KİRİŞLERDE ÇÖKMENİN HESABI-I

(İNTEGRASYON YÖNTEMİ)
Kiriş tasarımında da en önemli iki soru ilk derslerde söylediğimiz gibi
mukavemet ve deformasyon (çökme) dır .
Mukavemet kontrolünün nasıl yapılacağını öğrendik sayılır,
deformasyonun (veya çökmenin) nasıl hesaplanacağını da bu
bölümde öğreneceğiz…
Kirişlerde deformasyonu etkileyen en önemli faktörler ;
- kiriş malzemesinin rijidliği
- kiriş kesidi boyutları,
- uygulanan yükler ,
- ve mesnet tipleridir.
Kiriş kesidinin ağırlık merkezinden geçen boyuna eksenin çökme
(veya düzlemde düşey şekil değiştirme) diyagramına elastik eğri adı
verilir. Eğri boyunca çökme ve eğim ile tanımlanır.
2
Elastik Eğri- Moment ilişkisi
Birçok kiriş için elastik eğriyi elle çizmek o
kadar zor değildir. Özellikle moment diy.
çok fazla ipucu verir Bunun için sadece
değişik mesnet tiplerinde yer değiştirme ve
eğim nasıl engelleniyor bilinmesi yeterlidir.
Örneğin.ankastre mesnette çökme (yer
değiştirme, sehim) ve eğim sıfırdır.
Büküm noktası
M=0
4
 Đşaret Kuralları :
Pozitif KK ve EM
Çökmeyi elde etmek için de en çok
kullanılan yöntemlerden bazıları;
• çift integrasyon (diferansiyel
denklem) yöntemi
• Enerji yöntemi ( Costigliano Yöntemi)
•Tekillik (singülarite) fonksiyonları
yöntemi
Köprü taşıyıcı ayağı kirişi
boyunca atalet momentinin
değişken olması dikkate
alınmalı.
6
 Elastik Eğri Denklemi :
Kirişlerin deformasyonu (çökmesi) ile uygulanan yükler ve momentler
arasında önemli ilişkiler vardır, bu bölümdeki amacımız bu ilişkileri ortaya
koymaktır. Kayma gerilmelerinin deformasyon etkisi genellikle ihmal
edilecek kadar küçüktür.
ŞEKİL: Uygulanan yükler nedeniyle kirişin sehimi (çökmesi) ve eğimi.
Eğilme gerilmelerini tanımlarken eğilme momentinin kirişi bir
daire yayı şeklinde deforme ettiğini (bu şekilde deforme
olduğunu kabul ettiğimizi) söylemiştik. Eğriliği tanımlayıp
eğrilik yarıçapı ile moment arasındaki ilişkiyi elde etmiştik :
1 M ( x)
eğrilik ifadesi κ = =
EI ρ
dy
Eğilemeye zorlanan bir kirişte, sonsuz
.
küçük eleman dx’i gören açı ve düşey
deplasman
burada θ kirişin eğimi olarak gözönüne
(ρ=R) alınabilir. Yukardaki diagramdan dx sıfıra
yaklaşırken eğim çok küçük olur ve şu ilişki
yazılabilir,
dy
= tanθ ≅ θ ( 2 )
dx
dx = ρ dθ
1 dθ (1) ve (2) den
∴ = (1)
önce sonra ρ dx
8
 (1) ve (2) den 1 dθ d 2 y yazabiliriz.
= =
ρ dx dx 2
Bunu eğilme ifadesinde yerine koyduğumuzda ;
d2y M d2y
= veya EI = M ( x) elde edilir.
dx 2 E I dx 2
(2nd order O.D.E.)
Elastik eğri denklemi denir.
EI : Eğilme rijitliği
Kesme kuvveti (V) ve yayılı yük (q) arasındaki ilişkiden de ;
d3y d4y
EI = EIy′′′ = V ( x ) ve EI = EIy′′′′ = −q( x )
dx 3 dx 4
Slope and Displacement by Integration:
• The elastic curve for a beam can be expressed mathematically as y = f(x). To
obtain this equation, we must first represent the curvature (1/ρ) in terms of y and x.
In most calculus books it is shown that this relationship is
• (1/ρ) = (d2y/dx2)/[1 + (dy/dx)2]3/2
• also,
• (1/ρ) = M/EI
• therefore, we can write
• (d2y/dx2)/[1 + (dy/dx)2]3/2 = M/EI
• (dy/dx) çok küçük karesi (dy/dx)2 daha da küçük ihmal edilirse
• d2y/dx2 = M/EI elde edilir.
10
 d3y d4y
EI = V ( x) ve EI = −q ( x)
dx 3 dx 4
Sonuç olarak ; elastik eğri ifadesini bir kez integre ederek
dönme (eğim) (θ) ifadesini, iki kez integre ederek x’ in
fonksiyonu olarak kirişin deformasyonunun (çökme, sehim)
ifadesini elde ederiz.
dy M( x ) dy M( x )
dx ∫ EI dx ∫ EI
θ= = dx + C veya EIθ = EI = dx + C
M( x ) M( x )
y = ∫∫ dx dx + Cx + D veya EI y = ∫∫ dx dx + Cx + D
EI EI
buna çift integrasyon yöntemi denir.
ÇÖKME (sehim) ile
Kesme kuvveti (V) ve Eğilme Momenti (M) arasındaki ilişkiler
çokme = y
dy
eğim
eğğı =
dx
d2y
E. Momenti ( M ) = EI = EIy′′
dx 2
d3y
K . Kuvveti (V ) = EI = EIy′′′ (EI
( EIsabit)
sabıa)
dx 3
d4y
Yük (−q ) = EI = EIy′′′′ (EI
( EIsabit)
sabıa)
dx 4
İntergrasyon ile elastik eğri ifadesini bulmak için yukardaki üç denklem
kullanılacaktır. Moment de, kesme kuvveti de, yayılı yük de x’ in bir fonksiyonudur,
x’e bağlı olarak ifade edilebilir.
12
 Değişik yüklerin
etkisindeki kirişte kaç
farklı bölge varsa, o
kadar moment ifadesi
yazıp integral alınarak
sınır şartları
yardımıyla her bir
bölge için iki tane
olmak üzere
integrasyon sabitleri
bulunur.
x x
∫ ∫
EI y = dx M (x ) dx + Cx + D
0 0

• Đfadesindeki sabitler sınır şartlarından belirlenir,

• Bir sınır şartı kiriş uzunluğu boyunca belirli bir yerde çökme (y) veya eğim (θ)
için tanımlanır. Bir sınır şartı yalnızca bir integrasyon sabitini bulmak için
kullanılabilir.
• STATİKÇE BELİRLİ ÜÇ KİRİŞ İÇİN, – Basit destekli kiriş
(Simply supported beam)
– Ankastre kiriş
– Çıkmalı kiriş (Cantilever beam)
(Overhanging beam)
14
Ankastre
mesnet
Kayar Pimli
mesnet mesnet
ÖRNEK -1:
Aşağıdaki kirişin elastik eğri denklemini elde ediniz. En büyük
çökme miktarını ve en büyük eğim miktarını bulunuz.
P yükü kirişi şekilde görüldüğü gibi deforme eder. Kiriş için moment
ifadesi bir denklem ile belirlenebilir.
yA
16
 - Önce moment ifadesi elde edilir.
Dif. denklem yazılarak 2 kere integre edilir,
d2y
dif. denklem . . . . EI = − Px .(1)
dx 2
dy Px 2 .(2)
1. integrasyon ....EI =− + C1
dx 2
P x3
2.integrasyon . .. EI y = − + C1 x + C2 .(3)
6
Sınır şartları x=L de; θ=dy/dx=0 ve y=0 dır.
y
En büyük eğim ve çökme miktarı A ucunda (x=0) olur ,
yA
θA için pozitif sonuç çıkması dönmenin saatin dönme yönünün tersine
(SYT) olduğunu, yA ‘nın negatif çıkması çökmenin aşağı doğru
olduğunun göstergesidir. soru slaytındaki şekil de bunu
doğrulamaktadır.
A ucundaki gerçek çökme ve eğimin bulunması için kiriş tipi olarak
W310x39 seçilirse (I=84.8 (106) mm4), malzeme A-36 çeliği,
P=30 kN ve E=200 GPa, kiriş uzunluğu L=5 m alarak ;
elde edilir.
Elastik eğrinin Yük dağılımından bulunması
• Yayılı yük etkisindeki bir kiriş için,
dM d 2 M dV
= V (x ) = = − q (x )
dx dx 2 dx
• Kiriş için yer değiştirme ifadesi ,
d 2M d4y
VB=0 = EI 4 = − q(x )  d2y 
 EI dx 2 = M ( x ) idi 
dx 2 dx  
• Dört kez integre ederek,
∫ ∫ ∫ ∫
EI y (x ) = − dx dx dx q(x )dx
+ 16 C1 x 3 + 12 C2 x 2 + C3 x + C4
• Sabitler sınır şartlardan bulunur.
20
2. Çözüm yolu
Bu problem EId4y/dx4=-q(x)
ifadesi kullanılarak da çözülebilir.
Bu problem için q(x)=0 dır.
yA
d4y
EI =0
dx 4
3
d y Şimdi problem C1’ nü nasıl
EI = C1′ = V
dx 3 bulurum ?
Kesme sabiti, C1’ ; x=0 da VA=-P ile elde edilebilir. C1’ =-P dir.
d3y
EI = −P
dx 3
d2y
EI = −Px + C2 M
dx 2
x=0 da M=0 ile C2’ =0 elde edilir ve çözüme önceki gibi devam edilir..
ÖRNEK -2
En büyük çökme
miktarını hesap ediniz.
EI= sabit
ÇÖZÜM :
Kiriş aşağıdaki gibi deforme olur. Tekil kuvvetin olduğu noktada
süreksizlik vardır. Bu nedenle kiriş iki kısımda incelenmeli
22
 y1, y2
Süreklilik Şartı
a+b=L
Fy1 (x = a) = Fy2 (x
1 2 = a)
y
Fθ1 (x = a) = Fθ 2 (x
2 = a)
[x1=0, y1=0] [x2=L, y2=0] 1
[x1=a ve x2=a , y1=y2 ] y1 y2
[x1=a ve x2=a , θ1=θ2 ]
Eğim ve çökme ifadesini elde
y
etmek için eğer tek bir x [x =0, y =0]
1 1
koordinatı yeterli olmazsa
süreklilik şartı kullanılmalıdır. [x1=a ve x2=b , y1=y2 ] [x2=0, y2=0]
Örneğin ; B noktasında kiriş [x1=a ve x2=b , θ1=θ2 ]
süreklidir. Dolayısıyla ; AB
bölgesi için elde ettiğimiz her
hangi bir ifade x ‘ in B F
y1 (x = a) = Fy2 (x
1 2 = b)
noktasındaki koordinatı için BC
bölgesindeki aynı ifade ve aynı F
θ1 (x = a) = Fθ 2 (x
nokta için aynı değeri vermelidir. 1 2 = b)
Đki bölge için SCD çizilerek,
önce AB arası için ;
BC arası için ;
24
 M1 için integrasyon ile ,
Dif. Denklem …..
1. Đntegrasyon …..
2. Đntegrasyon …..
Benzer şekilde M2 için integrasyon ile ,
Dif. Denklem …
2. Đntegrasyon…
3. Đntegrasyon
Dört sabitten ikisi sınır şartı kullanarak elde edilebilir. Şöyle ki ;
x1=0 da v1=0 ve x2=3a da v2=0 . Đki sabit ise B deki süreklilik
şartından elde edilir, yani, x1=x2=2a da dv1/dx1=dv2/dx2 ve v1=v2 dir.
Bu denklemleri çözerek ;
Bunları da ilk 4 ifadede yerine koyarak ;
eğim ifadesi
AB arası
için

çökme
çökme ifadesi
BC arası
için

Elastik eğrinin kontrolünden görülmektedir ki en büyük çökme A ile B

arasında bir D noktasında ortaya çıkar. Ki bu noktada eğim sıfırdır. O
zaman AB arası için eğim ifadesini sıfıra eşitleyerek, en büyük
çökmenin olduğu x değerini bulabiliriz,
bu değeri de AB arası için elde ettiğimiz 6. nolu çökme ifadesinde
yerine koyarak
28
ÇALIŞMA SORUSU-1 :
C noktasındaki çökmeyi hesaplayınız. EI=sabit
30
32
ÇALIŞMA SORUSU-2 :
En büyük çökmeyi hesaplayınız. EI=sabit
34
36
ÇALIŞMA SORUSU-3 :
En büyük çökmeyi ve uçtaki dönmeyi hesaplayınız. EI=sabit
38