NGOÄ ÑOÄC CAÁP TREÛ EM

I. ÑAÏI CÖÔNG:
Ngoä ñoäc caáp laø tai naïn thöôøng gaëp ôû treû em döôùi 5 tuoåi, thöôøng do uoáng nhaàm,
hieám khi do töï töû. Taùc nhaân: thuoác, thöùc aên, hoùa chaát.
II. CHAÅN ÑOAÙN:
1. Coâng vieäc chaån ñoaùn:
a) Hoûi beänh:
 Hoaøn caûnh phaùt hieän ngoä ñoäc, soá ngöôøi ngoä ñoäc.
 Loaïi ñoäc chaát, noàng ñoä vaø löôïng ñoäc chaát.
 Ñöôøng vaøo: uoáng, hít, da...
 Thôøi gian töø luùc ngoä ñoäc ñeán luùc nhaäp vieän.
 Caùc bieän phaùp sô cöùu vaø xöû trí tuyeán tröôùc.
b) Khaùm laâm saøng:
1. Daàu sinh toàn: Maïch, huyeát aùp, nhòp thôû, nhieät ñoä, tri giaùc.
Daáu hieäu nguy hieåm: suy hoâ haáp, soác, hoân meâ, co giaät.
2. Khaùm toaøn dieän, chuù yù muøi hôi thôû, da, ñoàng töû.
3. Tìm trieäu chöùng ñaëc hieäu cho töøng ñoäc chaát.

TRIEÄU CHÖÙNG TAÙC NHAÂN

Hoân meâ Thuoác nguû, choáng ñoäng kinh, aù phieän, röôïu,
chì, phospho höõu cô
Ñoàng töû co AÙ phieän, thuoác nguû, Phosphore höõu cô
Ñoàng töû daõn Nhoùm Atropine, Antihistamine, thuoác traàm
caûm ba voøng
Nhòp tim chaäm Digoxine, öùc cheá canxi vaø öùc cheá beta , tröùng
coùc, naám ñoäc...
Nhòp tim nhanh Catecholamine, Atropine, Antihistamine,
methyl xanthine.
Ñoû da Nhoùm Atropine, Antihistamine.
Hoäi chöùng ngoaïi Metoclopramide, Haloperidol.
thaùp
c) Ñeà nghò caän laâm saøng:
c.1. Xeùt nghieäm thöôøng qui:
 CTM
 Ion ñoà, ñöôøng huyeát neáu coù roái loaïn tri giaùc.
 Tuøy ngoä ñoäc vaø bieán chöùng: chöùc naêng gan, thaän, chöùc naêng ñoâng maùu, khí
trong maùu, TPTNT.

c.2 .Xeùt nghieäm chaån ñoaùn nguyeân nhaân:

 Dòch daï daøy, chaát oùi : tìm ñoäc chaát, vi khuaån
 Ño noàng ñoä ñoäc chaát trong maùu vaø nöôùc tieåu.
 Noàng ñoä cholinesterase: ngoä ñoäc phospho höõu cô, carbamat.
 Ñònh löôïng Acetaminophene, Phenobarbital, Theophyllin, Morphin… trong
maùu.
 Ñònh tính Morphin, Paraquat trong nöôùc tieåu baèng que thöû.
 Ño noàng ñoä  ALA / nöôùc tieåu: ngoä ñoäc chì.
 Xquang xöông: ngoä ñoäc chì
2. Chaån ñoaùn xaùc ñònh:
 Laâm saøng: Beänh söû coù tieáp xuùc ñoäc chaát.
Bieåu hieän laâm saøng ñieån hình cho töøng loaïi ñoäc chaát.
 Xeùt nghieäm ñoäc chaát döông tính.
3. Chaån ñoaùn coù theå:
 Bieåu hieän laâm saøng ñaëc hieäu hoaëc beänh coù tính chaát taäp theå.
 Khoâng laøm ñöôïc xeùt nghieäm ñoäc chaát.
III. ÑIEÀU TRÒ:
1. Nguyeân taéc ñieàu trò:
 Ñieàu trò tình huoáng caáp cöùu.
 Loaïi boû ñoäc chaát.
 Chaát ñoái khaùng ñaëc hieäu.
 Ñieàu trò bieán chöùng.
2. Ñieàu trò caáp cöùu:
2.1. Ñieàu trò tình huoáng caáp cöùu:
 Suy hoâ haáp: Thoâng ñöôøng thôû, huùt ñaøm.
Thôû oxy, ñaët noäi khí quaûn coù boùng cheøn, giuùp thôû.
 Soác: Truyeàn dòch Lactate Ringer hoaëc Nornal saline 20ml/kg/giôø. Neáu thaát
baïi: dung dòch cao phaân töû 10-20 ml/kg/giôø vaø ño CVP.
 Co giaät: Diazepam 0,2 mg/kg TM chaäm.
 Hoân meâ:
- Hoân meâ: naèm nghieâng hoaëc ngöûa ñaàu naâng caèm, huùt ñaøm.
- Dextrostix thaáp: Glucose 30% 2ml/kg TM chaäm, sau ñoù truyeàn duy trì
vôùi Glucose 10%.
- Nghi ngôø ngoä ñoäc Morphine: Naloxone 0,01 mg/kg TM.
2.2. Loaïi boû ñoäc chaát ra khoûi cô theå:
Phaûi nhanh choùng loaïi boû toái ña ñoäc chaát ra khoûi cô theå:
 Ngoä ñoäc qua ñöôøng hoâ haáp: mang beänh nhaân ra choã thoaùng, thôû oxy
 Ngoä ñoäc qua da: nhaân vieân y teá mang gaêng, röûa saïch da, goäi ñaàu baèng xaø
phoøng vôùi nhieàu nöôùc.
 Ngoä ñoäc qua maét: röûa saïch maét vôùi nhieàu nöôùc hoaëc döôùi voøi nöôùc töø 10-15
phuùt.
 Ngoä ñoäc qua ñöôøng tieâu hoùa: röûa daï daøy, than hoaït.
 Caùc bieän phaùp khaùc:
- Loïc maùu: nhöõng loaïi thuoác coù troïng löôïng phaân töû thaáp
- Taêng thaûi ñoäc chaát qua thaän: kieàm hoùa nöôùc tieåu, lôïi tieåu
 Röûa daï daøy:
 Hieäu quaû toát trong voøng 6 giôø nhaát laø trong giôø ñaàu.
 Dung dòch Natri Clorua 0,9% ñeå traùnh haï Natri maùu.
 Coá gaéng ruùt boû heát dòch daï daøy coù chöùa ñoäc chaát tröôùc khi röûa daï daøy.
 Lieàu löôïng: 15 ml/kg/laàn (toái ña 300 ml/laàn) röûa thaät saïch cho ñeán khi nöôùc
trong, khoâng muøi.
 Choáng chæ ñònh:
- Ngoä ñoäc chaát aên moøn: acide, base...
- Ngoä ñoäc chaát bay hôi: xaêng, daàu hoâi...
- Ñang co giaät
- Hoân meâ chöa ñaët noäi khí quaûn coù boùng cheøn.
Coù theå ñaët sonde daï daøy ruùt heát dòch coù chöùa ñoäc chaát hoaëc daãn löu vaø
röûa daï daøy sau khi ñaët noäi khí quaûn coù boùng cheøn.
 Gaây noân: Ipecac ñöôïc chæ ñònh trong sô cöùu taïi choã hoaëc caùc cô sôû khoâng coù
phöông tieän röûa daï daøy vôùi lieàu 10 - 15 ml/ laàn, coù theå laäp laïi sau 30 phuùt
vaø khoâng quaù 2 laàn. Khoâng ñöôïc duøng cho treû döôùi 6 thaùng tuoåi. Choáng chæ
ñònh gaây noân töông töï nhö trong röûa daï daøy. ÔÛ treû em, coù theå gaây noân baèng
kích thích haàu hoïng, traùnh duøng dung dòch muoái ñeå gaây noân vì nguy cô taêng
Natri maùu.
 Than hoaït:
 Taùc duïng: keát hôïp ñoäc chaát ôû daï daøy-ruoät thaønh phöùc hôïp khoâng ñoäc,
khoâng haáp thu vaøo maùu vaø ñöôïc thaûi ra ngoaøi qua phaân.
 Than hoaït khoâng taùc duïng: kim loaïi naëng, daàu hoûa, acid- base, alcohol.
 Khoâng cho than hoaït khi ñieàu trò N-Acetylcystein ñöôøng uoáng trong ngoä ñoäc
Acetaminophen.
 Cho ngay sau röûa daï daøy, tröôùc khi ruùt sonde daï daøy.
 Lieàu duøng: 1g/kg/laàn, toái ña 50g, pha vôùi nöôùc chín tæ leä 1/4, duøng ngay sau
khi pha. Laäp laïi 1/2 lieàu moãi 4 - 6 giôø uoáng hay bôm qua sonde daï daøy, cho
ñeán khi than hoaït xuaát hieän trong phaân, thöôøng trong 24 giôø.
 Khoâng duøng caùc saûn phaåm than hoaït daïng vieân do khoâng hoaëc ít taùc duïng
 Khoâng hieäu quaû trong ngoä ñoäc kim loaïi naëng, daàu hoûa, alcohol, acid, base.
 Coù theå keát hôïp vôùi thuoác xoå Sorbitol dung dòch 70% vôùi lieàu 1g/kg töông öùng
vôùi 1.4 ml/ kg moãi 12 giôø trong voøng 24 giôø ñaàu.

 Loïc thaän:
 Aùp duïng cho caùc loaïi ñoäc chaát coù troïng löôïng phaân töû thaáp vaø ít hay khoâng
gaén keát vôùi protein huyeát töông.
 Chæ ñònh: ngoä ñoäc Theophylline, Salicylate, Phenobarbital, röôïu khi coù daáu
hieäu hoân meâ, suy hoâ haáp, tuït huyeát aùp hay khoâng ñaùp öùng ñieàu trò naâng ñôõ.
 Thay maùu hoaëc thay huyeát töông:
Do phaûi caàn löôïng maùu vaø huyeát öông lôùn neân chæ ñöôïc chæ ñònh trong nhöõng
ca naëng, ñoäc tính cao, löôïng nhieàu, vaø laâm saøng naëng
 Kieàm hoùa maùu:
 Chæ ñònh: Ngoä ñoäc Aspirine, Phenobarbital, thuoác choáng traàm caûm ba voøng.
 Bicarbonate 7,5% 1-2 ml/kg TM chaäm; sau ñoù Bicarbonate 1,4% truyeàn TM,
giöõ pH maùu 7.45 - 7.50, hoaëc pH nöôùc tieåu 7 - 8. Caån thaän vì khaû naêng quaù
taûi vaø phuø phoåi caáp, haï kali maùu. Caàn theo doõi ion ñoà maùu, pH maùu, pH
nöôùc tieåu.
 Lôïi tieåu:
 Taêng thaûi ñoäc chaát qua ñöôøng thaän:
- Truyeàn dòch > nhu caàu cô baûn, luoân theo doõi löôïng nöôùc tieåu > 1,5
ml/kg/giôø
- Furosemide 1 mg/kg/laàn TMC
 Ít khi coù chæ ñònh vì nguy cô quaù taûi neáu khoâng theo doõi saùt beänh nhaân
2.3. Thuoác ñoái khaùng:
ÑOÄC CHAÁT CHAÁT ÑOÁI KHAÙNG
AÙ phieän Naloxone 0.01mg/kg/laàn TM. Laäp laïi 0,1mg/kg/laàn sau
15 phuùt.
Phosphor höõu cô Atropine 0,02 - 0,05mg/kg/lieàu TM chaäm moãi 15 - 30
phuùt.
Pralidoxim 25-50 mg/kg/lieàu pha truyeàn TM trong 1 giôø,
coù theå laäp laïi sau 8 giôø.
Chì EDTA (Calcitetracemate disodique) 1500mg/m2da/24h,
chia 4 laàn, moãi laàn pha NS truyeàn TM trong 1 giôø x 5
ngaøy .
Gaây Methylene blue 1% 1-2mg/kg TM chaäm trong 5 phuùt,
Methemoglobine neáu coøn tím coù theå laäp laïi sau 1 giôøø, lieàu toái ña 7mg/kg.
Acetaminophen N-Acetyl cysteine: lieàu ñaàu 140mg/kg (U), sau ñoù
70mg/kg moãi 4 giôø cho 17 lieàu keá tieáp.
Calcium blockers Calcium chloride 10% 0.1-0.2 ml/kg/lieàu TM, hoaëc
Calcium gluconate 10% 0.2-0.5 ml/kg/lieàu, coù theå laäp
laïi sau 15 phuùt neáu coøn tuït huyeát aùp vaø nhòp chaäm.
Khoai mì Sodium thiosulfate 25% 1,65 mL/kg TTM 3-5 mL/phuùt
3. Theo doõi:
a. Trong caùc tröôøng hôïp nguy kòch phaûi theo doõi saùt moãi 15-30 phuùt caùc daáu
hieäu sinh toàn, tri giaùc, co giaät, tím taùi.
b. Khi tình traïng töông ñoái oån ñònh caàn tieáp tuïc theo doõi maïch, huyeát aùp, nhòp
thôû, tri giaùc, nöôùc tieåu moãi 2-6 giôø trong 24 giôø ñaàu vaø söï xuaát hieän than
hoaït trong phaân.
c. Theo doõi dieãn tieán caùc trieäu chöùng vaø caùc taùc duïng phuï cuûa caùc antidote
tuøy theo loaïi ngoä ñoäc.
4. Giaùo duïc vaø phoøng ngöøa:
a. Taâm lyù trò lieäu trong caùc tröôøng hôïp ngoä ñoäc do töï töû.
b. Ñeå xa taàm tay treû em taát caû moïi ñoäc chaát, thuoác ñieàu trò.
c. Duøng thuoác hôïp lyù an toaøn theo ñuùng chæ daãn cuûa nhaân vieân y teá.
d. Khi coù ngoä ñoäc phaûi ñöôïc sô cöùu ñuùng vaø nhanh choùng mang treû ñeán cô sôû
y teá gaàn nhaát.

Vaán ñeà Möùc ñoä chöùng côù

Röûa daï daøy keát hôïp vôùi duøng than hoaït II
coù hieäu quaû trong ngoä ñoäc caáp hôn röûa CAT of Michigan University
daï daøy ñôn thuaàn
LÖU ÑOÀ XÖÛ TRÍ NGOÄ ÑOÄC CAÁP

Ngoä ñoäc caáp

Tænh taùo Roái loaïn tri

giaùc

 Ñoäc toá cao, nguy Xaùc ñònh Suy hoâ haáp

hieåm khoâng ñoäc Soác
 Khoâng xaùc ñònh tính
ñöôïc ñoäc toá

- +

 Röûa daï daøy  Than hoaït Thuoác ñoái  Caáp cöùu hoâ
 Than hoaït  Theo doõi khaùng ñaëc haáp, tuaàn
tính saùt hieäu hoaøn
 Thuoác ñoái  Ñaët sonde daï
khaùng ñaëc daøy, ruùt ñoäc
hieäu chaát