KSSM SEJARAH

TINGKATAN 4

BAHAGIAN PEMBANGUNAN KURIKULUM Bahan sokongan ini hanya boleh digunakan untuk tujuan PdP Sejarah sahaja. TIDAK DIBENARKAN
JPN SABAH untuk menggunakan mana-mana bahagian bahan ini untuk tujuan komersial dan penerbitan semula

SEJARAH TINGKATAN 4

BAB 1:
WARISAN NEGARA
BANGSA
BAHAGIAN PEMBANGUNAN KURIKULUM
JPN SABAH
 Latar Belakang Negara Bangsa
Sebelum Kedatangan Barat
● Ciri-ciri Negara Bangsa Kerajaan
Alam Melayu

Ciri-Ciri Negara Bangsa

Kesultanan Melayu Melaka
WARISAN ● Kerajaan
● Rakyat
NEGARA ● Kedaulatan
BANGSA ● Wilayah Pengaruh
● Undang-undang
● Lambang Kebesaran

Keunggulan Sistem Pentadbiran

dan Undang-undang
● Sistem Pentadbiran
● Undang-undang
Peranan Pemerintah dan Rakyat
● Peranan Sultan
● Peranan Pembesar
● Peranan Rakyat

BAHAGIAN PEMBANGUNAN KURIKULUM BAHAGIAN PEMBANGUNAN KURIKULUM 3

JPN SABAH JPN SABAH

LATAR BELAKANG
1.1
NEGARA BANGSA
SEBELUM KEDATANGAN
BARAT

Pada akhir pembelajaran murid akan dapat:

➢ Memerihalkan latar belakang negara
bangsa
sebelum kedatangan Barat

BAHAGIAN PEMBANGUNAN KURIKULUM

JPN SABAH
1.1 LATAR BELAKANG NEGARA BANGSA SEBELUM KEDATANGAN BARAT

KERAJAAN CHAMPA KESULTANAN JOHOR-RIAU

Abad Keenam
Abad Kedua Belas

Abad Pertama Abad Ketujuh Abad Kelima

Belas

KERAJAAN FUNAN KERAJAAN SRIVIJAYA KESULTANAN MELAYU MELAKA

KERAJAAN
ALAM MELAYU

BAHAGIAN PEMBANGUNAN KURIKULUM 5

JPN SABAH

1.1.1 CIRI-CIRI NEGARA BANGSA KERAJAAN ALAM MELAYU (KAM)

RAKYAT

In ➢
➢
➢
➢
Penduduk di dalam sesebuah wilayah
Setia kepada raja
Tidak menderhaka
Contohnya rakyat Srivijaya setia dengan menjalani

sk upacara meminum air sumpah “Telaga Batu”

4
➢
➢
RAJA
Tonggak utama kerajaan ri
Pembesar kukuhkan kedudukan raja CIRI-CIRI ➢
WILAYAH PENGARUH
Kawasan yang rakyatnya menerima
dan memperakui pemerintahan
1 3
ps
➢ Raja ditaati dan dianggap suci NEGARA
seseorang raja
➢ Contoh Raja Champa dikaitkan dengan BANGSA
➢ Contohnya wilayah pengaruh Funan
Dewa Siva KAM dari Sungai Mekong, Teluk Cam Ranh,
selatan Myanmar dan Segenting Kra

i 2

Te
UNDANG-UNDANG
➢ Menjamin kesejahteraan
➢ Terpakai di seluruh wilayah pengaruh
➢ Panduan pentadbiran

la
➢ Contoh kerajaan Majapahit mengamalkan
undang-undang Kutara Manawa
BAHAGIAN PEMBANGUNAN KURIKULUM 6
JPN SABAH

ga
 APLIKASI KBAT DAN
ELEMEN K (K9.1.5)
CAKNA MINDA

Kesetiaan kepada raja dan

negara penting untuk
mewujudkan negara yang aman
dan masyarakat yang harmoni.
Bincangkan.

BAHAGIAN PEMBANGUNAN KURIKULUM 7

JPN SABAH

APLIKASI KBAT
CAKNA MINDA

Warisan negara bangsa

Kerajaan Alam Melayu
merupakan khazanah bangsa
Malaysia yang tidak ternilai dan
patut dipelihara. Bahaskan.

BAHAGIAN PEMBANGUNAN KURIKULUM 8

JPN SABAH
 APLIKASI KBAT
CAKNA MINDA

Sebagai warganegara
Malaysia, bagaimanakah anda
menzahirkan diri sebagai
“Bangsa Malaysia” yang tulen?

BAHAGIAN PEMBANGUNAN KURIKULUM 9

JPN SABAH

1.2 CIRI-CIRI NEGARA

BANGSA KESULTANAN
MELAYU MELAKA

Pada akhir pembelajaran murid akan dapat:

➢ Menerangkan ciri negara bangsa sebelum
kedatangan Barat

BAHAGIAN PEMBANGUNAN KURIKULUM

JPN SABAH
1.2.1 CIRI-CIRI NEGARA BANGSA KESULTANAN MELAYU MELAKA (KMM)
UNDANG-UNDANG
KERAJAAN KEDAULATAN • Dua bentuk: Hukum
• Raja pemerintah tertinggi • Lambang kekuasaan Kanun Melaka dan
• Sistem Pembesar Empat tertinggi Sultan Undang-Undang Laut
Lipatan • Kedaulatan Melaka Melaka
• Pentadbiran tersusun diperakui oleh • mengukuhkan kerajaan,
• Gelaran raja digantikan kerajaan luar melindungi rakyat dan
dengan sultan selepas • Diiktiraf oleh Dinasti menjadikan KMM kerajaan
kedatangan Islam Ming yang unggul

RAKYAT
• Taat setia kepada Sultan
• Patuh undang-undang
• Rakyat Melaka: Orang Melayu dan Orang Laut
• Golongan diperintah: rakyat merdeka dan hamba
• Sultan jamin kesejahteraan rakyat, rakyat akui
kekuasaan sultan
WILAYAH
PENGARUH
• Kawasan yang diperintah
raja, diterima dan
diperakui oleh rakyat
• Diperoleh melalui
penaklukan, naungan
dan perkahwinan
LAMBANG
KEBESARAN
• Identiti kerajaan,
keistimewaan Sultan
Melaka dan simbol
kedaulatan sultan
• Contohnya adat istiadat,
penggunaan warna, nobat,
regalia dan cap mohor

BAHAGIAN PEMBANGUNAN KURIKULUM 11

JPN SABAH

1.2.2 WILAYAH TAKLUKAN, WILAYAH NAUNGAN DAN PEROLEHAN WILAYAH

WILAYAH TAKLUKAN
Wilayah yang diperolehi melalui peperangan seperti
Pahang, Kuala Linggi, Kelantan, Rokan, Inderagiri dan
Kampar

WILAYAH NAUNGAN
Wilayah yang menerima ketuanan KMM sama ada
melalui perkahwinan atau persahabatan seperti
Lingga, Patani dan Kedah

PEROLEHAN WILAYAH MELALUI

PERKAHWINAN
KESIMPULANNYA Contoh Kerajaan Majapahit menghadiahkan Siantan
kepada Sultan Mansur Shah kerana mengahwini Puteri
Majapahit
Ciri-Ciri Negara
Bangsa KMM
menjadikannya
sebuah
kerajaan Bukti asas negara
Gemilang bangsa telah
terbentuk
sebelum
kedatangan Barat
dan panduan
masa kini

BAHAGIAN PEMBANGUNAN KURIKULUM 12

JPN SABAH
APLIKASI KBAT DAN
ELEMEN K (K9.1.6)
CAKNA MINDA

Generasi muda masa kini perlu

bangga terhadap warisan negara
bangsa yang diwariskan.
Bersetujukah anda?
Jelaskan pendirian anda.

BAHAGIAN PEMBANGUNAN KURIKULUM 13

JPN SABAH

APLIKASI KBAT
CAKNA MINDA

Sistem Pemerintahan Malaysia

pada masa kini adalah warisan
dari KMM.
Jelaskan.

BAHAGIAN PEMBANGUNAN KURIKULUM 14

JPN SABAH
 APLIKASI KBAT
CAKNA MINDA

Kegemilangan sesuatu
kerajaan bergantung kepada
kecekapan sistem
pemerintahannya.
Bincangkan.

BAHAGIAN PEMBANGUNAN KURIKULUM 15

JPN SABAH

1.3 KEUNGGULAN SISTEM

PENTADBIRAN DAN
UNDANG-UNDANG

Pada akhir pembelajaran murid akan dapat:

➢ Menjelaskan keunggulan sistem pentadbiran dan
undang-undang sebelum kedatangan Barat

BAHAGIAN PEMBANGUNAN KURIKULUM

JPN SABAH
1.3.1 SISTEM PENTADBIRAN KMM
SULTAN
ketua pemerintahan,
peperangan, hubungan
diplomatik dan agama

BENDAHARA
ketua pentadbir, ketua
angkatan tentera, penasihat
dan pemangku sultan

PENGHULU
TEMENGGUNG LAKSAMANA
BENDAHARI menjaga keselamatan panglima angkatan
menguruskan kota Melaka laut Melaka
perbendaharaan

BAHAGIAN PEMBANGUNAN KURIKULUM 17

JPN SABAH

1.3.2 SISTEM PEMBESAR EMPAT LIPATAN(KMM)

SULTAN

01 ketua pemerintahan, peperangan,

hubungan diplomatik dan agama
Pentadbiran
Pusat
PEMBESAR BEREMPAT
Bendahara, Penghulu Bendahari,
02
Temenggung dan Laksamana

PEMBESAR BERLAPAN
03 Syahbandar dan pembesar yang
bergelar Seri
PEMBESAR BERENAM BELAS
Pembesar yang bergelar Raja 04
Pentadbiran
Peringkat
PEMBESAR TIGA PULUH DUA
05 Pembesar peringkat rendah
Jajahan

BAHAGIAN PEMBANGUNAN KURIKULUM 18

JPN SABAH
1.3.3 KEUNGGULAN SISTEM PENTADBIRAN KMM
MAKSUD KEUNGGULAN
● Kesempurnaan dan keistimewaan
yang dimiliki oleh sesebuah
kerajaan
● Keunggulan KMM terbukti melalui
pentadbiran dan undang- undang
yang tersusun • Sultan ketua pemerintahan,
PEMBESAR BEREMPAT
● Bendahara, Temenggung,
• Pembesar Berempat
Penghulu Bendahari dan
Laksamana
PEMBESAR LAIN
● Syahbandar, Bentara, Orang Kaya, • Mempunyai dua peringkat
hulubalang dan penghulu.
1.3.4 UNDANG-UNDANG KMM BERASASKAN SYARIAH DAN HUKUM ADAT
Hukum Kanun Melaka
• Mempunyai 44 fasal
• Jenayah: Fasal 5.1, membunuh tanpa
pengetahuan raja atau pembesar
akan dikenakan hukuman bunuh
(hukuman setimpal)
• Peranan sultan dan pembesar:
Fasal 1, menjelaskan tugas sultan
dan Pembesar Berempat
• Kekeluargaan: Fasal 26, pernikahan
perlu empat saksi tetapi memadai
dua saksi jika tidak cukup
• Ekonomi: Fasal 30, pengharaman
riba dalam urusniaga (Peniaga perlu
akil baligh, siuman dan melafazkan
niat jual beli)
Peringkat jajahan
Pelaksana: Pembesar Lain
Pentadbiran Pusat • Pembesar: uruskan
pentadbiran di daerah dan
Pelaksana: Pembesar
kampung
Berempat
Sistem Pentadbiran • Hubungan, persefahaman
• Pembesar dilantik oleh
KMM dan permuafakatan dua hala sultan dan Pembesar
Sistem Pembesar Empat Berempat
sultan dengan pembesar
Lipatan • Peranan pembesar:
mewujudkan proses
pentadbiran sempurna • menjaga keamanan
kawasan pentadbiran
peperangan, hubungan • Ia juga bertujuan elakkan
• dibenarkan mengutip
diplomatik dan agama tindakan sewenang-
sewenang pemerintah/ cukai
memerintah wilayah, sungai pembesar.
atau pulau yang dikenali • Sumber pendapatan:
kawasan pegangan perdagangan, cukai dan ufti
wilayah taklukan serta
iaitu pentadbiran pusat dan naungan
peringkat jajahan
BAHAGIAN PEMBANGUNAN KURIKULUM 19
JPN SABAH
Undang-Undang Laut
Melaka
• Mempunyai 25 fasal
• Peranan Nakhoda (berkuasa penuh
ibarat raja dalam pelayaran):
Fasal 13.1, nakhoda perlu diberi
keutamaan untuk berniaga selama 4
hari
• Pelayaran (jelaskan peranan pegawai
lain): Fasal 9, Malim harus arif
tentang ilmu pelayaran jika lalai akan
dihukum bunuh.
• Jenayah: Fasal 5: berkelakuan jahat
dan membunuh di atas kapal akan
dihukum mati
• Percukaian: Fasal 6.3, nakhoda
tentukan jumlah cukai iaitu 1/10 dari
hasil jika penumpang turun awal
sebelum sampai janjinya
BAHAGIAN PEMBANGUNAN KURIKULUM 20
JPN SABAH
APLIKASI KBAT DAN
ELEMEN K (K9.1.7)
CAKNA MINDA
Kepemimpinan yang cekap
dan dinamik penting untuk
kemakmuran negara.
Bersetujukah anda?
Jelaskan pendirian anda.

BAHAGIAN PEMBANGUNAN KURIKULUM 21

JPN SABAH

APLIKASI KBAT
CAKNA MINDA

Banding bezakan tugas

Perdana Menteri pada hari ini
dengan tugas Bendahara
Melaka pada masa dahulu.

BAHAGIAN PEMBANGUNAN KURIKULUM 22

JPN SABAH
 APLIKASI KBAT
CAKNA MINDA

Sejauhmanakah
undang-undang mampu
mewujudkan kehidupan yang
aman dan harmoni?

BAHAGIAN PEMBANGUNAN KURIKULUM 23

JPN SABAH

1.4 PERANAN PEMERINTAH

DAN RAKYAT

Pada akhir pembelajaran murid akan dapat:

➢ Menghuraikan hubung kait peranan rakyat dan
pemerintah dalam pemerintahan sebelum
kedatangan Barat

BAHAGIAN PEMBANGUNAN KURIKULUM

JPN SABAH
1.4.1 HUBUNGAN PEMERINTAH DAN RAKYAT
SALING KAIT RAKYAT
DAN PEMBESAR
Rakyat bernaung di bawah HUBUNGAN TIMBAL BALIK
sultan dan pembesar saling kukuhkan pemerintahan KMM
berkait antara satu sama lain dan membawa kegemilangan

KONSEP WAADAT FUNGSI SALING KAIT WAADAT

Hubung kait pemerintah menggerakkan jentera Perjanjian antara Demang Lebar
dan rakyat kerajaan dan sistem Daun (golongan diperintah)
pemerintahan dengan Sang Sapurba (golongan
pemerintah)

BAHAGIAN PEMBANGUNAN KURIKULUM 25

JPN SABAH

1.4.2 PERANAN PEMERINTAH DAN RAKYAT

• Sultan, Pembesar, Kerabat raja, Ulama
• Peranan Sultan: Menjaga keselamatan rakyat
negeri, wujudkan perpaduan rakyat,
bertanggungjawab terhadap kemakmuran dan
kestabilan kerajaan serta memperkenalkan
undang-undang
• Peranan Pembesar: memelihara keamanan dan
kebajikan rakyat di kawasan pegangan, menjadi
perantara sultan dengan rakyat, mengutip hasil
melalui sistem serah dan membekalkan tenaga
tentera melalui sistem kerah

GOLONGAN PEMERINTAH GOLONGAN YANG DIPERINTAH

• Rakyat - peniaga, petani, tukang dan nelayan

• Hamba terdiri daripada hamba raja, hamba
berhutang dan hamba biasa
• Peranan rakyat: setia kepada pemerintah, patuh
arahan pemerintah, tidak menderhaka kerana
takut ditimpa tulah, menjadi tentera, menghadiri
majlis umum seperti gotong-royong, pengayuh
atau pendayung kapal dan menyumbang tenaga
kerja melalui sistem kerah seperti membina
istana atau jalan

BAHAGIAN PEMBANGUNAN KURIKULUM 26

JPN SABAH
APLIKASI KBAT DAN
ELEMEN K (K9.1.8)
CAKNA MINDA
Mematuhi undang-undang
Untuk penting demi
kesejahteraan negara.
Bersetujukah anda?
Jelaskan pendirian anda.

BAHAGIAN PEMBANGUNAN KURIKULUM 27

JPN SABAH

APLIKASI KBAT
CAKNA MINDA

Konsep waadat wujud dalam

sistem pemerintahan
demokrasi Malaysia sehingga
ke hari ini. Buktikan.

BAHAGIAN PEMBANGUNAN KURIKULUM 28

JPN SABAH
 APLIKASI KBAT
CAKNA MINDA

Sebagai warganegara yang

patriotik, cadangkan langkah
untuk memperkukuhkan
pembinaan negara dan bangsa.

BAHAGIAN PEMBANGUNAN KURIKULUM 29

JPN SABAH

LATIHAN
PENGUKUHAN
AKHIR BAB 1

~Usah difikir Letihnya Usaha, Tetapi

Fikirlah Manisnya Kejayaan~
#USAHATANGGAKEJAYAAN
#SELAMATMAJUJAYA

BAHAGIAN PEMBANGUNAN KURIKULUM

JPN SABAH
SOALAN OBJEKTIF
Baca soalan dengan teliti, (ANEKA
pilih dan tandakan jawapan yang tepat bagi PILIHAN)
setiap soalan

1. Antara berikut, yang 2. Apakah 3. Rakyat Kesultanan 4. Kerajaan manakah

manakah ciri-ciri negara undang-undang yang Melayu Melaka terdiri yang mewariskan
bangsa kerajaan Alam diamalkan oleh daripada ciri – ciri negara bangsa
Melayu Majapahit? kepada Kesultanan
I. Pedagang Asing Melayu Melaka?
II. Orang Melayu
I. Raja
III. Orang Laut
II. Rakyat
IV. Orang Jawa
III. Pembesar
IV. Pengaruh asing A. Undang-undang
Majapahit
B. Hukum Kanun
A. Kerajaan Srivijaya
Majapahit A. I dan II
A. I dan II B. Kerajaan Majapahit
C. Inskripsi Telaga B. I dan IV
B. I dan IV C. Kerajaan Johor-Riau
Batu C. II dan III
C. II dan III D. Kerajaan Kedah Tua
D. Kutara Manawa D. III dan IV
D. III dan IV

NOTA KSSM SEJARAH TINGKATAN 4 BAHAGIAN PEMBANGUNAN KURIKULUM 31

UNIT SEJARAH MRSM PENG. CHEPA JPN SABAH

SOALAN OBJEKTIF (ANEKA PILIHAN)

Baca soalan dengan teliti, pilih dan tandakan jawapan yang tepat bagi setiap soalan

5. Kesultanan Melayu 7. Amalan berikut

Melaka mempunyai 6. Sultan merupakan berkaitan dengan 8. Dalam Undang-
kemudahan sistem kuasa tertinggi yang kesetiaan rakyat Undang Laut Melaka,
kewangan yang menerajui sistem terhadap pemerintah siapakah yang
sistematik untuk urusan pentadbiran kesultanan dalam Kesultanan menentukan kadar cukai
perdagangan melayu melaka. Melayu Melaka yang dikenakan terhadap
Siapakah yang penumpang?
Apakah tanggungjawab Menghadiri majlis umum
membantu sultan dalam seperti gotong-royong,
syahbandar dalam
pentabdiran pusat? pengayuh atau pendayung
pentadbiran Kesultanan
kapal
Melayu Melaka?
Apakah nilai yang
dapat ditonjolkan
A. Pembesar Berempat oleh rakyat dalam A. Malim
A. Mengutip cukai
B. Pembesar Berlapan amalan tersebut? B. Syahbandar
B. Ketua turus rentera
C. Pembesar Jajahan C. Laksamana
C. Panglima tentera laut A. Pengorbanan
D. Pembesar Wilayah D. Nakhoda
D. Menguruskan B. Kesetiaan
perbendaharaan C. Keberanian
D. Toleransi
NOTA KSSM SEJARAH TINGKATAN 4 BAHAGIAN PEMBANGUNAN KURIKULUM 32
UNIT SEJARAH MRSM PENG. CHEPA JPN SABAH
 SOALAN STRUKTUR
Baca soalan dengan teliti dan jawab soalan mengikut peruntukan markah yang ditetapkan
a) Senaraikan dua kerajaan Alam Melayu
yang masyhur pada ketika itu. (2m)
…………………………………………….
…………………………………………….

b) Jelaskan maksud wilayah pengaruh

1. Kemunculan dan kemasyhuran
dalam Kerajaan Alam Melayu. (2m)
Kerajaan Alam Melayu membuktikan
…………………………………………….
asas negara bangsa telah bermula
…………………………………………….
sebelum kedatangan Barat

a) Senaraikan 2 ciri-ciri negara bangsa

Kerajaan Alam Melayu. (2m)
…………………………………………….
…………………………………………….

d) ) Pada pendapat anda, mengapa undang-undang digubal

dan dilaksanakan oleh Kerajaan Alam Melayu. (4m)
………………………………………………………………….
NOTA KSSM SEJARAH TINGKATAN 4 BAHAGIAN PEMBANGUNAN KURIKULUM 33
UNIT SEJARAH MRSM PENG. CHEPA JPN SABAH

SOALAN STRUKTUR
Baca soalan dengan teliti dan jawab soalan mengikut peruntukan markah yang ditetapkan
a) Siapakah pembesar yang berperanan dalam
melaksanakan Hukum Kanun Melaka. (2m)
…………………………………………………..
…………………………………………………..

a) Jelaskan tugas pembesar yang dinyatakan

2. Kesultanan Melayu Melaka mempunyai
di (a) dalam melaksanakan peranannya. (2m)
dua undang-undang berasaskan syariah
…………………………………………………….
serta hukum adat iaitu Hukum Kanun
…………………………………………………….
Melaka dan Undang-Undang Laut
Melaka
a) Terangkan tentang undang-undang jenayah
yang terdapat dalam Hukum Kanun Melaka. (2m)
………………………………………………………..

………………………………………………………..
d) ) Perlaksanaan Hukum Kanun Melaka menjamin kemakmuran
Kesultanan Melayu Melaka. Buktikan (4m)
………………………………………………………………………
NOTA KSSM SEJARAH TINGKATAN 4
……………………………………………………………………… BAHAGIAN PEMBANGUNAN KURIKULUM 34
UNIT SEJARAH MRSM PENG. CHEPA JPN SABAH
 Terima Kasih
Unit Sejarah
Bahagian Pembangunan Kurikulumdengan kerjasama JPN Sabah
dan Unit Sejarah MRSM Pengkalan Chepa
Unit Sejarah

+603-8884 2000

unitsejarahbpk@gmail.com

http://bpk.moe.gov.my/

Bahan sokongan ini hanya boleh digunakan untuk tujuan PdP Sejarah sahaja. TIDAK DIBENARKAN
untuk menggunakan mana-mana bahagian bahan ini untuk tujuan komersial dan penerbitan semula
BPK Peneraju Pendidikan Negara