SÔ SINH NON THAÙNG

I. ÑÒNH NGHÓA:
 Sô sinh non thaùng khi tuoåi thai döôùi 37 tuaàn.
 Ñaëc ñieåm vaø caùc yeáu toá nguy cô cuûa treû sô sinh non thaùng:

Ñaëc ñieåm Caùc yeáu toá nguy cô

Khaû naêng döï tröõ vaø ñieàu hoøa heä
noäi moâi chöa hoaøn chænh
Heä hoâ haáp chöa tröôûng thaønh:
+ Trung khu hoâ haáp
+ Phoåi
Heä mieãn dòch coøn khieám khuyeát
Heä tieâu hoùa:
+ Phaûn xaï buù, nuoát yeáu
+ Chaäm haáp thu, deã toån
thöông
+ Gan chöa tröôûng thaønh
Thaän
Heä tim maïch
Heä maïch maùu
Haï thaân nhieät, Haï ñöôøng huyeát
Haï canxi huyeát
Côn ngöng thôû
Beänh maøng trong
Nhieãm truøng huyeát, vieâm phoåi, vieâm
maøng naõo, vieâm khôùp...
Hít saëc, traøo ngöôïc daï daøy - thöïc
quaûn, Vieâm ruoät hoaïi töû, lieät ruoät cô
naêng, Vaøng da sôùm, coù nguy cô vaøng
da nhaân.
Deã ngoäï ñoäc thuoác
Maát nöôùc, roái loaïn ñieän giaûi
Toàn taïi oáng ñoäng maïch
Xuaát huyeát naõo, nhuõn naõo...

II- CHAÅN ÑOAÙN :

1. Coâng vieäc chaån ñoaùn
a) Hoûi:
 Ngaøy kinh cuoái cuûa meï,
 Tieàn söû khaùm vaø sieâu aâm thai (ñoä chính xaùc cao tröôùc 20 tuaàn tuoåi)
b) Khaùm laâm saøng:
 Ñaùnh giaù tuoåi thai: ñaùnh giaù möùc ñoä tröôûng thaønh veà hình daïng vaø
thaàn kinh cô (Xem baûng ñaùnh giaù tuoåi thai theo tieâu chuaån BALLARD).
 Ñaùnh giaù caân naëng – tuoåi thai.
 Ñaùnh giaù bieåu hieän cuûa caùc yeáu toá nguy cô:
- Haï ñöôøng huyeát.
- Haï thaân nhieät.
- Nhieãm truøng.
- Suy hoâ haáp.
c) Ñeà nghò xeùt nghieäm:
 Pheát maùu ngoaïi bieân, CRP neáu laâm saøng nghi ngôø nhieåm truøng.
 Dextrostix neáu coù bieåu hieän nghi haï ñöôøng huyeát.
  Ion ñoà maùu neân kieåm tra ñoái vôùi treû coù trieäu chöùng thaàn kinh hoaëc treû
dinh döôõng qua ñöôøng tónh maïch.
 X- quang phoåi neáu coù suy hoâ haáp.
 Sieâu aâm naõo neân thöïc hieän cho taát caû treû non thaùng.
2. Chaån ñoaùn:
Chaån ñoaùn treû non thaùng caàn cho bieát 3 yeáu toá:
 Non thaùng: tuoåi thai < 37 tuaàn
 Caân naëng: phuø hôïp tuoåi thai; nheï caân so vôùi tuoåi thai
 Beänh keøm theo: nhieåm truøng, vaøng da, beänh maøng trong, haï ñöôøng
huyeát, haï thaân nhieät, dò taät baåm sinh
III- ÑIEÀU TRÒ :
1. Nguyeân taéc:
 OÅn ñònh caùc yeáu toá nguy cô: oån ñònh thaân nhieät, haïn cheá nguy cô
nhieãm truøng, cung caáp ñuû dinh döôõng.
 Ñieàu trò beänh keøm: suy hoâ haáp, vaøng da, nhieãm truøng.
2. OÅn ñònh caùc yeáu toá nguy cô:
2.1. Kieåm soaùt thaân nhieät :
 Hai phöông phaùp giuùp duy trì nhieät ñoä moâi tröôøng, ñoä aåm thích hôïp:
loàng aáp vaø giöôøng söôûi aám (radiant warmer).
 Chæ ñònh naèm loàng aáp
+ Treû non thaùng coù caân naëng < 1700 g.
+ Treû beänh lyù coù thaân nhieät khoâng oån ñònh.
 Chæ ñònh naèm giöôøng söôûi aám: gioáng chæ ñònh naèm loàng aáp + caàn nhieàu
can thieäp (giuùp thôû, huùt ñaøm nhôùt thöôøng xuyeân, thay maùu,…)
2.2. Haïn cheá nhieãm truøng:
 Baûo ñaûm voâ truøng caùc kyõ thuaät chaêm soùc treû, röûa tay, thuôøng xuyeân
thay ñoåi, saùt truøng loàng aáp, maùy giuùp thôû (moãi 48 - 72 giôø).
 Caàn chuù yù caùc taùc nhaân gaây beänh trong moâi tröôøng beänh vieän nhö S.
Aureus, Pseudomonas, Klebsiella....ñeå coù höôùng löïa choïn khaùng sinh
thích hôïp.
2.3. Dinh döôõng :
Nhu caàu naêng löôïng: 120 - 140 Kcal/kg/ngaøy giuùp toác ñoä taêng caân ñaït
15g/kg/ngaøy (ñuû thaùng 15 - 30 g/ngaøy). Trong tuaàn leã ñaàu sau sanh,
bình thöôøng caân naëng treû non thaùng coù theå giaûm 5 - 15 % (ñuû thaùng:
5 - 10%).
Choïn ñöôøng nuoâi aên:
 Nuoâi aên ñöôøng tónh maïch: cöïc non (< 1000g), beänh lyù ñöôøng tieâu hoùa
maéc phaûi hoaëc baåm sinh (thuûng daï daøy, ruoät; taéc taù traøng, teo ruoät non,
teo thöïc quaûn…), hoaëc caùc beänh lyù noäi khoa giai ñoaïn naëng chöa theå
nuoâi aên qua ñöôøng mieäng (suy hoâ haáp naëng, xuaát huyeát tieâu hoùa,…)
  Nuoâi aên ñöôøng mieäng: laø phöông phaùp sinh lyù nhaát, trong tröôøng hôïp
phaûi nuoâi aên tónh maïch caàn sôùm chuyeån qua ñöôøng mieäng khi coù theå.
Nuoâi aên ñöôøng mieäng:
 Söõa meï giaûm nguy cô vieâm ruoät hoaïi töû ôû treû non thaùng, khi khoâng coù
söõa meï neân choïn caùc loaïi söõa thích hôïp daønh cho treû non thaùng cho
ñeán khi treû ñaït 37 tuaàn tuoåi.
 Caùch cho söõa döïa theo caân naëng vaø tuoåi thai:
Tuoåi thai (tuaàn) < 30 30 - 32 32 - 36 > 36
Caân naëng (g) < 1200 1200 – 1500 – 2000– > 2500
1500 2000 2500
Soá cöû söõa / ngaøy 12 8 - 12 8 6-8 6-8

Nhoû gioït + + + – –
Caùch daï daøy
Cho aên Buù meï / – – – + +
Buù bình
 Caùc cöõ aên ñaàu tieân cho nöôùc caát hoaëc Dextrose 5% 3 - 5 ml/kg traùnh
duøng Dextrose 10%.
 Caùc cöõ sau (sau 12 -24 giôø keå töø luùc baét ñaàu cho aên) :
- Söõa meï (khoâng bao giôø pha loaõng).
- Neáu khoâng coù söõa meï coù theå cho söõa toaøn phaàn hoaëc söõa pha loaõng
(1/4 - 3/4), hoaëc söõa coù ñoä thaåm thaáu thaáp (< 270 mosm/kg nöôùc).
 Nuoâi aên qua oáng thoâng daï daøy:
Chæ ñònh:
- Treû non thaùng döôùi 32-34 tuaàn tuoåi (giai ñoaïn chuyeån tieáp sau nuoâi
aên tónh maïch toaøn phaàn).
- Suy hoâ haáp.
- Li bì, buù phaûi gaéng söùc, buù khoâng ñuû löôïng söõa/ moãi cöõ.
Löu yù:
- Dòch daï daøy tröôùc moãi cöû cho aên, neáu öù ñoïng theå tích > 20 %, gôïi yù
tình traïng keùm dung naïp, lieät ruoät hoaëc nhieãm truøng.
- Ñieàu trò traøo ngöôïc daï daøy - thöïc quaûn (xem baøi Traøo ngöôïc daï daøy-
thöïc quaûn)
Cung caáp Vitamin vaø chaát khoaùng:
- Vitamin E: 5 - 25 ñôn vò/ngaøy cho treû non thaùng < 1500g trong 4 -6
tuaàøn ñaàu.
- Saét: 2mg/kg saét cô baûn /ngaøy cho treû coù caân naëng <1800g, baét ñaàu luùc
2 thaùng tuoåi.
3. Ñieàu trò beänh lyù
3.1. Suy hoâ haáp:
 a) Côn ngöng thôû
 Ñaëc ñieåm:
- Thöôøng gaëp ôû treû non thaùng < 34 tuaàn tuoåi, trong tuaàn ñaàu sau sanh.
- Côn ngöng thôû naëng: côn ngöng thôû keùo daøi hôn 20 giaây, hoaëc keøm tím
taùi, xanh xao, giaûm tröôøng löïc cô, chaäm nhòp tim (< 100 laàn/ phuùt).
 Xöû trí :
- Thôû CPAP vôùi aùp löïc thaáp 3-4 cm H2O ñeå duy trì PaO2 60 - 80 mmHg
(SaO2 90 - 94 %)
- Neáu thaát baïi vôùi CPAP hoaëc khoâng coù heä thoáng CPAP, duøng thuoác kích
thích hoâ haáp nhoùm Methylxanthine: Caffeine citrate, lieàu taán coâng
20mg/ kg (hoaëc 10mg/kg Caffeine cô baûn) uoáng hoaëc tieâm tónh maïch,
lieàu duy trì 5 mg/ kg/ngaøy (2,5mg/ kg Caffeine cô baûn), baét ñaàu cho 24
giôø sau lieàu taán coâng.
Ngaøy nay, Doxapram ñöôïc chæ ñònh khi côn ngöng thôû khoâng ñaùp öùng
vôùi Caffein vaø CPAP.
- Giuùp thôû khi khoâng ñaùp öùng vôùi caùc bieän phaùp treân.
- Traùnh caùc ñoäng taùc gaây khôûi phaùt côn ngöng thôû nhö: huùt vuøng haàu
hoïng, cho aên ñöôøng mieäng, ñaët beänh nhaân ôû tö theá coå gaäp hoaëc ngöõa
quaù möùc, nhieät ñoä moâi tröôøng khoâng thích hôïp.
b) Beänh maøng trong:
 Ñaëc ñieåm:
- Suy hoâ haáp do beänh maøng trong thöôøng gaëp ôû treû non thaùng <28 tuaàn
(60 - 80 %); 32 - 36 tuaàn (15 - 30 %).
- Bieåu hieän suy hoâ haáp muoän 48 - 72 giôø sau sanh : thôû nhanh, co keùo
loàng ngöïc, caùnh muõi phaäïp phoàng, tieáng reân thì thôû ra, tím taùi.
- X quang phoåi : theå tích phoåi giaûm, hình aûnh môø lan toûa coù daïng löôùi,
haït, air bronchogram.
 Xöû trí :
- Hoã trôï hoâ haáp: thôû CPAP 4 - 6 cm nöôùc, neáu thaát baïi vôùi CPAP (PaCO2
>55 mmHg hoaëc PO2 < 50 mmHg vôùi FiO2 > 60 %) coù chæ ñònh thôû
maùy. Caùc tröôøng hôïp thaát baïi vôùi CPAP, thöôøng cuõng khoâng hieäu quaû
vôùi thôû maùy neáu khoâng coù Surfactant.
Ngaøy nay, ñoái vôùi treû cöïc non (< 1000g), cho Surfactant: 67,5 mg
phospholipid/kg, bôm qua oáng noäi khí quaûn ngay sau sanh hoaëc trong
24 giôø ñaàu giuùp phoøng ngöøa hoaëc ñieàu trò beänh maøng trong.

3.2. Vaøng da :
 Chieáu ñeøn coù chæ ñònh sôùm hôn ñoái vôùi treû non thaùng (Xem baøi vaøng da).
 Chieáu ñeøn phoøng ngöøa ngay sau sanh ñoái vôùi taát caû caùc tröôøng hôïp non
thaùng < 1000 g.
4. Theo doõi sau xuaát vieän :
  Haäu quaû cuûa thôû maùy vaø oxy lieäu phaùp: loaïn saûn phoåi, beänh lyù voõng
maïc.
 Söï phaùt trieån theå chaát, taâm thaàn vaän ñoäng cho ñeán 2 tuoåi.
Vaán ñeà Möùc ñoä chöùng côù
Dopamine hieäu quaû hôn dobutamine trong ñieàu I
trò ngaén haïn haï huyeát aùp ôû treû sô sinh non thaùng Cochrane 1999
Söõa meï laø söõa ñöôïc chöùng minh toát nhaát cho treû III
sô sinh non thaùng Cochrane 1999
Coù theå cung caáp söûa meï cho treû non thaùng qua III
oáng thoâng daï daøy. Cochrane 1999
Nuoâi aên qua ñöôøng mieäng sôùm laø bieän phaùp sinh I
lyù nhaát vaø giaûm thôøi gian naèm vieän. Cochrane 1999
CPAP laø phöông tieän ñieàu trò höõu hieäu suy hoâ haáp I
do beänh maøng trong ôû treû non thaùng ñaëc bieät ôû Cochrane 1999
nhöõng nöôùc ñang phaùt trieån