Srednjoškolski centar „Gemit - Apeiron“

Banja Luka

MATURSKI RAD
Tema: Od hemije do antipsihotika

Mentor: Učenik:
Prof. Maja Radoje Vasilije Stojić, IVM10

Banja Luka, maj, 2022. Godina

SADRŽAJ:

UVOD....................................................................................................................................................1
1. ANTIPSIHOTICI I NJIHOV NASTANAK.......................................................................................2
2. DERIVATI FENOTIAZINA..............................................................................................................4
2.1 Odnos hemijskih osobina i biološke aktivnosti.............................................................................5
2.2 Derivati alifatičnih amina.............................................................................................................5
2.2.1 Promazin................................................................................................................................6
2.2.2 Hlorpromazin.........................................................................................................................7
2.2.3 Metopromazin........................................................................................................................8
2.2.4 Triflupromazin.......................................................................................................................8
2.2.5 Acepromazin..........................................................................................................................9
2.2.6 Metotrimeprazin (levomeprazin).........................................................................................11
2.3 Derivati piperidina......................................................................................................................11
2.3.1 Periciazin.............................................................................................................................12
2.3.2 Pipotiazin.............................................................................................................................13
2.3.3 Tioridazin............................................................................................................................13
2.4 Derivati piperazina.....................................................................................................................15
2.4.1 Flufenazin............................................................................................................................15
2.4.2 Perfenazin............................................................................................................................16
2.4.3 Trifluperazin........................................................................................................................17
3. DERIVATI BUTIROFENONA.......................................................................................................18
3.1 Haloperidol.................................................................................................................................18
3.2 Droperidol..................................................................................................................................19
5. DERIVATI TIOKSANTENA..........................................................................................................21
5.1 Zuklopentiksol............................................................................................................................21
5.2 Hlorprotiksen..............................................................................................................................22
6. OSTALI ANTIPSIHOTICI..............................................................................................................23
6.1 Aripiprazol.................................................................................................................................23
6.2 Risperidon..................................................................................................................................24
6.3 Ziprasidon, tetrabenazin i molindon...........................................................................................24
7. ZAKLJUČAK..................................................................................................................................26
LITERATURA.....................................................................................................................................27
 UVOD

Antipsihotici su lijekovi koji se koriste za liječenje šizofrenije i drugih psihotičnih

poremećaja, ali i za liječenje drugih mentalnih poremećaja tokom kojih se mogu javiti
psihotični simptomi, kao što su depresija, bipolarni poremećaj, autizam, poremećaji ponašanja
ili demencija. Razlikujemo prvu generaciju ili tipične antipsihotike i drugu generaciju ili
atipične antipsihotike. Prvu generaciju antipsihotika čine lijekovi kao što su haloperidol,
flufenazin, promazin, levopromazin, sulpirid, koji su snažni blokatori dopaminskih D2
receptora. Prema potenciji, možemo ih podijeliti na visoke, srednje i nisko potentne.

Visoko potentni antipsihotici (npr. haloperidol) proizvode antipsihotički efekat u niskim

dozama i imaju relativno malo antiholinergičkih nuspojava za razliku od malopotentnih
antipsihotika (npr. promazin) koje je potrebno davati u visokim dozama da bi se postigao
željeni efekat te imaju i snažni antihipertenzivno djelovanje sa izraženim sedativnim efektom
i mogućim kognitivnim oštećenjem. Takođe često izazivaju ekstrapiramidalne neželjene
efekte i povremeno tardivnu diskineziju i/ili maligni neuroleptički sindrom. Zato su u
poslednjih deset godina atipični ili antipsihotici druge generacije bolje i sigurnije rešenje. Ovu
grupu lijekova čine klozapin, olanzapin, risperidon, kvetiapin, ziprasidon i aripriprazol.

Cilj i zadatak: Cilj mog rada je objasniti šta su to antipsihotici. Također kroz ovaj rad ću
objasniti i kako se dijele antipsihotici, te za šta se oni koriste.

Metodologija: Kao izvore pri istraživanju, koristila sam odgovarajuću stručnu literaturu iz
priručnika i udžbenika kao i odgovarajuću literaturu internetskih stranica.
1. ANTIPSIHOTICI I NJIHOV NASTANAK

Sve do ranih 1950-ih nije bilo efikasnih lijekova za liječenje šizofrenije. Pacijenti su bili
trajno ili skoro trajno hospitalizovani. U to vrijeme, u Francuskoj su se istraživali lijekovi koji
bi pomogli u produbljivanju anestezije. H. Laborit je 1952. godine u tu svrhu koristio
prometazin (prvi fenotiazin), dok je druga grupa istraživača kasnije proučavala drugi
fenotiazin - hlorpromazin. Ovaj lijek je korišćen u premediciranom koktelu koji bi pacijenti
dobijali noć prije operacije da bi smanjili strah i anksioznost. Pokazalo se da pacijenti sa
hlorpromazinom zahtijevaju niže doze anestetika bez gubitka svijesti. Hlorpromazin je kod
pacijenata izazivao stanje smirenosti, sedaciju sa očuvanom svješću, nezainteresovanost i
odvojenost od spoljašnjih nadražaja. Takvo ponašanje pacijenata nazvano je neuroleptički
sindrom, a hlorpromazin je zbog navedenih efekata postao prvi neuroleptik.

Bio je veoma efikasan u eliminisanju produktivnih psihotičnih simptoma za to vrijeme. Iako

je iz današnje perspektive hlorpromazin lijek niske potentnosti zbog svojih antipsihotičkih
svojstava i generalno nije doveo do trajnog poboljšanja, on je velikom broju pacijenata
obezbjedio bolji kvalitet života, posebno kod kuće. U nastojanju da se pronađu efikasniji i
podnošljiviji lijekovi, butirofenoni (npr. haloperidol) su počeli da se koriste sredinom 1960-ih,
a oksapin i molindon 1970-ih. Međutim, pokazalo se da ovi lijekovi često ispoljavaju
neželjene efekte koji značajno narušavaju kvalitet života (npr. jatrogeni parkinsonizam,
nevoljni ekstrapiramidalni motori). Terminološki gledano, lijekovi koji izazivaju opisani
neuroleptički sindrom su cijelu grupu antipsihotika nazvali neurolepticima. Međutim, kasnije
razvijeni lijekovi nisu izazivali neuroleptički sindrom, i bili su bar podjednako efikasni u
ublažavanju pozitivnih simptoma, efikasniji u ublažavanju negativnih simptoma, bez
ekstrapiramidnih neželjenih efekata, pa su zbog ovih svojstava nazvani atipični antipsihotici.

Prvi takav lijek bio je klozapin. Zatim su razvijeni risperidon, olanzapin, kvetiapin i drugi.
Možda bi takva klinička klasifikacija antipsihotika na tipične (haloperidol, flufenazin) i
atipične (klozapin, risperidon, olanzapin, kvetiapin, ziprasidon, aripiprazol, sertindol, itd.) bila
dobra pretpostavka. A podjelu antipsihotika po generacijama (prva, druga i treća) treba
smatrati samo istorijskom. Postoji i podjela na stare (klasične) i nove antipsihotike. Druga
polovina 1990-ih je bila početak široke upotrebe novih lijekova – atipičnih antipsihotika koji
su efikasni u uklanjanju kako pozitivnih simptoma šizofrenije (halucinacije i ludila), tako i
negativnih simptoma (alogija, emocionalna spljoštenost, anhedonija i avolicija).
Glavne karakteristike atipičnih antipsihotika su mnogo manje ekstrapiramidnih neželjenih
efekata i očuvanje normalnog nivoa prolaktina u serumu. Takođe se s pravom smatra da su
atipični antipsihotici efikasniji protiv negativnih simptoma šizofrenije od tipičnih.1

Antipsihotici, (slika br.1) kako je navedeno, imaju depresivno dejstvo na CNS i koriste se u
terapiji psihoza. Pošto dovode do smanjene reaktivnosti prema emocionalnim stimulusima,
poznati su i kao neuroleptici ili veliki trankilizeri. Prema hemijskoj strukturi, antipsihotici koji
imaju terapijski značaj se dijele na:

 Derivate fenotiazina,
 Derivate 1 – azafenotiazina i tioksantena
 Derivate butirofenona i difentilbutana
 Derivate benzamida
 Ostale triciklične atipične antipsihotike2

(slika br.1) „Antipsihotici“

Izvor: http://www.plivamed.net/?
plivamed[section]=IMAGEmanager&plivamed[action]=getIMAGE&plivamed[id]=6565&plivamed[
size]=23&

1
Robert Varda, Azijada Imširagić „Atipični antipsihotici u kliničkoj praksi“, Zagreb
2
Prof. Dr Dušanka Radulović, Prof. Dr Sote Vladimirov „Farmaceutska Hemija“, Beograd, 2005.
2. DERIVATI FENOTIAZINA

Fenotiazin je tricikliči sistem koji se dobije sintezom iz difenilamina i sumpora u prisustvu

katalizatora. Predstavlja žuti kristalni proizvod, koji ima insektcidno i anthelmitično dejstvo.
Fenotiazin ne djeluje na CNS. Obilježavanje fenotiazina po IUPAC – u je predstavljeno na
opštoj formuli fenotiazina, (slika br.2).3

(slika br.2) „Struktura opšte formule fenotiazina i njen prikaz 3D“

Izvor: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Phenothiazine-
McDowell-3D-vdW.png/240px-Phenothiazine-McDowell-3D-vdW.png

Termin "fenotiazini" opisuje najveću od pet glavnih klasa antipsihotika. Ovi lijekovi imaju
antipsihotička i, često, antiemetička svojstva, iako mogu izazvati i teške neželjene efekte kao
što su ekstrapiramidni simptomi (uključujući akatiziju i tardivnu diskineziju),
hiperprolaktinemija i rijetki, ali potencijalno fatalni maligni neuroleptički sindrom, kao i
značajno povećanje tjelesne težine.4

Molekul fenotiazina nije planiran. Zbog uticaja aritmatičnih benzenovih ciklusa, izvršena je
djelimična delokalizacija elektrona na N10, čime je smanjena relativna gustina elektronskog
para na N10, t fenotiazin ima slabo izražene bazne osobine. Fenotiazin je fotosenzitivan i
izrazito lipofilan. Reakcije elektrofilne supstitucije se odvijaju u položaju C3 i C7, a zatim i u
položajima C1 i C9. Derivati fenotiazina, nalaze se u slijedećim farmakoloćkim grupama
lijekova: antipsihotici, antihistaminici, antiemetici, antiaritmici, antitusici i antiseptici.

3
Prof. Dr Dušanka Radulović, Prof. Dr Sote Vladimirov „Farmaceutska Hemija“, Beograd, 2005.
4
Phenothiazine, https://en.wikipedia.org/wiki/Phenothiazine
2.1 Odnos hemijskih osobina i biološke aktivnosti

U položaju N10 nalazi se γ-dialkilaminopropil grupa. Dužina alkil radikala od 3C aotima u

nizu je optimalna za antipsihotičku aktivnost. Povećanjem broja C atom dovodi do slabljenja
antipsihotičkog efekta. Tercijarna aminogrupa može biti i u sastavu hidriranog heterociklusa
piperidina i piperazina. Propilenski niz između dva bazna centra može biti račvast, Ako je 2C-
atoma u nizu, primarni efekat je antihistaminska aktivnost. Supstituent označen sa R2 mora
imati (-)-1-efekat (elektronegativne grupe). Pored alifatičkog terc – amina, u radikalu koji je
vezan u položaju N10 mogu biti prisutni zasićeni heterociklusi (piperidin ili piperazin).
Derivati piperazina su N4 supstituisani.

Vezivanje fenotiazina za dopaminske receptore se odvija preko protonovane terc. amino

grupe (amonijum katjon) bočnog iza i elektronegativnog supstituenta u položaju C2. U terapiji
se najčešće koriste hidrohloridi ili soli sa orgganskim kiselinama: maleati, mezilati, embonati
i drugi. Aromatizacija heterociklusa u bočnom nizu dovodi do gubitka dejstva.
Kvaternizacijom terc. amino grupe ili uvođenje dužih radikala na azotu dovode do smanjene
antipsihotičke aktivnosti, a ispoljava se antiholinergična, antihistaminska i miorelaksantna
aktivnost.

U odnosu na hemijsku strukturu radikala u položaju N10 antipsihotici derivati fenotiazina se

mogu podijeliti na:

 Derivate alifatičnih amina

 Derivate piperidina,
 Derivate piperazina. 5

2.2 Derivati alifatičnih amina

Strukturna karakteristika derivata alifatičnih amina je prisustvo demetilamino grupe u

terminalnom dijelu baznog bočnog niza. Hemijska struktura i INN nazivi ovih derivata su
predstavljeni narednim formulama.

5
Prof. Dr Dušanka Radulović, Prof. Dr Sote Vladimirov „Farmaceutska Hemija“, Beograd, 2005.
2.2.1 Promazin

Promazin - C17H20N2S, pripada grupi lijekova poznatih kao fenotiazinski antipsihotici, a

koristi se u kratkotrajnom liječenju umjerenog ili akutnog psihomotornog nemira i u liječenju
nemira i anksioznosti kod starijih osoba, (slika br.3).

(slika br.3)“Promazin“

Izvor: https://documedis.hcisolutions.ch/2020-01/api/products/image/PICFRONT3D/productnumber/408/350

Djeluje tako što blokira različite receptore u mozgu, posebno dopaminske receptore. Dopamin
je uključen u signalizaciju između moždanih ćelija. Kada postoji višak dopamina u mozgu, to
uzrokuje prekomjernu stimulaciju dopaminskih receptora. Ovi receptori obično djeluju tako
što mijenjaju ponašanje i dovode do pojačane stimulacije koja može dovesti do psihotičnih
stanja. Promazin hidrohlorid blokira ove receptore i zaustavlja preteranu stimulaciju, što
pomaže u kontroli psihotičnih bolesti. Promazin ima blage ekstrapiramidne i autonomne
neželjene efekte, pa je pogodan za primjenu kod starijih, nemirnih ili psihotičnih pacijenata.
Njegovo antipsihotično dejstvo je slabije i nije toliko korisno u opštoj psihijatriji. Promazin je
antagonist 1, 2 i 4 dopaminskih receptora, 5-HT receptora tipa 2A i 2C, muskarinskih
receptora 1 do 5, α-1-receptora i histaminskog H1-receptora. Antipsihotički efekat promazina
povezan je sa antagonizmom dopaminskih i serotoninskih receptora tipa 2, sa većom
aktivnošću na serotonin 5-HT2 receptore u poređenju sa dopaminskim receptorima 2 tipa.
Ovo može objasniti nedostatak ekstrapiramidnog efekta.
Nije prijavljeno da blokira dopamin u tubero-infundibularnom traktu, objašnjavajući manju
incidencu hiperprolaktinemije od tipičnih antipsihotika ili risperidona. Apsorpcija može biti
neujednačena, pri čemu vršne koncentracije u plazmi pokazuju velike razlike između
pojedinaca.6

2.2.2 Hlorpromazin

Hlorpromazin, C17H19ClN2S hemijski se označava kao 3-(2-hlorfenotiazin-10-il)-N,N-

dimetilpropilamin i prvi je uveden sintetski antipsihotik. U terapiji se koristi hlorpromazin
slobodna baza, hlorpromazin-hidrohlorid i hlorpromazin-embonat. Hlorpromazin se u obliku
slobodne baze koristi u formulaciji supozitorija. U psihijatriji se hlorpromazin koristi kao
standard za kvalifikaciju, odnosno procjenu antipsihotičke aktivnosti ostalih antipsihotika,
(slika br.4).

(slika br.2)“Hlorpromazin“

Izvor: https://hr.iliveok.com/sites/default/files/styles/term_image_mobile/public/hlorpromazin.jpg?
itok=IGroZJ1v

Hlorpromazin djeluje na sinapse blokadom dopaminskih (D1, D2) i noradrenalinskih, a u

manjoj mjeri i muskarinskih receptora. Sedativno djelovanje je posljedica antagonističkog
djelovanja na H1-histaminske receptore.7

6
Promazin, https://zdravlje.eu/2014/01/25/promazin/
7
Antipsihotici, https://www.stetoskop.info/odeljci-knjiga/antipsihotici
2.2.3 Metopromazin

Metopromazin - C18H22N2OS je antipsihotik iz grupe fenotiazinskih antipsihotika. Hemijski se

označava kao [3-(2-metoksi-fenotiazin-10-il)-propil]-dimetilamin, (slika br.5).

(slika br.5)“Metopromazin“

Izvor: https://static.cymitquimica.com/products/3D/img/FM34072.gif

2.2.4 Triflupromazin

Triflupromazin je psihotropni lijek čije se neuroleptičko i antiemetičko djelovanje već dugi

niz godina koristi u humanoj medicini. Molekul se sastoji od niza od tri benzenova prstena,
zbog čega se može klasifikovati kao aromatično ugljikovodično jedinjenje. Triflupromazin
ima sljedeću hemijsku formulu: C18H19F3N2S. Lijek je derivat fenotiazina. Franjevački
mehanizam djelovanja triflupromazina je izgrađen na njegovom svojstvu kao antagonista D1 i
D2 receptora. Dakle, lijek izaziva inhibiciju supstanci koje se vezuju za slobodne receptore.
Pored toga, umjereni afinitet za druge receptore je prepoznat u literaturi u velikom broju
slučajeva. Stoga, gutanje triflupromazina utiče na druge receptore. Oni uključuju D2, 5-HT2,
alfa1 i H1 receptore. Pokazan je slab afinitet za M1 receptore. Štaviše, poznato je da
triflupromazin djeluje kao inhibitor kisele sfringomijelinaze. Zbog toga je moguća njegova
upotreba kao FIASMA (inhibitor funkcionalne kisele sfingomijelinaze), (slika br.6).8

8
Triflupromazin, https://flexikon.doccheck.com/de/Triflupromazin
 (slika br.6)“Triflupromazin“

Izvor: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/Triflupromazine3d.png/440px-
Triflupromazine3d.png

Triflupromazin ima i neuroleptička i antimetabolička svojstva. Međutim, glavna oblast

primjene aktivnog sastojka je psihijatrija. Shodno tome, postoje indikacije za teške psihoze ili
halucinacije (posebno one povezane sa šizofrenijom) i akutnu psihomotornu agitaciju. Izvan
psihijatrije postoje indikacije za liječenje teških bolesnika sa povraćanjem, akutnom
mučninom i vrtoglavicom. U svim slučajevima, aktivna supstanca se primjenjuje oralno u
obliku filmom obložene tablete. Pacijent ih može uzeti samostalno. Međutim, aktivni sastojak
podliježe farmaceutskim zahtjevima i zahtjevima koji se izdaju na recept u svim odobrenim
zemljama.9

2.2.5 Acepromazin

Acepromazin, 2-acetil-10-(3-dimetilaminopropil)fenotiazin - C19H22N2OS je sedativ i

antipsihotik aktivni sastojak. Propisuje se isključivo u veterinarskoj medicini. Neuroleptik i
sedativ acepromazin karakteriše visoka efikasnost. Ovo prevazilazi druge sedativne lijekove
kao što su hlorpromazin i promazin. Acepromazin se takođe može koristiti u vrlo malim
dozama. Osim što imobiliše životinje, djeluje i protiv povraćanja i u manjoj mjeri blokira
dejstvo histamina, a u većoj mjeri acetilholina. Aktivni sastojak acepromazin, žućkasto
originalno ulje, nalazi se u lijekovima kao što je acepromazin maleat. Maleat je kristalni, žuti
prah bez gorkog ukusa, (slika br.7).

9
Triflupromazin, https://ozdraviti.com/u%C4%8Dinci-triflupromazina-koriste-rizike/
 (slika br.7)“Acepromazin“

Izvor: https://www.grovet.com/media/catalog/product/cache/4efae80c514f00edda8427677ed7fd4b/v/e/
vetoquinol_calmivet_1.jpg

Lijek osetljiv na svjetlost, treba čuvati u mraku i dobro zatvoren. Lijekovi sa aktivnom
supstancom acepromazinom dostupni su pod trgovačkim nazivima Calmivet, Prekuillan,
Sedalin i Vetrankuil. Dostupni su u obliku tableta, rastvora za injekcije, granula i gela za
oralnu, subkutanu, intramuskularnu i intravensku primjenu. Acepromazin ima smirujući i
opuštajući efekat na mišiće. Ovaj efekat se uglavnom zasniva na blokadi receptora dopamina
2 (D-2 receptora).

Aktivna supstanca ne utiče na preostalih 5 dopaminskih receptora. Osim što blokira D-2
receptore, acepromazin inhibira oslobađanje i cirkulaciju dopamina. Dopaminski antagonizam
takođe dovodi do antiemetičkog dejstva lijeka, posebno u slučaju povraćanja izazvanog
opioidima. Blokada α-1 adenoreceptora, koja se takođe sprovodi, širi krvne sudove, nakon
čega pada krvni pritisak i nivo hematokrita. Acepromazin djeluje čak iu malim dozama. Veće
doze samo povećavaju trajanje efekta, a ne jačinu efekta. Ako se želi jači efekat, preporučuje
se kombinacija benzodiazepina ili alternativno kombinacija sa opioidima ili ketaminom.10

2.2.6 Metotrimeprazin (levomeprazin)

10
Aceprozamin, https://hr.healthandmedicineinfo.com/acepromazin-8JH
Metotrimeprazin (levomeprazin) kao slobodna baza je levoaktivan. Hemijski predstavlja
(R)2-metoksi-NN, β-trimetil-10H-fenotiazin-10-propanamin. U terapiji se koristi u obliku
molekula. Daje se per os i parenteralno. Djeluje kao antipsihotik i analgetik, (slika br.8).

(slika br.8)“Metotrimeprazin“

Izvor: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/00/Levomepromazine3Dan.gif

Metotrimeprazin se koristi u liječenju psihoza (naročito onih povezanih sa šizofrenijom i

maničnom fazom bipolarnog poremećaja). Takođe se koristi u liječenju poremećaja spavanja,
mučnine, anksioznosti ili povraćanja i bola. To je antipsihotik čije dejstvo je uglavnom
posljedica njegovog djelovanja kao antagonista neurotransmiterskih dopaminskih receptora u
mozgu. Takođe se vjeruje da je u pitanju njegova sposobnost da se veže za serotonin 5-HT2
receptore. Ima opuštajući, umirujući efekat i ublažava bol.

2.3 Derivati piperidina

Ova podgrupa fenotiazinskih antipsihotika u bočnom dijelu molekula sadrži piperidin.

Piperidinski ciklus u položaju C4 sadrži hidroksilnu grupu. Estarski proizvodi su lipofilne,
prodrug – supstance koje ispoljavaju depo dejstvo ako se daju paranteralno. Terapijski značaj
imaju slijedeći derivati:

 Periciazin
 Pipotiazin
 Tioridazin

2.3.1 Periciazin
Periciazin, C21H23N3OS kao antipsihotički lijek, ima terapeutske efekte na poremećaje
raspoloženja i ponašanja, bez obzira na njegovo porijeklo. U tom smislu, to je lijek koji se
koristi u širokom spektru poremećaja i stanja. Sveukupno je farmakološki sličan
hlorpromazinu, iako posebno djeluje sedativno. Analiza podtipa dopaminskog receptora nije
obavljena za pericijazin, ali se čini da lijek indukuje veću noradrenergičku nego
dopaminergičku blokadu. U poređenju sa hlorpromazinom, pericijazin ima snažniju
antiemetičku, antiserotoninsku i antiholinergičku aktivnost, (slika br.9).11

(slika br.8) „Periciazin“

Izvor: https://encrypted-tbn0.gstatic.com/images?
q=tbn:ANd9GcTaKRDbwhFXnKecdrs42FYIV9AUUJiSh1pdVQ&usqp=CAU

Periciazin je antipsihotik prve generacije i njegovi glavni efekti su sedativni: kao adrenergički
antagonist, blokira djelovanje endogenih adrenergičkih neurotransmitera, epinefrina i
norepinefrina, i kao antipsihotik, smanjuje patološku agitaciju i afektivnu tenziju kod nekih
pacijenata sa psihotičnim simptomima. Ovaj lijek je dio grupe sedativnih fenotiazina sa
slabim antipsihotičnim svojstvima. Pored toga, ima adrenolitičko, antiholinergično,
metaboličko i endokrino dejstvo, kao i dejstvo ekstrapiramidnog sistema.12

2.3.2 Pipotiazin

11
Periciazin za shizofreniju, https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD007479.pub2/
full/hr
12
Periciazin, https://bs.warbletoncouncil.org/periciazina-7905
Pipotiazin, C24H33N3O3S2 , 10-[3-[4-(2-hidroksietil)-1-piperidinil] propil]-N,N-dimetil-
fenotiazin-2-sulfanamid je antipsihotik ili neuroleptik grupe fenotiazina, kao i ostali elementi
ove grupe, pipotiazin ima depresivan učinak na središnji živčani sistem (CNS). Blokiranjem
receptora dopamina, ovaj lijek transformira ponašanje, sprječava prekomjernu stimulaciju i
potiče kontrolu određenih mentalnih bolesti koje su klasificirane kao psihotične. Pacijent
počinje da primećuje efekte pipotiazina između 48 i 72 nakon prve primjene i postiže
maksimalan učinak u sedmici. Osim toga, posjeduje i antiemetski, antikolinergični, alfa-
adrenergički i sedativni blokirajući agens, iako su oni mnogo manji u poređenju sa ostalim
lijekovima s fenotiazinom, (slika br.10).

(slika br.10) „Pipotiazin“

Izvor: https://cienciaexplicada.com/wp-content/uploads/2011/09/PIPOTIAZINA.jpg

Kao što je gore spomenuto, pipotiazin je antipsihotičan, pa je njegova upotreba ograničena, u

većini slučajeva psihijatrijskih poremećaja kao što su: kronična psihoza, dugotrajne
šizofrenije, produktivni ili deficit, kronična halucinatorska psihoza i deliriozna stanja.13

2.3.3 Tioridazin

Tioridazin, C21H26N2S2,  (±)-(10-[2-(1-metil-2-piperidil)etil]-2-(metiltio)fenotiazin) se sintetiše

putem alkilacije 2-metiltiofenotiazina sa 2-(2-hloroetil)-1-metilpiperidinom.

Tioridazin je piperidinski tipični antipsihotik iz fenotiazinske grupe. On je ranije široko

korišćen za treatman šizofrenije i psihoze. Zbog moguće kardiotoksičnosti i izazivanja

13
Pipotiazin, https://hr.yestherapyhelps.com/pipotiazine-uses-and-side-effects-of-this-drug-14013
retinopatije pri visokim dozama ovaj lijek se rijetko koristi, osim kod pacijenata kod kojih
drugi lijekovi nisu efikasni, ili imaju kontraindikacije, (slika br.11).14

(slika br.11) „Tioridazin“

Izvor: https://i7.unansea.com/image/8a5bf6f57d520ebc.jpg

Tioridazin je indiciran za liječenje nekih psihotičnih poremećaja poput šizofrenije, za

anksioznost povezanu s depresijom, poremećajima ponašanja kod djece i demencijom. Ono

što radi je da smanji abnormalno uzbuđenje mozga. Mehanizam djelovanja tioridazina blokira
postsinaptičkih D2 dopaminskih receptora u moždanom mezolimbičkom sistemu. Blok takođe
objašnjava ekstrapiramidalne efekte uočene uzimanjem tioridazina. Sa druge strane, tioridazin
takođe blokira holinergičke (acetilholin) i alfa-adrenergične (adrenalinske) receptore, što
dovodi do nuspojave poput sedacije, opuštanja mišića i kardiovaskularnih efekata (na primjer,
hipotenzija, promene u elektrokardiografskom profilu i refleksna tahikardija).15

2.4 Derivati piperazina

14
Tioridazin, https://sh.wikipedia.org/wiki/Tioridazin
15
Tioridazin, https://bs.warbletoncouncil.org/tioridazina-7176
Piperazin je organsko jedinjenje koje se sastoji od šestočlanog prstena i ima dva atoma azota
na suprotnim pozicijama u prstenu. Derivati piperazina su sintetičke supstance koje nemaju
hemijske sličnosti sa drugim uobičajenim zloupotrebama. Derivati piperazina su:

 flufenazin,
 perfenazin
 i trifluperazin.

2.4.1 Flufenazin

Flufenazin , (4-[3-[2-(trifluorometil)fenotiazin-10-il]propil]-1-piperazinetanol), se sintetiše

koji su slični pripremi trifluoperazina i srodnih antipsihotika. Flufenazin je tipičan antipsihotik
koji se koristi za liječenje psihoza kao što su šizofrenija, manična faza bipolarnog poremećaja,
agitacija i demencija. Spada u klasu piperazina fenotiazina. Mehanizam djelovanja lijeka nije
u potpunosti poznat. Ovaj lijek može pomoći u kontroli simptoma blokiranjem ili smanjenjem
efekta dopamina na mozak. Nivo dopamina može biti povišen kod ljudi sa šizofrenijom i
drugim psihozama, (slika br.12).

(slika br.12) „Flufenazin“

Izvor: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/Fluphenazine3Dan.gif/250px-
Fluphenazine3Dan.gif

Neželjeni efekti ovog lijeka su slični haloperidolu, naime on pretežno proizvodi efekte
blokiranja dopamina, a mogu se javiti akatizija, parkinsonizam i tremor. Dugoročni neželjeni
efekti uključuju potencijalno ireverzibilnu tardivnu diskineziju i potencijalno fatalni
neuroleptički maligni sindrom.16

2.4.2 Perfenazin

Perfenazin C21H26ClN3OS je tipičan antipsihotik. Hemijski je klasifikovan kao piperazinil

fenotiazin. Prvobitno na tržištu u Sjedinjenim Državama kao Trilafon, bio je u kliničkoj
upotrebi decenijama. Perfenazin je otprilike deset puta jači od hlorpromazina na dopamin-2
(D2) receptor, stoga se perfenazin smatra antipsihotikom srednje jačine, (slika br.13).

(slika br.13) „Perfenazin“

Izvor: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Perphenazine.svg/250px-
Perphenazine.svg.png

Perfenazin se koristio u malim dozama kao 'normalno' ili 'malo' sredstvo za smirenje kod
pacijenata sa poznatom istorijom zavisnosti od droga ili alkohola, praksa koja se sada snažno
ne preporučuje. Perfenazin ima sedativne i anksiolitičke osobine, što ga čini korisnim za
liječenje uznemirenih psihotičnih pacijenata. Vrijedna indikacija koja nije propisana je
kratkotrajno liječenje hiperemeze gravidarum, pri čemu trudnice doživljavaju jaku mučninu i
povraćanje. Ovaj problem može postati dovoljno ozbiljan da ugrozi trudnoću. Pošto se nije
pokazalo da je perfenazin teratogen i djeluje veoma dobro, ponekad se daje oralno u
najmanjoj mogućoj dozi.17

2.4.3 Trifluperazin

Trifluoperazin, C21H24F3N3S koji se prodaje pod brendom Stelazin, između ostalog, je tipičan
antipsihotik koji se prvenstveno koristi za liječenje šizofrenije. Takođe se može koristiti
16
Flufenazin, https://sr.wikipedia.org/wiki/Flufenazin
17
Perphenazine, https://en.wikipedia.org/wiki/Perphenazine
kratkoročno kod onih sa generalizovanim anksioznim poremećajem, ali je manje poželjan od
benzodiazepina. Pripada hemijskoj klasi fenotiazina, (slika br.14).

(slika br.14) „Trifluperazin“

Izvor: https://encrypted-tbn0.gstatic.com/images?
q=tbn:ANd9GcRvI98Cv9R92gxkLGB9NzxTOtX_vgYSd0S52fanhGoA9BMTCYADAczRUoW01c9pCZpnkf0
&usqp=CAU

Trifluoperazin je efikasan antipsihotik za osobe sa šizofrenijom. Postoje dokazi lošeg

kvaliteta da trifluoperazin povećava šanse za poboljšanje u poređenju sa placebom kada se
ljudi prate 19 nedelja. Postoje dokazi lošeg kvaliteta da trifluoperazin smanjuje rizik od
recidiva u poređenju sa placebom kada se ljudi prate 5 mjeseci. Od 2014. nije bilo dobrih
dokaza za razliku između trifluoperazina i placeba u pogledu rizika od jačanja simptoma
tokom perioda od 16 nedelja, niti u smanjenju značajne agitacije ili uznemirenosti. Ne postoje
dobri dokazi da je trifluoperazin efikasniji za šizofreniju od antipsihotika niže potentnosti kao
što su hlorpromazin, hlorprotiksen, tioridazin i levomepromazin, ali izgleda da trifluoperazin
izaziva više štetnih efekata od ovih lijekova. Trifluoperazin ima centralno antiadrenergičko,
antidopaminergičko, i minimalno antiholinergičko dejstvo. Vjeruje se da djeluje tako što
blokira dopaminske D1 i D2 receptore u mezokortikalnim i mezolimbičkim putevima,
ublažavajući ili minimizirajući simptome šizofrenije kao što su halucinacije, zablude i
dezorganizovana misao i govor.18

3. DERIVATI BUTIROFENONA

Butirofenon je hemijsko jedinjenje (sa funkcionalnom grupom ketona). Neki od njegovih

derivata (koji se obično nazivaju butirofenoni) se koriste za liječenje različitih psihijatrijskih

18
Trifluoperazine, https://en.wikipedia.org/wiki/Trifluoperazine
bolesti kao što je šizofrenija, a neki od njegovih derivata djeluju kao antiemetici. Butirofenoni
su klasa farmaceutskih lijekova dobijenih od butirofenona. U butirofenone spadaju:

 Haloperidol, najšire korišteni klasični antipsihotik,

 Droperidol, često se koristi za anesteziju i sedaciju na intenzivnoj njezi,
 Benperidol, jedan od najpotentnijih i često upotrebljavanih antipsihotika ,
 Triperidol, visokopotentant antipsihotik,
 Melperon, slabo potentan antipsihotik. U Europi je u širokoj upotrebi za
liječenje insomnije, konfuzionih stanja, psihomotorne agitacije, i delirijuma, posebno
kod gerijatrijskih pacijenata,
 Lenperon,
 Domperidon, dopaminski antagonist antiemetik, dalji derivat butirofenona.

3.1 Haloperidol

Haloperidol, C21H23ClFNO2 koji se između ostalog prodaje pod markom Haldol, je tipičan
antipsihotik. Haloperidol se koristi za liječenje određenih mentalnih poremećaja / poremećaja
raspoloženja (kao što su šizofrenija, šizoafektivni poremećaji). Ovaj lijek vam pomaže da
razmišljate jasnije, da se osjećate manje nervozno i da učestvujete u svakodnevnom životu.
Takođe može pomoći u sprječavanju samoubistva kod ljudi za koje postoji vjerovatnoća da će
sami sebi povrediti. Takođe smanjuje agresiju i želju da povrijedi druge. Može da smanji
negativne misli i halucinacije. Haloperidol se takođe može koristiti za liječenje
nekontrolisanih pokreta i izliva rijječi/zvukova povezanih sa Touretteovim sindromom.
Haloperidol se takođe koristi za teške probleme u ponašanju kod hiperaktivne djece kada
drugi tretmani ili lijekovi nisu funkcionisali. Haloperidol je psihijatrijski lijek (antipsihotik)
koji djeluje tako što pomaže da se uspostavi ravnoteža određenih prirodnih supstanci u mozgu
(neurotransmiteri), (slika br.14).19

19
Haloperidol, https://www.webmd.com/drugs/2/drug-8661/haloperidol-oral/details
 (slika br.14) „Haloperidol“

Izvor: https://i0.wp.com/gafacom.website/wp-content/uploads/2021/02/image-25.png?
fit=933%2C657&ssl=1

Haloperidol, predstavnik tzv. tipični antipsihotici, je moćan antagonist D2 receptora čak i u

malim dozama, što ga čini efikasnim u akutnoj psihotičnoj dekompenzaciji. Zbog snažnog
antagonizma D2 receptora, haloperidol izaziva ekstrapiramidalne neželjene efekte, a
hiperprolaktinemija je značajno češća od drugih antipsihotika.20

3.2 Droperidol

Droperidol je antidopaminergički lijek koji se koristi kao antiemetik (tj. za sprječavanje ili
liječenje mučnine) i kao antipsihotik. Droperidol se takođe često koristi kao brzi sedativ u
liječenju intenzivne nege, i gdje je prisutna „agitacija agresije ili nasilnog ponašanja“.

(slika br.15) „Droperidol“

Izvor: https://i0.wp.com/epmonthly.com/wp-content/uploads/2020/06/Droperidol.jpg?
resize=703%2C441&ssl=1

20
Paula Marinović, „Antipsihotici u kliničkoj praksi“, Zagreb, 2019.
Otkriven u Janssen Pharmaceutica 1961. godine, droperidol je butirofenon koji djeluje kao
moćan antagonist D2 (receptora dopamina) sa izvjesnom aktivnošću antagonista histamina i
serotonina. Droperidol se sintetiše iz 1-benzil-3-karbetoksipiperidin-4-ona, koji reaguje sa o-
fenilendiaminom. Prvi derivat koji je nastao u reakcionim uslovima, 1,5-benzodiazepin,
preuređuje se u 1-(1-benzil-1,2,3,6-tetrahidro-4-piridil)-2-benzimidazolon. Debenzilacija
dobijenog proizvoda vodonikom preko paladijumskog katalizatora, i naknadna alkilacija ovog
pomoću 4-hloro-4'-fluorobutirofenona daje droperidol, (slika br.15).21

21
Droperidol, https://en.wikipedia.org/wiki/Droperidol
5. DERIVATI TIOKSANTENA

Tioksantenski antipsihotici su zasnovani na molekulu tioksantena. Po svojim svojstvima su

skoro identični fenotiazinima, iako se neželjeni efekti javljaju rjeđe. Glavni predstavnici
tioksantenskih antipsihotika su zuklopentiksol, hlorprotiksen, klopentiksol i flupentiksol.

5.1 Zuklopentiksol

Zuklopentiksol, C22H25ClN2OS je neuroleptik koji se koristi za liječenje različitih mentalnih

bolesti kao što je akutna šizofrenija. Inhibira neurotransmitere serotonin i dopamin u ljudskom
mozgu i, kao rezultat, ima antipsihotički efekat. Davanje aktivnog sastojka uvijek treba da se
odvija u konsultaciji sa i pod stalnim nadzorom ljekara. Mogući neželjeni efekti uključuju
umor, dijareju, drhtavicu, povraćanje i promjene vrijednosti krvi, (slika br.16).

(slika br.16) „Zuklopentiksol“

Izvor: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Zuclopenthixol2DACS.svg/1200px-
Zuclopenthixol2DACS.svg.png

Aktivni sastojak zuklopentiksol je hemijsko, organsko i policiklično jedinjenje. Policiklična

jedinjenja su hemijski konstruisana kroz nekoliko prstenova. Zuklopentiksol pripada klasi
tioksantena i neuroleptik je. Hemijska struktura tročlanog prstena je karakteristična za
tiokantene. Pored flupentiksola i hlorprotiksena, zuklopentiksol je jedan od najznačajnijih
predstavnika ove grupe. Aktivni sastojak je takozvani antagonist mesindžer receptora
serotonin i dopamin. U farmakologiji, antagonisti su sve one supstance koje inhibiraju
protivnika u njihovom djelovanju.
Zuklopentiksol blokira neurotransmitere serotonin i dopamin u centralnom nervnom sistemu.
Vezuje se za receptore ovih supstanci glasnika. Kao rezultat toga, dopamin i serotonin se više
ne uklapaju i inhibiraju ih antagonistički lekovi. Ima antipsihotički efekat. Efekat neuroleptika
direktno zavisi od doze lijeka. Uz malu dozu, konfuzija i anksioznost kod demencije mogu se
ublažiti. Većim dozama mogu se liječiti teška stanja uzbuđenja, kao i akutna i hronična
šizofrenija. Mehanizmi djelovanja utiču na raspoloženje i razmišljanje i mogu ublažiti
agresiju, zablude, halucinacije i psihomotorno uzbuđenje.22

5.2 Hlorprotiksen

Hlorprotiksen, C18H18ClNS koji se između ostalog prodaje pod brendom Trukal, je tipičan
antipsihotik iz grupe tioksantena. Glavne indikacije za hlorprotiksen su liječenje psihotičnih
poremećaja (npr. šizofrenija) i akutne manije koja se javlja kao dio bipolarnih poremećaja,
(slika br.17).

(slika br.17) “Hlorprotiksen“

Izvor: https://hr.iliveok.com/sites/default/files/styles/term_image_mobile/public/hlorprotiksen-1.jpg?
itok=tmpVTpEv

Hlorprotiksen je strukturno povezan sa hlorpromazinom, sa kojim, u principu, deli sve

neželjene efekte. Alergijske nuspojave i oštećenje jetre se pojavljuju sa znatno nižom
učestalošću. Starije osobe su posebno osetljive na antiholinergičke neželjene efekte
hlorprotiksena (precipitacija glaukoma uskog ugla, teška konstipacija, teškoće u mokrenju,
konfuzna i delirantna stanja). Kod pacijenata starijih od 60 godina doze treba da budu
posebno niske.23

22
Zuklopentiksol, https://hr.healthandmedicineinfo.com/zuclopenthixol-G2G
23
Hlorprotiksen, https://en.wikipedia.org/wiki/Chlorprothixene
6. OSTALI ANTIPSIHOTICI

Noviji antipsihotici imaju različitu hemijsku strukturu, a među njima su najpoznatiji: pimozid,
molindon, aripiprazol, loksapin, klozapin, risperidon, ziprasidon, remoksiprid i dr. Osim na
depomainske receptore, noviji antipsihotici djeluju i na serotoninske receptore u mozgu (na
primjer, klozapin i olanzapin). Ovim lijekovima se postiže antipsihotički efekt, ali se
izbjegava ekstrapiramidni sindrom kao neželjeni efekt.

6.1 Aripiprazol

Aripiprazol C23H27Cl2N3O2 je noviji antipsihotik, selektivan antagonist D2 receptora i agonist

presinaptičkih dopaminskih autoreceptora. Analog je piperazina. Hemijski se označava kao 7-
[4-[4-(2,3-dihlorfenil)-1-piperazinil]butoksi]-3,4-dihidro-2(1H)-hinolinon, (slika br.18).

(slika br.18) „Aripiprazol“

Izvor: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Aripiprazole.svg/1200px-
Aripiprazole.svg.png

Takođe pokazuje afinitet za serotoninske receptore kao djelimični agonist na 5-HT1A i

antagonist na 5-HT2A i 5-HT2B receptore. Takođe ima antagonistički efekat na H1 i α1
receptore. Najčešći neželjeni efekti aripiprazola su nesanica i agitacija, dok je incidenca
metaboličkih neželjenih efekata, dislipidemije i povećanja tjelesne tježine značajno niža nego
kod drugih atipičnih antipsihotika, prvenstveno olanzapina.24

24
Aripiprazol, Paula Marinović, „Antipsihotici u kliničkoj praksi“, Zagreb, 2019.
6.2 Risperidon

Risperidon se hemijski označava kao 3-[2-[6-fluro-(1,2-benzilizoksazol-3-il)-1-

piperadinil]etil]-6,7,8,9-tetrahidro-2-metil-4H-pirido(1,2-a)piramidin-4-on, (slika br.19).
Risperidon, u poređenju sa novijim antipsihoticima, pokazuje veći afinitet za D2-receptore, sa
zasićenjem dopaminskih receptora u striatumu u standardnim dozama od 70-75%. Zbog
povećanja doze i nedostatka antiholinergičkog efekta, ima veći potencijal da izazove
ekstrapiramidalne neželjene efekte, u većim dozama, u poređenju sa drugim atipičnim
antipsihoticima, ali i dalje niži od starijih antipsihotika zbog snažnog antagonističkog dejstva
na 5-HT2A receptore. Pored toga, pokazuje antagonistički efekat na 5-HT1C, 5-HT1D i
5HT1A receptore i slabiji antagonizam H1 i α2 receptora. Antidepresivni efekat na 5-HT2A i
α2 receptore pri nižim dozama takođe može imati antidepresivni efekat. Može izazvati
prolaznu ortostatsku hipotenziju zbog blokade α1-receptora na početku. Prijapizam je moguća
nuspojava uslijed blokade α adrenergičkih receptora. Nema sedativnog efekta zbog niskog
afiniteta za H1-receptore.

(slika br.19) „Risperidon“

Izvor: https://cdn.shop-apotheke.com/images/D05/956/944/D05956944-p16.jpg

6.3 Ziprasidon, tetrabenazin i molindon

Ziprazidon se hemijski označava kao 5-[2-[4-fluro-(1,2-benzizotiazol-3-il)-1-piperazinil]etil]-

6-hlor-1,3-dihidro-2H-indol-2-on. U terapiji se koristi hidrohlorid, monohidrat, (slika br.20
(1)). Tetrabenazin hemijski se označava kao 1,2,3,4,5,6,7,11b-heksahidro-9,10-dimetioksi-3-
(2-metilpropil)-2H-benzo(a)hinolizin-2-on. Tetrabenazin blokira dopaminske receptore. U
terapiji se koristi hidrohlorid, (slika br.20 (2)).
Molindon pripada grupi beta-aminoketona. Hemijski se označava kao 3-etil-1,5,6,7-
tetrahidro-2-metil-5-(4-morfolinilmetil)-4H-indol-4-on. U terapiji se koristi hidrohlorid.
Molindon podliježe brojnim reakcijama biotransformacije. Reakcija a-hidroksilacije
morfolina je naznačajnija metabolička reakcija, (slika br.20 (3)).

(1) (2)

(3)

(slika br.20) „Ziprazidon – (1), Tetrabenazin – (2), Molindon – (3)“

Izvor: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/04/Ziprasidone.svg/1200px-
Ziprasidone.svg.png,
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/Tetrabenazine_structure.svg/1280px-
Tetrabenazine_structure.svg.png,
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/Molindone.svg/240px-Molindone.svg.png
7. ZAKLJUČAK

Antipsihotici su lijekovi koji blokiraju dopaminske receptore u mozgu i istovremeno

prouzrokuju poboljšanje u patološkim oblicima ponašanja. Ovi lijekovi se prevashodno kao
što se može zaključiti koriste u terapiji shizofrenije i drugih agitiranih psihoza. Osnovna
farmakološka karakteristika antipsihotika je da djeluju kao antagonisti dopaminskih receptora
u centralnom nervnom sistemu. Ipak, u ovoj grupi lijekova ima i onih koji djeluju na
serotoninske receptore, što sigurno doprinosi njihovoj kliničkoj efikasnosti. Najvažniji
predstavnici ovih grupa su: fenotiazini, butirofenoni i tioksanteni. Pored njih ima još jedna
grupa lijekova sa raznorodnim hemijskim sastavom , ali koji imaju zajedničku karakteristiku
da djeluju antipsihotički.

Fenotiazini (hloropromazin, flufenazin, trifluperazin..) blokiraju dopaminske receptore u

mozgu i na taj način prouzrokuju umirenje, prestanak straha i strepnje, prestanak agresivnog
ponašanja. Terapijske indikacije za fenotiazine su shizofrenija, psihotička stanja udružena sa
organskim poremećajima mozga, centralna povraćanja raznog porijekla i preoperativna
priprema bolesnika. Antipsihotici pa ni tenotiazini, ne primjenjuju se u terapiji
apstinencijalnih sindroma, a takođe se ne primjenjuju u terapiji anksioznih stanja. Neželjeni
efekti fenotiazinskih lijekova su ekstrapiramidni sindrom, somnolencija, latargija, leukopenija
i agranulocitoza. Najteži neželjeni efekt, tzv. Tardivna diskenezija javlja se poslije dugotrajne
terapije fenotiazinima i manifestuje se nenormalnim i nevoljnim pokretima jezika i mišića u
predjelu lica.

Butirofenoni (haloperidol, droperidol..) farmakološki su slični fenotiazinskim lijekovima.

Terapijske indikacije i neželjeni efekti butirofenona slični su kao i kod fenotiazinskih
lijekova.

Tioksanteni (klopentiksol..) su po farmakološkoj aktivnosti i terapijskim indikacijama slični

fenotiazinima.

Noviji antipsihotici imaju različitu hemijsku strukturu, a među njima su najpoznatiji: pimozid,
molindon, aripiprazol, loksapin, klozapin, risperidon, ziprasidon, remoksiprid i dr. Osim na
depomainske receptore, noviji antipsihotici djeluju i na serotoninske receptore u mozgu (na
primjer, klozapin i olanzapin). Ovim lijekovima se postiže antipsihotički efekt, ali se
izbjegava ekstrapiramidni sindrom kao neželjeni efekt.
LITERATURA

Knjige:

 Milenko Milošević, Vladislav Varagić, „Farmakologija“, Beograd

 Paula Marinović, „Antipsihotici u kliničkoj praksi“, Zagreb, 2019.
 Robert Varda, Azijada Imširagić „Atipični antipsihotici u kliničkoj praksi“, Zagreb
 Prof. Dr Dušanka Radulović, Prof. Dr Sote Vladimirov „Farmaceutska Hemija“,
Beograd, 2005.

Internetska literatura:

 Phenothiazine, https://en.wikipedia.org/wiki/Phenothiazine
 Promazin, https://zdravlje.eu/2014/01/25/promazin/
 Antipsihotici, https://www.stetoskop.info/odeljci-knjiga/antipsihotici
 Triflupromazin, https://flexikon.doccheck.com/de/Triflupromazin
 Triflupromazin, https://ozdraviti.com/u%C4%8Dinci-triflupromazina-koriste-rizike/
 Aceprozamin, https://hr.healthandmedicineinfo.com/acepromazin-8JH
 Periciazin za shizofreniju,
https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD007479.pub2/full/hr
 Periciazin, https://bs.warbletoncouncil.org/periciazina-7905
 Pipotiazin, https://hr.yestherapyhelps.com/pipotiazine-uses-and-side-effects-of-this-
drug-14013
 Tioridazin, https://sh.wikipedia.org/wiki/Tioridazin
 Tioridazin, https://bs.warbletoncouncil.org/tioridazina-7176
 Flufenazin, https://sr.wikipedia.org/wiki/Flufenazin
 Perphenazine, https://en.wikipedia.org/wiki/Perphenazine
 Trifluoperazine, https://en.wikipedia.org/wiki/Trifluoperazine
 Haloperidol, https://www.webmd.com/drugs/2/drug-8661/haloperidol-oral/details
 Droperidol, https://en.wikipedia.org/wiki/Droperidol
 Zuklopentiksol, https://hr.healthandmedicineinfo.com/zuclopenthixol-G2G
 Hlorprotiksen, https://en.wikipedia.org/wiki/Chlorprothixene
LIST ZA UPIS PODATAKA NA ODBRANE MATURSKOG RADA
Datum predaje maturskog rada: ________________ M.P

Mišljenje nastavnika mentora o radu:

_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________

Ocjena pismenog dijela maturskog rada: _____________ ( )

Datum odbrane maturskog rada: _____________________

Komisija u sustavu: Popis članova komisije:

1. Predsjednik: _________________ ____________________

2. Ispitivač: ____________________ ____________________
3. Stalni član: ___________________ ____________________

Pitanja na usmenom obrazloženju maturskog rada:

1. _________________________________________________________________
2. _________________________________________________________________
3. _________________________________________________________________

Ocjena usmenog obrazloženja maturskog rada: ___________________________ ( )

Ocjena rada: _____________ ( )