Kierunki produkcji zwierzęcej

Wprowadzenie
Przeczytaj
Grafika interaktywna
Sprawdź się
Dla nauczyciela
 Kierunki produkcji zwierzęcej

Źródło: Dorcas Sinclair, dostępny w internecie: www.wikipedia.com, licencja: CC BY-SA 2.0,

h ps://crea vecommons.org/licenses/by-sa/2.0/.

Pierwsze formy rolnictwa pojawiły się prawdopodobnie ok. 8 tys. lat p.n.e. na Bliskim
Wschodzie, skąd rozpowszechniły się na wszystkie strony świata, dostosowując się do
lokalnych warunków przyrodniczych. Przy pomocy prymitywnego kopieniactwa
rozpoczęto uprawę zbóż, głównie prosa, pszenicy i jęczmienia. Od około VI wieku p.n.e.
postępowało udomowienie zwierząt, początkowo kóz, bydła i owiec, w późniejszym okresie
również trzody chlewnej. Zwierzęta dostarczały produktów żywnościowych, włókien i skór
oraz naturalnego nawozu. Wykorzystywano je również jako siłę pociągową. Najbardziej
przydatnym do tego celu zwierzęciem był wół roboczy. Od XVI wieku stopniowo
eliminowany był przez konie.

Twoje cele

Wymienisz kierunki chowu zwierząt.

Scharakteryzujesz uwarunkowania chowu zwierząt.
Uzasadnisz rozmieszczenie chowu zwierząt na świecie.
Porównasz ekstensywny i intensywny typ chowu zwierząt.
Przeczytaj

Chów zwierząt gospodarskich jest drugim, obok uprawy roślin, kierunkiem produkcji
rolniczej. Jego rozwój uwarunkowany jest jednak możliwością pozyskania paszy dla
zwierząt, dlatego w większości rozwija się w obszarach, gdzie występują jej nadwyżki lub
naturalne formacje roślinne dostarczające pożywienia (np. trawiasta roślinność stepów,
sawanny). Produkcja zwierzęca wymaga dużych nakładów na przygotowanie zabudowań
inwentarskich, rozmnożenie zwierząt i dbanie o ich dobrą kondycję, dlatego na większą
skalę rozwija się w krajach o wyższym poziomie rozwoju gospodarczego. Największe
znaczenie na świecie ma chów bydła, trzody chlewnej, owiec, kóz, drobiu, koni, wielbłądów
oraz osłów. Zaspokaja różne potrzeby ludności – dostarcza mięsa, mleka, jaj, włókien, skór
i futer. Zwierzęta służą także do celów rekreacyjnych lub jako siła pociągowa. Dostarczają
cennego nawozu naturalnego wykorzystywanego do użyźniania pól uprawnych. Chów
zwierząt może być prowadzony w sposób intensywny lub ekstensywny.

zwierze : Bydło
: 1372
zwierze : Trzoda
: 961
zwierze : Owce
: 1079
zwierze : Konie
: 60
zwierze : Bawoły
: 195
zwierze : Kozy
: 1007
zwierze : Osły
: 44
zwierze : Wielbłądy
: 28
Pogłowie zwierząt hodowlanych na świecie.
 Polecenie 1

Wymień różnice między intensywnym i ekstensywnym typem chowu zwierząt.

Najwięksi producenci mięsa wieprzowego na świecie wg rocznej produkcji.

Najwięksi producenci mięsa wołowego na świecie wg rocznej produkcji.

Najwięksi producenci baraniny na świecie wg rocznej produkcji.

Najwięksi producenci mięsa drobiowego na świecie wg rocznej produkcji.

Chów drobiu
Hodowla drobiu obejmująca kury, kaczki, gęsi, indyki i strusie dostarcza jaj, mięsa, pierza
oraz nawozu. Rozwija się na farmach zlokalizowanych na gęsto zaludnionych obszarach
w sąsiedztwie dużych miast, które stanowią szeroki rynek zbytu. Mała powierzchnia
dobrze wyposażonych budynków oraz szybki przyrost wagi drobiu w krótkim czasie
sprawiają, że hodowla jest stosunkowo tania i dynamicznie się rozwija. Najwięcej drobiu
hoduje się w: Chinach, Stanach Zjednoczonych, Indiach, Japonii, Rosji, Meksyku oraz
Brazylii.

Chów drobiu przeznaczony jest w dwóch kierunkach: na mięso i jaja

Źródło: domena publiczna.

Chów bydła

Najbardziej rozpowszechniony na świecie jest chów bydła. W chowie mieszanym pozyskuje

się mleko i mięso tych zwierząt, a także: skór, kości na mączki kostne, nawozu. Często też
zwierzęta wykorzystywane są jako siła pociągowa oraz dostarczają nawozu naturalnego.
Współcześnie, dzięki wyhodowaniu nowych ras, coraz częściej obok zwierząt
ogólnoużytkowych występuje chów bydła na kierunku typowo mlecznym lub mięsnym.
O rozprzestrzenieniu chowu bydła decyduje występowanie naturalnych łąk i pastwisk
o wysokiej jakości trawy oraz dostęp do wody. Uwarunkowana jest to także kulturowo.
W hinduizmie obowiązuje zakaz zabijania krów, które uznawane są za święte. Stosunkowo
niewielki jest udział tego chowu w strefie międzyzwrotnikowej. Gorący i wilgotny klimat
ogranicza możliwości przechowywania i transportu mięsa i nabiału oraz sprzyja rozwojowi
bakterii i pasożytów chorobotwórczych (np. mucha tse‐tse w Afryce). Pogłowie bydła na
świecie zwiększa się z powodu wzrostu zapotrzebowania na wysokiej jakości mięso oraz
przetwory mleczne. Produkcja mleczna odbywa się głównie w klimacie umiarkowanym
wilgotnym pozwalającym na intensywny wzrost roślin pastewnych i w pobliżu chłonnych
rynków zbytu aby zapewnić szybki transport. Bydło znajdujące się w hodowli ekstensywnej
wypasane jest na ogromnych powierzchniowo pastwiskach (obsada bydła często poniżej 30
szt./100 ha) i przeznaczane na mięso; występuje głównie w krajach: Brazylia, Argentyna,
USA, Rosja, Kazachstan, Australia oraz Afryce środkowej i wschodniej. Hodowla średnio
intensywna - bydło (obsada 30‐60 szt./100 ha) wypasane jest na pastwiskach naturalnych,
a jego żywienie opiera się o wykorzystanie roślin z prowadzonych upraw pastewnych;
najczęściej prowadzony ten typ hodowli występuje w: Europie środkowej i południowej,
Skandynawii, Nowej Zelandii oraz Wenezueli. Hodowla intensywna bydła (obsada często
ponad 160 szt./100 ha) jest zautomatyzowana oraz wykorzystuje pasze do żywienia bydła,
które jest przeznaczone do produkcji mleka lub mięsa i mleka; występuje w krajach: Europy
zachodniej, Australii oraz w części Chin.

Ekstensywny chów bydła w Nigrze.

Źródło: Ryszard Vorbrich, dostępny w internecie: www.wikipedia.com, licencja: CC BY-SA 3.0 PL,
h ps://crea vecommons.org/licenses/by-sa/3.0/pl/deed.pl.

Chów trzody chlewnej

Chów trzody chlewnej prowadzony jest głównie w kierunku pozyskania mięsa i tłuszczu,
ubocznie wykorzystuje się skórę czy szczecinę i kości na mączkę kostną. Jest ściśle
związany z uprawą roślin, głównie zbóż i ziemniaków, które stanowią podstawową paszę.
Zwierzęta cechują się dużą wydajnością, która wynika z szybkiego przetwarzania paszy
roślinnej na mięso i znacznej plenności, dlatego ich chów jest tańszy niż bydła, a inwestycje
szybko się zwracają. W krajach słabo rozwiniętych przeważa ekstensywny chów trzody
chlewnej w niewielkich gospodarstwach rolnych na potrzeby własne. Często jako pasza
wykorzystywane są odpadki. Natomiast w regionach o wyższym poziomie rozwoju chów
prowadzony jest na dużą skalę w przemysłowych tuczarniach. Na rozmieszczenie chowu
trzody chlewnej wpływa wielkość zapotrzebowania na wieprzowinę i tłuszcze zwierzęce,
występowanie nadwyżek paszowych, natomiast ograniczają go wierzenia religijne (islam,
judaizm i hinduizm), w których zakazuje się spożycia wieprzowiny. Hodowla intensywna
trzody chlewnej pokrywa się z występowaniem klimatu umiarkowanego w i krajach takich
jak: Europy zachodniej, USA i Argentyny. Ekstensywna hodowla trzody chlewnej związana
jest z występowaniem klimatu tropikalnego w krajach: Azji Wschodniej, Ameryki środkowej,
Brazylii wschodniej oraz Europy wschodniej.

Tradycyjny chów trzody chlewnej w Myanmarze. U odżywaniu zwierząt na dużą skalę wykorzystuje się odpadki
powstające w gospodarstwach rolnych.
Źródło: DANIEL JULIE, dostępny w internecie: www.wikipedia.com, licencja: CC BY 2.0,
h ps://crea vecommons.org/licenses/by/2.0/.

Chów owiec i kóz

Najważniejszymi produktami chowu owiec są wełna i mleko. Malejące zapotrzebowanie na

wyroby wełniane powoduje zmniejszanie się pogłowia owiec hodowanych w tym kierunku.
Systematycznie wzrasta natomiast produkcja mięsa i mleka owczego, które
wykorzystywane jest do wytwarzania serów. W ostatnich latach wprowadzono nowe,
typowo mięsne rasy owiec. Zwierzęta te hoduje się niemal na całym świecie z wyłączeniem
obszarów występowania  gorącego i wilgotnego klimatu. Może rozwijać się na pastwiskach
o gorszej jakości traw, bardziej suchych i położonych na większych wysokościach niż te, na
których prowadzony jest chów bydła.  Zdolność przystosowania się do różnych środowisk
oraz wytrzymałość owiec powoduje, że w wielu krajach ich chów spychany jest na obszary
o najmniej korzystnych warunkach naturalnych. Duże natężenie chowu owiec występuje
w krajach muzułmańskich, w których religia zakazuje spożycia innych gatunków mięs.

Wypas owiec często prowadzony jest na wyżej położonych pastwiskach górskich. Zwierzęta te łatwo
przystosowują się do nawet skrajnie trudnych warunków naturalnych.
Źródło: Jaime Vásquez Sapunar, dostępny w internecie: www.wikipedia.com, licencja: CC BY-SA 2.5,
h ps://crea vecommons.org/licenses/by-sa/2.5/.

Kozy są jednymi z najwcześniej udomowionych zwierząt gospodarskich, jednak zasięg ich

chowu na świecie jest stosunkowo niewielki. Liczbę tych zwierząt szacuje się na ok. 1034
mln, a największa koncentracja zaznacza się w Azji Południowej, Afryce i Ameryce
Łacińskiej. Kozy są najczęściej hodowane równocześnie na mleko, mięso i skóry, a niektóre
odmiany również na wełnę. Znaczenie ma tu przede wszystkim moher, delikatna wełna
pozyskiwana z kóz angorskich i kaszmir pozyskiwany z kóz hodowanych w Indiach
i zachodnich Chinach. Kozy nie mają dużych wymagań żywieniowych. Mogą korzystać
z pastwisk o niskiej jakości, spożywają również młode pędy drzew i krzewów. Ze względu
na straty, jakie może przynosić to w leśnictwie, w wielu regionach swobodny wypas jest
zakazany. Natomiast kozy o wysokiej produktywności np. mleka, których wydajność często
wielokrotnie przewyższa wydajność mleczną kóz utrzymywanych w gospodarstwach
tradycyjnych, wymaga dużej wiedzy z zakresu ich utrzymania, żywienia i fizjologii. Ze
względu na bardzo korzystne wartości odżywcze koziego mleka w krajach wysoko
rozwiniętych rozwija się intensywny chów tych zwierząt.
Kozy są zwierzętami roślinożernymi. Odżywiają się trawą, roślinami zielnymi oraz młodymi pędami drzew
i krzewów. Mogą wspinać się na drzewa w poszukiwaniu nowych odrostów.
Źródło: Jozef Kotulič , dostępny w internecie: www.wikipedia.com, licencja: CC BY-SA 3.0,
h ps://crea vecommons.org/licenses/by-sa/3.0/.

Polecenie 2

Wyjaśnij tendencje w wielkości pogłowia zwierząt hodowlanych oraz podaj jej przyczyny
i wyjaśnij okresy wzmożonej produkcji.

zwierzę hodowlane (w tys.

1980 1990 2000 2010 2017
sztuk)
bydło 1217018 1296635 1314387 1415683 1491687
trzoda chlewna 797777 849391 898725 974420 967385
owce 1098674 1205576 1060329 1076358 1202430
kozy 464323 589009 751629 910827 1034406

Na podstawie danych Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa.

Słownik
bydło

ogólna nazwa zwierząt gospodarskich, pochodzących z podrodziny bawołów,

hodowanych w celu uzyskania mięsa, mleka, skór i tłuszczu; może być wykorzystywane
jako siła pociągowa

chów zwierząt

zapewnienie zwierzętom odpowiednich warunków bytowych, tak by możliwy był ich

prawidłowych rozwój; obejmuje karmienie, pielęgnację oraz czynności związane
z utrzymaniem zwierząt; efektem są korzyści z pozyskanych dóbr

hodowla zwierząt

zapewnienie możliwości rozmnażania się zwierząt i rozwoju od zarodka do dorosłego

osobnika

pogłowie

liczba sztuk zwierząt występująca na danym obszarze

towarowość rolnictwa

stosunek sprzedanych płodów rolnych do wytworzonych w rolnictwie

trzoda chlewna

zwierzę hodowlane pochodzące od dzika, którego udomowienie nastąpiło ok. VII/VI

wieku p.n.e.; dostarcza mięsa, tłuszczu i skóry i szczeciny
Grafika interaktywna

Polecenie 1

Na podstawie poniższej mapy wymień uwarunkowania wpływające na rozmieszczenie chowu

bydła na świecie.

Polecenie 2

Wymień uwarunkowania wpływające na rozmieszczenie chowu trzody chlewnej na świecie.

Polecenie 3

Wymień uwarunkowania wpływające na rozmieszczenie chowu owiec i kóz na świecie.

Sprawdź się

Pokaż ćwiczenia: 輸醙難

Ćwiczenie 1 輸

Zaznacz prawdziwe odpowiedzi. Chów zwierząt gospodarskich to kierunek rolnictwa, który

wytwarza.

 Środki ochrony roślin.

 Tłuszcze roślinne.

 Produkty żywnościowe.

 Narzędzia rolnicze.
Ćwiczenie 2 輸

Pogrupuj cechy typów chowu zwierząt.

chów intensywny

duże zasoby pracy

niewielkie wyposażenie
gospodarstw w zabudowania
inwentarskie
chów ekstensywny
stosowanie naturalnej paszy

duże nakłady kapitału na

wyposażenie budynków
inwentarskich

stosowanie pasz treściwych

produkowanych na bazie zbóż

wysoka towarowość

swobodny wypas zwierząt

duża produkcja płodów rolnych

Ćwiczenie 3 輸
1.

2.

3.

4.

5.

1. Rodzaj hodowli, której celem jest dostarczanie jaj, mięsa, pierza oraz nawozu
2. Chów zwierząt, który prowadzony jest na dużych obszarach
3. Zapewnienie możliwości rozmnażania się zwierząt i rozwoju od zarodka do dorosłego
osobnika
4. Liczba sztuk zwierząt występująca na danym obszarze
5. Jedno z najwcześniej udomowionych zwierząt gospodarskich
Ćwiczenie 4 醙

Oblicz procentowy udział pogłowia trzody chlewnej w Chinach (440639 tys. sztuk) w ogólnej
liczbie tych zwierząt hodowanych na świecie (967385 tys. sztuk). Zaznacz poprawną
odpowiedź oraz zastanów się jaki rodzaj hodowli może być tam prowadzony.

 45,5%

 4,5%

 35,5%

 55,5%

Ćwiczenie 5 醙

Ćwiczenie 6 醙

Do nazw zbiorów danych dopasuj zestawienia krajów i ilości pogłowia zwierząt

hodowlanych.

Chiny – 161351, Australia – 72125,

kraje o największym pogłowiu bydła [w
Indie – 63068, Nigeria – 42500, Iran –
tys. sztuk]
40029, Wielka Brytania – 34832

Chiny – 440639, USA – 73414, Brazylia

kraje o największym pogłowiu owiec [w
– 41099, Hiszpania – 29971, Niemcy –
tys. sztuk]
27577, Wietnam – 27406

Brazylia – 214899, Indie – 185103, USA

kraje o największym pogłowiu trzody
– 93704, Argentyna – 53353, Pakistan
chlewnej [w tys. sztuk]
– 44400, Meksyk – 31771
Ćwiczenie 7 難

Zaznacz zdania prawdziwe i fałszywe.

Stwierdzenie Prawda Fałsz

Ograniczeniem chowu
trzody chlewnej na
Półwyspie Arabskim jest  
zakaz spożycia wieprzowiny
w islamie.

Wielkość pogłowia bydła

w Indiach uwarunkowana
jest bardzo chłonnym  
rynkiem zbytu na wołowinę
w tym kraju.

Chów bydła rozwinął się na

szeroką skalę w Europie
Zachodniej z powodu
 
występowania tu dużej
powierzchni naturalnych
łąk górskich.

Australia odznacza się

dużym pogłowiem owiec,
których chów związany jest  
z nadwyżkami w produkcji
zbóż.

Ćwiczenie 8 難
Dla nauczyciela

SCENARIUSZ LEKCJI

Imię i nazwisko autora: Barbara Lenartowicz

Przedmiot: geografia

Temat zajęć: Kierunki produkcji zwierzęcej.

Grupa docelowa: czteroletnie liceum ogólnokształcące, pięcioletnie technikum, zakres

rozszerzony, klasa II

Podstawa programowa:

X. Zróżnicowanie gospodarki rolnej: typy rolnictwa i główne regiony rolnicze na świecie,

rolnictwo uprzemysłowione a rolnictwo ekologiczne, uprawy roślin modyfikowanych
genetycznie.

Uczeń:

1) Charakteryzuje różne typy rolnictwa, przedstawia ich uwarunkowania oraz wyróżnia

główne cechy regionów rolniczych na świecie.

Kształtowane kompetencje kluczowe

Zalecenie Parlamentu Europejskiego i Rady UE z 2018 r.:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych,
technologii i inżynierii,
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

charakteryzuje główne kierunki chowu zwierząt na świecie,

wskazuje główne regiony koncentracji chowu zwierząt na świecie,
uzasadnia występowanie koncentracji chowu zwierząt w poszczególnych obszarach,
wymienia uwarunkowania rozwoju poszczególnych kierunków chowu zwierząt,
porównuje chów intensywny i ekstensywny,
korzysta z fotografii, tabel, wykresów w celu pozyskania i przetworzenia informacji.

Strategie nauczania: konstruktywizm

Metody nauczania: burza mózgów, mini‐wykład, praca w grupach, dyskusja

Formy zajęć: praca w grupach, zbiorowa

Środki dydaktyczne: e‐materiał, komputer, rzutnik, ścienna mapa fizyczna świata

Materiały pomocnicze: karta pracy (załącznik 1), zalecana literatura: Falkowski J.,
Kostrowicki J., Geografia rolnictwa świata, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005.
Karta pracy do pobrania.
Plik o rozmiarze 47.03 KB w języku polskim

PRZEBIEG LEKCJI

Faza wprowadzająca

Nauczyciel wykonuje czynności organizacyjne.

Podaje temat i cele lekcji.
Prosi uczniów o wskazanie rzeczy i żywności pozyskiwanych ze zwierząt.

Faza realizacyjna:

Nauczyciel wyświetla schemat znajdujący się w bloku „Przeczytaj” i charakteryzuje

intensywny i ekstensywny typ chowu zwierząt.
Dzieli klasę na cztery grupy, którym przydziela inne zwierzę hodowlane: bydło, trzoda
chlewna, owce i kozy. Każda z nich otrzymuje kartę pracy do uzupełnienia
z wykorzystaniem e‐materiałów.
Następnie uczniowie prezentują wyniki: przedstawiają na ściennej mapie fizycznej
świata główne regiony koncentracji chowu zwierząt i charakteryzują uwarunkowania
ich rozmieszczenia.
Nauczycie ocenia efekty ich pracy.
Nauczyciel wyświetla tabelę z danymi przedstawiającą zmiany wielkości pogłowia
zwierząt hodowlanych na świecie od 1980 r. i prosi o wyjaśnienie zaobserwowanych
tendencji.

Faza podsumowująca:

Nauczyciel prosi o ocenę typów chowu zwierząt występujących na świecie. Porusza

także zagadnienie wpływu hodowli zwięrząt na środowisko przyrodnicze.
Rozpoczyna dyskusję o humanitarnym aspekcie chowu zwierząt.
Powtórzenie i utrwalenie materiału przy pomocy ćwiczeń znajdujących się
w e‐materiale.

Praca domowa
Współcześnie obserwuje się zwiększanie chowu kóz w celu pozyskania mleka, które
odznacza się znaczną wartością odżywczą w stosunku do mleka krowiego. Odszukaj
i przedstaw zalety mleka koziego.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium: mapy

rozmieszczenia chowu zwierząt gospodarskich znajdujące się w medium bazowym można
wykorzystać w pracy zbiorowej. Nauczyciel przedstawia uczniom ogólne uwarunkowania
rozmieszczenia chowu zwierząt na świecie, a następnie wyświetla poszczególne mapy
prosząc o wyjaśnienie dużej koncentracji zwierząt w określonych obszarach. Następnie
wyświetla wyjaśnienie zamieszczone w e‐materiale i prosi o komentarz, czy wszystko
zostało uwzględnione przez uczniów.