trước. Chỉ một chi tiết Việt có chủ quyền ngang hàng với phương Bắc.
nhỏ thôi song hàm ý ẩn chứa trong đó rất
sâu sắc: nó khẳng định lũng tự tôn dân tộc – Câu văn biền ngẫu cân xứng, nhịp nhàng.
– Cách lập luận kết hợp hài hòa giữa lí luận và
của tác giả núi riêng và mỗi người Việt
thực tiễn: sau khi nêu nguyên lí nhân nghĩa, nêu
Nam nói chung.
chân lí khách quan. Nguyễn Trãi đưa ra những
chứng minh đầy tính thuyết phục về sức mạnh của
nhân nghĩa, của chân lí, nói chung lại là sức mạnh
Tiết II. của chính nghĩa. Lưu Cung thất bại, Triệu Tiết
Hoạt động 3. Đọc hiểu văn bản tiêu vong. Toa Đô, Ô Mã, kẻ bị giết, người bị bắt.
( 40’) Tác giả lấy ‘chứng cớ còn ghi’ để chứng minh cho
sức mạnh của chính nghĩa đồng thời thể hiện niềm
HS đọc phần hai. tự hào dân tộc.
Hỏi:Tác giả đã vạch trần luận điệu
của giặc như thế nào ? * Tiểu kết: Phần 1 thể hiện sâu sắc lí tưởng
nhân nghĩa, đồng thời khẳng định mạnh mẽ,
Hỏi: Nhận xét về cách gọi giặc đầy tự hào về nền độc lập dân tộc.
Minh?

Hỏi: NX về nghệ thuật trần thuật? 2. Phần hai: Tố cáo tội ác của giặc Minh
* Vạch trần mưu đồ xâm lược của giặc Minh
Hỏi: Giặc Minh đã gây những tội Quân cuồng Minh đã thừa cơ gây hoạ
ác gì? - Cách gọi giặc Minh: Cuồng Minh ( Giặc Minh
điên cuồng) -> Thái độ căm thù, khinh bỉ.
- Giặc Minh có những hành vi dã man, tàn -Thừa cơ: lột tả bộ mặt giả dốiLợi dụng lúc tình
bạo với những người dân vô tội cuả ta, hình chính trị rối ren trong nước Đại Việt, đưa ra
chúng giết người, tra tấn người man rợ để luận điệu “ Phù Trần diệt Hồ”, mượn gió bẻ
trừng phạt, để mua vui… Sử sách còn ghi măng, cấu kết bọn gian tà trong nước.Thực chất là
lại những tội ác tày trời của chúng việc
ướng sống người trờn lửa, chụn sống bọn giả nhân nghĩa đến cướp nước.
người dưới hầm, rỳt ruột người treo trên
cây là ành động th ụng thường hàng ng à
của chỳng. Dó sử kể chúng đóng quân ở * Tố cáo tội ác của giặc Minh
gần thành Nghệ An. Một hôm chúng bắt - Nghệ thuật: Liệt kê, thậm xưng, ẩn dụ, so sánh
được mấy người đàn ông đang mũ cua, bắt - Những tội ác của giặc Minh:
ốc trờn đồng gần đó, nghi là thảm tử quân
ta. Chúng cho nổi lửa lên, tập hợp nhau lại + Tiêu diệt sự sống của con người bằng cách tàn
dùng cây sắt dài xiên từng người vô tội từ
hậu môn lên đến cổ họng, đưa vào nướng
trên lửa và chúng hũ reo, nhảy mỳa xung
quanh → hành động dón man, man rợ.
Hỏi: Giặc Minh còn thi hành
chính sách phản động gì với đất
nước ta?
Việc chỉ ra sự bóc lột tàn tệ của quân
giặc, một lần nữa NT đã nhấn mạnh, khắc tội ác tày trời của giặc, thể hiện nỗi đau khủng
sâu, vạch rõ cái luận điệu lừa bịp, giả
nhân giả nghĩa “Phù Trần diệt Hồ” của
chúng. Tác giả đó đối lập hỡnh ảnh của
người dân vụ tội với hỡnh ảnh của kẻ thự
“thắng”... Chỳng khụng chỉ tham vàng bạc
chõu bỏu mà cũn cú cỏi tham của quỷ sử: “ Thuế má: Nặng thuế khoá sạch ….
Thằng há miêng… chưa chán
Hỏi: Tác giả so sánh tộ ác của
giặc như thế nào? Phân tích
( lấy cái vô hạn trúc Nam Sơn để nói cái vô cho thấy đó là cái lam của loài quỷ sứ, của loài vật
hạn của tội ác của giặc, dùng cái vô cùng
của nứơc Đông Hải để chỉ nói cái vô cùng
sự nhơ bẩn của kẻ thù. Tội ác trời không
thể dung, đất không thể tha, thần và người
đều căm hận.
Nguyên nhân trực tiếp nổ ra cuộc khởi
nghĩa LS.
Tố cáo tội ác của giặc Minh, một lần nữa
NT khẳng định chính nghĩa của ta: Chúng
ta chiến đấu để bảo vệ chủ quyền của dân
tộc, đồng thời là sự phản kháng tất yếu
trước những hành vi phi nhân tính của
giặc với nhân dân ta.)
Hỏi: Nhận xét về giọng văn trong
đoạn 2 ?
HS Đọc đoạn 3
Hỏi: Đoạn văn có nội dung gì?
Hỏi: Hình tượng Lê Lợi hiện lên
như thế nào?
sát dã man, diệt chủng
Nướng dân đen trên ngọn lửa hung tàn
Vùi con đỏ xuống dưới hầm tai vạ
. Nướng, chôn sống: Tội ác man rợ, tày trời của
giặc Minh. Chúng dùng kiểu tàn sát thời trung cổ
tàn bạo, dã man, đầy thú tính để tra tấn người
Việt.
. nướng dân đen trên ngọn lửa hung tàn, vùi con
đỏ..: Hình ảnh vừa cụ thể lại vừa khái quát tố cáo
khiếp của dân tộc, giống nòi phải chịu đựng. Hai
câu như là lời ghi khắc vào muôn đời sau tội ác
của giặc cùng thái độ căm phẫn ngút trời.
+ Bóc lột tàn tệ:
Phu phen: Nặng nề những nỗi phu phen…
Vơ vét sản vật: Ngọc, vàng, chim trả, hươu…
Hình ảnh so sánh: thằng há miệng, đứa nhe răng,
máu mỡ bấy no nê chưa chán: hình ảnh so sánh
chứ không phải là con người nữa.
+ Tiêu diệt sản xuất và huỷ hoại môi trường sống
Tan tác cả nghề canh cửi…
Tàn hại cả giống côn trùng cây cỏ…
- Lời luận tội tực tiếp
Độc ác thay trúc Nam Sơn…
Dơ bẩn thay nứơc Đông Hải không rửa sạch mùi
Lẽ nào trời đất dung tha
Ai bảo thần nhân chịu được
So sánh, thậm xưng: So sánh tội ác của giặc với
cái vô hạn, vô cùng-> tội ác chồng chất
Tội ác đến mức trời không thể dung, đất không thể
tha, thần và người đều căm hận chỉ còn cách đứng
lên hành động.
Ai bảo thần nhân chịu được
- Giọng văn: khi uất hận sôi trào, khi cảm thương
tha thiết, lúc nghẹn ngào,..
* Tiểu kết:

Hỏi: Tác giả sử dụng nghệ thuật
gì khi thể hiện nỗi lòng của vị lãnh
tụ ?
( L. hệ: Nỗi lòng của lê Lợi giống như tâm * Hình tượng lãnh tụ Lê Lợi- linh hồn của cuộc
sự của Trần Quốc Tuấn được thể hiện qua khởi nghĩa.
HTS)
Đây là tâm sự của những người mang chí
lớn, đảm nhiệm trọng trách lớn lao trước
cả dân tộc.
TP đã khắc hoạ được hình tượng nghệ
thuật vĩ đại, cao đẹp, một anh hùng dân
tộc với tấm lòng yêu nước thiết tha và tài gũi)
năng, ý chí biến lí tưởng thành hành động.
Hỏi: Thời gian đầu, cuộc khởi
nghĩa Lam Sơn gặp những khó
khăn gì?
Đây là những khó khăn cơ bản, nặng nề,
nếu thiếu ý chí, thiếu một quyết tâm sắt đá
và sách lược đúng đắn thì rất dễ bị chùn
bước..
Hỏi: Nghĩa quân đã có những giải
pháp gì để khắc phục khó khăn?
Đây chính là nhân tố quan trọng để làm
nên chiến thắng của cuộc khởi nghĩa, Lê
Lợi đã tập hợp được sức mạnh của nhân
dân mọi tầng lớp. Lúc đầu quân giặc có
mạnh hơn chúng ta về sức mạnh vật chất
nhưng chúng ta có sức mạnh lớn hơn: Sức
mạnh của lẽ phải, của chính nghĩa, của sự
đoàn kết.
Với giọng văn đanh thép, mạnh mẽ…, tác giả đã
vạch trần dã tâm cướp nước và tội ác tày trời của
giặc, đồng thời thể hiện tâm trạng phẫn uất, sục
sôi căm thù trước hành vi đó của giặc.
3. Phần 3: Hình ảnh vị lãnh tụ nghĩa quân và
những khó khăn trong buổi đầu dựng nghiệp
Lê Lợi có sự thống nhất giữa con người bình
thường và vị lãnh tụ của cuộc khởi nghĩa.
- Con người bình thường:
+ Cách xưng hô: Ta đây khảng khái, tự tin ( dư-
cách xưng hô của kẻ bề trên nhưng dân dã, gần
+ Xuất thân, hoàn cảnh dựng nghiệp: con người
bình thường về hoàn cảnh xuất thân từ nhân dân,
anh hùng áo vải.
Chốn hoang dã nương mình
Câu thơ biểu hiện hình ảnh vị lãnh tụ dấy nghĩa nơi hẻo
lánh, không thể chịu được sự độc ác của giặc Minh mà
đứng lên phất cờ khởi nghĩa.
- Nỗi lòng của bậc lãnh tụ:
Sử dụng các động từ diễn tả trạng thái cảm xúc
Ngẫm thù lớn; căm giặc nước; đau lòng nhức óc;
nếm mật nằm gai; quên ăn vì giận; suy xét đã
tinh..
=> Diễn tả lòng căm thù giặc sâu sắc, lí tưởng,
hoài bão lớn, nung nấu quyết tâm sắt đá thực hiện
lí tưởng.
* Những khó khăn ban đầu của cuộc khởi nghĩa:
- Chênh lệch về tương quan lực lượng giữa ta và
địch:
Ta: Khi cờ nghĩa dấy lên
Địch: …Quân thù đang mạnh..
- Hiếm nhân tài: Tuấn kiêt như sao buổi sớm..
nhân tài như lá mùa thu.Nghệ thuật so sánh đang
khi cần kíp người hiền tài giúp nước thì nhân tài
lại hiếm hoi “ việc bôn tẩu .. bàn bạc “ …-> Khó
khăn lớn cho lãnh tự, cho cuộc khởi nghĩa lúc còn
trứng nước này.
- Lương thực, quân đội thiếu thốn, lực lượng hết
sức mỏng manh:
Khi Linh Sơn … quân không một đội
* Những giải pháp vượt qua những khó khăn bước
đầu

Hỏi: tác giả đã khẳng định lại lập
trường của quân ta ? Phân tích ?
Hỏi: Phân tích những chiến thắng
tiêu biểu trước khi có viện binh
của giặc ?
- Tinh thần:
Ta gắng chí khắc phục gian nan, phải quyết
tâm, phải dốc hết tâm sức cho cuộc khởi nghĩa
không thể trông chờ và cũng dựa vào sức mình là
chính.
- Quân sự:
Chiến thuật phù hợp với tình hình lực lượng,
chiến lược linh hoạt, tinh nhuệ:
Thế trận xuất kì, lấy yếu chống mạnh
Dùng quân mai phục, lấy ít địch nhiều
- Chính trị:
+ Đường lối chính trị đúng đắn, tích cực, tiến bộ:
Phát huy sức mạnh đoàn kết, cầu hiền tài ra cứu
nước, huy động mọi lực lượng, tiến hành chiến
tranh nhân dân
Nhân dân bốn cõi… chén rượu ngọt ngào…

=> Đoạn văn đã tái hiện lại buổi đầu của cuộc
khởi nghĩa một cách hào hùng, sinh động và cũng
chứng tỏ đó là một vị lãnh tụ tài năng mưu lược
xứng đáng là linh hồn của cuộc khởi nghĩa.
Hỏi : Chiến lựơc đánh địch của b Quá trình kháng chiến và thắng
nghĩa quân ? ( mưu phạt tâm công * Khẳng định lại lập trường chính nghĩa của cuộc
) kháng chiến:
Đem đại nghĩa để thắng hung tàn
Chiến lược của ta là đánh vào lòng người, Lấy chí nhân để thay cường bạo
đánh bằng lòng nhân nghĩa để thuyết phục -> Tác giả khẳng định lại thế đứng của quân ta:
để cảm hoá. Muốn dập tắt được ngọn lửa Chính nghĩa và nhân đạo.
hận thù, nguồn gốc gây nên những cuộc * Tác giả lược thuật những chiến thắng tiêu biểu
chiến báo thù không bao giờ chấm dứt .
có ý nghĩa quan trọng:
Đánh bằng lòng nhân nghĩa: suy cho cùng
là thực hiện mục tiêu “an dân”. - Trận Bồ Đằng và Trà Lân: Trận đánh vào phía
nam. Cách miêu tả ngắn gọn, sắc sảo, bằng hình
ảnh gây cảm giác mạnh
+ Ta: Sấm vang chớp giật
Trúc chẻ tro bay
Hỏi : Trước sức mạnh viện binh -> Tác giả tái hiện lạ khí thế dồn dập, mạnh mẽ
của giặc, quân ta đã ứng phó và của hai chiến thắng mở màn.
tấn công ra sao? Kết quả như thế + Giặc: Mất vía, vỡ mật, nín thở cầu thoát thân:
nào về phía ta và địch ? tình thế khốn đốn…
- Trận Ninh Kiều và Tốt Động - Trận đánh ra Bắc
+ Nghệ thuật thậm xưng “ máu chảy thành sông…
nhơ để ngàn năm…”
-> Thất bại thảm hại, bại vong của địch.
Hỏi :Tác giả sử dụng bút pháp + Bút pháp đối lập:
nghệ thuật gì? Ta: Tinh thần chiến đấu cao : thừa thắng,
- Với bút pháp anh hùng ca, cảm hứng hào
chiếm lại, thu về, hăng lại càng hăng.
hùng…, cách miêu tả linh hoạt, biến hoá…
Giặc: Có tướng giỏi, lực lượng lớn
Tác giả đã thể hiện một bức tranh chiến
trận với mảng màu tương phản: Mảng màu
tươi sáng với sức mạnh như vũ bão và
thắng lợi vang dội của quân ta
Mảng màu đen tối thảm đạm với sự
thất bại nhục nhã của địch.
Hỏi : Tư tưởng nhân nghĩa được
biểu hiện ?
( ta mở đường hiếu sinh, cấp thuyền ngựa
cho kẻ bại trận về nước. Ta lấy toàn quân
là hơn để nhân dân nghỉ sức, lo an sinh cho
nhân dân)
Hỏi: Em có nhận xét gì về giọng
điệu của lời tuyên bố chiến thắng?
Nội dung lời tuyên bố độc lập ?
(Giọng văn : Thư thái, khoẻ khoắn,
vui mừng, hả hê.... Niềm xúc động
trước giây phút thiêng liêng của lịch
sử: Tuyên bố mở ra một kỉ nguyên mới:
độc lập dân tộc…xây dựng nền thái
bình muôn thủa )
Hoạt động 4. Tổng kết, củng cố,
hướng dẫn về nhà.
Hỏi: Tổng kết về nghệ thuật và nội
dung của tác phẩm?
Chuẩn bị bài mới: tính chuẩn xác và
hấp dẫn của văn bản thuyết minh.
Đọc thuộc một đoạn của bài cáo.
Bêu đầu, bỏ mạng, trí cùng lực
kiệt…: Thất bại thảm hại.
Chiến lược của ta: Mưu phạt tâm công: Đánh
bằng lòng nhân nghĩa để đạt mục đích “an dân”
- Trận đánh tiêu diệt viện binh của giặc:
+ Tình thế ban đầu:
Giặc: “ Động binh không ngừng”, “ đem dầu
chữa cháy…”: Tấn công dồn dập, liên tiếp từ
nhiều phía, như gọng kìm
-> Quân giặc nham hiểm, lực lượng áp đảo
dường như muốn ăn tươi nuốt sống quân ta…
Ta: Sử dụng chiến lược, chiến thuật linh hoạt,
đánh giặc phía trước, chặn giặc phía sau
“ Ta trước đã điều binh thủ hiểm…..tuyệt
nguồn lương thực”
+ Kết quả:
Bút pháp anh hùng ca. Nghệ thuật liệt kê tăng tiến,
thậm xưng, đối lập, nhịp điệu dồn dập, giọng văn
hào sảng, phấn chấn:
. Tái hiện lại sức mạnh như vũ bão của quân ta đến
mức rung trời chuyển đất : đá núi cũng mòn, nước
sông phải cạn. Quân ta chiến thắng giòn giã, vang
dội  : sạch không kình ngạc, tan tác chim muông,
trút sạch lá khô, phá toang đê vỡ.
.Thất bại của địch: Thượng thư, bá tước, đô đốc..
kẻ thì lê gối dâng tờ tạ tội, kẻ thì trói tay để tự xin
hàng, kẻ thì bị giết, cùng kế tự vẫn.. Vua nhà
Minh bị gọi là thằng nhãi con Tuyên Đức, quân
giặc bị giết thây chất đầy đường, máu trôi đỏ
nước, thây chất thành núi, cỏ nội đầm đìa máu
đen.. Những thất bại bại đó dường như không sao
kể hết. Kẻ thù, mỗi tên một kiểu, nhưng đều thống
nhất ở sự tham sống sợ chết, hèn nhát, mất hết thể
diện -> Những bức chân dung thảm hại của quân
giặc
4. Lời tuyên hòa bình, khẳng định ý nghĩa của
cuộc khởi nghĩa LS.
- Tuyên bố kỉ nguyên độc lập của dân tộc:
“Xã tắc từ đây vững bền…..hối và lại minh”
- Xây dựng nền hoà bình bền vững muôn đời:
“ Muôn thuở nền thái bình vững chắc…”
Nền thái bình được tạc vào không gian ( Kiền
khôn, nhật nguyệt), vào thời gian( Muôn thuở,
ngàn thu) càng sâu sắc và giá trị.
- Nhắc đến sức mạnh của truyền thống, công lao
của tổ tiên
- Lời bá cáo cho toàn thể dân tộc:
IV. Tổng kết
1. Nghệ thuật
- Bố cục chặt chẽ, hoàn chỉnh
- Lập luận sắc xảo
- Giọng văn giàu sức biểu cảm
- Bút pháp linh hoạt
2. Nội dung
- Bản tuyên ngôn độc lập thứ hai của dân tộc
- Áng “ Thiên cổ hùng văn”