96

การจัดงานพิธีต่างๆ

พิธี หมายถึง งานทีผ

่ ู้ใดก็ตามจัดขึน
้ ตามลัทธิ
ตลอดจนแบบอย่างธรรมเนียมประเพณี การปฏิบัติ ของ
ในแต่ละสังคมและทูองถิน
่ อาทิเช่น พิธีแต่งงาน พิธีศพ
พิธีอุปสมบท เป็ นตูน ส่วนมากจะมีพิธีทำาบุญทางพุทธ
ศาสนาประกอบ
ศาสนพิธี คือ พิธีกรรมทางศาสนา ซึง่ เป็ นวิธี
ปฏิบัติเกีย
่ วกับศาสนาทีป
่ ฏิบัตส
ิ ืบทอดกันมา หรือ
เป็ นการแสดงออกถึงความเชือ
่ ทางศาสนา กระนัน
้ ก็ตาม
ไม่ว่าจะเป็ นพิธีกรรมประเภทใด ๆ ก็ตาม ลูวนแต่มี
สารัตถะอย่้ทีก
่ ารเสริมสรูางความดีงาม และความ
บริสุทธิข
์ องผู้ร่วมพิธีกรรมเป็ นพืน
้ ฐาน สำาหรับศาสนพิธี
ต่าง ๆ ทีก
่ ระทำากันในศาสนาพุทธนัน
้ เกิดขึน
้ อย่างมี
เหตุผลและมีจุดม่งุ หมาย มิใช่เกิดจากศรัทธาทีเ่ ลือ
่ นลอย
หรือไรูเหตุผล ซึง่ การประกอบพิธีกรรมนัน
้ ตูองอาศัย
ความร่วมแรงร่วมใจของคน เพือ
่ ใหูสังคมเป็ นอันหนึง่ อัน
เดียวกัน ศาสนพิธีทางพระพุทธศาสนา เช่น การทำาบุญ
ตักบาตร การถวายสังฆทาน การกราบ การไหวู การ
เวียนเทียน แห่เทียนพรรษา เป็ นตูน
 97
โดยทัว่ ไปการประกอบพิธีกรรมทางศาสนา ก่อนถึงพิธีจะ
ต้องมีการเตรียมการ วางแผนหรือแนวปฏิบต
ั ิอย่างเป็ น
ระบบมีข้ ันตอนชัดเจนเพื่อควบคุมงานให้ดำาเนิ นไปอย่างถูก
ต้อง ราบรื่น ตรงตามวัตถุประสงค์ และเกิดความผิดพลาด
น้อยที่สุด ทุกพิธีจะมีความคล้ายคลึงกันจะแตกต่างกันใน
รายละเอียดเพียงเล็กน้อยเท่านั้ น ในที่น้ ี จะขอกล่าวอย่างก
ว้างๆพอเป็ นแนว ดังนี้
การจัดสถานที ่
สถานทีเ่ ป็ นสิง่ สำาคัญ ตูองพิจารณาถึงความ
เหมาะสม หากเป็ นงานพระราชพิธี ตูองจัดใหูสมพระ
เกียรติ จัดทีน
่ ัง่ ผู้มาร่วมงาน ทีน
่ ัง่ พระสงฆ์ ประธาน ตูอง
ใหูด้ดี ลงตัว การจัดสถานทีเ่ พือ
่ ประกอบพิธีโดยทัว
่ ไปมัก
จะมีความคลูายคลึงกัน จะแตกต่างกันบูางก็เพียงราย
ละเอียดเล็กนูอยเท่านัน
้ เช่นงานมลคล และงานอวมงคล
จะมีรายละเอียดการจัดทีแ
่ ตกต่างกัน การจัดสถานที ่
สำาหรับเป็ นแนวทางกวูางๆในการปฏิบัติควรจัด ดังนี ้
(กรมการศาสนา : 3)
1.จัดโต๊ะหมู่บูชา 1 หมู่ (อาจเป็ นหมู่ 5 หมู่ 7 หรือหมู่
9 แล้วแต่กรณี )
 98
พร้อมที่กราบหรือที่ทรงกราบ (ใช้เฉพาะพระบาทสมเด็จ
พระเจ้าอยู่หัวฯหรือพระราชวงศ์และอนุ โลมให้ใช้ในรัฐพิธี หรือ
พระราชพิธี นอกนั้ นควรปูพรมหรือผ้าขาวให้ประธานได้กราบโดย
วิธีเบญจางคประดิษฐ์ (สำานั กงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่ง
ชาติ : 23) ) ไว้ด้านใดด้านหนึ่ ง ยกเว้นทิศตะวันตก โดยมาก
นิยมตั้งไว้บนอาสน์สงฆ์ ทางต้นอาสน์สงฆ์
(หลักการจัดโต๊ะหมู่บูชาให้อ่านเพิ่มเติมจาก หนั งสือ คู่มือ
พิธีกรและการปฏิบัติพิธีทางพระพุทธศาสนา ซึ่งกรมการศาสนา
ได้เขียนไว้ ชัดเจน และแจกจ่ายให้กับหน่วยงานต่างๆแล้ว)
2. จัดอาสน์สงฆ์ อาสน์สงฆ์ คือ สถานที่สำาหรับพระ
สงฆ์นั่งนั้ น นิ ยมจัดตั้งไว้ทางด้านซ้ายของโต๊ะหมู่บูชา หรือด้าน
ขวาของพระสงฆ์ ยกเว้นมีข้อจำากัดเรื่องสถานที่ อาจตั้งด้านใด
ก็ได้นิยมจัดแยกออกเป็ นเอกเทศส่วนหนึ่ งต่างหากจากที่นั่งของ
คฤหัสถ์ชายหญิงเครื่องรับรองพระภิกษุสงฆ์น้ ั น นิ ยมจัดตั้งไว้
ด้านขวามือของพระภิกษุสงฆ์แต่ละรูป โดยจัดตั้งกระโถนไว้ด้าน
ในสุด จัดตั้ง ภาชนะนำ้าเย็นไว้ถัดออกมา จัดตั้งพานหมากพลู-
บุหรี่ ไว้ถัดออกมาข้างนอก ส่วนภาชนะนำ้าร้อนนั้ น นิ ยมจัดมา
ถวายภายหลัง เมื่อพระภิกษุสงฆ์มานั ่งเรียบร้อยแล้ว เพราะถ้า
นำามาตั้งไว้ก่อน นำ้าร้อนจะเย็นเสียก่อน ทำาให้เสียรสนำ้าชา ถ้า
สถานที่ห้องประกอบพิธีสงฆ์น้ ั นคับแคบ หรือสิ่งของเครื่อง
รับรองมีไม่เพียงพอที่จะจัดถวายให้ได้ก็สามารถจัด 1 ที่ ต่อพระ
 99
สงฆ์ 2 รูป ก็ได้ เช่น กรณี พระสงฆ์ 9 รูป นิ ยมจัดเครื่อง
รับรองเพียง 5 ที่ ก็เพียงพอ คือ
- สำาหรับพระเถระผูเ้ ป็ นประธานสงฆ์ จัดตัง้
ไวูดา
ู นขวามือของท่านหนึง่ ที ่
- จัดตัง้ ไวูระหว่างพระภิกษุร้ปที ่ 2 กับพระ
ภิกษุร้ปที ่ 3 หนึง่ ที ่
- จัดตัง้ ไวูระหว่างพระภิกษุร้ปที ่ 4 กับพระ
ภิกษุร้ปที ่ 5 หนึง่ ที ่
- จัดตัง้ ไวูระหว่างพระภิกษุร้ปที ่ 6 กับพระ
ภิกษุร้ปที ่ 7 หนึง่ ที ่
- จัดตัง้ ไวูระหว่างพระภิกษุร้ปที ่ 8 กับพระ
ภิกษุร้ปที ่ 9 หนึง่ ที ่
3. การป้ลาดอาสนะพระสงฆ์ ใหูป้พรมหรือเสือ
่
ดูานประธานสงฆ์ทับผืนต่อๆไปจนถึงทูายพระสงฆ์และ
หูามมิใหูป้ติดกันเป็ นผืนเดียวกับสตรีทน
ี ่ ัง่ และควรป้
อาสนะเฉพาะพระสงฆ์แต่ละร้ปอีกทีหนึง่
4. จัดโต๊ะสำาหรับวางเครือ
่ งไทยธรรมไวูดูานทูาย
อาสน์สงฆ์
 100
5. จัดทีน
่ ัง่ ของประธานในพิธีใหูอย่้ตำ่ากว่าที ่
นัง่ พระสงฆ์ร้ปที ่ 1 เล็กนูอย หันหนูาเขูาหาพระสงฆ์
6. จัดทีน
่ ัง่ สำาหรับผู้ร่วมงานทีเ่ ป็ นแขกผู้ใหญ่ ไวู
ดูานหลังประธานประมาณ 5-6 ที ่
7.จัดที่นั่งผู้ร่วมงานอื่นๆหันหน้าไปทางประธานให้ห่าง
จากโต๊ะประธานประมาณ 1.5 –2.00 เมตรให้แถวยาวไปตาม
อาสน์สงฆ์หรือจัดที่นั่งผู้ร่วมงานอื่นๆหันหน้าเข้าหาพระสงฆ์เช่น
เดียวกับประธาน แต่ต้องจัดแถวนั ่งให้ต่ำากว่าแถวที่ประธานนั ่ง 1
แถว จัดยาวไปตามอาสน์สงฆ์
8. จัดตัง้ เครือ
่ งขยายเสียงไวูดูานทูายอาสน์สงฆ์
สายไมโครโฟนควรเดินไวูหลังอาสน์สงฆ์ แลูวออกช่อง
พระสงฆ์ร้ปที ่ 1 ร้ปที ่ 3 และควรมีไมโครโฟนสำาหรับ
พิธีกรสงฆ์ดูวย ซึง่ ใหูอย่้ดูานทูายของอาสน์สงฆ์
9. หากเป็ นสถานทีแ
่ สงสว่างนูอย ควรติดตัง้
ไฟฟูาและควรหาพัดลมมาเตรียมไวูดูวย
10. หากเป็ นพิธีงานอวมงคล ตูองตัง้ ศพหรืออัฐิ
ไวูตรงกลางดูานกวูางของสถานที ่ โดยใหูชิดผนังดูาน
กวูางนัน
้ พรูอมทัง้ ตัง้ โต๊ะทีบ
่ ้ชาและดอกไมูประดับ

การเตรียมอุปกรณ์
 101
เมือ
่ สถานทีเ่ สร็จเรียบรูอย ก็มาถึงการเตรี
ยมอุปกรณ์ทีจ
่ ะใชูในพิธีนน
ั ้ โดยทัว
่ ไปตูองเตรียมอุปกรณ์
ต่างๆ ดังนี ้
1. ธ้ป เทียน พรูอมเชือ
้ สำาหรับทาใหูติดไฟง่าย
(นำา ้ งึ้ )และไมูขีดไฟ หรือไฟแช็ค
้ มันผสมเทียนขีผ
2. เครื่องรับรองพระสงฆ์ ดังนี้
2.1 พรมเล็ก สำาหรับป้เป็ นทีน
่ ัง่ ของพระภิกษุ
สงฆ์แต่ละร้ป
2.2 กระโถน (ตัง้ ไวูดูานในสุด)
2.3 ภาชนะนำา
้ เย็น (ตัง้ ไวูถัดออกมา)
2.4 พานหมากพล้- บุหรี ่ (ตัง้ ไวูขูางหนูา)
2.5 ภาชนะนำา
้ รูอน (นิยมนำามาถวาย เมือ
่
พระสงฆ์มาถึงแลูว)
3. โต๊ะวางขูาวพระพุทธ ควรป้ผูาขาวบนโต๊ะ
ก่อนวางอาหาร
4. ทีก
่ รวดนำา
้ พรูอมใส่นำา
้ สะอาด
5. ธรรมาสน์ (หากมีเทศน์) พัดรอง เชิงเทียน
่ งทองนูอย(หากเป็ นงานอวมงคล) หาก
ส่องธรรม เครือ
เป็ นงานมงคลต้องใช้อป
ุ กรณ์เพิม
่ คือ
 102
- สายสิญจน์ พรูอมพานรอง 2 ใบ
- ภาชนะนำ้ามนต์ กรณี เป็ นงานมงคลพร้อมนำ้าสะอาด
และเทียนสำาหรับจุดทำานำ้ามนต์นิยมจัดตั้งภาชนะ นำ้ามนต์น้ ี ไว้
ข้างโต๊ะหมู่บูชา ด้านพระเถระประธานสงฆ์นั่ง นิ ยมใช้หม้อ
นำ้ามนต์โดยเฉพาะ หรือใช้บาตรพระสงฆ์แทนก็ได้ แต่ไม่นิยมใช้
ขันเงินแทน เพราะเป็ นวัตถุอนามาสที่พระภิกษุสงฆ์ไม่ควรจับ
ต้อง เพราะเกิดอาบัติโทษแก่พระสงฆ์ผู้จับต้อง
นำ้าสำาหรับทำานำ้ามนต์น้ ั น นิ ยมใช้น้ ำาที่ใสสะอาดบริสุทธิ์ ใส่น้ ำา
ขนาดเกือบเต็มภาชนะสำาหรับทำานำ้ามนต์น้ ั น และมีวัตถุท่ีนิยมกัน
ว่าเป็ นมงคล ตามความนิ ยมของท้องถิ่นนั้ น ๆ ใส่ในภาชนะ
นำ้ามนต์น้ ั นด้วย ส่วน เทียนสำาหรับทำานำ้ามนต์น้ ั น นิ ยมใช้เทียนขี้
ผึ้งแท้ มีขนาดเล่มใหญ่พอสมควร ขนาดอย่างเล็ก นิ ยมมีน้ ำา
หนั ก ๑ บาทขึ้นไป และนิ ยมใช้เทียนที่มีไส้ใหญ่ ๆ เพื่อป้ องกัน
มิให้ไฟดับง่าย เมื่อถูกลมพัด
- ทีพ
่ รมนำา
้ มนต์ สมัยโบราณ นิยมใชูกูานมะยม
หรือกำาหญูาคา แต่ปัจุบันเปลีย
่ นไปตามความเหมาะสม
พรูอมพานรอง
- สายสิญจน์มงคลสำาหรับบ่าวสาว(หากเป็ น
งานมงคลสมรส)
 103
- โถเจิมแปู ง แผ่นทองคำาเปลว ขีผ
้ ึง่ สำาหรับ
ทางเพือ
่ ปิ ดทอง ผูาหรือกระดาษเช็ดมือแลูวแต่กรณี
งานอวมงคลจะต้องใช้อุปกรณ์เพิม
่ คือ
- โต๊ะสำาหรับตัง้ อัฐิ หรือร้ปภาพผู้ตาย
- สายโยง (ปั จจุบน
ั นิยมใชูแถบทอง) และภ้ษา
โยงพรูอมพานรอง
- ผูารองภ้ษาโยง (ใชูกรณีผต
ู้ ายหรืออัฐม
ิ ี
ฐานันดรตัง้ แต่สมเด็จพระสังฆราชขึน
้ ไป)
- โต๊ะเครือ
่ งทองนูอยตัง้ หนูาอัฐิ พรูอมเทียน
และธ้ปไมูระกำา
เมื่อเตรียมทุกอย่างเรียบร้อยแล้ว ต้องตรวจสอบความ
เรียบร้อยเพื่อป้ องกันสิ่งผิดพลาดที่อาจเกิดขึ้นได้ ซึ่งกรมการ
ศาสนา (2546 : 9) ได้แสดงแนวทางปฏิบัตไิ ว้เห็นว่าเป็ น
ประโยชน์อย่างมากสำาหรับผู้ปฏิบัติจึงได้หยิบยกมากล่าวอีกครั้ง
หนึ่ ง ดังนี้
- อัญเชิญพระพุทธรูปขึ้นประดิษฐานบนโต๊ะหมู่บูชา
ตัวกลางแถวบนทำาความเคารพทั้งก่อนอัญเชิญและหลังจาก
ประดิษฐานเรียบร้อยแล้ว
- ตัง้ กระถางธ้ป เชิงเทียนบ้ชาทีโ่ ต๊ะกลางแถว
ล่าง ใหูอย่้ในแนวเดียวกัน
 104
- ตัง้ แจกันดอกไมูและพานพุ่มบนโต๊ะหม่้ตัว
อืน
่ ทีเ่ หลือตามความเหมาะสม
- ทาปลายธ้ปดูวยเชือ
้ ประมาณครึง่ เซ็นติเมตร
ใชูสำาลีแผ่นบางๆพันทับทีปลายธ้
่ ป
แลูวทาเชือ
้ อีกครัง้ หนึง่ อย่าใหูมากเกินไป เพราะเวลาจุด
จะทำาใหูเกิดควันมาก การทาเชือ
้ ควรระวังอย่าใหูเชือ
้
เปื้ อนเลอะดอกธ้ปจะด้ไม่งาม
- นำาธ้ปทีจั
่ ดแต่งแลูวไปปั กในกระถางธ้ป นิยม
ปั กเรียงแถว เวูนระยะห่างกันพองาม
- นำาเทียนบ้ชาไปติดทีเ่ ชิงเทียนบ้ชา ตัง้ ใหูไดู
แนวเดียวกับธ้ป และหากเป็ นไปไดู ควรใหูส่วนส้งของ
เทียนและธ้ปเสมอกัน จะงามตายิง่ ขึน
้
- วงสายสิญจน์รอบอาคาร สถานที่ประกอบพิธีในงาน
มงคล แล้วรวมลงมาที่ฐานพระพุทธรูป คลี่ออก นำาม้วนสาย
สิญจน์ใส่พาน วางไว้ด้านหน้าประธานสงฆ์เยื้ องไปทางขวาเล็ก
น้อย และต้องหาพานรองรับสายสิญจน์ วางไว้ท้ายอาสน์สงฆ์
ด้วย สายสิญจน์ท่ีใช้นิยมจับให้เป็ น 9 เส้น ถือว่าเป็ นมงคลและ
เส้นใหญ่ สะดวกที่พระสงฆ์จะจับถือ วิธีวงสายสิญจน์น้ ั นจะเริม
่
จากจุดที่ใกล้พระพุทธรูปแล้วเวียนไปทางขวาของสถานที่ คือ
เวียนตามเข็มนาฬิกา และให้มาบรรจบกันเป็ นวงกลม เมื่อวง
 105
รอบบ้านหรืออาคารสถานที่น้ ั นๆแล้วดึงสายสิญจน์ส่วนที่ยัง
เหลือเป็ นกลุ่มมาที่โต๊ะหมู่บูชา แล้ววงสายสิญจน์รอบฐานของ
พระพุทธรูป ไม่ควรพันที่พระหัตถ์หรือที่องค์พระพุทธรูปแต่
สำาหรับงานในพระราชพิธีจะวงสายสิญจน์ท่ีขอบโต๊ะหมู่บูชาตัวที่
ประดิษฐานพระพุทธรูปเสร็จแล้วนำาสายสิญจน์ท่ีเหลือเป็ นกลุ่ม
พักไว้ท่ีพานรอง วางไว้ด้านหน้าขวามือของพระสงฆ์รูปแรก
ควรหาพานรองรับสายสิญจน์วางไว้ท้ายอาสน์สงฆ์ด้วย
อนึ่ งสายสิญจน์ท่ีวงเรียบร้อยแล้วถือเป็ นมารยาทที่จะ
ไม่ข้าไปมา เวลาจะหยิบยกสิ่งใดที่จะต้องผ่านสายสิญจน์ให้ยก
สายสิญจน์ข้ ึนแล้วลอดไปข้างใต้ การข้ามสายสิญจน์น้ ั นถือว่าเท้า
กับข้ามพระพุทธรูป เป็ นมารยาทที่ไม่งามไม่ควรปฏิบัติ ส่วนใน
งานอวมงคลไม่ต้องวงสายสิญจน์และไม่ต้องตั้งขันนำ้ามนต์
ยกเว้นงานฉลองอัฐงิ านเดียวที่ต้ ังขั้นนำ้ามนต์แต่ไม่วงสายสิญจน์
- นำาเทียนสำาหรับจุดทำานำา
้ พระพุทธมนต์ติดที ่
ขันนำา
้ มนต์ แลูวยกไปวางดูานหนูาประธานสงฆ์ เยือ
้ งไป
ทางขวาเล็กนูอย
- นำาทีพ ้ มนต์(กูานมะยมหรือกำาหญูาคา
่ รมนำา
หรืออืน
่ ๆ)ใส่พานรองไวูขูางหนูาขันนำา
้ มนต์ดูวย
- จัดโต๊ะตัง้ ภาชนะนำา
้ รูอน นำา
้ เย็น ตลอดถึง
เครือ
่ งรับรองพระสงฆ์ไวูดูานทูาย
 106
สงฆ์มนพิธีเทศน์ หรือกรณีใชูเครือ
่ งทองนูอยตัง้ หนูา
ศพหรืออัฐิ
- จัดโต๊ะสำาหรับวางเทียนส่องธรรม เครือ
่ งทอง
นูอย ทีก ้ จำานวน 1 ตัว วางไวูทีด
่ รวดนำา ่ ูานหนูาทีน
่ ัง่ ของ
ประธาน
- นำาธ้ปไม่ระกำาและเทียนทีท
่ าเชือ
้ แลูวติดที ่
เครือ
่ งทองนูอย
- นำาเทียนส่องธรรมทาเชือ
้ ติดทีเ่ ชิงเทียนส่อง
ธรรม
- ตั้ง 1. เทียนส่องธรรม 2. เครื่องทองน้อย 3.ที่
กรวดนำ้า เรียงจากขวามือไปซ้ายมือของประธาน ตามลำาดับ
สำาหรับเครื่องทองน้อยที่ใช้ต้ ังหน้าศพหรืออัฐ ิ ให้ต้ ังบนโต๊ะที่จด
ั
วางไว้ตรงกลาง ด้านหน้าที่ต้ ังศพหรืออัฐน
ิ ้ัน
- จัดวางเครือ
่ งไทยธรรมไวูทีโ่ ต๊ะดูานทูายอาสน์
สงฆ์
- นำาเชิงเทียนชนวนและทีก
่ รวดนำา
้ ไปพักไวูทีโ่ ต๊ะ
วางเครือ
่ งไทยธรรมดูวย
- จัดตัง้ ไมโครโฟนในพิธีสวดหรือเจริญพระพุทธ
มนต์ 3 จุด คือดูานหนูาประธานสงฆ์ ดูานพระสงฆ์รป
้ ที ่
 107
3 และดูานทูายอาสน์สงฆ์ สำาหรับพิธีกรอาราธนา ใน
พิธีเทศน์ ใหูตัง้ ไมโครโฟนบนธรรมาสน์และตัง้ ทีส
่ วดรับ
เทศน์ พรูอมทัง้ ตัง้ ทีพ
่ ิธีกรอาราธนา ควรตัง้ โต๊ะเครือ
่ ง
ขยายเสียงไวูดูานทูายอาสน์สงฆ์ และจัดผู้ควบคุมอย่้
ประจำาดูวย เพือ
่ ความสะดวกในการควบคุม เมือ
่ เกิด
ปั ญหาเกีย
่ วกับเครือ
่ งขายเสียงจะไดูแกูไขไดูทัน

การอาราธนา(นิ มนต์)พระสงฆ์
การอาราธนา(นิมนต์)พระสงฆ์ มีหลักง่ายๆ
คือ
1. งานมงคลนิยมนิมนต์พระจำานวนคี ่ 5 ร้ป
7 ร้ป หรือ 9 ร้ป ยกเวูนงานมงคลสมรส สามารถนิมนต์
พระเป็ นจำานวนค่้ไดู เช่น 10 ร้ป เพือ
่ ใหูฝ่ายเจูาบ่าวและ
เจูาสาวนิมนต์ฝ่ายละเท่าๆกันหรืออาจนิมนต์จำานวนคี ่ 5
ร้ป, 7 ร้ป, 9 ร้ป โดยรวมพระพุทธร้ปเขูาอีก 1 องค์ เป็ น
6 ร้ป, 8 ร้ป, 10 ร้ป ก็ไดู
2. งานอวมงคลนิยมนิมนต์พระจำานวนค่้
3. การนิมนต์พระ ผูร
้ ับผิดชอบหรือเจูาภาพจะ
ตูองแจูง วันเดือนปี และพิธีทีจ
่ ะกระทำาใหูพระสงฆ์ทราบ
เสมอ เพราะบทสวดมนต์จะเพิม
่ เติมตามโอกาสทีท
่ ำาบุญ
 108
ไม่เหมือนกัน ส่วนพิธีหลวงใชู 9 หรือ 10 ร้ปเสมอ
สำาหรับพิธีสดับปกรณ์ มาติกา บังสุกุล ก็เพิม
่ จำานวนพระ
้ อีกเป็ น 10, 15, 20, 25, หรือจนถึง 80 ร้ป
สงฆ์มากขึน
หรือ 100 ร้ป ก็สุดแต่จะศรัทธา ไม่จำากัดจำานวน
4. หากเป็ นงานเฉพาะตัว เช่นการถวาย
สังฆทานหรือทำาบุญต่ออายุ ใหูนิมนต์ตามความตูองการ
ของตนไดู
5. การนิมนต์พระเพือ
่ ฉันหรือรับอาหาร
บิณฑบาต ไม่ควรระบุชือ
่ อาหาร ใหูใชูคำารวมว่า "รับ
อาหารบิณฑบาต เชูา - เพล" หรือ "ฉันเชูา ฉันเพล" ก็
พอแลูว
6. การอาราธนาหรือนิมนต์ อาจทำาไดู 2 วิธี
คือนิมนต์ดูวยปากเปล่า หรือทำาหนังสืออาราธนา หาก
เป็ นงานมงคล ใชูคำาว่า ขออาราธนาเจริญพระพุทธมนต์
หากเป็ นงานอวมงคลจะใชูคำาว่า ขออาราธนาสวด
พระพุทธมนต์
7. การอาราธนาตูองระบุงานว่างานอะไร วัน
เวลา สถานที ่ และจำานวนพระสงฆ์ทีต
่ ูองการ
 109
8. การไปสถานทีท
่ ำาบุญ ตูองระบุว่าใหูพระ
ไปเองหรือเจูาของงานไปรับ แต่ถูาสะดวกควรไปรับพระ
ไปเองจะทำาใหูเกิดความผิดพลาดนูอยทีส
่ ุด
การทำาหนังสืออาราธนาจะเรียกหนังสือนัน
้ ว่า
ฎีกาอาราธนา
ตัวอย่างฎีกาอาราธนา
ฎีกาอาราธนา
ขออาราธนา……………………………………..พร้อมด้วยพระ
สงฆ์ในวัดนี้ อีก……………รูป โปรดเมตตาไปเจริญพระพุทธมนต์(หรือ
สวดมนต์)ในงาน……………………………..ที่บ้านเลขที่…………
หม่้ที…
่ ………ตำาบล……………………….อำาเภอ…………………………
จังหวัด………………………..
วันที…
่ ………
เดือน……………….พ.ศ…………………..เวลา………………..น.
หมายเหตุ 1. มีรถรับ-ส่ง(หรือไปเอง)

เครือ
่ งไทยธรรม หมายถึงสิง่ ของทีจ
่ ะใชูถวาย
พระภิกษุสงฆ์นอกจาก ภัตตาหาร
คาว-หวาน มักนิยมจัดเครือ
่ งไทยธรรมซึง่ ส่วนใหญ่จะ
เป็ นสิง่ ของเครือ
่ งใชูทีจ
่ ำาเป็ นสำาหรับพระภิกษุสงฆ์โดยไม่
ขัดต่อพระธรรมวินัย เรียกว่า ทานวัตถุ 10 ประการ คือ
 110
(สำานักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ :
2546 : 14)
1. ภัตตาหารคาว-หวาน
2. นำา
้ รวมทัง้ เครือ
่ งดืม
่ อันสมควรแก่สมณบริโภค
3. เครือ
่ งน่งุ ห่ม เช่น ไตรจีวร อังสะ เป็ นตูน
4. ยานพาหนะหรือปั จจัยค่าโดยสาร(ซึง่ ถวาย
เป็ นใบปวารณาหรือมอบใหูล้กศิษย์เก็บรักษาไวู)
5. มาลัย และดอกไมูเครือ
่ งบ้ชาชนิดต่างๆ
6. ของหอม หมายถึงธ้ปบ้ชาพระ
7. เครือ
่ งล้บไลู หมายถึงเครือ
่ งสุขภัณฑ์ชำาระ
ร่างกาย เช่น สบ่้ รวมทัง้ เครือ
่ งใชูอน
ื่ ๆ เช่น
แปรงสีฟัน ยาสีฟัน ผงซักฟอก เป็ นตูน
8. ทีน
่ อนทีส
่ มควรแก่สมณะ รวมทัง้ ผูาห่ม
หมอน มูงุ เป็ นตูน
9. ทีอ
่ ย่้อาศัย มีกุฏิเสนาสนะ และเครือ
่ งใชู เช่น
เตียง ตัง่ โต๊ะ เกูาอี ้ ตู้ เป็ นตูน
10. เครือ
่ งตามประทีป เช่น เทียน ตะเกียง
นำา
้ มัน และไฟฟูา เป็ นตูน
 111
แม้ไทยธรรมบางสิ่งบางอย่างที่ไม่ได้อนุ ญาตไว้ 10
ประการ นี้ หากเป็ นสิ่งที่ไม่ขัดต่อพระธรรมวินัยและสมณวิสัยก็
สามารถถวายได้
ในปั จจุบันเจูาภาพมักจะนิยมถวายความสะดวก
แก่พระภิกษุสงฆ์ เพราะไม่ทราบว่าพระภิกษุสงฆ์มีความ
ตูองการสิง่ ใด จึงมักนิยมถวายเป็ นเงิน (นิยมเรียกว่า
ปั จจัย หรือจัตุปัจจัย) เพือ
่ ใหูพระใชูจ่ายสิง่ ของทีจ
่ ำาเป็ น
ตามประสงค์ โดยการถวายนัน
้ จะนำาเงินไปมอบใหูแก่ล้ก
ศิษย์หรือไวยาวัจกร แลูวเขียนใบแจูงแก่พระภิกษุใหูรูอง
เรียกสิง่ ทีป
่ ระสงค์จากไวยาวัจกรหรือล้กศิษย์นัน
้ เรียกว่า
“ ใบปวารณา”

ตัวอย่างใบปวารณา

ใบปวารณา

ข้าพเจ้าขอน้อมถวายจตุปัจจัยแก่พระคุณเจ้า เป็ นมูลค่า

เท่าราคา………บาท …..สตางค์ โดยมอบไว้แก่ไวยาวัจกรของ
พระคุณเจ้าแล้ว หากพระคุณเจ้าประสงค์จำานงหมายสิ่งใดอัน
ควรแก่สมณบริโภค ขอได้โปรดเรียกร้องได้จากไวยาวัจกรของ
พระคุณเจ้านั้ น เทอญ
 112
เมือ
่ ถึงวันพิธี พิธีทุกอย่างจะเริม
่ ขึน
้ เมือ
่
ประธานมาถึงและจุดธุปเทียนบ้ชาพระรัตนตรัย
การจุดธูปเทียน
จุดเทียนก่อนแล้วจุดธูปเป็ นลำาดับถัดไป โดยจุดเทียน
เล่มซ้ายมือของผู้จุด และเล่มขวามือตามลำาดับ ต่อจากนั้ นจุดธูป
ดอกซ้ายมือของผู้จุดไปทางขวามือตามลำาดับ

การอาราธนาศีล
การอาราธนา คือการเชื้ อเชิญพระสงฆ์ในพิธีให้ศีล ให้
สวดพระปริตร หรือให้
แสดงธรรม เป็ นธรรมเนี ยมมีมาแต่ด้ ังเดิมที่จะต้องอาราธนาก่อน
พระสงฆ์จึงจะประกอบพิธีกรรมนั้ น ๆ ก่อนที่จะทำาพิธีกรรมทุก
อย่างโปรดจำาไว้วา่ จะต้องมีการจุดธูปเทียนบูชาพระรัตนตรัย
ก่อนแล้วกล่าวคำาบูชาพระรัตนตรัย ต่อมาต้องอาราธนาศีล แล้ว
รับศีล เพราะนิ ยมกันว่าศีลเป็ นปั จจัยพื้ นฐานของธรรมะทั้งปวง
ผ้จ
ู ะประกอบคุณงามความดี บำาเพ็ญบุญกุศลจึงต้องชำาระศีลของ
ตนให้บริสุทธิ์ สำารวมกาย วาจา ใจ ให้ต้ ังมัน
่ แน่วแน่ต่อการ
ทำาความดีด้วยการสมาทานศีลอาราธนาศีลเมื่อพระให้ศีลผู้น้ ั นก็
รับศีล
วิธีอาราธนาศีล
 113
1. ถ้าพระสงฆ์นั่งบนอาสนะยกสูง เจ้าภาพและ
แขกนั ่งเก้าอี้ ผู้อาราธนาเข้าไปยืนระหว่างเจ้าภาพกับแถวพระ
สงฆ์ ตรงกับพระสงฆ์รูปที่ 3 หรือ 4 ห่างจากแถวพระสงฆ์พอ
สมควร หันหน้าไปทางโต๊ะที่บูชา ประนมมือไหว้พระพุทธรูปก่อน
แล้วยืนประนมมือตัวตรง
2. ถ้าพระสงฆ์นั่งบนอาสนะตำ่าธรรมดาเจ้าภาพและ
แขกนั ่งกับพื้ น ผู้อาราธนาต้องเข้าไปนั ่งคุกเข่าต่อหน้าแถวพระ
สงฆ์ตรงหัวหน้า หรือประธานสงฆ์ กราบพระด้วย
เบญจางคประดิษฐ์ 3 ครั้งก่อน แล้วประนมมือตั้งตัวตรง กล่าว
คำาอาราธนาตามแบบกรมการศาสนา คือถ้าเป็ นพิธี สวดมนต์เย็น
ให้อาราธนาศีล อาราธนาพระปริตร ถ้าเป็ นพิธีเลี้ยงพระ ให้
อาราธนาศีล ถ้าเป็ นพิธีถวายทานทุกอย่าง ให้อาราธนาศีลถ้าเป็ น
พิธีเทศน์ ถ้าเทศน์ต่อจากสวดมนต์ ตอนสวดมนต์ไม่ต้อง
อาราธนาศีล แต่เริม
่ ต้นด้วยการอาราธนาพระปริตร ตอนพระขึ้น
เทศน์ อาราธนาศีล รับศีล แล้วอาราธนาธรรม ถ้าพิธีสวดมนต์กับ
พิธีเทศน์ไม่ได้ต่อเนื่ องกัน ให้ถือว่าเป็ นคนละพิธี ตอนสวดมนต์
ก็ อาราธนาศีลและอาราธนาพระปริตรตามพิธีสวดมนต์เย็นที่
กล่าวแล้ว ตอนเทศน์ก็เริม
่ ต้นด้วยการอาราธนาศีลก่อน จบรับศีล
แล้วอาราธนาธรรมพิธีสวดศพต่าง ๆ เช่นสวดแจง สวดพระ
อภิธรรม เป็ นต้น ถ้าไม่มีพิธีอ่ ืนนำาหน้าให้อาราธนาศีลก่อน ถ้ามี
 114
พิธีอ่ ืนนำาหน้าแล้วไม่ตอ
้ งอาราธนาศีลเมื่ออาราธนาศีลเสร็จ
แล้วทุกคนก้มลงกราบพระรัตนตรัยแบบเบญจางค
ประดิษฐ์พร้อมกัน 3 ครั้ง ถ้านั ่งเก้าอี้ให้จบพร้อมกัน 1 ครั้ง ต่อ
จากนั้ นประธานสงฆ์จะให้ศีล
ทุกคนรับศีลโดยว่าตามประธานสงฆ์ไปตามลำาดับ เมื่อรับศีลจบ
แล้วทุกคนกราบพระแบบเบญจางคประดิษฐ์ 3 ครั้งก่อนแล้ว
กล่าวคำาอาราธนาพระปริตร ในขณะที่พิธีกรกล่าวคำาอาราธนาทุก
คนประนมมือพร้อมกันเป็ นการแสดงว่าทุกคนอาราธนาร่วมกัน
จบแล้วกราบพระพร้อมกัน 3 ครั้ง ถ้านั ่งเก้าอี้ให้จบพร้อมกัน 1
ครั้ง ขณะพระสงฆ์เจริญพระพุทธมนต์ทุกคนที่อยู่ในบริเวณพิธี
นั ่งประนมมือ ฟั งสวดด้วยความเคารพ แม้จะไม่เข้าใจความ
หมายของบทสวดก็ควรอยู่ในอาการสำารวม ส่งจิตตามกระแส
เสียงสวดมนต์สักครู่จิตใจจะสงบเยือกเย็น ไม่ควรส่งเสียงพูดคุย
กันขณะพระสวดเพราะเป็ นการเสียกิรย
ิ า ในงานบำาเพ็ญบุญทัว่ ไป
และงานมงคลพอพระเริม
่ สวดมงคลสูตรขึ้นบท“อเสวนา” เจ้า
ภาพจะเข้าไปจุดเทียนนำ้ามนต์ท่ีบาตร หรือครอบนำ้ามนต์หน้าพระ
แล้วประเคนบาตร หรือครอบนำ้ามนต์น้ ั นต่อประธานสงฆ์เพื่อให้
ท่านทำานำ้ามนต์ต่อไป ประเคนแล้วกราบ 3 ครั้ง เมื่อพระสวด
มนต์จบหากมีการเทศน์ต่อประธานในพิธีจะจุดเทียนบูชาธรรม
วางไว้ทางขวามือของธรรมมาสน์ พิธีกรกล่าวอาราธนาธรรม ต่อ
จากนั้ นพระจะเทศน์ทุกคนฟั งเทศน์โดยนั ่งประนมมือ เมื่อพระ
 115
เทศน์จบเจ้าภาพจะประเคนจตุปัจจัย เครื่องไทยธรรม ต่อ
จากนั้ นพระสงฆ์จะอนุ โมทนา ขณะที่พระว่าบท “ยถาวาริ
วหา………” เจ้าภาพจะเริม
่ กรวดนำ้า ให้กรวดนำ้าให้เสร็จก่อนจบ
บทยถาที่คำาว่า “……………มณิ โชติรโส ยถา” เจ้าภาพวาง
ภาชนะสำาหรับกรวดนำ้าลง พอพระขึ้นบท “สัพพีตีโย วิวัช
ชันตุ……….” ทุกคนประนมมือขึ้นพร้อมกันเพื่อรับพร จนพระ
สวดจบทุกคนกราบพระพร้อมกัน 3 ครั้งด้วยเบญจางคประดิษฐ์
เป็ นอันเสร็จพิธี
การประเคน
การประเคน คือการยกสิง่ ของทีส
่ มควรแก่สมณ
บริโภค นูอมถวายใหูแก่พระสงฆ์ผู้รับประเคนถึงมือดูวย
กิริยาเคารพ นอบนูอม คำาว่าสิง่ ของทีส
่ มควรแก่สมณ
บริโภค คือ สิง่ ทีพ
่ ระภิกษุสงฆ์บริโภคใชูสอยไดูโดยไม่ผิด
พุทธบัญญัติ
วิธีประเคน
ชาย นัง่ คุกเข่าหรือยืนตามความเหมาะสมแก่
สถานทีแ
่ ละสถานการณ์ ถูาพระนัง่ กับพืน
้ ควรนัง่ คุกเข่า
ประเคน ถูาพระนัง่ ทีส
่ ้ง หรือนัง่ เกูาอี ้ ผู้ประเคนยืน
ประเคนสิง่ ของไดู เวลาประเคนใหูยกสิง่ ของนัน
้ ดูวยมือ
ทัง้ สองขูาง นูอมสิง่ ของนัน
้ เขูาไปใกลูพระ แลูวยกสิง่ ของ
 116
ทีจ
่ ะประเคนใหูพูนจากพืน
้ ส่งถวายถึงมือพระผู้รับ
ประเคนดูวยกิริยาเคารพอ่อนนูอม ไม่เสือกไสหรือส่งใหู
พูน ๆ ไป
หญิง นัง่ ท่าราบหรือท่าเทพธิดา หรือยืนตาม
ความเหมาะสมแก่สถานที ่ แลูวยกสิง่ ของทีจ
่ ะประเคน
ดูวยมือทัง้ สองขูาง นูอมเขูาไปใกลูพระผู้รับประเคน
สังเกตว่าพระจับชายผูาทีท
่ อดรับประเคนอย่้จึงจะวาง
สิง่ ของนัน
้ ลงบนผูาทีร
่ ับประเคน สำาหรับหญิงจะส่งถวาย
ถึงมือพระไม่ไดู หรือจะวางไวูใกลู ๆ พระโดยไม่ยก
ประเคนก็ไม่ไดูเช่นกัน ภัตตาหารทุกชนิดทีป
่ ระเคนแลูว
ไม่ควรไปจับตูองอีก หากฆราวาสไปจับตูองถือว่าขาด
ประเคน จะตูองประเคนใหม่จึงจะไม่เกิดโทษแก่ พระ
สงฆ์เมือ
่ ประเคนเสร็จแลูว ทัง้ หญิงและชายถูานัง่ ประเคน
ควรกราบแบบเบญจางคประดิษฐ์ 3 ครัง้ ถูายืนประเคน
ควรนูอมตัวยกมือไหวู 1 ครัง้ โดยใหูนิว้ หัวแม่มือจรด
ระหว่างคิว้ และนูอมตัวลงค่อนขูางมากเป็ นอันเสร็จ
พิธีการประเคนพระ
หลักปฏิบัตเิ กีย
่ วกับการประเคน
 117
การประเคนพระทีถ
่ ้กตูอง ประกอบดูวย
ลักษณะ 5 ประการ ตามพระวินัยบัญญัติ หรือตามพระ
พุทธานุญาตไม่เกิดโทษแก่พระสงฆ์ ไดูแก่
1. สิง่ ของทีป
่ ระเคนตูองไม่ใหญ่โต หรือหนักเกิน
ไป ตูองเป็ นขนาดทีค
่ น ๆ เดียวยกไหวเพราะจะ
ตูองยกสิง่ ของนัน
้ ใหูพูนจากพืน
้
2. ผูป
้ ระเคนตูองอย่้ในหัตถบาส (ช่วงแขน) นัน
่
คืออย่้ห่างจากพระภิกษุผู้รับประเคนประมาณ 1 ศอก
3. ผูป
้ ระเคน นูอมสิง่ ของนัน
้ ส่งถวายใหูดูวย
อาการเคารพนอบนูอมต่อภิกษุผู้รับประเคน
4. การนูอมสิง่ ของเขูามานัน
้ จะส่งดูวยมือก็ไดู
หรือสิง่ ทีเ่ นือ
่ งกันก็ไดู เช่นใชูทัพพีตักถวาย
5. พระภิกษุผู้รบ
ั ประเคนจะรับดูวยมือก็ไดูถูาผู้
ประเคนเป็ นชาย แต่ถูาผู้ประเคน
เป็ นหญิง จะใชูผูาทอดรับ ใชูบาตรหรือจานรับก็ไดูขูอพึง
ระวังและลักษณะการประเคนพระทีไ่ ม่ถ้กตูองสมทรง
ปุญญฤทธิ ์ (อูางถึงใน
http://ubon.obec.go.th/school/sapuetai/pitee7.htm) ไดูกล่าว
ถึงขูอพึงระวังในการประเคนทีไ่ ม่ถ้กตูองไวูว่า
 118
1. สิง่ ของทีจ
่ ะประเคนใหญ่หรือหนัก
เกินกว่าคน ๆ เดียวจะยกไหว เช่นตู้พระไตรปิ ฎก
ธรรมาสน์ ฯลฯ ถูาจะถวายตูองช่วยกันยกถวาย
2. ผูป
้ ระเคนอย่้นอกหัตถบาส จนพระภิกษุ
เอือ
้ มมือรับไม่ถึง
3. การประเคนภัตตาหารโดยวางภาชนะ
แตะต่อ ๆ กันออกไป
4. ผูป
้ ระเคนไม่ยกสิง่ ของทีจ
่ ะประเคนใหูพูน
พืน
้ เช่น ใชูวิธีเสือกไสใหูเลือ
่ นไถลไปตามพืน
้
5. ผูป
้ ระเคนส่งของใหูพระโดยอาการไม่
เคารพ เช่นทิง้ ใหู หรือโยนใหู เป็ นตูน
6. พระภิกษุยังไม่ทน
ั รับประเคน ผูป
้ ระเคนก็
วางสิง่ ของนัน
้ ลงเสียก่อน
7. ประเคนสิง่ ทีไ่ ม่สมควรแก่สมณบริโภค
เช่น เงิน หรือ ทอง หรือสิง่ ของทีท
่ ำาดูวยเงินหรือทอง
เช่นพานเงิน พานทอง ขันเงิน ขันทอง ถาดเงิน เป็ นตูน
นอกจากนีไ้ ม่ควรหยิบยืน
่ ธนบัตร เงินทอง หรือวัตถุทีใ่ ชู
แทนเงินเช่น เช็ค ฯลฯ แก่พระภิกษุแมูจะใส่ภาชนะ
ประเคนหรือใส่บาตรก็ไม่ควร เพราะสิง่ เหล่านีเ้ ป็ นวัตถุอ
 119
นามาส พระท่านรับไม่ไดูถือว่าผิดพระวินัย ถูา
ประสงค์จะถวายควรใชูใบปวารณาแทนตัวเงิน ส่วนตัว
เงิน ควรมอบไวูแก่ผท
ู้ ำาหนูาทีป
่ ฏิบัติพระภิกษุร้ปนัน
้ เรียก
ว่า กัปปิ ยการก
8. อาหารคาวหวาน หรือเครือ
่ งไทยธรรม
ประเภทอาหารคาวหวานทุกชนิด ไม่ว่าจะเป็ นอาหารสด
ผลไมู อาหารแหูงเช่น ขูาวสาร นำา
้ ตาล อาหารเครือ
่ ง
กระป๋ อง เช่น นม กาแฟ สิง่ ของเหล่านีต
้ ูองถวายภายใน
เวลาเทีย
่ งเท่านัน
้ ถูาเลยเทีย
่ งวันไปแลูว พระรับประเคน
ไม่ไดู ตูองอาบัติโทษตามพระวินัย ถูาจะถวายหลังเทีย
่ ง
แลูวทำาไดูโดยเพียงแต่แจูงใหูพระภิกษุทราบ ไม่ตูองมีการ
ประเคน แลูวนำาสิง่ ของไปมอบกับผู้ด้แลพระเพือ
่ นำาถวาย
ท่านในวันต่อไป
9. ของใชูต่าง ๆ ไม่ตูองประเคน เพียงแต่
วางมอบเท่านัน
้ เช่น กระโถน แกูวนำา
้ ชูอนซ่อม จาน
หรือชามเปล่า
10. นำา
้ ผลไมูบางชนิดไม่ควรนำาไปประเคน
พระในเวลาเลยเทีย
่ งเช่นนำา
้ มะพรูาว และนำา
้ ผลไมูบาง
ชนิดทีม
่ ีขนาดใหญ่กว่าผลมะต้มทุกชนิด นอกจากนีใ้ น
 120
เวลาเลยเทีย
่ ง พระในนิกายธรรมยุตจะไม่ฉน
ั นำา
้ บาง
ประเภท ผู้ถวายจึงไม่ควรนำาไปประเคนท่าน เช่น นมสด
นมเปรีย
้ ว นำา
้ เตูาหู้ เป็ นตูนภัตตาหารตูองหูามทีไ่ ม่ควร
นำามาประเคนพระ มีขูอกำาหนดหูามอาหารบางประเภท
ถูาภิกษุฉน
ั ตูองอาบัติทุกกฎ ไดูแก่
- เนือ
้ 10 ชนิด และอาหารทีป ้ 10
่ รุงดูวยเนือ
ชนิดคือ เนือ
้ มนุษย์ เนือ
้ ชูาง เนือ
้ มูา เนือ
้ สุนัข เนือ
้ ง้ เนือ
้
สิงโต เนือ
้ เสือโคร่ง เนือ
้ เสือเหลือง เนือ
้ หมี และเนือ
้ เสือ
ดาว
- เนือ
้ ดิบทีย
่ งั ไม่ไดูทำาใหูสุกดูวยไฟ เช่น ปลาดิบ
เนือ
้ ดิบ หอยนางรมดิบ กูุงดิบแช่ นำา
้ ปลา เป็ นตูน
- เนือ
้ สัตว์ทฆ
ี ่ ่าเจาะจงเพือ
่ นำามาประกอบอาหาร
ถวายพระภิกษุสามเณรโดยตรง แต่ถูาภิกษุไม่เห็น (การ
ฆ่า) ไม่ไดูยิน (เสียงรูอง) และไม่ไดูสงสัยว่าเขาฆ่าสัตว์
เหล่านัน
้ เพือ
่ ถวายเฉพาะเจาะจงแลูว ไม่ถือเป็ นโทษ
- ผลไมูทีม
่ ีเมล็ดอย่้ขูางใน อาจนำาไปเพาะขึน
้
เป็ นตูนไดู เช่น มะม่วง เงาะ หรือเง่าทีป
่ ล้กขึน
้ เช่น
เผือก มัน เป็ นตูน ถูาจะนำามาถวายพระควรปอกเปลือก
แคะเมล็ดออกเสียก่อน
 121
- อาหารทีม
่ ีสุราผสม จนมีกลิน
่ สี รส
ปรากฏ รู้ไดูว่ามีสุราปน ภิกษุจะฉันไม่ไดู แต่ถูาไม่มีสี
ไม่มีกลิน
่ หรือไม่มีรสปรากฏ ฉันไดูไม่เป็ นอาบัติ สิง่ ของ
ทีผ
่ ิดพระวินัยพระภิกษุจับตูองไม่ไดูเรียกว่า “วัตถุอนา
มาส” จึงไม่ควรนำามาประเคน ไดูแก่
(1) ผู้หญิง รวมทัง้ เครือ
่ งแต่งกายหญิง
ร้ปภาพหญิง หรือร้ปปั ้ นของผู้หญิงทุกชนิด
(2) รัตนะ 10 ประการ คือ ทอง เงิน แกูว
มุกดา แกูวมณี แกูวประพาฬ ทับทิม บุษราคัม สังข์ (ที ่
เลีย
่ มทอง) ศิลา เช่น หยก และโมรา เป็ นตูน
(3) เครือ
่ งศัสตราวุธ ทุกชนิด อันเป็ นเครือ
่ ง
ทำาลายชีวิต
(4) เครือ
่ งดักสัตว์บก และสัตว์นำา
้ ทุกชนิด
(5) เครือ
่ งประโคมดนตรีทุกอย่าง
(6) ขูาวเปลือกและผลไมูอน
ั เกิดอย่้กับที ่
การกรวดน้้า
วิธีปฏิบัตใิ นการกรวดน้้า
1. การกรวดนำา
้ อุทิศส่วนกุศล ใชูทงั ้ ในงาน
มงคลและงานอวมงคล กล่าวคือเมือ
่ มีการทำาบุญเลีย
้ ง
 122
พระ ในงานใดก็ตาม จะมีการกรวดนำา
้ อุทิศส่วน
กุศลเสมอ และแมูไม่มีงานพิธี ใดๆ เมือ
่ เราบำาเพ็ญทาน
เช่นการตักบาตรพระสงฆ์ประจำาวันทุกเชูา เมือ
่ เสร็จจาก
การทำาบุญตักบาตร ก็ควรทีจ
่ ะ กรวดนำา
้ อุทศ
ิ ส่วนกุศลใหู
แก่ญาติมิตรผูล
้ ่วงลับ ตลอดจนสรรพสัตว์ทงั ้ หลาย
2. นำา
้ ทีใ่ ชูกรวด ตูองเป็ นนำา
้ ใส สะอาด บริสุทธิ ์
ไม่มีสงิ ่ เจือปน เปรียบเสมือนนำา
้ ใจอันบริสุทธิ ์ บางคน
เขูาใจผิดนำานำา
้ ทีเ่ ห็นว่าผู้ตายเมือ
่ มีชีวิตอย่้ชอบดืม
่ มาก
รวดนำา
้ อุทิศส่วนกุศลใหูเช่น สุรา นำา
้ สูมคัน
้ หรือนำา
้
อัดลมชนิดต่าง ๆ ก็มี เป็ นการไม่ถ้กตูอง
3. ควรใชูภาชนะสำาหรับกรวดนำา
้ โดยเฉพาะ ถูา
หาไม่ไดูนิยมใชูแกูวนำา
้ หรือขันนำา
้ แทนโดยจัดเตรียมไวูริน
นำา
้ และรองรับนำา
้ ทีร
่ ิน โดยจัดไวูล่วงหนูาก่อนถึงเวลาใชู
4. การกรวดนำา
้ กระทำาภายหลังจากถวาย
ภัตตาหารและเครือ
่ งไทยธรรมแก่พระสงฆ์แลูว เมือ
่
ประธานสงฆ์เริม
่ สวด “ยถา วาริวหา…” เจูาภาพก็เริม
่
หลัง่ นำา
้ อุทิศส่วนกุศล ถูาผู้กรวดนำา
้ นัง่ อย่้กับพืน
้ ควรนัง่
พับเพียบจับภาชนะสำาหรับกรวดดูวยมือทัง้ สอง แลูวริน
นำา
้ ใหูไหลลงเป็ นสาย ไม่นิยมใชูนิว้ มือรองรับสายนำา
้ นัน
้
 123
อีก ยกเวูนถูาภาชนะกรวดนำา
้ ปากกวูาง เช่นเป็ นแกูว
หรือขันนำา
้ ใหูใชูนิว้ ซูายแตะปากภาชนะใหูนำา
้ ไหลลงเป็ น
สายทีละนูอยโดยไม่ขาดตอน ขณะรินนำา
้ ใหูสำารวมใจ
อุทิศส่วนกุศลแก่ญาติผู้ล่วงลับสัน
้ ๆ ว่า “อิทัง เม ญา
ตีนัง โหตุ สุขิตา โหนตุ ญาตะโย” แปลว่า “ขอส่วนบุญ
นีจ
้ งสำาเร็จแก่ญาติทงั ้ หลายของขูาพเจูา ขอญาติทงั ้
หลายของขูาพเจูาจงมีความสุข” โดยนิยมเอ่ยชือ
่
นามสกุลของญาติผู้ล่วงลับทีป
่ ระสงค์จะอุทิศส่วนกุศลไป
ใหูดูวย เมือ
่ ทำาบุญตักบาตรประจำาวัน หรือทำากุศลอย่าง
อืน
่ ๆ ตลอดจนหลังจากนัง่ สมาธิภาวนาประจำาวันนิยม
กรวดนำา
้ อุทศ
ิ ส่วนกุศลโดยใชูบทกรวดนำา
้ ต่าง ๆ ซึง่ มีใหู
เลือกใชูหลายบท บทกรวดนำา
้ อืน
่ ๆ เช่นบทกรวดนำา
้ ยัง
กิญจิ ( เริม
่ ตูนว่า ยังกิญจิ กุสะละ กัมมัง…… ) หรือ
บท สัพพปั ตติทานคาถา (เริม
่ ตูนดูวย ปุญญัสสิทานิ
กะตัสสะ……. )หรือบท ปั ฏฐนฐปนคาถา (เริม
่ ตูนดูวย ยัน
ทานิเมกะตัง ปุญญัง….) เป็ นตูน หากจำาภาษาบาลีไม่ไดู
จะกรวดนำา
้ เป็ นภาษาไทยก็ไดู เมือ
่ อุทิศส่วนกุศลนิยม
อุทิศระบุเฉพาะเจาะจงเอ่ยชือ
่ นามสกุลของผู้ล่วงลับที ่
ตูองการอุทศ
ิ ใหูอย่างชัดเจนดูวย สำาหรับในพิธีทำาบุญ ผู้
 124
มาร่วมพิธีไม่ไดูใชูภาชนะกรวดนำา
้ เพราะมีจำานวนไม่
เพียงพอสำาหรับแขกทุกคน ใหูกรวดนำา
้ แผ่ส่วนกุศลโดย
อธิษฐานในใจสัน
้ ๆ ส่วนคำากรวดนำา
้ บทต่าง ๆ สำาหรับ
ใชูในการทำาวัตรสวดมนต์ ศึกษาไดูจากหนังสือทำาวัตร
สวดมนต์ต่าง ๆ
5. การเทนำา
้ ทีก
่ รวดแลูว การกรวดนำา
้ ถูาไม่มี
ภาชนะรองรับนำา
้ ทีร
่ น
ิ จะรินลงบนพืน
้ ดินโดยตรงก็ไดูโดย
หลัง่ ลงในทีส
่ ะอาด ถูาอย่้บนศาลาหรือสถานทีไ่ ม่ใช่พืน
้
ดินตูองหาภาชนะอืน
่ รองรับนำา
้ กรวดไวู หลังจากเสร็จพิธี
แลูวใหูนำานำา
้ ไปเทลงทีก
่ ลางแจูง หรือพืน
้ ดินทีส
่ ะอาด
หรือเทรดตูนไมูนอกอาคาร ไม่ควรเทลงกระโถน หรือ
ใตูถุนบูาน ขณะรินนำา
้ ใหูอธิษฐานฝากไวูกับแม่พระธรณี
เพือ
่ เป็ นสักขีพยานในการทำาบุญอุทิศส่วนกุศลในครัง้ นัน
้
ๆ การกรวดนำา
้ อุทิศส่วนกุศลจัดว่าเป็ นหนึง่ ในบุญกิริยา
วัตถุ 10 ประการ ขูอปั ตติทานมัยคือบุญเกิดจากการแบ่ง
ส่วนบุญ ผู้ใหูทานชือ
่ ว่าไดูบุญขูอหนึง่ เรียกว่า ทานมัย
และเมือ
่ อุทิศส่วนกุศลก็ไดูบุญอีกขูอหนึง่ คือ ปั ตติทานมัย
นับว่าเป็ นบุญกุศลเพิม
่ พ้นทวียิง่ ขึน
้ ผู้ฉลาดจึงควรกระทำา
เพราะจะยิง่ ทำาใหูจิตใจเกิดปี ติ ผ่องใสมากยิง่ ขึน
้
 125
นอกจากนีก
้ ารทีอ
่ ท
ุ ิศส่วนบุญใหูผู้อืน
่ ผู้รบ
ั จะไดูบุญ
ขูอหนึง่ คืออนุโมทนามัย หมายความว่าถูาผู้รบ
ั ชืน
่ ชม ปี ติ
ยินดีทีท
่ ราบข่าวบุญกุศล ก็ไดูบุญ บุญจึงเป็ นสิง่ ทีย
่ งิ ่ แบ่ง
ยิง่ มาก เปรียบเหมือนแสงเทียนถูาจุดต่อ ๆ กันไปยิง่ จุด
มากเล่มเพียงใด ก็จะยิง่ เกิด
แสงสว่างมากขึน
้ ไม่หมดไปเหมือนกับการแบ่งปั นสิง่ ของ
อืน
่ ขูอสังเกตประการหนึง่ คือ การแบ่งส่วนบุญ นอกจาก
จะแบ่งหรืออุทิศส่วนกุศลไปใหูคนตายหรือคนทีล
่ ่วงลับ
เพือ
่ ใหูเขาไดูอนุโมทนาแลูว สามารถแบ่งบุญใหูคนทีม
่ ี
ชีวิตอย่้ไดูดูวย โดยการบอกข่าวใหูเขาทราบถึงบุญกุศล
ทีเ่ ราไดูทำามา ถูาเขาอนุโมทนาเขาก็จะไดูรับส่วนแบ่งแห่ง
บุญนัน
้ ทันที
สรุปขั้นตอนการประกอบพิธีทางศาสนา
1. ประธานมาถึงในงาน
2. พิธีกรเชิญประธานจุดธูปเทียนบูชาพระรัตนตรัย
3. นำาบูชาพระรัตนตรัย
4. พิธีกรสงฆ์อาราธนาศีล
5. พระให้ศีล
6. ผู้ร่วมพิธีรบ
ั ศีล
7. พิธีกรสงฆ์อาราธนาพระปริตร
 126
8. พระสงฆ์เจริญพระพุทธมนต์ /เจ้าภาพจุดเทียน
นำ้ามนต์
9. ประธานจุดเทียนบูชาธรรม(หากมีเทศน์ต่อ)
10.พิธีกรอาราธนาธรรม
11. พระเทศน์
12.ประเคนจตุปัจจัย
13.พระสงฆ์อนุ โมทนา
14. กรวดนำ้า
ผังกระบวนการขัน
้ ตอนการประกอบพิธีทางศาสนา
ผังกระบวนการ รายละเอียด ผ้ร
้ ับผิดชอบ หลักฐาน
อ้างอิง
ประธานมาถึ ง ในงาน เจู า ของงาน/ผู้
ประธานมา
พิธี ที ่ ไ ดู รั บ ม อ บ
ถึง
หมาย

พิ ธีก รเชิ ญ ประธานจุ ด เ จู า ข อ ง ง า น /

จุดธ้ปเทียนบ้ชา
เ ที ย น บ้ ช า พ ร ะ พิธก
ี รสงฆ์
พระรัตนตรัย
รัตนตรัย

พิ ธีก รสงฆ์ก ราบ แบบ เ จู า ข อ ง ง า น /

อาราธนาศีล
เบญจางคประดิ ษ ฐ์ 3 พิธก
ี รสงฆ์

พระใหูศีล
 112
ค รั ้ ง แ ลู ว จึ ง ก ล่ า ว คำา
อาราธนาศี ล โดยหั น
หนูาไปทางโต๊ะหม่้บ้ชา
จบแลู ว ผู้ เ ขู า ร่ ว มพิ ธี
ทุ ก คน กราบ 3 ครั ้ ง
ถู า นั่ง เกู า อี ้ ใหู จบ 1
ครัง้
ข ณ ะ ที ่ พ ร ะ ใ หู ศี ล ผู้
เขู า ร่ ว มพิ ธี ทุ ก คนรั บ
ศี ล โ ด ย ก ล่ า ว ต า ม
ประธานสงฆ์ ไป ตาม
ลำา ดั บ จนจบ กราบ 3
ครัง้
 113

11
1
ผังกระบวนการขัน
้ ตอนการประกอบพิธีทางศาสนา(ต่อ)
ผังกระบวนการ รายละเอียด ผ้ร
้ ับผิดชอบ หลักฐาน
อ้างอิง
พิ ธี ก รสงฆ์ อ าราธนา พิธก
ี รสงฆ์
อาราธนาพระ
พ ร ะ ป ริ ต ร ทุ ก ค น
ประนมมื อ จบแลู ว ก
ราบ 3 ครัง้ ถูานัง่ เกูาอี ้
ใหูจบ 1 ครัง้
พ ร ะ ส ง ฆ์ เ จ ริ ญ พิธก
ี รสงฆ์
พระสงฆ์เจริญ
พ ร ะ พุ ท ธ ม น ต์ ผู้ เ ขู า
พระพุทธมนต์
ร่ ว มพิ ธี ทุ ก คนประนม
มือ
 114
เ มื่ อ พร ะส ง ฆ์ สว ด ถึ ง ป ร ะ ธ า น /
ประธาน/เจ้าภาพจุด
บท “ อ เ ส ว น า ” เจูาของงาน
เทียนนำ้ามนต์(หาก
ประธานหรือเจูาภาพก็
เขูาไปจุดเทียนนำ้ามนต์
แ ลู ว ป ร ะ เ ค น แ ลู ว ก
ราบ 3 ครัง้
ห า ก มี เ ท ศ น์ ต่ อ ป ร ะ ธ า น /
ประธานจุดเทียน
ประธานตู อ งจุ ด เที ย น เจูาของงาน
บูชาธรรม(หากมี
บ้ ช าธรรมแลู ว วางไวู
ทางขวามื อ ของธรรม
มาสน์ หากไม่ มี เ ทศน์
ก็ขูามขัน
้ ตอนไป
 115

11
2
ผังกระบวนการขัน
้ ตอนการประกอบพิธีทางศาสนา (ต่อ)
ผังกระบวนการ รายละเอียด ผ้้รับผิดชอบ หลักฐาน
อ้างอิง
พิธก
ี รสงฆ์อาราธนา พิธก
ี รสงฆ์
พิธก
ี รสงฆ์
ธรรมเพือ
่ ใหูพระสงฆ์
อาราธนาธรรม
แสดงธรรม(เทศน์)
พระเทศน์ ทุกคน
พระเทศน์
ประนมมือ

ประธานหรือแขก ประธาน/
ประเคนจตุปัจจัย
ผู้ใหญ่ประเคน เจูาของงาน
เครือ
่ งไทยธรรม
 116
จตุปัจจัย เครือ
่ ง
ไทยธรรมแด่พระสงฆ์
พระสงฆ์สวด
พระสงฆ์
อนุโมทนา
อนุโมทนา

11
3
ผังกระบวนการขั้นตอนการประกอบพิธีทางศาสนา (ต่อ)
ผังกระบวนการ รายละเอียด ผ้้รับผิดชอบ หลักฐาน
อ้างอิง
ขณะพระสงฆ์สวด
กรวดนำา
้ อนุโมทนามาจนถึงคำา

เสร็จพิธี
 117
ว่า “ยะถาวริวหา”
ประธานเริม
่ กรวดนำา
้
โดยใหูกรวดใหูเสร็จ
ก่อนจบบทยถาทีค
่ ำาว่า
“มณิโชติรโสยถา”
พอพระสงฆ์ขึน
้ บท
“สัพพีตีโย วิวช
ั ชันตุ”
ทุกคนประนมมือรับพร
จนสวดจบทุกคนกราบ
3 ครัง้ เป็ นเสร็จพิธี

11
4
 115
พระราชพิธ/ี รัฐพิธี
ปถพีรดี (สกุลไทย : 2544)ไดูใหูความหมายของ
พระราชพิธี และรัฐพิธีไวูดังนี ้
พระราชพิธี หมายถึง งานที ่ พระบาทสมเด็จ
พระเจูาอย่ห
้ ว
ั ทรงพระกรุณาโปรดเกลูาฯใหูกำาหนดไวู
เป็ นประจำาตามโบราณราชประเพณี หรือตามกรณี
เฉพาะในรัชกาล ซึง่ จะเสด็จพระราชดำาเนินไปทรง
ประกอบพิธีและมีหมายกำาหนดการแจูงรายละเอียดขัน
้
ตอนของงาน และพระราชกิจทีจ
่ ะทรงปฏิบัติไวู งานดัง
กล่าวมีทงั ้ ทีเ่ ป็ นพระราชพิธีเกีย
่ วกับพระบรมราชจักรีวงศ์
ตาม ขัตติยราชประเพณี หรือเกีย
่ วขูองกับประเพณีทาง
ศาสนาในการนี ้ อาจเสด็จพระราชดำาเนินไปทรง
ประกอบพระราชพิธีเอง หรือทรงพระกรุณาโปรดเกลูาฯ
ใหูพระบรมวงศานุวงศ์เป็ นผู้แทนพระองค์ หรือโปรด
เกลูาฯใหูองคมนตรี เป็ นผู้แทนพระองค์
รัฐพิธี หมายถึงงานพิธีทีร
่ ัฐบาลหรือหน่วยงาน
ราชการจัด โดยกราบบังคมท้ลขอพระราชทานพระ
มหากรุณาธิคุณใหู พระบาทสมเด็จพระเจูาอย่้หัว ทรง
รับไวูและเสด็จพระราชดำาเนินไปทรงเป็ นประธานในพิธี
หรือทรงพระกรุณาโปรดเกลูาฯใหูมีผู้แทนพระองค์เสด็จ
 116
พระราชดำาเนินไปหรือไปเป็ นประธานรัฐพิธีดังกล่าว
มีหมายกำาหนดการทีก
่ ำาหนดรายละเอียดของงานไวูเป็ น
ประจำาและกำาหนดสถานทีแ
่ น่นอน รัฐพิธีนีบ
้ างรัฐพิธีมี
พระราชพิธีก่อนหรือหลังรัฐพิธีดูวย ไม่ว่าจะเป็ นพระราช
พิธี หรือรัฐพิธีจำาเป็ นตูองเตรียมการรับเสด็จฯซึง่ ตูอง
ระมัดระวังไม่ใหูเกิดความผิดพลาด เพือ
่ ใหูการประกอบ
พิธีเป็ นไปดูวยความถ้กตูองจึงไดูยกธรรมเนียมการรับ
เสด็จและขูอปฏิบัติในการเขูาเฝู าฯทีส
่ ำานักพระราชวังไดู
กำาหนดไวูมานำาเสนอ ดังนี ้

ธรรมเนี ยมการรับเสด็จและข้อปฏิบัติในการเข้าเฝ้ าฯ
การรับเสด็จในทีน
่ ี ้ หมายถึงการเฝู าฯ รับเสด็จ
ในงานพระราชพิธี การพระราชกุศล งานรัฐพิธห
ี รือ
เสด็จฯในงานต่างๆ ซึง่ สำานักพระราชวังไดูอธิบายไวู
ดังนี (้ สำานักพระราชวัง :2547 :3-16)
1. การเฝู าฯ รับเสด็จในงานพระราชพิธี การ
พระราชกุศล รัฐพิธี ซึง่ เป็ นงานหลวงประจำาปี ในพระ
ราชฐาน เช่น พระบรมหมาราชวัง
 117
1.1 งานในพระราชฐาน ผู้มาเฝ้ าฯ และรับ
เสด็จแต่งกายตามหมายกำาหนดการหรือหมายรับสัง่ ของสำานั ก
พระราชวังและควรมาถึงก่อน 30 นาที
1.2 สำานั กพระราชวังจะจัดเจ้าหน้าที่ไว้รบ
ั รองและ
เชิญไปนั ่งพักภายนอกพระที่
นัง่ ก่อน

1.3 เมือ
่ ใกลูเวลาก่อนเสด็จฯ ประมาณ 5
หรือ 10 นาที เจูาหนูาทีผ
่ ู้รับรองจะเชิญ
ผู้มาเฝู าฯเขูาไปนัง่ ยังทีซ
่ งึ่ จัดไวูในพระทีน
่ งั่ ตามลำาดับชัน
้
ยศ ตำาแหน่ง ฝ่ ายทหาร พลเรือน
2. การเฝู าฯ รับเสด็จนอกพระราชฐาน ทีเ่ ป็ น
งานพระราชพิธี รัฐพิธี และงานพิธีต่างๆ
2.1 งานนอกพระราชฐานทีเ่ กีย
่ วกับการพระ
ราชพิธี ซึง่ สำานักพระราชวังออกเป็ นหมายกำาหนดการ
หรือหมายรับสัง่ แต่งกายตามกำาหนดในหมาย
- งานรัฐพิธีถวายสักการะสมเด็จพระนเรศวร
มหาราช 25 มกราคม ณ พระบรมราชานุสรณ์ อำาเภอ
ดอนเจดีย์ จังหวัดสุพรรณบุรี
 118
- วันทีร
่ ะลึกพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศ
หลูานภาลัย 24 กุมภาพันธ์ ณ อุทยานพระบรมราชานุ
สรณ์ อำาเภออัมพวา จังหวัดสมุทรสงคราม
- วันทีร
่ ะลึกพระบามสมเด็จพระนัง่ เกลูาเจูา
อย่้หัว พระมหาเจษฎาราชเจูา 31 มีนาคม ณ พระบรม
ราชานุสาวรีย์ ลานพลับพลามหาเจษฎาบดินทร์ วัดราช
นัดดาราม กรุงเทพมหานคร
- วันพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟูาจุฬา
โลกมหาราช และวันทีร
่ ะลึก
มหาจักรีบรมราชวงศ์ กำาหนดวันที ่ 6 เมษายน ทุกปี ณ
ปฐมบราราชานุสรณ์ สะพานพระพุทธยอดฟูา
กรุงเทพมหานคร
- พระราชพิธีถวายราชสักการะ พระบาท
สมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล พระอัฐมรามาธิ
บดินทร 9 มิถุนายน ณ วัดสุทัศนเทพวราราม
กรุงเทพมหานคร
- ถวายบังคมพระบรมราชานุสรณ์พระบาท
สมเด็จพระจุลจอมเกลูาเจูาอย่้หัว วันปิ ยมหาราช 23
ตุลาคม ณ ลานพระบรมราชานุสรณ์ พระลาน
พระราชวังดุสิต กรุงเทพมหานคร
 119
- ถวายบังคมพระบรมราชานุสรณ์
พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลูาเจูาอย่้หัว และพะราชพิธี
ฉลองวันพระราชทานรัฐธรรมน้ญแห่งราชอาณาจักรไทย
10 ธันวาคม ณ พระบรมราชานุสาวรีย์พระบาทสมเด็จ
พระปกเกลูาเจูาอย่้หัว หนูาตึกรัฐสภา พระราชวังดุสิต
กรุงเทพมหานคร
- วันสมเด็จพระเจูาตากสินมหาราช 28
ธันวาคม ณ พระบรมราชานุสาวรีย์ วงเวียนใหญ่
กรุงเทพมหานคร
เมือ
่ ผู้มาเฝู าฯ ถวายบังคมสักการะพระบรม
ราชานุสาวรีย์เป็ นหม่้คณะแลูว เจูาหนูาทีส
่ ำานัก
พระราชวังจะเชิญใหูพัก ณ ปะรำา เพือ
่ รอรับเสด็จ
้ ใกลูเวลาเสด็จ ประมาณ 5 หรือ 10 นาที
ครัน
เจูาหนูาทีส
่ ำานักพระราชวังจะไดูเชิญผู้มาเฝู าฯ ออกไป
้ ยศ ตำาแหน่ง (ควรสวมหมวก
ยืนเรียงแถวตามลำาดับชัน
เพือ
่ ความงดงามในการถวายความเคารพ) ตูนแถว พระ
ราชวงศ์ องคมนตรี นายกรัฐมนตรี ประธานรัฐสภา
ประธานศาลฎีกา ประธานองค์กรทีก
่ ำาหนดในรัฐธร
รมน้ญฯ คณะรัฐมนตรี ขูาราชการทหาร พลเรือน ตาม
ลำาดับ ยืนแถวตามแนวทางเสด็จฯผ่าน
 120
เมือ
่ เสด็จพระราชดำาเนินมาถึง กองทหาร
เป่ าแตร ถวายความเคารพและหรือแตรวงบรรเลงเพลง
สรรเสริญพระบารมี ผูเ้ ฝู าฯ ถวายความเคารพโดยวัยทย
หัตถ์ (เพราะสวมหมวก) จนเสด็จฯผ่าน และลด
วันทยหัตถ์เมือ
่ จบเพลงสรรเสริญพระบารมีก็ถวายคำานับ
ปฏิบัตท
ิ ำานองนีท
้ ัง้ เสด็จฯมาและเด็จฯกลับ
2.2 การเฝู าฯรับเสด็จฯ งานถวายผูาพระกฐิน
หลวงประจำาปี ทีส
่ ำานักพระราชวังออกเป็ นหมาย
กำาหนดการและกำาหนดการแต่งกายเฝู าฯรับเสด็จ
ผู้ทีไ่ ปเฝู าฯ รับเสด็จ ตามหมายกำาหนดการเจูา
หนูาทีป
่ ระจำาสำานักพระราชวังจะไดูรับรองเชิญใหูนัง่ ทีพ
่ ัก
ณ ทีซ
่ งึ่ จัดไวูนอกพระอุโบสถตามลำาดับชัน
้ ยศ และ
ตำาแหน่ง
งานเสด็จฯ ถวายผูาพระกฐินตามราชประเพณี
ประจำาปี ทีส
่ ำานักพระราชวังออกหมายกำาหนดการ แต่ง
เครือ
่ งแบบเต็มยศ มีกองเกียรติยศทหารมหาดเล็กรักษา
พระองค์ฯ พรูอมทัง้ แตรวง ธงประจำากอง และทหาร
มหาดเล็กรักษาพระองค์ฯตัง้ แถวรับและแซงเสด็จฯ
่ ใกลูเวลาเสด็จฯประมาณ 5 หรือ 10 นาที
เมือ
เจูาหนูาทีผ
่ ู้รับรองของสำานักพระราชวัง จะไดูเชิญ
 121
ขูาราชการผู้มีเกียรติทีม
่ าเฝู าฯ ไปยืนเรียงแถวรับ
เสด็จฯ ตามแนวทางลาดพระบาท (ถูาสถานทีม
่ ีไม่พอใหู
เขูาแถว ใหูรอเฝู าฯ ณ ทีซ ้ )
่ งึ่ จัดไวูนัน
ไดูเวลาเสด็จฯ ถึง แตรวงกองทหารเกียรติยศ
บรรเลงเพลงสรรเสริญพระบารมี ผูเ้ ฝู าฯ ทีน
่ ัง่ พักยืน
ถวายความเคารพ ผู้มาเฝู าฯยืนแถวรับเสด็จฯ ถูาสวม
หมวกทำาวันทยหัตถ์จนสุดเสียงเพลงสรรเสริญพระบารมี
และถวายความเคารพเมือ
่ เสด็จฯผ่าน
เสด็จฯเขูาส่้พระอุโบสถ เจูาหนูาทีส
่ ำานัก
พระราชวัง จะไดูเชิญและนำาขูาราชการผู้ใหญ่ เขูาไป
เฝู าฯ ในพระอุโบสถ เมือ
่ เขูาไปจะตูองถวายความเคารพ
แลูวยืนอย่้ ณ เกูาอีท
้ ีจ
่ ะนัง่ เฝู าฯ ตามชัน
้ ยศ และ
ตำาแหน่งเมือ
่ ทรงปฏิบัติในการถวายผูาพระกฐินและ
ประทับพระราชอาสน์ ผู้เฝู าฯถวายความเคารพแลูวจึง
นัง่ ไดู
เมือ
่ เสด็จกลับ ปฏิบัตท
ิ ำานองเดียวกับเมือ
่ เสด็จ
มาถึง
2.3 ราชประเพณีเสด็จฯ ถวายผูาพระกฐิน ถูา
พระอารามหลวงหรือวัดใดทีม
่ ีโรงเรียนตัง้ อย่้ ย่อมจัดล้ก
เสือหรือนักเรียนตัง้ แถวรับเสด็จฯ ถูามีแตรวงล้กเสือใหู
 122
บรรเลงสรรเสริญพระบารมีเมือ
่ เสด็จฯ มาถึงและ
เสด็จฯ กลับ
โรงเรียนทีจ
่ ัดล้กเสือนักเรียนรับเสด็จฯ ตรม
ระเบียบประเพณี จะตูองจัดตัง้ โต๊ะหม่้บ้ชาประดิษฐาน
พระบรมฉายาลักษณ์แทนตัง้ พระพุทธร้ป มีแจกันดอกไมู
หรือพานพุ่ม ธ้ปเทียนแพพรูอมกระทงดอกไมูและกรวย
เป็ นการถวายเคารพสักการะในการรับเสด็จ
อาจารย์หรือคร้ใหญ่ยืนขูางๆโต๊ะหม่้หนูาแถว
นักเรียนล้กเสือ เมือ
่ เสด็จฯ ถึง ณ ทีน
่ น
ั ้ อาจารย์ หรือ
คร้ใหญ่กูาวออกมาถวายความเคารพ แลูวกราบบังคม
ท้ลรายงานจำานวนคร้ อาจารย์ นักเรียน จบแลูว พับใส่
ซองวางในพานเชิญขึน
้ ท้ลเกลูาฯ ถวาย แลูวถอยออกไป
ถวายความเคารพ ก่อนทีจ
่ ะกลับไปยืนเฝู าฯ ณ ทีเ่ ดิม
2.4 ในกรณีทีเ่ สด็จไปถวายผูาพระกฐินเป็ นการ
ส่วนพระองค์ ทีเ่ รียกกันว่า พระกฐินตูน ส่วนมากจะเป็ น
วัดในต่างจังหวัด สำานักพระราชวังจะออกหมายรับสัง่
แต่งเครือ
่ งแบบปกติกากีคอพับแขนยาว
การยืนเฝู าฯรับเสด็จ เจูาหนูาทีส
่ ำานัก
พระราชวังจะรับรองขูาราชการผู้ใหญ่ผู้รอเฝู าฯ ณ ทีซ
่ งึ่
จัดไวูนอกพระอุโบสถ
 123
การเสด็จฯ ถวายผ้าพระกฐินในต่างจังหวัดนั้ นผู้ว่า
ราชการจังหวัดจะต้องจัดข้าราชการเข้าแถวรับเสด็จ ณ ที่ซึ่งรถ
ยนตร์พระที่นั่งเทียบ เมื่อเสด็จฯ ลงจากรถยนตร์พระที่นั่ง ผู้ว่า
ราชการจังหวัดต้องเข้าไปเฝ้ าฯ ถวายความเคารพ แล้วกราบ
บังคมทูลรายงานตนเอง และเบิกข้าราชการผู้ใหญ่ท่ีมาเฝ้ าฯ เช่น

ขอเดชะฝ่ าละอองธุลีพระบาทปกเกล้าปกกระหม่อม
ข้าพระพุทธเจ้า………………..ผ้้ว่าราชการ
จังหวัด………….ขอพระราชทานพระบรมราชวโรกาส
เบิกผ้้เฝ้าท้ลละอองธุลีพระบาท(ในกรณีทีภ
่ ริยาเฝ้าฯอย่้
ด้วย)นาง……….ภริยาข้าพระพุทธเจ้า(จะท้ลเกลูาถวาย
ดอกไมูก็ไดู) แลูวต่อไปควรจะกราบบังคมท้ลเบิกเฉพาะ
ขูาราชการ
ผู้ใหญ่ระดับส้งเช่น ผู้พิพากษาหัวหนูาศาล รองผู้ว่า
ราชการจังหวัด นายอำาเภอของทูองถิน
่ ทีเ่ สด็จฯเท่านัน
้
2.5 การเฝู าฯ รับเสด็จ ในงานรัฐพิธี นอกพระ
ราชฐาน เช่น งานพระราชพิธีจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ
ขูาราชการหรือผู้ทีม
่ ีตำาแหน่งเฝู าฯ เจูาหนูาทีส
่ ำานัก
พระราชวังจะเป็ นผู้รับรอง และกำาหนดทีน
่ งั่ เฝู าฯ ไวูใหู
ในพลับพลาพิธีซงึ่ จัดเป็ นมณฑลพิธีทีป
่ ระทับ ส่วนนอก
 124
พลับพลาพิธีหรือปะรำา ถูามีผู้เฝู าฯ รับเสด็จ เป็ น
หนูาทีข
่ องเจูาของงานโดยความร่วมมือของสำานัก
พระราชวัง
2.6 การเฝู าฯ รับเสด็จในงานต่างๆ เช่น เสด็จฯ
เปิ ดงานแสดง เปิ ดตึกโรงพยาบาล
โรงเรียน หรือวางศิลาฤกษ์อาคาร เสด็จฯทรงยกช่อฟูา
หรือตัดล้กนิมิต
ผู้มาเฝู าฯทีไ่ ดูรับเชิญ เจูาหนูาทีส
่ ำานัก
พระราชวังจะรับรองเฉพาะผูท
้ ีแ
่ ต่งเครือ
่ งแบบเฝู าฯ ไปนัง่
รอรับเสด็จในพลับพลา หรือปะรำาพิธีมณฑล ซึง่ จัดเป็ นที ่
เฝู าฯ ตามลำาดับชัน
้ ยศ และตำาแหน่ง
ส่วนผู้ทีไ่ ดูรับเชิญนอกนัน
้ เป็ นหนูาทีข
่ องเจูาของ
งาน
ก่อนเสด็จ 5 หรือ 10 นาที เจูาหนูาทีห
่ สำานัก
พระราชวังจะไดูเชิญขูาราชการชัน
้ ผู้ใหญ่และเจูาของ
งานไปเขูาแถวรอรับเสด็จ ณ ทีร่ ถยนต์พระทีน
่ งั่ เทียบ
เมือ
่ เสด็จฯถึง เสด็จฯลงจากรถยนต์พระทีน
่ ัง่ ผู้เป็ น
ประธานของงานหรือผู้รับผิดชอบในทูองถิน
่ เช่น
รัฐมนตรี ผู้ว่าราชการจังหวัด เขูาเฝู าฯ รับเสด็จ แลูวก
 125
ราบบังคมท้ลเบิกผู้อาวุโส ณ ทีน
่ น
ั ้ ตามสมควรแก่
บุคคลทีจ
่ ะเบิกเฝู าฯ ในแถวรับเสด็จนัน
้ ๆ
ส่วนการแต่งกายผู้มีหนูาทีใ่ นราชการแต่งเครือ
่ ง
แบบปกติขาว หรือเครือ
่ งแบบปกติกากีตามหมายทีส
่ ำานัก
พระราชวังกำาหนด
3. การเสด็จฯในงานพระราชพิธี งานรัฐพิธีที ่
ออกหมายกำาหนดการ แต่งเครือ
่ งแบบเต็มยศ จะตูองมี
กองทหารเกียรติยศ พรูอมดูวยแตรวงธงประจำากองตัง้
รับเสด็จดูวยหรือไม่นัน
้ สำานักพระราชวังจะไดูออก
หมายแจูง กระทรวงกลาโหมพิจารณาจัดตามระเบียบ
ของทหาร
4. การเสด็จฯ ในงานพระราชพิธี งานรัฐพิธห
ี รือ
งานทีมี
่ การกราบบังคมท้ลเชิญเสด็จฯ สำานักพระราชวัง
จะไดูออกหมายรับสัง่ เป็ นงานเฝู าฯรับเสด็จแต่งเครือ
่ ง
แบบปกติ แต่ถูางานนัน
้ เป็ นงานทีเ่ สด็จฯไปในเขตทีต
่ ัง้
กรม กองทหาร หรือค่ายทหาร ฐานทัพของทหาร หรือ
ในกรณีทีจ
่ งั หวัดนัน
้ ๆ เป็ นทีต
่ งั ้ กรมกองทหาร ค่ายทหาร
หรือฐานทัพ เป็ นหนูาทีข
่ องฝ่ ายทหารและผู้ว่าราชการ
จังหวัดพิจารณาจัดทหารกองเกียรติยศรับเสด็จ ตาม
ระเบียบของกระทรวงกลาโหม
 126

ตัวอย่างกำาหนดการรับเสด็จทีเ่ ป็ นงานกราบ
บังคมท้ลเชิญเสด็จฯในต่างจังหวัดและใน
กรุงเทพมหานคร
4.1 มีกองทหารเกียรติยศรับเสด็จ
4.1.1 มีกองทหารเกียรติยศรับเสด็จและ
ทรงตรวจแถวทหารกองเกียรติยศ
4.1.2 มีกองทหารเกียรติยศรับเสด็จแต่
ไม่ทรงตรวจแถวทหารกองเกียรติยศ
4.2 ไม่มีกองทหารกองเกียรติยศ
การปฏิบัติตนในระหว่างเข้าเฝ้า ฯ ในพระ
ราชพิธี
การเขูาเฝู า ฯ ในพระราชพิธีจะมีทัง้ การเขูาเฝู า
ฯ ในเขตพระราชฐาน ไดูแก่ ในพระบรมมหาราชวัง
เช่น พระทีน
่ ัง่ อมรินทรวินิจฉัย พระทีน
่ ัง่ ดุสิตมหา
ปราสาท พระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดาราม พระทีน
่ งั่
จักรีมหาปราสาท เป็ นตูน และการเขูาเฝู า ฯ นอกเขต
พระราชฐาน เช่น พระราชพิธีทรงบำาเพ็ญพระราชกุศล
ถวายพระกฐิน ณ พระอารามหลวง ต่าง ๆ เป็ นตูน
กรณีเป็ นงานนัง
่ เฝ้า ฯ
 127
เมือ
่ พระบาทสมเด็จพระเจูาอย่้หัว เสด็จ
พระราชดำาเนินถึง ผู้เขูาเฝู า ฯ ไม่ว่าจะเป็ นหัวหนูาคณะ
หรือผู้ร่วมในคณะ ตูองลุกขึน
้ ยืนตรงเพือ
่ ถวายความ
เคารพพระบาทสมเด็จพระเจูาอย่้หัว ทัง้ นี ้ จะตูองไม่
ยกมือไหวูทำาความเคารพ หรือทักทายผู้ตามเสด็จคนอืน
่
การยืนถวายความเคารพ จะตูองยืนตรงขาชิด แยก
ปลายเทูาห่างกันเล็กนูอย มือทัง้ สองขูางแนบขูางลำาตัว
แลูวถวายความเคารพ การถวายความเคารพนัน
้ ผู้เขูา
เฝู า ฯ ทัง้ บุรุษและสตรีทีแ
่ ต่งเครือ
่ งแบบจะตูองถวาย
ความเคารพโดยการคำานับ ส่วนสตรีทีแ
่ ต่งชุดไทย ถวาย
ความเคารพโดยวิธีถอนสายบัว เมือ
่ ถวายความเคารพ
แลูว ตูองยืนตรงรอจนกว่า พระบาทสมเด็จ
พระเจูาอย่้หัว จะเสด็จมาประทับพระราชอาสน์กอ
่ น จึง
ถวายความเคารพอีกครัง้ แลูวนัง่ ลงประจำาทีน
่ งั่ ในกรณีที ่
สมเด็จพระบรมวงศ์ตามเสด็จดูวย จะตูองรอใหูทุก
พระองค์ประทับเสียก่อน จึงถวายความเคารพแลูวนัง่ ลง
ไดู ในระหว่างพระราชพิธี หากทรงลุกขึน
้ เพือ
่ เสด็จไป
ทรงประกอบพิธี ผู้เฝู า ฯ ลุกขึน
้ ยืนถวายความเคารพ
ดูวยทุกครัง้ ระหว่างทรงประกอบพิธี ใหูทุกท่านอย่้ในท่า
ยืนตรง เมือ
่ ทรงประกอบพระราชกิจเสร็จ และเสด็จไป
 128
ประทับพระราชอาสน์แลูวใหูผู้เฝู า ฯ สังเกตว่า
พระบรมวงศ์ทีต
่ ามเสด็จ ประทับพระเกูาอีเ้ รียบรูอยแลูว
ทุกพระองค์จึงถวายความเคารพและนัง่ ลงไดู เมือ
่ เสด็จ
พระราชดำาเนินกลับ ใหูผู้เฝู า ฯ ยืนขึน
้ ถวายความเคารพ
และรอจนกว่าดุริยางค์บรรเลงเพลงจบ เป็ นเสร็จพิธี ใน
กรณีนี ้ ถูาสมเด็จพระบรมวงศ์ผู้ใหญ่ยังประทับอย่้ผู้เขูา
เฝู า ฯ รออย่้ก่อน
เมือ
่ เสด็จพระราชดำาเนินกลับผู้เขูาเฝู า ฯ จะตูองยืนขึน
้
ถวายความเคารพ แลูวจึงกลับออกจากบริเวณดูวย
อาการเรียบรูอยไม่สง่ เสียงดังในกรณีทีพ
่ ระบาทสมเด็จ
พระเจูาอย่้หัว จะตูองเสด็จกราบถวายบังคมพระบรมอัฐิ
ทีพ
่ ระแท่นนพปฎลมหาเศวตฉัตร ก่อนเสด็จ
พระราชดำาเนินกลับ หากทรงลุกขึน
้ ใหูผู้เฝู า ฯ ลุกขึน
้
ยืนแลูว ถวายความเคารพ และยืนรอจนกว่าจะทรง
กราบถวายบังคมพระบรมอัฐิเสร็จ และทรงหันมาทางผู้
เขูาเฝู า ฯ ขณะนัน
้ ผู้เขูาเฝู า ฯ ควรรีบถวายความเคารพ
ก่อน ทัง้ นีเ้ พราะพระบาทสมเด็จพระเจูาหัว จะทรงรับ
การถวายความเคารพ (หากถวายความเคารพชูาจะแลด้
ไม่เหมาะสม) เมือ
่ เสด็จออกจากมณฑลพิธีแลูวผู้เขูาเฝู า
ฯ ยังคงยืนในท่าตรง รอจนกว่าดุริยางค์บรรเลงเพลง
 129
สรรเสริญพระบารมีจบแลูว ใหูถวายความเคารพอีก
ครัง้ จึงออกจากมณฑลพิธี ทัง้ นี ้ มีขูอพึง่ ปฏิบัติทีส
่ ำาคัญ
อีกประการหนึง่ คือ ในขณะทีพ
่ ระบาทสมเด็จพระเจูาอย่้
ทรงคม (ไหวู) หรือทรงกราบถวายบังคมพระบรมอัฐิ ที ่
หนูาพระแท่นนพปฎลมหาเศวตฉัตร ทัง้ เมือ
่ เสด็จ
พระราชดำาเนิน ในระหว่างประกอบพิธี และก่อนเสด็จ
พระราชดำาเนินกลับ) ผูเ้ ขูาเฝู า ฯ ไม่ตูองประนมมือไหวู
หรือถวายความเคารพ เช่นเดียวกับในขณะทีท
่ รงกราบ
พระสงฆ์ และเมือ
่ พระสงฆ์กลับออกจากพระทีน
่ ัง่ ผู้เขูา
เฝู า ฯ ไม่ตูองประนมมือไหวูหรือถวายความเคารพเช่น
กัน
อนึง่ เมือ
่ เสร็จงานแลูวก่อนจะกลับผู้เขูาเฝู า ฯ
ควรถวายความเคารพ โดยการไหวู หรือกราบพระอัฐิ
พระพุทธร้ปสำาคัญในมณฑลพิธี จึงจะงดงามตามแบบ
ธรรมเนียมประเพณีไทย
กรณีเป็ นงานยืนเฝ้า ฯ
การเขูาเฝู า ฯ ในงานพระราชพิธีทีเ่ ป็ นงานยืน
เฝู า ฯ เช่น พระราชพิธีเฉลิมพระชนมพรรษา วันที ่ ๕
ธันวาคม ในการเสด็จออกมหาสมาคม ณ พระทีน
่ ัง่ อม
รินทรวินิจฉัย สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช ฯ สยามมกุฎ
 130
ราชกุมาร นายกรัฐมนตรี และประธานรัฐสภา จะ
กราบบังคมท้ลถวายพรชัยมงคลตามลำาดับการปฏิบัติตน
ในกรณีดงั กล่าว มีแบบแผนการปฏิบัติตนในทำานอง
เดียวกันกับงานนัง่ เฝู า ฯ จะตูองยืน ไม่มีเกูาอีส
้ ำาหรับนัง่
เฝู า ฯ จะตูองยืนดูวยความสำารวมระวัง หากเมือ
่ ยจะ
ขยับตัวไดูเล็กนูอย ส่วนการถวายความเคารพใหูปฏิบัติ
เช่นเดียวกับนัง่ เฝู า ฯ ทุกประการ (การถวายพระพร
ชัยมงคลของนายกรัฐมนตรีตามทีก
่ ำาหนดในหมาย
กำาหนดการ)
กรณีมีพิธีสงฆ์
โดยทัว
่ ไปแลูวงานหรือพิธีทีม
่ ีการบำาเพ็ญกุศล
จะมีขูอพึงปฏิบัติสำาหรับผู้ร่วมงานโดยทัว
่ ไป ดังนี ้
ในการรับศีล ผูอ
้ ย่้ในพิธีเริม
่ ประนมมือตัง้ แต่
พิธีกรเริม
่ อาราธนาศีล มะยังภันเต... จนถึงพระสงฆ์ใหู
ศีลจบ และบอกอานิสงส์ของศีล จึงลดมือลง โดยพระ
สงฆ์จะบอกอานิสงส์ของศีลจบลงดูวยคำาว่า "...ตัสมา สี
ลัง วิโสธะเย " ในกรณีฟังการเจริญพระพุทธมนต์ หรือ
การฟั งพระสงฆ์แสดงธรรม เริม
่ การประนมมือเมือ
่ พิธีกร
เริม
่ อาราธนาพระปริตร หรือการแสดงทำาของพระสงฆ์
หรืออาราธนาธรรม "วิปัตติปะฏิ พาหายะ..." หรือ "พรัห
 131
มา จะโลกา..." จนกว่าจะจบการเจริญพระพุทธมนต์
หรือการแสดงธรรมของพระสงฆ์ จึงลดมือลงแต่มีขูอ
ยกเวูนทีค
่ วรปฏิบัติไดูคือ ผูฟ
้ ั งการเจริญพระพุทธมนต์
หรือฟั งการแสดงธรรม จะลดมือลงและนัง่ ฟั งโดยอาการ
สงบสำารวมก็ไดู วิธีปฏิบัติกค
็ ือ เมือ
่ พระสงฆ์แสดงธรรม
ไดูกล่าวบท นะโม ฯ ๓ ครัง้ ยกคำาบาลีพุทธศาสน
สุภาษิต ขึน
้ เป็ นอุเทศ หรือนิเขปบท และเริม
่ แสดงธรรม
เป็ นภาษาไทย เช่น กล่าวว่า " ณ โอกาสบัดนี ้
อาตมภาพจะแสดงพระธรรมเทศนา..." ใหูผู้ฟังพระธรรม
เทศนาลดมือลงโดยอาการสงบสำารวม เมือ
่ แสดงธรรม
้ จบ 1 ครัง้ เป็ นการแสดงสาธุการ
จบจึงยกมือขึน และ
ในกรณีฟังการเจริญพระพุทธมนต์ เมือ
่ พระสงฆ์สวดบท
นะโม ฯ 3 จบ และสวดบทสรณคมน์ ถึงตะติยัมปิ สังฆัง
สะระณัง คัจฉามิ ผูฟ
้ ั งลดมือลงแลูวนัง่ ฟั ง โดยอาการ
สงบสำารวมก็ไดู ใหูประนมมือขึน
้ จบ ๑ ครัง้ เมือ
่ พระ
สงฆ์เจริญพระพุทธมนต์จบ ส่วนในพิธีทีม
่ ีการบำาเพ็ญ
พระราชกุศล โดยทีพ
่ ระบาทสมเด็จพระเจูาอย่้หัว เสด็จ
พระราชดำาเนินทรงประกอบพิธี หรือโปรดเกลูา ฯ ใหูมีผู้
แทนพระองค์ ซึง่ มีพระสงฆ์เจริญพระพุทธมนต์ ผู้ทีเ่ ขูา
 132
เฝู า ในมณฑลพิธีมีวิธีปฏิบัติตามแบบแผน เมือ
่ ถึงขัน
้
ตอนทีส
่ ำาคัญ ๆ ดังนี ้
พระสงฆ์ถวายศีล
เมือ ่ รมการศาสนา (สังฆการี) กล่าว
่ เจูาหนูาทีก
คำาอาราธนาศีล ผูท
้ ีเ่ ขูาเฝู า ฯ ไม่ตูองประนมมือ เมือ
่
กล่าวคำาอาราธนาศีลจบ พระสงฆ์จะถวายศีล พระบาท
สมเด็จพระเจูาอย่้หัว หรือผู้แทนพระองค์และพระบรม
วงศ์ จะทรงประนมพระหัตถ์รับศีล ผูเ้ ขูาเฝู า ฯ จะตูอง
ประนมมือดูวยจนเสร็จการถวายศีล (การประนมมือใหู
ประนมมือทัง้ สองอย่้ระหว่างหนูาอก โดยไม่ยกใหูขึน
้ ส้ง
จนถึงใบหนูา และไม่ตำ่าลงไปทีท
่ ูอง)
พระสงฆ์เจริญพระพุทธมนต์
่ รมการศาสนา (สังฆการี)
ขณะทีเ่ จูาหนูาทีก
กล่าวคำาอาราธนาพระปริตร ผู้เขูาเฝู า ฯ ตูองปฏิบัติตาม
เหมือนการอาราธนาศีล คือ ไม่ประนมมือ เมือ
่
อาราธนาจบพระสงฆ์จะเจริญพระพุทธมนต์ พระบาท
สมเด็จพระเจูาอย่้หัว ผู้แทนพระองค์และพระบรมวงศ์
จะทรงประนมพระหัตถ์ เมือ
่ ถึงบทสรรเสริญพระพุทธคุณ
พระสังฆคุณ ผู้เขูาเฝู า ฯ ทุกท่านจึงประนมมือ เมือ
่ ทรง
ลดพระหัตถ์ลงใหูผู้เขูาเฝู า ฯ ลดมือลงและนัง่ สำารวม
 133
(นัง่ โดยมือทัง้ สองขูางประสานกันไวูทีห
่ นูาตัก) หลัง
จากทีพ
่ ระสงฆ์เจริญพระพุทธมนต์เสร็จ
อนึง่ การปฏิบัติขูางตูนหากผูท
้ ีเ่ ขูาเฝู า ฯ มี
แนวทางปฏิบัติตามลัทธิศาสนาของตนเอง ก็ไม่ตูอง
ประนมมือ แต่ควรนัง่ ในอาการสำารวมเช่นกัน ส่วนผู้ที ่
เขูาเฝู า ฯ ซึง่ เป็ นพุทธศาสนิกชนประนมมือในช่วงระยะ
ดังกล่าวหรือไม่ ย่อมจะตูองปฏิบัติใหูเป็ นไปตามที ่
พระบาทสมเด็จพระเจูาอย่้หัว จะทรงปฏิบัติในแต่ละช่วง
เวลาขูางตูนนัน
้ ๆ เป็ นลำาดับดูวย
พระสงฆ์แสดงพระธรรมเทศนา
หากในหมายกำาหนดการไดูกำาหนดใหูมีการ
แสดงพระธรรมเทศนา หลังจากทีท
่ รงจุดธ้ปเทียนเครือ
่ ง
ทรงธรรม และทรงรับศีลแลูว เจูาหนูาทีก
่ รมการศาสนา
จะอาราธนาธรรม ผูเ้ ขูาเฝู า ฯ ไม่ตูองประนมมือเมือ
่ พระ
สงฆ์เริม
่ แสดงพระธรรมเทศนา ใหูสงั เกตว่าพระบาท
สมเด็จพระเจูาอย่้หัว หรือผู้แทนพระองค์ ทรงประนม
พระหัตถ์หรือไม่ หากทรงประนมพระหัตถ์และทรงลด
พระหัตถ์ลง ใหูประนมมือและลดมือลงในท่าสำารวม
หากทรงประนมพระหัตถ์อย่้ ใหูประนมมือไวูเช่นนัน
้ เมือ
่
 134
ทรงลดพระหัตถ์ลงเมือ
่ ใด จึงลดมือลงจนกว่าพระ
สงฆ์จะแสดงพระธรรมเทศนาจบ
พระสงฆ์รับพระราชทานฉัน
ในกรณีทีม
่ ีพระราชภัตตาหารแด่พระองค์
พระบาทสมเด็จพระเจูาอย่้ ผูแ
้ ทนพระองค์ และพระบรม
วงศ์ทีเ่ ป็ นฝ่ ายหนูา จะทรงปฏิบัติพระสงฆ์ ส่วนกรณีทีจ
่ ะ
เชิญบุคคลสำาคัญ หรือขูาราชการชัน
้ ผู้ใหญ่ ไปร่วม
ประเคนภัตตาหารและปฏิบัติพระสงฆ์ เจูาหนูาทีส
่ ำานัก
พระราชวัง จะเป็ นผู้เชิญเฉพาะบุคคลนัน
้ ๆ ส่วนผู้เขูา
เฝู า ฯ อืน
่ ใหูลุกขึน
้ ยืนแลูวถวายความเคารพ แลูวรอ
จนเสด็จกลับมาประทับพระอาสน์ จึงถวายความเคารพ
อีกครัง้ แลูวนัง่ ลง โดยผูท
้ ีไ่ ดูรับเชิญใหูปฏิบัติพระสงฆ ์จะ
เดินไปยังพระสงฆ์รป
้ ที ่ เจูาหนูาทีจ
่ ะนำาไปเมือ
่ ถึงหนูาพระ
สงฆ์แลูวใหูหยุดยืนตรง หันหนูาไปทางพระบาทสมเด็จ
พระเจูาอย่้หัวหรือผู้แทนพระองค์ เมือ
่ ประทับพระอาสน์
แลูวจึงถวายความเคารพ แลูวประเคนภัตตาหาร เสร็จ
แลูวถวายความเคารพแลูวนัง่ หากพระสงฆ์สนทนาดูวย
จึงสนทนาโตูตอบ เมือ
่ พระสงฆ์รับพระราชทานฉันเสร็จ
แลูวพระบาทสมเด็จพระเจูาอย่้หัวและพระบรมวงศ์ จะ
ทรงลุกขึน
้ เพือ
่ เสด็จกลับไปประทับพระราชอาสน์ และ
 135
พระเกูาอีต
้ ามเดิม ผู้เขูาเฝู า ฯ จะตูองยืนขึน
้ ถวาย
ความเคารพ และรอจนกว่าทุกพระองค์จะประทับพระ
ราชอาสน์ และพระเกูาอีเ้ รียบรูอยแลูว จึงถวายความ
เคารพอีกครัง้ และนัง่ ลงไดูส่วนปฏิบัติพระสงฆ์เมือ
่ ทรง
ลุกขึน
้ ใหูลุกขึน
้ ยืนตรงถวายความเคารพ เมือ
่ เสด็จผ่าน
ใหูถวายความเคารพอีกครัง้ และรอจนกระทัง่ ประทับพระ
อาสน์และพระเกูาอี ้ จากนัน
้ ถวายความเคารพแลูวกลับ
ไปนัง่ ประจำาทีน
่ ัง่ เฝู า ฯ ก่อนนัง่ ใหูถวายความเคารพอีก
ครัง้ จึงนัง่ ลงไดู

พระสงฆ์สดัปกรณ์
พิธีสงฆ์ดังกล่าว จะจัดใหูมีในพระราชพิธี
พระบรมศพ หรือทรงบำาเพ็ญพระราชกุศลทักษิณานุป
ทานถวายพระบรมอัฐิ โดยปกติหมายกำาหนดการจะ
กำาหนดไวูว่า ทรงทอดผูาไตรหรือทรงทอดผูาค่้ พระสงฆ์
สดับปกรณ์ (บังสุกุล) หมายถึง พระบาทสมเด็จ
พระเจูาอย่้หัว จะเสด็จไปทรงทอดผูาถวายแด่พระสงฆ์
จากนัน
้ พระสงฆ์จะสดับปกรณ์ผูา ทีท
่ รงทอดถวายดัง
กล่าวในกรณี นีผ
้ ู้เขูาเฝู า ฯ ไม่ตูองมีส่วนร่วมในการ
ปฏิบัติแต่อย่างใด เพียงแต่เมือ
่ ทรงลุกขึน
้ ใหูผู้เขูาเฝู า ฯ
 136
ลุกขึน
้ ถวายความเคารพ และเมือ
่ เสด็จผ่านใหูถวาย
ความเคารพทุกครัง้ ระหว่างทีท
่ รงทอดผูา ผู้เขูาเฝู า ฯ
จะตูองยืนดูวยความสำารวม และหันหนูาไปยังทีท
่ รงยืน
และรอจนกว่าจะทรงทอดผูาเสร็จ และเสด็จกลับไป
ประทับพระราชอาสน์จึงถวายความเคารพและนัง่ ลงไดู
หากมีพระสงฆ์หลายชุดผลัดเปลีย
่ นกันขึน
้ สดับปกรณ์ก็
ทรงทอดผูาจนครบ ซึง่ ผู้เขูาเฝู า ฯ จะตูองถวายความ
เคารพทุกครัง้ ทีท
่ รงลุกขึน
้ ประทับ และเสด็จผ่าน กรณี
ทรงประเคนจตุปัจจัยไทยธรรม บ้ชากัณฑ์ทรงประเคน
สัญญาบัตร พัดยศ และผูาไตร ผูเ้ ขูาเฝู า ฯ จะปฏิบัติตน
เช่นเดียวกันคือ ขณะทรงประเคนทุกท่านตูองยืนตรงรอ
จนกว่าเสร็จ ในกรณีทีม
่ ีการบำาเพ็ญพระราชกุศลทอดผูา
สดับปกรณ์หลาย ๆ เทีย
่ ว พระบาทสมเด็จ
พระเจูาอย่้หัว จะทรงพระกรุณาโปรดเกลูา ฯ ใหูสมเด็จ
พระบรมโอรสาธิราช ฯ สยามมกุฎราชกุมาร เสด็จทรง
ทอดผูาไตร ผูเ้ ขูาเฝู า ฯ ไม่ตูองลุกขึน
้ ยืนแต่นงั่ ในท่า
สำารวม
พระสงฆ์ถวายอนุโมทนา ถวายอดิเรก และ
ถวายพระพรลา
 137
หลังจากทรงประเคนจตุปัจจัยไทยธรรม
ทรงประเคนเครือ
่ งไทยธรรมบ้ชากัณฑ์เทศน์ หรือทรง
ทอดผูา และพระสงฆ์สดับปกรณ์แลูว (แลูวแต่กรณี)
พระสงฆ์จะถวายอนุโมทนา หรือทีเ่ รียกว่า พิธีกรวดนำา
้
(เริม
่ ตัง้ แต่ ยะถา วาริวะหาป้รา...) พระบาทสมเด็จ
พระเจูาอย่้หัว หรือผู้แทนพระองค์ทรงหลัง่ ทักษิโณทก
(กรวดนำา
้ ) ผูเ้ ขูาเฝู า ฯ ประนมมือไหวูเมือ
่ ทรงหลัง่
ทักษิโณทกเสร็จ หากทรงประนมพระหัตถ์ผู้เขูาเฝู า ฯ
จะตูองคงประนมถือมือไวู เมือ
่ ทรงลดพระหัตถ์ลงใหูผู้
เขูาเฝู า ฯ ลดมือลง แต่หากว่าหลังจากทรงหลัง่
ทักษิโณทก แลูวไม่ทรงประนมพระหัตถ์ใหูผู้เขูาเฝู า ฯ
ลดมือลงไดู เมือ
่ พระสงฆ์ถวายอนุโมทนาจบ ประธาน
สงฆ์จะถวายอดิเรก และถวายพระพรลา (เริม
่ ตัง้ แต่ อะ
ติเรวัสสะตัง ชีวะตุ...) พระบาทสมเด็จพระเจูาอย่้หัว จะ
ทรงประนมพระหัตถ์ ในขณะประธานสงฆ์ถวายอดิเรกผู้
เขูาเฝู า ฯ ไม่ตูองประนมมือ ทัง้ นัน
้ เนือ
่ งจากเป็ นการ
ถวายพระพรแด่พระบาทสมเด็จพระเจูาอย่้หัว เป็ นการ
เฉพาะ ซึง่ รวมถึงขณะทีม
่ ีการถวายพระพรลาดูวย แต่
อย่างไรก็ตามในบางพระราชพิธีอาจไม่มีการถวาย
พระพรลา เช่น พระราชพิธีทรงบำาเพ็ญพระราชกุศล
 138
ถวายผูาพระกฐิน ตามพระอารามหลวงต่าง ๆ หรือ
ทีเ่ ป็ นโบสถ์หรือวิหารในพระอารามหลวง หรือวัด
เป็ นตูน ซึง่ พิธีสงฆ์จะสิน
้ สุดลงเมือ
่ ถวายอดิเรก แลูว
เสด็จพระราชดำาเนินกลับ ทัง้ นัน
้ มีขอ
ู สังเกตว่า พิธีสงฆ์
ทีก
่ ำาหนดไวูเป็ นส่วนหนึง่ ของพระราชพิธีต่าง ๆ นัน
้ ใน
แต่ละพระราชพิธีอาจแตกต่างกันไป เช่น บางพระราช
พิธีอาจมีการเจริญพระพุทธมนต์ แต่ไม่มีการแสดงพระ
ธรรมเทศนา รับพระราชทานฉัน หรือสดับปกรณ์ แต่
บางพระราชพิธีอาจมีพิธีสงฆ์บางอย่างหรือทัง้ หมดที ่
กล่าวมา ทัง้ นี ้ จะตูองด้หมายกำาหนด การเป็ นหลัก
กรณีการอ่านประกาศกระแสพระบรม
ราชโองการ
ในพระราชพิธีทีห
่ มายกำาหนดใหูอาลักษณ์อ่าน
ประกาศกระแสพระบรมราชโองการ เช่น พระบรม
ราชโองการสถาปนาพระอิสริยยศฐานันดรศักดิแ
์ ห่งพระ
ราชวงศ์ พระบรมราชโองการเฉลิมพระปรมาภิโธย หรือ
พระบรมราชโองการสถาปนาสมศักดิ ์ เป็ นตูน เมือ
่
่ อ่านว่า "ประกาศพระบรมราชโองการ..." ผู้
อาลักษณ์เริม
เขูาเฝู า ฯ ทีน
่ ัง่ อย่้จะตูองลุกขึน
้ ในท่ายืนตรงถวายความ
เคารพ พระบาทสมเด็จพระเจูาอย่้หัว (โดยปกติพระบาท
 139
สมเด็จพระเจูาอย่้หัว จะไม่ทรงยืน) และผูท
้ ีย
่ ืนอย่้
ตูองอย่้ในลักษณะสำารวม เพือ
่ เป็ นการนูอมรับกระแส
พระบรมราชโองการ จนกว่าอาลักษณ์จะอ่านจบ และ
พระบรมวงศ์ทก
ุ พระองค์ประทับเรียบรูอยแลูว ผูเ้ ขูาเฝู า ฯ
ทุกท่านถวายความเคารพแลูงจึงนัง่
กรณีมีการเวียนเทียนสมโภชนพปฎลมหา
เศวตฉัตรสิริราชกกุธภัณฑ์
การเวียนเทียนสมโภชดังกล่าว จะมีเฉพาะใน
พระราชพิธีฉัตรมงคลในวันที ่ 5 พฤษภาคม ภาคเชูา
และในโอกาสสำาคัญพิเศษ เช่น การสมโภชสิริราชสมบัติ
ในพระราชพิธีกาญจนาภิเษก วันที ่ 10 มิถุนายน 2539
ณ พระทีน
่ งั่ จักรีมหาปราสาท หลังจากเสร็จพิธีสงฆ์
พระบาทสมเด็จพระเจูาอย่้หัว ทรงจุดธ้ปเทียนเครือ
่ งทอง
นูอยบ้ชาเทพยดารักษานพปฎลมหาเศวตฉัตรราช
กกุธภัณฑ์ ต่อจากนัน
้ พราหมณ์จะเบิกแว่นเวียนเทียน
สมโภชนพปฎลมหาเศวตฉัตรสิริราชกกุธภัณฑ์ ในการ
นีผ
้ ู้เขูาเฝู า ฯ ทีร
่ ่วมในการเวียนเทียนจะตูองเป็ นผู้ทท
ี ่ าง
เจูาหนูาที ่ สำานักพระราชวังเชิญใหูเขูาร่วมในพิธีเท่านัน
้
โดยเจูาหนูาทีจ
่ ะเชิญไปยืนลูอมวง รอบนพปฎลมหา
เศวตฉัตรสิริราชกกุธภัณฑ์ และพระบาทสมเด็จ
 140
พระเจูาอย่้หัว และสมเด็จพระนางเจูา ฯ พระบรม
ราชินน
ี าถ ซึง่ ขณะนัน
้ ทัง้ สองพระองค์ประทับพระราช
อาสน์อย่้ ส่วนผู้ทีไ่ ม่ไดูร่วมเวียนเทียนสมโภช ฯ จะตูอง
ยืนตรงอย่้ประจำาที ่

กรณีเสด็จพระราชด้าเนินประทักษิณพระ
อุโบสถ
การเสด็จพระราชดำาเนินประทักษิณพระอุโบสถ
(การเวียนเทียน) จะมีหมายกำาหนดการเฉพาะ ในพระ
ราชพิธีทรงบำาเพ็ญพระราชกุศลวิสาขบ้ชาเท่านัน
้ โดยผู้
เขูาเฝู า ฯ จะตูองยืนรออย่้ทีช
่ านหนูาพระอุโบสถ ตามที ่
เจูาหนูาทีส
่ ำานักพระราชวังจะจัดลำาดับใหูเฝู า ฯ เมือ
่
พระบาทสมเด็จพระเจูาอย่้หัว และสมเด็จพระนางเจูา ฯ
พระบรมราชินน
ี าถ เสด็จพระราชดำาเนินถึงพระอุโบสถ
ถวายสักการะพระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากรแลูว เสด็จ
ออกชานหนูาพระอุโบสถหนูาฉากบังลม ทรงรับเทียน
ชนวนจากเจูาหนูาทีส
่ ำานักพระราชวังแลูว พระบาท
สมเด็จพระเจูาอย่้หัว และสมเด็จพระนางเจูา ฯ
 141
พระบรมราชินน
ี าถ ทรงถือเทียนชนวนใหูพระบรม
วงศ์ และขูาราชการชัน
้ ผู้ใหญ่ตามลำาดับเขูาไปเฝู า ฯ
ถวายความเคารพ แลูวคุกเข่าซูายตัง้ เข่าขวา ถือเทียนที ่
ไดูรับไปขอพระราชทานต่อไฟทีท
่ รงถือ แลูวถวายความ
เคารพกลับไปยืนทีเ่ ดิมจนหมด ผู้เขูาเฝู า ฯ เสด็จ
พระราชดำาเนินไปทรงกราบทีแ
่ ท่น ทรงกราบหนูาพระ
อุโบสถ พรูอมกันนัน
้ ผู้เขูาเฝู า ฯ นัง่ คุกเข่าประนมมือถือ
เทียนทีจ
่ ุดไฟไวูนัน
้ เมือ
่ พระบาทสมเด็จพระเจูาอย่้หัว
และสมเด็จพระนางเจูา ฯ พระบรมราชินีนาถ ทรงยืนผู้
เขูาเฝู า ฯ ก็ยืนตามแลูว พระบาทสมเด็จพระเจูาอย่้หัว
ทรงสวดนำาบ้ชาพระรัตนตรัย ผู้เขูาเฝู า ฯ จะสวดบท
สวดมนต์ ซึง่ ทางเจูาหนูาทีส
่ ำานักพระราชวังไดูมอบใหู
้ จะเสด็จพระราชดำาเนินประทักษิณพระอุโบสถ 3
จากนัน
รอบ ใหูผู้เขูาเฝู า ฯ ทีเ่ ดินตามเสด็จดูวยมือขวา แลูวใชู
่ เดินครบ 3 รอบแลูว ใหูนำา
มือซูายประคองบังลม เมือ
เทียนปั กไวูทีก
่ ระถางทีส
่ ำานักพระราชวังจัดไวู ใหูยกเวูน
กรณีทีม
่ ีการจัดโคมแกูวใหูเดินประทักษิณ จึงใหูถือโคม
แกูวเดินประทิณ โดยพระบรมวงศานุวงศ์ นายกรัฐตรี
องคมนตรี คณะรัฐมนตรี และบุคคลสำาคัญจะรับโคม
แกูวจากเจูาหนูาที ่ และเดินจนครบ 3 รอบ และส่งโคม
 142
แกูวคืนใหูกับเจูาหนูาที ่ ทัง้ นีใ้ นการเดินเทียน ผู้เขูา
เฝู า ฯ ทีเ่ ดินเทียนตูองเดินตามลำาดับอาวุโส และ
ระมัดระวังอย่าเดินใกลูผู้ทีอ
่ ย่ข
้ ูางหนูาจนเกินไป เพราะ
จะทำาใหูเปลวเทียนไหมูผู้ทีอ
่ ย่้ขูางหนูาตนไดู
นอกจากนี ้ ยังมีขูอสังเกตเกีย
่ วกับการเขูาเฝู า ฯ
ณ พระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดาราม หรือการเขูา
เฝู า ฯ ณ พระอารามหลวงต่าง ๆ เช่น ในการพระราช
พิธีบำาเพ็ญพระราชกุศลถวายผูาพระกฐิน เป็ นตูน ใน
การเขูาเฝู า ฯ ณ สถานทีด
่ ังกล่าว ก่อนเสด็จ
พระราชดำาเนินถึงเจูาหนูาทีจ
่ ะเชิญผู้เขูาเฝู า ฯ นัง่ ประจำา
ทีด
่ ูานใดบูาง ในพระอุโบสถ ทัง้ นี ้ ขึน
้ อย่้กบ
ั จำานวนทีน
่ งั่
ทีจ
่ ัดไวูดูานในพระอุโบสถ

การร่วมพิธีในกรณีทีท
่ รงพระกรุณาโปรดเกล้า ฯ ให้
บุคคลอืน
่ เป็ นผ้้แทนพระองค์
จะตูองปฏิบัติตน ดังนี ้
1. กรณีททรงพระกรุ
ี่ ณาโปรดเกลูา ฯ ใหูบค
ุ คล
อืน
่ ทีเป็
่ นสามัญชน เป็ นผูแ
้ ทนพระองค์
การท้าความเคารพ
 143
ผู้ร่วมพิธีทีไ่ ม่ไดูแต่งเครือ
่ งแบบบุรุษทำาความ
เคารพโดยวิธีคำานับ สุภาพสตรีทำาความเคารพโดยการ
ไหวู ผู้ร่วมพิธีทีแ
่ ต่งเครือ
่ งแบบและไม่ไดูสวมหมวก บุรุษ
ทำาความเคารพโดยวิธีคำานับ สุภาพสตรีทำาความเคารพ
โดยวิธีคำานับเช่นเดียวกับบุรุษ หรือไหวู
ผู้ร่วมพิธีทีแ
่ ต่งเครือ
่ งแบบ สวมหมวก ทัง้ บุรุษและสตรีใหู
ทำาความเคารพโดยกระทำาวันทยหัตถ์
การรับและการกล่าวรายงาน เมือ
่ ผู้แทน
พระองค์เดินทางมาถึงหัวหนูาคณะ และผู้ร่วมคณะยืน
ตรง เมือ
่ ผ่าน ณ ทีร
่ อตูอนรับ หัวหนูาคณะทำาความ
เคารพ จากนัน
้ กล่าวรายงานโดยใชูคำาพ้ดสุภาพ ไม่ตูอง
ใชูราชาศัพท์ หากผู้แทนพระองค์สนทนาหรือซักถาม
เรือ
่ งต่าง ๆ ใหูผู้ทีไ่ ดูรับการซักถามหรือสนทนาดูวย
คูอมกายเล็กนูอยมือประสานกันดูานหนูา อธิบายหรือ
ตอบคำาถามโดยใชูถูอยคำาสุภาพไม่ตูองใชูราชาศัพท์ เมือ
่
กล่าวรายงานจบแลูวทำาความเคารพ และเชิญผู้แทน
พระองค์เขูาประจำาทีเ่ รียบรูอยแลูว ดุริยางค์บรรเลงเพลง
สรรเสริญพระบารมี ทุกคนยืนตรง เมือ
่ จบเพลง
สรรเสริญพระบารมี ทุกคนทำาความเคารพผู้แทน
พระองค์ แลูวดำาเนินพิธีต่อไป
 144
การรับมอบสิง่ ของหรือการมอบสิง่ ของ
หากผู้แทนพระองค์นัง่ อย่้ในระดับเสมอกับผู้เขูารับมอบ
หรือผู้มอบ เมือ
่ ทำาความเคารพแลูว ไม่ตูองคุกเข่าเขูารับ
มอบสิง่ ของ แต่ใหูย่อตัวลงเล็กนูอยแลูวรับ โดยไม่ตูอง
ทำาเอางานหรือมอบสิง่ ของต่อผู้แทนพระองค์
การใช้ค้าพ้ด ใชูคำาพ้ดสุภาพโดยไม่ตูองใชู
ราชาศัพท์
การส่งผ้้แทนพระองค์ เมือ
่ ผู้แทนพระองค์จะ
เดินทางกลับและลุกขึน
้ ยืน ดุริยางค์บรรเลงเพลง
สรรเสริญพระบารมี ทุกคนในพิธียืนตรง เมือ
่ จบเพลง
สรรเสริญพระบารมี ทุกคนทำาความเคารพผู้แทน
พระองค์ เช่นเดียวกับการตูอนรับผู้แทนพระองค์จะ
ทำาความเคารพตอบ จากนัน
้ หัวหนูาคณะและผู้เกีย
่ วขูอง
เดินตามผู้แทนพระองค์เพือ
่ ส่งขึน
้ รถยนต์เดินทางกลับ
ก่อนขึน
้ รถยนต์ทำาความเคารพผู้แทนพระองค์อีกครัง้ หนึง่
จนรถยนต์เคลือ
่ นทีอ
่ อกไป
2. กรณีทีท
่ รงพระกรุณาโปรดเกลูา ฯ ใหู
พระบรมวงศานุวงศ์ทรงเป็ นผู้แทนพระองค์ ใหูปฏิบัติตน
ในการเขูาเฝู า ฯ ตามฐานันดรของผู้ปฏิบัติแทนพระองค์
 145
การจัดงานเนือ
่ งในวันเฉลิมพระชนมพรรษาใน
ท้องถิน
่
1. วันเฉลิมพระชนมพรรษาพระบาทสมเด็จ
พระเจ้าอย่้หว
ั
การพระราชพิธีเฉลิมพระชนมพรรษา ควร
กำาหนดอนุโลมตามหมายกำาหนดการของสำานัก
พระราชวัง ซึง่ กำาหนดไวู 3 แบบ ดังนี ้
แบบที ่ 1 การลงนามถวายพระพร
แบบที ่ 2 การลงนามถวายพระพร และประชุม
สดุดีถวายพระพรชัยมงคล
แบบที ่ 3 การลงนามถวายพระพร และบำาเพ็ญ
กุศลอุทิศถวายพระราชกุศล
แบบที ่ 1 การลงนามถวายพระพร
1.1 จัดแต่งหูองประชุมหรือหูองโถงหรือ
ศาลาประชาคมแลูวแต่ความเหมาะสมของอาคารสถาน
ที ่ ตกแต่งประดับธงชาติติดแผงพระปรมาภิไธยย่อตาม
ประทีปโคมไฟตามระเบียบทีร
่ าชการกำาหนด
1.2 บนเวทีภายในห้องประชุม ห้องโถง หรือ
ศาลาประชาคม ตั้งโต๊ะหม่ป
ู ระดับแจกันดอกไม้ พานพุ่มดอกไม้
ประดิษฐานพระบรมฉายาลักษณ์หน้าพระบรมฉายาลักษณ์ มี
 146
พานวางธูปและจัดส่วนใดส่วนหนึ่ งของห้องหรืออาคารที่
ประชุมเป็ นที่ลงนามถวายพระพร โดยจัดสมุดพร้อมปากกาวาง
บนโต๊ะ มีเก้าอี้นั่งลงนาม และมีเจ้าหน้าที่รบ
ั รองกำากับสมุดลง
นามไว้ด้วย
1.3 การกำาหนดลงนามถวายพระพร สำานัก
พระราชวังกำาหนดไวูในหมายกำาหนดการ เริม
่ ตัง้ แต่เวลา
09.00 น. ถึง 17.00 น. แต่งเครือ
่ งแบบปกติขาว พ่อคูา
ประชาชนแต่งสากลนิยม
1.4 เมือ
่ ลงนามในสมุดทีจ
่ ัดไวูเรียบรูอยแลูว
ถวายความเคารพพระบรมฉายาลักษณ์แลูวกลับ
แบบที ่ 2 การลงนามถวายพระพรและประชุม
สดุดีถวายพระพรชัยมงคล
2.1 จัดแต่งห้องประชุม ห้องโถง หรือศาลาประชาคม
แล้วแต่ความเหมาะสมของอาคารสถานที่ ตกแต่งประดับธงชาติ
ติดแผงพระปรมาภิไธยย่อ ตามประทีปโคมไฟตามระเบียบที่
ราชการกำาหนด
2.2 บนเวทีภายในหูองประชุม หูองโถง หรือ
ศาลาประชาคม ตัง้ โต๊ะหม่้ประดับแจกันปั กดอกไมู พาน
พุ่มดอกไมู ประดิษฐานพระบรมฉายาลักษณ์ มีพานวาง
ธ้ปเทียนแพ บนหลังธ้ปเทียนแพมีกระทงดอกไมูมีกรวย
 147
้ ะเป็ นหม่้ 5 หม่้ 7 หม่้ 9 แลูวแต่
ปิ ดครอบ โต๊ะหม่้นีจ
สะดวก จัดส่วนหนึง่ ส่วนใดของหูองหรืออาคารทีป
่ ระชุม
เป็ นทีล
่ งนามถวายพระพร โดยจัดสมุดพรูอมปากกาวาง
บนโต๊ะ มีเกูาอีน
้ งั่ ลงนามและมีเจูาหนูาทีก
่ ำากับสมุดลง
นามถวายพระพรดูวย
2.3 การลงนามถวายพระพรและมีชุมนุมสดุดี
เฉลิมพระเกียรติถวายพระพรชัยมงคลในแบบ 2 นี ้
อนุโลมตามหมายกำาหนดการของสำานักพระราชวัง
กำาหนดเสด็จออก
มหาสมาคมพระบรมวงซานุวงศ์ ขูาราชการเฝู าฯ กราบ
บังคมท้ลถวายพระพรชัยมงคล เวลา 10.30 น. แต่ง
เครือ
่ งแบบเต็มยศ
2.4 เมือ
่ ขูาราชการ หรือผู้มีสท
ิ ธิแต่งเครือ
่ งแบบ
ตามขูอ 2.3 มาประชุมพรูอมกัน ณ หูองทีจ
่ ัดไวู สำาหรับ
ประชุมสดุดีเฉลิมพระเกียรติถวายพระพรชัยมงคล เขูา
่ ามลำาดับตำาแหน่งหนูาที ่ (จะจัดใหูนัง่ เกูาอีห
ประจำาทีต ้ รือ
ยืนตามลำาดับแลูวแต่ความเหมาะสม ส่วนพ่อคูา คหบดี
และประชาชนทีม
่ ิไดูแต่งเครือ
่ งแบบเต็มยศควรจะอย่้ใน
แถวหลัง)
 148
2.5 ผูเ้ ป็ นประธานเขูาส่้หูองประชุม ตรงไปทึ่
โต๊ะหม่้ประดิษฐานพระบรมฉายาลักษณ์ เปิ ดกรวย
กระทงดอกไมูออกวางไวูขูางพานธ้ปเทียนแพ แลูวถอย
ออกมาถวายความเคารพพระบรมฉายาลักษณ์พรูอมกับ
ผู้ทีช
่ ุมนุมอย่้ในทีน
่ น
ั้
2.6 ประธานอ่านสดุดีเฉลิมพระเกียรติถวาย
พระพรชัยมงคล ตามตัวอย่างนีห
้ รือแต่งขึน
้ ใหม่ก็ไดู
ขูาพระพุทธเจูา นาย…………………………
(ยศ………..ตำาแหน่ง…………..)
ในนามของขูาราชการทุกฝ่ าย และประชาราษฎร์ทัง้
หลายในภ้มิภาคนี ้ ขอประกาศราชสดุดีเฉลิมพระเกียรติ
ถวายพระพรชัยมงคล ในมหามงคลสมัยเฉลิม
พระชนมพรรษาแห่งพระบาทสมเด็จพระเจูาอย่้หัว
อายนตุ โภนโต เทวสังฆาโย ขูาแต่ฝง้ เทพนิกร
อมรพรหมินทร์ อมรินทราธิราช สคเคกาเม ซึง่ สถิต
ทิพยพิมานมาศ เมืองสวรรค์ชน
ั ้ ฉกามาพจร อีกทัง้
เทพเจูาอันมีมเหศวรศักดาเดช ซึง่ สิงอย่้ขอบเจตเขา
จักรวาลและทัง้ สยามเทวาธิราช
จนตลิกเข วิมาเน อีกทัง้ อากาศพิมาน ภ้มิ
เทวดาเป็ นอาทิ ทัง้ ทูาวธตรฐ ทูาววิรุฬหก
 149
ทูาววิร้ปักษ์ ทูาวกุเวรุราช อีกทัง้ เทพยดาอัน
ศักดิส
์ ท
ิ ธิ ์ ทรงมหิทธิอำานาจ เป็ นตูนว่า พระสยามเทวาธิ
ราช พระเสือ
้ เมือง พระทรงเมือง พระหลักเมืองผู้เรือง
ฤทธิ ์ เทพยเจูาอันสิงสถิตทุกประเทศ เขตแควูนแสนโกฏิ
จักรวาลทวีปนูอยใหญ่ ไตรโลกธาตุ จงตัง้ ทิพยโสต
เสวนาการสดับฟั งประกาศของขูาพเจูาซึง่ ไๆดูรับ
ฉันทานุมัติจาก…………………(ขูาราชการ และประชาชน
ชาวจังหวัด…….) บรรดาผู้ทีไ่ ดูมาประชุมพรูอมกัน ใน
มงคลเขตสถานทีน
่ ี ้ ลูวนมีจิตโสมนัสปรารถนาถวาย
พระพรมงคลแด่พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภ้มิพล
อดุลยเดช มหิตลาธิเบศรรามาธิบดี จักรีนฤบดินทร
สยามินทราธิราชบรมนาถบพิตร ผู้ทรงพระคุณธรรมอัน
ประเสริฐ พระองค์ทรงเป็ นพระประมุขของชาติ และทรง
เป็ นเอกอัครศาสน้ปถัมภก มีพระราชหฤทัยประกอบไป
ดูวยพระเมตตากรุณาอย่้เป็ นเนืองนิจดูวยพระราช
ประสงค์จำานงหมายจะใหูประชาชนทัง้ หลาย มีความ
เจริญร่วมเย็นทัว
่ หลูา
เหล่าขูาราชการและประชาชนทัง้ หลาย ลูวน
สำานึกในพระมหากรุณาธิคุณเป็ นลูนพูน จึงพรูอมกัน
ถวายพระพรชัยมงคลเฉลิมพระเกียรติ ในโอกาสอันเป็ น
 150
มหามงคลสมัยเฉลิมพระชนมพรรษา ในวาระนี ้ ขอ
อำานาจกุศลบุญราศรีแห่งขูาพระพุทธเจูาทัง้ หลายทีไ่ ดู
กระทำาไวู ทัง้ อำานาจแห่งพระศรีรัตนตรัยและเทวาภินิ
หาร จงดลบันดาลใหูพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหา
ภ้มิพลอดุลยเดช มหิตลาธิเบศรรามาธิบดี จักรีนฤบดิ
นทร สยามินทราธิราช บรมนาถบพิตร ทรงเจริญพระ
ชนมายุยงิ ่ ยืนดูวยรูอยพรรษา ปราศจากสรรพโรคาพยาธิ
ภัยพิบัติ ขอใหูพระองค์ทรงดำารงสิริรัชพิพัฒนไพบ้ลย์
พระบรมเดชานุภาพแผ่ไพศาล ดูวยจตุรพิธพรทุก
ประการ จงประสิทธิ ์
ชยตุ ภวำ ของพระองค์ทรงพระเจริญดูวยราช
ฤทธิช
์ นะศัตร้หม่้รูายทัว
่ เมทนีดล
ชยมงคลำ ชัยมงคลดังกล่าวนี ้ จงมีแด่
พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภ้มิพล
อดุลยเดช มหิตลาธิเบศรรามาธิบดี จักรีนฤบดินทร
สยามินทราธิราช บรมนาถบพิตร ทุกประการเทอญ
จบสดุดีถวายพระพรชัยมงคล ดุริยางค์บรรเลง
เพลงสรรเสริญพระบารมี จบ ถวายความเคารพพรูอม
กัน เป็ นเสร็จการ
 151

ประธานยืนแถว
สดุดี
ทางเดินผู้เป็ น
ประธาน

กรวย
พระบรม
ดอกไมู
ฉายาลักษณ์
152
 132
ผังกระบวนการขั้นตอนพระราชพิธีเฉลิมพระชนมพรรษาพระบาทสมเด็จพระเจ้าอย่้
หัวฯ ในท้องถิน
่ (แบบที ่ 2)
ผังกระบวนการ รายละเอียด ผ้้รับผิดชอบ หลักฐาน
ประธานมา
ถึงบริเวณ อ้างอิง
พระราชพิธี เมือ
่ ประธานมาถึงบริเวณพระ เจูาหนูาทีผ
่ ู้รับ รวมเรือ
่ งและ
ราชพิธี มอบหมาย ขูอปฏิบัติเกีย
่ ว
กับราชสำานัก
ประธานเข้าสู่หอ
้ งประชุมไปยังโต๊ะ เจูาหนูาทีผ
่ ู้รับ รวมเรือ
่ งและ
ประธานเปิ ดกรวย หมู่ประดิษฐานพระบรม มอบหมาย ขูอปฏิบัติเกีย
่ ว
ดอกไม้ ฉายาลักษณ์ เปิ ดกรวยกระทง กับราชสำานัก
ดอกไม้บนธูปเทียนแพออกวางไว้
ประธานอ่านคำา ถอยออกมาและถวายความเคารพ
สดุดี พระบรมฉายาลักษณ์พร้อมกับผู้
ที่มาชุมนุ ม
 133
ประธานอ่านคำาสดุดี เจูาหนูาทีผ
่ ู้รับ รวมเรือ
่ งและ
เฉลิมพระเกียรติถวายพระพร มอบหมาย ขูอปฏิบัติเกีย
่ ว
ชัยมงคล (ตามแบบ 2.6 ) จบแล้ว กับราชสำานัก
ถวายความเคารพพร้อมกับผู้ท่ี
ประชุมอยู่ ณ ที่น้ ั น
ดุรย
ิ างค์บรรเลง จบสดุดีถวายพระพรชัยมงคล เจูาหนูาทีผ
่ ู้รับ รวมเรือ
่ งและ
เพลงสรรเสริญพระ ดุรย
ิ างค์บรรเลงเพลงสรรเสริญพระ มอบหมาย ขูอปฏิบัติเกีย
่ ว
ผู้มาชุมนุม บารมี กับราชสำานัก
ถวายความ ผู้มาชุมนุ มถวายความเคารพ
เคารพพรูอม พระบรมฉายาลักษณ์พร้อมกัน

กัน เป็ นอันเสร็จการ

13
2
 133
แบบที ่ 3
การลงนามถวายพระพรและบ้าเพ็ญกุศลอุทิศถวาย
พระราชกุศล
แบบที่ 3 เป็ นแบบที่มีพระสงฆ์ 9 รูป หรือ 10 รูป เจริญ
ชัยมงคลคาถา
3.1 เตรียมการเช่นแบบ 1 และ แบบ 2 แต่ถูา
จัดโต๊ะหม่้ประดิษฐ์ฐานพระบรมฉายาลักษณ์ยกพืน
้ เวที
แบบ 3 นี ้ จะตูองตัง้ ทีช
่ น
ั ้ ล่างหนูาเวที ส่วนโต๊ะหม่้
่ ัวอาสน์สงฆ์ (ด้
ประดิษฐานพระพุทธร้ป จะตูองตัง้ ทีห
แผนผัง)
3.2 ตัง้ อาสน์สงฆ์สำาหรับพระสงฆ์ 9 ร้ป หรือ
10 ร้ปนัง่ (อาสน์สงฆ์จะตูองส้งกว่าเกูาอีข
้ า
ู ราชการนัง่ ไม่
นูอยกว่า 5 ซม.)
3.3 ถูาเป็ นงานตอนเชูาเริม
่ เวลา 10.30 น. จะ
ตูองจัดทีเ่ ลีย
้ งพระไวูพรูอม จัดภัตตาหารเลีย
้ งพระ
เป็ นการบำาเพ็ญกุศลอุทศ
ิ ถวายพระราชกุศล
3.4 ขูาราชการ กำาหนดแต่งเครือ
่ งแบบเต็มยศ
เจูาหนูาทีร
่ บ
ั รองเชิญนัง่ ตามลำาดับชัน
้ ตำาแหน่ง นิมนต์
พระสงฆ์ขึน
้ นัง่ อาสนะ ประเคนหมากพล้ นำา
้ ตามควร
 134
3.5 เวลา 10.30 น. ผู้เป็ นประธานมาถึงเขูาส่้
หูองพิธี ผูท
้ น
ี ่ ัง่ รอรับยืนแสดงความเคารพประธาน
3.6 ประธานจุดธ้ปเทียนเครือ
่ งนมัสการพระ
รัตนตรัยกราบทีแ
่ ท่นกราบ แลูวหันไปถวายความเคารพ
พระบรมฉายาลักษณ์ แลูวนัง่ เกูาอีท ่ ัดไวู (ด้แผนผัง)
้ ีจ
3.7 เจูาหนูาทีอ
่ าราธนาศีล ประธานและผู้ที ่
ชุมนุมประนมมือรับศีล จบแลูว
3.8 ประธานลุกจากทีน
่ ัง่ ไปยังโต๊ะหม่้
ประดิษฐานพระบรมฉายาลักษณ์ ผู้ทีช
่ ุมนุมอย่้ ณ ทีน
่ น
ั้
ยืนขึน
้ หันหนูาไปทางทีป
่ ระดิษฐานพระบรมฉายาลักษณ์
พระสงฆ์ยกพัดยศตัง้ ขึน
้ ประธานเปิ ดกรวยกระทง
ดอกไมูบนธ้ปเทียนแพออกวางไวูถอยออกมา
3.9 ประธานถวายความเคารพพระบรม
ฉายาลักษณ์ พรูอมกับผูท
้ ีช
่ ุมนุมอย่้ในทีน
่ ัน
้
3.10 ประธานอ่านคำาสดุดีเฉลิมพระเกียรติถวาย
พระพรชัยมงคล (ตามแบบ 2.6 ) จบแลูวถวายความ
เคารพพรูอมกับผู้ทป
ี ่ ระชุมอย่้ ณ ทีน
่ น
ั ้ พระสงฆ์เจริญ
ชัยมงคลคาถาดุริยางค์บรรเลงเพลงสรรเสริญพระบารมี
จบถวายความเคารพพรูอมกันแลูวนัง่
 135
3.11 พระสงฆ์วางพัด สวดถวายพรพระ จบ
ประธานและขูาราชการชัน
้ ผู้ใหญ่ประเคนภัตตาหาร
ถวายพระสงฆ์

3.12 พระสงฆ์ฉันเสร็จ เก็บภาชนะเรียบรูอยแลูว

ประธานและขูาราชการชัน
้ ผู้ใหญ่ ถวายจัตุปัจจัย
ไทยธรรมแลูวกลับนัง่ ทีเ่ ดิม
3.13 ประธานกรวดนำา
้ พระสงฆ์ยกพัดขึน
้
อนุโมทนา และถวายอดิเรกแด่พระบาทสมเด็จ
พระเจูาอย่้หัวจบแลูวพระกลับ
3.14 ประธานไปถวายความเคารพพระบรม
ฉายาลักษณ์ ผูท
้ ีช
่ ุมนุมอย่้ ณ ทีน
่ ัน
้ ถวายความเคารพ
พรูอมกัน

ทรงพระ
 136

เกูาอีป
้ ระธานและ
อาสน์สงฆ์ พระ

เกูาอีผ
้ ู้มาประชุม เกูาอีผ
้ ู้มาประชุม
9-10 ร้ป
 137

ทรงพระ
เจริญ

กรวยดอกไมู ธ้ป
เทียนแพ
อาสน์สงฆ์ พระ

เกูาอีป
้ ระธานและ
เกูาอีผ้ ู้มาประชุม
เกูาอีผ
้ ู้มาประชุม
9-10 ร้ป
 136
ผังกระบวนการขั้นตอนพระราชพิธีเฉลิมพระชนมพรรษาพระบาทสมเด็จพระเจ้าอย่้
หัวฯ ในท้องถิน
่ (แบบที ่ 3)
ผังกระบวนการ รายละเอียด ผ้้รับผิดชอบ หลักฐาน
อ้างอิง
ประธานมา เมือ
่ ประธานมาถึงบริเวณพระราช เจูาหนูาทีผ
่ ู้รับ รวมเรือ
่ งและ
ถึงบริเวณ พิธี มอบหมาย ขูอปฏิบัติเกีย
่ ว
พระราชพิธี กับราชสำานัก

ประธานจุดเทียนธ้ปบ้ชาพระ เจูาหนูาทีผ
่ ู้รับ รวมเรือ
่ งและ
ประธานจุดเทียน
รัตนตรัย แลูว กราบ 3 ครัง้ มอบหมาย ขูอปฏิบัติเกีย
่ ว
ธูปบูชาพระ
แลูวหันไปถวายความเคารพ กับราชสำานัก
พระบรมฉายาลักษณ์
ประธานนั ่งเก้าอี้ท่ี
จัดไว้ให้ เมือ
่ จุดเทียนธ้ปแลูว ประธานเดิน เจูาหนูาทีผ
่ ู้รับ รวมเรือ
่ งและ
มานัง่ พักในทีท
่ ีจ
่ ัดไวูใหู มอบหมาย ขูอปฏิบัติเกีย
่ ว
 137
กับราชสำานัก

พิธีกรอาราธนาศีล ผู้ร่วมชุมนุม เจูาหนูาทีผ

่ ู้รับ รวมเรือ
่ งและ
พิธีกรอาราธนา
ประนมมือ มอบหมาย ขูอปฏิบัติเกีย
่ ว
ศีล
กับราชสำานัก

136
ผังกระบวนการขั้นตอนพระราชพิธเี ฉลิมพระชนมพรรษาพระบาทสมเด็จพระเจ้าอย่้
หัวฯ ในท้องถิน
่ (แบบที ่ 3)
ผังกระบวนการ รายละเอียด ผ้้รับผิดชอบ หลักฐาน
อ้างอิง
พระสงฆ์ใหูศีลผู้มาชุมนุม เจูาหนูาทีผ
่ ู้รับ รวมเรือ
่ งและ
พระสงฆ์ใหูศีล ประนมมือรับศีล มอบหมาย ขูอปฏิบัติเกีย
่ ว
กับราชสำานัก
 138
ประธานลุกจากที่นั่งไปยังโต๊ะหมู่ เจูาหนูาทีผ
่ ู้รับ รวมเรือ
่ งและ
ประธานเปิ ดกรวยดอกไมู
ประดิษฐานพระบรมฉายาลักษณ์ ผู้ มอบหมาย ขูอปฏิบัติเกีย
่ ว
และถวายความเคารพ
ที่ชุมนุ มอยู่ ณ ที่น้ ั นยืนขึ้นหันหน้า กับราชสำานัก
ไปทางที่ประดิษฐานพระบรม
ฉายาลักษณ์ พระสงฆ์ยกพัดยศตั้ง
ขึ้น ประธานเปิ ดกรวยกระทง
ดอกไม้บนธูปเทียนแพออกวางไว้
ถอยออกมาและถวายความเคารพ
พระบรมฉายาลักษณ์

ประธานอ่านคำาสดุดี เจูาหนูาทีผ
่ ู้รับ รวมเรือ
่ งและ
ประธานอ่านคำาสดุดี
เฉลิมพระเกียรติถวายพระพร มอบหมาย ขูอปฏิบัติเกีย
่ ว
ชัยมงคล (ตามแบบ 2.6 ) จบแล้ว กับราชสำานัก
ถวายความเคารพพร้อมกับผู้ท่ี
ประชุมอยู่ ณ ที่น้ ั น
 139

137
ผังกระบวนการขัน
้ ตอนพระราชพิธเี ฉลิมพระชนมพรรษาพระบาทสมเด็จพระเจ้าอย่้
หัวฯ ในท้องถิน
่ (แบบที ่ 3)
ผังกระบวนการ รายละเอียด ผ้้รับผิดชอบ หลักฐาน
อ้างอิง
พระสงฆ์เจริญชัยมงคลคาถา เจูาหนูาทีผ
่ ู้รับ รวมเรือ
่ งและ
พระสงฆ์เจริญ
ดุริยางค์บรรเลงเพลงสรรเสริญ มอบหมาย ขูอปฏิบัติเกีย
่ ว
ชัยมงคลคาถา
พระบารมี จบถวายความ กับราชสำานัก
เคารพพรูอมกันแลูวนัง่
 140
ประธาน/ขูาราชการชัน
้ ผู้ใหญ่ เจูาหนูาทีผ
่ ู้รับ รวมเรือ
่ งและ
ขูาราชประเคน
ร่วมกันประเคนภัตตาหาร มอบหมาย ขูอปฏิบัติเกีย
่ ว
กับราชสำานัก

พระสงฆ์ฉัน พระสงฆ์ฉันภัตตาหาร เจูาหนูาทีผ

่ ู้รับ รวมเรือ
่ งและ
มอบหมาย ขูอปฏิบัติเกีย
่ ว
กับราชสำานัก
ข้าราชการชั้นผู้ใหญ่ถวายจัตุปัจจัย เจูาหนูาทีผ
่ ู้รับ รวมเรือ
่ งและ
ข้าราชการชั้นผู้ใหญ่
ไทยธรรมแล้วกลับมานั ่งที่เดิม มอบหมาย ขูอปฏิบัติเกีย
่ ว
ถวายจัตุปัจจัยไทยธรรม
กับราชสำานัก

138
 141
ผังกระบวนการขั้นตอนพระราชพิธีเฉลิมพระชนมพรรษาพระบาทสมเด็จพระเจ้าอย่้
หัวฯ ในท้องถิน
่ (แบบที ่ 3)
ผังกระบวนการ รายละเอียด ผ้้รับผิดชอบ หลักฐาน
อ้างอิง
ประธานกรวดนำา
้ พระสงฆ์ยก เจูาหนูาทีผ
่ ู้รับ รวมเรือ
่ งและ
ประธานกรวดนำา
้ พัดขึน
้ อนุโมทนา และถวาย มอบหมาย ขูอปฏิบัติเกีย
่ ว
อดิเรกแด่พระบาทสมเด็จ กับราชสำานัก
พระเจูาอย่้หัวจบแลูวพระกลับ

ประธานไปถวายความเคารพ เจูาหนูาทีผ
่ ู้รับ รวมเรือ
่ งและ
ประธานกราบพระ
พระบรมฉายาลักษณ์ ผ้ท
ู ่ีชุมนุ มอยู่ มอบหมาย ขูอปฏิบัติเกีย
่ ว
รัตนตรัยและถวายความ
ณ ที่น้ ั นถวายความเคารพพร้อมกัน กับราชสำานัก

เสร็จพิธี
 142

139
 140
2. การจัดงานวันเฉลิมพระชนมพรรษา
สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินน
ี าถ
และสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร
วันเฉลิมพระชนมพรรษา สมเด็จพระนางเจูาฯ
พระบรมราชินน
ี าถ และสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ
สยามมกุฎราชกุมาร นัน
้ สำานักพระราชวังออกหมาย
กำาหนดการมีการลงนามถวายพระพรในพระบรม
มหาราชวัง การบำาเพ็ญพระราชกุศลเป็ นพระราชกิจส่วน
พระองค์
งานลงนามถวายพระพร แต่งเครือ
่ งแบบปกติ
่ ตัง้ แต่เวลา 09.00-17.00 น.
ขาว เริม
ราชการส่วนท้องถิ่น เช่น จังหวัด อำาเภอ สถานศึกษา
ถ้าจัดให้มีการถวายพระพรชัยมงคล โดยอนุ โลมตามหมาย
กำาหนดการของสำานั กพระราชวัง ควรตั้งแต่งตาม แบบที่ 1 มี
เฉพาะการลงนามถวายพระพร ถ้าเป็ นวันเฉลิมพระชนมพรรษา
สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ก็เชิญพระฉายาลักษณ์
ของสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ถ้าเป็ นวันเฉลิม
พระชนมพรรษาของสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราช
กุมาร ก็เชิญพระฉายาลักษณ์สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยาม
มกุฎราชกุมารออกตั้งประดิษฐานทีโ่ ต๊ะหม่ต
ู ามแผนผังแบบที่ 1
 141
ปั จจุบันการจัดงานถวายพระพรชัยมงคล
เนือ
่ งในวันเฉลิมพระชนมพรรษา พระบาทสมเด็จ
พระเจูาอย่้หัวและสมเด็จพระนางเจูาฯพระบรม
ราชินน
ี าถในส่วนกลางและทูองถิน
่ มีการจัดงานอย่าง
กวูางขวาง รวมทัง้ มีการจัดกิจกรรมอืน
่ ๆร่วมดูวยนอก
เหนือจากการถวายพระพรชัยมงคลเช่น งาน 5 ธันวา
มหาราช งานวันแม่แห่งชาติ เป็ นตูน และมิไดูจัดงาน
เฉพาะวันที ่ 5 ธันวาคม หรือ วันที ่ 12 สิงหาคม เท่านัน
้
การจัดงานเพือ
่ ถวายพระพรชัยมงคลดังกล่าวนี ้ สามารถ
จัดโดยยึดหลักตามแบบที ่ 1, 2 หรือ 3 ก็ไดู แลูวแต่
ความพรูอมของแต่ละองค์กร

การจัดงานวันปิ ยมหาราช และวันทีร

่ ะลึกรัชกาลที ่ 6
1. วันปิ ยมหาราช วันที่ 23 ตุลาคม สำานั กพระราชวัง
ได้ออกหมายกำาหนดการเสด็จพระราชดำาเนิ นทรงวางพวงมาลา
ถวายราชสักการะพระบรมราชานุ สาวรีย์พระบรมรูปทรงม้า แต่ง
เครื่องแบบปกติขาว เวลา 17.00 น.
ต่อจากนีเ้ สด็จฯไปทรงบำาเพ็ญพระราชกุศล
สวดพระพุทธมนต์ เทศน์ สดับปกรณ์ ทีพ
่ ระทีน
่ ัง่ ใน
พระบรมมหาราชวัง แต่งเครือ
่ งแบบครึง่ ยศ
 142
2. วันทีร
่ ะลึกรัชกาลที ่ 6 วันที ่ 25
พฤศจิกายน สำานักพระราชวังไดูออกหมายกำาหนดการ
เสด็จพระราชดำาเนินทรงวางพวงมาลาถวายราชสักการะ
พระบรมราชานุสาวรีย์ทีส
่ วนลุมพินี แต่งเครือ
่ งแบบปกติ
ขาว เวลา 17.00 น.
ทัง้ 2 งานนี ้ ถูาส่วนราชการใดจะจัดเพือ
่ ถวาย
ราชสักการะ ควรปฏิบัติดังนี ้
1. ถูาพระบรมราชานุสาวรีย์(พระบรมร้ปหล่อ)
ประดิษฐานเป็ นป้ชนียสถานถาวรอย่้แลูว ใหูตกแต่ง
ประดับธงชาติตามความเหมาะสม แจูงประกาศใหู
ขูาราชการสถานศึกษาและองค์กรต่างๆทราบ อนุโลม
ตามหมายกำาหนดการของสำานักพระราชวัง เฉพาะทีม
่ ี
การเสด็จฯวางพวงมาลาถวายราชสักการะเท่านัน
้ แต่ง
เครือ
่ งแบบปกติขาว
ผู้เป็ นประธานงานซึง่ จัดเป็ นทางราชการมาถึงที ่
ประดิษฐานพระบรมราชานุสาวรีย์ ถวายความเคารพ
พรูอมดูวยคณะ(ควรสวมหมวกทำาวันทยาหัตถ์) ประธาน
รับพวงมาลาขึน
้ ไปวางทีข
่ าหยัง่ วางแลูวถวายความ
เคารพคณะทีย
่ น
ื แถวอย่้ทำาตามประธาน ประธานจุดธ้ป
 143
เทียนเครือ
่ งทองนูอย กราบทีแ
่ ท่นกราบ(กราบไม่
แบมือ) 1 ครัง้ แลูวไปอย่้หนูาแถวคณะ ทำาความเคารพ
พรูอมกันเป็ นเสร็จการ
หลังจากทีป
่ ระธานงานวางพวงมาลาแลูว หรือ
ก่อนทีป
่ ระธานยังไม่มา จะมีคณะใดมาวางพวงมาลาหรือ
ถวายราชสักการะก็ย่อมทำาไดู
2. ถูาไม่มีพระบรมราชานุสาวรีย์ทีส
่ รูาง
พระบรมร้ปหล่อประดิษฐานไวูเป็ นถาวร
นัน
้ จะเชิญพระบรมฉายาลักษณ์หรือพระบรมร้ปหล่อ
ออกตัง้ ประดิษฐานก็ยอ
่ มทำาไดู โดยปฏิบต
ั ิ ดังนี ้
2.1 เชิญพระบรมฉายาลักษณ์ หรือ
พระบรมร้ปหล่อออกประดิษฐานทีโ่ ต๊ะหม่้ มีพานพุ่ม
ดอกไมู ธ้ปเทียน ตัง้ แต่ง ณ สถานทีอ
่ ันควรจะเป็ นหอ
ประชุมหรือทีร
่ โหฐานตามสะดวก
2.2 การปฏิบัติวางพวงมาลา เช่นเดียวกันกับที ่
กล่าวขูางตูน

พิธีทอดกฐินพระราชทาน
 144
๑. กฐินพระราชทาน คือ กฐินทีพ
่ ระเจูา
แผ่นดินทรงมีพระบรมราชานุญาตใหู ขูาราชการหรือ
หน่วยราชการต่าง ๆ นำาไปทอดถวาย ณ พระอาราม
หลวงต่าง ๆ แทนพระองค์
๒. การดำาเนินการ ใหูหน่วยราชการ คณะ
บุคคล หรือเอกชนนำาหนังสือขอจองไปทีก
่ รมการศาสนา
เพือ
่ รวบรวมกราบบังคมท้ลใหูทรงทราบว่ามีจำานวนกีว
่ ัด
๓.ลำาดับพิธี (ไม่มีการรับศีล)
- พระสงฆ์พรูอมทีอ
่ าสน์ในพระอุโบสถ
- ประธาน ฯ เดินทางมาถึงดูานหนูาประต้พระ
อุโบสถ ถวายความเคารพพระบรมฉายาลักษณ์
พระบาทสมเด็จพระเจูาอย่้หัว และรับผูาพระกฐินจาก
พานแว่นฟูาบนโต๊ะหม่้บ้ชา
- ประธาน ฯ ประคองผูาพระกฐินขึน
้ ส่้พระ
อุโบสถไปวางผูาพระกฐินบนพานแว่นฟูาหนูาอาสน์สงฆ์
- ประธาน ฯ จุดเทียนธ้ปบ้ชาพระรัตนตรัย
แลูวกราบ 3 หน
 145
- ประธาน ฯ หยิบผูาห่มใหูพระประธานที ่
วางอย่้บนผูาพระกฐิน ส่งใหูเจูาหนูาทีน
่ ำาไปห่ม พระพุทธ
ปฏิมาประธาน
- ประธาน ฯ ยกผูาพระกฐินขึน
้ ประคองประนม
มือ หันหนูาไปทางพระพุทธปฏิมาประธาน กล่าวนะโม 3
จบ แลูวหันหนูาไปทางพระสงฆ์ กล่าวคำาถวายผูาพระ
กฐิน ดังนี ้
" ผูาพระกฐินทาน พรูอมทัง้ ผูาอานิสงฆ์บริวาร
ทัง้ ปวงนี ้ ของ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภ้มิพล
อดุลยเดชมหิตลาธิเบศร รามาธิบดี จักรีนฤบดินทรส
ยามมินทราธิราช บรมนาถบพิตร ผูท
้ รงพระคุณอัน
ประเสริฐ กอปรดูวยพระราชศรัทธา โปรดเกลูาโปรด
กระหม่อม ใหู.............(ระบุชือ
่ หน่วยราชการหรือบุคคล)
นูอมนำามาถวายแด่พระภิกษุสงฆ์ ซึง่ จำาพรรษากาลถูวน
ไตรมาส ในอาวาสวิหารนี ้ ขอพระสงฆ์จงรับผูาพระกฐิน
ทานนี ้ กระทำากฐินัตถารกิจ ตามพระบรมพุทธานุญาต
้ เทอญ" (จบแลูว พระสงฆ์รับ "สาธุ" พรูอมกัน)
นัน
 146
- ประธาน ฯ ประเคนพระสงฆ์ร้ปที ่ 2 ซึง่ นัง่
รองจากเจูาอาวาส เสร็จแลูวยกพานเทียนปาติโมกข์
ถวาย แลูวกลับนัง่ ทีส
่ ำาหรับประธานฯ
- พระสงฆ์กระทำาอปโลกนกรรม และสวดญัตติ
- ประธาน ฯ ถวายผูาไตรแก่พระค่้สวด 2 ร้ป
จากนัน
้ พระสงฆ์องค์ครองผูา และพระค่้สวดออกไป
ครองผูา
- ประธาน ฯ และขูาราชการชัน
้ ผู้ใหญ่ช่วยกัน
ถวายเครือ
่ งบริวารพระกฐิน
- เจูาหนูาทีอ
่ า
่ นปวารณาปั จจัยบำารุงวัด เสร็จ
แลูวประธาน ฯ ถวายปวารณาแด่เจูาอาวาส
- พระสงฆ์อนุโมทนา ประธาน ฯ กรวดนำา
้ และ
ประนมมือรับพร
- ประธาน ฯ กราบลาพระรัตนตรัย
- เสร็จพิธี
มารยาทในการเข้าเฝ้าฯ
กรมเสมียน
ตรา(http://www1.mod.go.th/opsd/sdweb/p1_audience/p1_au
dience.htm)
 147
ได้รวบรวมการปฏิบัติตนที่เหมาะสมในการเข้าเฝ้ าฯเห็นว่า
เป็ นประโยชน์อย่างยิ่งจึงนำามากล่าวไว้ในที่น้ ี ดังนี้ ในการเข้าเฝ้ า
ฯ ผู้ท่ีเข้าเฝ้ า ฯ ต้องสำารวมกิรย
ิ ามารยาท ไม่สวมแว่นตาดำา ไม่
สูบบุหรี่ หรือเป่ ายานั ตถ์ุ ควรตรวจความเรียบร้อยของเครื่องแต่ง
กายในการเข้าเฝ้ า ฯ หากกำาหนดให้แต่งกายสุภาพ ห้ามแต่งกาย
ด้วยชุดสีดำา นอกจากนี้ ไม่ควรถือถุงย่ามและไม่ควรนำาสิ่งของ
ติดตัวไปด้วยมากเกินสมควรจนพะรุงพะรัง โดยเฉพาะสิ่งอื่นที่
ไม่เกี่ยวข้องกับการเข้าเฝ้ า ฯ เพราะอาจตกหล่นทำาให้เกิดเสียง
ดัง ซึ่งเป็ นการไม่บังควร ยกเว้นสิ่งของที่จะนำาขึ้นทูลเกล้า ฯ
ถวาย อีกทั้งห้ามนำาอาวุธ ( เว้นแต่กระบี่ประกอบเครื่องแบบ
ทหาร ตำารวจ ) และเครื่องมือสื่อสาร เช่น โทรศัพท์มือถือ
ติดต่อไปในขณะเข้าเฝ้ า ฯ ในงานพระราชพิธีในพระบรมมหาราช
วัง ให้เข้าประจำาที่นั่งตามที่ทางสำานั กพระราชวังได้จัดไว้ให้โดยไม่
เปลี่ยนที่นั่งเอง เนื่ องจากสำานั กพระราชวังได้กำาหนดที่นั่งให้ตาม
ความเหมาะสมสำาหรับผ้เู ข้าเฝ้ า ฯ โดยแบ่งเป็ นกลุ่ม เพื่อให้เกิด
ความเป็ นระเบียบเรียบร้อยในการเข้าเฝ้ า ฯ ไม่สมควรลุกไปที่
อื่นโดยไม่จำาเป็ น และไม่ควรพูดคุย หรือส่งเสียงดัง หากมีความ
จำาเป็ นต้องปฏิบัติภารกิจส่วนตัว ควรปฏิบัติให้เรียบร้อยก่อน
เสด็จพระราชดำาเนิ นถึง
 148
การนัง
่
การนัง
่ ในทีเ่ ฝ้า ฯ ใหูปฏิบัติ ดังนี ้
๑. ตูองนัง่ ดูวยอาการสำารวม
๒. ถูานัง่ บนเกูาอี ้ หูามไขว่หูางหรือเหยียดขา
ออกไปตามสบายหรือยกแขนขึน
้ พาดพนักเกูาอี ้
๓. เมือ
่ มีกิจจะตูองลุกออกจากทีเ่ ฝู า ฯ ตูอง
ถวายความเคารพ และเมือ
่ จะกลับเขูาประจำาทีเ่ ดิมตูอง
ปฏิบัติเช่นเดียวกัน ไม่ควรผุดลุกผุดนัง่ ในระหว่างนัง่ เฝู า
ฯ
๔. เมือ
่ พระบาทสมเด็จพระเจูาอย่้หัวเสด็จจาก
พระราชอาสน์ทีป
่ ระทับเพือ
่ ทรงปฏิบัติพระราชกรณียกิจ
ในการพระราชพิธี ผูเ้ ขูาเฝู า ฯ จะตูองยืนขึน
้ หากเสด็จ
ผ่านตูองถวายความเคารพทุกครัง้ และตูองยืนอย่้จนกว่า
จะเสด็จพระราชกรณียกิจนัน
้ หรือในช่วงนัน
้ และเมือ
่
เสด็จกลับไปประทับพระราชอาสน์ ผู้เฝู า ฯ ตูองถวาย
ความเคารพแลูวจึงนัง่ ลงไดู
๕. เมื่อทรงปฏิบัติพระราชกรณียกิจในการพระ
ราชพิธีเสร็จสิน
้ และเสด็จพระราชดำา เนิน กลับ ผู้เฝู า ฯ
ตู อ งยื น ขึ้น ถวายความเคารพเมื่ อ รถยนต์ พ ระที น
่ ั่ง แล่ น
 149
ออกไปและเพลงสรรเสริญพระบารมีจบลง ผู้เขูาเฝู า
ฯ ตูองถวายความเคารพเป็ นครัง้ สุดทูาย เป็ นอันเสร็จพิธี
๖. หากการเขู า เฝู า ฯ ในพระที น
่ ั่ง ในพระบรม
พระมหาราชวัง เมื่อไปถึงหรือจะกลับออกจากพระทีน
่ ัง่
ควรทำา ความเคารพพระราชอาสน์ พระพุ ท ธร้ ป หรื อ
พระบรมอัฐิทีอ
่ ย่้ในมณฑลพิธีก่อน
การยืน
การยืนในการเฝ้า ฯ ใหูปฏิบัติ ดังนี ้
๑. การยืนเฉพาะพระพักตร์ตรงยืนตรงขาชิด
ปลายเทูาแยกพองาน มือทัง้ สองแนบขูางลำาตัว
๒. หูามเอาไพล่หลัง กอดอก เทูาสะเอว หรือ
เอามือลูวงกระเป๋ าเสือ
้ กระเป๋ ากางเกง
๓. เมือ
่ มีเสียงเพลงสรรเสริญพระบารมีหรือแตร
แสดงความเคารพของกองทหารแถวรับเสด็จดังขึน
้ ผู้อย่้
ในบริเวณนัน
้ ตูองยืนตรงถวายความเคารพ
๔. หากมีพระราชดำารัส ใหูกราบบังคมท้ลในท่า
ยืนตรงแลูวถวายคำานับ
การยืนเคารพในพิธีทีม
่ ีการบรรเลงเพลง
สรรเสริญพระบารมี
 150
เพลงสรรเสริญพระบารมีบรรเลงเพือ
่ ถวาย
ความเคารพ พระบาทสมเด็จพระเจูาอย่้หัว สมเด็จ
พระบรมราชินน
ี าถ พระบรมวงศ์ ลำาดับชัน
้ สมเด็จ
พระบรมโอรสาธิราช ฯ
สยามมกุฎราชกุมาร หรือผูท
้ ีท
่ รงพระกรุณาโปรด
เกลูาใหูเป็ น ผูแ
้ ทนพระองค์ เมือ
่ มีเสียงเพลงสรรเสริญ
พระบารมีดังขึน
้ ผูอ
้ ย่้ในบริเวณนัน
้ ตูองยืนตรงถวาย
ความเคารพ ดังนี ้
๑. ในกรณีทีอ
่ ย่้ในทีเ่ ฝู า ฯ รับเสด็จ ใหูยืน
ตรงหันหนูาไปทางทีป
่ ระทับ เมือ
่ จบเพลงถวายความ
เคารพ โดยบุรุษและสตรี (เฉพาะสตรีทีแ
่ ต่งเครือ
่ งแบบ)
ถวายคำานับ หากสวมหมวกใหูกระทำาวันทยหัตย์ ส่วน
สตรีทีไ่ ม่สวมเครือ
่ งแบบถวายความเคารพโดยวิธีถอน
สายบัว
๒. ในกรณีทีไ่ ม่ไดูอย่้ในทีเ่ ฝู า ฯ เช่น เมือ
่ มี
การบรรเลงเพลงสรรเสริญพระบารมีเป็ นการเปิ ดหรือปิ ด
งาน หรือเมือ
่ มหรสพเริม
่ หรือเลิก ใหูทำาความเคารพโดย
ยืนตรง เมือ
่ เพลงจบใหูคำานับโดยกูมศีรษะ ทัง้ บุรุษและ
 151
สตรี หากสวมหมวกเครือ
่ งแบบ ใหูยืนตรงกระทำา
วันทยหัตถ์
การยืนเคารพในพิธีทีม
่ ีการบรรเลงเพลง
มหาฤกษ์และเพลงมหาชัย
เป็ นประเพณีปฏิบัติในการจัดงานพิธีใหญ่โดย
ทัว
่ ไปอย่้ประการหนึง่ คือมักจะมีการบรรเลงเพลงมหา
ฤกษ์หรือเพลงมหาชัย ซึง่ ผู้ร่วมในพิธีจะตูองแสดงความ
เคารพหรือใหูเกียรติแก่ประธานของงาน แก่งานหรือแก่
วาระอันเป็ นมงคลนัน
้ โดยการยืนตรงจนกว่าจะจบเพลง
การบรรเลงเพลงทัง้ สองมีทีใ่ ชูต่างโอกาสกัน ดังนี ้
เพลงมหาฤกษ์ ใชูบรรเลงในการเปิ ดงานทีเ่ ป็ น
พิธีใหญ่ เช่น พิธีเปิ ดสถานทีท
่ ำาการของรัฐ พิธีเปิ ดทาง
คมนาคมทีส
่ ำาคัญ ๆ และงานทีเ่ ป็ นมงคลทัว
่ ไป
เพลงมหาชัย ใชูบรรเลงตูอนรับประธานของ
งานผู้มีเกียรติสง้ นับตัง้ แต่ลำาดับชัน
้ สมเด็จพระเทพรัตน
ราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี พระบรมวงศานุวงศ์
ลำาดับรองลงมา นายกรัฐมนตรี หรือเมือ
่ ผู้เป็ นประธาน
ของงานกล่าวคำาปราศรัยจบ จะมีการบรรเลงเพลง
มหาชัยเป็ นพิเศษ หรือบรรเลงในงานรับรองบุคคลสำาคัญ
 152
งานสโมสรสันนิบาต เป็ นตูน ทัง้ นี ้ หลักปฏิบัติในการ
ยืนเคารพในพิธีทีม
่ ีการบรรเลงดังกล่าว ตูองยืนเคารพจน
จบเพลง โดยยืนตรงนอกจากนัน
้ ตูองยืนระดับตรงและ
หันหนูาไปทางองค์ประธานหรือประธานของงาน
พระบรมฉายาลักษณ์ หรือพระบรมสาทิสลักษณ์ หรือ
ทิศทางทีเ่ สียงเพลงนัน
้ ดังขึน
้
การเดิน
การเดินในเขตพระราชฐานหรือในทีเ่ ฝ้า ฯ ใหู
ปฏิบัติ ดังนี ้
๑. เดินอย่างสุภาพ ช่วงกูาวไม่ยาวหรือสัน
้ เกิน
ควร และอย่าเดินตัดหนูาหรือแซงนำา
ผู้มีอาวุโส
๒. การเดินกับผู้มีอาวุโส ใหูเดินเยือ
้ งไปทางดูาน
หลังทางซูายหรือขวา แลูวแต่กรณี โดยเดินในลักษณะ
นอบนูอมและไม่ห่างเกินไป
๓. การเดินตามเสด็จ ใหูเดินเบือ
้ งหลังพระบาท
สมเด็จพระเจูาอย่้หัว หรือพระบรมวงศ์ในลักษณะสำารวม
ไม่ทักทายหรือทำาความเคารพผู้อน
ื่ หรือรับความเคารพ
 153
จากผู้อน
ื่ และไม่เดินบนลาดพระบาท หรือ เหยียบ
ลาดพระบาท

การทำาเอางาน
การทำากิรย
ิ าที่เรียกว่าเอางานเป็ นรูปแบบหนึ่ งของ
ขนบธรรมเนี ยมประเพณี ไทย ที่งดงามในการแสดงออกซึ่งความ
เคารพ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว สมเด็จพระบรมราชินีนาถ
และพระบรมวงศานาวงศ์ ใช้เฉพาะเมื่อสามัญชน หรือเจ้านาย
ราชตระกูลลำาดับรองลงมา ได้รบ
ั พระมหากรุณาธิคุณโปรดเกล้า
ฯ ให้เข้าเฝ้ า ฯ รับพระราชทานสิ่งของ เช่น เครื่องราช
อิสริยาภรณ์ ปริญญาบัตร ประกาศนี ยบัตร เครื่องใช้สอย ฯลฯ
จากพระหัตถ์ หรือกระทำากิจบางอย่างเฉพาะพระพักตร์ เช่น
เปิ ดกรวยกระทงดอกไม้ เปิ ดหรือปิ ดภาชนะเครื่องเสวย หรือ
ถอนเครื่องเสวย ฯลฯ

การท้าเอางาน มีขัน
้ ตอนปฏิบัติดังนี ้
1. ยื่น แขนขวาออกไปขู า งหนู า พรู อ มกั บ ยกมื อ
ขึ้น ใหู เ ฉี ย งจากลำา ตั ว พอสมควร จะรั บ พระราชทาน
สิง่ ของโดยปลายมือตรงนิว้ มือชิดติดกันมือซูายแนบลำาตัว
2. กระดกปลายมื อ ขึ้ น ประมาณ 45 องศา 1
ครัง้ โดยใหูแขนอย่้ในลักษณะเดิม
 154
3. ล ด มื อ ล ง แ ลู ว ชู อ น มื อ ขึ้ น เ พื่ อ รั บ
พระราชทานสิง่ ของหรือเพือ
่ หยิบ จับ เปิ ด ปิ ด หรือถอน
ภาชนะสิง่ ต่าง ๆ ดังกล่า วขูางตูน โดยระวัง อย่าใหูของ
นัน
้ ตกจากมือ

การท้าความเคารพ

ข้ อ พึ ง ปฏิ บั ติ ใ นการถวายความเคารพจะไม่ ใ ช้ ก าร
ประนมมือไหว้ แต่ให้ใช้วิธีถวายความเคารพตามแต่โอกาส ดังนี้
การถวายคำานับ
เป็ นการแสดงความเคารพอย่างหนึ่ งของทั้งบุรุษและ
สตรีท่ีสวมเครื่องแบบ
( กรณี ไม่ใส่หมวก ) สำาหรับถวายแด่พระมหากษัตริย์ สมเด็จ
พระบรมราชินีนาถ พระบรมวงศา
นุ วงศ์ พระราชวงศ์ และผ้แ
ู ทนพระองค์ เมื่อมีโอกาสได้เข้าเฝ้ า ฯ
รับเสด็จ หรือเข้าเฝ้ าเพื่อทูลเกล้า ฯ หรือน้อมเกล้า ฯ ถวาย
สิ่งของ หรือรับพระราชทานสิ่งของ หรือปฏิบัติกิจอย่างใดอย่าง
หนึ่ ง เฉพาะพระพักตร์ หรือ หน้าพระที่นั่ง รวมไปถึงการถวาย
ความเคารพพระบรมฉายาลักษณ์ พระบรมสาทิสลักษณ์ และ
พระบรมรูป
 155
การถวายคำานั บ มีข้ ันตอนปฏิบัติ ดังนี้
1.ให้ยืนตรงขาชิด ปลายเท้าแยกพองาม มือทั้งสอง
แนบลำาตัว
2.ค้อมลำาตัวพอประมาณ พร้อมกับก้มศีรษะลง
3. แล้วตั้งศีรษะโดยเงยหน้าขึ้นช้า ๆ พร้อมตั้งลำา ตัว
จนตั้งอยู่ในท่าตรง
อนึ่ ง หากเป็ นการเข้าเฝ้ า ฯ ภายนอกอาคาร โดยผู้เฝ้ า
ฯ แต่งกายสวมเครื่องแบบและสวมหมวกต้องถวายความเคารพ
ด้วยการทำา วันทยหัตถ์ ถ้าไม่สวมเครื่องแบบแต่สวมหมวกอื่นที่
ไม่ใช่หมวกเครื่องแบบต้องถอดหมวกออกก่อนแล้วใช้วิธีถวาย
คำานั บ
การถอนสายบั ว เป็ นการแสดงความเคารพ
อย่า งหนึ่งของสตรีที ใ่ ชู กัน เป็ นสากลนิ ย ม สำา หรั บ ถวาย
แ ด่ พ ร ะ ม ห า ก ษั ต ริ ย์ ส ม เ ด็ จ พ ร ะ บ ร ม ร า ชิ นี น า ถ
พระบรมวงศานุวงศ์ และพระบรมฉายาลักษณ์ พระบรม
สาทิสลักษณ์ พระบรมร้ปการถวายความเคารพ วิธีนีใ้ ชู
เฉพาะสตรี ที แ
่ ต่ ง กายดู ว ยชุ ด สุ ภ าพ หรื อ ชุ ด สากลนิ ย ม
หรือชุดไทย ยกเวูนขูาราชสำา นัก จะมีวิธีปฏิบัติใหูถวาย
ความเคารพโดยถอนสายบัว แมูจะสวมเครือ
่ งแบบก็ตาม
การถอนสายบัว มีขัน
้ ตอนปฏิบัติ ดังนี ้
 156
1. ยืนตรง ชักเทูาขูางหนึง่ ( ตามถนัด ) ไป
ขูางหลัง แลูวลากปลายเทูาไขวูไปทางดูานหลังของเทูาที ่
ยืนอย่้
2. ย่อตัวลงโดยย่อเข่าขูางหนึ่งลงชูา ๆ ไม่ตูอง
ถึงพืน
้ ลำาตัวตัง้ ตรง หนูาตรง ทอดสายตาลง ปล่อยแขน
ทั ้ ง ส อ ง ล ง ขู า ง ลำา ตั ว กู ม ศี ร ษ ะ เ ล็ ก นู อ ย พ อ ง า ม
3. เสร็จแลูวยืนขึน
้ ในท่าตรง
การถวายบังคม
เป็ นราชประเพณีในการแสดงความเคารพถวายแด่พระ
มหากษั ตริ ย์ แ ละสมเด็ จ พระบรมราชิ นีน าถ ในงานพระ
ราชพิ ธี สำา คั ญ รวมทั ง้ พระบรมร้ ป หรื อ พระบรมราชานุ
สาวรีย์ เช่น งานรัฐพิธีถวายราชสักการะพระบรมราชานุ
สรณ์ พระบาทสมเด็ จ พระจุ ล จอมเกลู า เจู า อย่้ หั ว ณ
พระลานพระราชวังดุสิต เป็ นตูน
การถวายบังคม ขัน
้ ตอนปฏิบัติ ดังนี ้
1. คุ ก เข่ า ลงที พ
่ ื้น แลู ว นั่ง ลงบนสู น เทู า ปลาย
เทู า ตั ง้ ลำา ตั ว ตรง บุ รุ ษ นั่ง แยกเข่ า พองาม ส่ ว นสตรี นั่ง
เข่าชิด
 157
2. วางมือทัง้ สองควำ่าลงบนหนูาขาเหนือเข่า
ทัง้ สองขูาง
3. เริ ม
่ ถวายบั ง คมโดยจั ง หวะแรกใหู ย กมื อ ขึ้น
ประนมในระดั บ ตำ่ า กว่ า อกเล็ ก นู อ ยใหู ป ลายมื อ ตั ้ง ขึ้ น
แขนแนบลำาตัวไม่กางศอก
4. ยกมื อ ที ป
่ ระนมขึ้ น พรู อ มกั บ โนู ม ตั ว ไปขู า ง
หนูา เล็กนูอย ใหูปลายนิว
้ หัว แม่ มอทัง้ สองขูา งจรดหนูา
ผาก ศีรษะและลำาตัวเฉพาะส่วนบน เหนือเอวเอนไปขูาง
หนูาพองาม เงยหนูาขึน
้ เล็กนูอย ทัง้ นี ้ ใหูสายตาจับตาม
นิว้ หัวแม่มือไปตลอด
5. ลดมือลงตามเดิมมาประนมอย่้ตำ่ากว่าอกเล็ก
นูอยตามจังหวะแรก (ตามขูอ 3) แลูวกระทำาตามขัน
้ ตอน
เช่นเดิม (ตามขูอ 4-5) ใหูครบ 3 ครัง้
6. เมื่ อ ถวายบั ง คมครบ 3 ครั ้ ง และจบลงที ่
จังหวะแรกในขูอ 3 จึงลดมือลงวางควำ่าเหนือเข่าทัง้ สอง
ขูาง (ไม่ตูองกูมลงกราบ)
7. เสร็จแลูวลุกขึน
้ ยืนตรง
การหมอบกราบ
 158
เป็ นการแสดงความเคารพถวายแด่พระมหา
กษัตริย์ สมเด็จพระบรมราชินีนาถ และพระบรมวงศานุ
วงศ์อีกวิธีหนึง่ ต่างหากจากการถวายบังคม ซึง่ ส่วนใหญ่
เป็ นการเขูาเฝู า ฯ ในทีร
่ โหฐาน หรือไม่เป็ นพิธีการ เช่น
เมื่อ เขูา เฝู า ฯ เป็ นการส่ วนพระองค์ โดยนั่ง เฝู า ฯ บน
พืน
้ หรือทีต
่ ำ่ากว่าทีป
่ ระทับ
การหมอบกราบ มีขัน
้ ตอนปฏิบัติ ดังนี ้
1. ย่อตัวลงนัง่ พับเพียบเก็บปลายเทูา
2. หมอบลงโดยใหู ศ อกทั ้ง สองขู า งวางบนพื้ น
ระหว่างหนูาเข่า
3. ตัง้ ศอกทัง้ สอง ประนมมื อกู มศีร ษะเล็ กนูอ ย
หนูาผากแตะส่วนบนของมือทีป
่ ระนม และกราบไม่แบมือ
4. เมื่อกราบแลู วเงยหนูา ขึ้น เล็กนูอ ย อย่้ ในท่ า
หมอบเฝู า ฯ โดยใหูสายตาจับอย่้ทีม
่ ือทัง้ สองขูาง
5. ทรงตั ว นั่ง ในท่ า พั บ เพี ย บ หรื อ จะหมอบอย่้
เพือ
่ กราบบังคมท้ล หรือรับพระราชกระแส หรือท้ลเกลูา
ฯ ถวายสิง่ ของ หรือรับพระราชทานสิง่ ของแลูวแต่กรณี

หมายเหตุ การหมอบกราบ จะใชูถวายความเคารพในที ่

รโหฐานหรือไม่เป็ นพิธีการ โดยมีขัน
้ ตอนปฏิบัติ ดังนี ้
 159
1. เมื่ อ เขู า ไป ในที ่เ ฝู า ฯ ใ หู ถ วา ยค วา ม
เคารพดูวยการกราบ ๑ ครัง้
2. คลานตรงไปยั ง ที ป
่ ระทั บ ในระยะพอสมควร
โดยใหูเฉียงจากทีป
่ ระทับ
3. กราบ 1 ครัง้ และเงยหนูาขึน
้ อย่้ในท่าหมอบ
เฝู า ฯ เพื่อกราบบังคมท้ล หรือรับพระราชกระแส หรือ
ท้ ล เกลู า ฯ ถวายสิ ง่ ของ หรื อ รั บ พระราชทานสิ ง่ ของ
แลูวแต่กรณี
4. เมื่อจะถวายบั ง คมลา ใหู ก ราบ 1 ครั ง้ แลู ว
คลานถอยหลังออกมาระยะพอสมควรหรือจนสุดหูอง
5. เมื่ อ จะลุ ก ขึ้น ออกไปจากสถานที ห
่ รื อ หู อ งที ่
เฝู า ฯ ตูองกราบ 1 ครัง้ หรือเมื่อเสด็จพระราชดำา เนิน
ออกไปจากสถานทีเ่ ฝู า ฯ ตูองกราบอีก 1 ครัง้
6. การหมอบกราบของบุคคลทัว
่ ไป ตูองระวังมิ
ใหูส่วนใดของร่างกายลำา
้ เขูาไปในพระสุจหนี ่
การท้าวันทยหัตถ์
เป็ นการแสดงความเคารพของบุรุษและสตรีเมือ
่
แต่งเครือ
่ งแบบราชการ ซึง่ สวมหมวก โดยมีขูอปฏิบัติ
ดังนี ้
 160
1. ยืนตรง ยกขูอศอกขวา โดยใหูแขนตัง้
ฉากกับลำาตัว
2. แบมือโดยใหูนิว้ ทัง้ หูาเรียงชิดติดกัน ฝ่ ามือ
อย่้ในลักษณะควำ่า ปลายนิว้ ชีจ
้ รดขอบกะบังหมวกขูาง
ขวา ระดับเหนือปลายคิว้ ขูางขวา
3. เสร็จแลูว ใหูลดมือลงแนบลำาตัวในท่ายืนตรง
 161
ผังกระบวนการพิธีทอดกฐินพระราชทาน
ผังกระบวนการ รายละเอียด ผ้ร
้ ับผิด หลักฐานอ้างอิง
ชอบ

พระสงฆ์พร้อมกัน พระสงฆ์พรูอมกันในพระ ผู้ทีไ่ ดูรับ กรมเสมียน

ในพระอุโบสถ อุโบสถ มอบหมาย ตรา(http://www1.mod.
go.th/opsd/sdweb/p1_a
udience/p1_audience.ht
m)

ประธานถึงประตูพระอุโบสถวาย
. อุโบสถ ถวายความเคารพ
ความเคารพพระบรมฉายาลักษณ์
และรับผ้าพระกฐินจากพานแว่นฟ้ า
ประธานมาถึงประต้พระ ผู้ทีไ่ ดูรับ กรมเสมียน
มอบหมาย
ตรา(http://www1.mod.
พระบรมฉายาลักษณ์
go.th/opsd/sdweb/p1_a
พระบาทสมเด็จพระเจูาอย่้หัว
udience/p1_audience.ht
และรับผูาพระกฐินจากพาน
m)
 162
แว่นฟูาบนโต๊ะหม่้บ้ชา

ประคองผ้าพระกฐินขึ้นสู่พระ ผู้ทีไ่ ดูรับ กรมเสมียน

ประธานประคองผูาพระกฐิน
อุโบสถไปวางผ้าพระกฐินบนพาน มอบหมาย ตรา(http://www1.mod.
เขูาส่้พระอุโบสถ
แว่นฟ้ าหน้าอาสน์สงฆ์
go.th/opsd/sdweb/p1_a
udience/p1_audience.ht
m)
จุดเทียนธ้ปบ้ชาพระรัตนตรัย ผู้ทีไ่ ดูรับ กรมเสมียน
ประธานจุดเทียนธ้ปบ้ชา
แลูวกราบ ๓ ครัง้ มอบหมาย ตรา(http://www1.mod.
พระรัตนตรัย
go.th/opsd/sdweb/p1_a
udience/p1_audience.ht
m)

หยิบผ้าห่มพระประธานส่งให้
ประธาน ฯ หยิบผูาห่มใหูพระ (http://www1.mod.go.t

ผังกระบวนการพิธีทอดกฐินพระราชทาน
ผังกระบวนการ
จนท.นำาผ้าไปห่มพระพุทธ
ปฏิมาประธาน
ประธานประคองผ้าพระกฐินประนม
มือ หันหน้าไปทางพระพุทธปฏิมา
ประธาน กล่าวนะโม 3 กล่าวคำา
ประธานทีว
่ างอย่้บนผูาพระกฐิน
ส่งใหูเจูาหนูาทีน
่ ำาไปห่ม พระ
ประธาน
รายละเอียด
ส่งใหูเจูาหนูาทีน
่ ำาไปห่ม
พระพุทธปฏิมาประธาน
ประธานยกผูาพระกฐินขึน
้ ผู้ทีไ่ ดูรับ
ประคองประนมมือ หันหนูาไป มอบหมาย
ทางพระพุทธปฏิมาประธาน
กล่าวนะโม 3 จบ แลูวหันหนูา
163
h/opsd/sdweb/p1_audie
nce/p1_audience.htm)
150
ผ้ร
้ ับผิด หลักฐานอ้างอิง
ชอบ
ผู้ทีไ่ ดูรับ http://www1.mod.go.th
มอบหมาย /opsd/sdweb/p1_audien
ce/p1_audience.htm
(http://www1.mod.go.t
h/opsd/sdweb/p1_audie
nce/p1_audience.htm)
 164
ไปทางพระสงฆ์ กล่าวคำาถวาย
ผูาพระกฐิน พระสงฆ์รับผูา
พระกฐินโดยกล่าว “สาธุ”

ประเคนพระสงฆ์รูปที่ 2 ซึ่งนั ่งรอง ผู้ทีไ่ ดูรับ (http://www1.mod.go.t

ประธานประเคนผูาพระกฐินแด่ จากเจ้าอาวาส เสร็จแล้วยกพาน มอบหมาย h/opsd/sdweb/p1_audie
พระสงฆ์ร้ปที ่ 2 แลูวกลับนัง่ ที ่ เทียนปาติโมกข์ถวาย แล้วกลับนั ่ง
nce/p1_audience.htm)
ที่สำาหรับประธานฯ

พระสงฆ์กระทำาอปโลกนกรรม (http://www1.mod.go.t
พระสงฆ์กระทำาอปโลกนกร
และสวดญัตติ h/opsd/sdweb/p1_audie
รม และสวดญัตติ
nce/p1_audience.htm)

151
 165
ผังกระบวนการพิธีทอดกฐินพระราชทาน
ผังกระบวนการ รายละเอียด ผ้้รับผิด หลักฐานอ้างอิง
ชอบ
ประธาน ฯ ถวายผูาไตรแก่ (http://www1.mod.g
ประธาน ฯ ถวายผูาไตร
พระค่้สวด 2 ร้ป จากนัน
้ พระ o.th/opsd/sdweb/p1_
แก่พระค่้สวด 2 ร้ป
สงฆ์องค์ครองผูา และพระ audience/p1_audienc
ค่้สวดออกไปครองผูา e.htm)

ประธาน ฯ และขูาราชการชัน
้ (http://www1.mod.g
ประธาน ฯ และคณะช่วยกัน
ผู้ใหญ่ช่วยกันถวายเครือ
่ ง o.th/opsd/sdweb/p1_
ถวายเครื่องบริวารพระกฐิน
บริวารพระกฐินแด่พระสงฆ์ audience/p1_audienc
e.htm)
เจ้าหน้าที่อ่านปวารณาปั จจัยบำารุง (http://www1.mod.g
เจ้าหน้าที่อ่านปวารณาปั จจัย
บำารุงวัด เสร็จแล้วประธาน ฯ
 166
วัด เสร็จแล้วประธาน ฯ ถวาย o.th/opsd/sdweb/p1_
ปวารณาแด่เจ้าอาวาสพระสงฆ์ audience/p1_audienc
อนุ โมทนา
e.htm)
ประธาน ฯ กรวดนำา
้ และ
ประธาน ฯ กรวดนำา
้
ประนมมือรับพร

กราบลาพระ ประธานและคณะกราบลาพระ

รัตนตรัย รัตนตรัย เป็ นอันเสร็จการ

152
167

167