Giai Tich 2 Tich Phan Mat Loai 1 2 (Cuuduongthancong - Com)

BÀI 4.
TÍCH PHÂN MẶT LOẠI I & II

1. TÍCH PHÂN MẶT LOẠI I
Nhận xét: Tích phân mặt loại 1 có các tính chất như tích phân
đường loại 1.
Chú ý: Nếu hình chiếu của S xuống mp Oxy chỉ là một đường
cong (trường hợp này xảy ra khi S là một mặt trụ song song với
Oz) thì phải chiếu S xuống các mp khác, không chiếu xuống mp
Oxy.
Ta có:
2 2
D S : x y 9.
O xy
Vậy
2 2 2 2 2
(x y z )ds 2(x y ). 2 dxdy ...
S D
Ta có: 2 2 2
S : z R x y
2 2 2
D S : x y R
O xy
Vậy
2
2 2 2 2 R
(x y )ds (x y ). 2 2 2
dxdy ...
S D
R x y
Ta có:
S : z 1 x y
0 x 1
D S :
O xy
0 y 1 x
Vậy
(x y z )ds (x y z ). 3 d x d y ...
S D
2. TÍCH PHÂN MẶT LOẠI II
2.1. Định nghĩa
2.1.1. Mặt định hướng
• Xem mặt cong S là tập hợp các điểm M(x,y,z) thỏa mãn phương
trình : F(x,y,z) = 0 (1).
• Mặt S gọi là mặt trơn nếu vector gradient F ( x , y , z ) ( F x' , F y' , F z' )
liên tục và khác trên S (hay nói cách khác hàm F(x,y,z) có các đạo
hàm riêng F x' , F y' , F z' liên tục và không đồng thời bằng 0 trên S).
• Chú ý rằng mặt cong S thường cho bởi phương trình
z f ( x , y ), ( x , y ) G ( 2 ).
Khi đó ta có thể coi phương trình trên là trường hơp riêng của dạng
F ( x, y, z) f ( x, y) z 0 có F ( x, y, z)
' '
( f x , f y , 1) .
Và khi đó mặt S là mặt trơn khi và chỉ khi các đạo hàm riêng
' '
fx , fy
liên tục trên G.

2.1. Định nghĩa
Định nghĩa:
2.1. Định nghĩa

2.1. Định nghĩa

2.1.2. Định nghĩa tích phân mặt loại 2
2.1. Định nghĩa
2.1. Định nghĩa
2.1. Định nghĩa
2.2. Liên hệ với tích phân mặt loại 1

Chú ý: n (co s , cos , cos ) pháp vector đơn vị của mặt S.
2.3. Phương pháp tính (Đưa về tích phân kép)
Giả sử cần tính tích phân
R dxdy R cos ds (3),
S S
trong đó, S là mặt cong có phương trình z = z(x,y) (trơn hoặc trơn
từng khúc) với pháp vector định hướng n lên trên (tức là phía trên
của mặt cong và pháp vector n tạo với hướng dương của trục Oz
một góc nhọn).
Vế phải (3) là giới hạn của tổng tích phân mặt loại 1
n
R ( x i , y i , z ( x i , y i ) ) .c o s . S i (4)
i 1
Mặt khác, ta có
cos . S i Di (5 ),
với D i S i O x y .
Chú ý: Do n tạo với Oz góc nhọn nên c o s 0 và Di lấy dấu +.
Thế (5) vào (4) ta được tổng tích phân kép, qua giới hạn ta được
R ( x , y , z ( x , y )) d x d y R ( x , y , z ( x , y )) d x d y ,
S D
trong đó
D S .
O xy
Nếu đổi hướng của mặt S (tức đổi phía của S) thì cos 0 và Di
lấy dấu - , tức là
R ( x, y, z )dxdy R ( x , y , z ( x , y )) d x d y .
S D
Tương tự, ta có
P dydz P ( x ( y , z ), y , z ) d y d z ,
S D yz
Q dxdz Q ( x , y ( x , z ), z ) d x d z.
S D xz
Chú ý: Nếu hình chiếu của S xuống một mặt phẳng nào đó (ví
dụ mặt phẳng Oxy) chỉ là một đường cong (trường hợp này
xảy ra khi S là một phần mặt trụ có các đường sinh song song
với trục Oz) thì tích phân tương ứng với các biến vi phân của
mặt phẳng đó bằng 0 (tức R dxdy 0 ).
S
2.3 Phương pháp tính (Đưa về tích phân kép)
Ví dụ: Tính I yzdxdy , S - phía ngoài của mặt giới hạn bởi
S
2 2 2
x y R ,x 0, y 0, 0 z h.
S2
Ta có: S4
I , S3 S5
trong đó S S1 S2 S3 S4 S5
hai mặt đáy; S 3 , S 4 hai mặt bên

S1 , S 2
nằm trong Oxz, Oyz tương ứng; S 5 mặt trụ
cong.
Vì 0 (xem chú ý 2.3) và y z d x d y 0 (vì z = 0) nên
S3 S4 S5 S1
2 R 3
2 hR
I yzdxdy h ydxdy h s in d r dr .
S2 x
r
y
2
R
2
0 0
3
x 0,y 0
* Dùng liên hệ với tích phân mặt loại 1
2.4. Định lý Stokes (liên hệ giữa tích phân mặt và tích phân đường)
Cho mặt định hướng S trơn từng khúc với biên là chu tuyến C trơn từng khúc
và không tự cắt (chu tuyến đơn giản). Cho các hàm P, Q, R và các đạo hàm
riêng cấp một của chúng liên tục trong miền mở chứa S. Khi đó ta có công
thức Stokes:
R Q P R Q P
dydz dxdz dxdy Pdx Q dy Rdz (5 ),
S
y z z x x y C
trong đó, hướng của chu tuyến C được lấy theo hướng dương ứng với mặt định
hướng S.
* Để dễ nhớ có thể viết công thức Stokes ở dạng “hình thức” sau
dydz dxdz dxdy
Pdx Q dy R dz.
S
x y z C
P Q R
Lưu ý: Công thức Stokes thường được dùng ở dạng liên hệ giữa tích phân
đường loại 2 và tích phân mặt loại 1.
R Q P R Q P
Pdx Q dy Rdz cos cos cos ds (6 ),
C S
y z z x x y

với n (co s , cos , cos ) vector pháp đơn vị ứng với phía của mặt cong
S.
* Để dễ nhớ có thể viết công thức Stokes ở dạng “hình thức” sau
cos cos cos
Pdx Q dy Rdz d s.
C S
x y z
P Q R
Ví dụ: Tính tích phân I x y dx dy z d z , trong đó C là đường tròn
2 3
x
2
y
2
R
2
trong mặt phẳng z = 0 lấy ngược chiều kim đồng hồ nhìn từ hướng
dương của trục Oz.
Theo định lý Stokes, chuyển tích phân trên thành tích phân mặt S, với S là
hình tròn x y R trong mặt phẳng Oxy hướng lên trên (theo chiều dương
2 2 2
của trục Oz). Vậy
2 3 2 2
I x y dx dy zdz 0 dydz 0dxdz 3 x y dxdy
2 2 2
C x y R
2 R
2 R 6 6
2 2 5 3 s in 4 r R
3 cos s in d r dr . .
0 0
8 4 0
6 0
8
Ví dụ: Tính tích phân I ydx zdy x d z , với C là đường tròn giao của mặt
C
cầu x
2
y
2
z
2
R
2
và mặt phẳng x y z 0 và hướng tích phân trên C là
hướng dương khi nhìn từ ngọn của tia Oz.
Gọi S là hình tròn với biên là đường tròn C. Theo định lý Stokes ta có:
I dydz dxdz dxdy (c o s cos cos ) ds,

S S

cos , cos , cos các cosin chỉ hướng của vector pháp n của mặt phẳng
 1 1 1
x y z 0. Mà ta có: n , , , vậy
3 3 3
2
I 3 ds 3 R .
S
2.5. Định lý Gauss – Ostrogratski (liên hệ giữa tích phân mặt và tích phân
bội ba)
Cho là miền đóng, bị chặn trong không gian, với biên S trơn từng khúc (tức
là có thể chia S thành hữu hạn các mặt trơn). Cho các hàm P, Q, R và các đạo
hàm riêng cấp một của chúng liên tục trong miền mở chứa . Khi đó ta có
công thức:
P Q R
Pdydz Q dxdz R dxdy dxdydz , ( )
S
x y z
trong đó tích phân mặt được lấy theo phía ngoài của mặt S.
Chú ý: Nhờ công thức G – O, ta có thể tính thể tích vật thể bằng cách tính tích
phân mặt nếu lấy P = x, Q = y, R = z. Khi đó ( ) trở thành:
3 dxdydz xd y d z ydxdz zdxdy

S
1
V ( ) xd y d z ydxdz zdxdy ,
3 S
với S là mặt biên của lấy theo phía ngoài.

2.5. Định lý Gauss – Ostrogratski (liên hệ giữa tích phân mặt và tích phân
bội ba)
Ví dụ: Tính tích phân I x dydz y dxdz z d x d y , với S là phía ngoài mặt
3 3 3
cầu x y z
2 2 2
R .
2 S
Theo công thức G – O ta có:
2 2 2
I 3 (x y z ) d xd yd z.
Chuyển sang tọa độ cầu

2 R
4 12 5
I 3 d s in d d R .
0 0 0
5

Giai Tich 2 Tich Phan Mat Loai 1 2 (Cuuduongthancong - Com)

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Giai Tich 2 Tich Phan Mat Loai 1 2 (Cuuduongthancong - Com)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

BÀI 4.

TÍCH PHÂN MẶT LOẠI I & II

liên tục trên G.

2.1. Định nghĩa

2.1. Định nghĩa

hai mặt đáy; S 3 , S 4 hai mặt bên

dydz dxdz dxdy

cos cos cos

của trục Oz). Vậy

I dydz dxdz dxdy (c o s cos cos ) ds,

3 dxdydz xd y d z ydxdz zdxdy

với S là mặt biên của lấy theo phía ngoài.

Theo công thức G – O ta có:

Chuyển sang tọa độ cầu

You might also like