PARIMET E PERGJITHSHME TE

SIGURIMEVE SHOQERORE

1.Parimet e sistemit te mbrojtjes

shoqerore.
2.Faktoret qe ndikojne ne sistemin e
mbrojtjes shoqerore.

Pergatiti:A.Shtylla MES
 Parimet e pergjithshme
• Parimet e pergjithshme ne te cilat mbeshtetet
sistemi i mbrojtjes shoqerore dhe sigurimet
shoqerore ne vecanti jane:
a)universaliteti;
b)uniformiteti;
c)plotesimi;
d)mjaftueshmeria,
e)garancia;
f)pjesmarrja.

Pergatiti:A.Shtylla MES
 Parimi i universalitetit
• Parimi i universalitetit shprehet ne:
a)shtrirjen e fushes se veprimit te nje ligji ne gjithe
territorin e RSh, (fusha territoriale e zbatimit te ligjit)
b)ne te gjithe personat te cilet jane ekonomikisht aktiv/ne
nje gjendje te caktuar ekonomike/shoqerore (personat e
mbuluar nga zbatimi i ligjit).
• Nepermjet zbatimit te parimit te universalitetit sigurohen
dhe garantohen perfshirja ne skeme per cdo subjekt,
sipas kritereve te percaktuara me ligj.
(kritere moshe, periudhe sigurimi, detyrim per pagese
kontributesh, niveli te ardhurash etj)

Pergatiti:A.Shtylla MES
 Parimi i universalitetit-1
• Nepermjet parimit te universalitetit:
a)u krijohet mundesia te gjithe subjekteve te sistemit te
njihen me permbajtjen e skemes, te zbatojne kriteret dhe
rregullat e percaktuara ne te, dhe ne perfundim te
perfitojne prej saj; (njohja me kriteret e perfshirjes,
detyrimet dhe kriteret e perfitimit)

b) realizohet ndergjegjesimi i personave te cilet jane

ekonomikisht aktiv, per tu perfshire ne skemen e sigurimit
te detyrueshem shoqeror, duke mos iu fshehur detyrimeve
qe burojne prej tij (per skemen e sigurimit te detyrueshem
shoqeror);

Pergatiti:A.Shtylla MES
 Parimi i universalitetit-2
c)subjektet e perfshira ne te kane mundesine te
kontrollojne organizimin dhe administrimin e Fondit te
Sigurimit te Detyrueshem Shoqeror.
• Elementi i fundit realizohet nepermjet pjesmarrjes se
perfaqesuesve te subjekteve te perfshira ne skeme, si
anetare te Keshillit Administrativ te Institutit te
Sigurimeve Shoqerore (perfaqesuesit e punedhenesve,
punemarresve dhe shtetit).
• Zbatimit i parimi te universalitetit garantohet nga shteti,
nepermjet mekanizmave institucionale dhe sanksioneve
te parashikuara ne dispozitat ligjore (organet e kontrollit
dhe gjobat, kamatvonesat etj)

Pergatiti:A.Shtylla MES
 Parimi i uniformitetit
• Parimi i uniformitetit synon zbatimin e rregullave te njejta
per te gjthe subjektet qe jane/do te perfshihen ne sistem,
ne perputhje me statusin qe individi ka si person
ekonomikisht aktiv (punemarres, i vetepunesuar,
punedhenes) apo gjendjen ekonomike te tij.
• Parimi i uniformitetit vendos rregulla te njejta pavaresisht
edhe perkatesise profesionale/shoqerore te individit, si
ne drejtim:
a)te perfshirjes ne skeme, ashtu edhe ne lidhje me
b)te drejten per te perfituar

Pergatiti:A.Shtylla MES
 Parimi i uniformitetit-1

• Parimi i uniformitetit gjen shprehjen e tij ne rastet

kur:
a)percaktohet rritja e pages kufi minimale dhe
maksimale per efekt te pageses se kontributit te
sigurimeve shoqerore (cdo vit me vendim te
Keshillit te Ministrave);
b)percaktohet kontributi i detyrueshem qe duhet
te paguajne te vetepunesuarit dhe
punedhenesit;

Pergatiti:A.Shtylla MES
 Parimi i uniformitetit-2

c)rriten perfitimet, ne mase te njejte per

perfitimet brenda te njejtit lloj (pensionet e
pleqerise, familjare dhe invaliditetit);
d)percaktohen rregullat e njejta lidhur me
parashkrimin e te drejtave, kthimin e
shumave te marra teper etj.

Pergatiti:A.Shtylla MES
 Parimi i plotesimit (complementary)
• Sipas parimit te plotesimit, duhet qe perfitimet qe
u ofrohen individeve brenda sistemit te mbrojtjes
shoqerore, duhet te jene te kombinuara, pra ne
plotesim te njera-tjetres.
• Shembull:
1.Perfitimet qe jepen nga skema e sigurimeve
shoqerore per papunesine,
2.me tej pas perfundimit te pageses se
papunesise, kalimi i individit/familjes se tij ne:

Pergatiti:A.Shtylla MES
 Parimi i plotesimit-1
-programe aktive te punesimit, ose ne kurse te
formimit profesional
-ne skemen e ndihmes ekonomike, nese ploteson
kriteret e percaktuara ne te;

3.Nese familja e individit eshte perfshire ne skemen

e ndihmes ekonomike, atehere njesia e qeverisjes vendore
mund t’i ofroje atij nje pune apo sherbim ne komunitet
duke u larguar ate nga skema e ndihmes ekonomike.

Pergatiti:A.Shtylla MES
 Parimi i plotesimit-2
Shembull II.
• Personi me aftesi te kufizuara, nese ploteson kushtet e
percaktuara ne ligjin per sigurimet shoqerore, mund te
perfitoje pension invaliditeti (te plote apo te pjesshem).
• Personi ne pension invaliditeti mund te perfitoje edhe
pagesa te tjera te subvencionuara nga shteti si p.sh.
pagesen e aftesise se kufizuar si nje perfitim te rrjedhur
nga skema e ndihmes ekonomike dhe sherbimeve
shoqerore.
• Shembuj te tjere te lidhur me perfitimet dhe
kompensimet per energjine elektrike etj.

Pergatiti:A.Shtylla MES
 Parimi i plotesimit-3

• Pra nga sa me siper parimi i plotesimit ka per

qellim mbulimin sa me kompleks te individeve ne
shoqeri, ndaj cdo pasoje negative sociale apo
edhe financiare.
• Per te realizuar kete qellim, synohet qe te kete
nje shperndarje te perfitimeve, ne skema te
ndryshme te sistemit te mbrojtjes shoqerore, te
cilat plotesojne njera-tjetren.

Pergatiti:A.Shtylla MES
 Parimi i plotesimit-4
• Shperndarja e perfitimeve realizohet ne tre
menyra:
1. Sigurimi per te ardhmen ne lidhje me ngjarje
sociale te caktuara si:
-semundje,
-invaliditet,
-vdekje,
-arritja e nje moshe te caktuar.
Sigurimi ne keto raste behet mbeshtetur ne
kontributet qe paguan vete individi.

Pergatiti:A.Shtylla MES
 Parimi i plotesimit-5

2.Mbeshtetja me ndihma ekonomike nga shteti

nese te ardhurat e familjes jane me te uleta se
niveli minimal i jeteses. Keto ndihma ekonomike
jane te financuara nga buxheti i shtetit.
3.Ndihma nga organizata te ndryshme
jofitimprurese/persona juridik privat, te cilat
mund te jene ne natyre ose ne te holla.
Keto ndihma jepen per njerez ne nevoje dhe pa
mjete mbeshtetese

Pergatiti:A.Shtylla MES
 Parimi i mjaftueshmerise

• Sipas ketij parimi, synohet te kete nje shperndarje te

perfitimeve, ne drejtim te individeve ne nevoje duke patur
parasysh se:
-sa i takon individit ne perputhje me ate qe ai ka
kontribuar (sigurimi i detyrueshem shoqeror), apo
gjendjen e te ardhurave qe ai ka (skema e ndihmes
ekonomike);dhe
-sa eshte nevoja per te patur nje nivel perfitimi sa me te
mire te mundshem ne perputhje me kapacitetet qe jane
(te ardhurat e grumbulluara per skemen e sigurimeve
shoqerore/buxhetin e shtetit per ndihmen ekonomike).

Pergatiti:A.Shtylla MES
 Parimi i mjaftueshmerise-1

• Per realizimin e shperndarjes se

perfitimeve sipas ketij parimi percaktohen
kritere perfitimi ne:
-skemen e sigurimit te detyrueshem
shoqeror,
-skemen e ndihmes ekonomike;
-sherbimet sociale, nga institucionet
rezidenciale te perkujdesit shoqeror.

Pergatiti:A.Shtylla MES
 Parimi i garancise
• Sipas ketij parimi, kerkohet qe ne sistemin e mbrojtjes
shoqerore te vendosen:
a)garanci ligjore;
b)garanci ekonomike.
• Garancia ligjore shprehet ne percaktimet ligjore dhe
nenligjore te:
-te drejtave te individeve,
-kritereve qe ata duhet te permbushin per te perfituar si
dhe ne
-sanksioneve qe do te ndermeren ndaj subjekteve qe
cenojne zbatimin e ketyre te drejtave.

Pergatiti:A.Shtylla MES
 Parimi i garancise-1
• Garancia ligjore shprehet edhe ne percaktimin
ligjor te procedurave te ankimimit te subjekteve
(ankimimin administrativ, ankimimin gjyqesor)
• Garancia ligjore siguron individet per
vazhdimesine e gezimit te te drejtave te tyre
pavaresisht reformave ekonomike/sociale qe
mund te ndodhin ne te ardhmen (parimi i
moscenimit te te drejtave te njohura me pare me
ligj)

Pergatiti:A.Shtylla MES
 Parimi i garancise-2
• Garancia ekonomike synon garancine:
-per perfitime materiale te vazhdueshme;
-e perfitimeve te detyrueshme nga shteti.
• Shteti subvencionon pagimin e perfitimeve te caktuara,
nese nuk ka mundesi qe ato te perballohen nga te
ardhurat e mbledhura ne skeme (sigurimi detyrueshem
shoqeror).
• Niveli i garancise ekonomike eshte i ndryshem ne shtete
te ndryshme dhe eshte i lidhur ngushtesisht me zhvillimin
ekonomiko-shoqeror te vendit.

Pergatiti:A.Shtylla MES
 Parimi i pjesmarrjes
• Parimi i pjesmarrjes synon qe subjektet
perfituese nga sistemi i mbrojtjes shoqerore te
kene:
-pjesmarrje ligjore;
-pjesmarrje ekonomike.
• Pjesmarrja ligjore, eshte e drejta qe kane
individet/grupet e individeve/shoqatat per:
a)tu bere pjese e procesit te ndermarrjes se
nismes ligjore/nenligjore,

Pergatiti:A.Shtylla MES
 Parimi i pjesmarrjes-1

b)te kontrolluar administrimin dhe veprimtarine e

organeve shteterore te ngarkuara per
administrimin e skemave te sistemit te mbrojtjes
shoqerore.
• Pjesmarrja ligjore e individeve/grupeve te
individeve/shoqatatve ne asnje rast nuk duhet te
jete ne kundershtim me percaktimet ligjore dhe
nenligjore per kete qellim, si dhe politikat
ekonomiko-sociale te shtetit.
(Shembuj)

Pergatiti:A.Shtylla MES
 Parimi i pjesmarrjes-2
• Pjesmarrja ekonomike shprehet me:
a)detyrimin konkret qe subjektet kane per
skemen e sigurimit te detyrueshem shoqeror,
pra kryerjen e pageses se kontributit;
b)te drejten e individeve per te marre pagesa
(keste perfitimi) nga skema e sigurimit te
detyrueshem shoqeror, ndihma ekonomike etj.
• Individet nepermjet kryerjes se pageses se
kontributit ndikojne ne rritjen e te ardhurave ne
Fondin e Sigurimit te Detyrueshem Shoqeror,
pra ne rritjen e perfitimeve te tyre.

Pergatiti:A.Shtylla MES
 Parimi i pjesmarrjes-3

• Individet duke marre pagesa nga fondet e

programuara nga buxheti i shtetit per
ndihmen ekonomike ndaj tyre, behen
pjesmarres ne financimin e shpenzimeve
qe jpe shteti per te.

Pergatiti:A.Shtylla MES
 Faktoret qe ndikojne ne sistemin e
mbrojtjes shoqerore
• Sistemi i mbrojtjes shoqerore ne pergjithesi, por
edhe skema e sigurimit te detyrueshem
shoqeror ne vecanti, ndikohen nga nje sere
faktoresh ekonomik, social dhe politik.

• Keta faktore ndikojne ne prishjen e ekuilibrave

financiar dhe social dhe te vendosur ne skemen
e sigurimeve shoqerore, por edhe ne hartimin e
politikave te reja ne sistem.

Pergatiti:A.Shtylla MES
 Faktoret qe ndikojne ne sistemin e
mbrojtjes shoqerore-1
• Faktoret mund te jene:
-demografik,
-ekonomik,
-politik.
• Faktoret demografike ndikojne ne gjendjen
aktuale te skemes se sigurimeve
shoqerore, por edhe ne perspektiven e
saj.

Pergatiti:A.Shtylla MES
 Faktoret demografik
• Paqendrueshmeria demografike sjell ndryshime
ne:
a)ne te ardhurat e skemes se sigurimit te
detyrueshem shoqeror,
b)ne shpenzimet e skemes se sigurimit te
detyrueshem shoqeror.
• Komponentet e mesiperm jane teper te
rendesishem ne percaktimin e ecurise dhe
perspektives se Fondit te Sigurimit te
Detyrueshem Shoqeror.

Pergatiti:A.Shtylla MES
 Faktoret demografik-1

• Faktoret demografik qe ndikojne ne skeme

jane:
a)plakja e popullsise,
b)levizjet imigratore brenda vendit,
c)levizjet imigratore.

Si ndikojne keta faktore?

Pergatiti:A.Shtylla MES
 Faktoret demografik-2
• Per te vleresuar moshen e popullsise merren ne
konsiderate:
a)lindjet,
b)vdekjet si dhe
c)shkalla e emigrimit e popullates ne nje territor
te caktuar.
• Mbeshtetur ne keto te dhena vleresohet qe
brenda nje koheshtrirje te caktuar:
-sa eshte mosha mesatare e popullsise,

Pergatiti:A.Shtylla MES
 Faktoret demografik-3
-sa eshte ndikimi i saj ne rritjen/uljen e te
ardhurave te sigurimeve shoqerore,
-sa eshte ndikimi i saj ne rritjen/uljen e
shpenzimeve te sigurimeve shoqerore.

• Mbeshtetur ne keto te dhena mund te

perpunohen politika financiare dhe sociale per
skemen e sigurimit te detyrueshem shoqeror,
me qellim sigurimin e ekuilibrave ne te.

Pergatiti:A.Shtylla MES
 Faktoret demografik-4
• Levizjet imigratore brenda vendit, ndikojne ne
menyre te drejtperdrejte:
a)ne strukturen moshore te popullsise per ate
territor, per rrjedhoje dhe
b)ne gjendjen e tregut te punes ne ate rajon,
pare ne kendveshtrimin e fuqise punetore.
• Keto fenomene te ndikuara nga ky proces
imigrimi, ndikojne ne veshtiresi te tilla si:
a)mungesa e vendeve te punes per te gjithe
fuqine punetore ne ate territor gjeografik;

Pergatiti:A.Shtylla MES
 Faktoret demografik-5
b)ne pakesimin e te ardhurave ne skemen e sigurimit te
detyrueshem shoqeror,
c)rritjen e numrit te familjeve te cilat jane ne nivel te
pamjaftueshem jetese, pra te cilat duhet te perfitojne nga
skema e ndihmes ekonomike.

• Jo gjithmone ka nje korrelacion te drejperdrejte ndermjet

papunesise se zhvilluar dhe varferise se larte ne te
njejtin territor gjeografik.

Pse ?

Pergatiti:A.Shtylla MES
 Faktoret demografik-6
• Levizjet emigratore ndikojne gjithashtu
drejtperdrejt ne skemen e sigurimeve shoqerore
ne drejtim te:
-uljes se te ardhurave ne skeme;
-uljes se shpenzimeve ne skeme.
• Ulja e te ardhurave vjen si rrjedhoje e uljes se
fuqise punetore ne vend, pra ul numrin e
personave ekonomikisht aktiv ne skeme
(kontribuesve ne skeme)

Pergatiti:A.Shtylla MES
 Faktoret demografik-7
• Ulja e shpenzimeve ndikohet nga ulja e numrit te
personave te cilet plotesojne kushtet per te
perfituar sipas:
a)skemes se sigurimit te detyrueshem shoqeror;
b)skemes se ndihmes ekonomike.
• Meqenese emigrantet nuk jane ekonomikisht
aktiv ne vend ata nuk kontribuojne ne skeme,
per rrjedhoje keto periudha nuk u njihen si
periudha sigurimi.

Pergatiti:A.Shtylla MES
 Faktoret demografik-8
• Mosplotesimi i periudhes se sigurimit te
kerkuar per te perfituar, nuk i vendos emigrantet
ne kushte per te perfituar nga skema e sigurimit
te detyrueshem shoqeror.

• Qenia e nje anetari te familjes emigrant,

mbeshtetur ne ligjin e ndihmes ekonomike e
perjashton familjen nga e drejta per te perfituar
nga skema e ndihmes ekonomike.

Pergatiti:A.Shtylla MES
 Faktoret ekonomik
• Ekonomia dhe ritmet e rritjes se saj, ndikojne ne
menyre te drejtperdrejte ne skemen e
sigurimeve shoqerore.
• Nje ekonomi me ritme te qendrueshme rritje
ndikon ne rritjen e te ardhurave te bizneseve, te
cilat ne menyre te drejtperdrejte mund te
perkthehen edhe ne:
-hapje vende te reja pune,
-rritje te ardhurash per punemarresit.

Pergatiti:A.Shtylla MES
 Faktoret ekonomik-1
• Te dy keto elemente ndikojne ne rritjen e:
-numrit te kontribuesve ne skeme,
-te ardhurave te cilat mblidhen ne skeme.

• Nje Fond me te ardhura te mjaftueshme, eshte

ne gjendje te perballoje edhe pagesa
shpenzimesh per perfitime per:
-nje numer me te madhe perfituesish,
-nje nivel me te larte perfitimi.

Pergatiti:A.Shtylla MES
 Faktoret politik

• Drejtimet politike majtas apo djathtas te nje

vendi ndikojne orientimin qe do te kene politikat
sociale ne drejtim te individeve dhe grupimeve
shoqerore qe perfitojne prej tyre.
• Mbeshtetur ne drejtimin politik te nje qeverie,
hartohen dokumente politike te cilat kane per
qellim mbeshtetjen e nje grupimi shoqeror apo
nje tjeter (shembull mbeshtetje me politika per
punedhenesit/punemarresit).

Pergatiti:A.Shtylla MES
 Faktoret politik-1
• Ne varesi te kendeveshtrimit qe politika ka per
subjektet te cilat do te jene ne qender te
vemendjes se saj, ndermerren edhe nisma
ligjore dhe nenligjore me fokus kete grupim
shoqeror
• Keshtu nese per politiken ne qender te
vemendjes eshte punemarresi, atehere nje
politike qe mund te ndermerret eshte:
-krijimi i vendeve te reja te punes,
-ulja e ngarkeses se kontributit qe paguhet nga
punemarresi,

Pergatiti:A.Shtylla MES
 Faktoret politik-2
-permiresimi i kritereve per te perfituar nje pension,
-rritja e mases se perfitimeve etj.
• Megjithate realizimi i ketyre nismave nuk mund te
realizohet pa u shoqeruar edhe me politika te cilat:
-nxisin biznesin per krijimin e vendeve te reja te punes,
-uljen e ngarkeses fiskale per punedhenesit,
-detyrojne punedhenesit te sigurojne punemarresit duke
rritur numrin e kontribuesve, por edhe nivelin e te
ardhurave ne skeme etj.

Pergatiti:A.Shtylla MES