ĐỀ BÀI: Lê Quý Đôn cho rằng 

“Thơ phát khởi từ trong lòng người ta”, còn Ngô

Thì Nhậm lại nhấn mạnh “Hãy xúc động hồn thơ cho ngọn bút có thần”. Từ trải
nghiệm văn học của bản thân hãy bàn về vai trò của tình cảm trong thơ.

1. Giải thích
- Lê Quý Đôn (1726-1874) và Ngô Thì Nhậm (? – 1803) đều là những nhân sĩ Bắc Hà
học rộng tài cao có nhiều đóng góp sắc sảo về thơ.
- Lê Quý Đôn cho rằng: Thơ phát khởi từ trong lòng người ta. “Lòng” là thế giới nội
tâm, là tâm hồn, tình cảm,  cảm xúc của người làm thơ, khởi phát là từ xuất phát, là
khởi đầu. Theo Lê Quý Đôn thì thơ được ra đời, nảy mầm từ tâm hồn, tình cảm của con
người. Tình cảm, tâm hồn là cái gốc của thơ.
- Ngô Thì Nhậm: Hãy xúc động hồn thơ cho ngòi bút có thần. Xúc động hồn thơ là
cảm xúc, tình cảm của người làm thơ đạt đến độ rung động cao, ngọn bút có thần là
ngọn bút tài hoa, tinh tế. Ngô Thì Nhậm muốn nói: sự rung động mãnh liệt của người
nghệ sĩ là tác nhân quan trọng cho bút lực họ sung mãn, thể hiện được cái thần, cái hồn
của đối tượng trữ tình, khiến quỷ thần phải sợ.
- Cả hai câu nói có tính chất bổ sung cho  nhau nhằm khẳng định vai trò tình cảm trong sáng
tác thơ: tình cảm là nơi bắt đầu của thơ và rung động mãn liệt là khởi điểm của sự sáng tạo
nghệ thuật, là phút xuất thần của ngọn bút thi nhân.

2. Bàn luận:
- Tình cảm, cảm xúc là đặc trưng cơ bản của thơ. Thơ không phải văn xuôi, thơ thuộc
phạm trù trữ tình, thơ lấy điểm tựa ở sự bộc lộ thế giới nội cảm của nhà thơ trước cuộc
đời. “Ta nói trời xanh hôm nay nên thơ nhưng chính ra lòng chúng ta mang nỗi niềm
vui buồn mà muốn làm thơ hoặc đọc thơ về trời xanh. Mưa phùn buổi chiều gợi những
câu thơ nào nhớ nhung, nhưng chính nỗi nhớ nhung ấy gặp trời mưa mà muốn thì
thầm những câu thơ chưa thành hình rõ” (Nguyễn Đình Thi). Bạch Cư Dị cũng đã cho
rằng: đối với thơ, tình là gốc, lời là cành, thanh là hoa, nghĩa là quả”. Không có tình,
thơ như cây không gốc, thơ không thể là thơ vì lời, thanh nghĩa của thơ không thể nảy
mầm. Tình là nơi nuôi dưỡng thơ mãi mãi xanh tươi như cây đời.
- Tình cảm trong thơ không thể là tình cảm giả tạo gượng gạo, hời hợt, mờ nhạt. Tình
cảm nhạt nhoà, giả dối chỉ tạo nên những con chữ vô hồn, sự gào rú hỗn độn của âm
thanh và sự rỗng tuếch của nghĩa lí; Tình cảm trong thơ phải chân thành tự nhiên: “Thơ
là tiếng nói hồn nhiên nhất của tình cảm con người” (Tố Hữu), phải mãnh liệt và sâu
sắc. Nhà thơ phải yêu, ghét, vui buồn đến tận độ, phải mang nghìn trái tim trong một trái
tim. “Thơ muốn làm người ta khóc trước tiên mình phải khóc, muốn làm người ta cười
trước tiên mình phải cười” (Chế Lan Viên). Có lẽ vậy mà Platôn gọi thơ là Thần hứng,
Đecgavin lại cho thơ là ngọn lửa thần.
- Nhà thơ làm thơ là để giãi bày lòng mình với mọi người, để tìm sự đồng cảm “ Thơ là
chuyện đồng điệu. Nó là tiếng nói của người nào đó đối với người nào đó có sự cảm
thông chung dựa trên cơ sở đồng ý, đồng tình, đồng chí” (Tố Hữu). Thơ dựa trên cơ sở
tri âm; Thơ đi từ trái tim đến với trái tim. Vì vậy tình cảm trong thơ không thể là tình
cảm chung của cá nhân nhà thơ là tình cảm có tính chất xã hội. Từ nhịp đập của trái
tim mình, nhà thơ phải vẽ lên nhịp đập của trái tim quần chúng.
- Có cảm xúc, tình cảm chưa đủ để có thơ, nghĩ ra thơ là tâm hồn làm ra thơ là tay. Do vậy
người nghệ sĩ phải có tay nghề thơ, có khả năng biến cảm xúc ý tưởng thành lời, nghĩa là
phải có tài làm thơ. Tài dù khéo đến đâu mà không có tình nuôi dưỡng thì nhà thơ chỉ tạo
được những xác con chữ nằm bất động trên trang giấy. Thi hào Gơt nổi tiếng thế giới đã
từng khuyên các nhà văn trẻ “Hãy đập vào tin anh thiên tài là ở đó”. Chỉ khi nào con tim
thi nhân “rẩy tựa dây đần” thì ngòi bút  họ mới thăng hoa, xuất thần đến không ngờ, thơ
sẽ như lửa gặp gió sẽ bốc cao. Người đọc lúc ấy “không thấy câu thơ chỉ thấy tình người”
(Tố Hữu) và câu thơ sẽ neo trụ mãi trong họ.
3. Chứng minh:
4. Mở rộng vấn đề
- Những ý kiến về vai trò tình cảm trong thơ của Lê Quý Đôn và Ngô Thì Nhậm đã
đóng góp vào kho tàng lí luận phong phú của thơ ca và là định hướng, lời khuyên rất
quý giá với người cầm bút.

- Người cầm bút muốn có những đứa con tinh thần khoẻ mạnh có sức sống dẻo dai
trong lòng người đọc và vượt qua được sự băng hoại của thời gian thì cần phải nuôi
dưỡng cảm xúc, tâm hồn, tình cảm mình ngày một phong phú và tinh tế, phải tạo cho
mình một phong cách riêng độc đáo. Muốn vậy phải sống hết mình với cuộc đời, phải
tu tâm và dưỡng tài “Phải chịu đau đớn thì vẫn đốt cháy mình và đốt cháy những
người khác” (Lep xtôn).
- Người tiếp nhận văn học cũng phải có một tâm hồn rộng mở, giàu tình cảm, cảm
xúc,...