Menaxhimi I Ndryshimit - Te Gjitha.1

Detyrë 2: shih slide 34 tema 5/Strehimi
të përbashkëtat
1. Qëllimi • Garantohen nga qeveria

2. Siguruesi • Synojnë të realizojnë një të
drejtë të njeriut, për të cilën
3. Grupi targetuar qeveria është siguruesi I të
4. Kushtet e përfitimit drejtës.
5. Financues(kush paguan • Skema financiare:
koston) Bashkëfinancime
6. Institucioni zbatues
Përse ndërhyn qeveria?
Prof.Asc.Dr. Arlinda Ymeraj , 2022-2023

1. Dilemat e shpërndarjes së mirëqënies
sociale
Ekonomia:
Zinxhir i mbyllur veprimesh.
A është e pakufizuar veprimtaria e qeverisë në lidhje me buxhetin
apo është e kushtëzuar?
Cilat janë “pengesat” e qeverisë?

1. Ç‘janë shpenzimet publike?
Buxheti i qeverisë, për të financuar:
A. Prodhimin dhe shpërndarjen e shërbimeve publike;

B. Për të realizuar politikat e mirëqënies sociale;
C. Për të siguruar shpërndarjen dhe ri shpërndarjen e të ardhurave.

Buxheti publik përbëhet nga dy komponentë:
I pari është komponenti statistikor, që nga pikëpamja metodologjike konsiston
në analizën e të ardhurave dhe shpenzimeve të vendit.
Komponenti i dytë është komponenti planifikues, që parashikon, llogarit
nevojën në të ardhmen për buxhet, duke u mbështetur në projeksionet
ekonomike, nevojat për ndryshime në legjislacion si edhe ndryshimet
demografike.

Buxheti i qeverisë përbëhet nga të:
Ardhurat;
Shpenzimet.
Të ardhurat krijohen nga:

Taksat;
Kontributet ( sigurimet shoqërore,
shëndetsore etj).

Ekonomia është Identitet:
a) Varësia me kontributet : Meqenese kontributet e punëdhënesve janë një
komponent i shpenzimeve të punës, duke i reduktuar ato mund të
reduktohet kosto e punës në momentin e parë fillestar, por në afatgjatë kjo
mund të çojë në një ulje artificiale të çmimit të punës në treg, duke ndikuar
mbi rritjen e papunësinë.
Nuk ka marëdhënie të thjeshtë, apo të rastësishme ndërmjet nivelit të
kontributeve sociale dhe kostos totale të punës.
b) Varësia me taksat: Rritja ose zvogëlimi i taksave ndikon në rritjen ose

zvogëlimin e investimeve dhe konsumit(shiko formulën e PBB).

1. Kontraditat e analizës së SHP
Efekti i uljes kontributeve: Çmimi i punës ulet, Paga ulet, papunësia rritet:
S2>S1 (kërkesa e punës rritet), O2<O1(oferta e punës ulet).
• Paga
Oferta
Kërkesa
Sasia e punës
O2 S1=01 S2

1.Analiza e Shpenzimeve Publike
Teorikisht, përse duhet bërë?
• Për të përmirësuar shpërndarjen e burimeve ekonomike;
• Për të përmirësuar rezultatet nëpërmjet një informacioni më cilësor;
• Për të vlerësuar vendin/rolin që luan sektori publik në
ekonomi;
• Për të gjetur mënyrat që maksimizojnë shpërndarjen e mirëqënies shoqërore.
Praktikisht, përse duhet bërë?

• Për tí dhënë ministrisë së financave një mënyrë vlerësimi të kostos dhe përfitimit të
programeve të shpenzimeve.
• Për tí dhënë financuesve donatorëve një analizë gjithëpërfshirëse dhe cilësore të
vlerësimit të ndikimit/efektit të ndihmës.

Cilat janë kostot e PP?
• Kosto private + Kosto e jashtme
• Kosto private – kosto e shitësit për blerësin
• Kosto e jashtme – Kosto që individët ose grup individësh janë të detyruar të paguajnë,
pavarësisht nga fakti I blerjes së mallit/shërbimit ose jo
• Kosto Sociale është shuma e kostos private dhe të jashtme

Teorikisht: Mjet për vlerësimin e politikave/ndërhyrjeve për të treguar nëse e vlen të
bëhet
• Përfitimi – Vlerësimi nëse publiku është i gatshëm të paguajë për mallin/shërbimin sepse
përfiton.
• Kosto – Vlerësimi nëse publiku është I gatshëm të paguajë që malli/shërbimi të mos

prodhohet
• Procesi përfshin vlerë monetare fillestare si edhe të vazhdueshme në krahasim me atë që

përfitohet(kthehet tek publiku në formë përfitimi).

1. Analiza në 8 hapa
1. Nevoja për program
2. Dështimet e tregut që trajton programi i zgjedhur
3. Alternativat e përshtatshme për programin
4. Pasojat në efiçensë
5. Pasojat në shpërndarje
6. Këmbimet barazi-efiçensë
7. Vlerësimi i programit
8. Proçesi politik

2. Dështimet e tregut
• A ekziston dështim tregu në mënyrën se si sigurohet shërbimi?
• Dështimi analizohet në këndvështrimin e efiçensës, barazisë: parimet
themelore.
• Megjithatë nuk mund të mbetet jashtë vëmëndjes “Kosto e politikës”.
• Pse duhet të shqetësohemi për koston?(mendimi I juaj)

2. Dështimet e tregut
• Analiza e kostos është e nevojshme sepse nuk mund të garantojmë efiçensën
dhe barazinë vetëm për një pjesë të qytetarëve, përkundrazi duhet garantuar
për të gjithë shoqërinë
• Ekuilibër ndërmjet barazisë dhe efiçensës, të drejtave dhe detyrave.

3. Format alternative të ndërhyrjes së qeverisë.
• Shembuj?
• Politika e Arsimit të lartë
• Politika e nxitjes së zhvillimit bujqësor
• Politika e infrastrukturës
• Politika e pensioneve
• Cilat janë pasojat e tyre? Mbi kë? A janë të njëjta?
• Teoremat Pareto?

3.Format alternative të ndërhyrjes
Qeveria mund të kërkojë:
a)pagesën sipas çmimit të tregut,
b)pagesën afërsisht me çmimet e tregut siç bën për shembull për energjinë elektrike,
c)një çmim shumë më të ulët se sa kosto, siç bën për shembull për arsimin e lartë,
d)të sigurojë pa pagesë dhe uniformisht një mall, siç bën për arsimin fillor dhe të mesëm,
e)mund të shpërndajë mallin apo shërbimin në disa mënyra koresponduese sipas
perceptimit të nevojës apo përfitimit.

3. Format alternative të ndërhyrjes së qeverisë

3. Format alternative të ndërhyrjes së qeverisë
Sektori privat mund të reagojë mbi sektorin publik në një mënyrë të atillë që të kthejë
mbrapsht të gjitha përfitimet që do të vinin nga sektori publik, dmth vepron në drejtim të
kundërt.
Politika publike e pensioneve.
Politika publike agrare.
Politika publike e strehimit.
Politika publike e arsimit.

3.Format alternative të ndërhyrjes- shembuj
Kur qeveria vendos të rrisë përfitimet e sigurimeve shoqërore, kjo mund të ndikojë në
veprimet e kundërta:
• mirëqënia e të moshuarve mund të mos rritet në planin afatgjatë për aq sa duhet të
rritet,
• individëve mund t’ju kërkohet që të reduktojnë kursimet e tyre për pension,
• fëmijëve mund t’ju kërkohet që t’iu sigurojnë më pak mbështetje prindërve:
• mbështetja publike mundet të përjashtojë mbështetjen private në grupe të ndryshme
shoqërore duke filluar nga grupet më të mëdha shoqërore, megjithëse jo një pas një.

4. Pasojat mbi efiçensën
• Vlerësohen programet alternative
• Sipas efiçensës dhe pasojave në
shpërndarje.

4.Pasojat mbi efiçensën
Një tjetër program i cili me vështirësi i përgjigjet ndërhyrjes publike, është sektori bujqësor.
Qeveria prej kohësh ka ndjekur me shqetësim ndryshimet e thella në çmimet e produkteve

bujqësore. Kur sasia e produktit është e pakët, çmimet rriten shumë, ndërsa kur sasia është
e madhe çmimet ulen shumë.
Bujqit e dinë këtë dhe për këtë arsye ngulmojnë të vendosin produktet bujqësore në ruajte,
kur shpenzimet e magazinimit janë të ulta. Kjo e ul amplitudën e lëvizjes së çmimit. Kjo
gjithashtu i shërben edhe një qëllimi social: transferon burimet nga periudhat në të cilat ato
janë më pak të vlefshme (kur çmimi është i ulët) në periudhat kur ato janë më shumë të
vlefshme (kur çmimi është më i lartë).

4. Pasojat mbi efiçensën
• Efektet zëvëndësuese?
• Efektet në të ardhura?
• Dallimi ndërmjet tyre

• Kush përfiton nga një program/politikë?
• Drejtëpërsëdrejti apo jo drejtëpërsëdrejti?
• A përfitojnë ata për të cilët ky program u hartua apo përfitojnë edhe të
tjerë?
• A përfitojnë “të tjerët” njëlloj si ata për të cilët programi u hartua apo më
shumë?
• A kemi diskriminim?
• A prodhojnë politikat gjithmonë rezultatin për të cilin ishte parashikuar apo
prodhojnë edhe rezultate të tjera?

Programi i kujdesit mjekësor (ShBA) nën të cilin qeveria financon shumicën e kujdesit
mjekësor për të moshuarit. Të moshuarit përfitojnë shumë nga ky program, por në njëfarë
mënyre qeveria qendrore zëvëndëson paratë që familjet e të moshuarve do të shpenzonin
dhe kështu që në këtë kuptim përfituesit e vërtetë nuk janë të moshuarit, por fëmijët e
tyre.
Në mënyrë të ngjashme, gjithmonë ka ekzistuar shqetësimi se së paku në afatshkurtër,

mbështetja që jep qeveria qendrore për financimin e strehimit për të varfërit në të vërtetë
bën që të rritet çmimi i shtëpive, dmth përfituesit e vërtetë nuk janë të varfërit, por
pronarët e shtëpive.

Kush përfiton nga ndërtimi i një rruge të re metroje? Përdoruesit e metrosë?
Ata të cilët zotërojnë shtëpitë ose apartamentet pranë metrosë do të zbulojnë shumë
shpejt se shtëpitë e tyre do të kërkohen më shumë. Rritja e kërkesës për këto shtëpi do të
reflektohet në çmimet e qirave që do të kërkojnë pronarët e tyre, dhe për pasojë në tregun
e shtëpive. Përdoruesi i shtëpisë(jo pronari) konstaton se situata e tij është përmirësuar në
një drejtim, dmth në drejtim të shërbimit për shkak të metrosë, por është përkeqësuar në
drejtimin tjetër, dmth për shkak të qirasë më të lartë që duhet të paguajë. Ka rrezik që dy
përfitimet eleminojnë njeri tjetrin, përfituesit e vërtetë janë pronarët e shtëpive pranë
metrosë.

Këta shembuj tregojnë edhe njëherë rëndësinë e llogaritjes të të gjitha efekteve të një
programi qeveritar.
Siç u nënvizua më lart, individë të ndryshmë kanë përfitime të ndryshme.
Meqenëse është e pamundur që të identifikohet rast pas rasti përmasa e përfitimit e secilit
individ, përpjekje duhen bërë për të identifikuar përfitimet e grupeve të ndryshme në
shoqëri.

6. Barazia dhe shpërndarja
• Barazia e propozimeve të ndryshme
• Si duhet të gjykojmë?
• Në shumë programe është e nevojshme të ekzistojnë
kombinime/kompromise ndërmjet barazisë dhe efiçensës.

7. Vlerësimi I programeve dhe 8. Procesi politik
Vlerësimi I programeve
Deri tani diskutimi/vlerësimi është bërë duke u përqëndruar tek:
A. Ndikimi në efiçensë
B. Ndikimi në rishpërndarje
Procesi politik
Diskutimi
Cikli I politikës

7. Procesi politik
Vendimarrja merr në konsideratë interesa afatshkurtër dhe

afatgjatë, pjesë e programeve politike.
Vendimet i merr elektorati

Çështja themelore - përgjigja
Përdorimi i SHP me efektivitet dhe efiçensë

është detyrë e qeverisë, ndërsa vlerësimi i
mënyrës së përdorimit është e drejtë
qytetare.
Sa më aktive pjesëmarrja qytetare, aq më i

garantuar efektiviteti i shpenzimeve publike.

1. Karakteristikat e shërbimit publik të kujdesit
shëndetsor
Kur një mall sigurohet efektivisht në treg?
üNjë mall sigurohet efektivisht në treg atëhere kur Raporti i Zëvëndësimit të

Drejtëpërdrejtë (RZD) = Raportin e Transformimit të Drejtëpërdrejtë(RTD).
Prof.Asoc.Dr.Arlinda Ymeraj - 2022-2023

shëndetsor
Ç’është RZD?
üRaporti i Zëvëndësimit të Drejtëpërdrejtë (RZD) është raporti në të

cilin një konsumator është i gatshëm të këmbejë një mall me një
tjetër ndërsa nuk ndryshon nivelin e kënaqshmërisë personale.

shëndetsor
• Ç’është RTD?
Raporti i Transformimit të drejtëpërdrejtë

(RTD)përfaqëson gadishmërine e
prodhuesit për të zëvëndësuar një sasi të
vogël të një nga faktorëve të prodhimit për
një sasi të vogël të një faktori tjetër.

1. Karakteristikat e shërbimit publik të kujdesit shëndetsor
A vlen ekuacioni RZD=RTD në këmbimin e

mallrave private?
Po, është baza e këmbimit efiçent në treg,

dmth prodhohet ajo që kërkohet të
konsumohet dhe konsumohet ajo që
prodhohet.

shëndetsor
Cila është natyra e Shërbimit Publik të kujdesit shëndetsor nga

pikëpamja ekonomike?
Shërbimi Publik I Kujdesit Shëndetsor është mall publik.

shëndetsor
Pse kujdesi shëndetsor është mall publik?
üështë i papërjashtueshëm – asnjë individ nuk mund të përjashtohet

nga e drejta e përfitimit;
üështë i pakonkurueshëm – nuk mund të zëvëndësohet me asnjë
shërbim tjetë.

shëndetsor
A vlen ekuacioni RZD=RTD në këmbimin e mallrave publike?
Po, vlen;
Ekuacioni është baza e përkufizimit të
efiçensës në këmbimin e mallrave publike
në treg;
Megjithatë ka ndryshim thelbësor.

shëndetsor
Cili është ndryshimi i kuptimit të ekuacionit
RZD=RTD në këmbimin e mallrave publike?
RZD është pjesa në të cilën një individ është i

gatshëm të këmbejë një mall privat me një mall
publik, ndërsa RTD janë njësitë e një malli privat të
cilat shoqëria duhet të heqë dorë me qëllim që të
prodhohet një njësi e mallit publik.

shëndetsor
Në ndryshim nga kuptimi “ekonomik”, cili është kuptimi “shoqëror” I
ekuacionit?
Atëhere kur kërkesa e shoqërisë për shërbimin publik barazohet me

gadishmërinë e shoqërisë për të zëvëndësuar shërbimin privat me publik,
shërbimi publik ofrohet në mënyrë efiçente.

2. Arsyet për ndërhyrje?
Cilat janë arsyet themelore që mund të çojnë në dështim të tregut të sigurimit
të shërbimit shëndetsor?
Arsyet e përgjithshme:
üPaaftësia e tregut për të siguruar shërbimin në mënyrë efiçentë sipas
kuptimit të ekuacionit RZD=RTD
üPaaftësia e tregut për të garantuar zbatimin e parimit të barazisë.

2. Arsyet për ndërhyrje, Efiçensa?
Pse mund të cënohet efiçensa?
üPër shkak të mungesës së informacionit apo paaftësisë për të gjykuar

mbi informacionin;
üPër shkak të konkurencës së kufizuar të tregut.

2. Arsyet për ndërhyrje – efiçensa-konkurenca?
Cilat janë karakteristikat themelore të tregjeve të konkurencës së lirë për mallrat
private?
üA – ekzistojnë shumë shites, dmth persona që ofrojnë të njëjtin sherbim, dhe
secili prej tyre kërkon të maksimizojë përfitimet e tij.
üB – malli I cili është duke u shitur dhe blerë është homogjen
üC – blerësit janë të mirëinformuar, ata njohin çmimet dhe cilësinë e shërbimit
üD – konsumatorët janë blerës, ata paguajnë koston e plotë të asaj çfarë
konsumojnë

2. Arsyet për ndërhyrje – konkurenca, tregjet e shërbimeve
mjekësore?
Tregjet Standarte Tregjet Mjekësore
Shumë shitës Numer i kufizuar spitalesh
Firma kërkon te maksimizojë fitmet Shumë spitale nuk janë fare fitim
prurëse
Mallra homogjenë Mallra heterogjenë
Blerës të mirë informuar Blerës të keq informuar
Pagesa direkte nga konsumatorët Pacientet mbulojnë vetem një pjesë të

kostos

2. Arsyet për ndërhyrje – efiçensa-informacioni?
Përse mund të „dështojë „tregu në sigurimin e informacionit të duhur
në lidhje me shërbimet mjekësore?
üSepse individi nuk mund të gjykojë mbi koston e shërbimit;
üSepse individi nuk mund të gjykojë mbi cilësinë e shërbimit.

2. Arsyet për ndërhyrje – Barazia?
Përse mund të cënohet “barazia”?
Sepse të ardhurat janë të shpërndara në mënyrë të pabarabartë, ndërsa asnjë

individ, pavarësisht nga niveli i të ardhurave të tij, nuk mund të përjashtohet
nga e drejta e përfitimit të shërbimeve mjekësore.

3. Mekanizmi i ndërhyrjes
A duhet të ndërhyjë sektori publik në rregullin e shpërndarjes së
shërbimit publik-kujdes shëndetsor?
Po, arsyeja themelore dhe shpjegimi më i
rëndësishem për përfshirjen e shtetit rrjedh
nga shqetësimi për pasojat e pabarazisë në
shpërndarjen e të ardhurave,dmth “barazia”.

A debatohet mbi rolin e qeverisë në
sigurimin e shërbimit shëndetsor?
Po. çështjet e debatueshme:

Kosto: kosto rezulton e rritur pavarësisht
ndërhyrjes së sektorit publik, për shkak të
rritjes së shpenzimeve për kërkime
mjekësore dhe teknologji;

Cilësia: cilësia mund të jetë edhe e njëjtë

sepse ofruesit e shërbimit janë thuajse të
njëjtët, I ndryshëm është mekanizmi I
ndërtimit të marëdhënies,

Abuzimi me parimin e barazisë: Ata që

fitojnë më shumë kanë të drejtë të
përfitojnë më shumë.

Si duhet të zgjidhet kjo kontraditë, ndërmjet
pranimit të rolit të ndërhyrjes dhe kritikës
ndaj tij?
üHarmonizimi i marëdhënies kontradiktore
efiçensë-barazi,
üKontrolli dhe monitorimi i zbatimit të
standarteve.

Si realizohet ndërhyrja e sektorit publik?
üTaksat – mekanizëm rishpërndarës publik;
üSigurimet shëndetsore – mekanizëm

rishpërndarës individual.

Cili është ndryshimi ndërmjet tyre?
üTaksat – mekanizëm rishpërndarës publik i përgjithshëm;

üSigurimet shëndetsore – mekanizëm rishpërndarës specifik, që
redukton rreziqet që duhet të paguajnë individet dhe i shpërndan ato.

Efekti i sigurimit

Efekti i kombinimit të taksimit me sigurimin

4. Sistemi shqiptar i Kujdesit Shëndetsor
Sistem i centralizuar, kujdesi shëndetsor sigurohet nga institucionet përkatëse në tre nivele:
Sistem parësor,
Sistemi dytësor/spitalor
Sistemi tertiar.
Sigurohet nga institucione publike dhe jo publike.
Kosto në institucionet publike mbulohet nga: Taksat dhe Kontributet e Detyrueshme të
Sigurimeve Shëndetsore.
Kosto në institucionet private mbulohet nga: Pagesat e qytetarëve si edhe Sigurimet
Shëndetsore Private.

• Sistemi shqiptar i kujdesit shëndetsor me vështirësi plotëson mbulimin, zgjedhjen,
cilësinë dhe koston e arsyeshme.
• Ndonëse me ligj 100% e popullsisë duhet të mbulohet nga Shërbimi Kombëtar I Kujdesit
Shëndetsor, në realitet mbulimi sigurohet:
• Fëmijët
• Të siguruarit
• Të moshuarit.
• Gjithsesi cilësia e shërbimit është problemi më themelor si edhe cilësia e ndryshme në
rajone të ndryshme të vendit.
• Gjithashtu sigurimi i kujdesit shëndetsor sipas nevojës, është një tjetër çështje kritike.
• Mbulimi i qytetarëve që nuk paguajnë kontribute të sigurimit shëndetsor, është gjithashtu
i vështirë.

• Kosto tepër e lartë.
• Jo efektiv (shembulli i dy sigurimeve)

4. Efiçensa e sistemit shqiptar?
• Supozojmë se kosto për pacient në shërbimin publik është 100 lekë,
kontributi individual nëpërmjet sistemit të sigurimit të detyrueshëm është
10 lekë për person, numri i përdoruesve për të cilët është llogaritur shërbimi
është 100,000 persona, nga të cilët 20% ose 20,000 persona kanë edhe
sigurim privat shëndeti.
• Gjithashtu le të konsiderojmë se kosto për pacient në shërbimin privat është
500 lekë për pacient, kontributi individual është 50 lekë për person, ndërsa
numri i përdoruesve për të cilët është llogaritur shërbimi është 20,000,
pikërisht ata persona të cilët kontribuojnë në dy sisteme.
• Në rast nevoje, këta persona ka më shumë të ngjarë që të kërkojnë mbulimin
e shërbimit nga institucionet private, për shkak të pritshmërive në cilësi. Pra
kontributi i tyre, 20,000 x10 lekë ose 200,000 lekë rezulton i papërdorur,
ndërkohë që është materializuar në sigurimin e shërbimit në institucionet
publike sepse shërbimet publike gëzojnë cilësinë e parapagimit.

• Nëse kjo shumë do të transferohej tek institucionet private, do të mundësohej
mbulimi i 400 personave të tjerë (20,000 persona të siguruar në privat * 50 lekë
për person që është kosto e sigurimit=1,000,000 lekë të ardhura, të cilave nëse ju
shtohen edhe 200,000 nga fondi i sigurimit të detyrueshëm, atëhere numri i të
mbuluarve do të jetë 20,400 ose 400 persona më shumë se më parë).
• Por meqenëse kontributi në sistem privat është zgjedhje e lirë e qytetarit, atëhere
kjo shumë do të shërbente për uljen e kostos private të sigurimit nga 50 lekë në 40
lekë për person ose 20%. Nëse 200,000 lekë transferohen nga sistemi publik tek ai
privat, atëhere fondi i përgjithshëm që duhet të sigurohet nga kontributet nuk
është 1,000,000 (20,000 persona*50 lekë), por 1,000,000 - 200,000 ═ 800,000 ose
40 lekë kontribut për person, gjë që përsëri do të ndikonte në rritjen e mbulimit
nga sigurimi privat.

• Në fakt në Shqipëri janë 70,000 persona me sigurim të dyfishtë të cilët
paguajnë 1,7% punëmarrësi dhe 1,7% punëdhënësi dmth 3,4%. Nëse paga
mesatare bruto është 50,000 lekë në muaj, 3,4%x60,000x12 muaj bëjnë
1,713,600,000 lekë ose afërsisht 13,5 milion euro, të përdorura në mënyrë
krejtësisht jo efektive, të paktën qëllimi i përdorimit nuk është i qartë.

4. Barazia?
• Familjet me të ardhura të ulta?
• Individët që punojnë në tregun informal të punës?

Çështje kritike/PP e Kujdesit Shëndetsor në Shqipëri
• A duhet të prodhohet, administrohet, financohet dhe përfundimisht sigurohet kujdesi shëndetsor
vetëm në mënyrë publike ?
• A duhet të ndahen përgjegjësitë e prodhimit, financimit, administrimit të kujdesit shëndetsor
ndërmjet mënyrës publike dhe private, ndërsa përgjegjësia e sigurimit duhet të jetë publike ?
• Si do të realizohet bashkëpunimi ndërmjet dy mënyrave për të garantuar se produkti
përfundimtar përfitohet në mënyrë publike, dmth e drejta e përfitimit iu garantohet të gjithë
qytetarëve ?
• Cili do të jetë roli i sistemit të kontributeve të sigurimit shëndetsor, në skema publike (sigurimi i
detyrueshëm) dhe skema private ?
• A duhet të përfshihet sistemi privat i sigurimeve në sigurimin publik të kujdesit shëndetsor dhe si
?
• Cilat do të jenë efektet e përfshirjes në zbutjen e dështimit të tregut apo edhe në eleminimin e tij,
për tregun e shërbimeve të kujdesit shëndetsor ?
• A do të paguajnë qytetarët koston e plotë të shërbimeve apo vetëm një pjesë të saj ?
• Cili do të jetë ndikimi në uljen e kostos sociale të shërbimeve të kujdesit shëndetsor ?

Përgjigje ndaj problemit themelor
Po, është e mundur dhe duhet të ofrohet kujdesi shëndetsor si shërbim publik,
por duhet rregulluar:
üShpërndarja – monitorimi i standarteve për të ruajtur cilësinë.
üFinancimi – Taksat, Sigurimet shëndetsore.
üRaporti ndërmjet sigurimit publik dhe privat.

Përgatitje datë 24 maj 2022
Pozicioni i juaj në lidhje me sigurimin e kujdesit shëndetsor si shërbim publik
në vendin tonë. Mendoni se kujdesi shëndetsor sigurohet si shërbim
publik?Argumentoni pozicionin tuaj duke përdorur të dhëna të studimeve të
fundit mbi numrin e përdoruesve, cilësinë e shërbimit, kostot e tij si edhe
pagesat nën dorë, korrupsioni në shëndetsi.
a. Përshkruani tiparet themelore të sistemit.
b. Paraqisni arsyet se pse duhet të ndërhyjë sektori publik.Çfarë kërkon të
arrijë?
c. Cili është mekanizmi i ndërhyrjes?
d. A i realizon programi objektivat e tij? Me çfarë kosto? A justifikohet?

1. Karakteristikat e shërbimit publik të arsimit
Cila është natyra e Shërbimit Publik të arsimit nga pikëpamja ekonomike?
Shërbimi Publik i Arsimit është mall i vlerës së veçantë.
Pse?
• Nuk është i papërjashtueshëm – ka individë që mund të përjashtohen nga
përfitimi;
• Është i pakonkurueshëm – nuk mund të zëvëndësohet me asnjë shërbim
tjetër;
Prof.Asoc.Dr.Arlinda Ymeraj 2022 - 2023

Kur një mall sigurohet efektivisht në treg?
Një mall sigurohet efektivisht në treg atëhere kur Raporti i Zëvëndësimit të

Drejtëpërdrejtë (RZD) = Raportin e Transformimit të Drejtëpërdrejtë(RTD).

1. Karakteristikat e shërbimit publik të arsimit.
Ç’është RZD?
Raporti i Zëvëndësimit të Drejtëpërdrejtë (RZD) është raporti në të cilin

një konsumator është i gatshëm të këmbejë një mall me një tjetër
ndërsa nuk ndryshon nivelin e kënaqshmërisë personale.
Dr.Arlinda Ymeraj
Ç’është RTD?
Raporti i Transformimit të drejtëpërdrejtë (RTD)përfaqëson

Gadishmërinë e prodhuesit për të zëvëndësuar një sasi të vogël të një
nga faktorëve të prodhimit për një sasi të vogël të një faktori tjetër.
Dr.Arlinda Ymeraj
A vlen ekuacioni RZD=RTD në këmbimin e mallrave private?
Po, është baza e këmbimit efiçent në treg, dmth prodhohet ajo që kërkohet të
konsumohet dhe konsumohet ajo që prodhohet.

A vlen ekuacioni RZD=RTD në këmbimin e “arsimit”?
Po, vlen, sepse:
üEkuacioni është baza e përkufizimit të efiçensës në këmbimin e

mallrave publike në treg, gjë që vlen edhe për arsimin.
üArsimi është i rëndësishëm për maksimizimin e mirëqënies

individuale dhe shoqërore.
üShoqëria është e gatshme të investojë për arritjen e efiçensës

ekonomike dhe zbatimin e drejtësisë sociale.

Ç’kuptojmë me Efiçensë në rastin e shërbimit publik të arsimit?
Efiçensë: Analiza e shumës së burimeve të përcaktuara për arsimin(efiçensa

makro) dhe analiza e mënyrës së ndarjes së burimeve ndërmjet llojeve të
ndryshme dhe niveleve të arsimit(mikro efiçensa).

Ç’kuptojmë me Barazi në rastin e shërbimit publik të arsimit?
Barazia: Koncepti i barazisë është më i papërcaktuar, jo në kuptimin që
individët duhet të përfitojnë aq arsim sa dëshirojnë, por nëse individët
A dhe B kanë aftësi dhe dëshira të njëjta, atëhere ata duhet të
përfitojnë të njëjtin nivel arsimor, pavarësisht nga faktorë të tjerë si të
ardhurat etj. Ky përkufizim i barazisë ka meritën sepse të paktën
eleminon skarcitetin.
Në arsim duhet të zbatohet si barazia në mundësi ashtu edhe në
përfitim në varësi nga niveli i arsimimit (parashkollor, detyrueshëm,
mesëm, lartë).

Ç’kuptojmë me Barazi në Përfitim dhe në Mundësi në rastin e
shërbimit publik të arsimit? Cila prej tyre duhet të garantohet në
secilin nga nivelet? DISKUTIM
üArsimi parashkollor? Barazi në mundësi
üArsimi detyrueshëm? Barazi në përfitim (Përse është i ndryshëm???)
üArsimi mesëm? Barazi në mundësi
üArsimi lartë? Barazi në mundësi

Si analizohet efiçensa?
Kosto: kosto direkte e sistemit shtetëror arsimor si edhe komponentët e

tij(llogaritet drejtëpërsëdrejti);
Përfitimet: Nuk llogaritet drejtëpërsëdrejti.

Cilat janë problemet në llogaritjen e përfitimeve?
üKoncepti i një arsimi të mirë - standartet
üVlerësimi i arsimit të përmirësuar-sistemi I matjes së përparimit( i
zhvendosur në kohë)
üLidhja shkakësore ndërmjet arsimit dhe prodhimit individual(raporti
nuk është gjithmonë i drejtë).

Cilat janë llojet e përfitimeve?
Ekzistojnë të paktën tre tipe përfitimi:

ütë konsumit(nga vetë proçesi);
ütë rezultatit;
ütë dobishmërisë( individuale dhe shoqërore).

Si lidhet arsimi me prodhimtarinë?( lidhja shkak/pasojë):
ü Modeli I kapitalit njerëzor(mbështetësit):

üKërkesa për arsim/përfitimi i dobishëm.
üArsimi konsiderohet si një formë e investimit, përfitues në atë që ai rrit të
ardhurat në të ardhmen më shumë se kostot fillestare.
üArgumentohet se një individ i cili përfiton më shumë arsim bëhet më i aftë
dhe më produktiv.

Si lidhet arsimi me prodhimtarinë?( lidhja shkak/pasojë)(Kundërshtarët):
üProdhimtaria individuale nuk rritet përtej një niveli themelor.

üFirmat vërtet kërkojnë punonjës të nivelit të lartë të kualifikimit, por janë të
paafta, përpara se t’i punësojnë ato, të dallojnë punonjësit me aftësi të larta
nga ata me aftësi të ulta.
üInformacion jo i barabartë sepse një pjesë e tregut ka më shumë
informacion se pjesa e tjetër.

Si lidhet arsimi me prodhimtarinë?( lidhja shkak/pasojë)(e përzierë):
Nëse arsimi përfshin trajnim profesional( si për shembull mjekësia)

atëhere ekziston një lidhje e drejtëpërdrejtë me prodhimtarinë.
Në praktikë, aftësitë dhe karakteristikat e punës janë heterogjene,
duhet të kombinohet puna dhe profesionisti, duke rritur mundësitë për –
rikthimin të vlerës së investuar (shpërblim).

Si lidhet arsimi me prodhimtarinë?( lidhja shkak/pasojë)(në aspektin shoqëror)
üNjë qytetar i arsimuar që në të ardhmen arrin të fitojë shumë, është një

taksapagues i mirë, pra arsimi shndërrohet në një aksion vlera e të cilit vjen
duke u rritur;
üShoqëria civilizohet.
üFaktor që ndikon në përgjegjshmërinë shoqërore dhe zhvillimin e kapitalit
shoqëror.

A ndikon arsimi në rritjen ekonomike?
üNuk është e qartë: Niveli i rritjes ekonomike në çdo vend varet nga rritja në
sasi dhe cilësi e kapitalit , nga rritja sasiore dhe cilësore e forcave të punës si
edhe nga një numër faktorësh jo ekonomikë.
ü Arsimimi ndikon vetëm mbi një prej këtyre faktorëve: cilësinë e forcave të
punës.

A ndikon arsimi në rritjen ekonomike?
üA mund të ndahet ky faktor nga ndikimi I faktorëve të tjerë? - thuajse

e pamundur, megjithë përpjekjet.
üMgja provohet dhe argumentohet se asnjë vend nuk ka arritur një

shkallë të caktuar zhvillimi ekonomik, pa arritur më parë një shkallë të
cakturar nivelin arsimor të shoqërisë.

Cilat janë arsyet themelore që mund të çojnë në dështim të tregut të
sigurimit të arsimit?
Arsyet e përgjithshme:
üPaaftësia e tregut për të siguruar shërbimin në mënyrë efiçentë sipas
kuptimit të ekuacionit RZD=RTD
üPaaftësia e tregut për të garantuar zbatimin e parimit të barazisë( në
mundësi).

2. Arsyet për ndërhyrje,Efiçensa
üProblemi i parë që cënon efiçensën – Informacioni jo perfekt;

üA kanë konsumatorët e arsimit informacion perfekt rreth natyrës së
produktit, dhe për më tej, rreth të ardhmes?

üNjohuria mbi natyrën e produktit sigurisht nuk është perfekte;
üFëmijët (konsumatorët kryesore) nuk janë të mirë-informuar;
üNë sistemin e tregut vendimet I marrin prindërit, të paktën për
arsimin fillor;
üPor prindërit mund të kenë informacion jo perfekt ose ata mund të
mos konsiderojnë interesin më të mirë të fëmijës, por atë të familjes
në përgjithësi, duke përfshirë edhe vehten e tyre.

üNocioni i produktit (konkurenca jo perfekte) në arsim është më

kompleks se sa tek kujdesi shëndetsor(investimi dhe rezultati janë të
zhvendosur në kohë);
üKonkurenca jo perfekte, e cila rrezikon krijimin e situatës monopol

duke ndikuar në cilësinë e arsimit.

2. Arsyet për ndërhyrje, Barazia?
Përse mund të cënohet “barazia në mundësi”?
Sepse të ardhurat janë të shpërndara në mënyrë të pabarabartë,

ndërsa asnjë individ, pavarësisht nga arsyeja( të ardhurat, distanca,
injoranca, etnia, gjuha), nuk mund të përjashtohet nga e drejta e
mundësisë për arsimim.

A duhet të ndërhyjë sektori publik në rregullin e shpërndarjes së
shërbimit publik-arsim?
Po, arsyeja themelore dhe shpjegimi më i rëndësishem për përfshirjen

e shtetit në arsim rrjedh nga shqetësimi për pasojat e pabarazisë në
mundësi për arsimim( jo vetëm për shkak të të ardhurave).

Cilat janë mënyrat e ndërhyrjes me ndikim tek efiçensa?
Ndërhyrje tek oferta dhe kërkesa për arsim: ofrimi i informacionit;
Rregullim i kërkesës: Arsim i detyrueshëm, Vendosje standarte minimale.
Rregullim i ofertës: Inspektim i zbatimit të standarteve.

Cilat janë mënyrat e ndërhyrjes me ndikim tek barazia?
Rregullim i kërkesës dhe ofertës:
Subvencionim në para mbi çmimet (nëpërmjet financimit të shkollave nga

buxheti publik) ose mbi të ardhurat (taksimi progresiv I të ardhurave ose
sistemi I bursave).

Nëse arsimi sigurohet krejtësisht nga sektori publik?Probleme:
üSi efiçensa dhe barazia nuk janë domosdoshmërisht të garantuara

(shkolla e vetme në një territor të kufizuar automatikisht shndërrohet
në situatë monopol);
üCilësia e mësimdhënies;
üKosto e mësimdhënies.

Nëse arsimi sigurohet krejtësisht nga sektori publik? Avantazhe:
üPrindërit mund të marrin vendime më të mira për fëmijët e tyre

se sa shteti por edhe mund të mos jenë në gjendje;
üBarazia është më e garantuar si për familjet e mesme dhe për

ato me të ardhura të ulta.

Nëse arsimi sigurohet krejtësisht nga tregu i lirë?
ü Probleme: informacioni jo perfekt dhe fuqia e pabarabartë, si edhe

prezenca e faktorëve të jashtëm dhe monopolet, standartet, barazia.
üSistem krejtësisht privat është teorikisht i pamundur dhe në praktikë nuk

ekziston në asnjë vend.

Çfarë nënkupton ”rregullimi publik”?

üPjesëmarrja në arsimin e detyrueshëm deri në një moshë të caktuar;
üStandart mbi gjerësinë dhe larminë e programit;
üStandart mbi kualifikimin minimal për mësuesit;
üStandart mbi çertifikimi i shkollës;
üGarantim i cilësisë nëpërmjet inspektimit;
üFinancim i çmimit ose i të ardhurave.

4. Modeli Shqiptar
Përbëhet nga:
• Arsimi Parashkollor
• Arsimi detyrueshëm: e drejtë e njeriut, e pranuar dhe e ratifikuar
në Koventën për të Drejtat e Fëmijëve (1989/OKB, Shqipëria
1991)
• Arsimi i mesëm
• Arsimi i lartë

4. Modeli Shqiptar
Arsimi Parashkollor: Ligji Nr. 69/2012 “Për sistemin arsimor para
universitar në Republikën e Shqipërisë”, ndryshuar me Ligjin,
Nr.56/2015, dt. 28.05.2015.
üKy sistem përfshin kopshtet dhe klasat parashkollore.
üPërfitues: fëmijët 3-6 vjeç.
üNuk është i detyrueshëm.

4. Modeli Shqiptar
Arsimi detyrueshëm:
Ligji Nr. 69/2012 “Për sistemin arsimor paraunievrsitar në
Republikën e Shqipërisë”, ndryshuar me Ligjin, Nr.56/2015, dt.
28.05.2015.
üArsimi bazë u ofrohet fëmijëve të moshave mbi 6 vjeç,

üZgjat 9 vite
üEshtë i detyruar.

4. Modeli Shqiptar
Arsimi i mesëm
Ligji Nr. 69/2012, “Për sistemin arsimor parauniversitar në republikën e
Shqipërisë, ndryshuar me Ligjin Nr.56/2015, dt. 28.05.2015.
üOfrohet si arsim i mesëm i përgjithshëm (gjimnaz), arsim profesional dhe
arsim i orientuar (artistik, sportiv etj.).
üArsimi i mesëm ofrohet: a) me kohë të plotë; b) me kohë të pjesshme; c) në
distancë.
üQë prej vitit akademik 2009-2010, Arsimi dhe Formimi Profesional, ofrohet
në tre nivele të ndryshme shkollimi.
üProgramet dy vjeçare, që përbëjnë nivelin e parë, kanë si qëllim pajisjen e
nxënësve me aftësitë bazë të punëtorëve gjysëm të kualifikuar dhe mbyllen
me dhënien e një çertifikate të trajnimit profesional bazë.
üProgramet një vjeçare në nivelin e mëtejshëm synojnë të trajnojnë teknikë
dhe këta pajisen me një çertifikatë të trajnimit profesional.
üProgramet AFP-se të nivelit të tretë vazhdojnë edhe për një vit tjetër dhe
hapin rrugën për studime të larta
4. Modeli Shqiptar/Arsimi I Lartë
Ligji Nr. 80/2015 Datë 22.7.2015 “Për arsimin e lartë dhe kërkimin shkencor në institucionet
e arsimit të lartë në Republikën e Shqipërisë” është instrumenti që rregullon
mirëfunksionimin e tregut të arsmimit të lartë në Shqipëri.
üSistemi i arsimit të lartë ne Shqipëri i është përshtatur organizimit dhe funksionimit në

përputhje me parimet e Deklaratës së Bolonjës (si dokumenti kryesor udhëheqës i
Procesit të Bolonjës) dhe nënkupton një program studimi universitar 3 vjeçar të ndjekur
nga një deri në dy vjet studime për graden master dhe tre vjet studime për doktoraturë.
üReformat më të fundit në Arsimin e Lartë janë shoqëruar me përmirësime në strukturën e
qeverisjes, financimit dhe organizimit të institucioneve të arsimit të lartë.
üReforma kryesore ka qëllim përmirësimin e cilësisë të mësimdhënies dhe të kërkimit
shkencor. Përsa i përket mekanizmave të financimit, si rezultat i reformës, qeveria ka
planifikuar krijimin e Agjencisë Kombëtare për Financimin e Arsimit të Lartë, që do të jetë
institucioni kryesor për shpërndarjen e granteve në sistem (MEI, 2015, f. 639).

4. Analiza sipas efiçensës dhe barazisë
Çfarë nënkupton ”rregullimi publik”?
üPjesëmarrja në arsimin e detyrueshëm deri në një moshë të caktuar; (barazi)
üGarantim i mundësisë së përdorimit për nivelet e tjera; (barazi)
üStandart mbi gjerësinë dhe larminë e programit;(efiçensë)
üStandart mbi kualifikimin minimal për mësuesit; (efiçensë)
üStandart mbi çertifikimi i shkollës; (efiçensë)
üGarantim i cilësisë nëpërmjet inspektimit; (efiçensë)
üFinancim i çmimit ose i të ardhurave. (barazi)

Efiçensa analizohet sipas dy kritereve:
A.Informacioni
B. Konkurenca
Në Shqipëri, informacioni mbi konceptin e arsimimit të mirë, cilësinë dhe
standartet e mësimdhënies, ndonëse ekziston, nuk është I aksesueshëm dhe I
përpunueshëm për të gjithë, pavarësisht progresit si edhe ndihmesës së
teknologjisë. Kjo evidentohet edhe nga pabarazitë në mundësinë e përdorimit
të arsimit. Gjithsesi, ndërhyrja publike mund edhe të mos jetë e
domosdoshme për sigurimin e informacionit. Tregu I konkurencës së lirë mund
të plotësojë më së miri nevojën për informacion.

Efiçensa analizohet sipas dy kritereve:
A.Informacioni
B. Konkurenca
Në Shqipëri, konkurenca ndërmjet institutioneve publike dhe private është e
rregulluar me ligj, pra ndërhyrja publike ka qenë e domosdoshme për të
rrreguluar tregun, mgja qëndrime favorizuese, sidomos në tregun e arsimit të
mesëm dhe të lartë ka, sepse raportet mbi zbatimin e standarteve nuk janë
publike, ndërsa nuk shoqërohen me veprime penalizuese, rastet e shkeljes së
standarteve, pra konkurenca e tregut deri diku cënohet.

Barazia analizohet sipas dy kritereve:
A. Shpërndarja e të ardhurave si faktor pengues për realizimin e Barazisë në
mundësi/përfitim.
B. Diskriminimi, përjashtimi për arsye të tjera.
Këto dy çështje do të analizohen nga studentët sipas drejtimeve që vijojnë:
üTë ardhurat minimale, mesatare, maksimale të familjeve shqiptare
üKosto e arsimit parashkollor, detyrueshëm, mesëm, lartë.
üDiferenca ndërmjet të ardhurave dhe kostos për secilin nivel arsimi.

Barazia analizohet sipas dy kritereve:
A. Shpërndarja e të ardhurave si faktor pengues për realizimin e Barazisë në
mundësi/përfitim.
B. Diskriminimi, përjashtimi për arsye të tjera.
Këto dy çështje do të analizohen nga studentët sipas drejtimeve që vijojnë:
üPolitika të mbështetjes të të ardhurave.
üPolitika të mbështetjes të grupeve të përjashtuara: familje në ndihmë
ekonomike, fëmijë me aftësi të kufizuar, fëmijë jashtë kujdesit prindëror,
fëmijë romë dhe egjyptianë, fëmijë të ngujuar për shkak të gjakmarrjes.
üShpenzimi publik për arsimin si edhe sipas niveleve në % të PBB dhe në
krahasim me vendet e tjera.

4. Analiza sipas efiçensës dhe barazisë/fakte
üShpenzimet qeveritare, shpenzimet e buxhetit të shtetit, të parashikuara për
vitin 2022 janë………………., rreth ……………% e PBB.
üShqipëria është një nga vendet me shpenzimet më të vogla qeveritare në
botë. Sipas BB, …….., Shqipëria renditet jo më lartë se vendi i …… në botë për
nga shpenzimet qeveritare krahasuese për arsimin (nga 193 vende anëtare).
üShpenzimet e parashikuara në buxhet janë …… mijë lekë për nxënës për
arsimin fillor, …… mijë lekë për nxënës për arsimin e mesëm. Ndërkohë që në
strategjinë e arsimit ishte parashikuar që shpenzimet mesatare për nxënës të
të gjitha niveleve duhet të kishin kaluar nivelin e 92 mijë lekëve.
üShqipëria e ka mesatarisht rreth …….. dollarë shpenzimet për nxënës në
vendet e OECD-së shpenzimi luhatet nga të paktën 2 500 dollarë në rreth 10
mijë dollarë për nxënës. PLOTËSONI SHIFRAT PËR VITIN 2022

Çështje të rëndësisë së veçantë
a. Përshkruani tiparet themelore të arsimit në vendin tonë(të gjitha nivelet).
b. Paraqisni arsyet se pse duhe të ndërhyjë shteti?
c. Si e realizon shteti ndërhyrjen e tij?
d. A sigurohet arsimi si shërbim publik në vendin tonë?
Përgatituni sepse ky sesion diskutimi do të jetë pyetje provimi.

4. Modeli Shqiptar – Arsimi / DISKUTIM
Pasi u informuat mbi karakteristikat e Politikës së Arsimit në Shqipëri, a mund
të analizoni nëse:
• Sigurohet Arsimi me efiçensë? Pse?
• Garantohet Barazia?Pse?
• Është e mjaftueshme skema publike ekzistuese?
• Sigurohet Arsimi në Shqipëri në mënyrë publike?
• Duhet të ndërmerren masa të tjera që të garantojnë sigurimin në mënyrë
publike?
Këto çështje do të diskutohen në seminarin e radhës, java 11 deri 15 janar
2021.

Përgjigja ndaj çështje themelore:
Po, është e mundur të ofrohet arsimi( në të gjitha nivelet) si shërbim publik,
por duhet rregulluar:
üProdhimi, administrimi, shpërndarja, financimi.
üDuhet të zbatohet si parimi i efiçensës, ashtu edhe parimi i barazisë.
üDuhet të ndërhyhet si tek oferta, edhe tek kërkesa.
üParatë publike janë burimi kryesor i financimit.
üVendimmarrja mbi „“përballimin e kostos“ duhet të konsiderojë
“mundësinë“, “përfitimin“ dhe “burimin“.
üModelet mund të jenë të përziera.

1. Karakteristikat e shërbimit publik të strehimit
Cila është natyra e Shërbimit Publik të strehimit nga pikëpamja
ekonomike?
Shërbimi Publik i Strehimit është mall i përbashkët I natyrës private.
Pse?
üMund të ketë më shumë se një pronar, me të drejtë përdorimi
individuale;
üMund të ndahet ndërmjet anëtarëve të një komuniteti;
üMund të jetë përfitues për më shumë se një anëtar të komunitetit.
Prof.Asoc.Dr.Arlinda Ymeraj, 2022-2023

1. A duhet të sigurohet në mënyrë publike
strehimi?
Nëse RZD=RTD, atëhere Strehimi do të sigurohet në mënyrë
publike?
Cili është kuptimi I identitetit?
Gadishmërinë e individit (RZD)që të këmbejë një mall privat me
një mall publik (në këtë rast strehimi), nëse shoqëria (RTD)është
e gatshme të garantojë prodhimin e mallit publik (strehimit)
duke alokuar burimet e nevojshme.
Prof.Asoc.Dr.Arlinda
Dr.ArlindaYmeraj,
Ymeraj 2022-2023
1. A është e nevojshme ndërhyrja publike?
Le të gjykojmë bazuar në dy kushtet themelore:
A. A sigurohet në mënyrë “efiçente” strehimi nga tregu I lirë?
B. A garantohet “barazia” në sigurimin e strehimit nga tregu I
lirë?
Sqarim koncepti: Barazia në mundësi apo në përfitim? Në
rastin e strehimit, duhet të garantohet “barazia në mundësi”.
Prof.Asoc.Dr.Arlinda
Dr.ArlindaYmeraj,
Ymeraj 2022-2023
Efiçensa në sigurimin e strehimit si shërbim publik? -
Vlerësohet në tre mënyra:
üMadhësia dhe cilësia e fondit të banesave gjendje,

üIndiferenca ndërmjet zgjedhjes së blerjes apo marrjes
me qira, si dhe
üMundësia për të ndryshuar venbanimin.

Ç’kuptojmë me Efiçensë në rastin e strehimit?
Kushti 1: Sasia dhe cilësia e fondit të banesave të papërdorura,

gjendje (rezervë) duhet të respektojë kushtin e barazimit VSD=KSD
(Vlerën Sociale e Drejtëpërdrejtë = Koston Sociale të
Drejtëpërdrejtë, për një njësi.

Kushti 2: Indiferenca - tregjet konkuruese të banesës janë të tilla që
i bëjnë individët të jenë financiarisht indiferentë ndaj dilemës së
blerjes së banesës krejtësisht apo qiramarrjes, në afatmesëm dhe
afatgjatë, për shkak të të njëjtës kosto relative (duke marrë në
konsideratë edhe detyrimet në taksa).
Indiferenca kushtëzohet nga dy faktorë:

• Tregu I kapitalit dhe aksesi I qytetarëve
• Treg konkurues për qiramarrjen.

Kushti 3: Lëvizshmëria është një karakteristikë e analizës së

strehimit sepse ka ndikim në të.
Tregu i banesave duhet të jetë i lirshëm(fleksibël), për të
parandaluar rritje artificiale të kërkesës, e cila do të pengonte një
individ që jeton në zonën A të kërkojë punë në zonën B.

1. Karakteristikat e shërbimit publik të strehimit.
Ç’kuptojmë me Barazi?
Koncepti i referohet aksesit në strehim (Barazi në mundësi).

• Përfaqëson ndërhyrje tek kërkesa
• Barazia në mundësi zbatohet në dy mënyra: Horizontale dhe
Vertikale.

Cilat janë arsyet themelore që mund të çojnë në dështim të
tregut të sigurimit të strehimit?
Arsyet e përgjithshme (cënimi i parimit të efiçensës dhe
barazisë):
üPaaftësia e tregut për të siguruar shërbimin në mënyrë
efiçente sipas kuptimit të tre kushteve
üPaaftësia e tregut për të garantuar zbatimin e parimit të
barazisë( edhe V, edhe H).

üÇështja e parë që kushtëzon ndërhyrjen për shkak të efiçensës

është çështja e informacionit. A janë të gjithë konsumatorët njëlloj
të informuar rreth natyrës së produktit, cilësisë së tij, çmimet,
çfarë do të ndodhë në të ardhmen me banesën.
üPër shumicën e karakteristikave të tilla si vendndodhja, madhësia,
përgjigja është po.

A justifikohet ndërhyrja publike?
üDeformimi i tregut për shkak të informacionit nuk

kërkon domosdoshmërisht ndërhyrjen e shtetit.

Çështja e dytë që kushtëzon ndërhyrjen për shkak të efiçensës
është çështja e Konkurencës perfekte:
Situatat kritike që deformojnë tregun:

üMonopol në qiradhënie
üTregje diskriminuese kapitali.
üOferta jo elastike në afatshkurtër, një rritje në kërkesë mund të
shkaktojë një rritje të çmimit të shpejtë dhe të mprehtë,
megjithëse në afatgjatë meqenëse ndërtohen shtëpi të reja,
çmimi do të tentojë të kthehet tek vlera fillestare.

2. Arsyet për ndërhyrje – Efiçensa
üFakti që çmimet e shtëpive dhe qeratë mund të ndryshojnë
thellësisht në afatshkurtër mund të shkaktojë problem të
barazisë, por këto nuk janë as të pakonkurueshme, as jo
efiçente.
üOferta jo elastike nuk është në vetvehte një thyerje e
konkurencës perfekte, nuk përbën objekt të ndërhyrjes së
shtetit.

üDiskriminimi në tregjet e kapitalit lidhet me dhënien e kredive
jo në të gjitha rastet, por vetëm në rastet kur rikthimi është
plotësisht I sigurtë, duke lejuar një diskriminim të kërkesës.
üKjo përbën objekt të ndërhyrjes së shtetit - Ndërhyrja e

shtetit merr formën e sigurimit publik të financimit të kredisë
ose të garantimit të kredisë.

2. Arsyet për ndërhyrje, Barazia?
üBarazia horizontale - aksesi në strehim dhe aksesin tek tregjet e
kapitalit.
üBarazia vertikale - përfshin ndërhyrjen ose sipas ri-shpërndarjes së të
ardhurave, duke iu krijuar mundësi individëve të bëjnë zgjedhjet e
tyre sipas vendimit dhe dëshirës së tyre ose nëpërmjet sistemimit
direkt në banesë.

Mekanizmi i ndërhyrjes: Sigurimi nëpërmjet kombinimit
publik dhe privat:
Hartimi i një pakete rregullatore dhe financiare në kuptimin e

të ardhurave, të tillë që prodhimi privat dhe alokimi të jetë
efiçent dhe i barabartë.

Si realizohet?
üRregullimi i ofertës - vendosjen e standarteve minimale duke
konsideruar treguesit shëndetsorë, planifikimin e përdorimit të
tokës, ’
üFinancimi – mbështetje financiare për grupet me të ardhura të
ulta.

üMbështetja financiare për çmimet nuk sugjerohet vetëm
nëse niveli i uljes së çmimit privat është artificialisht i lartë.
üKontrolli mbi qeratë nuk rezulton gjithashtu si zgjidhje.
üTeoria nuk ofron justifikim efiçent për prodhimin publik të
banesave, gjë që nuk është një argument kundër sigurimit
publik të banesave.

üZgjidhje mbetet mbështetja monetare e të ardhurave (cash
transfer).
üQëllimet tona do të arrihen nëse banesat alokohen, shpërndahen
mbi bazën e çmimeve të mbështetura nga transfertat në të
ardhurat.

4. Modeli Shqiptar – reforma e strehimit social
LIGJ Nr. 22/2018 “PËR STREHIMIN SOCIAL”
Programi i banesave sociale me qira:
• Programi për përmirësimin e kushteve të banesave ekzistuese,
deri në një ndërtim të ri;
• Programi i banesave me kosto të ulët
• Programi për zhvillimin e zonës me qëllim strehimi;
• Programi për krijimin e banesave të përkohshme;
• Programi i banesave të specializuara.

Kategoritë shoqërore që përfitojnë janë:
• personat me aftësi të kufizuar,
• të moshuarit,
• individët me statusin e jetimit,
• familjet e mbetura të pastreha për shkak të lirimit të banesave të ish-
pronarëve,
• emigrantët e rikthyer, punëtorët emigrantë dhe azilkërkuesit,
• familjet e policëve të rënë në detyrë, punonjësit e reparteve të
ndërhyrjes së shpejtë (FNSH), punonjësit e repartit RENEA,
• viktimat e dhunës në familje; viktimat e trafikimit/viktimat e
mundshme të trafikimit;
• anëtarët e komunitetit rom, anëtarë të komunitetit egjiptian, të
miturit në konflikt me ligjin,etj.
Kushtet:
• Familjet që nuk disponojnë banesë në pronësi,
• Familjet që banojnë në banesa që paraqesin rrezik shembjeje,
• Familjet që banojnë në banesa të mbipopulluara,
• Familjet që kanë mbetur ose rrezikojnë të mbeten të pastreha, si
rezultat i fatkeqësive natyrore etj.

Përfituesit sipas programeve
• Numrin më të madh të përfituesve e ka programi Banesa me
kosto të ulët ( kredi e lehtësuar) (n = 3083)
• Numër relativisht të madh përfituesish ka programi «Banesa me
qira»(n = 740).
• Numrin më të vogël të përfituesve e ka programi «Grand i
menjëhershëm»(n = 2).

Numri i pëtfituesve
• Shuma totale e përfituesve që kanë deklaruar bashkitë është (n =
5336). Sidoqoftë kjo shifër duhet marrë me rezerva pasi ka një
mospërputhje midis totalit të përfituesve që kanë deklaruar
bashkitë dhe numrit të përfituesve nga shumatorja e përfituesve
sipas programeve apo grupeve në nevojë.
• Shumatorja e përfituesve sipas programeve është(n = 4638)
kurse shuma e përfituesve sipas kategorive në nevojë është(n =
3603).

Problemet më kritike
• Problemi kryesor që kanë hasur bashkitë është mungesa e fondeve dhe
investimeve nga pushteti qendror.
• Probleme të tjera të hasura shpesh janë mungesë e trojeve të lira shtetërore
për ndërtimin e banesave sociale apo banesave publike që mund të vihen në
dispozicion.
• Një problem tjetër i hasur shpesh është mosplotësimi i kushteve të
aplikantëve për marrjen e kredisë në bankë (të ardhura të pamjaftueshme,
vetëpunësimi etj).
• Disa nga bashkitë e reja kanë shtruar si problem dhe forcimin e kapaciteteve
të zyrave të strehimit. Kjo sepse specialistët e punësuar shpesh nuk njohin
bazën ligjore apo programet e ofruara nga qeveria për strehim.

4. Koncepti i të ardhurave familiare.
Të ardhurat familiare përfshijnë të ardhurat e të gjithë
anëtarëve të familjes nga:
a) Pagat,
b) Veprimtaria ekonomike,
c) Ndihma ekonomike,
d) Pagesa e papunësisë,

4. Koncepti i të ardhurave familiare.
e) Pagesat që marrin pjesëtarët e familjes me aftësi të
kufizuara dhe përfitimet e invalidëve, sipas statusit të
invalidit të punës apo të luftës,
f) Interesat e depozitave bankare,
g) Ardhura nga persona të tretë, qiratë nga prona të
paluajtshme.

4.Të ardhura familiare / ilustrim
Familja A përbëhet nga 4 persona:
Personi 1: I punësuar në sektorin publik, paga mujore 27,000 lekë.(1)
Personi 2: I vetë/punësuar, të ardhura mujore 10,000 lekë.(2)
Personi 3: I mitur, pa të ardhura.
Personi 4: I mitur, me aftësi të kufizuar, përfiton pagesë paaftësie
mujore, 10,300 lekë.(3).
Shuma e të ardhurave mujore të familjes: (1)+(2)+(3)=47,300 lekë

4.Të ardhura familiare / ilustrim
Familja B përbëhet nga 4 persona:
Personi 1: I papunë, përfitues I pagesës së papunësisë 7,600 lekë.(1)
Personi 2: I vetë/punësuar, të ardhura mujore 20,000 lekë.(2)
Personi 3: I moshuar, pension pleqërie, 18,000 lekë. (3)
Personi 4: I mitur, I verbër, përfiton pagesë paaftësie mujore, 11,300 lekë dhe
pagesë kujdestarie, 11,300 lekë në muaj . (4) dhe (5).
Familja përfiton qera mujore nga një dyqan, në shumën 7,000 lekë në muaj.(6)
Shuma e të ardhurave mujore të familjes: (1)+(2)+(3) + (4)+ (5)+(6) = 75,200 lekë

4. Si dokumentohen të ardhurat e familjes?
a) Pagat: Punëdhënësi.
b) Veprimtaria ekonomike: Zyra e taksave dhe sigurimeve shoqërore.
c) Ndihma ekonomike: Zyra e ndihmës ekonomike në Bashki.
d) Pagesa e papunësisë: Zyra e Punës.
e) Pagesat sociale: Zyra e Ndihmës ekonomike dhe zyra e sigurimeve
shoqërore.
f) Interesat e depozitave bankare: Vetëdeklarim dhe banka.
g) Ardhura nga persona të tretë, qiratë nga prona të paluajtshme:
Vetëdeklarim, qiradhënësi.

4. Cili është niveli reference i të ardhurave
maksimale dhe minimale të familjes?
üUdhëzimi nr.18, “Niveli minimal dhe maksimal i të ardhurave që kërkohet
për të përfituar kredi për banesa me kosto të ulët”: Përcakton nivelin
reference të të ardhurave të familjes, sipas të cilës familja mund të
përfshihet në programin e strehimit social.
üSipas udhëzimit, niveli reference i të ardhurave është i ndryshëm për çdo
bashki.
üNiveli reference i të ardhurave (kufiri minimal): Përcakton të drejtën e
familjes për të aplikuar.
üNiveli reference i të ardhurave (kufiri maksimal): Është përjashtues.

4.Niveli referencë/Ilustrim.
Të ardhurat
Çmimi maksimal i
Struktura e ap. blerjes së banesës në
treg Minimale Maksimale
Berat
G 1,652,700 22,968 32,367
1+1 1,967,500 32,295 43,484
2+1 2,439,700 42,286 56,160
3+1 3,148,000 53,272 71,174

4. Niveli Referencë / ilustrim
QARKU DURRES
Durresi
G 3,130,680 29,199 47,003
1+1 3,727,000 39,713 60,908
2+1 4,621,480 51,484 77,766
3+1 5,963,200 65,141 99,053

4. E drejta e aplikimit të familjes për strehim social
në varësi nga të ardhurat e saj?
üTë ardhurat e familjes krahasohen me nivelin referencë minimal dhe
maksimal.
üQë familja të ketë të drejtë të aplikojë për strehim social, të ardhurat e saj
duhet të jenë më të larta se sa kufiri minimal por më të ulta se sa kufiri
maksimal I të ardhurave referencë.
üTheksohet e drejta e aplikimit dhe jo e përfitimit.
üEdhe nëse të ardhurat e familjes janë brenda kufirit të të ardhurave
reference, familja mund të përjashtohet nga përfitimi I strehimit social, sepse
nuk plotësohen kritere të tjera.

üFamilja A, jeton në Bashkinë Berat.
üShuma e të ardhurave mujore të familjes: (1)+(2)+(3)=

ü47,300 lekë.
üSipas tabelës reference të Bashkisë Berat, Familja A mund të

aplikojë për banesë 2+1.

üFamilja B, jeton në Bashkinë Berat.
üShuma e të ardhurave mujore të familjes: 75,200 lekë.
üSipas tabelës reference të Bashkisë Berat, Familja B nuk

mund të aplikojë për asnjë banesë, kriteri I të ardhurave
maksimale e përjashton.

Familja A, jeton në Bashkinë Durrës.
Shuma e të ardhurave mujore të familjes: (1)+(2)+(3)=

47,300 lekë.
Sipas tabelës reference të Bashkisë Durrës, Familja A nuk mund të

aplikojë për banesë 2+1, që do të ishte më e përshtatshme për
situatën e saj.Familja përjashtohet sepse të ardhurat e saj janë më të
ulta se sa kufiri minimal ë të ardhurave reference (51,484 lekë).

4. Të ardhurat familiare / ilustrim
Familja B, jeton në Bashkinë Durrës.
Shuma e të ardhurave mujore të familjes: 75,200 lekë.
Sipas tabelës reference të Bashkisë Durrës, Familja B

mund të aplikojë për banesë 3+1.

4. Klasifikimi i programeve sociale të strehimit
1. Programe të banesave sociale me qira, në të cilat përfshihen:
a) banesat, që ndërtohen apo blihen nga tregu i lirë nga bashkitë
ose persona juridik privat, të cilat jepen me kontratë qiraje
sociale;
b) banesat ekzistuese, në pronësi të personave fizikë ose juridikë,
të cilat janë klasifikuar nga organet e qeverisjes vendore apo nga
persona juridik privat si banesa sociale, që mund të jepen me qira
për familjet që përfitojnë bonus strehimi;

c) objektet e dala jashtë funksionit, si rezultat i mbylljes
së një veprimtarie, të cilat kanë kaluar në pronësi të
bashkive dhe janë miratuar për t'u kaluar në fond
banesash sociale me qira, në përputhje me planin i
përgjithshëm vendor.
2. Programe të banesave me kosto të ulët.
3. Programe të pajisjes së truallit me infrastrukturë

4.Klasifikimi i programeve sociale të strehimit
Bonuset e strehimit.
• Autoritetet vendore mund të japin bonuse strehimi për

përfituesit e banesave sociale me qira.
• Kjo mund të ndodhë për shembull nëse familja ka mbetur
e pastrehë për shkak të fatkeqësive natyrore ose nëse
bashkia nuk ka fonde për të blerë ose ndërtuar banesa të
reja.
• Bonuset e strehimit miratohen nga këshilli bashkiak.

Subvencionimi i qirasë.
• Nëse qiraja e banesës sociale është më e lartë se 25 për
qind e të ardhurave të familjes, kjo e fundit përfiton
subvencionimin e qirasë. Shuma e subvencionuar është
sa diferenca e vlerës aktuale me vlerën e përballueshme
të qirasë.
• Shuma e subvencionimit të qirasë përcaktohet nga

këshilli bashkiak.

Subvencionimi i interesave të kredive.
• Përfituesit e banesave me kosto të ulët kanë të drejtë të
marrin kredi hipotekore me kushte të favorshme nga një
institucion financiar që ka lidhur kontratë me Ministrinë e
Financave për menaxhimin e kredive.
• Shuma e subvencionimit të interesave të kredive bazohet në
gjendjen financiare të familjes dhe përcaktohet nga
Ministria e Financave në bashkëpunim me Ministrinë e
Zhvillimit Urban dhe Turizmit.

Granti i menjëhershëm për banesat me kosto të ulët.
• Përfituesit e banesave me kosto të ulët përfitojnë grante të

menjëhershme nëse një nga anëtarët e familjes së tyre
është me aftësi të kufizuara ose jetim nën 30 vjeç.
• Shuma e grantit të menjëhershëm nuk duhet të kalojë 10
për qind të vlerës së banesës.
• Granti i menjëhershëm alokohet nga buxheti i shtetit.

Grantet e vogla.
• Qeveria qendrore u alokon njësive vendore fonde të vogla

për të zbatuar projekte që mund të përmirësojnë kushtet
e strehimit të komunitetit rom.
• Kriteret dhe procedurat për të përfituar nga ky program
përcaktohen nga ministri përgjegjës për strehimin.

1. Kuptimi mbi pensionet si shërbim publik
• Pensionet e pleqërisë janë një shërbim kontributiv në para që i lejon
individëve të rishpërndajnë burimet e veta gjatë gjithë ciklit të jetës.
• Pensionet shërbejnë për të lehtësuar varfërinë sidomos varfërinë afatgjatë.
• Pensionet mund të kryejnë edhe funksionet rishpërndarëse vertikalisht, nga
një individ tek një tjetër.
Prof.Asoc.Dr.Arlinda Ymeraj ,
2022-2023
Skema ekonomike e pensioneve
• Individi/qëllimi: të rishpërndajë të ardhurat gjatë të gjithë ciklit të jetës.
• Individi/mënyra: Duke kontribuar tek një skemë pensioni, një individ
konsumon sot më pak se sa ai prodhon me qëllim që të vazhdojë të
konsumoje edhe atëhere kur ai nuk prodhon.
• Mekanizmi: ai mund të magazinojë prodhimin e sotëm ose ai mund të fitojë
të drejtën të kërkojë të përdorë një pjesë nga prodhimi i ardhëm.
2022-2023
Alternativa e vetme:
• Individët të këmbejnë prodhimin e tanishëm me të drejtën e një

kërkese për të konsumuar prodhimin e mëvonshëm.
• Mënyra e parë: mund të vendoset një pjesë e pagës mujore në një
kuti kursimi,
2022-2023
Alternativa e vetme:
• Mënyra e dytë: mund të merret një premtim se në
disa rrethana të caktuara mund të përdoren mallrat
e prodhuara nga brezi më i ri, në përiudhën e
pensionit - nga fëmijët, të cilët ndëmarrin disa
përgjegjësi ndaj prindërve ose nga qeveria.
2022-2023
Skemat e sigurimit të pensionit
A)Skema e parë quhet skema e financuar,
B)Skema e dytë quhet skemë e pafinancuar
ose siç quhet ndryshe, metoda Pay As You
Go( PAYG) - paguaj gjatë rrugës.
.
2022-2023
A)Skema e financuar
• Organizohet në sektorin privat nga kompanitë e sigurimit
• Kontributet investohen në një shumllojshmëri kapitalesh
financiare
• Rikthimi i vlerës nga investimi shërben për të kredituar të
gjithë anëtarët.
• Fondi individual i pensionit - i gjithë kontributi i tij i
mëparshëm sëbashku me interesat e fituara nga depozitimi/përdorimi i parave.
Pra financimi është vetëm një metodë e grumbullimit të

parave, e cila këmbehet në mallra në një periudhë të
mëvonshme.
2022-2023
A)Skema e financuar
Dy tipe skemash të financuara:
a)kontributet janë të përcaktuara,
b)përfitimet janë të përcaktuara
Tek tipi (a): niveli i kontributit është fiks, pensioni i individit

përcaktohet vetëm nga madhësia e shumës së grumbulluar
gjatë periudhës së punës.
Rreziqet: Ndryshime të paparashikuara në interesat e

kapitaleve të investuara, rritje e paparashikuar e inflacionit
pas përfundimit të periudhës së punës.
2022-2023
A)Skema e financuar
Tek tipi (b):
Përfitimet janë të përcaktuara zakonisht në nivel kompanie apo
industrie, madhësia e pensionit varet nga paga e të punësuarit në vitin
e fundit ose të disa viteve të fundit të punës, nga vitet e kontributit.
Formula e llogaritjes: 1/8 e pagës vjetore të konsideruara për një

periudhë rreth 40 vjeçare (niveli maksimal).
Pra, pensioni është një indeksim i pagës deri në ditën e daljes në

pension,ndonëse nuk vazhdon të indeksohet më tej.
Rreziqet: Ndryshime të papërcaktuara në nivelin real të vlerës së
rikthyer tek kapitalet e pensioneve.
2022-2023
B)Skema e pa-financuar PAYG
• Drejtohen nga shteti,
• Janë kontraktuale në natyrë,
• Shteti nuk ka nevojë të grumbullojë fonde në paradhënie të kërkesës për
pension,
• Shteti takson popullsinë që punon (forcat e punës) për të paguar pensionet e
brezit që nuk punon.
2022-2023
• Avantazhe:
• ato janë të afta të mbrojnë pagesën e pensioneve kundrejt inflacionit;
• ato mund të rrisin vlerën reale të pensionit sipas rritjes ekonomike;
• të drejtat e plota të individit në periudhën e pensionit mund të arrihen
shpejt, meqenëse pensionet nuk paguhen nga kontributet e kaluara të
individit por nga kontributi i tanishëm i forcës së punës. (Tabela 1).
2022-2023
• Avantazhi më I fuqishëm I skemës PAYG është aftësia për t’u përballur
me inflacionin. Është e rëndësishme të dallohet (a)pensionet në
krijim, ndërsa kontributet paguhen ende dhe (b) pensionet në pagesë.
Skemat e financuara mund t’i mbijetojnë inflacionit të parashikuar,
por ato nuk mund t’i mbijetojnë inflacionit të paparashikuar pas-
pensionit.
2022-2023
• Disavantazhe
• A)Shumë e ndjeshme ndaj ndryshimit të strukturës moshore të popullsisë e
cila redukton forcën e punës në varësi të numrit të personave në ngarkim.
• Zgjatja e jetës ndikon në rritjen e numrit të pensionistëve, zgjatja e viteve të
arsimimit zvogëlon numrin e prodhuesve, ulja e moshës së pensionit
vetvetiu ul numrin e prodhuesve dhe rrit numrin e pensionistëve.
• B)Pensionistët janë të varur nga forcat prodhuese të së ardhmes.
2022-2023
• a) sigurimi publik/sigurimi privat
Parimi i efiçensës kërkon që individët të blejnë vlerën
sociale reale të pensionit.
Përse individët sigurohen? – të konsumojnë kur nuk mund të prodhojnë

Përse shteti e bën skemën e pensioneve të detyrueshme? – të sigurojë që të gjithë mund të
konsumojnë kur nuk prodhojnë dot.
Pse shteti siguron vetë pensionin e pleqërisë? – Për të rritur sigurinë në kushtet e dështimit
të tregut.
2022-2023
Tregu privat siguron pensionet në mënyrë efiçente
vetëm në kushtet standarte të diskutuara: konkurencë
perfekte, informacion I saktë, dhe jo dështime tregu.
Analizat tregojnë se nuk ekzistojnë probleme teknike

me sigurimin e pensioneve në tregun privat.
Problemi themelor mbetet inflacioni.
2022-2023
Nëse çështja kritike është mbrojtja e pensionistëve nga
inflacioni, kjo mbrojtje mund të vijë vetëm nga qeveria.
Inflacioni është një argument i efiçensës që kërkon

ndërhyrjen e shtetit për të ndihmuar skemat private me
koston e inflacionit të paparashikuar sapo që pensionet
janë paguar.
Shteti është i aftë të ofrojë një garanci të tillë sepse mund

të përdorë të ardhurat nga taksat në bazë të PAYG.
2022-2023
b) Skemat e financuara përballë PAYG:
• Problemi demografik (tabela 2):
• Pensionistët mund të konsumojnë vetëm atë që punonjësit prodhojnë por nuk
konsumojnë
• Pensionistët gjithmonë varen nga brezat e ardhëm të punonjësve për të siguruar punë
dhe prodhuar mallra që ata konsumojnë
• Të dy skemat të çojnë në të njëjtat rezultate.
2022-2023
Efektet e një zvogëlimi të forcës së punës:

• Nëse ndryshimet në produktivitet dhe pjesëmarrjen e
forcës së punës janë të pavarura nga mënyra e
financimit, atëhere skemat e financuara dhe PAYG nuk
janë të ndryshme në aftësinë për t’u përballur me
ndryshimet demografike.
• Variabli thelbësor është produkti. Një zvogëlim i
forcës së punës shkakton probleme për çdo skemë
pensioni vetëm nëse shkakton rënie në produkt.
2022-2023
• Zgjedhja ndërmjet PAYG dhe skemave të financuara

në raport me ndryshimet demografike është e
logjikshme vetëm në atë që skemat e financuara
ndikojnë sistematikisht në prodhimin e një produkti
më të madh(tabela 2).
2022-2023
2. Ndërhyrja e shtetit për shkak të drejtësisë sociale
• A) sigurimi publik kundrejt atij privat

• Parimi themelor që merret këtu në konsideratë është parimi i
barazisë.
• Barazia horizontale orientohet nga arritja e qëllimit të sigurimit
të standartit minimal të disa skemave ose të sigurimit të
mundësisë të përdorimit.
• Sigurimi i barazisë horizontale arrihet nëpërmjet
rishpërndarjes së të ardhurave.
• Barazia vertikale nuk gjen zbatim
2022-2023
2.Ndërhyrja e shtetit për shkak të drejtësisë sociale
• Pensionet kanë efekte rishpërndarëse.
• Një skemë pensioni në varësi nga mënyra preçize e ndërtimit mund të
rishpërndajë të ardhurat :
• nga të rinjtë tek të vjetrit,
• nga të pasurit tek të varëfrit dhe
• nga burrat tek gratë.
2022-2023
• Rishpërndarja nga të rinjtë tek të moshuarit:
• Metoda PAYG i krijon mundësi një brezi si një i tërë që të marrë më shumë se shuma e
kontributeve të mëparshme.
• është e mundshme, nuk është e parashikueshme, tyre.
• Skemat e financuara janë të kushtëzuara nga kontributet e kaluara, gjë që e bën të
pamundur transferimin nga të rinjtë tek të vjetrit.
2022-2023
• Rishpërndarja nga të pasurit tek të varfërit: zakonisht ndodh me skemat
PAYG.
• Rishpërndarja nga burrat tek gratë: Ekziston rishpërndarja nga burrat tek
gratë, gjë që është e vërtetë si për skemat e financuara ashtu edhe për PAYG.
2022-2023
2. Vlerësimi I skemave
• Skema PAYG është e fuqishme në raport me plotësimin e kërkesave të individëve
për pension.
• Individët mendojnë shtetin si një institucion grumbullues kolektiv për kursimet dhe
sigurimet atje ku është e mundur për t’a realizuar më lirë dhe më me efektivitet
se sa ndonjë alternativë tjetër private.
• Është e provuar që skemat PAYG megjithë problemet që kanë, ndikojnë në
përmirësimin e situatës së të moshuarve, kështu që problemi është shndërruar në
përmirësimin e funksionimit vetëm për efekt të parimit të
barazisë.(rishpërndarja e të ardhurave – parimi i barazisë)
• PAYG është më e fuqishme në raport me inflacionin dhe indeksimin.
Prof.Asoc.Dr.Arlinda Ymeraj , 2022-2023

3. Modeli I sigurimeve shoqërore
Skema e parë e pas tranzicionit:

ØMbështetet mbi elementë të modelit gjerman industrial arritës,
Ø Programet: Sigurimi shoqëror( u reformua 1993 ), hyri në fuqi në 1 Janar 1994
ØSkema është PAYG(me deformacione)
ØMasa e pensionit ndërmjet kufijve maksimalë dhe minimalë:P.Max = jo më shumë se

5 herë P.Min.
2022-2023
3.Programet e sigurimit
• Sigurimi i detyrueshëm,
• Sigurimi vullnetar
• Sigurimi suplementar
• Pensione të posaçme
2022-2023
3.Sigurimi i detyrueshëm
• Sigurimi i detyrueshëm është jo fitim prurës dhe mbron me të ardhura:
• a - personat e punësuar në lidhje me:
• paaftësinë e përkohshme në punë për shkak të sëmundjes
• barrëlindjen
• pleqërinë, invaliditetin dhe humbjen e mbajtësit të familjes
2022-2023
3.Sigurimi i detyrueshëm
• aksidentin në punë dhe sëmundjen profesionale
• papunësinë
• b – personat e tjerë ekonomikisht aktivë (punëdhënësit dhe të
vetëpunësuarit) në lidhje me:
• barrëlindjen
• pleqërinë, invaliditetin dhe humbjen e mbajtësit të familjes
2022-2023
3.Kontributet
• Kontributi që paguhet për sigurime shoqërore në fondet e sigurimeve për sëmundje,

barrelindje dhe pensione është:
• Për punëdhënësit 22,9 perqind e shumës bruto të listë pagesave
• Për personin e punësuar 7 per qind e pageses se tij totale.
• Kontributi minimal per personin e punësuar, punëdhënësin dhe të vetëpunësuarin
është i barabartë, kurse kontributi maksimal është sa 5 herë kontributi minimal.
2022-2023
3.Tipet e tjera të sigurimeve
Sigurimi vullnetar: është forma e sigurimit në të cilën personi I siguruar

në mënyrë të detyrueshme nuk mund të sigurohet më detyrimisht, dhe
për këtë arësye ka të drejtën e vazhdimit të sigurimit sipas sistemit
vullnetar.
Sigurimi shoqëror suplementar është e drejtë e keshillit të ministrave,

sipas të cilit jepet një pension shtesë për zyrtarë shtetërorë.
Pensione shtetërore të posaçme: Kanë të drejtë për pensione të

posaçme persona të cilët gëzojnë merita të veçanta.
2022-2023
3.Përfitimet
Sigurimet shoqërore paguajnë:

• Pensione pleqërie
• Pensione pleqërie të pjesshme
• Pension pleqërie te reduktuar
• Pension invaliditeti
2022-2023
3.Përfitimet
Sigurimet shoqërore paguajnë:

• Pension invaliditeti I pjesshëm
• Të ardhura shtesë për kujdesje
• Të ardhura shtesë për fëmijë në ngarkim
• Pensione familiarë
• Pagesa për raste vdekje
2022-2023
3.Administrimi
• Instituti i Sigurimeve Shoqërore, me qendër në

Tirane dhe degë në 36 qarqe, është institutcioni i
cili administron kontributet dhe detyrimet.
• Buxheti i shtetit kontribuon në krijimin e fondeve

të sigurimeve me rreth 7-8% të buxhetit total.
2022-2023
3. Reforma e pensioneve Shqipëri
1.Përpara 1994 ( I korespondonte sistemit socialist të marëdhënieve)
2.1994-2014(I korespondonte periudhës së parë të transformimit)
3.Pas 2014( I korespondon fazës së re të zhvillimit të marëdhënieve ekonomike
e sociale si edhe objektivave të reja të SKZhI dhe Strategjisë për Mbrojtjen
Sociale)

1994-2014 2015 në vazhdim
Parimi themelor: Kontratë individuale Parimi themelor: Kontratë individuale
Kontributet: Sistemi PAYG Kontributet: Sistemi PAYG
Përfitimet: Sipas kontributit, Mosha dhe Përfitimet: Sipas kontributit,
vjetërsia rritet. Mosha dhe vjetërsia rritet (65 vjeç femra
dhe meshkuj, 35 vjet për femra, 40 vjet për
Probleme: meshkuj).
üPërfitimet sipas kontributit, por kufizim I Probleme:

përfitimeve të larta. üPërfitimet më dinjitoze, të orientuara nga
üKufi “Tavan” për Pens.Max dhe Min. kontributi, por jo krejtësisht sipas tij.
ü Rritje artificiale e pensioneve të fshatit. üFutet pensioni Social, ndonëse ende
vazhdon puna informale.

üPamundësi e mbledhjes së üProblemi më themelor: deficiti I skemës
kontributeve në tregun informal. üFormula e llogaritjes hedh barrën e
pensionit social mbi punëmarrësit dhe jo
mbi “të pasurit” apo buxhetin e shtetit.
üPensionet shumë të vogla në vlerë, Pra rishpërndarja është bërë në kurriz të
sidomos për punonjësit e para individëve, sidomos të atyre që kanë
1994. punuar më shumë dhe kanë patur
kontribute më të larta.
Pensioni Individual=Pension Social *Vjetërsi
üProblemi më themelor: deficiti I Pune/Kufiri I kërkuar I vjetërsisë+0,01*Paga
skemës referencë* Vjetërsi Pune/Kufiri i kërkuar I
vjetërsisë.

3. Pensionet: Të garantohet e drejta e përfitimit të pensionit për ata që
plotësojnë kriteret.
Problemi themelor: Manifestimi: Vlerësimi:
Dështimi në drejtim të garantimit të Pensioni Individual: Skema e re e pensioneve e 2015

efiçensës ekonomike: PS*Vj/Vk+1/100*Vj*PgR është shumë më e përshtatshme në
Pensioni Individual: krahasim me të mëparshmen, mgja
Pensioni nuk konverton kontributin e PS*Vj/Vk+1/100*Vj*∑PgB/Vj ende është larg garantimit të
punës, edhe pse në parim duhet të Formula përfundimtare është. efiçensës, dmth jo vetëm
jetë I tillë. Pensioni Individual = konvertimit të kontributeve të
PS*Vj/Vk+1/100*∑PgB, e cila do punës në produkte të dobishme për
të thotë se vetëm 1% e pagës bruto shoqërinë, por edhe në sigurimin e
llogaritet në pension. Por kontributi dinjitetit të punës.
I punonjësit për pensionet është
21,6% e pagës bruto. Atëhere,
llogjikshëm lind pyetja: 20,6% e
kontributit të të ardhurave të
individit për çfarë qëllimi
përdoret?

1. A mund të dështojë tregu në sigurimin e shërbimeve të tjera
kontributive?
• Në të gjitha sigurimet, çmimi(primi) i sigurimit llogaritet sipas formulës: π(i)=p(i)L+T, në të
cilën p(i) është propabiliteti për individn “i” që të jetë ose të mbesë i papunë, L është
përfitimi i ppaunësisë, ndërsa T kostot shoqëruese. P(i) mund të manipulohet nga individi
i siguruar, duke e bërë të pamundur mundësinë e llogaritjes të çmimit të sigurimit nga
kompanitë private.
• Nuk ekzistojnë politika private sigurimit të cilat mund të lejojnë indivin që të blejë sigurim
për papunësi të tillë që t’iu sigurojë atyre përfitim më të madh se sa përfitimi i siguruar
nga shteti( e njëjta llogjikë funksionon edhe për sigurimin e pagesës për sëmundje).
Akoma më e vështirë është të realizohet sigurimi për papunësi nga tregu privat për
punonjësit e administratës, nëpunësit. I vetmi model i sigurimit nga institucione jo publike
është Suedia, në të cilin sigurimi për papunësi menaxhohet nga Sindikatat, por ky sistem
është totalisht i rregulluar nga sekstori publik dhe është fuqimisht i mbështetur nga
skema plotësuese e sigurmit publik si edhe nga skema publike e mbështetjes s ëtë
ardhurave.

1. A mund të dështojë tregu në sigurimin e shërbimeve të
tjera kontributive?
• Tregu I konkurencës së lirë dështon. Nuk garanton dot plotësimin e kërkesës
të individëve për mbrojtje nga papunësia, paaftësia e përkohshme apo e
përhershme.
• I vetmi mekanizëm, gjithsesi I kritikueshëm, është sistemi publik, që
funksionon si pjesë e ligjit për sigurimet shoqërore, sepse janë përfitime të
kontributit të përgjithshëm që jepet për sigurime shoqërore.

2. Shërbimet e tjera kontributive, Shqipëria
Argumentat themelorë në analizën e çështjes nëse “Pagesa e papunësisë” sigurohet në mënyrë
publike në Shqipëri, kërkojnë të hedhin dritë mbi garantimin e “efiçensës” si arsyeja themelore që
justifikon ndërhyrjen publike.
Në rastin e Pagesës së papunësisë, situata është edhe më kritike, sepse vetë skema publike, e
sigurimit të detyrueshëm, rezulton e deformuar, kryesisht për shkak të nivelit të lartë të papunësisë
në vend, të tregut informal të punës si edhe të nivelit të ulët të pagesës së papunësisë.
Vlerësimi i sistemit të sigurimeve analizohet në dy drejtime themelore: sipas ndikimit që sistemi ka

tek efiçensa dhe sipas ndikimit që sistemi ka tek barazia sociale. Sipas ndikimit tek efiçensa analiza
zhvillohet duke iu përgjigjur pyetjeve që vijojnë:
A duhet të jetë kombëtar?

A siguron shteti sasinë optimale të sigurimit?
A është sigurim i vërtetë?

3. Garantimi I shërbimeve të tjera kontributive
Për një skemë të tillë si pagesa e papunësisë, sigurimi duhet të jetë kombëtar dhe
publik.
Në Shqipëri, a sigurohet sasia optimale e sigurimit?
Papunësia është tepër e lartë,
Informaliteti i tregut të punës vijon të jetë i lartë,
Efiçensa e sigurimit nga papunësia/ nuk garantohet.
Sipas ndikimit tek barazia, analiza zhvillohet duke iu përgjigjur pyetjeve që vijojnë:
Sipas barazisë horizontale: A kanë të gjithë akses tek sigurimi?

Sipas barazisë vertikale: sa rishpërndarëse është skema?

4. Përfundime
Ndërsa të gjithë ata që humbin vendin e punës, kanë akses tek skema e sigurimit,
pra barazia horizontale është e garantuar, skema nuk është rishpërndarëse sepse
pagesa e papunësisë për një person me mbi 10 vjet punë, është sa 50% e pagës
minimale, ndërsa përfitohet për vetëm 12 muaj.
Pagesa e papunësisë nuk konsideron pagën e të punësuarit që humbet vendin e
punës dhe as kontributinn e tij tek skema e sigurimeve shoqërore, por vendos një
shumë të barabartë për të gjithë, në realitet shumë të ulët, gjë e cila nuk ndihmon të
papunin që të investojë për një rikthim në tregun epunës në një profesion tjetër.
Përtej vlerësimeve të mësipërme, sistemi aktual i sigurimit nga papunësia nuk ka

asnjë ndikim tek nxitja e punësimit, pra përfundimisht ky sistem meqenëse nuk
garanton efiçensën dhe vetëm pjesërisht garanton barazinë, nuk mund të
konsiderohet si “shërbim publik”. Pra ndërhyrja publike gjykohet e domosdoshme
për të siguruar që ky “shërbim për publikun” të transformohet në “shërbim publik”.

1.Skema e shërbimeve të Mirëqenies Sociale

1. Kuptimi/ Mbrojtja sociale
Çfarë përfaqëson në konceptin tuaj “Mbrojtja sociale”?
Mbrojtja dhe mbështetja që shoqëria jep për anëtarët e saj në nevojë kritike,
në pamundësi për tá realizuar ata vetë këtë, për shkak të rrethanave që nuk
varen nga ata.
Mbrojtja sociale: Monetare (ndihma në para) dhe në Shërbime (aksesi dhe

përdorimi I shërbimeve në përputhje me nevojën)

1.Kuptimi i Ndihmës Monetare?
• Ndihma në para është një shërbim publik që përfaqëson një përfitim jo
kontributiv në para dhe që mund të jetë në forma të ndryshme.
• A është mall I pastër publik?
• Po, sepse gëzon cilësinë e “Papërjashtueshmërisë” si edhe të

“Pakonkurueshmërisë”.

1.Kuptimi?
• Përfitimet jo kontributive janë dy lloje: sipas matjes së mjeteve të jetesës

(dmth kur të ardhurat e individit janë ose bien nën një nivel të caktuar) dhe
universale (pavarësisht nga të ardhurat).

1.Sipas matjes së mjeteve të jetesës
• Përfitimet sipas mjeteve të jetesës përbëhen:

• (A)mbështetja e të ardhurave,
• (B) përfitimi për strehim
• (C) kreditë familiare, ndërsa përfitimet e tipit të dytë,
siç u shpjegua më lart përbëhen nga (D) përfitimet
për fëmijë.

1.Universale
• (D) përfitimet për fëmijë.

2.Arsyet për ndërhyrje – Efiçensa?
• Nëse lihen qytetarët në fatin e tyre, kjo situatë detyrimisht çon në kosto shtesë për shkak
të kriminalitetit, tensioneve sociale; për shkak të kostove shtesë në kujdesin shëndetsor;
zvogëlimi i forcës së punës në të ardhmen për shkak të vdekjes së fëmijëve nga
kequshqyerja dhe sëmundjet, si edhe ulja e fuqisë prodhuese e forcës së punës, etj. Këto
situata përbëjnë arsye të mjaftueshme për të justifikuar ndërhyrjen publike në sigurimin e
shërbimit të mbështetjes së të ardhurave.
• Tregu i konkurencës së lirë nuk mund të sigurojë ndihmën me të ardhura apo shërbime,
pra kemi një situatë të qartë dështimi tregu.

2.Ndërhyrja e shtetit për shkak të drejtësisë sociale?
• Nga pikëpamja e drejtësisë sociale, ka mjaft mendime që përkrahin

sigurimin e mbështetjes në të ardhura në mënyrë private, nëpërmjet
skemave të bamirësisë në rastet kur varfëria është shkaktuar nga
rreziqe të pa siguruara. Kjo mund të bëjë që vullnetarizmi të jetë
tejet i padobishëm, plotësisht joefiçent. Edhe liberalët, edhe
socialistët përkrahin ndërhyrjen publike dhe shpërndarjen e fondeve
publike në formën e mbështetjes së të ardhurave, duke e
konsideruar edhe parimin e drejtësisë sociale edhe atë të barazisë.
23 November 2005 Child poverty

3.Ndërhyrja e shtetit, mjeti i realizimit?
• Si për shkak të efiçensës,, ashtu edhe për shkak të barazisë, drejtësisë

sociale, sigurimi i shërbimit të ndihmës jo kontributive në para kërkon
ndërhyrjen publike. Çështja se sa duhet të jetë mbështetja në para, në
nivelin e mbijetesës apo më shumë, është çështje gjykimi. Arsyeja
themelore është –Drejtësia, Barazia
• Ndërhyrja publike realizohet drejtëpërsëdrejti nëpërmjet rishpërndarjes së
të ardhurave, pra është skemë e cila mund të funksionojë vetëm në sajë të
mbledhjes dhe rishpërndarjes së të ardhurave nga taksat.

• Cili është burimi I mbulimit të shpenzimeve ?

• Taksimi I përgjithshëm, nëpërmjet politikave ri/shpërndarëse
• Pavarësisht nga forma, shërbimet jo kontributive paguhen vetëm
dhe vetëm nga taksimi i përgjithshëm.
• Kushti themelor: Identiteti RZD-RTD

4 – Modeli SHQIPTAR
ØMbështetet mbi elementë të politikës sociale të modelit selektiv (matja e

mjeteve te jetesës), të kombinuar me atë institucional ( shërbimet), të
përshtatura në kushtet e realitetit shqiptar
Ø Ligji i parë mbi Ndihmën dhe Shërbimet Shoqërore u krijua dhe u miratua për
herë të parë në vitin 1993, 17 maj, Ligji 7710.
ØLigji i fundit: nr.44/2016

4.Parimet- Programi I Ndihmës Ekonomike - Shqipëri
Ø Cila duhej te mbrohej - familja apo individi? (familja)
Ø Cilat të ardhura do të llogariteshin për të përcaktuar të drejten e

perfitimit? ( të gjitha të ardhurat pavarësisht nga burimi i krijimit )
Ø Mbi cilën bazë të llogaritjes së të ardhurave jepet ndihma

ekonomike - mbi varfërinë absolute apo relative? ( mbi një nivel
administrativ të aplikueshëm vetëm në këtë rast )
Ø Kush duhej te drejtonte skemën - qeveria qendrore apo lokale?

( qeveria lokale )
Ø Si do te financohej skema - nga buxhetet lokale apo

qendrore? ( buxheti qendror - financimi në bllok )

5. Skema e ndihmës ekonomike, pas 2014
Koncepte të reja themelore:

üPërkufizimi i NE;
üGrup në rrezik përjashtimi,
üRregjistri elektronik;
üSistem pikëzimi.

5. Efektiviteti I skemës? Statistikat?
Efiçensa?
Drejtësia sociale(Barazia)?
Cilat janë përfundimet tuaja?

Përmbledhje çështje kritike, diskutim:
üCili duhet të jetë përkufizimi i familjes së varfër?
üCilat duhet të jenë kriteret mbi të cilat duhet të gjykojmë mbi “varfërinë”?
üA duhet të mbështetet dhënia e ndihmës ekonomike mbi tregues të të ardhurave apo edhe
dimensionet jo monetare të varfërisë duhet të merren në konsideratë?
üCili është koncepti i “varfërisë shumë dimensionale” në Shqipëri?
üSi mund të matet ndikimi i varfërisë mbi treguesit e shëndetit, arsimit,zhvillimit, pjesëmarrjes,
përjashtimit dhe përfshirjes?
üA duhet të vlerësohet varfëria e familjes vetëm në afat shkurtër apo edhe ndikimi i saj
afatgjatë në të gjithë ciklin e jetës duhet të merret në konsideratë?
üA duhet të konsiderohet ndikimi i varfërisë i njëjtë mbi të gjithë anëtarët apo ndikimi mbi
fëmijët duhet të konsiderohet më prioritar?
üA shërbejnë politikat sociale të reduktimit të varfërisë në Shqipëri për zhvillimin shoqëror?
üA janë efektive këto politika në raport me të drejtat e njeriut?

1. Kuptimi/ Mbrojtja sociale
Çfarë përfaqëson në konceptin tuaj “Mbrojtja sociale”?
Mbrojtja dhe mbështetja që shoqëria jep për anëtarët e saj në nevojë kritike,
në pamundësi për tá realizuar ata vetë këtë, për shkak të rrethanave që nuk
varen nga ata.
Mbrojtja sociale: Monetare (ndihma në para) dhe në Shërbime (aksesi dhe

përdorimi i shërbimeve në përputhje me nevojën)

1.Kuptimi i Ndihmës nëpërmjet Shërbimeve?
• Shërbimet sociale janë shërbime publike që përfaqësojnë përfitim jo
kontributiv në shërbime dhe që mund të jetë në forma të ndryshme, në
përputhje me nevojën ( për shkak aftësie të kufizuar, moshe, paaftësie
mendore apo fizike, situate kritike etj)
• A është mall I pastër publik?
• Po, sepse gëzon cilësinë e “Papërjashtueshmërisë” si edhe të

“Pakonkurueshmërisë”.

1.Kuptimi?
• Shërbimet sociale janë të natyrës jo kontributive dhe universale (pavarësisht

nga të ardhurat).

2.Arsyet për ndërhyrje – Efiçensa?
• Qytetarët nuk mund të lihen në fatin e tyre, sepse e drejta e jetesës me dinjitet është e
drejtë themelore e njeriut. Individët me aftësi ndryshe janë në nevojë thelbësore për
mbrojtje nga shoqëria. Kjo realizohet nëpërmjet Politikave Social Institucionale
• Tregu i konkurencës së lirë nuk mund të sigurojë ndihmën me shërbime me efiçensë,

sipas kërkesës së qytetarëve, pra kemi një situatë të qartë dështimi tregu.
• Arsyeja themelore për ndërhyrje është Barazia në Mundësi, por edhe Efiçensa nuk
mund të sigurohet nga Tregu I Konkurencës së lirë, sepse Shërbimet Sociale nuk mund
të ofrohen si veprimtari fitimprurëse, me përjashtim të një segmenti të kufizuar të
tregut (psh individë të moshuar dhe me të ardhura, individë me aftësi të kufizuara dhe
të ardhura, individë me varësi nga droga dhe alkoli dhe me të ardhura, por pjesa tjetër e
shoqërisë nuk mund ta sigurojë vetë)

• Si për shkak të efiçensës,, ashtu edhe për shkak të barazisë, drejtësisë sociale, sigurimi i
shërbimeve sociale kërkon ndërhyrjen publike. Çështja se sa duhet të jetë mbështetja në
para, në nivelin e mbijetesës apo më shumë, është çështje gjykimi. Arsyeja themelore
është –Drejtësia, Barazia
• Ndërhyrja publike realizohet drejtëpërsëdrejti nëpërmjet rishpërndarjes së të ardhurave,
pra është skemë e cila mund të funksionojë vetëm në sajë të mbledhjes dhe
rishpërndarjes së të ardhurave nga taksat.

• Cili është burimi I mbulimit të shpenzimeve ?

• Taksimi I përgjithshëm, nëpërmjet politikave ri/shpërndarëse
• Pavarësisht nga forma, shërbimet jo kontributive paguhen vetëm dhe
vetëm nga taksimi i përgjithshëm.
• Kushti themelor: Identiteti RZD-RTD

4 – Modeli SHQIPTAR
ØMbështetet mbi elementë të politikës sociale të modelit selektiv

(matja e mjeteve te jetesës), të kombinuar me atë institucional (
shërbimet), të përshtatura në kushtet e realitetit shqiptar
Ø Ligji i parë mbi Ndihmën dhe Shërbimet Shoqërore u krijua dhe u

miratua për herë të parë në vitin 1993, 17 maj, Ligji 7710.

4.Parimet- Programi I Shërbimeve Sociale - Shqipëri
Ø Mbrojtje, kujdes, aftësim dhe ri integrim sipas nevojës.

ØNëpërmjet institucioneve residenciale, qendrave komunitare si
edhe familjes, sa më pranë komnunitetit në të cilin individ në nevojë
jeton.
ØRespektimi i të drejtave të individit.
ØReduktim i përjashtimit social dhe stigmës.
ØPërfshirje sociale.
ØFinancim nga buxheti qendror dhe lokal.

5. Skema e Shërbimeve sociale pas 2014
Tiparet e reja:
• Decentralizim
• De/Institucionalizim.

• Shërbimet shoqërore publike ofrohen në 30 • Shërbimi Social Shtetëror, mbledh dhe
qendra rezidenciale dhe 119 qendra analizon të dhënat mbi ofruesit dhe
komunitare/ditore, ndërsa shërbimet përfituesit e shërbimeve shoqërore. Ky raport
shoqërore jopublike ofrohen nga OJF ose është mbështetur në informacionin e
organizata fetare në 86 qendra mbledhur dhe të kategorizuar nga ShSSh.
komunitare/ditore dhe 41 qendra • (i)Shërbimet shoqërore publike ofrohen në
rezidenciale; gjithsej në 276 qendra institucione rezidenciale dhe qendra ditore,
shërbimesh, të llojeve të ndryshme të cilat financohen nga buxheti i shtetit. Në
këto institucione ofrohen shërbime për
fëmijë jashtë kujdesit prindëror e me
probleme sociale, për persona me aftësi të
kufizuara, të moshuar apo për viktima të
trafikimit (gra, vajza, fëmijë dhe emigrantë)
apo individë me nevoja të veçanta.
• (ii)Shërbimet shoqërore jopublike ofrohen
nga OJF-të. Këto shërbime që realizohen në
komunitet janë të shpërndara kryesisht në
qytetet e mëdha. Shërbimet komunitare
financohen kryesisht nga donatorë të huaj.

Reforma territoriale, nëpërmjet ligjit Nr.139/2015, “Për Vetëqeverisjen Vendore” përcakton
përgjegjësitë e bashkive për:
• Krijimin dhe administrimin e shërbimeve shoqërore, në nivel vendor, për shtresat në
nevojë, personat me aftësi të kufizuara, fëmijët, gratë, gratë kryefamiljare, gratë e
dhunuara, viktima të trafikut, nëna apo prindër me shumë fëmijë, të moshuarit etj., sipas
mënyrës së përcaktuar me ligj.
• Ndërtimin dhe administrimin e banesave për strehim social, sipas mënyrës së përcaktuar
me ligj.
• Ndërtimin dhe administrimin e qendrave për ofrimin e shërbimeve shoqërore vendore.
• Krijimin, në bashkëpunim me ministrinë përgjegjëse për mirëqenien sociale, të fondit
social për financimin e shërbimeve, sipas mënyrës së përcaktuar me ligj.

Ndonëse kuadri ligjor rezulton i plotësuar dhe në përputhje me standardet ndërkombëtare,
për zbatimin e të cilave Shqipëria është përgjegjëse si rrjedhojë e detyrimeve kushtetuese e
politike, realizimi i plotë i të drejtave të grupeve të përjashtuara cenohet nga:
üMungesa e kapaciteteve financiare,
üNjerëzore,
üInfrastrukturore.

Analiza 2019, Raporti mbi Vlerësimin e Shërbimeve Shoqërore:

• Dimensioni 1: Oferta e shërbimeve shoqërore (Kriteri Efiçensa)
• Dimensioni 2: Kërkesa për shërbime shoqërore. (Kriteri Efiçensa)
• Dimensioni 3: Shpërndarja e diferencuar e shërbimeve shoqërore. (Kriteri
Barazia)

5. Analiza/Përfundime-Dimensioni 1/Oferta
Figura 1: Qendra të Shërbimeve Sociale Figura 2: Qendrat e shërbimeve sociale sipas llojit, në përqindje
119
26%
86
74%
41
30
Publike Jo/Publike
Rezidenciale Komunitare Rezidenciale Komunitare

Figura 3: Shërbimet shoqërore sipas grupeve, në përqindje, 2018 Figura 4: Shpërndarja e shërbimeve shoqërore sipas qarqeve, në përqindje
31,2%
18
25
27
16,0%
25
10,6%
9,5%
6,8%
6,1% 6,1%
5,3%
3,8%
2,3%
1,5%
0,8%
ë
t
r
r
s
ë
r
ës
ë
ër
n
ra
dë
Fie
bë
kë
rç
or
zh
an
sa
st
rr
Be
Ko
Ku
Di
ko
Vl
Le
a
Du
Tir
ka
Elb
Sh
iro
Të moshuar Fëmijë AK Gra Në nevojë
Gj
Figura 5: Shpërndarja e shërbimeve shoqërore sipas grupeve dhe Bashki Numri Në përqindje
qarqeve, numër shërbimesh
Shkodër
Nuk ofrojnë asnjë 21 34
Fier
Vlorë
shërbim
Korçë Ofrojnë vetëm një 14 23
Kukës lloj shërbimi
Elbasan
Ofrojnë dy deri në 19 34
Dibër
katër lloje
Berat
Lezhë
shërbimesh
Gjirokastër
Durrës Ofrojnë të gjitha 7 9

Tiranë
shërbimet
Të moshuar Fëmijë AK Gra Në nevojë Gjithsej 61 100

Figura 6: Bashkitë, në të cilat ofrohen të gjitha shërbimet shoqërore Figura 7: Shërbimet shoqërore të ofruara si edhe grupet përfituese,
sipas ligjit dhe faktike.
66
Grupe të përjashtuara
10
34
23 5
19 Shërbime sociale
14 8
11
8
0 2 4 6 8 10 12
Berat Lezhë Durrës Korçë Elbasan Shkodër Tiranë Në fakt Sipas ligjit

Përfundime:
• A mund të realizojnë qytetarët të drejtën e tyre, (vetëm duke arsyetuar mbi

Ofertën e Shërbimeve). A realizohet kriteri I efiçensës?

5. Analiza/Përfundime-Dimensioni 2 (Kërkesa)
Figura 8: Përfituesit e shërbimeve shoqërore në %, sipas qarqeve Figura 9: Përfituesit e shërbimeve shoqërore sipas qarqeve dhe llojeve të
shërbimeve
Shkodër 182 471 165 58 319
Fier 510 144 189 980
Shkodër; 11 Vlorë 84 17 218 317 0

Tiranë; 24
Fier; 12 Korçë 326 45 341 68 397
Kukës 87 2 28 23 0
Vlorë; 6
Durrës; 11 Elbasan 30 6 65 36 127
Korçë, 10
Dibër 102 40 0 32 0
Lezhë; 5
Berat 123 25 145 0 249
Elbasan; 11 Berat; 5
Lezhë 29 19 18 123 371,5
Gjirokastër; 2
Kukës; 1 Gjirokastër 95 15 70 0 45
Dibër; 2 Durrës 312 524 209 123 0
Tiranë 450 925 348 458 438

5. Analiza/Përfundime-Dimensioni 2 (Kërkesa)
Figura 10: Përfituesit e shërbimeve shoqërore në bashki, sipas llojeve
të shërbimeve, në përqindje.
Përfundime:
17
A mund të realizojnë qytetarët të
drejtën e tyre, (vetëm duke arsyetuar
27
mbi Kërkesën e Shërbimeve). A

19
realizohet kriteri i efiçensës?
13
16

5. Analiza/Përfundime-Dimensioni 3 (Pabarazitë)
Figura 11: Përfituesit e shërbimeve shoqërore, të moshuar dhe fëmijë, Figura 12: Përfituesit e shërbimeve shoqërore, individë me AK, Gra në
sipas qarqeve, 2018 nevojë kritike si dhe individë në nevojë, sipas qarqeve, 2018
1000 500
900 450
800 400
350
700
300
600
250
500
200
400
150
300
100
200
50
100
0
0
r
r
ë
ë
r
s
ë
ës
ër
ë
ra
Fie
bë
dë
kë
rç
or
zh
an
sa
st
rr
Be
Ko
Di
Ku
ko
Vl
a
Le
Du
ka
Tir
Elb
Sh
r
r
ë
ë
r
s
ë
ës
ër
iro
ra
Fie
bë
dë
kë
rç
or
zh
an
sa
st
rr
Gj
Be
Ko
Di
Ku
ko
Vl
a
Le
Du
ka
Tir
Elb
Sh
iro
Gj
Aftësi e kufizuar Gra në situatë kritike Individë në nevojë

Të moshuar Fëmijë Niveli mesatar,të moshuarit Niveli mesatar, fëmijët NMK, Aftësia Kufizuar NMK, Gra në nevojë kritike NMK, Individë në nevojë

rahasimi i numrit mesatar të përfituesve të shërbimeve shoqërore në çdo qark me nivelin mesatar të përfituesve në nivel kombëtar, sipas qarqeve.
Qarqet Numri Diferenca Numri Diferenca Numri Diferenca
mesatar i të krahasuar mesatar i krahasuar mesatar i krahasuar
Figura 13: Numri mesatar i banorëve për çdo shërbim sipas qarqeve, moshuarve me fëmijëve me individëve me
2018 për një mesataren për një mesataren me AK për mesataren
40 000 shërbim kombëtare shërbim kombëtare një kombëtare
shërbim
35 000
30 000
Tiranë 5479 4319 3851 7046 1372 1364
25 000 Durrës 7033 2765 6278 4619 1211 1525
Gjirokastër 5719 4079 11 911 -1014 2561 176
20 000
15 000 Lezhë 15 239 -5441 14 721 -3824 3204 -468

Berat 5726 4072 27 791 -16 894 1394 1342
10 000
Dibër 6153 3645 0 10 897 0 2736
Elbasan 6033 3765 12 866 -1969 4462 -1726
5 000
Kukës 6792 3006 0 10 897 4978 -2242
0 Korçë 4415 5383 13 597 -2700 2646 90
r
r
ë
ë
r
Vlorë 12 171 -2373 33 107 -22 210 2434 302
s
ë
ës
ër
ë
ra
Fie
bë
dë
kë
rç
or
zh
an
sa
st
rr
Be
Ko
Di
Ku
ko
Vl
a
Le
Du
ka
Tir
Elb
Sh
iro
Fier 37 453 -27 655 0 10 897 7664 -4928

Gj
Moshuar Fëmijë AK Shkodër 5362 4436 6646 4251 908 1828

MK 9798 10 897 2736

Figura 14: Përfituesit e shërbimeve shoqërore në përqindje, sipas
grup-popullsisë dhe qarqeve, 2018
Përfundime:
Shkodër 0,02
0,01
0,01
Fier 0,94%
Vlorë 0,1%
0,14%
0,3%
2,2% A mund të realizojnë qytetarët të
Korçë 0,11%
1,05%
2,58%
drejtën e tyre, (duke arsyetuar mbi
Kukës
0,29%
0,6%
1,3% pabarazitë në shpërndarjen e
shërbimeve)? A respektohet kriteri I
Elbasan 0,01%
0,10%
Dibër 0,12%
Barazisë?
0,83%
Berat 0,1% 1,7%

0,7%
Lezhë 0,3%
0,1%
0,2%
Gjirokastër 1,4%
0,1%
0,8%
Durrës 3,5%
0,9%
1,1%
Tiranë 1,3%
0,6%
0,6%
0,00% 0,50% 1,00% 1,50% 2,00% 2,50% 3,00% 3,50% 4,00%
AK Fëmijë Moshuar

Përmbledhje çështje kritike, diskutim:
üA mund të garantojë konkurenca e lirë plotësimin e

nevojës për Shërbime sociale?
üA është e nevojshme ndërhyrja publike?
üCila është arsyeja themelore që justifikon ndërhyrjen
publike?
üÇfarë duhet ndryshuar që qytetarët të realizojnë të drejtën
e përfitimit të shërbimeve sociale?

Menaxhimi I Ndryshimit - Te Gjitha.1

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Menaxhimi I Ndryshimit - Te Gjitha.1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Detyrë 2: shih slide 34 tema 5/Strehimi

1. Qëllimi • Garantohen nga qeveria

Prof.Asc.Dr. Arlinda Ymeraj , 2022-2023

Prof.Asc.Dr. Arlinda Ymeraj , 2022-2023

A. Prodhimin dhe shpërndarjen e shërbimeve publike;

Prof.Asc.Dr. Arlinda Ymeraj , 2022-2023

Prof.Asc.Dr. Arlinda Ymeraj , 2022-2023

Të ardhurat krijohen nga:

Prof.Asc.Dr. Arlinda Ymeraj , 2022-2023

b) Varësia me taksat: Rritja ose zvogëlimi i taksave ndikon në rritjen ose

Prof.Asc.Dr. Arlinda Ymeraj , 2022-2023

Prof.Asc.Dr. Arlinda Ymeraj , 2022-2023

Praktikisht, përse duhet bërë?

Prof.Asc.Dr. Arlinda Ymeraj , 2022-2023

Prof.Asc.Dr. Arlinda Ymeraj , 2022-2023

• Kosto – Vlerësimi nëse publiku është I gatshëm të paguajë që malli/shërbimi të mos

• Procesi përfshin vlerë monetare fillestare si edhe të vazhdueshme në krahasim me atë që

Prof.Asc.Dr. Arlinda Ymeraj , 2022-2023

Prof.Asc.Dr. Arlinda Ymeraj , 2022-2023

Prof.Asc.Dr. Arlinda Ymeraj , 2022-2023

Prof.Asc.Dr. Arlinda Ymeraj , 2022-2023

• Cilat janë pasojat e tyre? Mbi kë? A janë të njëjta?

Prof.Asc.Dr. Arlinda Ymeraj , 2022-2023

Prof.Asc.Dr. Arlinda Ymeraj , 2022-2023

Prof.Asc.Dr. Arlinda Ymeraj , 2022-2023

Politika publike e pensioneve.

Politika publike agrare.

Politika publike e strehimit.

Politika publike e arsimit.

Prof.Asc.Dr. Arlinda Ymeraj , 2022-2023

Prof.Asc.Dr. Arlinda Ymeraj , 2022-2023

Prof.Asc.Dr. Arlinda Ymeraj , 2022-2023

Qeveria prej kohësh ka ndjekur me shqetësim ndryshimet e thella në çmimet e produkteve

Prof.Asc.Dr. Arlinda Ymeraj , 2022-2023

Prof.Asc.Dr. Arlinda Ymeraj , 2022-2023

Prof.Asc.Dr. Arlinda Ymeraj , 2022-2023

Në mënyrë të ngjashme, gjithmonë ka ekzistuar shqetësimi se së paku në afatshkurtër,

Prof.Asc.Dr. Arlinda Ymeraj , 2022-2023

Prof.Asc.Dr. Arlinda Ymeraj , 2022-2023

Siç u nënvizua më lart, individë të ndryshmë kanë përfitime të ndryshme.

Prof.Asc.Dr. Arlinda Ymeraj , 2022-2023

Prof.Asc.Dr. Arlinda Ymeraj , 2022-2023

Prof.Asc.Dr. Arlinda Ymeraj , 2022-2023

Vendimarrja merr në konsideratë interesa afatshkurtër dhe

Prof.Asc.Dr. Arlinda Ymeraj , 2022-2023

Përdorimi i SHP me efektivitet dhe efiçensë

Sa më aktive pjesëmarrja qytetare, aq më i

Prof.Asc.Dr. Arlinda Ymeraj , 2022-2023

üNjë mall sigurohet efektivisht në treg atëhere kur Raporti i Zëvëndësimit të

Prof.Asoc.Dr.Arlinda Ymeraj - 2022-2023

üRaporti i Zëvëndësimit të Drejtëpërdrejtë (RZD) është raporti në të

Prof.Asoc.Dr.Arlinda Ymeraj - 2022-2023

Raporti i Transformimit të drejtëpërdrejtë

Prof.Asoc.Dr.Arlinda Ymeraj - 2022-2023

A vlen ekuacioni RZD=RTD në këmbimin e

Po, është baza e këmbimit efiçent në treg,

Prof.Asoc.Dr.Arlinda Ymeraj - 2022-2023

Cila është natyra e Shërbimit Publik të kujdesit shëndetsor nga

Shërbimi Publik I Kujdesit Shëndetsor është mall publik.

Prof.Asoc.Dr.Arlinda Ymeraj - 2022-2023

üështë i papërjashtueshëm – asnjë individ nuk mund të përjashtohet

Prof.Asoc.Dr.Arlinda Ymeraj - 2022-2023

Prof.Asoc.Dr.Arlinda Ymeraj - 2022-2023