ALPHORES JUNIOR COLLEGE

SANSKRIT IMPORTANT QUESTIONS

I. ोकपूरणं भावं

1. अ ः सुखमारा ः सुखतरमारा ते िवशेष ः ।

ानलवदु िवद ं ािप नरं न र यित ।।

Meaning :- It is easy to convince an ignorant person and more easy to convince a wise person.

But even Brahma cannot please a person who has proud of half knowledge.

3. प रवितिन संसारे मृतः को वा न जायते ।

स जातो येन जातेन याित वंशः समु ितम् ।।

Meaning :- In the rotating world who does not born after death? but by whose birth one’s clan

gets fame is really Born.

4. कुसुम बक ेव यी वृि मन नः ।

मूि वा सवलोक शीयते वन एव वा ।।

Meaning :- Lifestyle of Noble persons are two types like a bunch of flowers. Either they

decorated on the head of the people or they ruined away in the forest itself.

6. दानं भोगो नाश ो गतयो भव िव ।

यो न ददाित न भुङ् ेत तृतीया गितभवित ।।

Meaning :- Wealth has three qualities donation, Expense for self-enjoyment and destruction.

The person who neither donates nor expense for himself his wealth will be destructed.
III. ग भाग िनब ः
 IV. उपवाचक लघुसमाधान ाः

1. उ ोिगनं पु षिसंहमुपैित ल ीः

*1. विणजः प ी का ? तयोः पु नाम िकं ?

सः - विणजः प ी च मुखी । तयोः पु नाम सुमितः ।

2. भा च म्

*1. हीरालाल माता कित रोिटकाः िनिमतवती ?

सः - हीरालाल माता चत ः रोिटकाः िनिमतवती ।

3. िकम पेिटकायां

*1. एकदा नीला ा कां वती ?

सः - एकदा नीला ा सखी ं णा ां वती ।

*2. पेिटका कैः पू रता आसीत् ?

सः - पेिटका िशलाख ै ः पू रता आसीत् ।

V.प भाग संदभवा ािन

1. रामो िव हवान् धमः

1. पूव द वरा दे वी वरमेनमयाचत ।

किवप रचयः - पाठः रामो िव हवान् धमः किवः वा ीिक महिषः ः रामायणं-बालका ः

स भ :- नारदमहिषः वा ीिकमहिष ित एवं अवदत् ।

भावं :- पूव द वरा कैकेयी दे वी वरमेनमयाचत इित नारदमहिषः वा ीिकमहिष ित अवदत् ।

2. िनयु मानो रा ाय नै ा ं महाबलः ।

किवप रचयः - पाठः रामो िव हवान् धमः किवः वा ीिक महिषः ः रामायणं-बालका ः

स भ :- नारदमहिषः वा ीिकमहिष ित एवं अवदत् ।

भावं :- रा ाय िनयु मानः महाबलः भरतः रा ं नै त् इित नारदमहिषः वा ीिकमहिष ित अवदत् ।

3. र सां िनहता ासन् सह ािण चतुदश ।

किवप रचयः - पाठः रामो िव हवान् धमः किवः वा ीिक महिषः ः रामायणं-बालका ः

स भ :- नारदमहिषः वा ीिकमहिष ित एवं अवदत् ।

भावं :- रामेण चतुदश सह ािण र सां िनहता ासन् इित नारदमहिषः वा ीिकमहिष ित अवदत् ।
 VI. ग भाग संदभवा ािन

1. दयालुः दानशीलः नागाजु नः

1. िकं ं सा तं जापितं जेतुमु तः ?

किवप रचयः - पाठः दयालुः दानशीलः नागाजुनः किवः िप. िव. काणे ः सं ृ त ग ाविलः

स भ :- इ सं देशं अि नौ नागाजुनं ित एवं अवदताम् ।

भावं :- िकं ं सा तं जापितं जेतुमु तः ? इित इ सं देशं अि नौ नागाजुनं ित अवदताम् ।

2. “आयु न्, यौवरा ं ा िकम् मृषा िस”?

किवप रचयः - पाठः दयालुः दानशीलः नागाजुनः किवः िप. िव. काणे ः सं ृ त ग ाविलः

स भ :- धनपरा जीवहरं ित एवं अवदत् ।

भावं :- “आयु न्, यौवरा ं ा िकम् मृषा िस”? इित धनपरा जीवहरं ित अवदत् ।

3. न कोs थ म ो िवमुखो याित ।

किवप रचयः - पाठः दयालुः दानशीलः नागाजुनः किवः िप. िव. काणे ः सं ृ त ग ाविलः

स भ :- नागाजुनः िचरायुं ित एवं अवदत् ।

भावं :- अथ कः अिप म ः िवमुखः न याित इित नागाजुनः िचरायुं ित अवदत् ।

VII.प भाग लघुसमाधान ाः

2. रामो िव हवान् धमः

1. महीपितः दशरथः िकं कतुम् ऐ त् ?

सः - महीपितः दशरथः रामं युवराजं कतुम् ऐ त् ।

2. भरतः रामं िकिमित वचोS वीत् ?

सः - भरतः रामं हे धम ! मेव राजा भव इित वचोS वीत् ।

3. जन थाने रामेण का िव रता अभवत् ?

सः - जन थाने रामेण शूपणखा नाम रा सी िव रता अभवत् ।

VIII. ग भाग लघुसमाधान ाः

1. दयालुः दानशीलः नागाजु नः

1. म ी नागाजुनः की शः ?

सः - म ी नागाजुनः दयालुः दानशीलः िव ानवान् च ।

2. नागाजुनं ित इ कौ ेिषतवान् ?

सः - नागाजुनं ित इ अि नौ ेिषतवान् ।

3. रा लोभः कम् अितवतते ?

सः - रा लोभः बा व ेहम् अितवतते ।

 XI. संिव री ा

1. गतानुगितको लोकः
पुरा क न स ासी ेन आिजतं धनम् एक न् ता भाजने िनि अर त् । सः एकदा

मकरसङ् ा पविदने पव ानाथ नदीम् अग त् । धनपू ण ता घटं कुटीरे ुं भीतः सः तं गृही ैव

अग त् । न ाः तीरे गत कृ ा धनघटं त न् िनि गत पू रतवान् । अिभ ानाथ त उप र सैकत-

िल म् एकं िव ानाथम् अग त् । तं ा इतरे जनाः त न् तीथ सैकतिल पूजा समुदाचारः

ात् इित अम । अतः ते अिप तथैव अकुवन् । ा ा ागतः स ासी नदीतीरं सैकतिल मयम्

अप त् । तेषां िल ानां म े आ ना म् अिभ ानिल ं ातुम् असमथः िनिव ः अभवत् ।

नीितः - गतानु गितको लोकः न लोकः पारमािथकः ।

ाः –
1. स ासी ेन आिजतं धनम् कथं अर त् ?

सः -स ासी ेन आिजतं धनम् एक न् ता भाजने िनि अर त् ।

2. स ासी कदा िकमथ च नदीम् अग त् ?

सः -स ासी एकदा मकरसङ् ा पविदने पव ानाथ नदीम् अग त् ।

3. न ाः तीरे स ासी िकम् कृतवान् ?

सः -न ाः तीरे स ासी गत कृ ा धनघटं त न् िनि गत पू रतवान् ।

4. इतरे जनाः िकिमित अम ?

सः -इतरे जनाः त न् तीथ सैकतिल पूजा समुदाचारः ात् इित अम ।

5. अ ाः कथायाः का नीितः ?

सः -अ ाः कथायाः गतानु गितको लोकः न लोकः पारमािथकः इित नीितः ।

2. परानुकारी गदभः
पुरा क चन विणजः गृहे एकः वृ षभः गदभः च आ ाम् । एकदा सः गदभ पृ े तूलं ,

वृषभपृ े लवणगोणीं च िनधाय िवपिणं ित अग त् । माग कािचत् नदी आसीत् । तां नदीं तरन्

वृषभः भारा ा ः सन् जले अपतत् । वाहेण ं लवणम् अ वत् । तेन वृषभ भारः ू नः

अभवत् । वृ षभं ा गदभः अिप यं जले अपतत् । जले तूल भारः ि गुणः अजायत ।

विणक् अिप गदभम् अताडयत् ।

नीितः – अिवचाय परानुकरणं स ापकारणं भवित ।

ाः –
 1. विणक् एकदा कु अग त् ?

सः - विणक् एकदा गदभ पृ े तूलं , वृषभपृ े लवणगोणी ं च िनधाय िवपिणं ित अग त् ।

2. वृषभः भारा ा ः सन् िकम् अजायत ?

सः -वृ षभः भारा ा ः सन् जले अपतत् ।

3. वृषभं ा गदभः िकम् अकरोत् ?

सः - वृषभं ा गदभः अिप यं जले अपतत् ।

4. क भारः ि गुणः अजायत ?

सः -जले तूल भारः ि गुणः अजायत ।

5. अ ाः कथायाः का नीितः ?

सः -अ ाः कथायाः अिवचाय परानु करणं स ापकारणं भवित इित नीितः ।

3. लु ः कषकः
पुरा धारानगया कि त् कषकः एकाम् अद् भुतां कु ु टीम् अपालयत् । सा कु ु टी ितिदनं

एकैकं सुवणमयम् अ ं ददाित । तेन सः कषकः अतीव धनवान् अजायत । ितिदनं सुवण ा ुवतः

अिप त लोभः अतीव अवधत । एकदा सः अिच यत् िदने िदने मा सुवण ा ा

योजनं ना । अतः कु ु ाः उदरात् सवमिप सुवणम् एकदै व ही ािम । तथा िनि कषकः

कु ु टीं ह ा त ाः उदरम् अपाटयत् । त न् तु एकम् अ म् अिप नासीत् । कषक अितलोभेन

णदाियनी कु ु टी िवन ा ।

नीितः – अितलोभात् जनः िवन ित ।

ाः –
1. कषकः कां अपालयत् ?

सः -कषकः एकाम् अद् भुतां कु ु टीम् अपालयत् ।

2. कु ु टी ितिदनं िकं ददाित ?

सः - कु ु टी ितिदनं एकैकं सुवणमयम् अ ं ददाित ।

3. तथा िनि कषकः िकम् अकरोत् ?

सः -तथा िनि कषकः कु ु टी ं ह ा त ाः उदरम् अपाटयत् ।

4. केन कु ु टी िवन ा ?

सः - कषक अितलोभेन कु ु टी िवन ा ।

5. अ ाः कथायाः का नीितः ?
 सः -अ ाः कथायाः अितलोभात् जनः िवन ित इित नीितः ।

4. िहतोपदे शो मू खाय
गोदावरीतीरे महान् वटवृ ः आसीत् । त न् बहवः शुकाः नीडािन िनमाय वस । एकदा

महती वृि ः आसीत् । तदा केचन मकटाः आपादम कं ाः तं वृ म् आ य । तान् ा जातानुक ाः

शुकाः भोः यु ाकं मनु ाणाम् इव पािणपादम् अ खलु । तत् िकं यूयं कुलायािन न िनमाथ ? अ ान्

प त । नीडव ः वयं वषासु अिप सुखेन जीवामः इित अवदन् । तत् ा मकटाः शुकाः आ नः उपहस

इित अम । ततः ु ाः ते शुकानां कुलायािन सवािण उ अधः पातयामासु ः ।

नीितः – मूखाणां िहतोपदे शः अिप कोपाय भवित न तु शा ये ।

ाः –
1. वटवृ े शुकाः कथं वस ?

सः - वटवृ े शुकाः नीडािन िनमाय वस ।

2. मकटाः कथ ू ताः वटवृ म् आ य ?

सः - मकटाः आपादम कं ाः वटवृ म् आ य ।

3. मकटाः िकिमित अम ?

सः - मकटाः शुकाः आ नः उपहस इित अम ।

4. ु ाः मकटाः िकम् अकुवन् ?

सः - ु ाः मकटाः शुकानां कुलायािन सवािण उ अधः पातयामासुः ।

5. अ ाः कथायाः का नीितः ?

सः -अ ाः कथायाः मूखाणां िहतोपदे शः अिप कोपाय भवित न तु शा ये इित नीितः ।

XII. स यः
1. सवणदीघ स ः

पािणनीसू ं - अकः सवण दीघः

अकः सवण अिच परे पूवपरयोः दीघः एकादे शः ात् ।

अ + अ = आ
इ + इ = ई
उ + उ = ऊ
ऋ + ऋ = ऋ
अ +अ =आ शुभ + अ = शुभा ः

अ +आ =आ गज + आननः = गजाननः

आ+अ =आ िव ा + अथ = िव ाथ

आ+आ =आ िव ा + आलयः = िव ालयः

इ + इ =ई किव + इ ः = कवी ः

इ + ई =ई किप + ई रः = कपी रः

ई + इ =ई शशी + इव = शशीव

ई + ई =ई वाणी + ईशः = वाणीशः

उ + उ=ऊ गु + उपदे शः = गु पदे शः

उ + ऊ=ऊ साधु + ऊचुः = साधू चुः

ऊ + उ=ऊ वधू + उ ः = वधू ः

ऊ + ऊ=ऊ वधू + ऊहः = वधू हः

2. गु ण स ः
पािणनीसू ं – आद् गुणः ।

अवणात् इक् ाहार अिच (इ, उ, ऋ, लृ) परे तयोः थाने गु णः एकादे शः ात् ।

अ + इ = ए
अ + उ = ओ
अ + ऋ = अर्
अ + लृ = अल्

अ +इ =ए नर + इ ः = नरे ः

अ +ई =ए परम + ईशः = परमेशः

आ+इ =ए ग ा + इित = ग े ित

आ+ई =ए यथा + ई तम् = यथे तम्

आ+ई =ए माता + ई शी = माते शी

अ +उ =ओ गुण + उ मः = गुणो मः

अ +ऊ=ओ मम + ऊहः = ममोहः

आ+उ=ओ महा + उ वः = महो वः

आ+ऊ=ओ ग ा + ऊिमः = ग ोिमः

अ + ऋ = अर् राज + ऋिषः = राजिषः

आ + ऋ = अर् वस + ऋतुः = वस तुः

आ + ऋ = अर् महा + ऋषभः = महषभः

अ + लृ = अल् तव + लृकारः = तव ारः

XV. धातु पािण

 XVI. वा ानुवादाः

1. Let your mother be your god.

मातृदेवो भव ।

2. Let your father be your god.

िपतृदेवो भव ।

3. Let your teacher be your god.

आचाय दे वो भव ।

4. Dharma protects when protected.

धम र ित रि तः ।

5. Tree protects when protected.

वृ ो र ित रि तः ।

6. India is the land of work.

भारतदे शः कमभूिमः ।

7. Excellence in action is yoga.

योगः कमसु कौशलम् ।

8. Speech is the ornament.

वा ूषणं भूषणम् ।

9. Truth alone wins.

स मेव जयते ।
10. The universe is one family.
वसुधैक कुटु कम् ।

11. Scholar is worshipped everywhere.

िव ान् सव पू ते ।

12. Education gives humility.

िव ा ददाित िवनयम् ।

13. No Goddess other than mother.

न मातुः परं दै वतम् ।

14. Speak truth.

स ं वद।

15. Be righteous.
धम चर ।

16. Boy studies Sanskrit.

बालकः सं ृ तं पठित ।

17. Student salutes teacher.

छा ः गु ं व ते ।

18. I am going to college.

अहं कलाशालां ग ािम ।