Treści wiary Życie Kościoła Punkt widzenia

Akwinata w komplecie Wielki Post praktycznie Medycyna ma leczyć, nie zabijać

tygodnik katolicki od 1926 nr 7/ 14 II 2021  cena 6 zł (w tym 8% VAT)

RATUJ
rok LXIV • index 367176 • www.niedziela.pl

ŻYCIE Tydzień Modlitw

07

o Trzeźwość Narodu
9 770208 872105
ISSN 0208-872X
III-1514/21
   nr 7/14 II 2021
Życie jest walką, z której nie możemy się wycofać,
ale w której musimy odnieść zwycięstwo –
św. Ojciec Pio.
Nieustanna walka
Ż
ycie człowieka jest walką – niejeden z nas dodałby:
ciężką walką... – z przeciwnościami losu, z własny-
mi słabościami, ograniczeniami, uprzedzeniami,
bywa, że także ze złem. Niekończąca się wojna między
dobrem a złem... Co bierze górę, co zwycięża?
Dobrze wiemy, że dobro i zło nie tkwią w rzeczach,
ale w nas samych. „Z serca bowiem pochodzą złe myśli,
zabójstwa, cudzołóstwa, czyny rozpustne, kradzieże, fał-
szywe świadectwa, bluźnierstwa... ” (Mt 15, 19). Te słowa
Jezusa jasno wskazują, gdzie tkwi problem. To nie
społeczeństwo czy przepisy prawa tworzą złych ludzi,
lecz źli ludzie kształtują złe społeczeństwo i ustanawiają
niesprawiedliwe prawo. Może to przykre, ale dobra lub
zła należy szukać przede wszystkim w sobie. Oczywisty
dowód: jeśli dasz człowiekowi przyzwoitemu do ręki nóż,
użyje go, by pokroić chleb swoim dzieciom. Gdy dasz ten
sam nóż do ręki zbrodniarzowi, może nim pozbawić życia
drugiego człowieka. To samo narzędzie może być przy-
czyną dobra lub zła. Kto jest w rzeczywistości sprawcą
zbrodni – człowiek czy nóż?
Słyszę czasem twierdzenie, że człowiek rodzi się
na równi pochyłej. Niższa krawędź tej równi to zło, wyż-
sza – dobro. Łatwiej jest schodzić niż wchodzić. Bycie
dobrym i walka ze złem zawsze wymagają trudu, siły,
poświęcenia... Ludzka natura, na skutek grzechu pierwo-
rodnego, jest nie tylko słaba, ale i chora. Nasi prarodzi-
ce przekazali nam w spadku mikroba anemii duchowej.
Można powiedzieć, że w każdym z nas, i to bez wyjątku,
istnieje „piąta kolumna” – grupa tajnych stronników
wroga uprawiająca sabotaż i dywersję na naszą zgubę.
Jej główną bronią jest podstęp. „Kolumna” ta systema-
tycznie sabotuje równowagę życia wewnętrznego. Przy
pomocy fałszu i przekłamań maluje nam życie w zupeł-
nie innych barwach, niż to jest w rzeczywistości. Przed-
stawia niewinnie i pociągająco błąd i grzech. Urządza
zasadzki i zagraża najcenniejszym wartościom: wierze,
miłości, uczciwości, roztropności...
niedziela.pl tv.niedziela.pl
wiarygodna strona internetu
E DYTO R IAL
Ks. Jarosław
Grabowski
Redaktor naczelny
Obchodzony właśnie Tydzień Modlitw o Trzeźwość
Narodu przypomina, że alkoholizm jest złem, który nisz-
czy pojedynczego człowieka, jego rodzinę, a w konse-
kwencji cały naród. Dlatego trzeba usilnie się modlić
o opamiętanie, a także systemowo walczyć z tą chorobą.
Podobnie zresztą jak z innymi nałogami: narkotykami,
hazardem czy najnowszym – smartfonoholizmem. Pisze
o tym Rafał Porzeziński, autor telewizyjnego programu
Ocaleni, który daje tysiącom ludzi nadzieję na zwycię-
stwo nad własnymi słabościami (str. 11-13).
Człowiek czasem musi dokonać wewnętrznego rema-
nentu. Trzeba się przyjrzeć sobie w zwierciadle własnego
sumienia – bez udawania, pozowania, robienia min –
by  rozpoznać siebie... Pierwszy punkt ze słynnego pro-
gramu 12 kroków AA to uznanie swojej bezsilności wo-
bec alkoholu, przyznanie, że nie ogarniamy już swo-
jego życia, że  jesteśmy zbyt osłabieni uzależnieniem,
by w pojedynkę stawić mu czoła. Ta walka ze swoimi
słabościami nie kończy się nigdy, ale tylko w ten sposób
możemy z niewolnika stać się wolnym człowiekiem.
Mądrzy ludzie wiedzą, że rozwój nie jest możliwy bez
wysiłku, nie zrobi się ani kroku bez pracy. Nawet marzenia
stają się rzeczywistością dzięki pracy i poświęceniu. To, co
ważne w naszym życiu, nie przychodzi łatwo, nie jest tanie.
Nie ma udanego życia bez trudu. Jeżeli więc chcemy ocalić
siebie lub uratować kogoś, musimy się do tego przyłożyć,
ale sukces jest niemożliwy bez wsparcia Boga.
Człowiek jako istota cielesna i duchowa ma w sobie
głód zwierzęcia i tęsknotę anioła. Ma w sobie coś, co jest
od niego mniejsze, ale także coś, co jest od niego więk-
sze. Co przeważy? Czy ciało zagłuszy ducha, czy duch po-
dźwignie ciało? Osoby, które weszły na drogę 12 kroków,
wiedzą, że ich walka z nałogiem prowadzi do wolności,
do godności, a ostatecznie do spotkania z Bogiem. 
tkniedziela @niedziela_pl tygodnik.niedziela
3
 spIS TREŚCI nr 7/14 II 2021 

niedziela
TYGODNIK KATOLICKI OD 1926
TEMAT NUMERU
11 O krok od Boga
30 Między nami kobietami
Elżbieta Nowak
Rafał Porzeziński 44 Zabilibyście Beethovena?
Redaktor naczelny:
ks. Jarosław Grabowski Grzegorz Polak
TREŚCI WIARY
Sekretarze:
14 Pośredniczka 45 Czas to miłość
Margita Kotas
Katarzyna Woynarowska O. Wojciech Dec, paulin Monika Przybysz
sekretarz@niedziela.pl
Dyrektor administracyjny: 16 Żyjemy w czasach apostolskich 53 Ewangelia zobowiązuje
Mariusz Książek George Weigel Magdalena Korzekwa-Kaliszuk
administracja@niedziela.pl
Zespół redakcyjny: 18 Akwinata w komplecie 65 Lekarstwo na zło
Tomasz Chojnacki, ks. Mariusz Frukacz,
Ks. Piotr Roszak Witold Gadowski
Jolanta Marszałek, Karolina Mysłek,
ks. Paweł Rozpiątkowski, Artur Stelmasiak,
Marta Żyszkowska-Zeller NASZE SPRAWY
Stali współpracownicy: 46 Gdzie są mężczyźni strajkujących
ks. Waldemar Chrostowski, ks. Janusz Chyła,
Grzegorz Gałązka, Piotr Grzybowski, Piotr Iwicki, kobiet?
Wincenty Łaszewski, ks. Krzysztof Pawlina,
Włodzimierz Rędzioch, Krzysztof Tadej, Piotr Wysocki
ks. Antoni Tronina, ks. Michał Wieczorek
Felietoniści:
Witold Gadowski, Grzegorz Górny, Magdalena
Korzekwa-Kaliszuk, Jarosław Kumor, Maria
Paszyńska, Michał Piekara, Grzegorz Polak,
Rafał Porzeziński, Monika Przybysz, ks. Ireneusz
Skubiś, Jan Żaryn
Korekta:
Krystyna Korn (kierownik) i zespół
Dział graficzny:
Katarzyna Abu Gholeh (kierownik) i zespół
Piotr Dłubak – foto s. 3
Okładka:
Eliza Luty
48 Zapomniane strajki
Projekt graficzny:
Pracownia Register Witold Dudziński
Kontakt z czytelnikami:
tel. 515 082 817 (pn.-pt. w godz. 8.00-16.00) SPRAWY RODZINNE
listy@niedziela.pl
50 Ja i Ty tworzymy My
Redakcja internetowa: ŻYCIE KOŚCIOŁA
Monika Książek (kierownik) i zespół Beata Kociołek
internet@niedziela.pl 20 (Przed) małżeńskie kursy
Niedziela TV: Karolina Mysłek
studio.tv@niedziela.pl
Marketing: 22 Wielki Post w praktyce
Krzysztof Walaszczyk (kierownik) i zespół Ks. Mariusz Frukacz
marketing@niedziela.pl
Biuro reklamy i ogłoszeń:
ogloszenia@niedziela.pl ŚWIADEK WIARY
Kolportaż: 24 Patronka zdradzanych
tel. 34 369 43 00 Anna Bandura
kolportaz.niedziela@niedziela.pl
Księgarnia:
tel. 34 369 43 52 PUNKT WIDZENIA
kolportaz@niedziela.pl 26 Medycyna ma leczyć, nie zabijać
Drukarnia: Z prof. Andrzejem Kochańskim
Walstead Central Europe, Kraków
rozmawia Artur Stelmasiak 52 Pierwszy telefon dla dziecka
Wydawca:
Tomasz Talaga
Archidiecezja Częstochowska 28 Jest nas coraz mniej
Adres redakcji:
ul. 3 Maja 12, 42-200 Częstochowa
Paweł Sarafin DOBRE RADY
tel. 34 369 43 00, 34 365 19 17 56-59
redakcja@niedziela.pl NIEDZIELA Z KULTURĄ
www.niedziela.pl
Konto bankowe: 40 Sarmackie sposoby na obejście postu HISTORIA
PKO BP I/O Częstochowa Arkadiusz Bednarczyk 60 Prywatna wojna Amerykanów
nr 86 1020 1664 0000 3102 0019 7418
Grzegorz Gadacz
Redakcja nie zwraca niezamówionych MOIM ZDANIEM
materiałów. Zastrzega sobie prawo skracania
i adiustacji tekstów oraz zmiany ich tytułów. 17 Nowoczesna konserwa
Redakcja nie odpowiada za treść ogłoszeń.
Ks. Marcin Gołębiewski
ISSN 0208-872X

4
   nr 7/14 II 2021
Nowi święci
 WATYKAN  Papież Franciszek dokonał
zmian w Ogólnym kalendarzu rzymskim,
który ustala święta i wspomnienia litur-
giczne dla Kościoła obrządku łacińskiego.
Wpisał do niego wspomnienia sześcior-
ga świętych. Troje z nich to doktorzy Koś-
cioła: Grzegorz z Nareku – mistyk, teo-
log, uczony i poeta Kościoła ormiańskie-
go, który żył na przełomie IX i X wieku;
Jan z Ávili – hiszpański mistyk i teo-
log z XVI wieku; oraz Hildegarda z Bin-
gen – niemiecka benedyktynka, mistycz-
ka i kompozytorka, żyjąca na przełomie XI
i XII wieku. Uzasadniając włączenie tych
świętych do kalendarza rzymskiego, Kon-
gregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sa-
kramentów podkreśla, że świętość łączy
się z wiedzą oraz poznaniem spraw Bo-
żych i ludzkich. W sposób szczególny do-
tyczy to świętych, którzy uzyskali tytuł
doktora Kościoła. Ich mądrość jest prze-
znaczona nie tylko dla nich, lecz także dla
całej wspólnoty eklezjalnej. Wspomnienie
dowolne św. Grzegorza z Nareku będzie
Zostaje w Polsce
 WARSZAWA  Polska nie
wyda Holendrom
autystycznego
chłopca, dziec-
ka rosyjsko-
-australijskiego
małżeństwa. Sąd
Rejonowy w Warsza-
wie wstrzymał wcześ-
niejszą decyzję. Sprawa cierpiącego na
autyzm Martina ciągnie się od 2018 r.,
gdy w środku nocy, po donosie sąsiada,
że chłopiec krzyczy, holenderska opieka
społeczna odebrała go rodzicom. Choć
wymagał on specjalistycznej opieki, został
umieszczony w zwykłym ośrodku. Rodzi-
ce zdecydowali się uciec z synem do Pol-
ski. Holandia wydała za nimi europejski
nakaz aresztowania. Do czasu prawomoc-
nego zakończenia postępowania w Polsce
chłopiec może znajdować się pod opieką
rodziców. Toczy się właśnie drugie postę-
powanie w sprawie ustalenia, czy decy-
zje holenderskich sądów, które nakazywa-
ły powrót dziecka do Holandii, mogą być
skuteczne i wykonalne w Polsce.  /j.k.
obchodzone 27 lutego, św. Jana z Ávi-
li – 10 maja, a św. Hildegardy z Bingen –
17 września. Papież wpisał do kalenda-
rza także rodzeństwo z Betanii: świętych
Łazarza, Martę i Marię. Franciszek przy-
pomina, że utrzymywała się niepewność
co do tożsamości Marii, dlatego w kalen-
darzu rzymskim widniała jedynie Marta.
Nowe badania rozwiązały tę wątpliwość:
29 lipca w kalendarzu rzymskim będzie
Nowi podsekretarze
 PIERWSZA KOBIETA     NOWY ŁAD   Przygotowanie i wprowadzenie
Papież Franci-
szek nominował
dwoje nowych
podsekretarzy
Synodu Bisku-
pów. Zostali nimi:
s. Nathalie Becqu-
art, ksawerianka, dyrek-
tor krajowej Służby ds. Ewangelizacji mło-
dych i powołań Konferencji Episkopatu
Francji, oraz o. Luis Marín de San Martín,
asystent generalny w Zakonie Augustia-
nów. Siostra Becquart jest pierwszą ko-
bietą, która będzie pełniła to stanowisko.
Według kard. Mario Grecha, sekretarza ge-
neralnego Synodu Biskupów, ta nomina-
cja jest m.in. wyrazem znaczenia, jakie
papież przywiązuje do większego włącze-
nia kobiet w procesy rozeznawania i po-
dejmowania decyzji w Kościele. Siostra
Becquart w 2016 r. brała już udział w przy-
gotowaniu Synodu na temat młodzie-
ży, a w 2019 r. została wyznaczona przez
Franciszka na konsultorkę Sekretariatu
Generalnego Synodu Biskupów.  /j.k.
o bserw a t o r
wspomnieniem obowiązkowym trojga
rodzeństwa. Kongregacja ds. Kultu Boże-
go i Dyscypliny Sakramentów przypomi-
na, że w ich domu w Betanii Jezus do-
świadczył rodzinnej atmosfery i przyjaźni.
Marta udzieliła Mu gościny, Maria wsłu-
chiwała się w Jego słowa, a Łazarz na po-
lecenie Tego, który upokorzył śmierć, wy-
szedł z grobu.  >>n
Wojciech Dudkiewicz
Idą reformy
programu reform na czas po pandemii,
nazwanego Nowym Polskim Ładem, za-
powiada rząd dobrej zmiany. Według pre-
miera Mateusza Morawieckiego, ta inicja-
tywa to efekt wielomiesięcznych analiz
na temat przyszłości rozwoju Polski. Cho-
dzi o wsparcie tego rozwoju instrumenta-
mi budżetowymi, podatkowymi, inwesty-
cyjnymi, monetarnymi czy regulacyjnymi.
– Pod nasze podstawowe cele, czyli: szyb-
ki wzrost gospodarczy, wyższy wzrost wy-
nagrodzeń i jak najniższe bezrobocie, pod-
pięliśmy poszczególne działania w wielu
dziedzinach życia – powiedział Mateusz
Morawiecki podczas briefingu.
Nowy Polski Ład ma objąć propozycje
w sferze edukacji, infrastruktury, dostę-
pu do usług publicznych oraz cyfryzacji.
Obejmie też m.in. poprawę – w ciągu naj-
bliższych 2-3 lat – stanu służby zdrowia.
Źródłem finansowania programu będzie
w dużej mierze budżet państwa, ale nie
zabraknie też unijnych środków.  /j.k.
5
 o bserw a t o r nr 7/14 II 2021 

Budowanie
porozumienia
 KAMERUN  Pod
znakiem bu-

or z G ał ą zka
dowania po-
W sprawie Polaka Wróćcie do muzeów rozumienia
i dialogu w Ka-

zeg
 STOLICA APOSTOLSKA   Watykan za-  MUZEA WATYKAŃSKIE   Po 3 miesiącach merunie prze-

brał pośrednio głos w sprawie zagło-
dzonego w Wielkiej Brytanii Polaka.
Autorką tekstu Kiedy prawo staje się
tyranem w dzienniku L’Osservatore
Romano, poświęconego przypad-
kom zaprzestania odżywiania
pacjentów niebędących w stanie
terminalnym – o czym decydują
lekarze i sądy wbrew woli rodziny –
jest prof. Gabriella Gambino, pod-
sekretarz Dykasterii ds. Świeckich,
Rodziny i Życia. Włoska bioetyk
zauważa, że coraz częściej słychać
o chorych, którzy umierają z powo-
du braku wody i pożywienia, a za-
tem nie na skutek choroby. Decy-
zje o tym podejmowane są często
przez lekarzy na podstawie wyro-
ków sądów, które z góry dekretują
wcześniejszą śmierć. W takich przy-
padkach sądy bazują na rzekomych
ocenach przyjętych „w interesie”
pacjenta, który sam nie może się
wypowiedzieć. Życie niektórych lu-
dzi jest uznawane za mniej użytecz-
ne, mniej potrzebne. Profesor Gam-
bino przypomina o fundamentalnej
zasadzie medycyny – gwarancji le-
czenia, które staje się wypełnieniem
misji wiernej ochrony życia ludzkie-
go aż do naturalnej śmierci. Wska-
zuje, że jest to zasada przynależna
nie tylko naukom medycznym, ale
także każdemu państwu prawa,
gdyż wynika ona z prawa do życia
i zdrowia. Profesor Gambino pod-
kreśla, że wykorzystywanie prawa
do spowodowania śmierci chorych
jest skutkiem postępującej prakty-
pod kluczem muzea znów są otwar-
te. – To są skarby, które należy chro-
nić, ale trzeba się także dzielić ich
wartością. Tu znajduje się historia
nie tylko Kościoła, ale również Rzy-
mu i całych Włoch – podkreśla Bar-
bara Jatta, dyrektor Muzeów Waty-
kańskich. Znowu można podziwiać
Kaplicę Sykstyńską, apartamenty
watykańskie ozdobione przez Rafa-
ela oraz inne bezcenne arcydzieła.
Wstęp jest możliwy po wcześniej-
szej rezerwacji internetowej
(tickets.museivaticani.va) –
muzeum jest zobowiązane do tego,
by kontrolować liczbę zwiedzają-
cych ze względu na panujące obo-
strzenia. Otwarcie Muzeów Wa-
tykańskich po najdłuższym po
II wojnie światowej zamknięciu
było możliwe dzięki spadkowi licz-
by zakażeń w regionie. – Lockdown
był ciężkim czasem, ale wykorzy-
staliśmy go na dokończenie reno-
wacji. Wróćcie do muzeów, bo to
historia także waszego miasta, wa-
szego regionu – zachęca rzymian
dyrektor Jatta. Jest wiele nowości
ze sztuki współczesnej, które moż-
na znaleźć w Apartamencie Bor-
giów. Można też zwiedzać papie-
skie wille w Castel Gandolfo.  /w.d.
Zgromadzeni wokół Chrystusa
 PAPIEŻ DO POLAKÓW   W czasie cotygodniowej audiencji ogólnej
papież Franciszek zachęcił do częstego karmienia się słowem
Boga, szczególnie podczas liturgii, i wnoszenia Go w każdą sy-
Gr
biegała wizy-
ta w tym kraju
kard. Pietro Parolina, watykań-
skiego sekretarza stanu. W czasie
spotkań zarówno ze stroną koś-
cielną, jak i rządową watykański
wysłannik przekonywał o potrzebie
respektowania fundamentalnych
praw człowieka. Wskazywał, że trze-
ba apelować o pokój, ale należy go
też solidnie i cierpliwie budować,
bazując na fundamencie dialogu
i sprawiedliwości. Kardynał Parolin
odwiedził m.in. Bamendę, która leży
w części Kamerunu będącej polem
krwawych działań ambazońskich
separatystów. Niechętnie zgodzi-
li się oni na tę wizytę. Oskarżają bo-
wiem Kościół o to, że nie słucha ich
roszczeń i staje po stronie prezyden-
ta Paula Biyi. – Separatyści zarzu-
cają nam, że jesteśmy blisko rządu,
a rząd – że jesteśmy zbyt blisko se-
paratystów – podkreśla nowy arcy-
biskup Bamendy Andrew Nkea Fu-
anya, któremu kard. Parolin w czasie
wizyty nałożył paliusz. Wszelkie
próby mediacji ze strony Kościoła
zostały odrzucone przez obie strony
konfliktu, a próby nawoływania do
rozmów i dialogu pozostały martwą
literą.  /w.d.
PA
P/ E

ki eutanatycznej. Jest ona wynikiem tuację życia codziennego. – Pozdrawiam serdecznie wszystkich
PA

kultury odrzucenia osób bezbron-
nych i bezdusznej wydajności struk-
tur opieki zdrowotnej, które czynią
medycynę i prawo narzędziami
tyranii.  /w.d.
Polaków. Liturgia Kościoła jest źródłem pobożności i pokarmem
dla modlitwy osobistej – powiedział. – Także od wspólnej modli-
twy liturgicznej, kiedy jesteśmy zgromadzeni wokół Chrystusa, zaczyna się
realizacja przykazania miłości Boga i bliźniego, gdyż modląc się jedni za drugich,
pomagamy sobie wzajemnie oraz nosimy brzemiona jedni drugich. Z serca wam
błogosławię. /j.k.

6
   nr 7/14 II 2021
Zamach stanu
 BIRMA/MJANMA  Wię-
ziona przez 15 lat
Aung San Suu Kyi,
liderka Narodo-
wej Ligi na rzecz
Demokracji, uwa-
żana za niekwes-
tionowaną przywód-
czynię kraju, laureatka
Pokojowej Nagrody Nobla, ponow-
nie została pozbawiona wolności
przez wojskowych. Doszło do tego
w wyniku przeprowadzonego przez
armię Mjanmy zamachu stanu.
Żołnierze aresztowali co najmniej
30 polityków, którzy mieli uczest-
niczyć w inauguracyjnym posiedze-
niu nowo wybranego parlamentu,
w tym urzędującego prezydenta
U Win Myinta. Według dowódców
armii, wybory zostały sfałszowa-
ne, dlatego przejmują oni władzę
na rok. Chcą zreformować Cen-
tralną Komisję Wyborczą i prze-
prowadzić nowe wybory. Kardy-
nał Charles Maung Bo, arcybiskup
Rangunu, w opublikowanym prze-
słaniu zaapelował do armii o nie-
poddawanie się pokusie przemocy.
Wezwał do przywrócenia demokra-
cji i zaznaczył, że spór o oszustwa
wyborcze mógł zostać rozwiąza-
ny na drodze dialogu. Zaapelo-
wał o natychmiastowe uwolnienie
wszystkich aresztowanych. Zwrócił
się także do wspólnoty międzyna-
rodowej, aby nie stosowała sankcji,
które grożą załamaniem gospodar-
ki i wtrąceniem milionów Bir-
mańczyków w skrajne ubóstwo.
To reakcja na informację, że prezy-
dent USA Joe Biden rozważa ogra-
niczenie pomocy zagranicznej
dla Mjanmy. – Jedyną drogą wyjś-
cia z kryzysu jest zaangażowanie
wspólnoty międzynarodowej i lo-
kalnych polityków w proces pojed-
nania – uważa kard. Bo. Biskup po-
mocniczy Rangunu John Saw Yaw
Han wzywa wiernych do czuwania
i modlitwy. – Teraz trzeba się mod-
lić szczególnie o pokój – zachę-
ca.  /w.d.
o bserw a t o r
Zmienili plany
 USA-NIEMCY   Stany Zjednoczone
wstrzymują projekt wycofania częś-
ci żołnierzy z Niemiec. Plany admi- Powalczą z mafią
nistracji Donalda Trumpa dotyczą-
ce przeniesienia prawie 12 tys. żoł-  WŁOCHY  Nowy arcybiskup Neapo-
nierzy z Niemiec, w tym Dowódz- lu Domenico Battaglia zamierza
twa Europejskiego Stanów Zjedno- zdecydowanie występować prze-
czonych z niemieckiego Stuttgartu ciwko przestępczości zorganizo-
do Belgii, a 2. Pułku Kawalerii sta- wanej. – Kościół jest wezwany do
cjonującego w bawarskim mie- odegrania proroczej roli w tej wal-
ście Vilseck do Stanów Zjednoczo- ce – powiedział hierarcha dzienni-
nych, zostały odłożone. Pentagon kowi Avvenire. – Powinien działać
ma dokonać ponownej oceny sytu- wspólnie z organami państwowymi
acji. Gdyby plany administracji po- i wyjaśnić sprawę „na wszystkich
przedniego prezydenta USA zostały płaszczyznach”. Jego zdaniem, gos-
zrealizowane, byłaby to najwięk- podarcze skutki lockdownu wpro-
sza relokacja sił w Europie od dzie- wadzonego z powodu pandemii
sięcioleci. – Sekretarz obrony Lloyd COVID-19 ułatwiły „wirusowi ma-
Austin rozpoczął bardzo dokład- fii” zagnieżdżenie się w ranach nie-
ną analizę proponowanego wycofa- sprawiedliwości społecznej. Ma-
nia, które zostało ogłoszone w lipcu fia obiecuje wolność i szybkie zyski,
ub.r. przez jego poprzednika Mar- ale w rzeczywistości trzyma ludzi
ka Espera – ujawnił generał Tod w swych szponach. Arcybiskup Bat-
D. Wolters, dowódca wojsk USA taglia uważa, że jedyną bronią Koś-
i NATO w Europie. Trump zamie- cioła i państwa w tej walce jest wia-
rzał doprowadzić do zmniejszenia rygodność. Jeśli nie uda się jej od-
amerykańskiej obecności wojsko- zyskać, mafia będzie wciągała
wej w Niemczech, mówił, że w tym w swój system coraz więcej mło-
kraju jest zbyt wielu żołnierzy.  /j.k. dzieży.  /j.k.
Katastrofa humanitarna
 RAPORT CARITAS   Głód, islamski ekstremizm, walka o zaso-
by naturalne i fatalne zmiany klimatyczne niszczą Sahel, a ta-
kie kraje, jak Niger, Mali i Burkina Faso dotyka katastrofa humani-
tarna. Chaos i konflikty spowodowały w ub.r. migrację prawie 1,5 mln
ludzi; brak bezpieczeństwa żywnościowego dotyka aż 3,7 mln osób.
W nowym raporcie Caritas Italiana poświęconym kryzysowi w środko-
wej części Afryki można znaleźć taki opis sytuacji: Kryzys stwarza prze-
strzeń, którą zagospodarowali dżihadyści. Rozrasta się władza „Państwa Islam-
skiego Wielkiej Sahary”, która uderza głównie w cywilów, terroryzując i zabijając
opornych, opodatkowując uległych, czyli ściągając haracz nie do udźwignięcia
przez biedotę Sahelu.  /j.k.
7
 o bserw a t o r nr 7/14 II 2021 

Nasze kredyty, Cztery nowe zawody

nasze długi
 BADANIE  Dzie-
więciu na dzie-
sięciu doro-
słych Polaków
uważa, że dłu-
gi zawsze nale-
ży spłacać; prawie tyle samo unika
ich zaciągania, a w razie konieczno-
ści, jak najszybciej je spłaca – wyni-
ka z badania Biura Informacji Go-
spodarczej. Około 86% Polaków
uważa, iż pożyczać powinniśmy
tylko wtedy, gdy wiemy, że jeste-
śmy w stanie oddać. Rygorystyczni
pod tym względem są ci, którzy ni-
gdy nie byli zadłużeni lub nie mie-
li kłopotów ze spłatą. Mniej więcej
jedna czwarta osób z zaległościami
twierdzi, że dług niekoniecznie trze-
ba spłacać. Trzy czwarte Polaków
woli oszczędzać i kupować za wła-
sne środki.
Blisko co czwarty rodak miał
problem ze spłatą długu, a co dwu-
dziesty przyznał, że taka sytuacja
zdarzyła mu się wiele razy. 59% ba-
danych nie miało nigdy problemów
ze spłatą swoich zobowiązań.
Do sporadycznych „wpadek” z za-
płatą przyznał się więcej niż co
czwarty. Aby spłacać zaległości,
Polacy: wybierają tańszą odzież
(44%), rezygnują z rozrywek (42%),
co piąty rezygnuje z wyjazdu na wa-
kacje, a 14% tnie wydatki na jedze-
nie. Na koniec 2020 r. zaległości
Polaków były o 5% większe niż rok
wcześniej.  /w.d.
Władimir Truciciel
 ROSJA  Powodem aresztowania
Aleksieja Nawalnego była niena-
wiść do niego i strach przed nim,
odczuwane przez prezydenta Władi-
mira Putina. Taka jest ocena same-
go Nawalnego, najbardziej znanego
dziś i represjonowanego rosyjskiego
opozycjonisty, który przedstawił ją
podczas procesu w Moskwie. W wy-
stąpieniu w sądzie Nawalny ocenił,
że musiał śmiertelnie obrazić Puti-
na tym, iż przeżył po próbie zama-
chu, z którym, według niego, zwią-
zek miał prezydent Rosji. – Putin
przejdzie do historii jako truciciel.
Był u nas Jarosław Mądry, a będzie-
my mieli Władimira Truciciela –
zaznaczył. Do próby otrucia Nawal-
nego doszło latem ub.r. Został on
odratowany i dochodził do zdro-
wia w szpitalu w Berlinie. Po powro-
cie do Rosji został aresztowany, a te-
raz – po oskarżeniu go o naruszenie
warunków wyroku w zawieszeniu –
zadecydowano, że spędzi 2,5 roku
w kolonii karnej.  /j.k.
 POTRZEBNE ZAWODY  
„Prognoza za-
potrzebowania
na pracowni-
ków w zawo-
dach szkolnic-
twa branżowego
na krajowym i wo-
jewódzkim rynku pracy” to doku-
ment, do którego wydania jest zobli-
gowany co roku minister edukacji
i nauki. W tegorocznej „Prognozie”
są to: automatyk, dekarz, elektro-
mechanik, elektronik, elektryk, kie-
rowca mechanik, mechanik-mon-
ter maszyn i urządzeń, mechatronik,
monter nawierzchni kolejowej,
murarz-tynkarz, operator maszyn
i urządzeń do przetwórstwa two-
rzyw sztucznych, operator maszyn
i urządzeń do robót ziemnych i dro-
gowych, operator obrabiarek skra-
wających, ślusarz, technik automa-
tyk, technik automatyk sterowania
ruchem kolejowym, technik budo-
wy dróg, technik dekarstwa, tech-
nik elektroenergetyk transportu szy-
nowego, technik elektronik, technik
elektryk, technik energetyk, tech-
nik mechanik, technik mechatronik,
technik programista, technik robo-
tyk, technik spawalnictwa, technik
transportu kolejowego. Wśród wy-
mienionych zawodów są 4 nowe:
dekarz, technik dekarstwa, technik
robotyk i monter nawierzchni kole-
jowej.  /j.k.

Rządzi Antoni
 NAJPOPULARNIEJSZE IMIONA   Zuzan-
na, Julia, Zofia, Hanna, Antoni, Jan
i Aleksander to najpopularniejsze
imiona nadawane w Polsce dzie-
ciom w 2020 r. W kategorii imion
męskich zdecydowanie wygrał
Antoni. Co ciekawe, imię to było
bardzo popularne również
w latach 2016-19.  /j.k.
W zdrowym ciele...
 MEiN   Jedynie uczniowie klas I-III mają dziś zajęcia stacjonarne,
reszta uczy się w trybie zdalnym. Minister edukacji i nauki Prze-
mysław Czarnek zapytany, czego dzieci mogą się spodziewać po
powrocie do normalnej edukacji, odpowiedział, że ministerstwo
planuje przyjrzeć się problemowi otyłości. – Chcemy, by specjaliś-
ci podali sposób na najbardziej efektywne wykorzystanie 4 godzin
wychowania fizycznego tygodniowo, tak aby nauczyciele WF prowadzili zajęcia,
które będą najbardziej skutecznie walczyć z otyłością i wadami postawy – powie-
dział. Mają też zostać wprowadzone dodatkowe zajęcia pozalekcyjne, które będą
zorganizowane zwłaszcza dla dziewczynek, ponieważ częściej niż chłopcy opusz-
czają one lekcje WF.  /j.k.

8
   nr 7/14 II 2021
Pielgrzymka parlamentarzystów
 Zgodnie z wieloletnim zwyczajem   2 lu-
tego, w święto Ofiarowania Pańskiego,
na Jasną Górę przybyła 32. Pielgrzymka
Parlamentarzystów z udziałem posłów
i senatorów z różnych klubów parla-
mentarnych. – To wyjątkowa tradycja,
bo miejsce, w którym się znajdujemy, jest
naprawdę wyjątkowe – powiedziała mar-
szałek Sejmu Elżbieta Witek. – Kiedy
mamy problemy, kiedy jest nam ciężko,
kiedy nie umiemy sobie z czymś poradzić,
to szukamy wsparcia i pomocy u Matki
Bożej, szczególnie tutaj, na Jasnej Górze.
Ta pielgrzymka odbywa się w nietypo-
wym roku, roku pandemii, dlatego myślę,
że każdy z nas, kto tutaj dzisiaj przyjechał,
oprócz zanoszenia próśb bardzo osobi-
stych, podobnie jak ja, z pewnością będzie
się także modlił i zawierzał wszystkich
naszych obywateli, żeby byli zdrowi, żeby
ta pandemia w końcu od nas odeszła,
Poznań u Matki
 Od 30 lat   w każdą pierwszą sobotę mie-
siąca na Jasną Górę przybywa Pielgrzym-
ka Apostolatu Maryjnego z Poznania.
Choć w czasie pandemii pielgrzymowa-
nie było ograniczone, pątnikom udało się
przyjechać do Częstochowy w pierwszą
sobotę lutego 2021 r., w roku okrągłego ju-
bileuszu spotkań jasnogórskich. – Wspól-
nota jest jak rodzina – podkreśla Helena
Czarnecka. – Teraz, w czasie odosobnie-
nia, jesteśmy nadal w łączności – telefo-
nicznej lub podczas Mszy św.
Paulini na Śląsku
 Strategię  Rozwoju Szlaku Paulinów
na terenie województwa śląskiego zapre-
zentowano 8 lutego na Jasnej Górze.
Projekt ma na celu pokazanie dziedzic-
twa Zakonu Paulinów szerszemu gronu
odbiorców. Chodzi nie tylko o dziedzictwo
duchowe, wypracowane przez wieki przez
zakonników, ale także o ogromne dzie-
dzictwo materialne – zabytki architektury,
sztuki i kultury na terenie Polski, Węgier,
Słowacji i Chorwacji, gdzie od wieków po-
sługują paulini. Inspiracją do powsta-
nia projektu był jubileusz 750. rocznicy
żebyśmy mogli zacząć normalnie funk-
cjonować.
Mszy św. przewodniczył abp Wacław
Depo, metropolita częstochowski. Posło-
– Mój wzrost wiary zaczął się w tej
wspólnocie – dodaje Tomasz Strojny.
– Między sobą mówimy, że jesteśmy już
zaszczepieni, ponieważ nosimy Cudowny
Medalik, czyli nasz szkaplerz, który chroni
od zła. Maryja jest naszym drogowskazem.
Spotkanie rozpoczęło się konferen-
cją w Sali Papieskiej. Wierni uczestniczy-
li także we Mszy św. i w Drodze Krzyżowej.
Nad spotkaniem czuwał o. Jan Poteralski,
paulin, opiekun grupy.  >>n
śmierci bł. Euzebiusza, założyciela Zakonu
Paulinów, przeżywany w 2020 r.
Inicjatywę zrealizują wspólnie: Zakon
Paulinów i Śląski Urząd Marszałkowski
w Katowicach. W pierwszym etapie, obok
klasztoru na Jasnej Górze, do projektu
wpisane zostały dwie inne perły kultury
paulińskiej z terenu województwa śląskie-
go – klasztor w Leśniowie oraz kompleks
klasztorny św. Barbary w Częstochowie.
Szlak ma zostać rozbudowany o inne re-
giony w Polsce i poza jej granicami.  >>n
Z j a s n ej g ó r y
Krzysztof Świertok/BPJG
wie i senatorowie wysłuchali też w kapli-
cy Różańcowej konferencji, którą wygłosił
kapelan Sejmu i duszpasterz parlamenta-
rzystów ks. Piotr Burgoński.  >>n
Legnica czuwa
 Reprezentacja  uczestników Pieszej
Pielgrzymki Diecezji Legnickiej, któ-
ra w sierpniu wędruje na Jasną Górę,
od lat gromadzi się na nocnym czu-
waniu z 5 na 6 lutego. Modlitwie prze-
wodniczył ks. Mateusz Rycek – wika-
riusz parafii katedralnej w Legnicy,
odpowiedzialny za sprawy logistycz-
ne pielgrzymki. – Ta noc była przez
wszystkich naprawdę długo wycze-
kiwana. W tym roku wahaliśmy się:
przyjechać czy nie przyjechać, ale po-
stanowiliśmy wysłać ok. 30 osób, aby
reprezentowały grupę, która co roku
przybywa do tego miejsca – zazna-
czył ks. Rycek. – To już nie jest jakieś
przyzwyczajenie, ale potrzeba serca,
aby spędzić tę noc u Matki Bożej. Tyle
spraw nosimy w sercu, tyle rzeczy się
dzieje i gdzie mamy to zanieść, jak nie
tutaj, na Jasną Górę? Jak podkreślił
kapłan, w 2020 r. nie wszyscy chętni
mogli się wybrać na trasę 28. Pieszej
Pielgrzymki Legnickiej. Z powodu obo-
strzeń epidemicznych odbywała się
ona w dniach 29 lipca – 7 sierpnia ub.r.
w systemie sztafetowym.  >>n
Rubrykę przygotował
o. Stanisław Tomoń, paulin
9
t em a t n umeru nr 7/14 II 2021 

10
   nr 7/14 II 2021 t em a t n umeru

O krok od Boga
Tydzień Modlitw o Trzeźwość Narodu zobowiązuje do tego, w te przysięgi, ale ciągle myślał, że tyl-
by podzielić się z czytelnikami historią programu 12 kroków ko w jego mocy jest pozostanie trzeź-
wym. Liczne próby kontrolowania
Anonimowych Alkoholików i nadzieją, która z niego płynie. przez niego samego picia kończyły się
Niezwykłość programu – potwierdzona milionami trzeźwych coraz boleśniejszymi konsekwencja-
mi, gwałtowną i żałosną demoraliza-
alkoholików oraz ludzi, którzy wychodzili dzięki niemu cją. Pewnego dnia, kiedy mężczyzna
z różnych nałogów – pozwala sądzić, że 12 Kroków dostaliśmy leżał na łóżku, poczuł czyjąś obecność.
od samego Boga. Pomyślał, że Ktoś musi stać obok jego
łóżka, Ktoś bardzo potężny. Wówczas
zapłakał i  z oczami pełnymi łez za-
Rafał Porzeziński kontrolę. Cała przygoda z  rozpoczę- wołał: „Jeżeli jest Bóg, to niech mi się
ciem abstynencji, a w konsekwencji ukaże! Jestem gotów zrobić wszystko,

K
ażdego roku na alkoholizm –
śmiertelną i nieuleczalną cho-
robę – zapada wiele tysięcy
ludzi. Polska na pewno nie jest ma-
ruderem w  tej statystyce. Kiedy je-
sienią 1974 r. w Poznaniu powstawa-
ły pierwsze wspólnoty Anonimowych
Alkoholików, panowało powszechne
przeświadczenie (zresztą nie tak da-
lekie od prawdy), że w PRL pije każdy.
Butelka była pożądanym prezentem,
środkiem płatniczym, towarzyszką
podpisywania umów oraz pieczęto-
wania uroczystości rodzinnych i ko-
ścielnych. Była przedmiotem pożąda-
nia i zguby dla milionów. Czy dziś jest
inaczej? Zmieniło się to, że nikt spo-
śród uzależnionych od alkoholu nie
zostanie pozostawiony samemu so-
bie. W całej Polsce odbywa się ponad
1,2 tys. mityngów.
Skoro alkoholizm jest chorobą nie-
uleczalną, to o jakiej pomocy mówią
Anonimowi Alkoholicy? Krok siód-
my programu powrotu do wolno-
ści mówi o  tym, że „pokornie prosi-
liśmy Boga, aby usunął nasze braki”.
Alkohol może zostać usunięty z  ży-
cia chorego, ale nie zniknie. Będzie
jak rozbrojona i położona w bezpiecz-
nym miejscu bomba, którą uzbroi
i  uruchomi pierwszy wypity, nawet
po wieloletniej przerwie, kieliszek.
Alkoholicy lubią powtarzać, że z  ki-
szonego ogórka nigdy nie zrobi się
już świeżego. Oznacza to, że nie ma
powrotu do kontrolowanego picia
ten, kto wcześniej stracił nad piciem
trzeźwienia i  odzyskania wolności,
ma swój początek w czymś, co świat
uważa za totalnie niedopuszczalne
i  nieatrakcyjne. Aby zwyciężyć, mu-
szę uznać swą klęskę. Przyznać, że je-
stem całkowicie bezsilny wobec alko-
holu i przestałem kierować własnym
życiem. Świat zaludniany przez ma-
cho od siedmiu boleści nie pozwala
nam tak myśleć i  mówić. Powtarza:
„Dasz radę, walcz, musisz mieć sil-
ną wolę”. Program 12 kroków, który
z pomocą Boga i przyjaciół z AA spi-
sał Bill W., stoi w całkowitej sprzecz-
ności z  wyścigiem szczurów, z  bał-
wochwalstwem siły i pieniądza; jest
zaprzeczeniem logiki świata saduce-
uszy i materialistów.
Skupia się on na rozwinięciu pię-
ciu warunków dobrej spowiedzi, po-
głębionej refleksji nad sobą i  relacji
z Bogiem, tak jak w rekolekcjach igna-
cjańskich, a także na zaproszeniu do
potraktowania „na serio” Dekalogu,
szczególnie przykazania miłości.
Przebudzeni  koholików. Chodził po klubach, ba-
Zanim Bill poznał dr. Boba Holbrooka
Smitha, wylądował na odwyku
w szpitalu Townsa w Nowym Jorku.
Nie był to pierwszy z  odwyków Bil-
la, ale miał się okazać tym ostatnim.
Był koniec 1934 r., Bill wracał powoli
do życia po kolejnym zapiciu poprze-
dzonym wielokrotnymi zapewnie-
niami i przysięgami składanymi jego
żonie Lois. Przysięgał na wszystko,
także na Biblię, i w zasadzie wierzył
wszystko!”. To był początek jego drogi
nawrócenia. Zdarzyło się coś niezwyk-
łego, co po latach w książce Anonimo-
wi Alkoholicy wkraczają w  dojrzałość
Bill wspominał następująco: „Nagle
pokój wypełniło wielkie białe światło.
Wtrącony zostałem w ekstazę, której
nie da się opisać słowami... I  wtedy
nagle poczułem się wolny... Towarzy-
szyło mi – we mnie samym i  wokół
mnie – wspaniałe poczucie Obecnoś-
ci. Pomyślałem wtedy: «Więc to jest
ten Bóg, o którym mówią z ambon»”.
To mistyczne spotkanie pomogło Bil-
lowi iść z  posłaniem do innych al-
Jak z kiszonego ogórka nigdy
nie zrobi się już świeżego, tak nie ma
powrotu do kontrolowanego picia
ten, kto  wcześniej stracił nad piciem
kontrolę.
rach i  knajpach w  poszukiwaniu
tych, którzy mogli i  chcieli wysłu-
chać jego historii. Przez 6 miesięcy,
zanim przyjechał do Akron, przepro-
wadził dziesiątki rozmów o swojej wi-
zji i o tym, że alkoholizm to śmiercio-
nośna pułapka. Choć przez ten czas
nie udało mu się nikogo skierować na
drogę trzeźwości, zdobył inne bezcen-
ne doświadczenie – 6 miesięcy wła-
snej abstynencji. Zrozumiał, że trwał

11
 t em a t n umeru nr 7/14 II 2021 

w trzeźwości właśnie dzięki owym roz-
mowom. To, że mógł się dzielić owo-
cami swojego spotkania z  Bogiem,
zobowiązywało go do podjęcia słusz-
nej decyzji o  wychodzeniu z  nałogu
i umacniało go w tym.
Chrześcijańskie korzenie  dek Boży, doskonałość. Wszyscy wie-
Wróćmy do czerwcowego popołu-
dnia, kiedy to Bill, szarpany złością
po nieudanym spotkaniu bizneso-
wym, dzwoni z hotelu Mayflower pod
znaleziony w  książce telefonicznej
numer, który należy do pastora Wal-
tera Tunksa. Mężczyzna prosi go o po-
moc w znalezieniu innego alkoholika.
Dobrze wie, że tylko rozmowa z kimś,
kto zna tę chorobę, może pomóc za-
trzymać jej „nawrót”, czyli chęć uko-
jenia niechcianych emocji w hotelo-
wym barze. Pastor Walter początkowo
myśli, że to jakiś żart. Alkoholik szu-
ka drugiego alkoholika – nic dobrego
z tego nie może wyniknąć. Mimo to
podaje Billowi kontakt do Henrietty
Seiberling. Synowa najbogatszego
człowieka w mieście doprowadza do
spotkania Billa i dr. Boba. Obaj cier-
pią na to samo, obaj pragną przestać
pić i obaj są członkami oksfordzkich
wspólnot: chrześcijańskich organiza-
cji mających na celu wprowadzić ety-
kę chrześcijańską do coraz bardziej
pazernego świata biznesu. Rozmo-
wa w domku – stróżówce rezydencji
Seiberlingów miała trwać 15 minut,
Polska jest w czołówce krajów UE
z największą ilością reklam
alkoholu w TV.
nie tylko odstawić alkohol, ale tak-
że odbudować człowieczeństwo, god-
ność i radość życia. Jak to się stało?
Jest aż 12 powodów.
Dwanaście  by uwolnił nas od wad. Jeśli nie czu-
Liczba „12” oznacza w  Biblii porzą-
my, ilu było Apostołów i  ile gwiazd
jest nad głową Maryi w Apokalipsie
św. Jana (por. Ap 12, 1). Mamy dwanaś-
cie bram pilnowanych przez dwuna-
stu aniołów, które wiodą do nowe-
go Jeruzalem w niebie (por. Ap 21, 12).
Jest dwanaście pokoleń Izraela, dwu-
nastu synów Jakuba, dwanaście koszy
ułomków zebranych po cudownym
rozmnożeniu chlebów (por. J 6, 12-15)
i wreszcie jest też drzewo życia, które
w Nowym Jeruzalem wydaje co mie-
siąc dwanaście rodzajów owoców
przynoszących uzdrowienie naro-
dom (por. Ap 22, 2). Tyle symboliki, ale
o co chodzi konkretnie? Kroki spisane
dla ratowania życia mają niezwykłą
siłę przeprowadzenia nas przez naj-
trudniejsze wspomnienia, zranienia
i lęki. Pomagają zarówno wejść głębo-
ko w siebie, jak i odszukać w sobie war-
tość, sens i cel. Naszą misję tu, na zie-
mi. Ten program rymuje się z tym, co
mówił Jezus Chrystus. Uznaj, że po-
trzebujesz pomocy, wołaj Boga, a On
przyjdzie i da ci wszystko, czego pra-
gniesz. Oczywiście, nieprzyjaciel też
zna program 12 kroków i robi wiele, byś
go nie poznał i nie zastosował. Więzy
zniewoleń, urazów, złości, nienawi-
ści w kolejnych stopniach programu
pękają, jakby były zrobione z  papier
mâché, choć zdawały się ze stali. 
W kroku szóstym dojrzewamy do goto-
wości rezygnacji z naszych wad, a krok
siódmy weryfikuje tę gotowość. Cie-
kawe, że grzechów głównych jest wła-
śnie siedem. Pokornie prosimy Boga,
jemy się uwolnieni, to znaczy, że choć
prosimy o tę wolność, to wcale jej nie
Polacy wypijają rocznie
miliard „małpek”.
pragniemy. To jednak nie znaczy, że
mamy z tego powodu uciec z płaczem.
Wszyscy praktycy 12 kroków mówią ja-
sno: kroki są na zawsze, nie do jedno-
razowego użytku. A skoro tak, to moja
dojrzałość przyjdzie – jak nie teraz, to
może za godzinę, jeżeli nie za godzinę,
to może jutro albo za 10 lat. Ważne jest,
by iść do przodu.
Od ósmego kroku do wolności 
Prawdziwe Himalaje duchowości za-
czynają się w  kroku ósmym. Nie na
darmo Osiem błogosławieństw nazy-
wanych jest programem dla „hardco-
rowców”. Krok ósmy to zaproszenie do
sporządzenia listy osób, które skrzyw-
dziliśmy. Ta lista nie ma być kolejnym

a trwa kilka godzin. Panowie wycho-
dzą z niej odmienieni, pełni nadziei,
planów i  wzajemnego zrozumienia.
Wiedzą, że ich trzeźwość musi być
budowana na tych samych filarach,
o których uczyły biznesmenów grupy
oksfordzkie, tj. na: absolutnej uczci-
wości, czystości intencji i  działań,
bezinteresowności i  absolutnej mi-
łości. Te filary rzeczywiście stają się
podstawą spisanego 3 lata później
programu 12 kroków, który milionom
osób na całym świecie, niekoniecznie
uzależnionym od alkoholu, pomógł
Od jeden do siedem 
Gdy w pierwszym kroku uznamy swo-
ją bezsilność i niekierowanie, w dru-
gim uwierzymy, że Bóg jest, i to po na-
szej stronie, w  trzecim powierzymy
Mu nasze życie w opiekę – wtedy za-
cznie się prawdziwa przygoda. Krok
czwarty daje nam szansę wnikliwego
przyjrzenia się sobie: kim jestem i dla-
czego? Piąty krok pomaga opowiedzieć
o tym wszystkim Bogu. Dlatego po roz-
mowie z Nim następuje rozmowa z sa-
mym sobą i  z  drugim człowiekiem,
tak by odkryta z  pomocą Boga isto-
ta naszych błędów nam nie umknęła.

12
   nr 7/14 II 2021
wyrzutem sumienia czy powodem do
samobiczowania – to lista zadań. Do-
tarcie do osób umieszczonych na liście
i zadośćuczynienie im to krok dziewią-
ty. Nie chodzi o samo „przepraszam”,
ale o, zapisane także w pięciu warun-
kach dobrej spowiedzi, szczere zadość-
uczynienie. To moment, w którym sza-
tan traci nad nami kontrolę. Nie ma
czym nas oskarżyć. Chociaż jest to
zadanie niezwykle trudne, to dobra
wiadomość jest taka, że nie jesteśmy
w tym sami. Gdy prowadzimy codzien-
ny i  odważny obrachunek moralny
i nie zwlekamy z przyznaniem się do
błędów, realizujemy krok dziesiąty,
a  w  jedenastym odnajdujemy Tego,
Który nas wymyślił, stworzył i zaprosił
do pełni wolności. Modlitwa i medyta-
cja to miejsca codziennego spotkania.
Został nam już ostatni krok, który spla-
ta się z tym pierwszym, tworząc znak
nieskończoności. Przebudzeni ducho-
wo dzięki tym krokom niesiemy po-
słanie tym, którzy nadal cierpią i, co
ważne, stosujemy poznane zasady we
wszystkich aspektach życia.
Program 12 kroków to narzędzie,
które powinno być lepiej znane wśród
nałogowych grzeszników, niezależnie
od tego, czy identyfikują się z jakimś
nałogiem czy też nie.
12 kroków w Kościele w Polsce
Aby przejść do polskich wątków kro-
kowych w obrębie Kościoła, nie moż-
na nie wspomnieć o kapucynach, któ-
rzy byli inicjatorami Duszpasterstwa
Trzeźwości w Zakroczymiu i zakonne-
go ruchu Społeczny Apostolat Trzeźwo-
ści. Zakładaniem bractw trzeźwościo-
wych zajął się już w 1832 r. irlandzki
kapucyn o. Theobald Mathew. Idee te
podjął o. Beniamin Szymański, prze-
łożony prowincjalny Ojców Kapucy-
nów. Po II wojnie światowej, a także
po powstaniu wspólnoty AA w  USA
o. Benignus Sosnowski kontynuował
duszpasterstwo i Apostolat Trzeźwo-
ściowy kapucynów, stając się kierow-
nikiem duchowym dla alkoholików
i ich powiernikiem, tworząc dla nich
i  ich rodzin w  Zakroczymiu pewną
przystań w łonie Kościoła. Wielki żal,
że pandemia COVID-19 przyczyniła
się do zamknięcia wydawanego w Za-
kroczymiu od ponad 40 lat magazynu
Trzeźwymi Bądźcie. Na łamach Niedzieli
pragnę podziękować jego twórcom za
lata owocnej służby na niwie trzeźwo-
ściowej.
W 2008  r. w  Warszawie, na za-
proszenie Wspólnoty Trudnych Mał-
żeństw Sychar, działającej przy Cen-
trum Pomocy Duchowej Ojców Pal-
t em a t n umeru
lotynów na ul. Skaryszewskiej, Jacek
Racięcki, terapeuta uzależnień, popro-
wadził warsztat „12 kroków dla chrze-
ścijan”, a  kilka miesięcy później za-
wiązał się pierwszy w Polsce mityng
Wspólnoty św. Jakuba – 12 kroków dla
chrześcijan. Dziś liczba mityngów stale
rośnie; wspólnota się rozwija i w trud-
nym czasie pandemii niesie osobom
W Polsce zagrożonym uzależnieniami pomoc
odbywa się przez media, internet i spotkania indy-
ponad widualne. Czy Wspólnota św. Jakuba
1,2
tys.
wpisze się na stałe jako rzeczywistość
pomocna w walce z grzechem duszy?
To zależy w dużej mierze także od czy-
telników tego tekstu. Biskup Tadeusz
mityngów. Bronakowski i ks. dr Marek Dziewiec-
ki – duszpasterze trzeźwości, przyjacie-
le i przewodnicy dla tysięcy ocalonych,
doskonale znają siłę tego narzędzia.
Trudno nie dostrzec coraz większej
popularności wspólnot 12-krokowych
w Kościele katolickim jako owocu Na-
rodowego Programu Trzeźwości.
Czy pozostaniemy bezczynni jak
Adam podczas kuszenia czy ruszymy
w niesamowitą podróż, którą odmie-
rza się 12 krokami, a  której celem są
wolność, godność, szczęście i spotka-
nie z Osobową Miłością? To wyłącznie
nasz wybór.
W 2020 r. wydano w Polsce o 2,5 mld zł
więcej na alkohol niż rok wcześniej.
Bardzo liczę w tym Tygodniu Mo-
dlitw o Trzeźwość Narodu, że nie zmar-
nujemy 2021 r. Warto jednak pamię-
tać, że nie tylko alkohol, narkotyki czy
hazard są nałogami zauważalnie obec-
nymi w dzisiejszym świecie. Niszczy
nas i zniewala zupełnie nowa plaga –
smartfonoholizm. Zespoleni z telefo-
nami jak ślimak ze skorupą wpadamy
w panikę, gdy nie mamy Wi-Fi albo ba-
teria ma tylko 2%. Dlatego pomyślmy
przez chwilę o  sobie jako o  człowie-
ku zagrożonym nałogiem, nawet jeśli
od urodzenia jesteśmy alkoholowymi
abstynentami.  >>n
Rafał Porzeziński
13
 t reś c i W IA R y nr 7/14 II 2021 

Pośredniczka
W wielu modlitwach zwracamy się do Maryi jako do Pośredniczki.
W modlitwie Pod Twoją obronę nazywamy Ją wprost Pośredniczką.
Na prośbę czytelników spróbujmy odpowiedzieć na pytanie, od kiedy
i w jakich okolicznościach Maryja została uznana za Pośredniczkę, która
zanosi nasze prośby i modlitwy do Boga.

O. Wojciech Dec, paulin Pośredniczki znalazł się w  rozma-

itych wypowiedziach papieży na

N
ajpierw historia. Tradycja Koś- temat Matki Bożej. Natomiast
cioła już od najwcześniejszych czas Soboru Watykańskiego II,
wieków uznawała rolę Matki a  konkretnie konstytucja sobo-
Najświętszej jako Pośredniczki. Do- rowa Lumen gentium wniosła bar-
wodem tego są modlitwy zanoszone dzo wiele we właściwe rozumie-
do Matki Bożej, jak choćby modlitwa nie maryjnego pośrednictwa.
Pod Twoją obronę, pochodząca z prze-
łomu III i IV wieku, a także inne licz- Jak rozumiano
ne wezwania i  modlitwy Kościoła pośrednictwo
pierwszych stuleci. Po raz pierwszy Skoro wiemy
tytuł Pośredniczki nadał Maryi zmar- już, że tytułem
ły w 373 r. św. Efrem Syryjczyk. Nazwał Pośredniczki
Bogurodzicę Pośredniczką całego chrześcijanie
świata. Można powiedzieć, że odtąd, zwracali się
przez kolejne wieki, mnożyły się wy-
powiedzi Ojców Kościoła i teologów
na ten temat. Oczywiście, ten tytuł
Maryi na stałe już znalazł miejsce
w osobistych modlitwach ludu Boże-
go i coraz częściej pojawiał się w róż-
nych nabożeństwach oraz modli-
twach wspólnotowych. Coraz więcej
było również wypowiedzi Ojców Ko-
ścioła i teologów na ten temat. War-

Podstawowym dogmatem wiary

Kościoła jest prawda o tym, iż jest jeden
Pośrednik między Bogiem a ludźmi –
Jezus Chrystus.

to pośród nich wymienić np.: św. Ger-

mana, patriarchę Konstantynopola,
św. Bernarda z  Clairvaux, św.  Ber-
nardyna ze Sieny, św.  Ludwika Gri-
gnion de Montforta, św.  Alfonsa Li-
guoriego. Gdy patrzymy na  ostatnie
stulecie, widzimy, że tytuł Maryi jako

14
   nr 7/14 II 2021
do Maryi w  swojej osobistej poboż-
ności już od pierwszych wieków i że
tytuł ten nie był obcy teologii, to zgod-
nie z  nauką wspomnianego soboru
zadajmy sobie pytanie: co tytuł ten
oznacza i czy zawsze, przywołu-
jąc go, rozumiano to samo?
Nie możemy zapomnieć,
że podstawowym dogmatem
wiary Kościoła katolickiego
jest prawda o  tym, iż  jest
jeden Pośrednik między
Bogiem a ludźmi – Jezus
Chrystus (por. 1 Tm 2, 5).
Przecież nasz Odkupi-
ciel sam mówi: „Ja je-
stem drogą i prawdą, i ży-
ciem. Nikt nie przychodzi
do Ojca inaczej jak tylko
przeze Mnie” (J 14, 6).
Święty Paweł Apo-
stoł przypomi-
na nam, że Chrystus „wydał sie-
bie samego na okup za wszystkich”
(1 Tm 2, 6). Nowy Testament nazywa
Pana Jezusa „Pośrednikiem lepsze-
go przymierza” (Hbr 8, 6), „Pośredni-
kiem Nowego Przymierza” (Hbr 9, 15)
i „Pośrednikiem Nowego Testamen-
tu” (Hbr 12, 24).
Jak więc w  tym kontekście wi-
dzieć i  jak wyjaśnić to, że również
Maryję nazywamy Pośredniczką?
Przed Soborem Watykańskim II ro-
zumiano pośrednictwo dość szcze-
gólnie (sądzę, że wielu ludzi i  dziś
tak je rozumie). Mianowicie – na spo-
sób „piętrowy”. Co to oznacza? To, że
zwracamy się do Maryi, Maryja wsta-
wia się za nami do swego Syna, a On
z kolei prosi za nami u Ojca. Następ-
nie – Ojciec daje Synowi, Syn przeka-
zuje Matce, Ona rozdaje nam. W tym
swoistym modelu nie ma, jak widać,
miejsca na bezpośredni kontakt wie-
rzącego z Odkupicielem. Zatem – ta-
kie rozumienie pośrednictwa Maryi
jest dalekie od doskonałości, ponie-
waż nie łączy bezpośrednio Chrystu-
sa z wierzącym człowiekiem.
Szczególne pośrednictwo Maryi
Aby pośrednictwo Maryi właściwie
zrozumieć, należy je widzieć nie obok
pośrednictwa Chrystusa lub jako ko-
lejny stopień w swoistej „drabinie” do
Boga (bo wtedy wydaje się, jakby było
ono konkurencją dla Syna). Pośred-
nictwo Maryi jest włączone w po-
średnictwo samego Syna Bożego.
Jest ono rozumiane jako uczest-
nictwo w jedynym, doskonałym
pośrednictwie Chrystusa. Ono
jest podporządkowane i cał-
kowicie zależne od pośred-
nictwa Chrystusowego.
Mówiąc prościej – między
Maryją a Jej Synem panuje
tak doskonała harmonia,
że Matka Boża pragnie za-
wsze czynić tylko to, co
jest wolą Jej Syna. Cza-
sem ktoś zadaje pytania:
czy powinienem w modli-
twie zwracać się do Ma-
ryi czy wprost do Jezusa?
Czy nie robię czegoś nie-
właściwego, kierując moje
myśli i uczucia bardziej do
t reś c i W IA R y
Matki Bożej? Odpowiedź jest jasna.
To nic niewłaściwego! Łączność Ma-
ryi z Chrystusem jest tak nierozerwal-
na, że zwracając się do Matki, wzy-
wając Ją, przywołując w  modlitwie
i modląc się do Niej i z Nią, pogłębia-
my również naszą wiarę i miłość do
Chrystusa. Z kolei kontemplując ta-
jemnice życia Syna Bożego, lepiej ro-
zumiemy też rolę Maryi w Bożym pla-
nie zbawienia.
Między Maryją a Jej Synem panuje
tak doskonała harmonia,
że Matka Boża pragnie zawsze czynić
tylko to, co jest wolą Jej Syna.
Pamiętajmy jeszcze o  jednym  –
Chrystus zaprosił ludzi do konty-
nuowania jego zbawczego dzie-
ła. Uczniowie Chrystusa są posłani,
aby iść na cały świat i  głosić Ewan-
gelię wszelkiemu stworzeniu (por.
Mk 16, 15). Wszyscy jesteśmy wezwa-
ni do uczestnictwa w  potrójnej po-
średniczącej misji Chrystusa (królew-
skiej, nauczycielskiej i  kapłańskiej).
Zobrazować to można prostym przy-
kładem rodziców, którzy uczestniczą
w Chrystusowym pośrednictwie, bę-
dąc pierwszymi przekazującymi swo-
im dzieciom chrześcijańską wiarę
i prawdę o tym, że w Chrystusie wszy-
scy jesteśmy zbawieni. Maryja została
również zaproszona do uczestnictwa
w  tym pośrednictwie swojego Syna.
Tyle że Jej sposób zaangażowania
w nim jest nieporównywalny z zaan-
gażowaniem innych ludzi, a to dlate-
go, że Ona, będąc Matką Syna Bożego,
ma z Nim najściślejszy związek.
Dziękujmy Bogu Ojcu za dar zba-
wienia, które wysłużył nam nasz Po-
średnik u Ojca – Jezus Chrystus. To
dzieło jest kontynuowane i  realizo-
wane w naszych sercach przez Ducha
Świętego. Uwielbiajmy Boga także za
to, że w dziele troski o nasze zbawie-
nie uczestniczy Maryja – nasza naj-
lepsza Matka i Pośredniczka.  >>n
15
 t reś c i W IA R y
Żyjemy w czasach apostolskich
Trzydzieści lat temu została
opublikowana encyklika Jana Pawła II
Redemptoris missio. O stałej aktualności
posłania misyjnego. W pontyfikacie tak
bogatym w idee i pomysły wyróżnia się
ona jako projekt proroczo ukazujący
przyszłość katolicyzmu.
P
rzed ceniącymi wygodę kato-
likami Redemptoris missio po-
stawiło wymagające wyzwanie:
rozejrzyjcie się wokół i  przyjmijcie
do wiadomości, że żyjecie w czasach
apostolskich. Jak w 1974 r. zauważył
bp Fulton Sheen, chrześcijaństwo ro-
zumiane jako „świat chrześcijański”
(świat państw, w których chrześcijań-
stwo dominuje lub przeważa – przyp.
tłum.) dobiegło końca.
Pojęcie „świat chrześcijański”
oznacza sytuację, w której sposób ży-
cia, jaki przyjmują społeczeństwa,
pomaga przekazywać „wiarę raz tyl-
ko przekazaną świętym” (Jud 1, 3). Ta-
kie miejsca istniały za naszej pamię-
ci. Dorastając w latach 50. XX wieku
w Baltimore, posmakowałem takich
ostatnich, ulotnych chwil panowa-
nia kultury katolickiej. Taka postać
chrześcijaństwa już dawno jednak
przeminęła. W  dzisiejszym świecie
Zachodu kulturowe powietrze, któ-
rym oddychamy, nie przekazuje wia-
ry i nie jest wobec niej neutralne; ono
jest jej wrogie. A wrogość ta agresyw-
nie dąży do marginalizacji wiary. Tak
dzieje się np. wtedy, gdy rządy stara-
ją się narzucić społeczeństwu LGB-
TQ i  ideologię gender, penalizując
tych, którzy z  powodu swoich prze-
konań nie kłaniają się szkodliwemu
pojęciu nieskończonej plastyczności
ludzkiej natury. W ten sposób biblij-
na i chrześcijańska idea osoby ludz-
kiej zostaje zdelegalizowana. Ci, któ-
rzy wyobrażają sobie, że „to nie może
się zdarzyć tutaj”, powinni przeczytać
rozporządzenie wykonawcze w spra-
wie „tożsamości płciowej” podpisane
16
przez prezydenta Bidena kilka godzin
po jego inauguracji...
„Czasy apostolskie” wzywają nas
do ponownego przeżycia doświadcze-
nia pierwotnego Kościoła. W  Dzie-
jach Apostolskich widzimy przyjaciół
zmartwychwstałego Pana płonących
pasją misyjną. Dobra Nowina, któ-
rą Jezus głosił przed śmiercią, zosta-
ła bezsprzecznie potwierdzona przez
Jego zmartwychwstanie i  ukazanie
się przyjaciołom w  przemienionej,
chwalebnej ludzkości. Nie była to do-
bra nowina dla nielicznych wybra-
nych, przeciwnie – to była wspaniała
wiadomość, która wprost żądała, aby
zanieść ją do wszystkich ludzi.
I taka oto grupka osób, postrzega-
na jako społeczny margines, wyruszy-
ła, by nawrócić świat na wiarę w Je-
zusa Chrystusa jako Pana. Spotkali
się z kpinami i szyderstwami; niektó-
rzy mieli ich za pijaków, którzy „upi-
li się młodym winem” (Dz 2, 13). Inni
odrzucili ich przekaz, uważając go za
czczą paplaninę (por. Dz 17, 18). Jesz-
cze inni dostrzegli w nich jedynie sza-
leńców: „Wielka wiedza doprowadza
cię do utraty rozsądku” – oświadczył
św. Pawłowi rzymski namiestnik Fe-
stus (Dz 26,  24). Lecz oni wytrwali.
Ukazali światu szlachetniejszy, na-
cechowany empatią sposób życia.
Niektórzy zginęli jako męczenni-
cy. W ciągu trzech stuleci nawrócili
na wiarę w Chrystusa znaczną część
rzymskiego imperium.
W czasach dominacji chrześci-
jaństwa „misjonarzem” był ktoś, kto
opuszczał kulturową strefę komfortu
i ruszał głosić Ewangelię tam, gdzie
wcześniej o niej nie słyszano. W cza-
sach apostolskich, jak uczy Redemp-
toris missio, każdy katolik jest mi-
sjonarzem, a  „terytorium misyjne”
nie jest egzotycznym celem podró-
ży – ono jest wszędzie. Terytoriami
prowadzenia misji są stół kuchen-
ny, sąsiedztwo i  miejsce pracy; mi-
sja rozciąga  się na nasze życie jako
konsumentów i obywateli. Jan Paweł
II napisał, że świeccy katolicy mają
nr 7/14 II 2021 
George Weigel
amerykański pisarz i teolog,
autor słynnej biografii Jana Pawła II
Świadek nadziei
szczególny obowiązek bycia misjona-
rzami w świecie kultury, biznesu i po-
lityki, ponieważ świeckie świadectwo
w tych przestrzeniach jest wyjątkowo
wiarygodne.
Będąc Kościołem uczniów-misjo-
narzy, mamy stosować metodę po-
szanowania ludzkiej wolności. Jan
Paweł II podkreślił w encyklice: „Ko-
ściół proponuje; on niczego nie na-
rzuca”. Ale musimy coś zapropono-
wać, musimy zaprosić, musimy dać
świadectwo o  wielkim darze, który
otrzymaliśmy – o przyjaźni z Jezusem
Chrystusem i włączeniu do Jego cia-
ła, czyli Kościoła. Jak Pan Jezus sam
powiedział, skoro za darmo otrzy-
maliśmy, musimy za darmo dawać
(por. Mt 10, 8).
W XXI wieku Kościół katolic-
ki jest wezwany do tego, by przejść
od utrzymywania stanu posiadania
do misji, co oznacza przekształcenie
naszych instytucji w swoiste trampo-
liny ewangelizacyjne. Miarą naszego
uczniostwa będzie to, jak odpowiemy
na wezwanie do podzielenia się z in-
nymi darem, którym sami zostaliśmy
uszczęśliwieni.  >>n
Tłumaczył Tomasz Strużanowski
   nr 7/14 II 2021
Święci Cyryl i Metody pokazują, że kultywowanie tradycji
i wartości może przebiegać w sposób twórczy i nowoczesny.
Nowoczesna konserwa
P
odczas jednego ze spotkań z Polakami, którzy
mieszkają i pracują na zachodzie Europy, usłysza-
łem, że na określenie swojego pracodawcy, osoby,
która się nimi opiekowała, załatwiała formalności, uży-
wano terminu „patron” „patronka”. „Moja patronka wy-
znaczyła mi pracę... dała mi wolne...” itd. Lekko mnie to
zaskoczyło, ponieważ słowo to kojarzyło mi się przede
wszystkim ze świętymi. Ta sytuacja jednak dobrze odda-
je znaczenie tego terminu. Patron to przecież opiekun,
protektor, obrońca. Co więcej, jeśli sięgniemy do języka
łacińskiego, z łatwością zobaczymy, że brzmi ono podob-
nie jak słowo ojciec – pater.
Patroni Europy, święci Cyryl i Metody, których wspomi-
namy 14 lutego, są niewątpliwie opiekunami i obrońcami
naszego kontynentu. Kiedy patrzymy na ich życie
i działalność, możemy się przekonać, że mają również
coś z ojcostwa: dają życie, wychowują, pozostawiają
dziedzictwo. Święty Jan Paweł II w encyklice Slavorum
Apostoli podkreślił: „Realizując własny charyzmat, Cyryl
i Metody wnieśli decydujący wkład w budowę Europy
nie tylko jako wspólnoty wiary chrześcijańskiej, ale tak-
że jako organizmu państwowego i kulturowego”. Ich nie-
strudzone działania na rzecz ewangelizacji Słowian
sprawiły, że ludy te otworzyły się na Chrystusa i Jego
Ewangelię, mogły budować swoją kulturę, tożsamość,
tworzyć historię własnych narodów na podstawie war-
tości chrześcijańskich. Święci patroni jak ojcowie zro-
dzili narody słowiańskie dla Chrystusa i wychowywali je
w Chrystusie, pozostawiając chrześcijańskie dziedzictwo.
We współczesnym duszpasterstwie dość powszechne
jest słowo „inkulturacja”, które oznacza wszelkie dzia-
łania na rzecz tego, aby Ewangelia jak najowocniej
docierała do ludzi różnych kultur, języków i zwyczajów.
Bez wątpienia pionierami w tej dziedzinie byli święci
Cyryl i Metody. Za ich przyczyną księgi Pisma Świętego
oraz teksty liturgiczne zostały przetłumaczone na język
słowiański. Zapisano je za pomocą specjalnie stworzone-
go alfabetu, który został doskonale dostosowany do spe-
cyfiki języka. Spotkało ich za to wiele utrapień, ale działa-
nia te przyniosły owoce na wielką skalę. Ci wielcy Aposto-
m o i m z d a n i em
Ks. Marcin
Gołębiewski
Redaktor odpowiedzialny
„Niedzieli Podlaskiej”
łowie, działający w IX wieku, byli niezwykle pomysłowi
i wyjątkowo nowocześni jak na tamte czasy. Pozostali
jednak wierni Chrystusowi, Ewangelii, Kościołowi i trady-
cji. Owa nowoczesność nie uszczupliła nic z przekazane-
go dziedzictwa. Wręcz przeciwnie – pomogła przekazać
je ludom słowiańskim.
Wydaje się, że dziś w imię nowoczesności próbuje się
ośmieszyć to, co konserwatywne, tradycyjne. Ukazywa-
ne jest ono jako coś przestarzałego, nie na czasie, prze-
terminowanego, do zapomnienia, a nawet wyrzucenia.
Takie podejście sprawia, że odcinamy się od korzeni.
Nie można budować przyszłości, zapominając całkowicie
i niszcząc przeszłość. Święci Cyryl i Metody pokazują,
że konserwatyzm nie musi być wcale nudny i przesta-
rzały. Kultywowanie tradycji i wartości może przebiegać
w sposób twórczy i nowoczesny.
Jan Paweł II w 1998 r. mówił: „Wspomnienie świętych
Cyryla i Metodego jest dla mnie sposobnością, by przy-
pomnieć chrześcijanom i wszystkim ludziom dobrej woli
na naszym kontynencie o tym, co możemy określić jako
«wyzwanie europejskie», to znaczy o potrzebie budowa-
nia Europy głęboko świadomej swojej przeszłości,
gorliwie zabiegającej o realizację praw człowieka, soli-
darnej z narodami innych kontynentów w dążeniu
do pokoju i rozwoju na skalę światową”. Współczesna
Europa, a w jej ramach również Polska, szuka oraz wy-
znacza wciąż nowe cele i wyzwania. Gołym okiem widać,
że niektóre z nich są wręcz destrukcyjne. Godzą w ludzką
godność, przeczą europejskiej tożsamości i spychają na
margines wartości chrześcijańskie. Być może konserwa-
tywni, aczkolwiek nowocześni w działaniu patroni Euro-
py staną się dla niej inspiracją, wyznaczą właściwe kie-
runki jej rozwoju, zapewnią spokojną przyszłość. Patrząc
na współczesną Europę, wydaje się, że wyzwanie euro-
pejskie zdefiniowane przez świętego papieża Polaka
wciąż czeka na realizację. 
17
 t reś c i W IA R y nr 7/14 II 2021 

Akwinata w komplecie
Św. Tomasza z Akwinu
najczęściej kojarzymy
z Sumą teologii – dziełem
napisanym w formie
odważnych pytań,
uporządkowanym według
kwestii i artykułów
wyjaśniających argumenty
wysuwane przeciw
chrześcijańskiej wierze.

Ks. Piotr Roszak

U
chodził za człowieka nie kon-
centrującego się na sobie, ale
kierującego słuchaczy w  stro-
nę argumentów, które przytaczał,
bez emocjonalnego nacisku na ina-
czej myślących. W  ciągu swego nie-
mal 50-letniego życia św. Tomasz
z  Akwinu (1225-74) napisał wiele
dzieł. Oprócz kazań komentował Pi-
smo Święte, choć te aspekty jego ak-
tywności – najczęściej z racji słabego
dostępu do tekstów – pozostają nie-

St. Thomas Aquinas (Reproduction), Sandro Botticelli (1444 – 1510)

znane. Przywrócenie ich do intelek-
tualnego i  duchowego obiegu przez
przygotowanie tłumaczeń, dotar-
cie do oryginalnych tekstów (przez
tzw. wydanie krytyczne), opatrze-
nie komentarzami – nie będzie jedy-
nie prostym przywróceniem pamię-
ci o tej wybitnej postaci z przeszłości.
To szansa na wsłuchanie się w  sło-
wa mistrza sztuki myślenia, zaska-
kującego nieprzemijającą nowoś-
cią, jak pisał o nim św. Jan Paweł II
w encyklice Fides et ratio.

Widzieć całość
Akwinata diagnozuje, że wiele na-
szych problemów rodzi się z tego, iż
widzimy część, zapominając o całoś-
ci. To tak, jakby ktoś stał przed wiel-
kim obrazem, np. Jana Matejki, wpa-
trywał się w 2 cm2 płótna, skupiał się
na jego strukturze chemicznej, a za-
pomniał, jakie treści obraz niesie,
w jakim celu został namalowany. To-
masz z Sumy, będącej jego portretem
duchowym, to XIII-wieczny intelek-
tualista, dominikanin, który uczy
szacunku do argumentów, cierpli-
wie wyjaśnia, słucha inaczej myślą-
cych i dialoguje, ofiarując na koniec
Tomasz z Akwinu, Akwinata
(łac. Thomas de Aquino)
włoski arystokrata, dominikanin,
filozof, teolog. Jeden z najwybitniej-
szych umysłów w dziejach chrześcijań-
stwa; święty Kościoła katolickiego;
jeden z Jego doktorów.

18
   nr 7/14 II 2021
syntezę, z  wyraźnym zaznaczeniem,
że głupotę traktuje jako jeden z najgor-
szych grzechów. Podejmuje się przy
tym odważnego zadania, aby ówczes-
ne odkrycia naukowe, utożsamia-
ne z Arystotelesem, wykorzystać jako
ramy, głęboko jednak zmodyfikowa-
ne, do przedstawienia istoty chrześ-
cijańskiej wiary.
Nic więc dziwnego, że w  okresie
modernistycznego kryzysu intelektu-
alnego w XIX wieku Tomasz z Akwi-
nu okazuje się cennym „lekarstwem”,
ze swoją odwagą i zdolnością do po-
rządkowania. Przywraca fundament
i pokazuje, jak budować, aby życia nie
przegrać i nie stawiać domu na pia-
sku. Dlatego współcześnie może się
okazać kolejny raz cennym doradcą,
który nie wykona wszystkiego za nas,
ale razem z  nami. Nie chodzi więc
o powtarzanie tych samych rozstrzyg-
nięć, ale o  naśladowanie Akwinaty
w pasji odkrywania prawdy, kochania
jej i życia według niej jako największej
gwarancji szczęścia.
Dlaczego opera omnia?
Z tej perspektywy można zrozumieć
zadania i  owoce, które może przy-
nieść projekt przetłumaczenia na ję-
zyk polski dzieł wszystkich św. Toma-
sza (z jęz. łacińskiego – opera omnia).
Przez większość czasu Akwinata był
znany tylko wąskiej grupie znającej
łacinę, ale wraz z  inicjatywą papie-
ża Leona XIII (1878 – 1903) opracowa-
nia wydania krytycznego jego pism,
a  więc dotarcia do najbardziej wia-
rygodnych manuskryptów, rozpoczę-
ły się także przekłady na język polski.
Objęły one jedynie najbardziej znane
dzieła, przede wszystkim Sumę teolo-
gii, tłumaczoną i wydaną w Londynie
z racji ograniczeń okresu komunizmu,
a potem kolejne dzieła systematycz-
ne, jak: Suma przeciw poganom, dzieła
filozoficzne – komentarze do Arysto-
telesa, Pseudo-Dionizego Areopagi-
ty, Boecjusza czy komentarze biblijne,
zapoczątkowane Wykładem Listu do
Rzymian w tłumaczeniu o. Jacka Sa-
lija, dominikanina. Tomasz z Akwinu
był przede wszystkim teologiem, który
poświęcał swój akademicki i zakonny
czas na wyjaśnianie Pisma Świętego,
w czym korzystał z zasobów ludzkiego
rozumu, ale te komentarze są prak-
tycznie nieznane i  dopiero w  ostat-
nim czasie pojawiają się w języku pol-
skim.
Projekt translatorski
Ze względu na brak tłumaczeń na ję-
zyk polski nie mamy więc łatwego do-
stępu do myśli człowieka, który może
wnieść w nasze życie światło, porzą-
dek i  umiłowanie słowa Bożego. Po-
jedyncze, przypadkowe – bo wypły-
Tomasz z Akwinu to XIII-wieczny
intelektualista, dominikanin,
który uczy szacunku do argumentów,
cierpliwie wyjaśnia, słucha inaczej
myślących i dialoguje.
wające z preferencji indywidualnych
badaczy – tłumaczenia nie ukazu-
ją nam twórczości św. Tomasza w ca-
łości. Zebranie jednak wszystkich
dzieł w  jednej kolekcji to coś więcej
niż projekt wydawniczy: to pogłębio-
ny portret intelektualny i  duchowy
Akwinaty, zrozumienie w całości jego
zainteresowań, wykorzystywanych
źródeł, sposobu pracy i odwołań uła-
twiających poznanie rozwoju jego my-
śli w ciągu życia.
Tego ambitnego zadania – syste-
matycznej prezentacji dzieł, ujedno-
liconej pod względem warsztatu języ-
kowego i komentatorskiego – podjął
się Instytut Tomistyczny w  War-
szawie, który wraz ze swoją biblio-
teką odgrywał w  czasach komuni-
stycznych – i odgrywa do dziś – rolę
zaczynu intelektualnego. Do tego pro-
jektu z biegiem czasu dołączyli także
inni.
W liturgiczne wspomnienie św. To-
masza z Akwinu, 28 stycznia 2021 r.,
wspomniany Instytut, Fundacja Pro
Futuro Theologiae z  Torunia (od kil-
ku lat rozwija ona w środowisku Wy-
działu Teologicznego Uniwersytetu
Mikołaja Kopernika badania nad ko-
mentarzami biblijnymi św. Toma-
sza), oraz Wydawnictwo W  drodze
podpisały porozumienie na wyda-
nie dzieł wszystkich Akwinaty. Seria
t reś c i W IA R y
zaplanowana na 70  tomów została
rozpisana na blisko 15 lat pracy zespo-
łów tłumaczy i komentatorów, którzy
przygotują w większości nowe tłuma-
czenia – po raz pierwszy w języku pol-
skim – wielu nieznanych dzieł św. To-
masza.
Można sobie wyobrazić nie tyl-
ko zakres prac, ale także owoce, jakie
do polskiej kultury wniesie obecność
idei św. Tomasza. Nie ma bowiem na
świecie jeszcze żadnego innego naro-
dowego wydania tych dzieł – trwają
prace nad wydaniem angielskim, ale
większość innych projektów dotyczy
jedynie wybranych dzieł (jęz. włoski
czy hiszpański). W ciągu kolejnych lat
w Wydawnictwie W drodze ukazywać
się będą każdego roku kolejne tomy tej
serii. Warto je gromadzić w domowej
bibliotece, choć nie przeczytamy ich
od razu w  całości. Stanowią one za-
sób, który w odpowiednim momencie
może się okazać pożyteczny dla wielu
współczesnych debat.
Wydanie dzieł wszystkich św. To-
masza może się stać zaczynem, który
pozwoli rozproszony świat pozbierać
na nowo i zaoferować klucz do odczy-
tania spraw najważniejszych. Nie dzi-
wi więc zachęta, aby w trudnościach
iść do św. Tomasza, jak nawoływali ko-
lejni papieże – co będzie teraz możli-
we dzięki powstaniu polskiej opera
omnia.  >>n
Św. Tomasz z Akwinu wywarł głęboki wpływ
na ukierunkowanie zachodniej myśli chrześ-
cijańskiej. Do najważniejszych jego dzieł
należą: Suma przeciw poganom, Kwestie dys-
kutowane, Komentarz do „Sentencji” Piotra Lom-
barda, Suma teologii oraz komentarze do nie-
których ksiąg Pisma Świętego. Szczególną
czcią św. Tomasz otaczał Chrystusa w tajem-
nicy Eucharystii, co wyraził w tekstach litur-
gicznych do brewiarza i mszału na uroczy-
stość Bożego Ciała; jego autorstwa jest znany
hymn Zbliżam się w pokorze. Jest patronem
dominikanów, księgarni, studentów i teolo-
gów. Papież Leon XIII ustanowił go patronem
wszystkich uniwersytetów i szkół katolickich.
19
 Życie kościoła
(Przed) małżeńskie
kursy
Widok młodej pary w kościele to dzisiaj prawdziwa rzadkość.
Czy młodzi zrezygnowali z sakramentu, czy czekają na powrót
do normalności? Czy kursy przedmałżeńskie też dotknął lockdown?
Karolina Mysłek
O
statnie miesiące przyniósł re-
gres w niemal wszystkich dzie-
dzinach życia. Nie inaczej
było w  przypadku ślubów. Nielicz-
ni, wbrew okolicznościom, trzyma-
li się wyznaczonego terminu. Więk-
szość jednak odwoływała ceremonię.
Nikt nie wie, kiedy będzie można zor-
ganizować większe wesele. – W naszej
parafii odwołano prawie wszystkie
śluby – przyznaje ks. Stanisław Jasio-
nek, proboszcz częstochowskiej pa-
rafii Świętych Pierwszych Męczenni-
ków Polski, w której sytuacja wygląda
podobnie jak w całym kraju. – Do tej
pory każdego roku było ich ok. 20-25,
w ubiegłym – 2, a w tym roku czeka nas
tylko jeden. Zresztą generalnie w całej
Polsce jest coraz mniej ślubów, a mło-
dzi decydują się żyć bez sakramentu.
Czy odwołane śluby przekładają się
na liczbę osób biorących udział w kur-
sach przedmałżeńskich? Czy odbywa-
ły się one i czy byli chętni do wzięcia
w nich udziału?
Z konkretnymi wytycznymi
W każdej diecezji wygląda to różnie.
Na razie za wcześnie na wiążące sta-
tystyki i  podsumowania. Na pewno
obniżyła się liczba osób decydujących
się na przygotowanie do małżeń-
stwa. Wydziały Duszpasterstwa Ro-
dzin poszczególnych diecezji w opar-
ciu o  zarządzenia biskupa miejsca
dostosowywały sposób i  formę kate-
chez dla narzeczonych, uwzględnia-
jąc także liczbę narzeczonych. Inna
przecież będzie w  Warszawie, inna
w Ełku. Propozycji dla narzeczonych
20
nr 7/14 II 2021 
było wiele: spotkania on-line, hybry-
dowe (część osób w sali, część przed
monitorem), a także spotkania indy-
widualne z zachowaniem wszelkich
obostrzeń sanitarnych. – Na naszych
wewnętrznych spotkaniach bp Wie-
sław Śmigiel (przewodniczący Rady
ds. Rodziny KEP – przyp. red.) pod-
kreślał, aby w czasie pandemii szukać
nowych form duszpasterstwa rodzin
i  małżeństw, z  zachowaniem zale-
ceń władz państwowych – mówi Be-
ata Choroszewska z Krajowego Ośrod-
ka Duszpasterstwa Rodzin, który ma
nadzór nad działaniami duszpaster-
stwa rodzin w diecezjach. – Wprowa-
dziliśmy więc nadzwyczajną formę
przygotowania do małżeństwa – moż-
liwość korzystania z katechez prowa-
dzonych w formie on-line. Te cyklicz- terstwa Rodzin są
ne kursy internetowe odbywają się podane terminy i  infor-
macje co do zasad, na jakich się
odbywają. Była i jest również możli-
Nie ma jednego, odgórnie narzuconego wość osobistego spotkania z doradca-
stylu przygotowań do małżeństwa mi życia rodzinnego, w wyjątkowych
sytuacjach, także możliwość indy-
na czas pandemii. Chodzi o to, by
widualnego przygotowania do mał-
przyszli małżonkowie w pełni korzystali żeństwa. Krajowa Doradczyni Życia
z mocy sakramentu małżeństwa. Rodzinnego podkreśla, że respekto-
wane są tylko kursy, które zyskały ak-
ceptację Wydziału Duszpasterstwa
we współpracy z  duszpasterstwem Rodzin.
rodzin i  z  uwzględnieniem konkret- Czy kursy przedmałżeńskie on-
nych zasad: udział dwojga narzeczo- -line,które jednak dominowały, przy-
nych przed otwartą kamerą, mikrofon jęły się i spełniają swoją rolę? – Jedni
umożliwiający aktywne uczestnictwo. czują się zmęczeni spotkaniami on-
Narzeczeni przed rozpoczęciem kursu -line, inni – wręcz przeciwnie: uważa-
otrzymują dodatkowe materiały doty- ją, że jest to nawet lepsza forma, często
czące metod naturalnego planowania umożliwiająca odbycie wspólne kursu
rodziny. osobom mieszkającym za granicą. Nic
Na stronach internetowych po- jednak nie zastąpi realnego kontak-
szczególnych Wydziałów Duszpas- tu – kończy Beata Choroszewska.
   nr 7/14 II 2021
W poczuciu
bezpieczeństwa
Jak do obecnej sytuacji od-
nosi się Jerzy Grzybowski, twórca
Spotkań Małżeńskich, które bardzo
szybko odnalazły się w  nowych wa-
runkach i wyszły z inicjatywą do na-
rzeczonych? – Początkowo do zdalne-
go prowadzenia spotkań podchodzili-
śmy ostrożnie. Nie wiedzieliśmy, jak
osoby siedzące po drugiej stronie za-
reagują na taki kurs, czy go nie zlek-
ceważą. Doświadczenie jednak po-
kazuje, że uczestnicy Wieczorów dla
Zakochanych są bardzo zaangażowa-
ni w proponowaną im pracę on-line.
Cieszę się z tego – mówi Grzybowski.
Podkreśla również, że jesienią ubie-
głego roku lepszą sytuacją było, kie-
dy pierwsze warsztaty odbywały się
na żywo, a dopiero następne zdalnie.
Obostrzenia spowodowały jednak,
że teraz Wieczory dla Zakochanych
prowadzone są całkowicie zdalnie.
Czy liczba osób chętnych do wzięcia
udziału w  kursach zmniejszyła się?
– Wczoraj dostałem wiadomość z jed-
nego z  ośrodków Spotkań Małżeń-
skich, że otrzymali 100 zgłoszeń na
kurs, a mogą przyjąć tylko 25 osób, ze
względu na obostrzenia epidemiolo-
giczne– wyjaśnia Jerzy Grzybowski.
– Ponadto jeśli jest więcej uczestni-
ków – traci się z nimi kontakt. Liczba
naszych kursów ograniczona jest tylko
możliwościami prowadzących.
Kursy prowadzone w całej Polsce
przez Spotkania Małżeńskie (mał-
żeństwo plus ksiądz), działające za
zgodą i  z  pozytywną opinią Krajo-
wego Ośrodka Duszpasterstwa Ro-
dzin, zawsze cieszyły się dużą po-
pularnością. Jak odbierają je sami
narzeczeni? – Wieczory dla Zakocha-
nych on-line dały nam możliwość pro-
wadzenia dialogu w sposób intymny,
nieskrępowany – zauważają ich war-
szawscy uczestnicy. – Wyłączenie ka-
mery na czas pracy własnej pozwoliło
na nieukrywanie emocji i dało poczu-
cie bezpieczeństwa w trakcie rozmów.
Od razu stały się one częścią naszej co-
dzienności, wracaliśmy do nich przy
różnych okazjach.
Natomiast wszyscy, którzy biorą
udział w  rzeszowskich spotkaniach,
podkreślają, że kursy jeszcze bardziej
zbliżyły ich do siebie. – Zostaliśmy
zainspirowani do rozmów na tema-
ty, które w natłoku obowiązków dnia
codziennego przesuwa się na dalszy
plan. Wieczory dla Zakochanych po-
kazały nam, że o taki czas dla siebie
trzeba zadbać.
Ku normalności
– W marcu i kwietniu ubiegłego roku
narzeczeni odwoływali lub przesuwa-
li śluby na późniejszy termin. Teraz
wyznaczają datę ślubu i deklarują, że
z niej nie zrezygnują, bez względu na
to, czy będą mogli zorganizować we-
sele czy nie. Czas pracy on-line wyko-
rzystują na przygotowania. Zgłasza-
ją się na kursy przedmałżeńskie i do
poradni rodzinnych – zwraca uwagę
Beata Chojecka, archidiecezjalny do-
radca życia rodzinnego z  Warszawy.
I  podsumowuje: – Praca odbywa się
Życie kościoła
w sposób ciągły, spotkania są on-line
albo w trybie hybrydowym. Warszawa
jest specyficznym miejscem, mieszka
tu i  pracuje dużo młodych ludzi, tu-
taj również przygotowują się do mał-
żeństwa, choć ślub najczęściej bio-
rą w  rodzinnej miejscowości. Liczba
zawieranych małżeństw stale spada,
ale wynika to raczej ze specyfiki życia,
z wartości, którymi kierują się młodzi
ludzie.
Na kilka miesięcy zmuszona była
zawiesić działalność Fundacja Świa-
tło-Życie z diecezji zielonogórsko-go-
rzowskiej. – W  ubiegłym roku przy-
gotowaliśmy trzy kursy, jednak ze
względu na pandemię musieliśmy je
zawiesić – wyjaśnia p. Rafał i  doda-
je: – Wróciliśmy przed kilkoma tygo-
dniami. W planach mamy kolejne kur-
sy, a jeśli się uda, będą organizowane
wyjazdowe lub weekendowe. Specyfi-
ka naszego regionu jest taka, że zwykle
jedno z narzeczonych mieszka i pra-
cuje w Polsce, a drugie w Niemczech.
Taki weekendowy kurs jest często je-
dyną możliwą formą przygotowania
do małżeństwa.
Na lukę w obostrzeniach, a tym sa-
mym na udział w stacjonarnym kursie
przedmałżeńskim udało się załapać
córce p. Rafała, Hannie. – Wzięliśmy
udział w  kursie u  kapucynów w  No-
wej Soli. Wszystko odbyło się z  za-
chowaniem wszelkich rygorów sa-
nitarnych. Ponieważ moi rodzice
prowadzą kursy przedmałżeńskie, te-
matyka była mi znana, nie spodzie-
wałam się jednak, że będzie to aż tak
fajne doświadczenie. Ćwiczenia po-
kazały nam, że sporo o sobie wiemy,
ale jeszcze musimy się bardziej po-
znać – dzieli się wrażeniami narze-
czona Kamila, z  którym we wrześ-
niu staną na ślubnym kobiercu.
Nie ma więc jednego, odgórnie na-
rzuconego stylu przygotowań do mał-
żeństwa na czas pandemii. Ważne
jest jedno: – Mimo obostrzeń stara-
my się doprowadzić do osobistej rela-
cji z Chrystusem, by w przyszłości była
ona umocnieniem, by dzisiejsi na-
rzeczeni już jako małżonkowie w peł-
ni mogli korzystać z mocy sakramen-
tu małżeństwa– podsumowuje Beata
Choroszewska z KODR. 
21
 Życie kościoła
Wielki Post w praktyce
Pościć to nie tylko rezygnować
z pokarmów mięsnych w piątek
i ograniczyć ilość słodyczy.
Post to coś więcej.
Ks. Mariusz Frukacz
D
zisiejszy człowiek jest ciągle za-
biegany, żyje w  świecie infor-
macji i wszechobecnej komer-
cji. Bardzo trudno jest dziś mówić
ludziom o poście, pokucie, zwłaszcza
dla młodych są to praktyki przesta-
rzałe, nienowoczesne. – Warto pod-
kreślać nie tylko zdanie: „Prochem
jesteś i w proch się obrócisz”, ale: „Na-
wracajcie się i wierzcie w Ewangelię”.
W tej drugiej formule jest wskazanie
22
na ewangelizację. Czas pokuty i postu
to okazja do ewangelizacji i przypo-
mnienia o dawaniu chrześcijańskie-
go świadectwa w  naszym codzien-
nym zabieganiu. O Panu Bogu można
świadczyć przez swoje dobre życie,
będąc również człowiekiem bardzo
aktywnym zawodowo – mówi w roz-
mowie z Niedzielą ks. Dariusz Nowak,
teolog duchowości i proboszcz parafii
św. Floriana w Częstochowie.
Popiół – znak przemijania
Czas Wielkiego Postu i  związanych
z nim praktyk rozpoczynamy w Śro-
dę Popielcową. Człowiek przemija na
tym świecie, ale zmierza ku Bogu. Po-
piół i proch przypominają nam o tym
przemijaniu, a jednocześnie o poko-
rze. – Środa Popielcowa nazywana
nr 7/14 II 2021 
Szczególne znaczenie
dla duchowości człowieka
zawsze miały i mają:
post, jałmużna i modlitwa.
była Wstępną Środą, a  to dlatego,
że  otwierała Wielki Post, pełen po-
wagi i  zadumy czas przygotowania
do Wielkanocy. Warto też podkre-
ślić, że od Środy Popielcowej do Nie-
dzieli Palmowej jest dokładnie 40 dni
okresu postu, podobnie jak w Koście-
le greckokatolickim. Oczywiście, to
nawiązanie do 40 dni pobytu Jezusa
na pustyni i 40 lat wędrówki narodu
wybranego przez pustynię. Dla kato-
lików i większości chrześcijan Wielki
   nr 7/14 II 2021
Tydzień stanowi osobny i szczególny
w praktyki religijne czas postu. Środa
Popielcowa jest pierwszym aktem po-
kutnym po tzw. czasie ostatków. Nie
zawsze czas karnawału idzie w parze
z Bożymi przykazaniami i Środa Po-
pielcowa jest pewnym aktem ekspia-
cji i  zadośćuczynienia – podkreśla
ks. Nowak.
Wartość praktyk pokutnych
Szczególne znaczenie dla duchowoś-
ci człowieka zawsze miały i  mają:
post, jałmużna i modlitwa. – Oczywiś-
cie, ważną rolę odgrywa modlitwa.
Warto znaleźć nie tylko czas na wy-
ciszenie, ale także jakieś miejsce, któ-
re posłuży naszej rozmowie z  Bo-
giem w ciszy. Nie chodzi bynajmniej
o wielomówstwo, ale o wyrażenie na-
szych myśli, pragnień, potrzeb, a tak-
że o uwielbienie Boga. Trzeba starać
się wypracować ciszę w sobie, odrzu-
cić na pewien czas wszelki zewnętrz-
ny hałas i pozostać z Bogiem sam na
sam – wskazuje nasz rozmówca i do-
daje: – Ważną rolę odgrywała też jał-
mużna. Ona miała niejako przykry-
wać wszystkie grzechy człowieka.
Była też konkretną pomocą dla bied-
nych i potrzebujących.
Aktywność i post
Dzisiejszy człowiek żyje bardzo ak-
tywnie i jeśli uda mu się jakoś tę ak-
tywność ograniczyć, to już będzie to
dla niego jakaś forma pokuty. – Szu-
kajmy chwili wyciszenia, na ile jest to
możliwe. Dla kogoś, kto bardzo dużo
pracuje, bardzo ważna jest modlitwa
wieczorna, czas na rozmowę z  Bo-
giem, na zastanowienie się również
nad swoim życiem. W  przeżywaniu
czasu postnego może nam pomóc lek-
tura Pisma Świętego, lektura ducho-
wa – radzi ks. Nowak.
– Czas postu to nie tylko praktyki
zewnętrzne, ale to przede wszystkim
okazja do pogłębienia więzi duchowej
z Bogiem – wyjaśnia kapłan. – Mówi-
my tu konkretnie o oblubieńczej mi-
łości. Poszczę nie tylko dla zewnętrz-
nych praktyk czy mojego dobrego
samopoczucia, ale czynię to z  miło-
ści do Boga. Przede wszystkim ważny
jest sakrament pokuty i  pojednania.
Myślę, że trzeba ciągle przypominać
o warunkach dobrej spowiedzi, aby ten
sakrament był dobrze przeżyty.
Ksiądz Nowak podpowiada, że cie-
kawą formą na czas postu jest także
wybór konkretnego patrona. – Może
warto sięgnąć po biografię albo pisma
naszego świętego patrona i  z  nim
przeżyć czas Wielkiego Postu – za-
chęca.
Dla wielu ludzi post oznacza tak-
że walkę duchową z własnymi grze-
chami, słabościami. – Jest to okazja
do podjęcia walki z tym, od czego je-
steśmy uzależnieni, a to nie tylko al-
kohol czy palenie papierosów, ale dla
bardzo wielu, szczególnie młodych
Post to także okazja
do podjęcia walki z tym,
od czego jesteśmy
uzależnieni: alkohol,
papierosy, a dzisiaj także
internet, gry komputerowe,
różne aplikacje.
ludzi  – uzależnienie od internetu,
gier komputerowych, różnych apli-
kacji – przypomina kapłan i dodaje,
że bardzo ważne jest uczestnictwo
w  nabożeństwach Drogi Krzyżowej
czy Gorzkich żali. – Warto również roz-
ważyć każdego dnia Wielkiego Postu
choćby jedną tajemnicę z Męki Zba-
wiciela i np. przez tajemnicę dźwiga-
nia krzyża spojrzeć na nasz codzienny
trud – dodaje teolog.
Akty strzeliste
– Bardzo cenną praktyką jest odma-
wianie aktów wiary, nadziei, miłości
i żalu. Warto też powrócić do praktyki
tzw. aktów strzelistych, czyli krótkich
westchnień modlitewnych, np.: „Zmi-
łuj się nade mną, Boże”, „Jezu, ufam
Tobie”. W konkrecie naszego życia od-
noszą one naszą myśl do Boga – za-
chęca ks. Nowak.
W Wielkim Poście chodzi bardziej
o pokój serca i więź z Bogiem, która
daje nam prawdziwy pokój i  ukoje-
nie. 
Życie kościoła
Więzienia bez krat
Ks. Paweł Rozpiątkowski
W
2021 r. na całym świecie o prawie po-
łowę wzrośnie liczba osób zdanych
na pomoc humanitarną, czyli na to,
żeby zjeść dzienną porcję: ryżu, manioku,
kaszy, makaronu czy kawałek suchego chleba.
ONZ szacuje, że trzeba się przygotować na wy-
żywienie 240 mln ludzi, bo sami sobie z róż-
nych względów nie poradzą. To oczywiście efekt
pandemii. Tyle że bogatszego świata specjalnie
to nie interesuje, a przynajmniej użytkowników
sieci – zainteresowanie internautów np. pre-
mierą nowej konsoli do gier, a nie wojną do-
mową w Republice Środkowoafrykańskiej, jest
nieporównywalnie większe. Dlaczego tak jest?
Staliśmy się więźniami swoich przyzwyczajeń
i stylu życia.
Nikt z nas prawdopodobnie nie wyobraża so-
bie życia w więzieniu. Ja też nie. Zadajmy sobie
jednak pytanie: czy my już teraz, pozostając za-
mknięci w swoich uprzedzeniach, będąc niewol-
nikami bożków fałszywego dobrobytu, obraca-
jąc się w obrębie schematów ideologicznych
lub absolutyzując prawa rynku, które miażdżą
ludzi, sami nie wchodzimy dobrowolnie – lub
dajemy się bez protestów wprowadzać – do wię-
zień bez krat? Takie pytanie zadał w listopadzie
2016 r. papież Franciszek podczas Mszy św. spra-
wowanej w Bazylice Watykańskiej dla tysiąca
więźniów, których na ten czas wyprowadzono
z zakładów karnych, oraz 3 tys. osób, które przy-
były do Watykanu z wolnego świata – z tego
„więzienia iluzji”, w którym na co dzień posłusz-
nie siedzimy.
Pamiętam, jak w latach 80. ubiegłego wieku
jako młodzieniaszek śpiewałem wraz z kolega-
mi: „Wyrwij murom zęby krat,/ zerwij kajdany,
połam bat,/ a mury runą, runą, runą/ i pogrze-
bią stary świat”. Co dziś jest dla mnie tą kratą,
tymi kajdanami, tym batem i kto jest moim
panem?
Tylko jedna niewola jest dopuszczalna, a na-
wet chwalebna: niewola miłości. W taką niewo-
lę z własnej i nieprzymuszonej woli oddał się
św. Józef, patron tego roku. Może za jego przy-
kładem uda się nam coś w tym roku i w czasie
Wielkiego Postu zmienić?  >>n
23
 św i a d e k w i a r y
Patronka zdradzanych
Do ostatnich chwil życia modliła się
o nawrócenie męża, który przez
większą część ich małżeństwa
był niewierny. Cud nadszedł...
po śmierci kobiety.
Anna Bandura
B
iografia Elżbiety Canori Mora,
dziś błogosławionej, zadziwia.
Jej zachowanie wobec niewier-
nego męża nie mieści się w umysłach
nawet tych, którzy żyją blisko Boga.
Co robi ta młoda kobieta, niedłu-
go po ślubie, w obliczu zdrad i ucie-
czek ukochanego? Zakasuje rękawy i...
tworzy własną rzeczywistość dla sie-
bie i córek. Co więcej, sprzeciwia się
radom spowiednika, który sugeruje
separację. Misją kobiety staje się wal-
ka o duszę mężczyzny, którego powie-
rzył jej Bóg.
Szczęście na chwilę
Elżbieta Canori Mora żyła na prze-
łomie XVIII i XIX wieku. Urodzona
w 1774 r. w Rzymie wychowywała się
w  zamożnej rodzinie właścicieli
ziemskich. Jako dorastająca panna
uczyła się u sióstr augustianek, lecz
po 3 latach wróciła do domu z powo-
du problemów zdrowotnych. Mimo
kiełkujących w  dzieciństwie prag-
nień wstąpienia do klasztoru w wie-
ku 21  lat wyszła za mąż. Związek
Elżbiety i starszego o rok Krzyszto-
fa Mory, obiecującego adwokata, po-
czątkowo radosny, dość szybko prze-
obraził się w  serię nieszczęśliwych
zdarzeń.
Pierwsze kłopoty nadeszły wraz
z utratą pierworodnej córki – zmarła
kilka dni po narodzinach. Krzysztof
zmienił się wtedy nie do poznania.
Niegdyś czuły i zaangażowany w ży-
cie rodzinne coraz częściej opusz-
czał dom, zasłaniając się obowiązka-
mi w pracy. Elżbieta przypuszczała,
że chodziło o  coś więcej. Odkryła
24
prawdę, gdy była w drugiej ciąży. Ad-
wokat zakochał się w innej kobiecie
i wdał się z nią w romans.
Wierne serce
Przez 7 lat Elżbieta próbowała prze-
konać męża, aby wrócił do rodziny.
Choć wciąż mieszkali razem, Krzysz-
tof emocjonalnie i duchowo przeby-
wał gdzie indziej. Pani Mora posta-
nowiła być mu wierna, zgodnie ze
złożoną przysięgą małżeńską. Podję-
ła tę drogę, uznając ją za najcenniej-
szą i  niosącą największe dobro dla
wszystkich członków rodziny. W tym
czasie poczęła trzy córki, z  których
dwie przeżyły. Ulgę przynosiły jej
modlitwa i obecność Jezusa przycho-
dzącego z pocieszeniem, szczególnie
po przyjęciu Komunii św.
Sumienie Krzysztofa wyrwało go
z grzesznego życia, gdy żona zapadła
na niewytłumaczalną chorobę. Pie-
lęgnował ją wówczas wraz z dwiema
córeczkami. Spokorniał, otrzeźwiał,
zadbał o dom – nie na długo jednak.
Gdy stan zdrowia Elżbiety się popra-
wił, Krzysztof znowu zniknął. Nie
tylko ponownie zdradzał żonę, ale
wpadł w  kłopoty finansowe przez
swoje niekontrolowane zamiłowa-
nie do hazardu.
Z czasem zrozumiała, że jej życiowym
zadaniem ma być doprowadzenie duszy
Krzysztofa w ramiona kochającego
Ojca.
Kiedy wydawało się, że Elżbieta
straciła już wszystko  – męża, dwie
córki, szacunek rodziny, a  nawet
służby, gdy doszła do granic fizycz-
nej i  emocjonalnej wytrzymałości,
myśli kobiety skupiały się na tym, że
„pozostał tylko Bóg”. Od tamtej chwi-
li każdy dzień przeżywała tak, jak
On tego pragnął. A  On przychodził
z pocieszeniem, obdarzając licznymi
nr 7/14 II 2021 
łaskami, chwilami ekstazy, a nawet
wizją, w  której serce kobiety zosta-
ło przebite na wskroś strzałą Bożej
miłości.
Pole bitwy
Wbrew ludzkiej logice Elżbieta
z jeszcze większym zaangażowaniem
wypełniała zadania żony. W jej wnę-
trzu wzrastało przekonanie, że jej
życiowym zadaniem ma być dopro-
wadzenie, przez Boże przyzwolenie,
duszy Krzysztofa w ramiona kocha-
jącego Ojca. Jednocześnie jako ko-
bieta, choć silna i  wspierana przez
Pana, pragnęła miłości i  obecności
męża przy swoim boku. Jeszcze nie
wiedziała jak, ale zamierzała przeko-
nać ukochanego, że  szczęście znaj-
dzie w domowym zaciszu.
Gdy Krzysztof popadał w  długi,
Elżbieta sprzedawała dobra rodzin-
ne, biżuterię oraz podjęła pracę jako
szwaczka, by spłacać jego zobowią-
zania – już wtedy hazardzisty i alko-
holika. Córki wychowywała w duchu
skromności i pokory. Nie mówiła źle
o ich ojcu, wręcz przeciwnie – zachę-
cała dzieci do modlitwy za tatę, któ-
ry choć nie dbał o  ich utrzymanie,
w przyszłości miał im przynieść naj-
doskonalszy z pokarmów.
Oddawała Panu swój czas, spę-
dzając długie godziny na modli-
twie, nie zaniedbywała jednak obo-
wiązków matki i żony. Te wypełniała
z imponującą starannością. Wiedzia-
ła, że oprócz Chleba eucharystyczne-
go ona i jej dzieci potrzebują właści-
wego pożywienia.
Po rozeznaniu woli Bożej z pomo-
cą kierownika duchowego  – o.  Fer-
nanda od św. Ludwika, trynitarza
bosego, Elżbieta została tercjarką
w  zakonie trynitarzy, w  którym za-
wsze było miejsce dla osób świec-
kich. Od tej chwili jeszcze głębiej
jednoczyła się z  Trójcą Świętą. Jak
zapisała w swoich dziennikach, nie
potrafiła pojąć tej tajemnicy – mogła
ją tylko uwielbiać.
   nr 7/14 II 2021
Wikipedia/Fraychero
Bł. Elżbieta Canori Mora nazywana jest także patronką kobiet, które przeżywają
małżeński kryzys
Niosąc ciężar świata
Szczególną łaską okazało się poja-
wienie się w domu Elżbiety obrazka
z Jezusem Nazareńskim, otrzymane-
go od pewnego kapłana. Szybko ujaw-
nił On swoją moc. Chorzy, gdy doty-
kali Jego wizerunku, odzyskiwali
zdrowie. Wieść o cudach dziejących
się w domu Elżbiety rozniosła się po
całej okolicy. Do jej progów zaczęły
napływać rzesze osób ubogich i nie-
uleczalnie chorych, osierocone dzie-
ci, wdowy, przychodzili także księża.
Szukali nie tylko uzdrowienia ciała,
ale także pocieszenia i rady.
Elżbieta zaczęła dzielić się Bożą
mądrością również z  najdostojniej-
szymi postaciami epoki, także z  pa-
pieżem Piusem VII. Nie wynikało to
z zuchwałości, lecz z coraz większej
popularności jej osoby. Te niezwykłe
okoliczności zauważył też Krzysztof
i  zaczął dostrzegać w  żonie piękno,
którego wcześniej nie widział. Mi-
łość ponad jego występkami, ponad
podziałami, ponad logiką człowie-
ka zanurzonego w  życiu tego świa-
ta. Niegasnące uczucie Elżbiety do
męża powoli topiło jego skostniałe
serce.
św i a d e k w i a r y
Elżbieta zaczęła dzielić się
Bożą mądrością również
z najdostojniejszymi
postaciami epoki,
także z papieżem
Piusem VII.
Ostatni oddech
Wierność Elżbiety ostatecznie do-
prowadziła jej męża do wiary. Sta-
ło się to dopiero po śmierci tercjar-
ki w 1825 r. Po odejściu żony w życiu
Krzysztofa nadszedł czas na rozli-
czenie się z przeszłością. Mężczyzna,
gdy stracił Elżbietę, a następnie cór-
kę Mariannę, dotknął pustki i w peł-
ni dostrzegł swój grzech. Uświadomił
sobie, że przez lata ranił kobietę, któ-
ra czekała na niego przez całe życie.
W wyniku zderzenia z tą prawdą na-
wrócił się i w 1825 r. wstąpił do tercja-
rzy trynitarskich w charakterze brata
świeckiego. Pragnąc oddać się całko-
wicie na służbę Bogu, 9 lat później
przyjął habit Braci Mniejszych Kon-
wentualnych, gdzie służył jako kapłan
przez 11 lat – aż do swojej śmierci.
Elżbieta była już spokojna. Wier-
ność małżeńska przyniosła obfity
owoc: nawrócenie mężczyzny jej ży-
cia i spotkanie w pełnej szczęśliwoś-
ci, które od dawna przygotowywał dla
nich Bóg.
***
Elżbieta Canori Mora została beaty-
fikowana przez Jana Pawła II w Mię-
dzynarodowym Roku Rodziny (1994 r.).
Relikwie błogosławionej znajdują się
w domu Ojców Trynitarzy przy ul. Ła-
nowej w Krakowie oraz w parafii Nie-
pokalanego Serca Najświętszej Maryi
Panny w Hucisku k. Suchej Beskidz-
kiej, gdzie od 2015 r. szczególnie roz-
wija się kult tercjarki.  >>n
Korzystałam z książki: Paolo Redi,
Elżbieta Canori Mora. Wierna miłość
w domowym zaciszu.
25
 pu n k t w i d ze n i a
Medycyna ma leczyć,
nie zabijać
Opieka i leczenie wszystkich dzieci, również tych ciężej chorych,
oznaczają zmianę obyczajów, a także otwarcie ku nowoczesnej
medycynie – przekonuje prof. Andrzej Kochański,
jeden z najwybitniejszych specjalistów genetyki klinicznej.
‥‥ Artur Stelmasiak: Jak Pan Profesor
przyjął wyrok Trybunału Konstytucyj-
nego, który oznacza koniec aborcji eu-
genicznej w Polsce?
Prof. Andrzej Kochański: Orzecze-
nie Trybunału i jego publikacja przej-
dą do historii. To jest przełom dla
medycyny, bo brak aborcji eugenicz-
nej oznacza, że mamy przede wszyst-
kim leczyć, towarzyszyć i opiekować
się chorymi. Nie możemy uciekać od
problemu niepełnosprawności.
‥‥ Czyli powrót do etyki Hipokrate-
sa, który ponad 2 tys. lat temu wska-
zał, że „spędzanie płodu” jest niegod-
ne medyka.
Wracamy do źródeł medycyny.
Mamy już ochronę prawną tego ma-
łego człowieka, który rozwija się w ło-
nie matki, i każdy lekarz będzie zobo-
wiązany do jego leczenia. Wracamy
do klasycznej medycyny, której celem
jest pochylenie się nad każdym cier-
piącym  – bez względu na stan jego
zdrowia i  na wiek. To jakby powrót
dobrego Samarytanina.
‥‥ Czy teraz pacjentem będzie czło-
wiek od poczęcia?
Tak, to jest mały pacjent, który wy-
maga od lekarzy szczególnej wiedzy
i umiejętności. Niestety, dotychczas
Długo na tę zmianę czekaliśmy. Latami
staraliśmy się przekonywać, że dziecko
nienarodzone jest małym pacjentem.
26
nie zawsze był on traktowany z  na-
leżną mu godnością i troską. Opieka
i leczenie wszystkich dzieci, również
tych ciężej chorych, oznaczają zmia-
nę obyczajów, a także otwarcie ku no-
woczesnej medycynie, która nie ogra-
nicza zainteresowania wyłącznie do
matki dziecka.
‥‥ Kilka lat temu Pan Profesor tłuma-
czył, że eugenika hamuje rozwój me-
dycyny. Na ile orzeczenie Trybunału
Konstytucyjnego może to zmienić?
Na pewno nie stanie się to dziś
i nie jutro, ale za kilka lat mamy szan-
sę zostać liderami w medycynie pre-
natalnej. Lekarze będą musieli leczyć
także ciężko chore dzieci przed na-
rodzeniem. Mam nadzieję, że znajdą
się pieniądze np. na badania nad tera-
pią genową, komórkami macierzysty-
mi i na dalszy rozwój bardzo dobrej
polskiej kardiochirurgii dziecięcej.
Ufam, że pediatria i  polska neona-
tologia będą się znakomicie rozwi-
jać, a  skorzystają na tym wszystkie
polskie dzieci. Historia pokazuje, że
postęp medyczny także w fazie pre-
natalnej jest możliwy, a najlepszym
tego przykładem jest kardiochirur-
gia. Jeszcze kilkadziesiąt lat temu
wady serca u  dzieci przed narodze-
niem były uznawane za wady letal-
ne, a  dziś takich małych pacjentów
skutecznie leczymy. Zmiana prawa
w Polsce jest wielką szansą na inno-
wacyjność zwłaszcza tych dziedzin
medycyny, które w  innych krajach
z wiadomych względów zupełnie zo-
stały zaniedbane.
nr 7/14 II 2021 
‥‥ Powiedzmy otwarcie: nie rozwija-
ją się, bo lekarze zamiast leczyć, zabi-
jają swoich pacjentów.
Aborcja to ucieczka przed wyzwa-
niem, rezygnacja z ludzkich wysiłków
i naukowej wiedzy. Z punktu widzenia
medycznego aborcja jest ślepą uliczką.
Mamy 2021 r., nie możemy więc myś-
leć kategoriami lekarzy pracujących
na początku XX wieku. Jeżeli ucieka-
my przed medycznymi wyzwaniami,
to nauki medyczne się nie rozwijają,
stoimy w miejscu. Gdyby medycyna
cofała się przed wszystkimi trudny-
mi wyzwaniami, to nie byłoby postę-
pu. Popatrzmy na szczepionki mRNA,
nad którymi pracowano od prawie
trzydziestu lat. Pandemia stała się
wielkim globalnym wyzwaniem, zna-
lazły się duże pieniądze na badania
i  mamy innowacyjne szczepionki,
opracowane w bardzo szybkim tem-
pie. Ale stało się to możliwe, bo me-
dycyna i nauka nie zrezygnowały, ale
podjęły wyzwanie walki z koronawi-
rusem.
‥‥ Od czasu do czasu słyszymy o zbie-
raniu pieniędzy na operacje za grani-
cą dla chorych dzieci. A może za kilka
lat sytuacja się odwróci i to do Polski
będą przyjeżdżać chore dzieci i kobie-
ty w ciąży?
Oczywiście, nowoczesna medycy-
na jest kosztowna, ale w Polsce jest
wiele programów finansowania na-
uki, z których można i trzeba korzy-
stać. Odejście od aborcji to funda-
mentalna zmiana. W  grudniu na
łamach European Journal of Human
Genetics zaprezentowano badania,
które wskazują, że mamy w  Euro-
pie ogromny spadek narodzin dzieci
z zespołem Downa. W niektórych kra-
jach przekracza on nawet 80% w sto-
sunku do wartości przewidywanych.
Z tych badań jednoznacznie wynika,
   nr 7/14 II 2021
że te dzieci po prostu się nie urodzi-
ły. Po orzeczeniu Trybunału Konsty-
tucyjnego w  Polsce mamy zupełnie
inną sytuację, bo życie takich dzie-
ci jest chronione. Wreszcie doprowa-
dziliśmy do przełamania światowego
trendu, który – jak się wydawało – nie
miał alternatywy, i  głęboko wierzę
w to, że za naszym przykładem pójdą
także inne państwa. Nie trzeba prze-
cież być lekarzem, nie trzeba być kato-
likiem – wystarczy jedynie być uczci-
wym intelektualnie człowiekiem, by
stwierdzić, że medycyna jest po to, by
leczyć ludzi. W Polsce przywracamy
więc normalność.
‥‥ Trzeba jasno powiedzieć, że nie
wszystkie dzieci da się wyleczyć. Będą
dzieci śmiertelnie chore i  niepełno-
sprawne. Ale to także można potrak-
tować jako szansę. W wielu zachod-
nich krajach powoli przestają istnieć
specjalistyczna medycyna i  pedago-
gika osób z zespołem Downa.
W Polsce już teraz mamy coraz le-
piej rozwijające się sieci hospicjów
perinatalnych, które należy jedynie
wzmocnić i odpowiednio koordyno-
wać. W  tej chwili przygotowujemy
aktualizację specjalizacji medycz-
nych. Opieka nad dzieckiem w fazie
prenatalnej musi znaleźć należne jej
miejsce w  programach kształcenia
przeddyplomowego na uczelniach
medycznych. Musimy kształcić adep-
tów sztuki medycznej, by wiedzieli,
jak pomóc chorym dzieciom i ich ro-
dzinom. Przed nami dużo pracy, ale
to nie jest start od zera, bo mamy so-
lidne podstawy. Zmiana prawa ozna-
cza, że już w  przyszłym roku urodzi
się więcej niż dotychczas osób nie-
pełnosprawnych, potrzebujemy więc
dalszego rozwoju pedagogiki specjal-
nej. Polscy specjaliści od pedagogi-
ki i leczenia osób z zespołem Downa
nie będą bezrobotni jak ich koledzy
na Zachodzie.
‥‥ Co ta zmiana oznacza dla polskiej
genetyki?
Długo na tę zmianę czekaliśmy.
Latami staraliśmy się – zwykle w ma-
łych salkach, ponieważ uczelnie za-
mykały przed nami drzwi  – przeko-
nywać, że dziecko nienarodzone jest
małym pacjentem. Dla mojej spe-
cjalizacji  – genetyki klinicznej jest
to bardzo dobra wiadomość, bo na-
sza wiedza będzie mogła być lepiej
wykorzystana. Mam teraz nadzie-
ję, że nastąpi napływ młodych lu-
dzi, bo zwiększą się możliwości le-
czenia dzieci w okresie prenatalnym,
a ta dziedzina polskiej medycyny ma
wielką przyszłość.
‥‥ W przesłance aborcyjnej, którą
uchylił Trybunał Konstytucyjny, był
zapis o  „wysokim prawdopodobień-
stwie” wady płodu. Często słyszałem
o dzieciach skierowanych do aborcji,
które urodziły się zdrowe. Czy można
oszacować skalę tych „pomyłek”?
Niepełna diagnoza jest nieja-
ko wpisana w  nasz zawód, bo mo-
żemy wszystko zrobić zgodnie ze
sztuką, nie popełnić żadnego błę-
du, a  i  tak diagnoza będzie nie
w  pełni zgodna z  faktycznym sta-
nem zdrowia pacjenta. Wiele wad
ujawnia się dopiero wraz z  rozwo-
jem dziecka. Prawdopodobieństwo
przestaje być prawdopodobieńs-
twem wtedy, gdy lekarz ma pełne
możliwości zbadania dziecka dopie-
ro po porodzie.
‥‥ Ile dzieci spośród tych ponad 1000
aborcji rocznie może przyjść na świat
zdrowych?
Nie jestem w stanie określić licz-
by bądź procenta, ale zdrowy rozsą-
dek mówi, że jakaś część dzieci bę-
Z punktu widzenia medycznego
aborcja jest ślepą uliczką.
dzie zdrowa albo nie tak chora, jak to
wcześniej było zdiagnozowane.
‥‥ Trybunał Konstytucyjny zadbał też
o zdrowie sumienia medyków. Wielu
lekarzy odetchnie z ulgą?
Na pewno. Odetchną z ulgą ci, któ-
rzy sprzeciwiali się aborcji otwarcie,
także ci, którzy uginali się pod presją
środowiska. Po ludzku  – ostracyzm
środowiskowy i  brak akceptacji to
bardzo trudne doświadczenie. Wielu
pu n k t w i d ze n i a
Artur Stelmasiak
Prof. Andrzej Kochański
specjalista genetyki klinicznej
i laboratoryjnej Polskiej Akademii
Nauk, krajowy konsultant w dzie-
dzinie genetyki. Autor wielu publi-
kacji naukowych w europejskich
i amerykańskich czasopismach
medycznych
kolegów nie miało dotychczas odwa-
gi podjąć walki o swoje przekonania,
bo wiedzieli, jaką nagonką może się
to skończyć. Mamy jednak nowy stan
prawny. Teraz będzie można w miarę
spokojnie uprawiać swój zawód zgod-
nie z  lekarskim powołaniem. Mam
także nadzieję, że np. do ginekolo-
gii czy genetyki klinicznej przyjdzie
wielu młodych i  ambitnych lekarzy,
którzy być może dotychczas  – wła-
śnie z takich powodów – unikali tych
specjalizacji. Jako konsultant krajo-
wy w dziedzinie genetyki klinicznej
mogę powiedzieć, że mamy obecnie
zapaść kadrową. W skali kraju rocznie
do egzaminu specjalizacyjnego przy-
stępuje kilku kolegów. Jest nas garst-
ka, ale mam nadzieję, że teraz młodzi
ludzie przyjdą, bo zmieni się klimat
wokół chorób genetycznie uwarun-
kowanych i  nasza specjalizacja sta-
nie się atrakcyjna. Genetyka to bardzo
trudna, ale i bardzo ciekawa specjali-
zacja. Jest tyle do zrobienia...  >>n
27
 pu n k t w i d ze n i a
Jest nas coraz mniej
Wskaźniki demograficzne w 2020 r.
obniżyły się na całym świecie.
Rodziny nie decydują się na posiadanie
dzieci, bo boją się o przyszłość.
Gdyby nie program „Rodzina 500 plus”,
w Polsce byłoby jeszcze gorzej.
Paweł Sarafin
W
edług danych opublikowa-
nych przez Główny Urząd
Statystyczny, ubiegły rok był
najgorszy dla polskiej populacji od
II  wojny światowej. Liczba zgonów
przewyższyła o  ponad 120 tys. licz-
bę urodzeń. Oznacza to, że w każdym
mieście liczącym 10 tys. mieszkańców
ubyło ok. 30 osób. Dla porównania:
w 2019 r. było to 7 osób.
Wiosną 2020 r., po pierwszym lock-
downie, niektórzy wieszczyli „baby
boom” za 9 miesięcy. Stało się wręcz
odwrotnie, bo czas niepewności nie
sprzyja powiększaniu rodziny. – Ubieg-
ły rok nie jest w żaden sposób miaro-
dajny, aby na jego podstawie wysuwać
spadek liczby Polaków
38 mln 455
38 mln 422
38 mln 427
2015 2016 2017
28
wnioski na temat prorodzinnej polity-
ki rządu. Nasze analizy jednoznacznie
pokazują, że gdyby nie program „Ro-
dzina 500 plus”, dane demograficzne
byłyby znacznie gorsze – mówi Nie-
dzieli Bartosz Marczuk, członek rzą-
dowej Rady Rodziny i wiceprezes Pol-
skiego Funduszu Rozwoju.
Europejski kryzys
Gdyby pandemia zakończyła się wraz
z  nadejściem lata 2020 r., dziś mo-
glibyśmy mieć już spore odbicie go-
spodarcze i snuć plany na przyszłość.
Niestety jesienią nastąpiła druga fala
zachorowań na COVID-19, która do-
prowadziła do rekordowej, o 60% więk-
szej, liczby zgonów, co się nie zdarzyło
od czasów II wojny światowej.
Pierwszym miesiącem, na pod-
stawie którego można wnioskować
o  bezpośrednim wpływie pandemii
na dzietność, jest grudzień. Wtedy bo-
wiem zaczęły przychodzić na świat
dzieci poczęte już po odnotowaniu
38 mln 296
38 mln 386
38 mln 413
w  Polsce przypadków zakażenia ko-
ronawirusem. Tymczasem w  grud-
niu zauważyliśmy aż 8-procentowy
spadek, bo urodziło się 25,8 tys. dzie-
2018 2019 2020 ci – tj. o 2,5 tys. mniej niż w grudniu
rok wcześniej. Pod względem urodzeń
nr 7/14 II 2021 
grudzień był najgorszym miesiącem
od 2002 r.
Gdy przeanalizujemy dane z  po-
szczególnych gmin w  Polsce, począ-
tek 2021 r. wygląda równie dramatycz-
nie – są gminy, w których urodziło się
o  30, a  nawet 50% dzieci mniej niż
w styczniu 2020 r. Pandemiczna za-
paść demograficzna nie jest jednak
tylko polską specjalnością. Podob-
nie alarmistyczne dane spływają z ca-
łej Europy i  wielu regionów świata.
Spadki urodzeń w  2020  r. wahają
się od 2 do 8%. Grudzień był pod tym
względem rekordowy na Łotwie, gdzie
liczba narodzin spadła aż o 18%. Pro-
blemy mają także państwa zachodnie,
które tradycyjnie dziury demograficz-
ne łatały emigracją – pandemia zatrzy-
mała także przepływ ludności.
Mniej małżeństw
Historia pokazuje, że po kryzysach
świat się odradza. Ameryka zanoto-
wała wyż po wielkiej recesji 1918  r.,
wyże demograficzne miały też miej-
sce po II wojnie światowej. Tym razem
jednak sytuacja może się okazać bar-
dziej skomplikowana, bo pandemia
COVID-19 spowodowała zerwanie
kontaktów międzyludzkich. Obostrze-
   nr 7/14 II 2021
Ważne są pakiety usług
dla rodzin i przede
wszystkim budowa
tańszych mieszkań.
nia sprawiły, że w  2020  r. liczba za-
wieranych małżeństw spadła o  20%,
ale na tym nie koniec, bo „zamrożo-
ne” młode pokolenie Polaków nie cho-
dzi do szkół ani na uczelnie, a wszel-
kie inne formy relacji społecznych są
mocno ograniczone. Trudno więc po-
liczyć, ilu młodych ludzi się nie po-
znało i jaki to będzie miało wpływ na
zawieranie małżeństw w  przyszło-
ści, a  w  Polsce zdecydowana więk-
szość dzieci przychodzi na świat
w rodzinach.
Dołek demograficzny jest już fak-
tem, ale w  jakim stopniu będzie on
głęboki i długi, będzie zależeć od tego,
jak Europa i  Polska poradzą sobie
z pandemią. Wydaje się, że tegorocz-
ny sezon ślubny również może być
niepełny, a  dane pokazują, że ponad
połowa dzieci rodzi się w pierwszych
3 latach po zawarciu małżeństwa.
W 2021 r. przewiduje się dalszy spadek
dzietności. Tym bardziej że mniej jest
też kobiet w wieku rozrodczym, co jest
efektem zmniejszonej dzietności w la-
tach 1983 – 2003.
„500 plus” ratuje sytuację
Choć 2020 r. został zamknięty na de-
mograficznym minusie, to jednak do-
łek nie był tak głęboki, jak się tego
spodziewano jeszcze kilka lat temu.
Pomocne są szacunki GUS z 2014  r.
– O tym, że liczba zgonów przekroczy
liczbę urodzeń, wiadomo było od daw-
na. Prognozy przewidywały, że Pola-
ków będzie ubywać ponad 200  tys.
rocznie – mówi Bartosz Marczuk, któ-
ry jako wiceminister wdrażał program
„Rodzina 500 plus”.
Prawie 360 tys. narodzin w 2020 r.
nie jest wynikiem satysfakcjonują-
cym z  punktu widzenia gospodarki
państwa. – Jeżeli jednak weźmie się
pod uwagę prognozy demograficz-
ne z  2014  r., to okazuje się, że dzieci
w 2020 r. i tak urodziło się kilkadzie-
siąt tysięcy więcej, niż prognozowano.
A przecież 6 lat temu nikt nie przewi-
dział pandemii – podkreśla Marczuk.
Wszystkie historyczne dane de-
mograficzne pokazują, że dzietność
w Polsce jest mocno skorelowana z sy-
tuacją gospodarczą, a zwłaszcza z ryn-
kiem pracy. Gdy rośnie bezrobocie,
pojawia się niepewność i spada dziet-
ność. – Można powiedzieć, że 2020 r.
był ekstremalny, jeśli chodzi o  brak
pewności.  – mówi Bartosz Marczuk.
Miejmy nadzieję, że gdy sytuacja wró-
ci do normy, to te „odłożone urodzenia”
zaczną się pojawiać.
Słaby rok
Rządowi eksperci liczyli, że w 2020 r.
urodzi się od 370 tys. do 380 tys. dzie-
ci, a urodziło się ich niecałe 360 tys.
Od momentu wprowadzenia progra-
mu „Rodzina 500+” w  każdym ko-
lejnym roku liczba urodzeń przekra-
czała wcześniejsze prognozy nawet
o ponad 50 tys. – Kiedy obejmowali-
śmy rządy pod koniec 2015 r., zastę-
powalność pokoleń była na pozio-
mie 1,28. Dzisiaj mamy co najmniej
1,38-1,4, w zależności od tego, jak będą
podsumowane ostateczne dane za
2020 r. – wyjaśnia Marlena Maląg, mi-
nister rodziny i polityki społecznej.
pu n k t w i d ze n i a
Przygotowywane w  Polskim Fun-
duszu Rozwoju tarcze antykryzyso-
we zabezpieczają miejsca pracy dla
rodzin, a więc podobnie jak „Rodzina
500 plus” także ochraniają perspek-
tywy przyrostu naturalnego w Polsce.
Jeśli chodzi o dzietność, to czekają nas
chude miesiące i pewnie cały 2021 r.
będzie miał słabe wyniki demograficz-
ne. W czasach po pandemii ten trend
będzie trzeba odwrócić. Program „Ro-
dzina 500 plus” jest stabilną bazą dla
rodzin, ale trzeba też podjąć działania,
aksjologiczne i  edukacyjne, by stwo-
rzyć trwałą modę na małżeństwo i ro-
dzinę. Ważne są także pakiety usług
dla rodzin i przede wszystkim budo-
wa tańszych mieszkań.  >>n
Z głębokim smutkiem zawiadamiam,
że 21 stycznia 2021 r. zmarł
śp. ppor. Henryk Jerzy Chmielewski
ps. Jupiter
urodzony 7 czerwca 1923 r. w Warszawie.
Od marca 1943 r. służył w Samodzielnym Rejonie
Okęcie Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej
w składzie 1. plutonu Kompanii „Stachna”
3. batalionu 7. Pułku Piechoty „Garłuch”.
Żołnierz Powstania Warszawskiego.
Wybitny grafik i rysownik,
znany jako „Papcio Chmiel”.
Uhonorowany Krzyżem Komandorskim
Orderu Odrodzenia Polski, Warszawskim
Krzyżem Powstańczym, Medalem Stulecia
Odzyskanej Niepodległości, Złotym Medalem
„Zasłużony Kulturze Gloria Artis” oraz innymi
odznaczeniami.
W ponurych czasach PRL swą twórczością dawał
radość kilku pokoleniom rodaków.
Niech odpoczywa w pokoju wiecznym!
Cześć jego pamięci!
Jan Józef Kasprzyk
Szef Urzędu do Spraw Kombatantów
i Osób Represjonowanych
II-1972/21
29
 kochane Życie nr 7/14 II 2021 

Dieta to jest coś dla ciała,

zaś post – dla ducha.

Między nami kobietami Elżbieta Nowak

Ż
art nie tyle na dzisiaj, ile raczej – na wielki post:
Dwaj znajomi w piątek spotykają się niespodzie-
wanie w restauracji.
– Pan, zagorzały wegetarianin, je mięso? – dziwi się
pierwszy.
– Tak, bo dzisiaj poszczę – odpowiada drugi.
O poście i dietach można mówić bez końca. Oczywiś-
cie, celują w tym kobiety, sama wiem coś na ten temat.
Naturalnie podczas Wielkiego Postu jest szczególnie
wiele różnych rozważań o różnicach między tymi termi-
nami. Ale jak traktować dietę, której podstawą jest
właśnie post? Może można by to jakoś zgrabnie
połączyć?
Powszechnym tematem rozmów podczas rodzinnych
spotkań bywają obecnie opowieści o różnych dietach,
o żywieniu i zdrowiu. To sprawy szczególnie miłe sercu
kobiecemu. Któż nie zna powiedzenia, że droga do serca
mężczyzny wiedzie przez żołądek... Ale tu już wkraczamy
Felietonistka Polskiego Radia
na śliski teren ludzkich uczuć, więc szybciutko wracajmy
do naszych postów.
Rozczytuję się ostatnio w tekstach o błogosławionych
skutkach głodówek. Kiedyś nawet pokazywano w telewi-
zji osoby, które potrafią żyć bez pożywienia całymi tygo-
dniami i miesiącami. Potem w internecie komentatorzy
ich nie oszczędzali. Ale tak to już jest z tym internetem,
nie zawsze parlamentarnie...
Podobno trzydniowa głodówka regeneruje organizm.
Jeszcze do tego nie doszłam, ale i jeden dzień bywa nie-
oceniony. Dodając do tego jakąś pobożną intencję, mo-
żemy zyskać i cieleśnie, i duchowo. Istnieje też opinia,
że to, czego nie można uzyskać modlitwą, bardzo sku-
tecznie wspiera się postem.
Można więc na koniec stwierdzić, że dieta to jest coś
dla ciała, zaś post – dla ducha. I tego się trzymajmy!  >>n

Dobry jak chleb

W najśmielszych marzeniach nie przypuszczał,
że napisane przez niego w 1987 r. słowa
staną się jedną z najpopularniejszych
pieśni śpiewanych w kościołach.
w elokwentny sposób odparł wyduma-
ne zarzuty i ostatecznie zamknął usta
filologicznym malkontentom.
Na wspomnianym epizodzie nie
kończy się jednak historia tego utwo-

W szyscy znamy je doskonale. Nie-

jeden raz modliliśmy się z  ich
pomocą. Pieśń eucharystyczna Panie,
dobry jak chleb na dobre weszła do ka-
nonu pieśni religijnych. Ale w momen-
cie, gdy powstawała, nikt nie przypusz-
czał, że spontanicznie napisany tekst
w krótkim czasie zyska tak dużą po-
pularność. Za sukcesem poszła jednak
krytyka. Na autora posypały się uwagi
ze strony teologów i polonistów. Tym
pierwszym nie spodobało się określe-
nie: „Panie, dobry jak chleb”, drudzy
zaś skrytykowali frazę: „Bądź uwiel-
biony od swego Kościoła” – zamiast
„od” woleliby usłyszeć dobywające
się z  gardeł śpiewających wiernych
„przez swój Kościół”. Autora wziął
w obronę sam prof. Jan Miodek, który
ru, a także historia jego autora, który
przecież był człowiekiem nieprzecięt-
nym. Teraz możemy go lepiej poznać.
Nakładem wydawnictwa Bratni Zew
ukazała się bowiem pierwsza biogra-
fia bp. Józefa Zawitkowskiego, przybli-
żająca nie tylko jego osobę, ale także aaŻycie w rytm Bożych nut. Opowieść
prezentująca jego spuściznę muzycz- o biskupie Józefie Zawitkowskim
no-literacką i dorobek kapłański. Artur Żak, Joanna Skrzypnik
Publikacja nie jest prostą biogra- Wydawnictwo: Bratni Zew
fią, to liryczna opowieść o człowieku Liczba stron: 352
żyjącym pulsem Kościoła. Choć życie
go nie rozpieszczało, nie poddawał się.
Pozwalał się prowadzić Bogu i każde- i Joanna Skrzypnik i ułożyli z nich pa-
go dnia dostrzegał Go w bliźnich. To sjonującą opowieść, w której życie bi-
także opowieść o kapłanie, który był skupa, wypełnione czystą wiarą i od-
poetą na ambonie. wagą w jej głoszeniu, toczy się w rytm
Informacje o bp. Zawitkowskim ze- Bożych nut.  >>n
brali utalentowani literaci Artur Żak Ireneusz Korpyś

30
 f il m
tel ew izja
m uz y k a
Jorge Díaz Bes – Own work
Czy wiecie, że...
...w Hiszpanii znajduje się najwyższy
krzyż na świecie. Ma on 152,4 m wy-
sokości, 46 m rozpiętości i 6 m szero-
kości. Wykonany z kamienia monu-
mentalny krucyfiks waży 201 tys. ton.
Jest wyższy o niemal 60 m od Statuy
Wolności i czterokrotnie przewyższa
słynny pomnik Chrystusa Zbawicie-
la z Rio de Janeiro. Przy dobrej pogo-
dzie krzyż jest widoczny z oddalonych
o niemal 50 km przedmieść Madry-
tu. U jego podstawy zostały wykona-
ne kilkunastometrowe posągi, które
przedstawiają Ewangelistów oraz
cnoty kardynalne.
Krzyż góruje nad mieszczącym się
w  Dolinie Poległych (Valle de los
Caídos) mauzoleum upamiętniają-
cym ofiary hiszpańskiej wojny domo-
wej. Znajduje się w nim kilkadziesiąt
tysięcy urn z prochami poległych po
obu stronach bratobójczego konfliktu,
w tym 52 błogosławionych męczenni-
ków. Budowla została wykuta w ska-
le. Spowite w półmroku wnętrze pod-
kreśla powagę tego miejsca i sprzyja
recenzje
tea t r
rozr y w ka
modlitewnej kontemplacji. W 1960 r.
papież Jan XXIII nadał jej tytuł bazy-
liki mniejszej. Wykuta wewnątrz góry
świątynia swoimi rozmiarami dorów-
nuje Bazylice św. Piotra w Watykanie.
Monumentalny krzyż wraz z bazy-
liką został wkomponowany w malow-
niczy krajobraz śródziemnomorskich
lasów i  granitowych głazów pasma
górskiego Sierra de Guadarrama.
Ignacy Tarnobrzeski
31
płyta książka/serial książka
Z gitarą nad morzem Z życia sfer W blasku sukcesów
aaUnder A Mediterranean Sky aaBelgravia aaSport w Polsce Ludowej. Studia
Steve Hackett Julian Fellowes Grzegorz Majchrzak i Paweł Sztama (red.)

Hackett, słynny gita- W Belgravii – eksklu- Sportowcy, którzy przy-

rzysta i kompozytor,
na początku karie-
ry związany z zespo-
łem Genesis, rzadko
próżnuje. Pierwszy
od lat akustyczny al-
bum jest efektem podróży wzdłuż Mo-
rza Śródziemnego, którą Hackett odbył
ze swoją żoną Jo Lehmann. Muzyk wy-
korzystał lockdown uniemożliwiający
koncertowanie. Na płycie pobrzmiewa
charakterystyczny, orkiestralny, melo-
dyjny styl Hacketta, ale najważniejsze
są odniesienia do różnych kultur rejonu
Morza Śródziemnego. Obok dziesięciu
kompozycji Hacketta (niektóre nagrane
z udziałem jego żony oraz Rogera Kinga,
wirtuoza instrumentów klawiszowych)
usłyszymy sonatę Domenico Scarlattie-
go, którą muzyk zagrał na gitarze. W ucho
wpadają utwory The Dervish and the Djin,
Sirocco i Andalusian Heart.  /j.k.
Niedziela w rozgłośniach radiowych
Radio Maryja Radio Jasna Góra
Toruń Częstochowa
pt 14.45 nd 9.45
zywnej dzielnicy Lon-
dynu – rozgrywa się
akcja książki i  6-od-
cinkowego serialu pod
tym samym tytułem.
Anglikom dzielnica ta
kojarzy się z luksusem.
Nic więc dziwnego, że
obecnie mieszkają tu Roman Abramo-
wicz i Joanna Przetakiewicz. Mieszkała
tu też Margaret Thatcher. Julian Fello-
wes umiejscowił w  Belgravii, w  pierw-
szej połowie XIX wieku, bohaterów książ-
ki i serialu. Akcja rozpoczyna się jednak
w Brukseli w 1815 r., w przededniu bitwy
o  Waterloo. W  balu na cześć dowódcy
wojsk brytyjskich – księcia Wellingtona
obok arystokracji i oficerów uczestniczy
dostawca wojskowy wraz z  małżonką
i córką. Zanim bal się skończy, oficerowie
ruszą na pole bitwy pod Waterloo, gdzie
wielu z nich zginie w galowych mundu-
rach. Śmierć jednego z oficerów skompli-
kuje losy dwóch rodzin, połączy je pilnie
strzeżona tajemnica. Autor i scenarzys-
ta nie oszczędza nam intryg i zwrotów
akcji, szczegółów z życia wyższych sfer
Radio Fiat oraz tych, którzy do nich aspirują.  /w.d.
Częstochowa
czw 10.00
wozili medale z  mię-
dzynarodowych imprez
(z  igrzysk, mistrzostw
świata i Europy) w cza-
sach PRL, skupiali uwa-
gę Polaków. W  bied-
nym oraz rządzonym
twardą ręką przez ko-
munistów kraju dawali odrobinę radoś-
ci, odskocznię od szarej rzeczywisto-
ści. Przeciętny Polak, śledzący rywaliza-
cję i  osiągnięcia „naszych”, utożsamiał
się z nimi. Władze jednak usiłowały wy-
korzystywać to propagandowo. Partyj-
ni bonzowie lubili się ogrzewać w bla-
sku sukcesów, ale współtworzona przez
nich władza starała się usilnie kontro-
lować zawodników. Tryumfy dawały im
mocną pozycję, lecz bywali niewygodni
dla rządzących. Niektórym sportowcom
próbowano niszczyć kariery, namawiano
ich do donoszenia na kolegów. Teksty ze-
brane w książce powstały na konferencję
na temat sportu w PRL, która odbyła się
w Międzyzdrojach. Szczególnie ciekawe
są prace na temat uwikłania agentural-
nego szermierza Jerzego Pawłowskiego
czy kulis transferu zagranicznego piłka-
rza Roberta Gadochy.  /w.d.

Radio Niepokalanów
Niepokalanów
Radio Via
Rzeszów
Radio Zamość
sb 9.15
film
sb 9.10; nd 11.10 nd 8.20
Za niewinność
aa25 lat niewinności. Sprawa Tomka Komendy
Radio Rodzina Radio Fara Radio RDN Reż. Jan Holoubek
Wrocław Przemyśl, Jarosław, pt 7.45; nd 10.15
pt 14.15 Krosno
YouTube

sb 13.40 Debiut reżyserski Jana Holoubka to poruszają-

cy dramat sensacyjny oparty na prawdziwych
wydarzeniach, którymi żyła cała Polska. To-
Radio Ziemi Wieluńskiej Radio Opatów Radio Doxa
Wieluń, Praszka, Działoszyn pt 8.30 Opole masz Komenda zostaje niesłusznie skazany na 25 lat więzienia za gwałt i zabójstwo na-
nd 8.15 sb 8.45 stolatki. Twórcy filmu podejmują próbę znalezienia odpowiedzi na nurtujące wszyst-
kich do dziś pytania. Jak to się mogło wydarzyć? Dlaczego niewinny człowiek musiał aż
18 lat czekać w celi na sprawiedliwość? To opowieść o niesprawnym systemie wymia-
Radio Warszawa Radio Pallotti.fm Radio Podlasie
Warszawa pt 9.00 Siedlce, ru sprawiedliwości, policjantach i prawnikach, którym nie chce się dochodzić prawdy,
pt 14.25 pt 14.10 wreszcie o kilku sprawiedliwych, którzy przez wiele lat nie odpuszczają i próbują wy-
rwać niewinnego człowieka zza krat. Po 18 latach odsiadki na drodze Tomka pojawili
się prokuratorzy i policjant, którzy postanowili odkryć prawdę.
Radio Głos Pelplin Radio Ain Karim Radio Plus
pt 11.00; 18.45; Skomielna Czarna Legnica Film w kinach obejrzało ponad 700 tys. widzów, teraz można go także zobaczyć
nd 11.00; 18.45 sb 9.00; 17.00; nd 14.00 sb 8.45; nd 8.45
na DVD.  /j.k.

32
 niedziela Redakcja „Niedzieli”
14 lutego 2021 nie ponosi odpowiedzialności za zmiany
w programie Telewizji Trwam.

TVP1 TV P2 TVP Po l o nia TV Trw am

4:40 Klan – telenowela TVP
6:00 Słownik polsko@polski
6:25 Wojsko-polskie.pl
6:55 Słowo na niedzielę
7:00 Msza św. z sanktuarium Bożego
Miłosierdzia w Łagiewnikach
8:00 Tydzień
8:30 Zakochaj się w Polsce: Puck
9:05 Las bliżej nas
9:30 Okrasa łamie przepisy
10:05 Stulecie Winnych – serial TVP
10:55 Słowo na niedzielę
11:00 Msza św. – transmisja
11:55, 12:15 Między ziemią a niebem
12:00 Modlitwa „Anioł Pański”
12:50 Moje życie na ulicy – reportaż
13:20 BBC w Jedynce: Alpejskie
opowieści o przetrwaniu
14:15 Z pamięci
14:25 Weterynarze z sercem
15:00 Koronka do Bożego
Miłosierdzia
15:25 Przyrodnik na tropie
16:00, 17:20 Skoki narciarskie: Pu-
char Świata w Zakopanem – konkurs
indywidualny
17:10 Teleexpress
18:30 Jaka to melodia?
19:25 Sport, Wiadomości, Pogoda
20:15 Osiecka – serial TVP
21:15 Sanatorium miłości
22:10 Sanatorium miłości. Kulisy
programu
22:20 Zakochana Jedynka: Świątek
piątek – walentynki – komedia roman-
tyczna, USA 2017, reż. Steven Monroe
23:50 Whitney – film dokumentalny
2:00 Markiza Angelika – film
kostiumowy
4:00 Jaka to melodia?
4:50 Z pamięci
5:20 Barwy szczęścia
7:00 M jak miłość (dla niesłyszących)
7:55 Pytanie na śniadanie
11:10 Zacznij od nowa
11:45 Szansa na sukces. Opole 2020
– widowisko muzyczne
12:50 Koncert Walentynkowy
14:00 Familiada
14:35 Koło fortuny
15:10 Szansa na sukces. Opole 2020
– widowisko muzyczne
16:10 Na dobre i na złe – serial TVP
17:05 Jutro należy do nas – serial
18:00 Panorama
18:20 Pogoda
18:30 Lepsza połowa – serial TVP
19:25 Na sygnale
20:00 Empire State: Ryzykowna
gra – film akcji, USA 2013, reż. Dito
Montiel, wyk.: Dwayne Johnson, Liam
Hemsworth, Emma Roberts, Ned
Yousef, Lucky Johnson, Nikki Reed,
Jerry Ferrara, Tony Bentley
21:45 Kino bez granic: Księgarnia
z marzeniami – film obyczajowy,
Wielka Brytania/Niemcy/Hiszpania
2018, reż. Isabel Coixet, wyk.: Emily
Mortimer, Bill Nighy, Patricia Clarkson
23:45 Disco polo – komedia, reż. Ma-
ciek Bochniak, wyk.: Dawid Ogrodnik,
Piotr Głowacki, Tomasz Kot, Joanna
Kulig, Aleksandra Hamkało
1:45 Za ciosem – film fabularny, USA
1998, reż.: Tsui Tsui, wyk.: Jean-Claude
Van Damme, Rob Schneider, Paul
Sorvino, Lela Rochon
6:25 Polonia 24
7:00 Barwy szczęścia
7:55 Pytanie na śniadanie
11:05 Wolny Ekran
11:25 Ziarno
11:55, 12:15 Między ziemią a niebem
12:00 Modlitwa „Anioł Pański”
12:50 Słowo na niedzielę
13:00 Msza św. z kolegiaty
pw. św. Antoniego i sanktuarium Naj-
świętszego Sakramentu w Sokółce
– transmisja
14:15 Chłopi – serial TVP
15:15 Fajna Polska
16:10 Powroty – magazyn
16:30 Leśniczówka
17:30 Dziennik regionów
17:50 M jak miłość – serial TVP
18:45 Koncert Walentynkowy
19:40 Dobranocka
19:50 Czytanie przed spaniem
20:00 Polonia 24
20:30 Pogoda, Sport
20:45 Artyści – serial TVP
21:40 Koncert Walentynkowy
22:35 Matka brata mojego syna
– spektakl teatralny, reż. Juliusz
Machulski, wyk.: Marian Opania, Marta
Lipińska, Marek Kalita, Małgorzata
Buczkowska, Katarzyna Herman,
Maciej Musiał, Milena Suszyńska
23:55 Program rozrywkowy
0:30 M jak miłość – serial TVP
1:15 Słownik polsko@polski
1:45 Dobranocka za oceanem
2:00 Polonia 24
2:30 Pogoda, Sport
2:40 Artyści – serial TVP
3:30 Koncert Walentynkowy
4:20 Matka brata mojego syna –
spektakl teatralny
6:00 Mojżesz – 10 przykazań
6:50 Głos serca – serial fabularny
7:25 Niezwykłości przyrody Nowej
Zelandii
7:40 Kolory świętości
7:45 Ocalić od zapomnienia
7:55, 17:55 Poczet Wielkich Polaków
8:00 Słowo Życia
8:05 Polski punkt widzenia
8:25 Święty na każdy dzień
8:30 Z Parlamentu Europejskiego
9:00 100 cudownych miejsc...
9:10 Spotkanie z Magdą Buczek
9:15 Katecheza bp. Antoniego Długosza
9:30 Msza św. – transmisja
10:35 Przegląd Tygodnika
Katolickiego „Niedziela”
10:40 Jezus – serial fabularny
12:00 Modlitwa „Anioł Pański”
12:20 Wieś – to też Polska
13:30 Papież Polak do rodaków
14:15 Próba wiary. Święty Walenty
15:05 Apokryfy – film dokumentalny
16:00 Informacje dnia
16:10 Koncert życzeń
17:00 Tam, gdzie Bóg płacze
17:30 Nowa Ewangelizacja
18:00 Modlitwa „Anioł Pański”
18:05 Informacje dnia
18:15 Rozmowy niedokończone
19:25 Święty na każdy dzień
19:30 Opowieści biblijne
20:00 Informacje dnia
20:20 Modlitwa różańcowa
20:50 Kolory świętości
21:00 Apel Jasnogórski – transmisja
21:20 Informacje dnia
21:40 Retrospekcja
21:45 Jezus – serial fabularny
23:00 Jak my to widzimy
23:30 Tam, gdzie Bóg płacze

TVP Kultura TVP H isto ria Po l sat

6:50 Myśli na ten czas 7:00 Liturgia prawosławna
z cerkwi w Żdyni 8:25 Niezapomniany Leonard
Bernstein – cykl dokumentalny 9:35 Mała Syrenka
– balet 11:25 Arsene Lupin – serial 12:35 Trzeci
punkt widzenia 13:20 Wystarczy być – film obycza-
jowy 15:35 Warszawska Opera Kameralna: Orfeusz
i Eurydyka 17:15 Niedziela z... twórczością Jerzego
Gruzy 18:05 Dzięcioł – komedia 19:35 Niedziela
z... 20:00 Boski porządek – komedia obyczajowa
21:45 Trzeci punkt widzenia 22:20 Długi week-
end – film fabularny 0:05 Teraz animacje! 0:50
Kobieta na skraju dojrzałości – komediodramat
2:30 Nibelungi: Zemsta Krymhildy – film fabularny
4:50 Dziewczyna i gołębie – film TVP 5:45 Jeszcze
więcej kultury w TVP Kultura 2
6:40 Był taki dzień 6:55 Lubię patrzeć, jak wscho- 6:00 Nowy dzień z Polsat News
dzi słońce – film dokumentalny 8:00 Liturgia 8:30 Dawno temu w trawie – animacja
greckokatolicka z parafii pw. Podwyższenia Krzyża 10:35 Karate Kid 4: Mistrz i uczennica
Pańskiego we Wrocławiu – transmisja 9:00 Czarne 12:50 Shrek Forever – animacja
chmury – serial TVP 10:00 Okrasa łamie przepisy 14:50 Strażnicy Galaktyki (2) – film s.f.
10:30 Tętno pierwotnej puszczy – cykl dokumen- 17:40 Nasz nowy dom
talny 11:15 Szlak nadziei 12:10 Wszystkie kolory 18:50 Wydarzenia
świata 13:15 Życie ukryte w jeziorze: Bajkał. Lód 19:20 Sport, Pogoda
i woda 14:15 Love Story – melodramat 16:05 19:30 Państwo w państwie
W kotle historii 16:30 Giganci historii – teleturniej 20:00 Walentynki z Polsatem
17:25 Archiwum zimnej wojny 18:05 Chłopi – 22:05 Faceci w czerni – komedia s.f.
serial TVP 19:05 Anna German: prawdziwe życie 0:25 Bogowie Egiptu – film przygodowy
– film dokumentalny 20:15 Tajemnice III Rzeszy 3:20 Tajemnice losu
– cykl dokumentalny 21:20 Cristiada – dramat 4:40 Disco gramy
historyczny 23:50 Hetman – film animowany 5:25 Telezakupy: TV Okazje
0:15 Archiwista – serial TVP 1:05 Szerokie tory

33

TVP1
5:05 Jeszcze za mną zatęsknisz
6:00 Elif
7:00 Msza św. – transmisja
7:30 Okiem wiary
8:00 Wiadomości
8:10 Pogoda poranna
8:15 Kwadrans polityczny
8:35 Ranczo
9:35 Komisarz Alex
10:35 Ojciec Mateusz
11:25 Kasta
12:00 Wiadomości
12:10 Agrobiznes
12:35 Agropogoda
12:40 Magazyn rolniczy
12:55 BBC w Jedynce: Alpejskie
opowieści o przetrwaniu
14:00 Elif
15:00 Wiadomości, Pogoda
15:15 Alarm!
15:35 Gra słów. Krzyżówka
16:05 Przysięga
17:00 Teleexpress
17:15 Jaka to melodia?
17:55 Klan
18:20 Kasta
18:55 Jeden z dziesięciu
19:25 Sport, Wiadomości, Pogoda
20:10 Alarm!
20:30 Leśniczówka
21:00 Teatr Telewizji: Tamta twarz
22:30 Świat bez fikcji: Czeska
mitologia
23:30 Warto rozmawiać
0:30 Świątek piątek. Walentynki –
komedia romantyczna, USA 2017
2:00 Nowe życie – film fabularny
3:50 Gra Florencka i krew na bruku –
film dokumentalny
4:45 Notacje – cykl dokumentalny
4:55 Zakończenie programu
poniedziałek
15 lutego 2021
TV P 2
5:20 Cafe piosenka
5:50 Doktor Kleist – lekarz rodzinny
6:50 Coś dla Ciebie
7:20 Familiada
7:55 Pytanie na śniadanie – w tym:
Panorama-flesz i Pogoda-flesz
10:40 Panorama
10:50 Pytanie na śniadanie
11:25 Rodzinka.pl
11:50 Barwy szczęścia (dla niesły-
szących)
12:30 Koło fortuny
13:15 Kozacka miłość
14:05 Va Banque
14:35 Na sygnale
15:10 Górscy ratownicy
16:00 Koło fortuny
16:35 Familiada
17:15 Więzień miłości
18:00 Panorama
18:20 Va Banque
18:45 Kozacka miłość
19:35 Barwy szczęścia
20:10 Barwy szczęścia
20:45 M jak miłość – kulisy serialu
20:55 M jak miłość
21:50 Urodzona gwiazda
22:45 Lepsza połowa
23:20 Piękna para – film obyczajowy,
Niemcy 2018, reż. Sven Taddicken,
wyk.: Maximilian Brückner, Luise Hey-
er, Florian Bartholomäi, Leonard Kunz
1:05 Warto kochać
1:55 Księgarnia z marzeniami – film
obyczajowy, Wielka Brytania/Niemcy/
Hiszpania 2018, reż. Isabel Coixet,
wyk.: Emily Mortimer, Bill Nighy,
Patricia Clarkson
3:50 Skutki noszenia kapelusza
w maju – film obyczajowy
5:15 Zakończenie programu
TVP Po l o nia
6:10 Polonia 24
6:45 Alarm!
7:05 Kochaj bliźniego swego...
7:25 Rok 1981. Kalendarium
7:30 Gra słów. Krzyżówka
7:55 Pytanie na śniadanie
10:40 Panorama
10:45 Pytanie na śniadanie
11:20 Przepis dnia
11:30 Barwy szczęścia
12:00 Turystyczna jazda
12:15 Co niesie dzień
12:30 Ludzie i bogowie
13:20 Polonia Express
13:40 Kulturalni PL
14:35 Rok 1981. Kalendarium
14:45 Matka brata mojego syna –
spektakl teatralny
16:15, 1:00 Zwierzaki Czytaki
16:30, 1:15 Domisie
17:00, 0:10 Lepsza połowa
17:30 Dziennik regionów
17:50 Gra słów. Krzyżówka
18:20 A wiara przetrwała
18:50 Barwy szczęścia
19:20 Nad Niemnem
19:40 Ola Polonia
20:00 Polonia 24, Pogoda, Sport
20:45 Miasto z morza
21:40, 3:55 Nowa
22:30 Kasta
23:00 Cały Gruza
23:55 Focus on Poland
0:40 Gra słów. Krzyżówka
1:40 Ola Polonia
2:00 Polonia 24, Pogoda, Sport
2:40 Miasto z morza
3:25 Barwy szczęścia
4:45 Cały Gruza
5:40 Focus on Poland
5:50 Nad Niemnem
TV Trw am
6:00 Jezus – serial
7:15 Naznaczona przez Boga
7:50 Kolory świętości
7:55 Poczet Wielkich Polaków
8:00 Informacje dnia
8:15 Wieś – to też Polska
9:25 Słowo Życia
9:30 Opowieści biblijne
10:00 Informacje dnia
10:15 Rozmowy niedokończone
11:20 100 cudownych miejsc
na świecie
11:30 Przyroda w obiektywie
11:50 Kolory świętości
11:55 Święty na każdy dzień
12:00 Modlitwa „Anioł Pański”
12:03 Informacje dnia
12:20 Sanktuarium Betharram
13:15 Chrystus w Biblii i Kodzie
Leonarda da Vinci
13:30 Msza św. – transmisja
14:30 Łaski pełna
15:50 Ma się rozumieć
16:00 Informacje dnia
16:10 Sanktuaria polskie
16:30 Zew natury
16:55 Świadkowie
17:25 Poczet Wielkich Polaków
17:30 Spotkanie Rodziny Radia
Maryja w parafii pw. św. Stanisława
BM we Włocławku
19:30 Opowieści Starego Testamentu
20:00 Informacje dnia
20:20 Modlitwa różańcowa
20:50 Myśląc Ojczyzna
21:00 Apel Jasnogórski
21:20 Informacje dnia
21:40 Polski punkt widzenia
22:00 Stan bezpieczeństwa państwa
22:10 Mojżesz – 10 przykazań
23:05 Mali Bracia Ubogich

TVP Kultura TVP H isto ria Po l sat

7:00 Muzyczne poranki 8:15 Tego się nie wytnie
9:40 Tego się nie wytnie ekstra 10:00 Reżyserzy
11:00 Blisko, coraz bliżej 12:25 Bilet na księżyc
13:55 Blue Note Records. Więcej niż muzyka
15:30 Jańcio Wodnik – film obyczajowy 17:25
Czterdziestolatek – dwadzieścia lat później 18:30
Informacje kulturalne 18:55 Rok 2020 19:20 Trze-
ci punkt widzenia 20:00 Panorama kina polskiego:
Giuseppe w Warszawie – komedia 21:45 Powidoki
22:05 Żelazna klasyka: Wałkonie – film obyczajowy
0:00 Scena muzyczna 1:00 Informacje kulturalne
1:30 Boski porządek 3:40 Tamte lata, tamte dni
4:20 Teledysk 5:05 Rok 2020 5:35 Afisz kulturalny
ekstra 5:50 Jeszcze więcej kultury w TVP Kultura 2
5:55 Zakończenie programu
6:50 Był taki dzień 6:55 Polska Kronika Filmowa
1990 7:20 Drogi wolności 8:20 Ex Libris 8:45
Przeczytaj mi tę historię 8:55 Historia Polski
10:00, 0:45 Sensacje XX wieku 11:00 Gigantyczny
wąż morski. Spotkanie z legendą 12:00 W kotle
historii 12:30 Czas honoru 13:30 Love Story 15:20
Życie ukryte w jeziorze 16:20 W pół do Trzeciej RP
16:50, 1:40 Było, nie minęło 17:20 Flesz historii
17:45 Historia Polski 18:55 Drogi wolności 19:55
Wojna w eterze 20:10 Historia w postaciach
zapisana 22:00 Spór o historię 22:45 Namibia,
ludobójstwo II Rzeszy 23:50 Sądy, przesądy 2:15
Encyklopedia II wojny światowej 2:45 Zakończenie
programu
6:00 Nowy dzień z Polsat News 8:40 Malanowski
i Partnerzy 9:40 Sekrety rodziny 10:40, 14:40
Dlaczego ja? 11:40, 17:00 Gliniarze
12:50 Wydarzenia
13:25 Interwencja
13:40 Trudne sprawy
15:50 Wydarzenia, Pogoda
16:15 Interwencja
16:30 Na ratunek 112
18:00 Pierwsza miłość
18:50 Wydarzenia, Gość Wydarzeń
19:45 Sport, Pogoda
20:05 Megahit: Bogowie Egiptu – film przygodowy
22:55 Zastępca – thriller sensacyjny 0:40 Anioły
i demony – thriller 3:30 Tajemnice losu 4:40 Disco
gramy 5:25 Telezakupy: TV Okazje

34

TVP1
5:10 Przysięga
6:05 Elif
7:00 Msza św. – transmisja
7:30 Kościół z bliska
8:00 Wiadomości
8:10 Pogoda poranna
8:15 Kwadrans polityczny
8:35 Ranczo
9:35 Komisarz Alex
10:35 Ojciec Mateusz
11:25 Kasta
12:00 Wiadomości
12:10 Agrobiznes
12:30 Agropogoda
12:35 Magazyn rolniczy
12:55 Natura w Jedynce: Cudowny
świat przyrody
14:00 Elif
15:00 Wiadomości, Pogoda
15:15 Alarm!
15:35 Gra słów. Krzyżówka
16:05 Przysięga
17:00 Teleexpress, Pogoda
17:15 Jaka to melodia?
17:55 Klan
18:20 Kasta
18:55 Jeden z dziesięciu
19:25 Sport, Wiadomości, Pogoda
20:10 Alarm!
20:30 Leśniczówka
20:55 Magazyn kryminalny 997
21:40 Magazyn Ekspresu Reporterów
22:45 Ocaleni – program Rafała
Porzezińskiego
23:50 Ogień pod pokładem – film
fabularny, Wielka Brytania 1957, reż.
Robert Parrish, wyk. Jack Lemmon
1:55 Odruch serca – film obyczajowy
3:35 Magazyn Ekspresu Reporterów
4:40 Notacje – cykl dokumentalny
4:50 Zakończenie programu
wtorek
16 lutego 2021
TV P2
5:20 Cafe piosenka
5:50 Doktor Kleist – lekarz rodzinny
6:50 Dąbrówno – piękno nieznane
7:20 Familiada
7:55 Pytanie na śniadanie
10:40 Panorama
10:50 Pytanie na śniadanie
11:25 Rodzinka.pl
11:50 Barwy szczęścia (dla niesły-
szących)
12:30 Koło fortuny
13:15 Kozacka miłość
14:05 Va Banque
14:35 Na sygnale
15:10 Górscy ratownicy
16:00 Koło fortuny
16:35 Familiada
17:15 Więzień miłości
18:00 Panorama
18:20 Va Banque
18:45 Kozacka miłość
19:35 Barwy szczęścia
20:10 Barwy szczęścia
20:45 M jak miłość – kulisy serialu
20:55 M jak miłość
21:50 Urodzona gwiazda
22:45 Lepsza połowa
23:15 Ludzkie historie: Happy Olo
pogodna ballada o Olku Dobie
0:30 Dzisiaj zginie zabójca mojego
syna – film obyczajowy, Francja 2014,
reż. Pierre Aknine, wyk. :Jean-Paul
Rouve, Sami Bouajila, Audrey Lamy,
Anne Marivin
2:15 Piękna para – film obyczajowy,
Niemcy 2018, reż. Sven Taddicken,
wyk.: Maximilian Brückner, Luise Hey-
er, Florian Bartholomäi, Leonard Kunz
4:00 Najwspanialsze zabytki staro-
żytności
4:55 Zakończenie programu
TVP Po l o nia
6:10 Polonia 24
6:45 Ola Polonia
7:05 Pożyteczni.pl
7:30 Gra słów. Krzyżówka
7:55 Pytanie na śniadanie
10:40 Panorama
10:50 Pytanie na śniadanie
11:20 Przepis dnia
11:30 Barwy szczęścia
12:00 Pod Tatrami
12:15 Co niesie dzień
12:30 Miasto z morza
13:20 Nad Niemnem
13:40 Cały Gruza
14:45 Kasta
15:15 Smaki świata po polsku
15:45 Prywatne życie zwierząt
16:15 Przyjaciele Misia i Margolci
16:40 Margolcia i Miś zapraszają dziś
17:00 Lepsza połowa
17:30 Dziennik regionów
17:50, 0:40 Gra słów. Krzyżówka
18:20 Przystanek Zaolzie
18:35 Godki fest ucieszne
18:50, 3:25 Barwy szczęścia
19:20 Magazyn z Wysp
19:40, 1:45 Alert COVID
20:00 Polonia 24, Pogoda, Sport
20:45, 2:40 Ojciec Mateusz
21:40, 3:55 Nowa
22:30 Kasta
23:00 Warto rozmawiać
23:55 Focus on Poland
0:10 Lepsza połowa
1:00 Przyjaciele Misia i Margolci
1:25 Margolcia i Miś zapraszają dziś
2:00 Polonia 24, Pogoda, Sport
4:45 Ocaleni – program Rafała
Porzezińskiego
5:40 Focus on Poland
5:50 Magazyn z Wysp
TV Trw am
6:00 Mojżesz 6:55 Stan bezpieczeń-
stwa państwa 7:05 Sanktuarium Be-
tharram 7:55 Poczet Wielkich Polaków
8:00, 10:00 Informacje dnia 8:15 Pol-
ski punkt widzenia 8:35 Słowo Życia
8:40 Świadkowie 9:10 Papież Polak
do rodaków 9:55, 19:25 Święty na
każdy dzień 10:15 Jak my to widzimy
10:45 Zew natury
11:05 Mocni w wierze
11:35 Myśląc Ojczyzna
11:45 Historia i architektura Polski
12:00, 18:00 Modlitwa „Anioł Pański”
12:03, 16:00 Informacje dnia
12:20 Sanktuaria polskie
12:35 Ludwik Maria Grignion
de Montfort
13:30 Msza św. – transmisja
14:30 Póki nadzieja
15:45 Kolory świętości
15:50 Ma się rozumieć
16:10 Jestem mamą
16:30 Kalejdoskop Młodych
16:50 Niezwykłości przyrody Nowej
Zelandii
17:00 100 cudownych miejsc...
17:10 Prosto o gospodarce
17:30 Rajd Katyński
17:55 Poczet Wielkich Polaków
18:05, 20:00, 21:20 Informacje dnia
18:15 Rozmowy niedokończone
19:30 Każdy maluch to potrafi
19:45 Modlitwa z udziałem dzieci
20:20 Modlitwa różańcowa
20:50 Myśląc Ojczyzna
21:00 Apel Jasnogórski – transmisja
21:40 Polski punkt widzenia
22:00 Cudowne przejście przez Morze
Czerwone
23:00 Konzentrationslager Stutthof
23:45 Filmowe życiorysy

TVP Kult ura TVP H isto ria Po l sat

7:00 Co się dzieje 7:25 Teledysk 8:00 Informacje
kulturalne 8:30 Białoruski klimat 9:05 Jańcio
Wodnik – film obyczajowy 11:00 Blisko, coraz bliżej
12:30 Sobie król – film TVP 13:20 Bolszoj – film
fabularny 14:25 Scena muzyczna 15:30 Chce
się żyć – film obyczajowy 17:25 Czterdziestola-
tek – dwadzieścia lat później 18:30 Informacje
kulturalne 18:55 Co dalej? 19:10 Powidoki 19:25
Reportaż 20:00 Les Ballets de Monte-Carlo 21:25
Lekkie obyczaje: Nauczycielka – film obczajowy
23:10 Co dalej? 23:30 Informacje kulturalne 0:00
Młoda Polska 0:20 Giuseppe w Warszawie – kome-
dia 2:10 Kino nocne: Kontrakt – film obyczajowy
4:05 Film fabularny 5:05 Teledysk 5:35 Afisz
kulturalny ekstra 5:50 Jeszcze więcej kultury w TVP
Kultura 2 5:55 Zakończenie programu
6:50 Był taki dzień 6:55 Polska Kronika Filmowa 6:00 Nowy dzień z Polsat News 8:40 Malanowski
1991 7:25 Drogi wolności 8:20 Flesz historii i Partnerzy 9:40 Sekrety rodziny 10:40, 14:40
8:45 Historia Polski 9:55 Sensacje XX wieku Dlaczego ja? 11:40, 17:00 Gliniarze
11:00 Dzieci morza i wiatru... 11:55 Przeczytaj mi 12:50 Wydarzenia
tę historię 12:05 Rok 1981. Kalendarium 12:10 13:25 Interwencja
Wojownicy czasu 12:45 Czas honoru 13:45 Na- 13:40 Trudne sprawy
dejdą jeszcze chwile 14:55 Historia w postaciach 15:50 Wydarzenia, Pogoda
zapisana 16:40 Ekspertyza 17:10 Było, nie minęło 16:15 Interwencja
17:40 Historia Polski 18:15 #dziedzictwo 18:45 16:30 Na ratunek 112
Biała wizytówka – serial obyczajowy 19:50 Wojna 18:00 Pierwsza miłość
w eterze 20:00 Wojna generałów 21:05 Wojna 18:50 Wydarzenia, Gość Wydarzeń
wietnamska 22:05 Po PRL-u 22:40 West Side Story 19:45 Sport, Pogoda
– musical 1:20 Sensacje XX wieku 2:15 Było, nie 20:05 Anioły i demony – thriller 23:00 Demon-
minęło 2:45 Encyklopedia II wojny światowej 3:20 stracja siły – film sensacyjny 1:10 Strażnik granicy
Zakończenie programu – film akcji 3:25 Tajemnice losu 4:40 Disco gramy
5:25 Telezakupy: TV Okazje

35
 Środa
17 lutego 2021
TVP1 TV P 2 TVP Po l o nia TV Trw am
5:10 Przysięga 5:20 Cafe piosenka 6:10 Polonia 24 6:45 Alert COVID 6:00 Cudowne przejście przez Morze
6:00 Elif 5:50 Doktor Kleist – lekarz rodzinny 7:05 Korona królów 7:30 Gra słów. Czerwone 7:00 Konzentrationslager
7:00 Msza św. – transmisja 6:50 Kapłaństwo kobiet Krzyżówka 7:55 Pytanie na śniadanie Stutthof 7:45 Kolory świętości 7:50
7:30 Rodzinny ekspres 7:20 Familiada 10:40 Panorama 40 dni ze św. Józefem 7:55 Poczet
8:00 Wiadomości 7:55 Pytanie na śniadanie – w tym: 10:50 Pytanie na śniadanie Wielkich Polaków 8:00 Informacje
8:10 Pogoda poranna Panorama flesz i Pogoda flesz 11:20 Przepis dnia dnia 8:15 Polski punkt widzenia
8:15 Kwadrans polityczny 10:40 Panorama 11:30 Barwy szczęścia 8:40 Słowo Życia
8:35 Ranczo 10:50 Pytanie na śniadanie 12:00 Języczek u wagi 8:45 Każdy maluch to potrafi
9:35 Komisarz 11:25 Rodzinka.pl 12:15 Co niesie dzień 9:00 Kalejdoskop Młodych
10:35 Ojciec Mateusz 11:50 Barwy szczęścia (dla niesły- 12:30 Ranczo 9:20 Kolory świętości
11:25 Kasta szących) 13:20 Przystanek Zaolzie 9:25 Sanktuaria polskie
12:00 Wiadomości 12:30 Koło fortuny 13:40 Przystanek Historia 9:45, 19:10 Święty na każdy dzień
12:10 Agrobiznes 13:15 Kozacka miłość 14:00 Giganci historii 9:50 100 cudownych miejsc...
12:35 Agropogoda 14:05 Va Banque 14:45 Kasta 10:00 Audiencja generalna
12:40 Rok w ogrodzie extra 14:35 Na sygnale 15:15 To je Borowicz. Podróże 11:00 Świat na wyciągnięcie ręki
12:55 Natura w Jedynce: Cudowny 15:10 Górscy ratownicy ze smakiem – magazyn kulinarny 11:15 Co by było, gdyby zwierzęta
świat przyrody 16:00 Koło fortuny 15:45 Wojciech Cejrowski – boso mówiły?
14:00 Elif 16:35 Familiada przez świat – cykl reportaży 11:25 Myśląc Ojczyzna
15:00 Wiadomości, Pogoda 17:15 Więzień miłości 16:15, 1:00 Zaczarowany świat... 11:40 Prosto o gospodarce
15:15 Alarm! 18:00 Panorama 16:30, 1:15 Nela, mała reporterka 12:00 Modlitwa „Anioł Pański”
15:35 Gra słów. Krzyżówka 18:20 Va Banque 16:50, 1:35 Czy wiesz, że... 12:03 Informacje dnia
16:05 Przysięga 18:45 Kozacka miłość 17:00, 0:10 Lepsza połowa – serial 12:20 Krzyżu święty, nade wszystko
17:00 Teleexpress 19:35 Barwy szczęścia 17:30 Dziennik regionów 13:30 Msza św. – transmisja
17:15 Jaka to melodia? 20:05 Barwy szczęścia 17:50 Gra słów. Krzyżówka 14:30 Jezus od wieków upragniony
17:55 Klan 20:35 Na dobre i na złe; Na sygnale – 18:20 Studio Lwów 15:35 Jerash – starożytne miasto
18:20 Kasta kulisy seriali 18:40 Powrót do przeszłości 15:50 Ma się rozumieć
18:55 Jeden z dziesięciu 20:50 Na dobre i na złe 18:50 Barwy szczęścia 16:00, 20:00, 21:20 Informacje dnia
19:25 Sport, Wiadomości, Pogoda 21:45 Urodzona gwiazda 19:20 Kierunek Zachód 16:10 Na zdrowie
20:10 Alarm! 22:45 Kino relaks: Miłość i inne używ- 19:40 Alarm! 16:30 Galilejczyk
20:25 Leśniczówka ki – film obyczajowy, USA 2010, reż. 20:00 Polonia 24, Pogoda, Sport 17:00 Po stronie prawdy
20:55 Piłka nożna. Liga Mistrzów: 1/8 Edward Zwick, wyk.: Anne Hathaway, 20:45, 2:40 Ranczo 17:30 Liturgia Środy Popielcowej
finału. FC Porto – Juventus Jake Gyllenhaal, Oliver Platt, Judy 21:40, 3:55 Nowa – serial TVP z Watykanu – transmisja
23:05 Lekkoatletyka: Halowy mityng Greer 22:30 Kasta 19:05 Poczet Wielkich Polaków
Copernicus Cup 0:45 Tylko jedno spojrzenie 23:00, 4:45 Historia jednej fotografii 19:15 Brat Franciszek
23:40 Historia bez tajemnic: Tadeusz 1:50 Terroryzm: odliczanie do ataku – 23:55, 5:40 Focus on Poland 20:20 Modlitwa różańcowa
Różewicz. Twarze film dokumentalny 0:40 Gra słów. Krzyżówka 20:50 Myśląc Ojczyzna
0:50 McMafia – serial 2:55 Defekt 1:40 Alarm! 21:00 Apel Jasnogórski – transmisja
1:55 Funny Games U. S. – thriller 4:00 Rodzinka.pl 2:00 Polonia 24, Pogoda, Sport 21:40 Polski punkt widzenia
3:50 Wojsko-polskie.pl 4:55 Zakończenie programu 3:25 Barwy szczęścia 22:00 Krzyżu święty, nade wszystko! –
4:15 Chichot losu 5:15 Mistrzowie historia krzyża św. Jana Pawła II
5:00 Zakończenie programuj 5:50 Kierunek Zachód 22:50 Krzyżu święty, nade wszystko

TVP Kultura TVP H isto ria Po l sat

7:00 Teledysk 8:05 Informacje kulturalne 8:30 Rok
2020 8:55 Chce się żyć – film obyczajowy 11:00
Blisko, coraz bliżej 12:35 Komedia to nie zabawa.
Jiri Menzel 14:10 Odkrywając Beethovena 15:25
Parę osób, mały czas – dramat 17:20 Czterdziesto-
latek – dwadzieścia lat później 18:30 Informacje
kulturalne 18:50 Co dalej? 19:10 Niedziela z...
twórczością Jerzego Gruzy 20:00 Ajka – dramat
22:05 Więcej niż fikcja: W rytmie Kuby 23:40
Berlin Live: Suzanne Vega 0:50 Co dalej? 1:15
Informacje kulturalne 1:40 Lekkie obyczaje: Na-
uczycielka – film fabularny 3:30 Kino nocne: Zgoda
– dramat 5:05 Teledyski 5:35 Afisz kulturalny
ekstra 5:50 Jeszcze więcej kultury w TVP Kultura 2
5:55 Zakończenie programu
6:50 Był taki dzień 6:55 Polska Kronika Filmowa 6:00 Nowy dzień z Polsat News 8:40 Malanowski
1992 7:20 Biała wizytówka 8:25 Polskie 100 lat i Partnerzy 9:40 Sekrety rodziny 10:40, 14:40
9:00 Historia Polski 9:35 Sensacje XX wieku 10:10 Dlaczego ja? 11:40, 17:00 Gliniarze
17 dni, które zadecydowały o Polsce 10:45 Ex Li- 12:50 Wydarzenia
bris 11:10 Czas honoru 12:05 Kuchnia polskich Ży- 13:25, 16:15 Interwencja
dów 12:40 Anna German: prawdziwe życie 13:40 13:40 Trudne sprawy
Spór o historię 14:20 Wojna generałów 15:25 Ta- 15:50 Wydarzenia, Pogoda
jemnice III Rzeszy 16:25 Strajk Łódzkich Studentów 16:30 Na ratunek 112
16:50 Rok 1981. Kalendarium 17:00 Flesz historii 18:00 Pierwsza miłość
17:25 Historia Polski 18:20 Polska Kronika Fil- 18:50 Wydarzenia, Gość Wydarzeń
mowa 1992 18:35 Biała wizytówka 19:40 Wojna 19:45 Sport, Pogoda
w eterze 19:55 Historia szkockich klanów 21:00 20:05 Kogel – mogel – komedia
Namibia, ludobójstwo II Rzeszy 22:00 Z widokiem 22:20 Terminator: Ocalenie – film akcji
na Wawel 22:35 Cristiada – dramat 1:05 Sensacje 0:55 Grzanie ławy – komedia
XX wieku 2:05 Było, nie minęło 2:35 Encyklopedia 2:50 Tajemnice losu 4:40 Disco gramy 5:25
II wojny światowej 3:10 Zakończenie programu Telezakupy: TV Okazje

36

TVP1
5:15 Przysięga 6:05 Elif
7:00 Msza św. – transmisja
7:30 Coś dla Ciebie
8:00 Wiadomości
8:10 Pogoda poranna
8:15 Kwadrans polityczny
8:35 Ranczo
9:40 Komisarz Alex
10:35 Ojciec Mateusz
11:25 Kasta
12:00 Wiadomości
12:10 Agrobiznes, Agropogoda
12:35 Magazyn rolniczy
12:55 Natura w Jedynce: Cudowny
świat przyrody
14:00 Elif
15:00 Wiadomości, Pogoda
15:15, 20:10 Alarm!
15:35 Gra słów. Krzyżówka
16:05 Przysięga
17:00 Teleexpress
17:15 Jaka to melodia?
17:55 Klan
18:20 Kasta
18:55 Jeden z dziesięciu
19:25 Sport, Wiadomości, Pogoda
20:30 Leśniczówka
21:00 Sprawa dla reportera
21:55 Magazyn śledczy Anity Gargas
22:30 Motel Polska
23:00 Magazyn kryminalny 997
23:45 Tanie Dranie: Moroz i Kłopo-
towski komentują świat
0:20 Londyńczycy
1:05 Fałszerze. Powrót sfory
2:00 Ocaleni – program Rafała
Porzezińskiego
2:55 Sprawa dla reportera
3:55 Magazyn śledczy Anity Gargas
4:35 Notacje – cykl dokumentalny
4:45 Zakończenie programu
czwartek
18 lutego 2021
TV P2 TVP Po l o nia TV Trw am
5:15 Cafe piosenka 6:10 Polonia 24 6:00 Audiencja generalna 7:00 Próba
5:45 Doktor Kleist – lekarz rodzinny – 6:45 Alarm! wiary 7:45, 11:20 Kolory świętości
serial, Niemcy 2019 7:05 Korona królów 7:50 40 dni ze św. Józefem 7:55
6:45 Zacznij od nowa 7:30 Gra słów. Krzyżówka Poczet Wielkich Polaków 8:00 Infor-
7:20 Familiada 7:55 Pytanie na śniadanie macje dnia 8:15, 21:40 Polski punkt
7:55 Pytanie na śniadanie 10:40 Panorama widzenia 8:40 Słowo Życia 8:45
10:40 Panorama 10:50 Pytanie na śniadanie Niezwykłości przyrody Nowej Zelandii
10:50 Pytanie na śniadanie 11:20 Przepis dnia 9:00 Na zdrowie 9:25 Święty na
11:25 Rodzinka.pl 11:30 Barwy szczęścia każdy dzień 9:30 Inżynier – reportaż
11:50 Barwy szczęścia 12:00 Dzieła, arcydzieła 10:00 Informacje dnia
(dla niesłyszących) 12:15 Co niesie dzień 10:15 Krzyżu święty, nade wszystko!...
12:30 Koło fortuny 12:30 M jak miłość 11:05 Jerash – starożytne miasto...
13:15 Kozacka miłość 13:20 Kierunek Zachód 11:25 Myśląc Ojczyzna
14:05 Va Banque 13:40 Historia jednej fotografii 11:35 Przyroda i ludzie
14:35 Na sygnale 14:45 Kasta 12:00, 18:00 Modlitwa „Anioł Pański”
15:10 Górscy ratownicy – serial 15:15 Rączka gotuje 12:03, 16:00 Informacje dnia
obyczajowy, Niemcy 2009 15:45 Mówimy po polsku 12:20 Po stronie prawdy
16:00 Koło fortuny 15:55 Studio Lwów 12:50 Wyszyński – historia
16:35 Familiada 16:15 Alchemik 13:20 Przegląd Tygodnika
17:15 Więzień miłości 16:30 Baw się słowami Katolickiego „Niedziela”
18:00 Panorama 16:55 Nauka literek z Żużu 13:30 Msza św. – transmisja
18:20 Va Banque 17:00, 0:10 Lepsza połowa – serial 14:30 Brat Franciszek
18:45 Kozacka miłość 17:30 Dziennik regionów 15:15 Duszpasterz
19:35, 20:10 Barwy szczęścia 17:50 Gra słów. Krzyżówka 15:40 100 cudownych miejsc...
20:55 Na sygnale 18:20 W obiektywie Polonii 15:50 Ma się rozumieć
21:50 Urodzona gwiazda – serial, 18:50, 3:25 Barwy szczęścia 16:10, 22:30 Z wędką nad wodę
Rosja 2015 19:20, 5:50 Wilnoteka 16:35 Porady medyczne Bonifratrów
22:50 Moonraker – film sensacyjny, 19:40, 1:45 Alert COVID 17:00 Akademia pro-life
Francja/Wielka Brytania/USA 1979, 20:00, 2:00 Polonia 24, Pogoda, Sport 17:05 Narodowe Sanktuarium Maryj-
reż. Lewis Gilbert, wyk.: Roger Moore, 20:45, 2:40 Paradoks – serial ne w Subukia
MIchael Lonsdale, Bernard Lee kryminalny TVP 17:25, 19:25 Święty na każdy dzień
1:05 Zakochani w Rzymie – komedia 21:40, 3:55 Instynkt – serial TVP 17:30 Odpowiedzialni za Kościół
romantyczna, USA/Włochy 2012, reż. 22:30 Kasta 17:55 Poczet Wielkich Polaków
Woody Allen, wyk.: Woody Allen, Alec 23:00, 4:45 A wiara przetrwała – 18:05, 20:00, 21:20 Informacje dnia
Baldwin, Roberto Begnini, Penelope reportaż 18:15 Rozmowy niedokończone
Cruz, Ellen Page 23:25, 5:10 Cafe piosenka 19:30 Przyjaciele i bohaterowie
3:05 Bez tożsamości 23:55, 5:40 Focus on Poland 20:20 Modlitwa różańcowa
3:50 Art Noc 0:40 Gra słów. Krzyżówka 20:50 Głos Polski
4:40 Rodzinka.pl 1:00 Alchemik 21:00 Apel Jasnogórski – transmisja
5:10 Zakończenie programu 1:15 Baw się słowami 22:00 Moja Fatima
1:40 Nauka literek z Żużu 23:00 Telewizyjny Uniwersytet Biblijny

TVP Kult ura TVP H isto ria Po l sat

7:00 Teledysk 8:00 Informacje kulturalne 8:25
Tamte lata, tamte dni 9:00 Parę osób, mały
czas – dramat 11:00 Blisko, coraz bliżej 12:20
Pożegnanie z Alaską 13:55 Śladami wielkich
kompozytorów 15:00 Urodzeni artyści 15:35 C'est
La Vie 15:45 Panopticum 15:55 Kurara – dramat
17:20 Czterdziestolatek... 18:30 Informacje kultu-
ralne 18:55 Co dalej? 19:15 Notes Ryski... 19:30
Którędy po sztukę 19:40 Rzecz Polska 20:00 Tego
się nie wytnie 21:25 Kino Mistrzów: Noce Cabirii
– dramat 23:30 Tego się nie wytnie ekstra 23:50
Scena muzyczna 1:05 Co dalej? 1:20 Informacje
kulturalne 1:50 Ajka – dramat 3:50 Kino nocne:
Call me Tony 5:05 Teledyski 5:35 Afisz kulturalny
ekstra 5:50 Jeszcze więcej kultury w TVP Kultura 2
5:55 Zakończenie programu
6:50 Był taki dzień 6:55 Polska Kronika Filmowa
1993 7:20 Biała wizytówka 8:25 Po PRL-u 9:00
Historia Polski 10:00 Sensacje XX wieku 11:20
Z widokiem na Wawel 12:00 Czas honoru 12:55
We władaniu monsunów 14:05 Z biegiem Nilu
15:05 Historia szkockich klanów 16:05 Było, nie
minęło 16:35 Taśmy bezpieki 17:10 Historia
Polski 18:15 Biała wizytówka 19:20 Wojna
w eterze 19:35 Bomba 20:50 Tajemnice III Rzeszy
21:50 Miasto gniewu 22:35, 0:10 Sądy, przesądy
23:30 Film dokumentalny 1:00 Sensacje XX wieku
2:00 Było, nie minęło 2:35 Encyklopedia II wojny
światowej 3:05 Zakończenie programu
6:00 Nowy dzień z Polsat News 8:40 Malanowski
i Partnerzy 9:40 Sekrety rodziny 10:40, 14:40
Dlaczego ja? 11:40, 17:00 Gliniarze
12:50 Wydarzenia
13:25, 16:15 Interwencja
13:40 Trudne sprawy
15:50 Wydarzenia, Pogoda
16:30 Na ratunek 112
18:00 Pierwsza miłość
18:50 Wydarzenia
19:25 Gość Wydarzeń, Sport, Pogoda
20:05 Serce nie sługa – komedia obyczajowa
22:10 Moja dziewczyna wychodzi za mąż –
komedia 0:15 Czarownica – komedia 2:40
Tajemnice losu 4:40 Disco gramy 5:25 Telezakupy:
TV Okazje

37

TVP1
5:10 Przysięga – serial obyczajowy
6:00 Elif
7:00 Msza św. z sanktuarium
Matki Bożej na Jasnej Górze
7:30 Agape
8:00 Wiadomości, Pogoda poranna
8:15 Kwadrans polityczny
8:40 Ranczo
9:40 Komisarz Alex
10:35 Ojciec Mateusz
11:25 Kasta
12:00 Wiadomości
12:10 Agrobiznes, Agropogoda
12:35 Magazyn rolniczy
12:55, 13:20 Natura w Jedynce:
Cudowny świat przyrody
14:00, 15:25 Skoki narciarskie:
Puchar Świata w Rasnovie –
konkurs drużynowy
15:15 Wiadomości, Pogoda
17:00 Teleexpress, Pogoda
17:15 Jaka to melodia?
17:55 Klan
18:20 Kasta
18:55 Jeden z dziesięciu
19:25 Sport, Wiadomości, Pogoda
20:10 Alarm!
20:30 Leśniczówka
21:00 Ojciec Mateusz
21:55 Blondynka – serial
22:40 Blondynka – kulisy serialu
23:00 Motylem jestem, czyli romans
40-latka – komedia, Polska 1976, reż.
Jerzy Gruza, wyk.: Andrzej Kopiczyński,
Irena Jarocka, Irena Kwiatkowska
0:40 Jak dogryźć mafii – film fabu-
larny, USA 2017, reż. Mark Cullen
2:25 S. W. A. T. Jednostka specjalna
3:15 Godziny grozy – serial
4:10 Notacje
piątek
19 lutego 2021
TV P 2
5:15 Cafe piosenka
5:45 Doktor Kleist – lekarz rodzinny –
serial, Niemcy 2019
6:45 Anna Dymna – spotkajmy się
7:20 Familiada
7:55 Pytanie na śniadanie
10:40 Panorama
10:50 Pytanie na śniadanie
11:25 Zacznij od nowa
11:50 Barwy szczęścia
(dla niesłyszących)
12:30 Koło fortuny
13:15 Kozacka miłość
14:05 Va Banque
14:35 Na sygnale
15:10 Górscy ratownicy – serial
obyczajowy, Niemcy 2010
16:00 Koło fortuny
16:35 Familiada
17:15 Więzień miłości
18:00 Panorama, Pogoda
18:20 Va Banque
18:45 Kozacka miłość
19:35, 20:10 Barwy szczęścia –
serial obyczajowy TVP
20:45 Przepis dnia
20:55 Postaw na milion
21:50 Anything goes. Ale jazda!
22:45 Hity wszech czasów –
magazyn muzyczny
23:50 Życie Carlita – film sensacyjny,
USA 1993, reż. Brian De Palma,
wyk.: Al Pacino, Penelope Ann Miller,
John Leguizamo, Luis Guzman
2:20 Miłość i inne używki – film
obyczajowy, USA 2010, reż. Edward
Zwick, wyk.: Anne Hathaway, Jake
Gyllenhaal, Oliver Platt, Judy Greer
4:20, 4:50 Rodzinka.pl
5:15 Zakończenie programu
TVP Po l o nia
6:10 Polonia 24
6:45 Alert COVID
7:05 Leśniczówka
7:30 Gra słów. Krzyżówka
7:55 Pytanie na śniadanie
10:40 Panorama
10:50 Pytanie na śniadanie
11:20 Przepis dnia
11:30 Na sygnale
12:00 Którędy po sztukę
12:15 Co niesie dzień
12:30 M jak miłość – serial TVP
13:20 Wilnoteka
13:40 Tego się nie wytnie
15:00 Kasta
15:30 Kuchnia Jagiellonów
16:00 Między wierszami
16:25 Bolek i Lolek
16:45 Reksio
17:00 Lepsza połowa – serial
17:30 Dziennik regionów
17:50 Gra słów. Krzyżówka
18:20 Stacja innowacja
18:35 Mówimy po polsku
18:50 Na sygnale
19:20 Przystanek Ameryka
19:40 Alarm!
20:00 Polonia 24, Pogoda, Sport
20:45 Na dobre i na złe – serial TVP
21:40, 3:55 The Voice of Poland. Bitwa
23:55 Focus on Poland
0:10 Lepsza połowa – serial
0:40 Gra słów. Krzyżówka
1:00 Bolek i Lolek
1:20 Reksio
1:40 Alarm!
2:00 Polonia 24, Pogoda, Sport
2:40 Na dobre i na złe – serial TVP
3:30 Na sygnale
6:00 Focus on Poland
6:10 Przystanek Ameryka
TV Trw am
6:00 Ewangelia wg św. Jana –
film fabularny
7:45, 23:55 Kolory świętości
7:50 40 dni ze św. Józefem
7:55, 17:55 Poczet Wielkich Polaków
8:00, 10:00, 12:03, 16:00, 18:05,
20:00, 21:20 Informacje dnia
8:15, 21:40 Polski punkt widzenia
8:40, 14:55 Słowo Życia
8:45 Przyjaciele i bohaterowie
9:10 Z wędką nad wodę
9:35 Święty na każdy dzień
9:45 Duc in altum
10:15 Rozmowy niedokończone
11:25 Głos Polski
11:35, 23:45 100 cudownych miejsc...
11:45 Spotkania z ekologią
12:00, 18:00 Modlitwa „Anioł Pański”
12:20 Polacy w bitwie o Anglię
13:00 Hwange – film misyjny
13:10 Aktywna zima
13:30 Msza św. – transmisja
14:30 Zrozumieć antycywilizacje
15:00 Koronka do Bożego Miłosierdzia
15:20 Mocni w wierze
15:50 Ma się rozumieć
16:10 Siódmy sakrament
16:35 Świat na wyciągnięcie ręki
17:00 Droga Krzyżowa
17:30 Antykultura – reportaż
18:15 Westerplatte Młodych
18:55 Przegląd Tygodnika
Katolickiego „Niedziela”
19:00 Warto zauważyć…
19:30 Opowieści Theo
19:45 Modlitwa z udziałem dzieci
20:20 Modlitwa różańcowa
20:50 Myśląc Ojczyzna
21:00 Apel Jasnogórski – transmisja
22:00 Ziemia obiecana – serial
22:45 Siostry Magdalenki od Pokuty

TV P Ku l t ur a TVP Historia Po l sat

7:00 Teledysk 8:15, 18:30, 1:00 Informacje kultu-
ralne 8:45 Powidoki 9:00 Notes Ryski. Śladem linii
Wacława Szpakowskiego 9:20, 19:15 Którędy po
sztukę 9:30 Kurara – dramat 11:00 Blisko, coraz
bliżej – serial TVP 12:15 Czarna suknia – film TVP
13:15, 14:15 Sami Yaffa na tropie dźwięków
15:15 Salvatore Giuliano – dramat
17:30 Czterdziestolatek – dwadzieścia lat później
18:55, 0:45 Co dalej?
19:25 Antyfonie: Kuba Anatol Malinowski & Enjoy Life
20:00 Ostatnia walka Apacza – western 21:35 Tego
się nie wytnie 23:00 Tego się nie wytnie ekstra
23:25 Gomorra – serial 0:20-0:45 Teraz animacje!
1:30 Noce Cabirii – dramat 3:40 Koncert Marka
Napiórkowskiego 4:45 Teledyski 5:35 Afisz kulturalny
ekstra 5:50 Jeszcze więcej kultury w TVP Kultura 2
6:50 Był taki dzień 6:55 Polska Kronika Filmowa 6:00 Nowy dzień z Polsat News 8:40 Malanowski
7:20, 18:50 Biała wizytówka – serial 8:25 Archiwum i Partnerzy 9:40 Sekrety rodziny
zimnej wojny 9:05 Taśmy bezpieki 9:35, 17:40 Hi- 10:40, 14:40 Dlaczego ja?
storia Polski 10:25, 0:45 Sensacje XX wieku 11:20 11:40, 17:00 Gliniarze
Z Andrusem po Galicji 11:55 Czas honoru – serial 12:50 Wydarzenia
12:50, 13:25 Sekrety Morza Śródziemnego 13:25, 16:15 Interwencja
13:55 Wszystkie kolory świata 13:40 Trudne sprawy
15:00 Bomba 15:50 Wydarzenia, Pogoda
16:05 Polskie 100 lat 16:30 Na ratunek 112
16:40 Ex Libris 18:00 Pierwsza miłość
17:10 W pół do Trzeciej RP 18:50 Wydarzenia, Gość Wydarzeń, Sport, Pogoda
19:50 Wojna w eterze 20:00 Teatr Historii 20:00 Kraina lodu – film animowany
20:20 Proces Rudolfa Hoessa – spektakl teatralny 22:30 Logan – dramat/film akcji/s. f.
22:20 Tajemnice III Rzeszy 23:20 Szerokie tory 1:30 Wróg u bram – dramat wojenny
23:55 Słynne jednostki specjalne 1:40 Było, nie 4:20 Kabarety
minęło 2:10 Encyklopedia II wojny światowej 4:40 Disco gramy 5:25 Telezakupy: TV Okazje

38

TVP1
5:05 Klan
6:00 Sprawa dla reportera
7:00 Msza św. z sanktuarium
Matki Bożej na Jasnej Górze
7:35 Rok w ogrodzie
8:00 Rok w ogrodzie Extra
8:15 Wojsko-polskie.pl
8:40 Pełnosprawni
9:10 Magazyn śledczy Anity Gargas
9:40 Skoki narciarskie: Puchar Świata
w Rasnovie – konkurs indywidualny
12:10 Terytorium Apaczów – western,
USA 1958, reż. Ray Nazarro
13:25 Japonia – inspirujące
krajobrazy, Dolina Chomonkyo –
film dokumentalny
13:45 Okrasa łamie przepisy
14:15 Z pamięci
14:25 Przyrodnik na tropie
15:00 Koronka do Bożego Miłosierdzia
15:25 Zakochaj się w Polsce
17:00 Teleexpress, Pogoda
17:30 Jaka to melodia?
18:25 Sanatorium miłości
19:25 Sport, Wiadomości, Pogoda
20:10 Alarm!
20:35 Komisarz Alex
21:30 Hit na sobotę: Wróg numer
jeden – thriller, USA 2012, reż. Kathryn
Bigelow, wyk.: Jessica Chastain, Jason
Clark, Joel Edgerton, Jennifer Ehle
0:15 Motylem jestem, czyli romans
40-latka – komedia, Polska 1976,
reż. Jerzy Gruza, wyk.: Andrzej
Kopiczyński, Irena Jarocka, Irena
Kwiatkowska, Anna Seniuk
1:55 Jak dogryźć mafii – film
fabularny, USA 2017
3:40 Jaka to melodia?
4:25 Z pamięci: Role filmowe
4:30 Zakończenie programu
sobota
20 lutego 2021
TV P2
5:20 Cafe piosenka
5:50, 6:20 Barwy szczęścia –
(dla niesłyszących)
6:55 M jak miłość – serial TVP
(dla niesłyszących)
7:40 Przepis dnia
7:55 Pytanie na śniadanie,
w tym: Pogoda flesz
11:20 Rodzinny ekspres
11:50 Alternatywy 4 – serial
komediowy TVP
12:55 Anything goes. Ale jazda! –
program rozrywkowy
14:00 Familiada
14:35 Koło fortuny
15:15 Szajbus i pingwiny – film
familijny, Australia 2015
16:55 Jutro należy do nas – serial
17:50 Słowo na niedzielę
(dla niesłyszących)
18:00 Panorama, Pogoda
18:35 Postaw na milion
19:35 Lajk!
20:00 Zakochany Mickiewicz – koncert
21:10, 22:25 Szalona 30-tka
zespołu Boys – koncert
23:25 Zakochani w Rzymie – komedia
romantyczna, USA/Włochy 2012,
reż. Woody Allen, wyk.: Woody Allen,
Alec Baldwin, Roberto Begnini,
Penelope Cruz, Ellen Page
1:25 Fałszerz – film fabularny,
USA 2014, reż. Philip Martin,
wyk.: John Travolta, Christopher
Plummer, Tye Sheridan
3:10 Moonraker – film sensacyjny,
Francja/Wielka Brytania/USA 1979,
reż. Lewis Gilbert, wyk.: Roger Moore,
MIchael Lonsdale, Bernard Lee
5:15 Zakończenie programu
TVP Po l o nia
6:25 Polonia 24
7:00 Barwy szczęścia
7:55 Pytanie na śniadanie
11:10 Przepis dnia
11:20 Giganci historii
12:15 Powroty
12:35 Nela, mała reporterka
12:50 Czy wiesz, że...
13:00 Ojciec Mateusz
13:50 Na dobre i na złe – serial TVP
14:45 Hity kabaretu: Drzwi i inne
hity Kabaretu Moralnego Niepokoju –
program rozrywkowy
15:40 Wolny Ekran
16:00 Kulturalni PL
17:00 Słownik polsko@polski –
program edukacyjny
17:30 Dziennik regionów
17:50 M jak miłość – serial TVP
18:40 Szansa na sukces. Opole 2020 –
widowisko muzyczne
19:45 Dobranocka
20:00 Polonia 24, Pogoda, Sport
20:45 Ludzie i bogowie – serial
21:40 Plac Zbawiciela – dramat,
Polska 2006, reż. Joanna Kos-Krauze,
Krzysztof Krauze, wyk.: Jowita Budnik,
Arkadiusz Janiczek, Ewa Wencel,
Jerzy Gudejko, Beata Tyszkiewicz,
Beata Fudalej
23:40 Fajna Polska: Białka Tatrzańska,
Gubałówka i okolice
0:35 M jak miłość
1:20 Zakochaj się w Polsce:
Jezioro Wigry
1:45 Dobranocka za oceanem
2:00 Polonia 24, Pogoda, Sport
2:40 Ludzie i bogowie – serial
3:30 Plac Zbawiciela – dramat
5:25 Kulturalni PL
TV Trw am
6:00 Ziemia obiecana – serial
6:45 Siostry Magdalenki od Pokuty
7:45 Kolory świętości
7:50 40 dni ze św. Józefem
7:55, 17:55 Poczet Wielkich Polaków
8:00, 10:00, 12:03 Informacje dnia
8:15 Westerplatte Młodych
8:55 Słowo Życia
9:00 Głos serca – serial fabularny
9:45 Ivato – film misyjny
10:15 Retrospekcja
10:20, 19:25 Święty na każdy dzień
10:25 Myśląc Ojczyzna
10:35 Polski punkt widzenia
11:00 Kropelka radości
12:00 Modlitwa „Anioł Pański”
12:20 Warto zauważyć…
13:50 Aktywna zima
13:20 Ocalić od zapomnienia
13:30 Msza św. – transmisja
14:30 Przegląd Tygodnika
Katolickiego „Niedziela”
14:35 Antarktyda – podróż na kraniec...
15:30 Wierzę w Boga
16:00, 18:05 Informacje dnia
16:10 Zbrodnie UPA w Dylągowej
17:00 Z Parlamentu Europejskiego
17:30 Mocni Jego mocą
18:00 Modlitwa „Anioł Pański”
18:15 Rozmowy niedokończone
19:30 Katecheza bp. A. Długosza
19:45 Modlitwa z udziałem dzieci
20:00, 21:20 Informacje dnia
20:20 Modlitwa różańcowa
20:50 Myśląc Ojczyzna
21:00 Apel Jasnogórski – transmisja
21:40 Polski punkt widzenia
22:00 Mojżesz – 10 przykazań
22:50 100 cudownych miejsc...
23:00 Głos serca – serial fabularny
23:45 Ivato – film misyjny

TVP Kult ura TVP H isto ria Po l sat

7:00 18. Przegląd Piosenki Aktorskiej 8:00 Informa-
cje kulturalne 8:30-9:15 Przygody Gapiszona –
serial animowany 9:15, 9:50 Awantura o Basię –
serial 10:30 Kariera Nikodema Dyzmy – serial
11:30 Wydarzenie aktualne
11:50 Kobra: Szal – spektakl teatralny
13:15 Carte blanche – film obyczajowy
15:10 Tego się nie wytnie
16:40 Urodzeni wczoraj – komedia
18:25 Tamte lata, tamte dni
18:55 Scena muzyczna: Pin Park – koncert
20:00 Między światami – dramat
21:40 Jimi Hendrix na festiwalu w Woodstock – kon-
cert 22:45 Syn Szawła – dramat 0:45 Ostatnia wal-
ka Apacza – western 2:20 Metropolis – film s. f. 5:05
Teledysk 5:50 Jeszcze więcej kultury w TVP Kultura 2
6:55 Był taki dzień 7:05 Bóbr – odrodzenie rzeki
8:10 Z Andrusem po Galicji 8:45 Czarne chmury –
serial TVP 9:45 Okrasa łamie przepisy
10:20, 10:50 Sekrety Morza Śródziemnego
11:25 Z biegiem Nilu
12:25 Peru – kraina skrajności
13:25 Polskie 100 lat
14:00 Cafe pod Minogą – komedia
15:45 Kuchnia polskich Żydów
16:25 We władaniu monsunów
17:25 Spór o historię
18:10 Chłopi – serial TVP
19:00 Giganci historii 20:00 Szlak nadziei
20:50 Rok 1981. Kalendarium 21:00 Archiwista –
serial 21:55 Historia w postaciach zapisana 23:40
Wichry Kołymy – dramat 2:15 Zrodzeni do szabli
6:00 Nowy dzień z Polsat News
7:35 Spider-Man 2 – film akcji/s. f.
10:10 Ewa gotuje
10:40 Nasz nowy dom
11:40 Bogaty dom – Biedny dom
12:40 Rolnicy. Podlasie
13:45, 14:15 Rolnicy: Tak się żyje u nas na wsi
14:45, 15:15 Nie mów do mnie śmieciarzu!
15:45-17:45 Więzienie
17:45, 18:20 Chłopaki do wzięcia
18:50 Wydarzenia, Gość Wydarzeń, Sport, Pogoda
20:00 Thor: Ragnarok – film przygodowy/fantasy
22:55 Turysta – thriller
1:10 Strzelec wyborowy – thriller sensacyjny
3:25 Tajemnice losu
4:40 Disco gramy 5:25 Telezakupy: TV Okazje

39
Sarmackie sposoby
na obejście postu
Staropolski polemista Grzegorz Żarnowita twierdził, że lepiej cały rok
żyć skromnie i trzeźwo niż szaleć w zapusty, a potem „nieochotnie
a obłudnie” pościć przez czterdzieści dni. Księża wypominali z ambon
dogadzanie sobie smakowitą rybą czy sobotnie posty, po których
w niedzielne poranki zasiadano do suto zastawianego stołu.

Arkadiusz Bednarczyk znaczenie: było odniesieniem do

czterdziestodniowego postu Jezusa

W
idomym znakiem nieuchron-
nie zbliżającego się postu był
tzw. tłusty dzień, przypada-
jący w ostatni czwartek przed Środą
Popielcową, w którym jedzono i pito
do woli. Tradycja małopolska wiąże
„tłusty czwartek” z fikcyjnym burmi-
strzem Krakowa, niejakim Combrem,
który prześladował krakowskie stra-
ganiarki. Kiedy zmarł w „tłusty czwar-
tek”, wszyscy cieszyli się i ucztowali
do woli. Jednym z symboli tego dnia
są pączki. Początkowo wcale nie były
słodkie – robiono je z ciasta chlebo-
wego ze słoniną. Słodkie pojawiły się
w XVI stuleciu. Niezrównany kroni-
karz dziejów obyczaju za czasów sa-
skich w Rzeczypospolitej – Jędrzej Ki-
towicz pisał o ówczesnych pączkach,
że „trafiając staroświeckim pącz-
kiem w oko, można było go podsinić,
a dziś pączek jest tak pulchny, tak lek-
ki, że ściskając go w ręku, rozciąga się
i pęcznieje jak gąbka do swojej obję-
tości, a wiatr zdmuchnąłby go z pół-
miska”.
Początkowo Wielki Post trwał za-
ledwie... czterdzieści godzin przed
Wielkanocą – miało to symboliczne
Zastanawiano się czy dla chłopskiej
rodziny 40 dni o chlebie, kapuście
kraszonej olejem i słonym śledziu
to aby nie za wiele dobrego naraz.
na pustyni. Mniej więcej w IV stule-
ciu poszczono już ponad czterdzieści
dni, a w 1570 r. Środa Popielcowa sta-
ła się oficjalnym początkiem Wielkie-
go Postu. W XI wieku papież Urban II
uczynił posypanie głów popiołem
zwyczajem obowiązującym w całym
Kościele. Mogli w  nim uczestniczyć
wszyscy wierni, nie tylko pokutnicy.
Do wtorku przed Środą Popielcową
można było się jeszcze bawić.
Obłudnie poszcząc
Cudzoziemcy dziwili się naszym sar-
matom, jak godzą przestrzeganie po-
stów z  nieludzkim traktowaniem Georg Emanuel Opiz, Obżarstwo, 1804 r.
służby i  poddanych. Zastanawiano
się – jak pisał ks. Jan Kracik – czy dla pierwszym pianiem koguta. W ostat-
chłopskiej rodziny 40 dni o chlebie, ni wtorek parobkowie obnosili po
kapuście kraszonej olejem i słonym wsiach drewnianego koguta, a gospo-
śledziu to aby nie za wiele dobre- dynie dawały im ser, masło, kiełbasę
go naraz. Papieże i  biskupi udziela- i jajka, z czego „w samej rzeczy mogli
li dyspens nawet od nabiału zwłasz- zrobić ucztę nie lada jaką” – pisał Ki-
cza w  okresie klęsk żywiołowych. towicz. Z kolei ks. Władysław Sarna,
O  dyspensę od wstrzymywania się będąc proboszczem w kilku podkar-
od nabiału zabiegali również polscy packich parafiach (m.in. w Szebniach
biskupi. Jędrzej Kitowicz pisał: „Po i Sanoku), uważnie obserwował zwy-
wieczerzy mięsnej w  ostatni wto- czaje wielkopostne i  dzielił się póź-
rek dawali około północy mleko, jaj- niej swoimi spostrzeżeniami w Opi-
ca i  śledzie, tak jakby stopniowo od sie powiatu jasielskiego. Pisał, że we
mięsa przez nabiał przechodzono do Wstępną Środę (tak dawniej nazywa-
Wielkiego Postu. Ta maślana kolacja no Popielec) ludzie udawali się do koś-
zwała się podkurek; była wszędzie ciołów, aby kapłan posypał im głowy
w używaniu, tak w wielkich domach, popiołem; „ustają wszelkie muzyki,
jako też w małych”. Dodajmy, że ta spe- wesołe światowe piosenki, a poważna
cyficzna nazwa wieczerzy  – podku- zaduma przebija się na obliczu każde-
rek pochodziła stąd, że jedzono przed go”. Przez cały Wielki Post poszczono

40
 ryby, ale i  ptactwo żyjące przecież
w  wodzie spożywać można. Wie-
czerzom wielkopostnym u  bardziej
uboższych towarzyszyło grzane piwo
pite z grzankami chleba posypanymi
kminkiem i przysmażonymi w oliwie
na rożnie.
Zasłaniano obrazy i  lustra, koja-
rzyły się one bowiem z  niepotrzeb-
nym zbytkiem, do skrzyń i  komód
chowano szykowne stroje, balowe
suknie, unikano także żartów, cho-
wano dziecięce zabawki. Do skrzy-
ni wkładano także różne instrumen-
ty muzyczne, których na co dzień
używano. Skrzynię tę wynoszo-
no następnie z  izby bawialnej, goś-
cinnej, na strych lub do komórki. Za-
zamiast wesołych piosenek śpiewa-
no pieśni pasyjne i  Gorzkie żale (te
ostatnie w XVIII stuleciu). Nie urzą-
dzano hucznych zabaw we dworach,
miast tego starano się chodzić do po-
bliskiego kościoła na Drogę Krzyżową
i inne nabożeństwa pasyjne – zwłasz-
cza do usytuowanych przed miejski-
mi murami klasztorów bernardyń-
skich, gdzie popularnością cieszyło
się specjalne nabożeństwo Godzinki
o Męce Pańskiej. Najstarszy zachowa-
ny polski rękopis Godzinek pochodził
z 1420 r., ale niestety zaginął w czasie
ostatniej wojny.  >>n

dawniej tak surowo, że nie jedzono królewskim – rybami, które przyrzą-

nabiału ani nic gotowanego, tylko
chleb z olejem i pieczone kartofle. Za
łamanie postów drugi władca Polski –
Bolesław Chrobry nakazywał... wybi-
janie zębów.
Na pokaz
Kiedy rozpoczynano Wielki Post, go-
spodynie chowały w  zakamarkach
swoich domostw wielkie patelnie
– symbol tłustego i  obfitego jadła,
przyrządzały postny żur, który przez
najbliższy okres miał być częstą po-
trawą na chłopskim stole. Ów żur
jadany był w  okresie Wielkiego Po-
stu również na królewskim dworze,
a także w szlacheckich domach. Mię-
dzane na różne sposoby udawały spo-
żywane w ciągu roku różnorakie wę-
dliny. Bogaci arystokraci spożywali
mleczko migdałowe miast tradycyj-
nego nabiału pochodzenia zwierzę-
cego, zaś ci, którzy nie mogli się
obejść bez jajek, zajadali wydmuszki
wypełnione owym mlekiem migdało-
wym. Co ciekawe, za naruszenie po-
stu nie uważano nadużywania oko-
wity. Pijaństwo rozpowszechnione
po szlacheckich dworach uchodziło
jedynie za grzech przeciwko umiar-
kowaniu, a nie przeciwko prawu po-
stu. Poszczono niechętnie i  „na po-
kaz”  – stawiano kreski po każdym
mijającym dniu, jakby nie mogąc się
Z wielkim żalem i smutkiem
przyjęliśmy wiadomość
o śmierci
śp. Zofii Pawłowskiej
z d. Haciskiej
Sybiraczki, działaczki Solidarności Walczącej,
oddanej Bogu i Ojczyźnie,
zawsze troszczącej się o drugiego człowieka.
Rodzinie i Najbliższym
składamy wyrazy głębokiego współczucia.
W imieniu członków Konwentu Morskiego
kpt. ż. w. inż. dr h. c. Zbigniew Sulatycki –
II-2313/21

sa zastępowane były – jednak tylko doczekać „swawoli obżarstwa”. Za- Przewodniczący Konwentu Morskiego
w  bogatszych dworach i  na dworze stanawiano się, czy może nie tylko

41
krzyżówka
Litery z pól ponumerowanych dodatkowo od
1 do 48 utworzą rozwiązanie: myśl św. Ojca Pio.

Poziomo:
1)  ład; 10)  kość łącząca mostek z  łopatką;
11) zajmuje się projektowaniem domów, mo-
stów; 12) w zimie są dłuższe niż dni; 13) barwi
papierek lakmusowy na niebiesko; 16) szklanki
z pestkami; 17) granat lub agrest; 18) baranie –
zakręcone; 20)  mityczny pies o  trzech gło-
wach, strzegący bram Hadesu; 22) fajerwerki;
23)  włoskie miasto u  podnóża Wezuwiusza;
25) SARS-CoV-2; 26) cyrkowiec rozśmieszający
dzieci; 27) Adam ..., autor wiersza Między nami
nic nie było; 29)  opłata za usługi notarialne;
31) wprawiona w ramę okienną; 33) obraz typo-
wy dla prawosławia; 35) w białe i czarne pasy;
36) pudełko pełne czekoladek; 39) „Natenczas
... chwycił na taśmie przypięty swój róg bawo-
li”; 41) kumkają w stawie; 43) śniadaniowy lub
kredowy; 45) stoi w garażu; 47) zżera blasza-
ne puszki; 48)  w  oknie gotyckiego kościoła;
49) żółci pola w maju; 52) ssaki występujące
w Bałtyku; 54) prawa i ... ucznia; 55) białe wa-
rzywo; 56) własnoręczny podpis.

Pionowo:
2) tylna część buta; 3) wojskowe rozpoznanie;
4) truskawkowy – w słoiku; 5) utrzymuje sta-
tek w stałej pozycji; 6) jedna z funkcji trygono-
metrycznych; 7) tło zdarzeń; 8) kolarski – wie-
loetapowy; 9) po lutym; 14) imię pana Kleksa;
15) tętnica, którą krew wypływa z serca; 16) we
młynie napełniane mąką; 19) Zielona Wyspa;
21) samolub; 24) park otaczający Stare Miasto
w Krakowie; 26) lane lub śląskie; 28) mija się
z prawdą; 29) dookoła źrenicy; 30) rzuca las-
sem; 32) żartobliwie o okularach; 34) góral-
skie buty; 36) pierścionki, kolczyki, naszyjniki;
37)  karciana gra ze szlemem i  szlemikiem;
38)  ziółka zalane wrzątkiem; 40)  wyznanie
grzechów; 42)  żona brata; 44)  sympatycz-
ny piesek z  dobranocki; 46)  miejsce z  dala
od osiedli mieszkaniowych; 50)  uciekinier;
51)  hawajska – zamawiana z  dostawą do
domu; 53) zawijają do niego statki.

Czytelnicy, którzy do 24 lutego br. nadeślą Opracowanie: Arkadiusz Dybała

na kartkach pocztowych prawidłowe rozwią-
zania pod adresem: Niedziela, ul. 3 Maja 12,
42-200 Częstochowa, z dopiskiem: „Krzyżówka
na niedzielę, nr 126”, wezmą udział w losowa-
niu nagród.

Rozwiązanie krzyżówki nr 123 oraz lista osób

Ilustracje: stock.adobe.com, Wikipedia

nagrodzonych – na str. 66. Myśl św. Ojca Pio:

Nadesłanie rozwiązania jest tożsame z akcep-
tacją polityki prywatności RODO. Więcej na:
www.niedziela.pl .

42
Rzucić rękawicę Bogu
Łatwość, z jaką przenosimy
winę na Boga,
jest zdumiewająca.
A przecież dał nam wolny
wybór, jesteśmy sami sobie
sterami i sternikami.
Piotr Iwicki
I
leż to już razy w  mojej zawodo-
wej styczności z muzyką i sztuką
w ogóle dotknąłem kwestii stawia-
nia wyzwań Bogu. Ile razy ten czy inny
artysta wystawiał na próbę wiarę od-
biorcy, uciekając się do prowokacji, ta-
niego marketingowego ruchu, aby tyl-
ko zaistnieć!
Darcie lub palenie Biblii, wzywa-
nie szatana na scenę, obsceniczne
projekcje grafik z sabatów czarownic,
drwienie z  Boga i  naszej wiary. Tak,
to wszystko wielokrotnie zaprzęgano
do machiny show biznesu w imię ta-
niego poklasku. Ale ta kapiąca powo-
li kropla skutecznie drąży skałę. Mło-
dzi ludzie zachwyceni taką „sztuką”,
obwieszeni gadżetami symbolizujący-
mi pogańskie rytuały, spadająca liczba
uczniów uczęszczających na lekcje re-
ligii w dużych miastach... To, na czym
zbudowany jest ład moralny, funda-
menty naszej wiary katolickiej, ot, po-
rządek świata – to wszystko rozpły-
wa się w pokoleniu milenialsów i ich
młodszych kolegów, w  wodospadzie
ignorancji. Problem w tym, że za tym
czubkiem góry lodowej stoją ci, któ-
rzy błyszcząc na okładkach koloro-
wych magazynów, na portalach inter-
netowych czy gromadząc setki tysięcy
kliknięć w  mediach społecznościo-
wych  – social mediach, mają pełną
świadomość siły oddziaływania ich
głosu.
John Lennon, muzyk słynnej
Czwórki z  Liverpoolu – The Beat-
les, w  1966  r. powiedział w  wywia-
dzie dla London Evening Standard:
„Chrześcijaństwo zaniknie. Będzie się
marginalizować i o nim zapomnimy.
To jest bezsporne, jestem o tym prze-
konany. To tylko kwestia czasu. Jeste-
śmy teraz bardziej popularni niż Jezus.
Nie wiem, co się skończy pierwsze –
rock and roll czy chrześcijaństwo. Je-
zus był w porządku, ale jego uczniowie
byli tępi”.
Ile w tym kreacji, świadomej pro-
wokacji, a ile głupoty i podszytej próż-
nością pychy? Gdy na jednym z parys-
kich murów ktoś wysprejował cy-
tat z Fryderyka Nietzschego: „Gott ist
tot – Nietzsche” (Bóg nie żyje – Nietz-
sche), ktoś szybko dopisał: „Nietzsche
nie żyje – Bóg”. Dzisiaj im bardziej szu-
kamy, tym bardziej nie ma Nietzsche-
go, a Lennon też jest tylko na płytach
i  zdjęciach. Chrześcijaństwo nato-
miast ma się dobrze. Trwa. Rock and
roll też.
Grając z Sinfonią Varsovią wstrzą-
sającą i tyle samo piękną III Symfonię
Kadysz Leonarda Bernsteina, dyrygują-
cy trzema chórami i gigantyczną orkie-
strą John Axelrod (przez lata asystent
Bernsteina) opowiedział nam isto-
tę dzieła. To kłótnia ocalałego z Holo-
kaustu Żyda z Bogiem. Z jednej stro-
ny obwinianie Stwórcy o  wszystko
(tu ocalały z  Zagłady Samuel Pisar),
a z drugiej – zmiana perspektywy przy
ocenie własnego ocalenia.
– Ten film to również paleta postaw
i odniesienia do Boga – powiedział mi
Branford Marsalis, kiedy zaskoczony
informacją o tym, że to on odpowia-
da za ścieżkę dźwiękową do filmu Ma
Rainey: Matka bluesa, zadzwoniłem do
niego w sylwestrową noc. – Łatwość,
z jaką przenosimy winę na Boga, jest
zdumiewająca – powiedział gigant ja-
zzu. – A przecież dał nam wolny wybór,
jesteśmy sami sobie sterami i sterni-
kami.
A  o  czym opowiada film? Chica-
go, lata 20. ubiegłego wieku. W studiu
nagraniowym grupa muzyków ocze-
kuje na Ma Rainey – genialną artyst-
kę i legendarną „Matkę bluesa” (w tej
roli zdobywczyni Oscara Viola Davis).
Spóźniona na sesję nieustraszona
Marsalis Music
Branford Marsalis
i śmiała Ma wdaje się ze swoim białym
menadżerem i  producentem w  spór
dotyczący kontroli nad jej własną mu-
zyką. W klaustrofobicznym pomiesz-
czeniu z  każdą chwilą robi się coraz
goręcej – dosłownie i  w  przenośni.
Ambitny kornecista Levee (nieodżało-
wany, zmarły pół roku temu znakomi-
ty Chadwick Boseman), któremu Ma
wpada w oko i który pragnie za wszel-
ką cenę zapisać się w historii muzyki,
wciąga swoich kompanów w wir roz-
mów, ujawniając fakty, które na za-
wsze odmienią ich życie. Ta adaptacja
sztuki dwukrotnego laureata nagrody
Pulitzera – Augusta Wilsona to hymn
na cześć potęgi bluesa i talentu arty-
stów, którzy nie godzą się na uprze-
dzenia i  stereotypy. George C. Wolfe
wyreżyserował teatr w kinie, klaustro-
fobiczny, zmuszający do skupienia. To
antykino w sensie produkcji z setka-
mi trupów, pościgów, zombi czy leją-
cej się potokami krwi. To sztuka, a Le-
vee, który zdaje się stawać przeciwko
Bogu, ze wspaniałą frazą Marsalisa:
„Levee confronts God”, to kandydat do
Oscara. Reasumując, można tworzyć
z  poszanowaniem Boga, wchodząc
z Nim w dialog. Tak jak ja, kiedy w nocy
w modlitwie łączę się z Szefem.  >>n
43
m o i m z d a n i em
Czy dziś ktoś sobie wyobraża, żeby po jednej stronie stołu
usiadła Kaja Godek, a po drugiej Marta Lempart?
Zabilibyście Beethovena?
P
rzepraszam za plagiat. Artykuł pod tym tytułem
ukazał się 41 lat temu w Jednocie, miesięczniku Koś-
cioła ewangelicko-reformowanego, w siermiężnej
PRL-owskiej rzeczywistości, kiedy w przestrzeni publicz-
nej zaczęły się pojawiać głosy w obronie życia. Taką wy-
mowę miał powyższy tekst, napisany przez red. Barba-
rę Stahlową.
Przypominam go nie tylko ze względu na zakończo-
ny niedawno Rok Beethovena, genialnego kompozytora,
lecz z uwagi na to, co się dzieje na ulicach polskich miast,
gdzie grupy rozkrzyczanych kobiet w wulgarny sposób
domagają się nieograniczonego prawa do aborcji. We-
dług ich logiki, tacy ludzie jak Ludwig van Beethoven
nie powinni się urodzić, bo były „realne przesłanki”,
że przyjdzie na świat niepełnosprawny.
Co się stało, wszyscy wiemy. Gdy usłyszałem jego
IX Symfonię jako chłopak, myślałem, że nic wspanialsze-
go człowiek nie jest w stanie skomponować. Według oce-
ny muzykologów, pod względem formalnym przewyższa
ją V Symfonia , ale to Dziewiąta zalicza się do najwięk-
szych arcydzieł muzycznych wszech czasów i to ona za-
władnęła wyobraźnią rzeszy melomanów. I wiele jeszcze
innych utworów jednego z wielkiej trójki „klasyków wie-
deńskich”.
Zapewne dlatego, że wspomniany artykuł w ewangelic-
kim czasopiśmie dotyczył uwielbianego przeze mnie kom-
pozytora, wpłynął on na zmianę mojego myślenia o abor-
cji. Nigdy nie byłem jej zwolennikiem, ale uświadomiłem
sobie wówczas, że w tej sprawie nie ma kompromisu i nie
mogę być wobec niej obojętny. Włączyłem się w pomoc
kolegom z Ruchu Obrony Życia Dzieci Poczętych Gaudium
Vitae (co za piękna nazwa!): ks. Stasiowi Małkowskiemu,
Mariuszowi Krajewskiemu, aktorowi Maćkowi Rayzache-
rowi. Starałem się upowszechniać tę problematykę na ła-
mach dziennika Słowo Powszechne, gdzie zacząłem pracę
jako dziennikarz. To dzięki kolegom z Gaudium Vitae po-
znałem wspaniałego człowieka – prof. Włodzimierza Fi-
jałkowskiego, który jako żarliwy obrońca życia spotykał się
z szykanami ze strony władzy komunistycznej.
Pamiętam spotkania zwolenników aborcji i obrońców
życia. Nie były to sympatyczne rozmowy, z obu stron pa-
44
nr 7/14 II 2021 
Grzegorz Polak
Dziennikarz, popularyzator
nauczania papieskiego
dały ostre słowa, ale była jakaś próba dialogu. Czy dziś
ktoś sobie wyobraża, żeby po jednej stronie stołu usiadła
Kaja Godek, a po drugiej Marta Lempart?
Podczas jednego ze spotkań, o ile sobie przypominam
w Ministerstwie Zdrowia, po „drugiej stronie” prym wiodła
niezwykle inteligentna i elokwentna dziennikarka Sztan-
daru Młodych. Po latach jako wpływowy polityk zyskała
miano „lwicy lewicy”. Niedawno w poruszającym wywia-
dzie opowiedziała o swojej przemianie, której kwintesen-
cją są słowa: „Doceniłam wartość życia dopiero, gdy oka-
zało się, że sama mam niepełnosprawne dziecko”.
Wcale się nie zdziwię, jeżeli kiedyś część z protestują-
cych obecnie kobiet przejdzie, jak Aleksandra Jakubowska,
na stronę obrońców życia. Może się tak stać pod wpływem
osobistego doświadczenia, ale także naszego, katolików,
wyraźniejszego świadectwa. Dzisiaj na szczęście coraz częś-
ciej się mówi o konieczności wspierania rodziców niepeł-
nosprawnych dzieci, aby nigdy nie czuli się osamotnieni.
Poznałem bohaterskich ludzi, którzy to robią. Mam
ich w swojej parafii pw. bł. Edmunda Bojanowskiego
na stołecznym Ursynowie. Działa tam szkoła dla dzie-
ci z niepełnosprawnością „Krok po Kroku”. Nietypo-
wa to szkoła, jest w niej więcej personelu niż uczniów.
Nie kształci przyszłych laureatów olimpiad, rodzice cie-
szą się, gdy ich dziecko w ciągu roku zrobi choćby nie-
wielki postęp, nauczy się np. pisania jednej litery. U dzie-
ci tych widać jednak ową gaudium vitae – radość życia.
Czy warto podejmować tak wielki trud dla niewielkiego
na pozór efektu? Warto, bo chodzi o godność człowieka,
także tego najsłabszego, który może nawet nie wiedzieć,
że taką godność ma. Taka jest logika Ewangelii.
Wspomniany artykuł w Jednocie kończył się następu-
jąco: „Ojciec jest syfilitykiem, matka gruźliczką. Mieli już
czworo dzieci, z których jedno jest ślepe, drugie umar-
ło przy urodzeniu, trzecie jest głuchonieme, a czwar-
te gruźlicze. Pojawia się nowa ciąża. Czy radzilibyście
ją przerwać? – Oczywiście – odpowie na to 95% pytanych.
– A więc zabilibyście Beethovena”. 
   nr 7/14 II 2021
Walentynki niech przypominają nam, że o miłość trzeba dbać
każdego dnia. Także we wspomnienie patrona osób ciężko
chorych.
Czas to miłość
W
alentynki to komercyjne święto, ale któż z nas
nie chciałby być kochany, zauważany, docenia-
ny, czuć bliskość i mieć pełne zaufanie do kogoś
wyjątkowego? Z pewnością nikt nie chciałby być hejto-
wany w mediach społecznościowych przez przypadko-
wych trolli, nieuprzejmie potraktowany np. w banku
przez zmęczoną urzędniczkę. Zapewne nikt nie chciał-
by też być lekceważony przez przełożonych, którzy w naj-
trudniejszym czasie pandemii widzą jedynie koniec wła-
snego nosa zamiast być liderem i dbać o swój zespół
pracowników...
Czułości potrzebujemy na co dzień jak tlenu do życia.
Wybieramy dentystów, którzy z delikatnością posmaru-
ją dziąsło substancją znieczulającą przed wkłuciem igły.
Chętnie zajrzymy do warzywniaka, w którym z uśmie-
chem obsłuży nas znajoma ekspedientka i sprzeda towar,
okazując nam przy tym drobną uprzejmość. To sprawi,
że życie stanie się odrobinę łatwiejsze. Będziemy praco-
wać z zaangażowaniem, gdy szef pochwali nas przed
zespołem za dobrze wykonane zadanie.
Tak niewiele trzeba, byśmy na co dzień wprawia-
li siebie nawzajem w dobry nastrój uśmiechem, byśmy
życzliwie pomogli podnieść rzecz, która upadła, wspar-
li dobrym słowem, gdy ktoś ma osobę chorą w rodzi-
nie. Czasem wystarczy zapewnić o chęci pomocy, drob-
nym gestem pamięci przypomnieć o modlitwie, zapytać
o zdrowie, dodać otuchy osobie starszej długo zamknię-
tej przez pandemię w domu. Albo pokazać kilka możli-
wości wyjścia z kłopotów. Niesienie nadziei to czasem
jedyna pomoc, ale ta najbardziej potrzebna. Tej cnoty
może bowiem brakować szczególnie mocno w czasie
pandemii, w problemach, w zwykłym codziennym życiu.
Bycie dobrym jak chleb, a jednocześnie zwykłym –
to cecha niejednego świętego.
Główną ideą walentynek jest zarabianie na ludz-
kich uczuciach i emocjach. Dzisiejsze media, w tym spo-
łecznościowe, karmią nas dokładnie tym samym. Wiecz-
ne kłótnie, dzielenie Polaków na dwa różne obozy tak,
m o i m z d a n i em
monika przybysz
Teolog, medioznawca,
profesor nadzwyczajny UKSW
by móc sterować naszymi zachowaniami; niechęć, nie-
nawiść, rękoczyny i raniące słowa – podobnie „handlują”
naszą uwagą i emocjami. Te „miłosne podziały” na zwo-
lenników i przeciwników są przynajmniej pozytywne.
Walentynki niech będą dla nas czasem przestrogi,
by nie zagubić miłości, poświęcenia, bliskości i dbania
o siebie nawzajem.
Troska o trzy słowa: „proszę”, „dziękuję”, „przepraszam”
w codzienności – to wyraz miłości. Można więc ofiaro-
wać już dziś właśnie taki prezent, który będzie zbliżał
do siebie ludzi. A największym darem jest przebaczenie
doznanej od kogoś krzywdy. Do tego przebaczenia trze-
ba jednak dojrzeć, czasem dorosnąć.
Gdy już miłość gdzieś się „zagubi”, to nadal pozosta-
je czułość, a tę warto okazywać szczególnie bliskim.
Pamiętajmy, że każdy z nas zmienia się codziennie,
a więc możemy się z bliskimi „rozminąć”. W Polsce
statystycznie rodzic poświęca na rozmowę z dzieckiem
4,5 minuty dziennie. Czy da się w tym czasie wychować
drugiego człowieka? Czy można poznać jego życiowe pla-
ny, pomóc mu podjąć ważne decyzje? Częstsza rozmowa,
szczególnie o zmianach w zachowaniu, ulubionych wy-
borach czy marzeniach, pozwoli nam nie rozminąć się
ze współmałżonkiem czy dzieckiem. Dzielmy się sobą
z bliskimi.
Czułość to także dotyk, przytulanie, wspieranie się
nawzajem w bliskości cielesnej, realnej, a nie wirtual-
nej. Człowiek potrzebuje codziennie 4 razy się przytu-
lić, by żyć; 8 razy dziennie – by żyć normalnie; 12 razy
dziennie – by się dobrze rozwijać. Ten dotyk osobom
samotnym zapewniają często ukochane zwierzaki.
Rodzice jednak powinni przytulać dzieci i siebie nawza-
jem jak najczęściej. Walentynki niech przypominają nam,
że o miłość trzeba dbać każdego dnia. Także we wspo-
mnienie patrona osób ciężko chorych. Czas to miłość.  >>n
45
 n a sze spr a w y
Gdzie są
mężczyźni
strajkujących
kobiet?
W kontekście marszów kobiet
domagających się aborcji
warto przyjrzeć się postawom mężczyzn.
Co myślą o działaniach swoich żon, sióstr, córek, partnerek?
Piotr Wysocki
D
ługotrwała izolacja związana
z pandemią COVID-19 spotęgo-
wała uliczne wystąpienia. Lu-
dzie, którzy do tej pory pozostawali
w zamknięciu, znaleźli wreszcie oka-
zję, aby wyjść na ulicę, wykrzyczeć
swoje niezadowolenie, a  dodatko-
wo poutyskiwać na rząd i polityków.
My, Polacy, najwyraźniej potrzebuje-
my takich form manifestowania swo-
ich uczuć – zarówno pozytywnych,
jak i  negatywnych. Pamiętam, jak
w kwietniu 2005 r. wszyscy umawia-
liśmy się SMS-ami na białe marsze po
śmierci Jana Pawła II. Pięć lat później
także były marsze, wspólne modlitwy
w kościołach i na rynkach miast, tym
razem po katastrofie prezydenckiego
samolotu pod Smoleńskiem. Zarów-
no w  pierwszym, jak i  drugim przy-
padku wszyscy manifestowaliśmy
swoje przywiązanie do zmarłych osób,
a miejscami, do których wspólnie ma-
szerowaliśmy, były kościoły i pomni-
ki świętych. Wówczas nasza religij-
ność była nam na rękę, nikt się jej nie
wstydził.
Od tamtych wydarzeń minęło dzie-
sięć lat. Jak na ironię, w dzisiejszych
marszach celem także są świątynie,
zmieniło się jednak zupełnie nasze
podejście do nich. Czy to możliwe, że
wśród uczestników manifestacji po-
pierających aborcję nie ma nikogo, kto
46
kilkanaście lat temu nie uczestni-
czył w marszach po śmierci Ojca
Świętego lub po katastrofie samo-
lotu? Z pewnością idą tam i takie
osoby. Jak więc się to stało, że tak
zmieniły się nasze poglądy?
Gorące głowy
Wydaje się, że my, Polacy, jeste-
śmy bardzo podatni na takie szyb-
kie zrywy. Szybko się zapalamy, wyru-
szamy ze zniczami, transparentami,
śpiewamy, krzyczymy, ale rzadko idzie
za tym głębsza refleksja. Stąd w naszej
historii tyle jakże wzniosłych, ale nie-
stety również przegranych powstań
narodowych. Co więc zostaje z  na-
szych zrywów? Czy po śmierci Jana
Pawła II staliśmy się lepsi, jak obie-
cywaliśmy sobie wtedy? Czy po kata-
strofie samolotu pod Smoleńskiem
pojednaliśmy się, jak to zapowiada-
liśmy? Smutna prawda jest taka, że
po tamtych marszach pozostały tylko
wspomnienia i niedotrzymane obiet-
nice. Jak będzie tym razem?
Uczestniczki dzisiejszych manife-
stacji niczego nie wskórają wykrzyki-
waniem i swoją postawą na ulicach.
Kobiety te, tak bardzo zaangażowane
w głoszenie haseł, w które najwyraź-
niej głęboko wierzą, po jakimś czasie
wrócą do domów. Zmarznięte, gdyż
pogoda nie sprzyja, niezrozumia-
ne, często samotne, a niekiedy także
ośmieszone. Znów pozostaną same.
nr 7/14 II 2021 
Po ich manifestacjach zostaną zdję-
cia, wpisy na portalach społecznoś-
ciowych. Część z nich pewnie usunie
te materiały, gdyż nie każdy przyzna-
je się do tego, że używa wulgaryzmów,
a cóż dopiero robić sobie zdjęcia z ta-
kimi słowami na transparentach.
Męska rzecz
Co zrobić, aby tego trudnego momen-
tu nie stracić? Sądzę bowiem, że jest
to dobra chwila na rozmowę, poważ-
ną wymianę poglądów i  współpracę
przynajmniej z tymi, którzy poszli ma
marsz tylko dlatego, że był, a kwestia
aborcji była jedynie pretekstem, aby
wyjść na ulicę.
I tu na pierwszym planie powin-
na pojawić się rola mężczyzn. Tych,
którzy zostali w  domach, tych, któ-
rzy wówczas byli w pracy, zajmowa-
li się dziećmi. Słowem – tych, którzy
są najbliżsi strajkującym dziś kobie-
tom. Nie wierzę bowiem, aby rozmo-
wy dotyczące kwestii aborcji nie były
poruszane w  domach strajkujących.
Nie wierzę też w to, że ta sprawa nie
   nr 7/14 II 2021
wywołała emocji, a być może mniej-
szych lub większych kłótni. Jest to
bowiem kwestia fundamentalna. Je-
śli zgadzamy się w kwestii obrony ży-
cia, możemy swobodnie rozmawiać
również na inne tematy. Jeśli jednak
nasz fundament pęka, inne tematy
stają się nieważne. Jak mam rozma-
wiać z  żoną o  zbliżających się świę-
tach czy o wakacjach, gdy nie zgadza-
my się w fundamentalnej kwestii? To
REKLAMA
tak, jakbyśmy doklejali kolej-
ne elementy dekoracyjne
do domu, który właśnie
się rozpada. A  zatem
kwestia aborcji mu-
siała się w  tych do-
mach pojawić. Jak
zareagowali na nią
mężczyźni?
Oblany egzamin
Wydaje się, że mężczyźni – ojcowie,
mężowie, bracia, synowie – nie zdali
tego egzaminu. Autorytet męża i ojca,
jako głowy rodziny, jest dziś już chy-
ba tylko czysto teoretyczny. Jego rolę
przejęły bowiem telewizor, Facebook
i inne serwisy, na których pojawiały
się wezwania do manifestacji. To ich
posłuchały strajkujące kobiety, i  to
tam dzieliły się swoimi wrażeniami.
n a sze spr a w y
Gdzie zatem byli mężczyźni? Z moich
obserwacji wynika, że... ich nie było.
Oczywiście, można jakoś tę nieobec-
ność wytłumaczyć. Że są zajęci pracą,
aby utrzymać rodzinę; że pracują za
granicą, aby utrzymać rodzinę; że od-
poczywają po pracy... Wszystko pięk-
nie. Tylko że ta troska o utrzymanie ro-
dziny tak zamydliła oczy mężczyznom,
iż właśnie tracą swoje rodziny. Aspekt
finansowy to nie wszystko. Jeśli pra-
ca pochłania nas tak bardzo, że nie ma
już czasu na rozmowę, na zaintereso-
wanie się bolączkami najbliższych,
manifestującej żony czy córki, to zna-
czy, że idziemy złą drogą. Utrzymanie
rodziny to prowadzenie jej po krętych
drogach życia, czasem w biedzie i gło-
dzie, niedoli i chorobie, ale ważne są tu
wspólne trwanie, zrozumienie, wspie-
ranie się. Każda rodzina dźwiga jakiś
swój krzyż, a odpowiedzialny za nie-
sienie go jest właśnie mężczyzna. Aby
podołać temu wyzwaniu, mężczyzna
musi być w stałej łączności z Bogiem,
który jest nie tylko jego Siłą, ale także
Drogowskazem. Gdy tej łączności nie
ma, mężczyzna błądzi i  gubi swoich
najbliższych, nawet jeśli poświęca się
całym sercem temu, aby „utrzymać ro-
dzinę”.
Czy mamy jeszcze takich męż-
czyzn? Z pewnością są wśród nas. Jak
ich poznać? Tak jak dobre drzewo – po
owocach. Wystarczy popatrzeć na ich
małżeństwa, na żony i ich dzieci. Wię-
cej nie trzeba.  >>n
Autor jest doktorem historii,
polonistą, nauczycielem,
mężem i ojcem trojga dzieci
III-2364/21
47
 n a sze spr a w y
Łódzki strajk przyczynił się do ważnych reform w szkolnictwie wyższym. Dziś o strajku przypominaja m.in. tablice informacyjne
Zapomniane strajki
Dwa najważniejsze i najgłośniejsze
łódzkie strajki są ciągle mało obecne
w świadomości wielu Polaków.
A szkoda, bo przyczyniły się
do wielu ważnych reform.
Witold Dudziński
S
trajki sprzed pięćdziesięciu
i  czterdziestu lat były bardzo
różne. Inne były ich przyczyny,
przebieg i skutki, wybuchały i były pro-
wadzone w  innych okolicznościach.
Pierwszy – z lutego 1971 r. – objął łódz-
kie fabryki, drugi – ze stycznia i lute-
go 1981 r. – wyłącznie uczelnie wyższe.
Jeszcze w grudniu 1970 r. w Łodzi
było w miarę spokojnie, na strajki soli-
darnościowe z walczącym Wybrzeżem
48
zdobyły się tylko pojedyncze wydzia-
ły dwóch zakładów – „Majedu” i „Wi-
famy”, produkującej m.in. dla wojska.
Bezpośrednią przyczyną strajków,
które wkrótce wybuchły w Łodzi, były
informacje o  tym, że styczniowe za-
robki będą sporo niższe od grudnio-
wych. Po podwyżce cen żywności niż-
sze zarobki stawiały wielu robotników
w dramatycznej sytuacji.
Po radę do „Marchlewskiego”
Pierwszy stanął 10 lutego 1971 r. „Sto-
mil”, potem jeden z wydziałów wiel-
kich, zatrudniających prawie 9 tys.
osób, zakładów im. Marchlewskiego.
Zażądano 20-procentowej podwyż-
ki płac. Ale przełomowe były dni 12-
-13  lutego. W  „Marchlewskim” dołą-
czyły się inne wydziały, prace przerwa-
ły inne zakłady, w tym część Zakładów
nr 7/14 II 2021 
Przemysłu Bawełnianego im. Obroń-
ców Pokoju, zatrudniających 12 tys.
osób.
Nie stworzono jednego komitetu
strajkowego, po radę szło się do „Mar-
chlewskiego”; załogi miały – oprócz
podwyżek – własne postulaty. Po-
jawiały się żądania ukarania masa-
kry na Wybrzeżu, robotnicy walczyli
o pieniądze i polepszenie urągających
wszelkim normom fatalnych warun-
ków pracy.
Gdy 12 lutego MSW odnotowało
strajki w Łowiczu, Ursusie, Opocznie,
a także wybuchowe nastroje w kilku
regionach kraju, żarty się skończyły.
Trzeba było działać.
Rajtuzy do żucia
Partia nie spodziewała się buntu.
Józef Spychalski, I sekretarz Komitetu
   nr 7/14 II 2021
Łódzkiego PZPR, mówił wcześniej to-
warzyszom w węższym gronie o „ła-
godnym przebiegu kryzysu zaufania
do partii mas ludzi pracy w Łodzi”.
Do „Marchlewskiego” przyjecha-
ła delegacja z Warszawy, w tym wice-
premier Jan Mitręga. – Zaczęli przebą-
kiwać o podwyżce, ale dopiero wtedy,
gdy wrócimy do pracy – mówił Woj-
ciech Lityński, jeden z liderów straj-
ku w tym zakładzie. – Ludzie chcieli
jednak przede wszystkim obniżki cen.
Minister na to, że przecież potaniały
skarpetki, rajtuzy. – To daj pan swoim
dzieciom rajtuzy do żucia! – usłyszał
od kobiet.
Byli bogatsi o  doświadczenia
z  grudnia. Lityński był w  styczniu
w Gdańsku, widział spalone budynki,
ślady po kulach i wybuchach. Opowie-
dział o tym kolegom. Za płotami łódz-
kich zakładów zbierali się młodzi lu-
dzie, gorące głowy. Krzyczeli: chodźcie
z  nami, chodźcie na komitet. Gdyby
wtedy poszli, polałaby się krew.
...Panowie magnaci
14 lutego przyjechała kolejna delega-
cja z Warszawy, tym razem z premie-
rem Piotrem Jaroszewiczem na czele.
Spotkał się on z aktywem w Teatrze
Wielkim, potem pojechał do strajku-
jących zakładów. W „Marchlewskim”,
gdy wchodził, powitała go dawno nie-
słyszana pieśń „O cześć wam, pano-
wie magnaci”.
Kobiety skarżyły się, że stać je tylko
na chleb z margaryną. Zdenerwowany
Jaroszewicz uchylał się od odpowiedzi
na postulaty, nie składał też obietnic.
– Musiał stąd wyjechać z przeświad-
czeniem, że jak nie ustąpią, to trzeba
będzie rozbijać strajki – przypuszcza
dr Krzysztof Lesiakowski, autor prac
na temat łódzkich strajków.
W poufnej „Ocenie wydarzeń
strajkowych...” specjalnego zespołu
KŁ  PZPR stwierdzono, że 15 lutego
liczba strajkujących rosła w  postę-
pie geometrycznym. Strajki objęły już
wszystkie łódzkie zakłady bawełniane
i prawie wszystkie wełniane.
Z górki
15 lutego wystąpienia Jaroszewicza
ogłaszającego decyzję o  obniżce cen
żywności wysłuchało – według SB
– już prawie 55 tys. strajkujących. De-
cyzję podjęło tego dnia zebrane wspól-
nie Biuro Polityczne KC i prezydium
rządu. Zadecydowano też o  zwróce-
niu się do ZSRR o 100 mln dolarów
pożyczki.
W pisanych w latach 70. ubiegłego
wieku wspomnieniach Mieczysław
Rakowski, ostatni szef PZPR, zanoto-
wał: „Dwa miesiące po czarnym Wy-
brzeżu zastrajkowała czerwona Łódź!
Zaskoczeni byli też działacze partyj-
ni. To dla ugaszenia tego strajku ekipa
Edwarda Gierka była zmuszona się-
gnąć po pierwszą pożyczkę zagranicz-
ną. Potem poszło już z górki”.
Solidarne czekanie
Wydarzenia Sierpnia’80  r. były jed-
nym z efektów tego, co „poszło z gór-
ki”. Wolnościowy ferment nie mógł
ominąć uczelni. Stały się one widow-
nią zmian, ożywiły się ciała kolegial-
ne. „Stare”, ukryte we władzach uczel-
ni, resortu, komitetach partyjnych,
ustępowało jednak opornie, bloko-
wało też rejestrację istniejącego od
września Niezależnego Zrzeszenia
Studentów.
Gdy w listopadzie 1980 r. studenci
prawa Uniwersytetu Łódzkiego zwró-
cili się do władz uczelni z postulatami
m.in. zniesienia egzaminu z podstaw
nauk politycznych, obowiązkowego
lektoratu języka rosyjskiego i  likwi-
dacji praktyk robotniczych – zostali
zbyci.
Z Wydziału Prawa UŁ wyszedł im-
puls do tzw. solidarnego czekania,
polegającego na całodobowym oku-
powaniu kilku budynków uniwer-
syteckich, przy normalnie odbywa-
jących się zajęciach – a w efekcie do
strajku na UŁ.
Do stolicy
Solidarne czekanie trwało przez kil-
ka dni; władze uczelni perswadowały,
że protest jest niesłuszny i że studen-
ci postępują jak dzieci. Zakończyło się
przyjęciem części postulatów. Te, któ-
re wymagały kompetencji minister-
stwa, skierowano do Warszawy.
Rozmowy z  przedstawiciela-
mi ministerstwa, które odbyły się
w  Łodzi 21 stycznia 1981 r., niewiele
dały. Nie chcieli słyszeć o  zmianach
n a sze spr a w y
w nauczaniu „polityki” i języka rosyj-
skiego. Na uniwersytecie proklamo-
wano strajk okupacyjny, który w na-
stępnych dniach objął cztery inne
łódzkie uczelnie.
Teraz postulatów było więcej; doty-
czyły też skrócenia służby wojskowej
po studiach (do 3 miesięcy), likwida-
cji tzw. punktów za pochodzenie przy
rekrutacji na studia, przedłużenia na-
uki z 4 do 5 lat, swobodnego wyboru
przedmiotów społeczno-politycznych,
ekonomicznych i filozoficznych.
Robotnicy walczyli o pieniądze
i polepszenie urągających wszelkim
normom fatalnych warunków pracy.
Pod presją
Negocjacje Studenckiego Komite-
tu Jedności z  komisją ministra Ja-
nusza Górskiego nie były łatwe, wła-
dze chciały wygasić strajki. Pod presją
strajku rozlewającego się na kolejne
uczelnie i komplikowania się sytuacji
w kraju nowy premier gen. Wojciech
Jaruzelski ogłosił 12 lutego apel o 90
dni spokoju – Górski stopniowo zga-
dzał się na ustępstwa związane z re-
formami w szkołach.
Do rozstrzygnięcia pozostawa-
ła rejestracja NZS. Władze starały
się wymóc wpisanie sformułowania
o  kierowniczej roli PZPR do statu-
tu. Ostatecznie studenci zgodzili się
na wpisanie, że zrzeszenie działa na
podstawie Konstytucji PRL. 17 lute-
go 1981 r. zarejestrowano NZS, a dzień
później podpisano porozumienie koń-
czące strajk.
Łódzki strajk przyczynił się do waż-
nych reform w szkolnictwie wyższym
i poszerzenia wolności w czasie „kar-
nawału” 1980-81. Członkowie zdelega-
lizowanego rok później NZS odegrali
ważną rolę w czasie stanu wojennego,
wspierając podziemną Solidarność.
Ponownie zarejestrowany w  1989  r.
NZS istnieje do dziś, ale zupełnie
zmienił profil działalności.  >>n
49
 spr a w y r o d z i n n e
Ja i Ty tworzymy My
To tylko slogan czy raczej marzenie
o bliskości? Pełne nadziei, pragnienie,
że jest to możliwe, że damy radę,
a trudności to zwyczajna sprawa
w relacji między dwojgiem ludzi?
A może właśnie wszystkiego
po trochu?
Beata Kociołek
K
ażdy człowiek chce być szczę-
śliwy i szuka szczęścia, ale dla
każdego oznacza ono coś inne-
go (mniej lub bardziej). Czasami ta
różnorodność jest inspirująca, a cza-
sami po prostu trudna. Hasła o „dru-
giej połówce” i  idealnym dopasowa-
niu wskazują raczej na egzaltację
50
wyobrażeniem o  relacji niż na re-
alia małżeńskiego życia. Nie jesteśmy
przecież dwiema połówkami poma-
rańczy, a  nasza jedność małżeńska
nie wyraża się w  ujednoliceniu cha-
rakterów, pasji i  marzeń. Jako lu-
dzie wszyscy mamy te same potrzeby.
Chcemy kochać i być kochani, przyna-
leżeć, tęsknimy za wolnością i bliskoś-
cią jednocześnie, chcemy być widzia-
nymi, przyjętymi w  prawdzie o  nas,
a  nie w  czyimś o  nas wyobrażeniu.
Lista jest obszerna, bo człowiek zo-
stał stworzony przez Boga „na boga-
to”, z hojnością darów, cnót i talentów.
Każdy z  nas jest wyjątkowy i  niepo-
wtarzalny. Potrzebujemy siebie na-
wzajem, uzupełniamy się i  wspie-
ramy. Konkurencyjne są natomiast
nasze strategie, czyli pomysły na reali-
zację tych uniwersalnych potrzeb. A są
nr 7/14 II 2021 
one przeróżne – i to one stają się naj-
częściej zarzewiem konfliktów między
nami. Dlatego ich poznanie i weryfi-
kacja wydają się kluczowe dla każde-
go z nas i dla relacji, które tworzymy.
Oto kilka propozycji do przemyślenia
i sprawdzenia dla każdego. Zatem – do
dzieła!
Miłość to...
Pewnie to zabrzmi mało romantycz-
nie, ale miłość nie jest uczuciem, które
z natury swej przemija. Teraz czuję ra-
dość, euforię i spełnienie, a innym ra-
zem smutek, irytację, rozdrażnienie.
Miłość oznacza decyzję, że chcę trosz-
czyć się o  dobro drugiego człowieka.
Jednocześnie Jezus w przykazaniu mi-
łości poszerza naszą perspektywę, mó-
wiąc: „Kochaj bliźniego swego jak sie-
bie samego”. Nie ma innej drogi. Jeśli
   nr 7/14 II 2021
chcę troszczyć się o współmałżonka,
nie mogę równocześnie zapomnieć
o sobie. W małżeństwie oboje jesteśmy
tak samo ważni! Jesteśmy dla siebie
darem. Święty Jan Paweł II nieustan-
nie przekonuje, że „miłość małżeńska
to całkowita, wzajemna, bezintere-
sowna wymiana daru osób, mężczyz-
ny i kobiety”. Wzajemnie obdarowu-
jemy się miłością i  przyjmujemy ją.
Dbajmy więc o siebie, aby być jak naj-
lepszym darem dla współmałżonka,
dla dzieci i bliźnich, pamiętając o tym,
kim jestem, jakie mam talenty, pasje,
jakie zalety, a jakie wady i słabości.
Potencjał różnorodności
To naprawdę niezwykłe. Spotkaliśmy
się jako dwoje obcych ludzi i zdecydo-
waliśmy się na wspólną podróż przez
życie bez względu na to, co przyniesie
czas. Każdego dnia towarzyszy nam
kakofonia różnorodności. Pochodzi-
my z różnych domów, mamy swoje hi-
storie, zwyczaje, światopogląd i oczeki-
wania, które kreślą naszą wizję świata.
Nasze przekonania są czasami pomoc-
ne, a czasami utrudniają budowanie
wspólnego Razem. To jest normalne.
Tak po prostu jest. Moja perspektywa
jest inna, ale to wcale nie oznacza, że
jest lepsza od twojej, albo na odwrót.
Konflikty są więc naturalną częścią ży-
cia człowieka. O wiele ważniejsze jest
to, jak z nich wychodzimy. Czy jeste-
śmy coraz bliżej siebie czy „obok”, czy
oddalamy się we wszechświecie swo-
ich racji. W Katechizmie Kościoła Ka-
tolickiego czytamy: „Różnice między
osobami należą do zamysłu Boga, któ-
ry chce, abyśmy potrzebowali siebie
nawzajem. Powinny one pobudzać
do miłości” (n. 1945). Oczekiwanie, że
współmałżonek się zmieni, zwykle na
„bezawaryjny (w domyśle: wykonaw-
czy) model", jest z  gruntu nierealne
i utrudnia budowanie zdrowych rela-
cji. W małżeństwie nieustannie łączy-
my nasze dwa światy. Każdego dnia
budujemy coś niepowtarzalnego, cze-
go nie da się kopiować, choć można
naśladować. Tworzymy nową jakość,
taką wersję extra limited!
Nasze razem to wspólna droga
Odwieczny dylemat, co jest ważniej-
sze: droga czy cel? Na pewno mał-
Oto kilka podpowiedzi jak nie zgubić
się w drodze i razem osiągnąć cel
Azymut
Jeśli nie wiesz, dokąd zmierzasz – jak
tam trafisz? Wypisz pięć przykładów,
które pozytywnie wpływają na waszą
relację. Wspierają ją, czynią silną
i satysfakcjonującą. Porozmawiajcie
o nich, następnie stwórzcie waszą
listę, którą wspólnie zaakceptujecie.
Wydrukujcie, oprawcie w ramkę, aby
towarzyszyła wam każdego dnia jako
„przypominajka”, dokąd chcecie dotrzeć.
Słuchajcie siebie nawzajem
To, co każde z was mówi, jest ważne.
Informuje o tym, co każde czuje
i czego potrzebuje. Słuchanie jest
trudne, dlatego często salwujemy się
ucieczką w obronę, dobre rady,
wymówki czy oczywistości,
że tak się robi albo nie robi.
Spróbujmy odwiesić to wszystko
„na kołek” i po prostu posłuchać,
o czym mówi współmałżonek.
Każdy z nas chce być zauważony,
wysłuchany, czuć się ważny!
„Widzę Cię... Słyszę, że mówisz o tym,
że chcesz..., że nie lubisz..., że Ci trudno
z... (tu można powtórzyć usłyszaną
informację)”. Warto też z ciekawością
dopytać, zamiast epatować swoją
wszechwiedzą, nawet jeśli wszystkie
znaki na niebie i ziemi wskazują,
że jednak wiesz :)
Randki,
czyli regularne „spotkania
na szczycie” z bankietem
Są najważniejsze w twoim kalendarzu,
bo wyznaczają kurs na miłość.
Rozmawiajcie, pamiętając, że dialog
nie polega na przekonaniu do swoich ra-
cji. Nie narzucaj, nie wyręczaj.
Zrób krok do tyłu i daj przestrzeń
do namysłu, podjęcia decyzji i działania.
żeństwo to nie sprint, lecz maraton.
Inwestycja życia i projekt na całe ży-
cie. Tu wszystkie zasłony opadają, nie
da się udawać, różowe okulary gu-
bią się w gąszczu codziennych spraw.
I ta natrętna myśl, że małżeństwo jest
przereklamowane. Cóż, sakrament to
spr a w y r o d z i n n e
Pamiętaj o dobrych rzeczach, które
wydarzyły się w waszej relacji.
Doceniaj współmałżonka naprawdę!
Wypisz to, co doceniasz w żonie/mężu,
i to, co uważasz za wady. Od tego,
którą listę uczynisz priorytetową
w waszej relacji, naprawdę wiele
zależy. Unikaj stereotypów o tym,
że np. sprzątanie domu to kobieca
robota, a mąż ewentualnie może
pomóc żonie, bo on przecież wynosi
śmieci. Każdy potrzebuje być doceniany
i szanowany; nawet jeśli na początku
mówienie komplementów, zauważanie
tego, co zrobił współmałżonek, wydaje
się trochę dziwne, a nawet śmieszne,
to z czasem stanie się naturalne
i satysfakcjonujące was oboje.
Praktyka czyni mistrza!
Ulubione zajęcia
Ja lubię wędkowanie, żona seriale.
Czy są jakieś seriale o wędkowaniu?
Zawsze warto poszukać wspólnych pasji.
Nawet jeśli ich nie macie, wybierzcie coś,
co oboje chcielibyście robić, i sprawdźcie,
czy to daje wam radość. Kto szuka,
ten znajdzie, a nuta szaleństwa będzie
skutecznym antidotum na rutynę, nudę
i zniechęcenie. Zostaw romantyczny
liścik, zrób rysunek szminką na lustrze,
zaskocz!
I – niech żyją długo i szczęśliwie!
Kiedy w głowie kotłują się marzenia
i oczekiwania – zatrzymaj się docenić
to, co masz, odnaleźć to, co was
łączy, co jest naprawdę wasze, co
was kiedyś połączyło i co już razem
zbudowaliście. Współmałżonek to nie
sędzia, ale obrońca, to nie wróg, tylko
przyjaciel, to nie złodziej, ale darczyńca.
I w tej perspektywie daru żyjcie długo
i szczęśliwie!
nie magia. Bóg zaprasza małżonków
do współpracy – nie zmusza, ale daje
wolność i obiecuje wsparcie. Jeśli nie
angażujesz się na full, pierwotny żar
powoli wygasa, a jego ponowne rozpa-
lenie nie jest proste, choć możliwe! >>n
51
 spr a w y r o d z i n n e
Pierwszy telefon dla dziecka
Kiedy kupić dziecku pierwszy
telefon? Jakie ma spełniać
zadania? I najważniejsze –
na jakich warunkach
dziecko będzie mogło
z niego korzystać?
Tomasz Talaga
W
yobraźmy sobie, że
mamy ważną i szczyt-
ną motywację: potrze-
bujemy większej kontroli nad
dzieckiem, chcemy mieć z nim kon-
takt, gdziekolwiek się ono znajduje,
dajemy mu narzędzie komunikacji ze
światem i możliwość nieograniczone-
go rozwoju. Tymczasem okazuje się, że
właśnie straciliśmy nad nim kontrolę,
przestało z nami rozmawiać, zatraci-
ło się w wirtualnym świecie, wpadając
w sieci wielu uzależnień. Pierwszy te-
lefon dla naszego dziecka.
Telefon to nie tylko telefon
To przede wszystkim komputer z do-
stępem do internetu, urządzenie do
zdalnego nauczania, aparat foto-
graficzny i kamera wideo z mikrofo-
nem, konsola do gier, urządzenie do
wszechstronnej komunikacji, możli-
wość robienia dowolnych zakupów,
a  także, oparty na sztucznej inteli-
gencji, „podpowiadacz” w wielu dzie-
dzinach życia. Urządzenie niewielkie,
ale jakże potężne w swych możliwoś-
ciach. Jest jednak druga strona meda-
lu. Dziś dziecko w smartfonie z dostę-
pem do internetu może znaleźć por-
nografię i  przemoc, może również
stać  się obiektem pedofilskich ata-
ków czy wyłudzeń cennych danych,
może także narazić rodziców (czasa-
mi zupełnie bezwiednie) na olbrzy-
mie nieplanowane koszty. To tylko
czubek góry lodowej zagrożeń. Dlate-
go warto – właściwie to nasz rodziciel-
ski obowiązek – przygotować dziec-
ko (i siebie samych) na odpowiednie
52
i  bezpieczne korzystanie z  telefonu.
Jak to zrobić?
Ustalmy priorytety
Po pierwsze, w  jakim wieku nasze
dziecko realnie potrzebuje telefo-
nu? Czy już w wieku przedszkolnym,
wczesnoszkolnym, czy może dopiero
jako nastolatek? Psychologowie dzie-
cięcy są zgodni, że im później, tym le-
piej dla dziecka. Po drugie, do czego
dziecku potrzebny jest telefon? Jeśli
tylko do komunikacji (rozmowy, wy-
miany sms-ów), to wystarczy kupić
prosty, tani i stosunkowo bezpieczny
telefon z tradycyjną klawiaturą. Jeże-
li decydujemy się na zakup smartfo-
na, powinniśmy przewidzieć wszyst-
kie tego konsekwencje i zabezpieczyć
się przed niepożądanymi negatywny-
mi skutkami. Po trzecie: kiedy i gdzie
nasze dziecko będzie korzystać z urzą-
dzenia? Czy tylko w domu, a może wy-
łącznie poza domem, by mieć z nami
wygodny kontakt? W  jakich porach
dnia i nocy może używać urządzenia,
a kiedy robić mu tego nie wolno?
Bez względu na to, czy jesteśmy
lepiej czy gorzej zorientowani w no-
winkach technologicznych, jako od-
powiedzialni rodzice nie możemy
nr 7/14 II 2021 
nie wiedzieć, jak zabezpieczyć dziec-
ko przed zagrożeniami czyhającymi
na nie podczas korzystania z telefonu
(smartfona). Powinniśmy zatem do-
wiedzieć się, co to jest kontrola rodzi-
cielska, jak zabezpieczyć urządzenie
przed samowolnymi i niekontrolowa-
nymi instalacjami oprogramowania,
jak czuwać nad sposobem, czasem
i miejscem wykorzystania urządzenia
przez dziecko. Czeka nas więc mniej-
szy lub większy wysiłek – po prostu
musimy się tego nauczyć.
Teraz najważniejsze
Powinniśmy ustalić reguły. Stare ła-
cińskie przysłowie mówi: jasne zasa-
dy czynią przyjaciół. Spróbujmy za-
tem z dziećmi ustalić klarowne, trwałe
i niezmienne zasady, które będą obo-
wiązywać podczas korzystania z tele-
fonu. Najlepiej je wydrukować i w for-
mie umowy czy regulaminu wspólnie
podpisać. Mamy wtedy punkt odnie-
sienia, a każde złamanie umowy daje
nam moralne prawo do szybkiej i sta-
nowczej interwencji, z  odebraniem
urządzenia włącznie. Wszystko, oczy-
wiście, dla bezpieczeństwa i  dobra
dziecka. Nasza pociecha, znając grani-
ce, w których może się poruszać, także
czuje się bezpieczna i rozumie konse-
kwencje swoich decyzji. Dzięki temu
nie stracimy nad nią kontroli i nie po-
psujemy dobrych relacji, które powin-
ny nas łączyć.
Na koniec sugestia...
...ważna, choć dla nas być może bole-
sna. Spróbujmy pomyśleć i uczciwie
ocenić, jak my sami korzystamy ze
smartfona, gdzie, kiedy i do czego nam
służy. Zastanówmy się, czy dajemy
dziecku dobry przykład do naślado-
wania, a może niechcący pokazujemy
mu, że smartfon to zabawka wciągają-
ca w świat rozrywki, ploteczek i próż-
nej aktywności w mediach społeczno-
ściowych. Bo, jak mówi inne łacińskie
przysłowie: słowa uczą, ale przykłady
pociągają… Oby ku dobremu.  >>n
   nr 7/14 II 2021
Sam fakt bycia katolikiem nie gwarantuje jeszcze,
że działania takiego człowieka będą zgodne z Ewangelią.
Ewangelia zobowiązuje
W
iele mediów katolickich w Polsce i na świecie
zamieściło pełną entuzjazmu wiadomość,
że Joe Biden, nowy prezydent USA, jest prak-
tykującym katolikiem. Pojawiły się informacje o tym,
że ceni on nauczanie papieża Franciszka. W świecie peł-
nym antywartości i polityków, którzy forsują działania
sprzeczne z Ewangelią, prezydentura autentycznego
katolika w USA byłaby rzeczywiście wydarzeniem budzą-
cym nadzieję.
Niestety, zarówno zapowiedzi przedwyborcze,
jak działania Joego Bidena pokazują, że w swojej
polityce odszedł on od nauczania Kościoła i Ewangelii.
Już na początku urzędowania przywrócił finansowa-
nie aborcji przez Stany Zjednoczone w kraju i poza jego
granicami. Uroczyście świętował również 48. rocznicę
wyroku Roe vs Wade. To precedensowy wyrok Sądu Naj-
wyższego, od którego aborcja stała się możliwa na tere-
nie całych Stanów Zjednoczonych, jedynie z ogranicze-
niami wprowadzanymi przez poszczególne stany. Skutki
tego prawa są tragiczne – oznaczają śmierć 60 mln dzie-
ci! Biden zapowiedział również, że doprowadzi do tego,
iż stany nie będą mogły ograniczać aborcji i że jej możli-
wość stanie się prawem federalnym. To niezwykle niepo-
kojące zapowiedzi, oznaczają bowiem, że Biden chce za-
trzymać dobry trend, który obserwowaliśmy w ostatnich
latach w USA. Wiele stanów ograniczało możliwość za-
bijania dziecka na życzenie do momentu, w którym moż-
na usłyszeć bicie jego serca, albo wymagano pokazania
matce dziecka na USG, zanim doszło do zabójstwa.
Jakby tego było mało, Joe Biden zdążył już wydać
rozporządzenie o przewrotnej nazwie „Memorandum
w sprawie ochrony zdrowia kobiet w domu i za granicą”.
Zniósł tym samym ustanowiony przez prezydenta Do-
nalda Trumpa (a wcześniej wprowadzany także przez
innych prezydentów wywodzących się z Partii Republi-
kańskiej) zakaz finansowego wsparcia dla organizacji
wykonujących aborcję poza USA. To tzw. Mexico City
Policy. Biden zniósł także zakaz finansowania aborcji
m o i m z d a n i em
Magdalena
Korzekwa-Kaliszuk
Prawnik, psycholog
dla osób, które nie były objęte ubezpieczeniem zdrowot-
nym, tzw. Title X. Prezydent USA stwierdził przewrotnie:
„Kobiety powinny mieć dostęp do potrzebnej im opieki
zdrowotnej. Dla zbyt wielu kobiet, zarówno w kraju, jak
i za granicą, jest to niemożliwe. Nieuzasadnione ograni-
czenia w korzystaniu z funduszy federalnych utrudniły
kobietom uzyskanie niezbędnej opieki zdrowotnej”.
Zabijanie dzieci nazwał „opieką zdrowotną”...
Zmiany te oznaczają, że tylko biedniejszym osobom
rząd USA będzie płacił za aborcję. Plany Bidena sięgają
jednak dalej. Zapowiada on zniesienie szerszego zakazu
finansowania aborcji z publicznych pieniędzy, tzw. po-
prawki Hyde’a. Aby tego dokonać, potrzeba zgody Kon-
gresu i Senatu, jednak prawdopodobnie nie będzie
to problemem, gdyż liberałowie mają większość w obu
izbach i podzielają poglądy prezydenta.
Wymieniam te działania nie po to, żeby sądzić pre-
zydenta USA. Nie wiem, jaka jest jego relacja z Bogiem
i sumienie. Nie neguję tego, że wierzy w Boga i że są ob-
szary życia, w których żyje wiarą. To osądzi sam Pan Bóg.
Nie jest jednak osobistą sprawą to, że promuje i podej-
muje działania sprzeczne z religią i wiarą, którą deklaru-
je. To boli i budzi sprzeciw, a mówiąc wprost: zgorszenie.
Przez wymienione działania zabija się i będzie się zabijać
więcej dzieci. To wystarczający powód do sprzeciwu
wobec takiego postępowania. Takie działanie polityka
sugeruje też, jakoby bycie katolikiem nie zobowiązywało
do zachowania według Ewangelii w swojej publicznej
służbie.
Po owocach poznaje się człowieka (por. Mt 7, 15-20).
Jeśli owocem działań polityka jest śmierć niewinnych
dzieci, to nie są to dobre działania. To też zachęta do rela-
tywizmu moralnego i traktowania wiary jako dobrej wi-
zytówki, którą wypada czasem pokazać. Mam nadzieję,
że katolicy przestaną usprawiedliwiać taką postawę.  >>n
53
 listy nr 7/14 II 2021 

Zakątek Czytelnika Z pierwszą wizytą

Listy, które trafiają codziennie
na redakcyjne biurka, a także e-maile
są świadectwem głębokiego zaufania,
którym darzą nas Czytelnicy.
Dzielimy się na łamach niektórymi
listami z redakcyjnej poczty, pragnąc,
aby Niedziela była miejscem spotkania
redakcji i Czytelników.
Chcą korespondować
6533. Czytelnik z woj. opolskiego
Pani Celina pisze:
Jestem jeszcze panną, choć mój wiek wskazuje, że mogłabym się raczej
nazywać starą panną... Nie miałam jakoś szczęścia i okazji, by założyć
własną rodzinę – opiekowałam się młodszym rodzeństwem, pomagałam
w utrzymaniu domu i uczyłam się, by móc coś w życiu osiągnąć, gdyż wiem,
że ludziom wykształconym zawsze trochę łatwiej znaleźć pracę, a także
że jest to już inne środowisko niż tylko to domowe. Zawsze byłam ciekawa świata
i ludzi, miałam też szerokie zainteresowania. A teraz okazuje się, że na własną
rodzinę może być za późno, bo co ciekawsze partie są już poza moim zasięgiem...
Ale poznałam miłego wdowca i nawiązałam z nim interesującą znajomość,
która zapowiada się przyszłościowo. Ma on dwójkę dzieci, które sam wychowuje
po śmierci żony przed kilku laty. Jedno z dzieci chodzi do przedszkola, drugie –
do szkoły podstawowej. Zostałam zaproszona na pierwszą wizytę do ich domu
i chciałabym przynieść dzieciom jakieś sensowne prezenty, ale nie mam w tej
kwestii żadnej praktyki...

Jestem kawalerem (l. 54); skrom-
ny, trochę nieśmiały, odpowiedzial-
ny, uczciwy i szczery. Mam wykształce-
nie pomaturalne, pracuję zawodowo.
Moje pasje to dziennikarstwo, dobry
film i muzyka, podróże. Czuję się sa-
motnie i chętnie poznam ludzi w celu
bezinteresownej, prawdziwej znajo-
mości, dla których katolicyzm, lojal-
ność, uczciwość i szczerość w życiu
są ważne.
6534. Czytelnik
z woj. mazowieckiego
Katolik, kawaler (l.45) z okolic Przas-
nysza. Chciałbym poznać osobę o do-
brym sercu, też katoliczkę. Jestem sa-
motny i nieśmiały, bardzo chciałbym
znaleźć dobrą żonę.
N
ajlepiej jest kupować dzieciom atest  – czy zabaw-
zabawki, które pomogą im ka jest dopuszczo-
w rozwoju. Do takich dla wie- na do użytku dzieci
ku, który Panią interesuje, zalicza się i w jakim wieku. Ale
np. puzzle, wszelkiego rodzaju kloc- najważniejsze będą
ki, wieże, tablice, kolorowanki z kred- samo spotkanie oraz
kami i farbami czy droższe – rowerki, emocje z  nim zwią-
sprzęt sportowy. Oczywiście, zawsze zane. I nad tym radzę skupić się naj-
mile widziane są różne pluszowe bardziej. Przede wszystkim nie nale-
zwierzątka, ludziki, książki i dziecin- ży narzucać się dzieciom, pozostawić
ny sprzęt domowy. Można podpytać im inicjatywę i pozwolić się im z Pa-
ojca dzieci, żeby nie powtórzyć jakie- nią oswoić.  >>n
goś prezentu, bo to przecież wyda- Aleksandra
tek. Oczywiście, zawsze sprawdzamy

6535. Anna z Dolnego Śląska

Mam 37 lat, jestem panną z dzieckiem.
Mam średnie wykształcenie. Chciała-
bym poznać kogoś stanu wolnego
od 35 do 45 lat.

6536. Czytelnik z Rzeszowa

Miły, sympatyczny 42-latek z Rzeszo-
wa, kochający przyrodę i koty, pozna
dobrą i wrażliwą katoliczkę z Podkar-
pacia w celu poważnej i wiernej relacji
do końca życia.

Uwaga! Czytelnicy nawiązują kontakty

z osobami ogłaszającymi się na własną
odpowiedzialność.

54
 REKLAMA

III-632/21
 D o bre r a d y
Dietetyk radzi
Pobudzić apetyt u seniora
Gdy pojawiają się problemy
z apetytem, rezygnujemy
z pewnych potraw albo
w ogóle nie dbamy o jakość
i ilość spożywanych posiłków,
a wtedy równowaga
organizmu poważnie się
zaburza.
W
ażnymi aspektami, które są
pomijane w odżywianiu osób
starszych, jest brak apetytu
oraz trudności w gryzieniu i przełyka-
niu. Apetyt możemy wzbudzić, przygo-
towując dania nie tylko smaczne, ale
również atrakcyjne dla naszego wzro-
ku, które wyglądają kolorowo i pięknie,
że aż chce się je zjeść. Jest to bardzo
ważna kwestia, bowiem kolory wzma-
gają apetyt. Bułka pszenna z  paszte-
tową nie jest tak zachęcająca jak po-
żywna rolada z jaj, z dodatkiem liści
szpinaku oraz łososia, który wyostrza
smak. Takie zielone danie już na tale-
rzu zwiastuje wiosnę. Oprócz tego ro-
lada ma miękką strukturę, dzięki temu
gryzienie nie sprawia trudności. Rola-
da przygotowana z  jaj i  białego sera
jest bardzo pożywna. Zapewnia wy-
soką podaż białka oraz wapnia – po-
zyskamy go nie tylko z  nabiału, ale
również z  zielonych liści szpinaku,
w których wapnia jest pod dostatkiem.
Czy wiesz, że krowa pozyskuje
wapń, jedząc zieloną trawę? Podobnie
jest z człowiekiem. Badania pokazują,
że o wiele wyższe wchłanianie wap-
nia do kości jest możliwe, gdy spoży-
wamy wysokowapniowe produkty
roślinne, takie jak: jarmuż, szpinak,
brokuł, orzechy i nasiona, które nale-
ży moczyć przed podaniem, aby były
56
nr 7/14 II 2021 
Karolina Szostkiewicz-
-Jaros
dietetyk kliniczny
Rolada szpinakowa
S kładniki:
·· 250 g świeżego szpinaku baby
·· 1 łyżka masła naturalnego
·· 1 ząbek czosnku
·· sól i pieprz, tarta gałka muszkatołowa
·· 2 jajka
·· 1 płaska łyżka mąki
·· ½ opakowania serka śmietankowego
1 łyżka tartego chrzanu ze słoiczka
·· 100 g wędzonego łososia
WY KO NA NI E:
Świeży szpinak dokładnie opłucz,
bardzo dokładnie osącz z wody i włóż
na dużą patelnię z dodatkiem masła. Wciśnij
do niego czosnek i mieszaj, aby zwiędł, ale się nie przypalił. Przełóż
szpinak do wysokiego naczynia i zmiksuj na drobno, doprawiając
solą, pieprzem i gałką muszkatołową. Masę dokładnie ostudź, dodaj
roztrzepane żółtka oraz mąkę i wymieszaj. Białka ubij na sztywną pianę
i delikatnie wymieszaj ze szpinakiem.
Dno formy o wymiarach 20 x 30 cm posmaruj masłem lub połóż na niej arkusz papieru
do pieczenia. Otrzymaną masę szpinakową przełóż do formy i rozprowadź po całej
powierzchni brytfanki. Nagrzej piekarnik do 175°C i piecz ok. 10 min. Wyłóż delikatnie
na ściereczkę i odklej papier do pieczenia. Od razu po upieczeniu zawiń ciasto w ściereczkę
i w takiej zrolowanej postaci całkowicie ostudź.
Serek wymieszaj z chrzanem (można lekko doprawić solą i pieprzem) i rozsmaruj
na wewnętrznej stronie wystudzonej rolady. Wzdłuż jednego boku ułóż plasterki łososia
i zawiń roladkę. Owiń ją folią spożywczą i włóż do lodówki, aby stężała.
Pokrój na 1,5-centymetrowe kawałki i zjedz ze smakiem.
miękkie i łatwe w gryzieniu oraz mia- niezwykle ważna w profilaktyce i le-
ły bardziej dostępną formę przenika- czeniu osteoporozy, zwyrodnień koś-
nia substancji odżywczych do nasze- ci, ale również ma olbrzymi wpływ
go organizmu. na odporność naszego organizmu
Wapń z  pokarmu będzie trans- oraz lepsze samopoczucie, daje więk-
portowany do kości tylko wtedy, jeś- szą siłę i witalność na co dzień. Jeśli
li w organizmie będzie odpowiednie w organizmie są jej niedobory, wapń
wysycenie witaminą D, która rozpro- nie będzie w stanie w pełni budować
wadza wapń do kości. Warto zbadać kości. Brak witaminy D skutkuje per-
jej poziom, wykonując badanie z krwi, manentnym zmęczeniem i  ospało-
aby dowiedzieć się, czy mamy jej od- ścią oraz zwiększoną zapadalnością
powiednią ilość. Witamina D jest na wiele infekcji.  >>n
   nr 7/14 II 2021
Specjalista
Nasze zdrowie
Specjalista radzi
radzi
Jak pokonać ból?
Wiedza na temat bólu to jedna
z podstawowych spraw w opiece
nad przewlekle chorą starszą osobą.
P
rzede wszystkim musimy umieć
rozróżnić ból ostry od przewle-
kłego. Ból ostry może być symp-
tomem poważnego schorzenia, np.
zawału serca czy zakrzepicy, i wyma-
ga pilnej interwencji medycznej. Ból
przewlekły natomiast towarzyszy róż-
nym chorobom występującym czę-
sto w starszym wieku, np. osteoporo-
zie, zmianom zwyrodnieniowym kości
i stawów, chorobom reumatoidalnym
i  in. Niektórzy opiekunowie bagate-
lizują ból, uznając, że jest on wpisa-
ny w chorobę czy starość. Tymczasem
każdy ból przewlekły wymaga syste-
matycznego i  ciągłego leczenia pod
kontrolą lekarza, często przy wspar-
ciu pielęgniarki. Pamiętajmy, że ból to
cierpienie nie tylko fizyczne, ale rów-
nież emocjonalne i psychiczne, które
u starszej osoby może być potęgowa-
ne świadomością ograniczeń wynika-
jących z choroby i poczuciem bycia cię-
żarem dla otoczenia. Ból powinien być
leczony także z tego powodu, że utrud-
nia choremu codzienne czynności ży-
ciowe, ogranicza jego aktywność.
Tymczasem aktywizacja pacjenta,
oczywiście na miarę jego możliwości,
jest bardzo potrzebna na każdym eta-
pie choroby.
Najprostszą metodą oceny natęże-
nia bólu jest wykorzystanie 11-stop-
niowej skali, gdzie 0 oznacza brak
bólu, a 10 ból niewyobrażalny. Tę oce-
nę uzyskujemy w rozmowie z chorym,
prosząc go o podanie poziomu natęże-
nia bólu w chwili badania. Tak prowa-
dzona systematyczna ocena pozwala
na porównanie odczucia sprzed kilku
godzin czy poprzednich dni. Dobrze
jest systematycznie zapisywać te in-
formacje, tak jak zapisujemy wartość
ciśnienia tętniczego, czy w przypadku
cukrzycy – poziom glukozy. Ocena na-
tężenia bólu to ważna informacja dla
lekarza prowadzącego leczenie.
Podstawą postępowania jest lecze-
nie farmakologiczne przy zastosowa-
niu nowoczesnych środków. W Polsce
używamy bardzo dużo środków prze-
ciwbólowych dostępnych bez recepty.
W terapii bólu przewlekłego te środki
nie mają zastosowania. Nie działają na
źródło bólu, a na dłuższą metę obcią-
żają wątrobę i nerki. Dostępne na re-
ceptę nowoczesne środki analgetycz-
ne, czyli przeciwbólowe, w połączeniu
z tzw. lekami wspierającymi, pozwala-
ją na uzyskanie lepszego efektu przy
zastosowaniu mniejszych dawek.
Uzupełnieniem są środki niefarma-
kologiczne, np. zastosowanie udogod-
nień i  sprzętu pomocniczego, wypo-
sażenie łóżka w podpórki i poduszki,
wypoczynek, unikanie czynności pro-
wokujących ból, ale również zabiegi fi-
zykalne, masaż, techniki wizualizacji,
relaksacja czy muzykoterapia.
Złagodzenie bólu to lepszy komfort
pacjenta i szansa na zwiększenie jego
aktywności. Nawet w sytuacji, gdy pa-
cjent nie jest w stanie współpracować
D o bre r a d y
Dr nauk o zdrowiu
Izabela Kaptacz
Konsultant krajowy w dziedzinie
pielęgniarstwa opieki paliatywnej
z  opiekunem, można wykonywać
tzw. ćwiczenia bierne, czyli takie, kie-
dy druga osoba porusza kończynami
chorego, odwraca go na boki itp. Jeże-
li stan pacjenta na to pozwala, trzeba
dążyć do tego, by spędzał czas w pozy-
cji siedzącej, spacerował po mieszka-
niu, np. przy pomocy balkonika, który
zabezpiecza przed upadkiem. Przy bra-
ku przeciwwskazań warto skorzystać
z  pomocy fizjoterapeuty, który może
przeszkolić opiekuna w zakresie ćwi-
czeń, które można wykonać w domu.
Wszelkie formy aktywności pobudza-
ją układ krążenia, usprawniają oddy-
chanie, a przez to mają istotny wpływ
na stan chorego. Dbając o aktywność
naszego seniora, mobilizując go do
ćwiczeń, zawsze pamiętajmy, że nie
można tego robić na siłę. Osoby, któ-
re wcześniej były aktywne fizycznie,
będą chętniej podejmować ćwiczenia.
Inne, zwłaszcza pacjenci z chorobami
neurologicznymi, niekoniecznie. Wie-
le można osiągnąć cierpliwością i czu-
łością. Najważniejszy jest jednak sza-
cunek. Każda osoba, nawet nie w pełni
świadoma ma prawo do naszego sza-
cunku dla jej ciała, jej reakcji i zacho-
wania. Opiekunowie czasami o  tym
zapominają. Warto mieć w  pamię-
ci biblijny cytat z 3 rozdziału Mądro-
ści Syracha: „Synu, wspomagaj swego
ojca w starości, nie zasmucaj go w jego
życiu. A  jeśliby nawet rozum stracił,
miej wyrozumiałość, nie pogardzaj
nim, choć jesteś w pełni sił”.  >>n
Wysłuchała:
Anna Wyszyńska
Na pytania do naszych ekspertów
czekamy pod adresem
porady@niedziela.pl .
Wybrane odpowiedzi zamieścimy
na łamach „Niedzieli” .
57
 D o bre r a d y nr 7/14 II 2021 

Nowe wnioski o „500 plus”

W 2021 r. konieczne jest złożenie
wniosku o „500 plus” na nowy okres
świadczeniowy. Wnioski muszą złożyć
nawet ci, którzy do tej pory świadczenie
pobierali.

P
rawo do świadczenia „500 plus”
będzie ustalane na okres od
1 czerwca tego roku do 31 maja
następnego roku kalendarzowego.
Od 1 lutego rodzice mogą składać
wnioski drogą elektroniczną – za po-
średnictwem portalu Empatia, przez
bankowość elektroniczną lub przez
portal PUE ZUS. Osoby, które do
30 kwietnia złożą kompletny i prawi-
dłowo wypełniony wniosek, świadcze-
nie za czerwiec będą miały przyznane
i wypłacone najpóźniej do 30 czerwca.
Od 1 kwietnia możliwe będzie zło-
żenie wniosku drogą tradycyjną, czyli
przez wizytę w urzędzie lub za pośred-
nictwem poczty. Tylko złożenie wnio-
sku do końca czerwca 2021 r. gwaran-
tuje, że świadczenie wychowawcze nie 18. roku życia. Obejmuje zarówno do końca 2020 r. do rodzin trafiło
zostanie wypłacone z wyrównaniem dzieci przebywające w rodzinach, jak już 134,4 mld zł, a wsparciem objęto
od 1 czerwca. i w pieczy zastępczej. 6,5 mln dzieci.  /j.m.
Świadczenie przysługuje od naro- Od początku trwania programu Na podstawie PAP
dzin dziecka aż do ukończenia przez „500 plus”, czyli od kwietnia 2016 r.

Ksiągi wieczyste przez internet

Obecnie wszystkie księgi wieczyste
są zakładane i prowadzone
w systemie teleinformatycznym
Ministerstwa Sprawiedliwości.
Dzięki temu są dostępne on-line
na www.eksw.ms.gov.pl .
2. By złożyć wniosek o  odpis na
stronie EKW, kliknij „Składanie wnio-
sków o  wydanie dokumentu z  Cen-
tralnej Informacji Ksiąg Wieczystych.
Wybierz z listy właściwy sąd i wpisz
numer księgi wieczystej.
3. Podaj rodzaj dokumentu – wów-
PSZCZELARZ SPRZEDA
PROPOLIS z olchy, bezalkoholowy,
w płynie (zwalcza wirusa każdej
grypy), pierzgę, pyłek kwiatowy,
mleczko pszczele, które razem
zawierają wszystkie biopierwiastki

W yjaśniamy, krok po kroku, w jaki

sposób należy bezpiecznie po-
brać odpis dokumentu z bazy ksiąg
wieczystych:
1. Po wejściu na stronę możesz
bezpłatnie przeglądać księgi (trzeba
znać dokładny numer dokumentu),
czas pojawi się lista wniosków wraz
z wysokością opłaty (np. za jeden od-
pis zwykły KW zapłacimy 20 zł).
4. Podaj koniecznie adres e-mai-
lowy, na który zostanie przesłany od-
pis. System przekieruje cię do syste-
mu płatności (szybki przelew on-line,
i witaminy, co daje odporność
organizmu i jest budulcem
wszystkich tkanek (kości, stawy,
skóra, włosy), oraz miód (ja każdego
dnia jem po łyżeczce i nie choruję).
Proszę dzwonić pod nr tel.:
666 614 601.
II-1305/21

np. sprawdzić, czy nieruchomość nie płatność kartą, BLIK). Po transakcji

jest obciążona hipoteką. odpis księgi otrzymasz e-mailem).  >>n

58
   nr 7/14 II 2021
Prawnik wyjaśnia
Księga wieczysta – co warto wiedzieć?
Planuję zakup nieruchomości.
Powiedziano mi, że przede wszystkim
powinienem sprawdzić księgę wieczystą.
Dlaczego to takie ważne?
 odpowiedź eksperta   Księgi wieczy-
ste najprościej to publiczny rejestr
przedstawiający stan prawny nieru-
chomości.
Art. 1 Ustawy o księgach wieczy-
stych i  hipotece stanowi, że księ-
gi wieczyste prowadzi się (w Polsce
czynią to sądy) w celu ustalenia sta-
nu prawnego nieruchomości, a księgi
wieczyste mają za zadanie zapewnie-
nie bezpieczeństwa obrotu nierucho-
mościami.
Księga wieczysta  (w skrócie KW)
to ogólnodostępny dokument opisu-
jący stan prawny pojedynczej nieru-
chomości. Znajdziemy w  niej dane
dotyczące m.in. właściciela, adresu
nieruchomości oraz jej powierzchni
i przeznaczenia, a także hipotek. Ko-
niecznie należy do niej zajrzeć przed
zawarciem  umowy przedwstępnej,
a także właściwej umowy kupna. Tyl-
ko w ten sposób możemy mieć pew-
ność, że transakcja jest bezpieczna.
Istnieje tzw. rękojmia wiary pu-
blicznej ksiąg wieczystych. Opisuje ją
art. 5 cyt. ustawy i wprowadza ogól-
ną regułę, zgodnie z  którą, gdy wy-
stąpi niezgodność między stanem
prawnym ujawnionym w  księdze
wieczystej a  rzeczywistym stanem
prawnym, to treść księgi wieczystej
rozstrzyga na korzyść tego, kto przez
czynność prawną z osobą uprawnio-
ną według treści księgi nabył włas-
ność lub inne prawo, nawet gdyby
to prawo zbywającemu rzeczywiście
nie przysługiwało.
Księga wieczysta składa się z czte-
rech głównych działów:
• Dział I-0  to oznaczenie geode-
zyjne nieruchomości,  I-Sp  to spis
praw, które przysługują tej nieru-
chomości wobec nieruchomości
sąsiednich;
• Dział II  dotyczy prawa
własności;
• Dział III  – prawa,
roszczenia i  ogranicze-
nia – obejmuje wszelkie
obciążenia dotyczące
tej konkretnej nieru-
chomości, tzw. prawa
obciążające nierucho-
mość, ale także pra-
wa osobiste obciążające
właściciela (współwłaś-
ciciela) nieruchomości;
• Dział IV  dotyczy hipo-
tek obciążających tę konkret-
ną nieruchomość.
Art. 2 Ustawy o  księgach wie-
czystych i  hipotece wprowadza re-
D o bre r a d y
Bożena Kwiecińska
prawnik
gułę jawności ksiąg wieczystych, któ-
re są jawne dla każdego i nie można
zasłaniać się nieznajomością wpisów
w księdze wieczystej.
Księgi wieczyste można przeglą-
dać bezpłatnie na stronie Minister-
stwa Sprawiedliwości (ekw.ms.gov.pl)
bądź w  czytelni w  sądzie. Nie moż-
na sprawdzić księgi wieczystej, nie
znając jej numeru, bowiem sąd nie
udziela takich informacji.
W  Polsce istnieje obowiązek za-
kładania księgi wieczystej dla każdej
nieruchomości, co oznacza, że przy
pierwszej czynności (umowie) strony
oraz notariusz mają obowiązek złoże-
nia wniosku do sądu o założenie księ-
gi wieczystej.
Przy sprawdzaniu księgi wieczys-
tej nieruchomości każda wzmianka
sądowa, tzw. DzKw, powinna wzbu-
dzić czujność nabywcy i powinna zo-
stać opisana i wyjaśniona przy umo-
wie. Bezwzględnie jednak wzmianki
sądowe DzKw umieszczone w dzia-
łach II, III, IV muszą zostać spraw-
dzone w sądzie i zweryfikowane, gdyż
każda wzmianka sądowa powoduje
wyłączenie rękojmi wiary publicznej
ksiąg wieczystych i może rodzić po-
ważne konsekwencje prawne dla na-
bywcy.
Nieaktualne wpisy w papierowej
wersji KW podkreślone są na czerwo-
no, w elektronicznej – umieszczone
na szarym tle. O analizę dokumentu
najlepiej jednak poprosić specjalistę.
Sami bowiem łatwo możemy prze-
oczyć istotne wpisy i wzmianki, które
zadecydują o bezpieczeństwie trans-
akcji.  >>n
59
 historia nr 7/14 II 2021 

Prywatna wojna
Amerykanów
Na temat wojny secesyjnej napisano
tysiące książek i nakręcono setki filmów.
Jej skutki do dzisiaj są odczuwalne
w gospodarce, polityce i życiu
społecznym Stanów Zjednoczonych.
Co takiego się stało, że pewnego dnia,
160 lat temu, Amerykanie zaczęli się
wzajemnie mordować?
Grzegorz Gadacz
Południe było rolnicze. Na olbrzy-
mich plantacjach uprawiano ryż, ty-
toń i przede wszystkim bawełnę, którą
w wielkich ilościach kupowali Euro-
pejczycy. Północ natomiast szybko
się uprzemysławiała. Rozrastały się
tam miasta, powstawały liczne ma-
nufaktury i  fabryki. To, co produko-
wały, nie było najlepszej jakości, więc
żeby chronić rynek, konieczne było
nakładanie wysokich ceł na sprowa-
dzane z Europy towary. Kraje europej-
skie odpowiadały obłożeniem cłami
towarów amerykańskich, a to z kolei
psuło interesy plantatorów bawełny.

M
ieszkańcy Ameryki Północnej
od początku istnienia ich włas-
nego państwa mieli odmien-
ne poglądy na wiele spraw. Uznano
to z początku nawet za zaletę, a słowa
e pluribus unum (z wielości jedno) sta-
ły się nieoficjalnym mottem młode-
go narodu. Z  czasem jednak niektó-
re z tych odrębności zaczęły uwierać.
Stopniowo narastały coraz większe
różnice między północną i południo-
wą częścią Stanów Zjednoczonych.
John Brown (1800-59), bohatersko walczący
o prawa niewolników, stał się nawet bohaterem
wiersza Cypriana K. Norwida
Dodatkowo dochodziła kwestia nie-
wolnictwa, które na Północy likwido-
wano jeszcze pod koniec XVIII wieku,
a na Południu było integralną częścią
gospodarki. Rozbieżne interesy owo-
cowały myślą o  podziale kraju. Kil-
kakrotnie podejmowano nawet takie
próby, ale zawsze znajdowano jakiś
kompromis.
Trzy piąte osoby
Jeden z takich kompromisów uzgod-
niono już podczas uchwalania Kon-
stytucji Stanów Zjednoczonych
w 1787 r. Przedstawiciele stanów po-
łudniowych, w których żyło wielu nie-
wolników, chcieli, aby mimo że nie
mieli żadnych praw, byli liczeni jako
podstawa do określania liczby re-
prezentantów w Kongresie. W końcu
ustalono, że w tych statystykach nie-
wolnicy będą liczeni jako trzy piąte
osoby. Co ciekawe, Indian nie brano
w ogóle pod uwagę.
W połowie XIX wieku liczba nie-
wolników na Południu sięgnęła pra-
wie 4 mln. Chłosty mężczyzn i  wy-
korzystywanie seksualne kobiet były
na porządku dziennym. Wielu z nich
uciekało przed prześladowaniami
na Północ, gdzie spodziewali się po-
mocy. Udzielali jej głównie tzw. abo-
licjoniści, którzy działali na rzecz
natychmiastowego, bezwarunkowe-
go i całkowitego zniesienia niewolnic-
twa. Organizowali dla zbiegów obro-
nę przed zawodowymi łapaczami
niewolników oraz schronienie. W od-
powiedzi przedstawiciele Południa
w 1850 r. przeforsowali w Kongresie
ustawę, która chroniąc prawo własno-
ści, nakazywała władzom we wszyst-
kich stanach, także północnych, wy-
łapywać uciekinierów i  zwracać ich
prawowitym właścicielom.
Chata wuja Toma
Oburzona na tę ustawę Harriet Bee-
cher Stowe napisała powieść Chata
wuja Toma. Bohater, sprzedany nie-
wolnik, został rozdzielony na zawsze
z  żoną i  dziećmi. Pracował w  nie-
ludzkich warunkach na kolejnych
plantacjach. Umarł skatowany przez
oprawców, nie chcąc porzucić swoich
chrześcijańskich zasad. Autorka uka-
zała zło i niemoralność niewolnictwa,
a także jego niszczący wpływ na całe
społeczeństwo.

60
   nr 7/14 II 2021
Bitwa pod Gettysburgiem (Pensylwania), 1863 r. – najbardziej krwawa bitwa wojny secesyjnej
Książka zyskała niebywałą popu-
larność. Stała się najlepiej sprzedają-
cą się powieścią XIX wieku. W pierw-
szym roku po jej opublikowaniu
w  Stanach Zjednoczonych sprzeda-
no 300 tys. jej egzemplarzy. Do 1857 r.
powieść została przetłumaczona na
20 języków. Stała się także potężnym
orężem w popularyzowaniu abolicjo-
nistycznych idei. Kiedy Abraham Lin-
coln w  początkach wojny secesyjnej
spotkał się z autorką, zauważył: „Więc
to jest ta mała dama, która rozpoczęła
tę wielką wojnę...”.
Chata Wuja Toma oburzyła białych
mieszkańców Południa. Księgarzy,
którzy próbowali książkę sprzedawać,
zmuszano do wyjazdu. Autorce przy-
syłano listy z pogróżkami, w tym pacz-
kę z odciętym uchem niewolnika. Pi-
sarze z Południa wydawali powieści,
w których sugerowali lub bezpośred-
nio stwierdzali, że Afroamerykanie
są ludźmi podobnymi do dzieci, nie-
zdolnymi do życia bez bezpośrednie-
go nadzoru nad nimi białych.
Dale Anderson
Zbrodniczy kraj
Nastroje coraz bardziej się radyka-
lizowały. Łapacze niewolników za-
puszczali się coraz głęboko na tere-
ny Północy, a  abolicjoniści otwarcie
nawoływali niewolników do ucie-
czek. Władze federalne nie zajmowa-
ły jednoznacznego stanowiska, balan-
sowały między jedną a drugą stroną.
W  1857  r. Sąd Najwyższy ogłosił, że
niewolnik nie może dochodzić na
drodze sądowej swego prawa do wol-
ności, ponieważ nie jest człowiekiem,
lecz stanowi własność swego pana.
W październiku 1859 r. do powsta-
nia niewolników wezwał radykalny
działacz abolicyjny John Brown. Za-
jął on z kilkunastoma zwolennikami
federalną zbrojownię w  Wirginii, li-
cząc na masowy bunt niewolników.
Gdy to nie nastąpiło, oblężony bro-
nił się przez 2 dni. Uległ, ciężko ran-
ny, po śmierci większości towarzyszy.
Po tygodniowym procesie został ska-
zany na śmierć przez powieszenie.
W ostatnim oświadczeniu, tuż przed
historia
egzekucją, napisał: „Ja, John Brown,
jestem pewien, że win tego zbrodni-
czego kraju nie da się zmyć inaczej
niż krwią”. Jego spokojne i niezłomne
zachowanie przed sądem oraz w cza-
sie egzekucji wywarło w świecie wiel-
kie wrażenie. Cyprian Kamil Norwid,
poruszony tym wydarzeniem, napisał
wiersz Do obywatela Johna Brown.
A więc wojna!
Przełom nastąpił w 1860 r., po wygra-
nych przez Abrahama Lincolna wybo-
rach prezydenckich. Wprawdzie sam
Lincoln nie wypowiadał się oficjal-
nie w czasie kampanii na temat znie-
sienia niewolnictwa, a  po wyborach
oświadczył nawet, że w  imię utrzy-
mania jedności kraju tego nie zrobi,
to jednak uznano, że granica została
przekroczona. W grudniu 1860 r. Ka-
rolina Południowa ogłosiła, że wystę-
puje z Unii, w kolejnym roku to samo
uczyniły pozostałe stany niewolnicze.
W początkach lutego w Montgomery
w  Alabamie uchwalono Konstytucję
Skonfederowanych Stanów Ameryki,
a na pierwszego prezydenta nowego
państwa wybrano Jeffersona Davisa
z Missisipi. O zasadach nowego rzą-
du napisał wiceprezydent Konfedera-
cji Alexander Stephens: „Murzyn nie
jest równy białemu człowiekowi, nie-
wolnictwo – podporządkowanie rasie
wyższej – jest jego naturalnym i nor-
malnym stanem. Nasz nowy rząd jest
pierwszym w historii świata opartym
na tej wielkiej prawdzie fizycznej, filo-
zoficznej i moralnej”.
W kwietniu 1861 r. Lincoln wezwał
stany do powołania milicji lokalnych
w  celu stłumienia secesji. W  odpo-
wiedzi konfederaci bez walki przeję-
li twierdze zajmowane przez wojska
federalne, oprócz Fortu Sumter, strze-
gącego wejścia do portu Charleston,
jednego z najważniejszych miast Po-
łudnia. 12 kwietnia wojska konfede-
rackie rozpoczęły ostrzał artyleryjski
fortu – poddali się następnego dnia.
Nikt wprawdzie wówczas nie zgi-
nął, ale rozpoczęta została bratobój-
cza wojna, w  wyniku której w  ciągu
5 lat życie straciło 625 tys. ludzi – wię-
cej niż wyniosły amerykańskie stra-
ty w ludziach w obu wojnach świato-
wych.  >>n
61
 W a r t e uw a g i
Więcej szczęścia jest w dawaniu...
„Woreczek ryżu” – to akcja pomocy dzieciom w Kenii i Ekwadorze.
Została wymyślona dziesięć lat temu przez studentów, a dziś jest
prężną, przynoszącą wielkie owoce inicjatywą miłosierdzia.
N
asza akcja powstała z  potrze-
by chwili, gdy dziesięć lat temu
dziewczynki z  Domu Dziecka
św. Antoniego w  Limuru w  Kenii,
prowadzonego przez polskich
franciszkanów, wymagały
pełnowartościowych posił-
ków, a tych brakowało. Po-
dobnie jak przyborów
do nauki, środków hi-
gieny itp. Wtedy mło-
dzież franciszkańskie-
go duszpasterstwa
akademickiego „Por-
cjunkula” w  Poznaniu
wymyśliła akcję „Wore-
czek ryżu”, nawiązując
w ten sposób do dzien-
nej porcji posiłku spoży-
wanego przez miliony lu-
dzi na świecie, która mieści
się w dłoni – tak opisują po-
czątki swojej działalności orga-
nizatorzy akcji. – Po kilku latach
– dodają – akcja objęła wiele para-
fii, szkół, instytucji i osób indywidual-
nych w całej Polsce i dzięki temu za-
angażowaniu czynimy dobro. Obecnie
wspólnie z franciszkańską Fundacją
„Tworzyć Miłością” wspieramy pro-
gramy pomocowe dla potrzebujących
dzieci w Kenii i Ekwadorze.
Według ONZ, każdego roku ponad
800 mln ludzi na świecie cierpi głód
lub niedożywienie. W Kenii i Ekwado-
rze, gdzie pracują misjonarze francisz-
kańscy, problem niedożywienia często
jest tak samo realny i narasta podczas
długotrwałej suszy, ale również przez
konflikty międzyplemienne, ata-
ki terrorystyczne czy złą dystrybucję
darów.
Wolontariusze akcji mówią Nie-
dzieli: – Zdajemy sobie sprawę, że sami
nie rozwiążemy problemu głodu na
świecie, tak jak Apostołowie z kilkoma
62
chlebami i  rybami nie byli w  stanie
wykarmić tłumów. Jednak z Bożą po-
mocą, z  wiarą i  połączonymi siłami
możemy pomóc konkretnym osobom,
które nasi misjonarze znają, i  w  ten
sposób przyczynić się do zmniejsze-
nia głodu choćby niewielkiej części
ludzi. Dzięki symbolicznym 100 gra-
mom ryżu, fasoli czy kukurydzy, które
dla milionów ludzi na świecie, zwłasz-
cza dzieci, są jedynym pożywieniem
w ciągu całego dnia, każdy z nas może
uratować czyjeś życie i przyczynić się
do prawidłowego rozwoju człowieka.
W bieżącym roku całoroczna zbiór-
ka odbywa się pod hasłem: „Wię-
cej szczęścia jest w  dawaniu aniżeli
w braniu” (Dz 20, 35).
nr 7/14 II 2021 
Z ubiegłorocznej rekordowej zbiór-
ki o łącznej wartości 282 115,01 zł środ-
ki przekazane zostały w dużej mierze
na dożywianie dzieci, ale także na wy-
posażenie centrum zdrowia prowa-
dzonego przez franciszkanów w Ruiri
w Kenii, gdzie zakupiony został sprzęt
do ratowania noworodków i ich ma-
tek. Realizowano także liczne pro-
jekty wspomagające m.in. edukację
w Ekwadorze.
Organizatorzy zwracają uwa-
gę na zbliżający się okres Wiel-
kiego Postu, który może być
sposobnością do podzie-
lenia się swoimi dobra-
go
iego Sekretariatu Misyjne
mi z  potrzebującymi, ale
również do włączenia się
przez post w modlitwę za
ludzi cierpiących głód.
– W tej dobroczynnej
akcji chodzi o  to, żeby-
zkańsk
śmy nauczyli się żyć tak,
aby dawać innym to, co
cis
Fran
możemy. Dlatego zachęca-
um
my, by w okresie Wielkiego
hiw
Arc Postu chociaż raz w tygodniu
spróbować przeżyć cały dzień
o takiej porcji ryżu i doświadczyć
tego, co wielu ludzi przeżywa każde-
go dnia. Ważne jednak, by nie trakto-
wać tego jako diety odchudzającej, ale
na modlitwie wzbudzić intencję, któ-
ra będzie towarzyszyła wyrzeczeniom,
pat r o n at
tak by nie zatracić żadnego z aspek-
tów Wielkiego Postu, czyli modlitwy,
postu i jałmużny – zachęcają wolon-
tariusze.
Akcję „Woreczek ryżu”, realizowaną
wspólnie przez Franciszkański Sekre-
tariat Misyjny w Gdyni oraz Fundację
„Tworzyć Miłością”, można wspierać
przez cały rok m.in. przez:
– wpłaty na konto Franciszkań-
skiego Sekretariatu Misyjnego
(www.sekretariatmisyjny.pl) ;
– SMS o  treści DAR na nr 72052
(koszt 2,46 zł z VAT) – usługa dostęp-
na dzięki współpracy z Caritas Polska.
Szczegóły akcji na stronie:
www.woreczekryzu.pl .  >>n
Oprac. Damian Krawczykowski
   nr 7/14 II 2021 W a r t e uw a g i

Misjonarz na Post
Tegoroczna, 8. już edycja akcji
„Misjonarz na Post”, jest wyjątkowa
ze względu na pandemię COVID-19.
przypisanego misjonarza lub misjo-
narki.
Koordynatorzy akcji: Michał Jóź-
wiak oraz Zofia Kędziora podkreślają,
że inicjatywa z roku na rok przyciąga
coraz więcej uczestników. – Cieszy-
Honorowy patronat nad akcją ob-
jęli abp Stanisław Gądecki – przewod-
niczący KEP, metropolita poznański,
oraz bp Jerzy Mazur, werbista – prze-
wodniczący Komisji Episkopatu Pol-
ski ds. Misji. Projekt „Misjonarz na

P
otrzeby duchowe polskich mi- my się z tego, że udaje się nam prze- Post” wspierają medialnie media ka-
sjonarzy są teraz ogromne. konać tak wiele osób, że to duchowe tolickie, w tym tygodnik Niedziela
– Modlitwę czujemy wręcz wsparcie jest tak ważne. Dostajemy i inne środowiska katolickie.  >>n
fizycznie! Czuję ją w różnych niebez- też wiele podziękowań od misjonarzy, Kontakt:
pieczeństwach, w chorobie, w samot- co powoduje, że mamy jeszcze więk- Strona internetowa:
ności – mówi misjonarz świętej Ro- szą motywację do działania – mówi www.misjonarznapost.pl
dziny o. Robert Ablewicz, który jest pat r o n at Zofia Kędziora. – „Misjonarz na Post” e-mail: media@misjonarznapost.pl
„twarzą akcji”. ma na celu przypomnienie, jak wiel- tel.: 797 061 948
Na świecie obecnie pracuje 1892 ką pracę podejmują na co dzień mi-
polskich misjonarzy. Obok ewange- sjonarze, i zachęcenie do udzielenia
lizacji zajmują się też poprawą jako- im duchowego wsparcia, które prze-
ści życia ludzi, wśród których pracują. cież nic nie kosztuje. Mamy nadzie-
Budują studnie, ośrodki zdrowia czy ję, że przekonamy uczestników akcji
placówki edukacyjne. Oprócz wspar- do tego, aby modlili się za misjona-
cia materialnego potrzebne jest tak- rzy przez cały rok – dodaje Michał
że to duchowe. Uczestnicy inicjaty- Jóźwiak, redaktor prowadzący porta-
wy przez post, modlitwę, ofiarowanie lu misyjne.pl .
cierpienia lub inne dobre postano-
wienia wykazują troskę o zadania mi-
syjne, które stawia przed sobą Ko-
ściół.
– O  wsparciu dla misji mówi
się najczęściej w  kontekście ma-
terialnym, bo przecież do wy-
budowania kościołów, kaplic
czy szpitali potrzebne są środ-
ki finansowe. Pamiętajmy jed-
nak, że nie mniej ważna jest mod-
litwa. Ona bardzo pomaga tym,
którzy pracują często w  skrajnie
wymagających warunkach w róż-
nych regionach świata – wyjaśnia
o. Marcin Wrzos, oblat, pomysło-
dawca akcji, redaktor naczelny
dwumiesięcznika Misyjne Drogi.
Wszystko, co trzeba zrobić, żeby
wziąć udział w  akcji, to wejść na
stronę: www.misjonarznapost.pl
i  wypełnić krótki formularz, który
wymaga jedynie naszego imienia,
nazwiska i  adresu e-mail, na któ-
ry przyjdzie informacja z dany-
mi wylosowanego misjona-
rza. Każdy indywidualnie
wybiera formę ducho-
wego wspierania

63
 pr a s a z a g r a n i c z n a nr 7/14 II 2021 

Moskiewska Cerkiew
a pandemia
Blisko 4 tys. osób duchownych patriar-
chatu moskiewskiego zachorowało
do tej pory na COVID-19. W ostatnich

Nowy autorytaryzm
dniach stycznia kurację antycovidową
przechodziło 360 osób z personelu
moskiewskiej Cerkwi, z których
Coraz częściej się mówi o zagrożeniach, które płyną ze strony Big Techów – gigan- 144 zmarło. Wynika z tego, że śmiertel-
tycznych korporacji. Nie boją się rządów i w coraz większym zakresie kontrolują ko- ność w grupie prawosławnych duchow-
munikację międzyludzką. Obok byłego prezydenta USA ofiarą tej autorytarnej prak- nych wyniosła ok. 3,5%. Największe
tyki padł ostatnio katolicki portal Catholic World Report. Zarządcy Twittera uznali, straty poniosła rosyjska stolica –
że posługuje się on mową nienawiści. Co ciekawe, jest nią wierność katolickiemu na- zmarło w niej 14 księży, zakonników
uczaniu. W Big Techu spora część katolickiego katechizmu jest na cenzurowanym. i zakonnic.

Pielgrzymka Dochodzą do prawdy Papieska dieta

się odbędzie
Watykan oficjalnie potwierdził wizytę
Franciszka w Iraku. Opinia publiczna
obawia się o bezpieczeństwo papieża,
ponieważ nad Tygrysem jest ciągle nie-
spokojnie. W połowie stycznia na bag-
dadzkim targu wybuchła bomba, zabi-
jając ponad 30 osób, a dwa razy więcej
raniąc. Również w innych miejscach
jest mało stabilnie. Irackie władze
oraz przedstawiciele Kościoła zapew-
niają jednak, że Ojcu Świętemu nic nie
grozi. Dobrą informacją jest to, że po-
twierdzono, iż Franciszek w trakcie wi-
zyty w Iraku spotka się z duchowym
przywódcą miejscowych szyitów – aja-
tollachem Ali as-Sistanim. Do tej pory
spekulowano jedynie, że do takiego
spotkania może dojść i że jest to prag-
nienie Franciszka. Dyplomatyczne za-
biegi spowodowały, że będzie ono moż-
liwe. To kolejny etap dialogu między
Kościołem a światem islamu. Papieski
dokument na temat braterstwa pod-
pisany z sunnitami w Zjednoczonych
Emiratach Arabskich był milowym
krokiem w dialogu chrześcijańsko-
-muzułmańskim.
Niecały rok temu Watykan otworzył tę
część swoich archiwów, która dotyczy
Piusa XII i trudnych czasów II wojny
światowej. Okazało się, że czarną le-
gendę tego papieża zapoczątkowała
sztuka teatralna z 1963 r. pt. Namiest-
nik. Na temat archiwaliów włoski
portal Il Faro rozmawiał z Johanem
Ickxem, historykiem i archiwistą, któ-
ry od kilkunastu miesięcy bada te do-
kumenty. Znalazł wśród nich 2,8 tys.
listów, w większości od Żydów, któ-
rzy zwrócili się do Watykanu o pomoc
i ją uzyskali. Dyplomacja watykańska
tworzyła, w miarę swoich możliwości,
korytarze życia dla ratowania Żydów
przed zagładą. Dlaczego papież tego
nie nagłaśniał? Bał się o bezpieczeń-
stwo wszystkich zaangażowanych w te
akcje. Nie jest też prawdą, że Pius XII
nie potępiał działań hitlerowców.
24 sierpnia 1942 r. wygłosił orędzie
radiowe do całego świata. Są także do-
wody na to, że to zabiegi papieża przy-
czyniły się do ocalenia przed bom-
bardowaniami nie tylko Rzymu, ale
również Aten oraz Konstantynopola.
Franciszek musi stracić kilka kilo-
gramów – tak zdecydowali lekarze
diagnozujący papieża w związku z jego
ostatnimi przypadłościami zdrowot-
nymi.
Na przełomie roku Ojciec Święty
mocno cierpiał z powodu ostrego za-
palenia nerwu kulszowego. Nieznośny
ból prawej nogi zmusił go do opusz-
czenia kilku dłużej trwających na-
bożeństw. W celu uśmierzenia bólu
Franciszek przechodził zabiegi fizjo-
terapeutyczne. Dokładne badania
przeprowadzone przez medyków wy-
kluczyły konieczność zabiegu chirur-
gicznego. Ojciec Święty musi jednak
przejść na dietę i schudnąć, by odcią-
żyć stawy i kręgosłup. Chwilowe do-
legliwości nie przerywają papieżowi
pracy. Ojciec Święty intensywnie przy-
gotowuje się do bardzo ważnej piel-
grzymki do Iraku, którą zaplanowano
na początek marca.  /pr

64
   nr 7/14 II 2021
Jestem przekonany, że jedyną skuteczną reakcją
na szatańskie zło jest wybranie dobra.
Lekarstwo na zło
F
ilm Oczy diabła autorstwa Patryka Vegi nie jest do-
brze zrealizowany, nie jest to także film śledczy –
choć autor usilnie chce się przedstawiać w takiej
roli. Jest to jednak film mocny i ważny. Nie znam moty-
wacji pana Vegi i nie potrafię wyjaśnić, jaki miał cel
realizując ten dokument, dobrze jednak, że się ukazał.
Film jest szokujący i przeraża, ale ważny jest jego temat:
po raz pierwszy tak mocno ktoś pokazał problem handlu
małymi dziećmi. Są sprzedawane do domów publicznych
dla pedofilów i wykorzystywane, są też zabijane i wyci-
na się im organy, które ktoś zamawia. Trudno się pogo-
dzić z taką treścią, trudno też znieść styl Patryka Vegi.
Film odbiera nadzieję na dobro, obezwładnia i wzbudza
wewnętrzny szloch.
Długo zastanawiałem się nad tym, jaka powinna być
reakcja na treści przedstawione przez Vegę. Nieskrom-
nie napiszę, że znalazłem remedium na ten przeraża-
jący świat. Można go zmienić. Nie załatwią tego jednak
wielkie śledztwo, aresztowania czy zemsta na ludziach
i środowiskach, które odpowiadają za straszliwą zbrod-
nię pedofilii. Działania ze strony państwa i jego organów
trzeba podjąć natychmiast, ale by przezwyciężyć świat
złego, musimy się zwrócić w zupełnie inną stronę.
Znalazłem taki kierunek: pod koniec grudnia zeszłe-
go roku w Chorwacji wydarzyło się tragiczne trzęsienie
ziemi, które spowodowało wiele zniszczeń. Wśród ofiar
były także sieroty z Domu Dziecka Vrbina w niewielkiej
miejscowości Sisak. Trzęsienie ziemi zdewastowało dom,
w którym te dzieci żyły. Teraz sieroty szukają swojego da-
chu nad głową.
Wielu z nas jeździ na wypoczynek do Chorwacji,
mamy wiele pięknych wspomnień związanych z tym kra-
jem i jego rozlicznymi atrakcjami. Pomyślałem, że wielki
sens jest w tym, iż to właśnie polscy katolicy pomogą ofia-
rom trzęsienia ziemi. Nawiązałem kontakt z dyrektorką
zniszczonego domu dziecka i szybko zorganizowałem –
na portalu „Zrzutka”, który bardzo w tym pomógł – zbiórkę
pieniędzy na odbudowanie domu dziecka w Sisaku.
Co prawda jestem na indeksie TVP i Polskiego Radia,
nie jestem zapraszany do żadnych wielkich mediów, nikt
też nie propaguje organizowanych przeze mnie akcji, jed-
m o i m z d a n i em
Witold Gadowski
Dziennikarz, pisarz, poeta
nak odzew ze strony widzów, czytelników i słuchaczy prze-
szedł wszelkie moje oczekiwania. Po kilkunastu dniach
zbiórki na dom dziecka w Sisaku swoje wpłaty przekazało
prawie sześć i pół tysiąca osób, uzbierała się już suma pra-
wie 700 tys. zł. Bez wsparcia żadnych organizacji, bez na-
głośnienia w żadnych mediach powstała taka góra dobra!
W akcję włączyła się ambasada Chorwacji i tak „zbiórka
Gadowskiego” nabrała zupełnie nowego wymiaru. Pienią-
dze na nowy dom dla dzieci przekażę w ambasadzie Chor-
wacji i tam też zorganizujemy wideokonferencję z Sisaku.
Jestem przekonany, że jedyną skuteczną reakcją na sza-
tańskie zło jest wybranie dobra. Tylko w ten sposób moż-
na ocalić nadzieję i przekonanie, że świat nie zwariował,
że wciąż jest w nim wiele dobra, prawdy i piękna. Akcja
zbiórki na dom dziecka w Sisaku pokazała mi też, jak bar-
dzo wszyscy pragniemy uczestniczyć w czymś sensownym
i dającym konkretne rezultaty. Jeśli kiedyś wróci normal-
ny świat, jeśli będzie można znów podróżować i wakacyjne
plany zawiodą Was do Chorwacji, to będziecie mogli od-
wiedzić nowy dom dziecka w Sisaku – dom wybudowany
sercami ludzi z Polski, którzy nie pozostali głusi na krzyw-
dę bezbronnych sierot.
Trudno mi słowami wyrazić wdzięczność ofiarnym lu-
dziom, którzy przyczynili się do zakupu nowego domu
dla dzieci. Wiem, że zwykłe „dziękuję” to o wiele za mało,
aby podsumować rezultaty tej akcji. Dodam, że od począt-
ku byłem przekonany, iż to się uda. Wspominałem akcję
zbiórki na odbudowę chrześcijańskiego miasta Karakosh
w Iraku, gdy widzowie Komentarza tygodnia wpłacili na ten
cel ponad pół miliona zł. Te pieniądze poszły na bardzo
konkretne dzieła, które m.in. ukazuję w filmie Święci
z Doliny Niniwy. Teraz zebraliśmy jeszcze więcej pieniędzy.
Czuję na sobie ogromną odpowiedzialność za to, aby
nigdy nie roztrwonić wielkiego kapitału zaufania, którym
mnie Państwo obdarzają. Jeśli możemy realizować tak po-
tężne zamierzenia, to właściwie co nas może zatrzymać?
Co może odebrać nam nadzieję?!
Dziękuję. 
65
Rozwiązanie krzyżówki nr 123:
Nasze winy są jak ziarenka piasku wobec wysokiej góry miłosierdzia Bożego.
Poziomo: dyliżans, opera, morze, cysterna, Czech, krowy, poręba, obrus,
szata, kłamstwo, wodór, lejce, Tatry, Nepal, meble, zamsz, liryk, niebo, kita,
Jowisz, heca, sosna, łyżwy, uwertura, potas, Węgry, tragedia, Ateny, trąby,
kiwi, tsunami, kukułka.
Pionowo: Tomcio, meteor, dach, listopad, akrobata, smak, trwoga, jeżyna,
broda, skrzydełko, solenizant, tęcza, temblak, taboret, Pompeje, Lizbona,
ikonostas, obiecanki, sekundnik, czworobok, Faustyna, bławatek.
Jasnogórski Telefon Zaufania
Nagrody wylosowali: Helena Bartnik – Jarosław, Henryk Czubek – Łuków,
Adam Grabski – Bielsko-Biała, Barbara Kuś – Prabuty, Anna Pompka –
Kotowice. 34 365 22 55
ZAKŁAD POGRZEBOWY „ŁAKOMSKI”, CZĘSTOCHOWA czynny codziennie
tel. (34) 324-12-12 – całą dobę, www.lakomski-pogrzeby.pl I-1525/21 20.00 – 24.00

WITRAŻE Pieśni, EKRANY

tel. 603-448-396 I-137/21 tel. 600-335-023
www.slajdy.net.pl
Podarujmy 1%
I-939/21
Ogrzewanie promiennikami TERM 2000
produkcja, projekty, sprzedaż

www.teoterm.com.pl
tel. (22) 822-37-82 I-115/21
Skuteczne ogrzewanie kościołów
IZOTERMA
ławkowe, wyspy grzejne
tel. (71) 318-58-96
www.izoterma.com.pl I-2238/21
Rekolekcje
z postem Daniela
wg dr E. Dąbrowskiej w Zaborówcu
tel. (61) 879-88-92, 506-521-018,
607-239-047, 516-075-118
e-mail: zaborowiec@op.pl
www.zaborowiec.pl I-573/21
Tobiaszowi
NAŁOGI – SKUTECZNA POMOC
tel. zaufania (71) 347-91-54
www.kudzu.pl
www.akitafundacja.pl I-613/21
Rodzice Tobiasza proszą o pomoc.
Jak informują w liście do redakcji
Zadbaj o ciało i ducha chłopiec przyszedł na świat
przez dietę z wrodzoną wadą układu
warzywno-owocową kostnego PFFD. Różnica między
w pensjonacie nóżkami już w chwili urodzenia
Margaretka Świętokrzyska wynosiła 2 cm, ale z upływem
koło Kielc.
czasu powiększyła się do 8 cm.
Szczegóły: tel. (41) 311-10-69, 532-377-832 Lewa nóżka chłopca rośnie
www.margaretka-swietokrzyska.pl . wolniej niż prawa. Dwa lata
II-1665/21
temu Tobiasz przeszedł operację

Archiwum prywatne
przygotowującą do wydłużenia
nóżki – ten zabieg polegał na
rekonstrukcji biodra i kolana.
Potem były kolejne operacje.
Niestety, po ostatniej w miejscu
blizny powstał ropień i nastąpiło zakażenie gronkowcem.
Z tego powodu w kwietniu 2020 r. konieczna była kolejna
operacja, po której doszło do podwichnięcia biodra.
W sierpniu 2020 r. przeprowadzono kolejny, szósty już,
zabieg operacyjny. Tobiasz przebywał w gipsie przez trzy
miesiące. Następna operacja jest zaplanowana na wrzesień
2021 r.
W chwili obecnej chłopiec potrzebuje codziennej
rehabilitacji, jego ciało wymaga wzmocnienia, odbudowy
mięśni, które są osłabione po 3-miesięcznym leżeniu
w gipsie. Leczenie i rehabilitacja Tobiasza będą trwały
jeszcze przez wiele lat, ale jest szansa powrotu do pełnej
sprawności.

Chłopcu można przekazać 1% podatku, wpisując

w odpowiedniej rubryce formularzu PIT nr KRS
0000037904, natomiast w rubryce: informacje
uzupełniające – cel szczegółowy 1% należy wpisać:
„22734 Dąbrowski Tobiasz”.

Można też przekazywać wpłatę na konto: Fundacja

Dzieciom „Zdążyć z Pomocą”; www.dzieciom.pl .
III-1778/21
 REKLAMA

III-1666/21
 poleca

Giovanni Carerii
Caravaggio. Stwarzanie widza
Wydawnictwo: Jedność | Liczba stron: 384 | Oprawa: twarda

Wyjątkowy album dla koneserów. 300 dzieł malarskich

Caravaggia w oszałamiającej jakości i w dużych rozmiarach
wzbogaconych pisaną przez wybitnego historyka sztuki
analizą twórczości geniusza, który na przełomie XVI i XVII
wieku zrewolucjonizował swą stylistyką malarstwo.

cena:
160 zł

Muzea Watykańskie. 100 arcydzieł

Wydawnictwo: Jedność | Liczba stron: 488 | Oprawa: twarda

100 najwybitniejszych dzieł sztuki i eksponatów znajdu-

jących się w zbiorach Muzeów Watykańskich w jednym
albumie! Przewodnik, który prowadzi nas przez wszystkie
cena: najcenniejsze kolekcje kolejnych epok, znajdujące się w tej
190 zł wyjątkowej instytucji.

Książki można zamAwiAć

pocztą: Redakcja Tygodnika Katolickiego „Niedziela”
ul. 3 Maja 12, 42-200 Częstochowa,
telefonicznie: 34 365 19 17 w godz. 7-15,
pocztą elektroniczną: kolportaz@niedziela.pl

Do ceny zamówienia należy doliczyć koszty wysyłki.